|
Domenica, 18 ottobre 1964
Venerabiles Fratres ac dilecti filii,
«Hi, qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunt?»
(Apoc. 7, 13).
Haec verba de Sanctis Bibliis deprompta in mentem Nostram
occurrunt, dum in gloriosum album Sanctorum, qui in caelum victores
ascenderunt, hos viginti duos filios Africae ascribimus; eos
Benedictus XV, Decessor Noster recolendae memoriae, merita eorum
singularia agnoscens, iam die sexta mensis Iunii anno millesimo
nongentesimo vicesimo Beatos renuntiavit atque adeo peculiarem cultum
probavit iis tribuendum.
Qui sunt? sunt Africani, veri Africani colore, genere, ingenii
cultu, digni alumni gentium «Bantu», quae dicuntur, et
Niloticarum, quas, f abulosas olim, Ioannes Stanley ac David
Livingstone saeculo praeterito animose exploraverunt. Quae quidem
gentes regiones Africae orientalis, amplis lacubus distinctae,
incolunt, ad circulum scilicet meridianum, ubi aer caelique status
sunt gravissimi, nempe torrido loco proprii, quibus levamen affertur
tantummodo ubi regio est in montium dorso porrecta, et cum pluviae
certis anni temporibus violentius effunduntur.
Eorum patria, cum vitam agerent, Britanniae patrocinio erat
subiecta, sed anno millesimo nongentesimo sexagesimo secundo, ut
plures aliae regiones eiusdem continentis, sui iuris est facta;
eademque libertatem adeptam nunc confirmat velocibus et egregiis
incrementis cultus civilis, qui hac aetate viget. Urbs princeps est
quidem Kampala, sed territorium in re ecclesiastica praecipuum est
Rubagaense, olim sedes primi Vicariatus apostolici ea in regione anno
millesimo octingentesimo septuagesimo octavo constituti, nunc vero ad
dignitatem archidioecesis evecti, ad quam septem dioeceses suffraganeae
pertinent. In hunc apostolatus missionalis campum primum administri
sacrorum anglicani, natione Britanni, advenerunt, quos post duos
annos subsecuti sunt Missionarii catholici, scilicet Patres Albi,
qui dicuntur, seu Missionarii Africae, filii Caroli Martialis
Cardinalis Lavigerie (qui vixit ab anno millesimo octingentesimo
vicesimo quinto ad nonagesimum secundum); quem non solum Africa sed
etiam homines cultu civili ornati celebrent oportet ut virum e
praeclarissimis, quos divina Providentia misit. Hi Patres Albi
religionem catholicam in Ugandam intulerunt, Evangelium annuntiantes
eaque in re certationem amicalem quandam ineuntes cum Missionariis
Anglicanis. Illis igitur feliciter contigit, ac merito quidem
propter pericula et labores ingentes susceptos, ut Christo Martyres
educarent, quos hodie ut fratres in fide praestantissimos colimus et ut
protectores gloria caelesti circumfusos invocamus. Re quidem vera sunt
Africani et sunt Martyres. «Hi sunt - ut in memorato loco
Sacrorum Bibliorum legere pergimus - qui venerunt de tribulatione
magna et laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni.
Ideo sunt ante thronum Dei» (ibid. 14-15).
Quotiescumque nomen martyris enuntiamus, ea quidem vi et sententia,
quam christiani hagiographi ei subiecerunt, spectaculum taeterrimum sed
simul admirabile menti nostrae obversatur; taeterrimum propter
iniustitiam, quae, auctoritate et crudelitate potens, causa est
facinoris huiusmodi gravissimi, taeterrimum propter sanguinem, qui
profluit, et cruciatus corporum, quae doloribus vexantur et morti
atroci addicuntur; admirabile autem propter innocentiam, quae viribus
naturalibus minime se defendit sed docilis se supplicio submittit,
laeta et alacris quod invictam fidei veritatem possit testari, quae cum
vita humana quasi coaluit; vita moritur quidem, fides vivit. Vis
conflictatur cum fortitudine; illa cum vincit profligatur, haec cum
superatur triumphat. Spectaculum singulare est martyrium, horrendum
simul et animos alliciens; violentia iniusta et nefaria, unde ortum
est, de recordatione paene evanescit, sed in saeculorum memoria semper
vigebit fulgens et suavis illa lenitas, quae effecit, ut vitae
devovendae studium evaderet sacrificium et holocaustum, et fieret
summus actus amoris et fidelitatis erga Christum, exemplum,
testimonium, nuntium quoddam perenne, quod hominibus praesentibus et
futuris affertur. Hoc profecto est martyrium.
Haec est gloria Ecclesiae in omne aevum perdurans. Hoc egregie
factum est eiusmodi, ut Ecclesia inducatur ad sollicite congerendas
«passiones Martyrum», e quibus confectus est liber ille aureus de
filiis ipsius maxime inclitis, id est martyrologium. E quo tanta
pulchritudo et sublimitas enituit, ut vitae Sanctorum fabulares et
artes inde res portentosas et cogitatione fictas uberrime hauserint.
Sed vera historia, eodem libro aureo etiam nunc testata, digna est,
quam valdissime admiremur; merito nos impellit ad laudis praeconia Deo
tribuenda, qui magna efficit in hominibus fragilibus; merito nos
movet, ut honore celebremus fortissimos illos, qui veluti litteris
sanguine suo purpuratis libri eiusdem incomparabilis paginas
conscripserunt.
Hi igitur Martyres Africani albo victorum, quod est martyrologium,
paginam addunt, qua res simul funestissimae et magnificae perhibentur
: paginam dicimus, sane dignam, quae adiungatur egregiis illis
narrationibus veteris Africae, quas nos, hac eatate viventes, utpote
homines modicae fidei, opinabamur numquam habituras esse aequam
continuationem. Quis umquam suspicari potuit, ut exemplum aff
eramus, ad acta illa, animos commoventia, Martyrum Scillitanorum,
Martyrum Carthaginiensium, Martyrum «Massae candidae)»
Uticensis, de quibus Sanctus Augustinus (cfr. P.L. 36,
571 et 38, 1045) et Prudentius commemorant, Martyrum
Aegypti, quorum amplissimam laudem apud Ioannem Chrysostomum
scriptam invenimus (cfr. P.G. 50, 693 ss.), Martyrum
persecutionis Vandalicae, nostris temporibus novas historias
accessuras esse, quibus res non minus fortiter gestae, res non minus
fulgidae narrarentur? Quis animo praesentire potuit fore, ut
praecelsis Sanctis Martyribus et Confessoribus Africanis, rerum
memoria notis, veluti Cypriano, Felicitati et Perpetuae et
Augustino, viro summo, quondam aggregaremus Carolum Lwanga,
Matthiam Mulumba Kalemba, quae nomina cara nobis sunt, eorumque
viginti socios? Et mentione digni sunt alii etiam, qui, anglicana
instituta religiosa profitentes, pro Christi nomine morte affecti
sunt.
Hi profecto Martyres Africani novae aetatis initia ponunt. Oh!
mens non ad persecutiones et conflictationes religiosas convertatur,
sed ad regenerationem christianam et civilem. Africa enim, san-guine
horum Martyrum irrorata, qui primi sunt novae huius aetatis (et
utinam, Deo volente, postremi, cum holocaustum eorum tantum sit
tamque pretiosum!), Africa libera et sui iuris facta renascitur.
Facinus illud, quo ii oppressi sunt, tam infandum est ac tam
significans, ut sufficientes causae eaeque manifestae praebeantur,
qui-bus novus populus ratione morali formetur, ut novae consuetudines
spirituales ad posteros transmittendae invalescant, ut quasi
symbo-lice exprimatur ac provehatur transitus a simplici et rudi vitae
in-stituto, in quo non deerant egregia quaedam bona humana, sed quod
inquinatum erat et infirmum ac veluti sui ipsius servitute tenebatur,
ad cultum civilem, quo celsiores significationes mentis humanae et
altiores condiciones vitae socialis expetuntur.
Nolite arbitrari Nobis in animo esse casus Martyrum, quos honore
prosequimur, vobis enarrare. Sunt enim res nimis longae ac nimis
implicatae, cum ad viginti duos homines spectent, maxima e parte
adulescentes, quorum unusquisque singulari praeconio est dignus; his
autem addendus esset duplex ac longus index aliorum, qui eadem in
cruenta persecutione interempti fuerunt, scilicet alter index neophytos
et catechumenos catholicos complectens, alter anglicanos, qui et ipsi
- prout narratur - nominis Christi causa sunt necati; sed haec
historia de re nimis crudeli tractat; nam tormenta corporum et
arbitrium tyrannicum auctoritatis tam facile eveniunt tamque atrociter,
ut animus noster perturbetur. Est enim historia vix credibilis; re
quidem vera difficile mente comprehendere possumus barbaras
condiciones, quae inopinabiles et intolerandae videntur, et in quibus
vita multarum tribuum Africae fere ad haec usque tempora innitebatur et
versabatur. Sed historia digna esset diligentiore consideratione,
quia causae morales, quibus eidem historiae vis et pretium tribuuntur,
scilicet causae simplicissimae et celsissimae religionis et pudoris,
tam manifestae fiunt, ut animos commoveant et religiose afficiant.
Quam historiam, aptam ad miserationis sensus excitandos, ipsi potius
legite, est enim prae manibus; pauca vero acta Martyrum, nobis
tradita, documentis ita probantur ut haec. Non locus est piae cuidam
fabulae, sed refertur «Passio Martyrum» accurate conscripta; qui
legit, videt; qui videt, infremit; qui infremit, plorat. Et ad
postremum non est qui non concludat: revera, hi sunt Martyres; «hi
sunt - ut verba iteremus auctoris Apocalypsis - qui venerunt de
tribulatione magna et laverunt stolas suas in sanguine Agni».
Liceat nobis pauca simplici ratione animadvertere. Hoc martyrium
commune, quod mente consideramus, factum religionis christianae
mirificum ostendit; multasque res declarat, scilicet docet, quid
fuerit Africa antequam evangelicus nuntius ibi disseminaretur. Forma
enim depingitur, studia maxime movens et admodum sincera, societatis
humanae rudis, quae litteratorum animos tantopere inflammat : est
veluti specimen et exemplum vitae Africanae, priusquam, saeculo
praeterito, coloniae ibi constituerentur, vitae dicimus miserae et
rebus praeclare gestis simul illustris, in qua videlicet natura humana
adhuc motibus et impulsibus innatis fere obnoxia, infirmitates suas et
vires efferatas patefacit idque modo et ratione, quae animos nostros
pulsant; sed in illa etiam virtutes quaedam primigeniae apparent,
indicia scilicet exempli illius divini, secundum quod factus est homo.
Cum igitur tales essent rerum condiciones, nuntium religionis
christianae eo allatum est: hoc nihil videtur esse dissimilius, nihil
magis alienum. Verumtamen, ecce, statim accipitur, statim ei fave
tur, statim in vitae usum convertitur. Ager, qui videbatur aridus et
sterilis, tantummodo cultu carebat; nam semine evangelico immisso,
ferax fuit; quin immo ager ille dici potest novam hanc germinationem
concupivisse, quasi eam exspectasset, et quasi naturae suae
conveniret. Atque novae illius messis frutices sunt laeti, firmi,
validi, iisque ver laetissimum significatur. Religio christiana in
Africa peculiarem animorum propensionem invenit, quam secretum divinum
putare non dubitamus; ea invenit autochthonas, qui quasi natura ad
ipsam ducebantur, et condiciones rerum grandium et historia dignarum
praenuntias. Africa est regio Evangelio patens. Africa est nova
patria Christi. Hoc confirmant et comprobant iuvenes hi chistiani
Africae, praediti simplicitate sincera et proposito tenaci, et ornati
fidelitate inconcussa: hinc donum Dei, id est fides, illinc animi ad
educationem proclives sibi veluti occurrunt et mirum in modum
congruunt. Est quidem dolendum, quod semen evangelicum spinis terrae
tam incultae praepeditur, sed hoc stuporem non movet; attamen gaudium
simulque admiratio excitantur, quod semen illud radices agit et
surculos virentes et floridos edit ob soli bonitatem; haec est
spiritualis gloria eius continentis, quam homines nigri quidem quoad
corporis colorem, sed candidi quoad animas incolunt; quae gloria novum
cultum vitae annuntiat: vitae cultum christianum Africae.
Hoc factum tam praeclarum est tamque aperte historia miseranda et
gloriosa Martyrum Ugandensium demonstratur, ut comparationem menti
iniciat inter christianam Evangelii praedicationem et
«colonialismum», quem vocant ac de quo multus sermo fit his
temporibus nostris. Uterque modus civilem cultum inducendi in
regiones, quae ab antiquo in quodam humanitatis gradu erant
collocatae, non una de causa laudabili sed in gradu inchoatae et
immobilis humanitatis, efficit ac promovet incrementa et rationes
constituit quibus societas mutatur; sed Evangelii praedicatione
principium introducitur, id est religio christiana, eo pertinens, ut
vires propriae, virtutes insitae, latentes ingenii facultates
autochthonum erumpant, scilicet eo nititur, ut gentes illae liberae
reddantur, suis legibus vivant, maturescant, atque idoneae fiant ad
exprimendas formas civilis cultus et artis proprias ingenii sui, idque
modo ampliore ac meliore; coloniarum autem deductioni, si tantum ad
emolumentum ac temporales fructus omnia referuntur, ahi fines sunt
propositi, qui honori et utilitati gentis ea ex regione oriundae non
semper inserviunt. Verum religio christiana educat, liberat ,
dignitatem affert, informat ad humanitatem, altiore vi huic verbo
subiecta; aditum pandit ad percipienda uberrima bona spiritualia et ad
optima instituta socialia inducenda. Ad christianam religionem
profitendam reapse humanum genus vocatur, id quod hi Martyres
confirmant.
Testimonium eorum, si quis attentas aures ei admovet, in hoc ipso
tempore, quod summum momentum habet in res Africanas, vox efficitur,
quae clamat; vox, quae, veluti e longinquo repercussa, iterare
videtur arcanam illam invocationem, quam Paulus per noctem in visione
audivit : «adiuva nos» (Act. 16, 9).
Hi Martyres auxilium implorant. Africa opus habet Missionariis,
sacerdotibus praesertim, medicis, magistris, sororibus religiosis,
mulieribus aegrorum ministris, hominibus magnanimis, qui communitates
catholicas recens conditas et florentes, sed alienae opis valde
indigentes, adiuvent, ut numero et qualitate augescant, atque populus
evadant, scilicet populus Africanus Ecclesiae Dei. His ipsis
diebus epistulam accepimus, cui plures Episcopi regionum Africae
mediae subscripserant, et qua flagitatur, ut sacerdotes, immo nova
agmina sacerdotum eaque multa, et quidem statim, hodie, non cras, eo
mittantur. Africa his maxime eget. Africa hodie viam iis aperit et
animum pandit; hoc gratiae divinae tempus est, quod fortasse abit nec
umquam recurret.
Ad nos autem quod attinet, hanc implorationem Africae deferimus ad
Ecclesiam ac fore confidimus, ut Dioeceses et religiosae Familiae
Europae et Americae, quemadmodum Romae invitationem circa Americam
Latinam receperunt, homines et res eo mittentes, videlicet auxilia
dilaudanda et adhuc necessaria, ita ad hunc egregium laborem alterum
adiungant, qui, non minus utilis et praemio dignus, Africae
christianae prosit.
Petimusne nova incommoda religionis causa toleranda? Ita est; sed
haec est lex Evangelii, quae hac aetate singularem in modum urget;
caritas quasi ignis exardescit, ut fides in orbe terrarum refulgeat.
Haec consideratio, unde conscientia Ecclesiae a prima aetate certam
fidem et robur ubertim hausit, animos nostros urget his ipsis
temporibus, quibus totus mundus videtur expergisci et viam inquirere,
qua res futuras recte componat. Gentes novae, usque adhuc immobiles
et inertes, utpote persuasum sibi habentes nullum aliud vitae
institutum sibi esse servandum quam id, ad quod, longo saeculorum
decursu formatum, pervenerint, excitantur et emergunt; hae gentes
progressionibus disciplinarum naturalium et artium technicarum, quas
nostra aetas invexit, aptae effectae sunt ad expetendas res novas
easque excelsas et ad nova incepta suscipienda; eae cupiunt
perfectiorem novamque vitae rationem inire, nativis virtutibus suis
consentaneam, qua simul idoneae fiant ad adipiscenda et percipienda
bona civilis cultus praesentis et futuri.
Cum igitur resurgentes hos populos aspicimus, nobis impensius
persuademus officio nos teneri, officio nempe amoris, attingendi
eqsdem populos per colloquium magis fraternum, exhibendi iis signa
bonae existimationis nostrae et affectus, ostendendi iis Ecclesiam
catholicam intellegere ea, quae legitime appetant, fovendi eorum
progressum liberum et honestum, qui fiat pacificis modis humanae
fraternitatis, et ita reddendi faciliorem aditum, si sponte
voluerint, ad cognitionem Christi, quem nos credimus esse veram
salutem omnium, et ratione germana et admirabili interpretari ea, ad
quae iidem ex animo nituntur.
Hoc tam penitus persuasum habemus, ut occasionem praetermittendam
nobis non esse censeamus, immo ut non abnuamus invitationi, qua
instanter rogati sumus, ut magnum populum inviseremus, qui Nobis est
veluti imago innumerarum gentium et nationum totius cuiusdam
continentis; idque eo consilio, ut sincerum nuntium fidei christianae
ei afferremus: itaque, Venerabiles Fratres, certiores vos facimus
Nos statuisse Eucharistico ex omnibus Nationibus Conventui
Bombayensi, qui proxime celebrabitur, interesse.
Iam secundo igitur Nobis datur in hac Basilica iter Nostrum
annuntiare, quod usque adhuc alienum prorsus erat a consuetudinibus
ministerii apostolici Romanorum Pontificum. Arbitramur tamen, ut
prius iter in Terram Sanctam, ita hoc iter ad portas Asiae illius
immensae, quae est veluti mundus novus aetatis nostrae, non esse
alienum ab indole, immo a mandato, quae in ministerio apostolico
insunt. Animum quidem Nostrum pulsant verba illa sollemnia Iesu
Christi, quae omni tempore urgent et vim retinent suam: «Euntes
ergo docete omnes gentes» (Matth. 28, 19).
Re autem vera non cupido novitatis vel itineris faciendi nos ad
huiusmodi consilium ineundum impulit, sed solum studium apostolicum,
quo movemur, ut salutationem evangelicam palam impertiamus ingenti
hominum multitudini, cuius prospectum haec tempora nova nobis
praebent; impulit tantum propositum reddendi Christo Domino
testimonium fidei et amoris idque amplius, ardentius, humilius.
Vos dicetis Papam fieri Missionarium. Sic est: Papa fit
Missionarius, quod verbum idem valet quod apostolus, testis, pastor
in itinere constitutus. Hoc libenter edicimus die ista, rei
missionali provehendae per totum orbem terrarum dicata. Itinere autem
nostro, brevissimo quidem et simplicissimo, et ad unam tantum
stationem pertinente, ubi Christo in Eucharistia praesenti sollemnes
tribuentur honores, gratum animum testari volumus omnibus
Missionariis, qui fuerunt et nunc sunt, qui vitam suam causae
Evangelii devovent, iis praesertim, qui, vestigia Sancti Francisci
Xaverii prementes, in Asia ac peculiari modo in India, alacri cum
studio, uberi cum fructu, «Ecclesiam plantaverunt»; eodem itinere
significare cupimus voluntatem Nostram universa incepta missionalia
Ecclesiae sanctae catholicae approbandi, suadendi, confirmandi;
eodem primum et animo prompto ad effectum deducere volumus hortationem
Concilii Oecumenici, quod nunc agitur, hortationem dicimus, quam id
circa Missiones eidem Ecclesiae adhibet ea mente, ut singuli, qui
eius membra fidelia sunt, studio Regni Christi propagandi
inflammentur; eodem praeterea animum addere volumus et plausum
impertire cunctis Missionariis, quotquot sunt per orbem terrarum,
eorum fautoribus et benefactoribus; hoc denique iter Nostrum volumus
sit omnibus populis, qui terram incolunt, signum amoris et fiduciae.
Collaudemus igitur Martyres, caeli cives hodie renuntiatos, qui ad
haec consilia capienda animum Nostrum moverunt: ipsi vobis tri-buant
fortitudinem, gaudium et spem in nomine Domini.
* * * * *
We open Our heart in cordial greeting to Our Venerable Brothers,
the Archbishops and Bishops of Africa here present. We bid a
sincere and respectful welcome to the Government officials and civil
authorities who grace this ceremony by their attendance. In them, and
through their good offices, We salute the faithful Catholics of
Uganda and of all Africa.
On this great day of rejoicing, We express Our paternal
felicitations to all African Catholics on the elevation to the altar
of these young Martyrs of the modern era. May their example, and
their intercession in Heaven, obtain for the faithful of Africa
abundant graces of perseverance, strength, and generosity in the
Faith. Pray to them, invoke their protection upon your beloved
country, and ask for the great gift of Faith for all your
fellow-Africans.
In pledge of divine assistance, through the intercession of these new
Saints, We lovingly impart to all of you here present, to your
families and loved ones in Africa, particularly your children, Our
paternal Apostolic Blessing.
|
|