|
114. Quia vero Aristoteles in praedicta ex Elenchis auctoritate,
doctissimos viros circa horum nominum conceptus errare dicit, ob
latentem eorum unitatis modum: idcirco necessarium fore duximus, in
fine huius tractatus cautelas quasdam tradere, quibus possit se quis ab
errore multiplici in re hac præservare.
115. Cavendum est igitur in primis, ne ex univocatione ipsius
nominis analogi respectu quorumdam, credamus simpliciter ipsum esse
univocum: omnia enim fere analoga proprie, prius fuerunt univoca, et
deinde extensione, analoga communia proportionaliter illis quibus sunt
univoca et aliis vel alii, facta sunt. Sapientiae enim nomen primo
impositum est humanae sapientiae, et univocum omnium hominum sapientiis
erat. Deinde, ad divinae naturae cognitionem ascendentes,
proportionalemque similitudinem inter nos ut sapientes et Deum
contemplantes, sapientiae nomen extenderunt ad id in Deo
significandum, cui nostra sapientia proportionalis est; sicque
univocum nobis, analogum factum est nobis et Deo. Et similiter de
aliis accidit.
116. Falli autem contingit faciliter ex hoc, quia illa ratio
prior, utpote notior et familiarior et prior quoad nos, semper
profertur ab illustribus viris, et ab eorum sequacibus, cum analogi
significatio quæritur; et dicitur esse tota analogi ratio, pro qua
simpliciter prolatum stat, et omnia analogata illam participare: ut
patet cum sapientiae ratio redditur. Assignatur enim differentialis
eius conceptus pro ratione, secundum quam communis ponitur Deo et creaturis.
Et similiter est in aliis. Creditur enim ex hoc, quod illa sit ipsa
analogi ratio, et incaute univocatio acceptatur: non enim illa ratio
est ratio analogi, sed eius origo quoad nos; quoniam non illa, sed
illa proportionaliter in altero analogato invenitur, ut ex dictis
patet.
117. Cavendum secundo est, ne nominis unitas, aut diversitas
rationum, analogam unitatem obnubilet; hoc enim tamquam quoddam
accidens, in re hac suscipiendum est. Nihil enim minus analogice idem
sunt sepion, os, et spina, unum non habentia nomen, quam si unum
nomen haberent. Nec magis idem essent, si unum nomen haberent, et
tamen si communi nomine ossa vocarentur, ita quod defectu vocabulorum,
vel rerum proportionali similitudine ossis nomen ad cætera extensum
esset, crederemus eiusdem esse naturæ et rationis, ossa, sepion, et
spinas. Præsertim quia, ut dictum fuit, ad ea quæ sunt
proportionaliter eadem, consequuntur passiones tamquam si eorum esset
natura una.
118. Cavendum tertio est, ne vocalis unitas rationis analogi
nominis mentem involvat. Ex eo namque verbi gratia, quod principium
dicitur esse id ex quo res fit, aut est, aut cognoscitur; et hæc
ratio in omnibus quæ principia dicuntur, salvatur: principii nomen
univocum creditur. Erratur autem, quia ratio ipsa non est una
simpliciter, sed proportione et voce. Vocabula enim, ex quibus
integratur, analoga sunt, ut patet; neque enim fieri, neque esse,
neque cognosci, neque ly ex unius omnino est rationis, sed
proportionalis salvatur. Et propterea ratio illa in omnibus utpote
proportionalis salvatur: sicut et principii nomen proportionaliter
commune dicitur.
119. Cavendum demum est, ne diversa doctorum dicta de analogis nos
perturbent. Considerandum quippe est quod, quia analogum medium inter
univocum et aequivocum est, et medium extremorum naturam sapiens: ad
alterum comparatum, alterum induit; adeo ut quando medio, secundum id
quod de uno extremo habet, utimur, illius extremi conditiones ei
attribuamus, ut in V Physic., text. comm. 6 et 52 patet.
Ideo plerumque doctores utentes analogo ex parte unitatis, quam ex
univocis participat, univocorum non solum conditiones, puta
abstractionem, indistinctionem, etc. sed etiam nomen ei attribuunt.
Utentes vero analogo ex parte diversitatis, quam ex aequivocis
trahit, conditiones quoque supradictis oppositas, et nomen illi
imponunt aequivoci.
120. Et ut de multis pauca dicantur, Aristoteles in II
Metaph., text. comm. 4, ens et verum univoca vocat; quia ex
parte identitatis illis utitur, ut processus suus aperte ostendit.
S. Thomas quoque pluries dicit, in ratione alicuius analogi, puta
paternitatis communis divinae et humanae paternitati, omnia contenta
esse indivisa et indistincta; et quod paternitas, verbi gratia,
abstrahit a paternitate humana et divina: quia utitur analogo ex parte
identitatis.
121. Nec tamen falsae sunt aut abusivae praedictae utriusque
locutiones et similes; sed amplae potius et largae, quemadmodum
pallidum nigro contrarium est et dicitur. Salvatur siquidem in
analogis identitas nominis et rationis, in qua (ut ex dictis patet)
non solum analogata, sed etiam singulae analogi rationes uniuntur, et
quodammodo confunduntur, utpote abstrahentes aliqualiter ab earum
diversitate.
122. Rursus pater Aristoteles in I Physic., ex parte
diversitatis ente utens contra Parmenidem et Melissum, multiplex seu
aequivocum, (ut ipsemet illum textum sic exponendum specialiter in
II Elenchorum tradit) vocavit. Unde et Porphyrius, Aristotelem
dicere ens esse aequivocum accepisse videtur, utens ente ex parte
diversitatis. Quod tamen Scotus, in I Sent., dist. 3, q.
3, in Logica Aristotelis non inveniri ideo dixit: quia praedictos
textus non coniugavit. Propter quod, ibidem quoque contra textum,
glossavit principium Aristotelis contra Parmenidem in I Physic.,
text. comm. 13, ut in Elenchis (ut dictum est) clare patet.
123. S. Thomas etiam, ens prius non esse primo analogato,
nihilque Deo prius secundum intellectum esse, dicit pluries: utens
analogo ex parte diversitatis rationum eius. Quaelibet siquidem eius
ratio secundum se, quia proprium analogatum in se claudit, et in sui
abstractione illud secum trahens, cum illo convertitur, ut supra
diximus: ideo prior secundum consequentiam, aut abstractior suo
analogato negatur. Ac per hoc, primo analogato et Deo nihil est
prius: quia eius ratio secundum analogi nomen, quae ipso prior
secundum se non est, sed convertitur, caeteris prior est rationibus.
124. Cum his tamen stat, quod ratio illa in Deo ut eadem est
proportionaliter alteri rationi, secundum idem nomen superior, et
secundum consequentiam prior logice loquendo sit, ut ex dictis patet.
Dico autem logice: quia physice loquendo, analogum nec est prius
secundum consequentiam omnibus analogatis (quia ab eorum propriis
abstrahere non potest, quamvis ut salvatur in uno sit prius altero),
nec potest esse sine primo analogato, ubi analogata consequenter se
habent.
125. Unde si quis falli non vult, solerter sermonis causam
coniectet, et extremorum conditiones medio applicaturum se recolat;
sic enim facile erit omnia sane exponere, et veritatem assequi, quae a
prima est Veritate. Cuius cognitio ex hoc exaltetur et firmetur
Opusculo.
Completo in conventu S. Apollinaris, Papiae suburbio, die primo
Septembris MCCCCXCVIII.
Explicit Tractatus De Nominum
Analogia.
|
|