|
73. Apparere quoque alicui poterit, quod in ratione unius
analogati, (puta qualitatis) secundum analogi (puta entis) nomen,
alterius analogati, puta substantiae, vel quantitatis ratio secundum
idem nomen analogi cadere debeat, sicut in analogia attributionis
contingere dictum est. Fundamentum autem inde apparentia haec sumit:
quia ratio unius analogati ut eadem proportionaliter est alteri, absque
illa altera exprimi nequit complete. Dictum est autem, quod analogo
nomine rationes hae importantur, ut eadem proportionaliter sunt.
74. Et confirmat hoc expositio ipsa analogiae ab Aristotele,
Averroe et S. Thoma in I Ethic. posita. Exponunt enim quod
bonum, seu perfectio, analogice dicitur de visu et intellectu, quia
sicut visus in corpore, ita intellectus in anima perfectio est.
Constat autem, quod non est intelligibile hoc se habere sicut illud,
nisi utrumque extremorum percipiatur. Necessario igitur videtur, unum
analogatorum secundum analogi nomen per aliud definiendum esse.
75. Ut autem liqueat huius ambiguitatis solutio, recolendum est
analoga haec dupliciter inveniri, scilicet proprie et metaphorice.
Diversimode enim hæc se habent ad propositam quaestionem. In
analogia siquidem secundum metaphoram, oportet unum in alterius ratione
poni, non indifferenter; sed proprie sumptum, in ratione sui
metaphorice sumpti claudi necesse est; quoniam impossibile est
intelligere quid sit aliquid secundum metaphoricum nomen, nisi cognito
illo, ad cuius metaphoram dicitur. Neque enim fieri potest, ut
intelligam quid sit pratum in eo quod ridens, nisi sciam quid
significet risus nomen proprie sumptum, ad cuius similitudinem dicitur
pratum ridere.
76. Est autem huius ratio radicalis, quia analogum metaphorice
sumptum, nihil aliud praedicat, quam hoc se habere ad similitudinem
illius, quod absque altero extremo intelligi nequit. Et propter hoc
huiusmodi analoga prius dicuntur de his, in quibus proprie salvantur,
et posterius de his, in quibus metaphorice inveniuntur et habent in hoc
affinitatem cum analogis secundum attributionem, ut patet.
77. In analogia vero, in qua nominis salvatur proprietas, nullum
analogi membrum per alterum definiri oportet, nisi forte gratia
materiae, ut S. Thomas in qq. de Verit., q. 2, a. 11
docuit. Sunt enim analogatorum rationes secundum analogi nomen
quodammodo mediae inter analoga secundum attributionem, et univoca.
In analogis enim secundum attributionem, primum definit reliqua. In
univocis vero neutrum alterum definit, sed unius definitio est completa
alterius definitio, et e converso. In analogis autem neutrum alterum
definit; sed unius definitio est proportionaliter alterius definitio.
Et loquimur semper de ratione secundum nomen commune. Verbi gratia,
in definitione cordis, secundum quod principium animalis, non ponitur
fundamentum secundum quod principium domus, nec e converso; sed eadem
proportionaliter est principii ratio utrobique, ut Commentator ubi
supra dicit.
78. Duabus autem opus est distinctionibus uti in hac re: ea
scilicet, quae in logica, traditur de actu signato et exercito; et ea
quae a metaphysico ut plurimum tractatur, de ordine rerum sub uno
nomine ex parte rei, et ex parte impositionis nominis.
79. Ex prima siquidem distinctione scimus duo. Primo, quod sicut
animal dictum de homine et de equo importans univocationem in actu
exercito, non praedicat de homine totum hoc, scilicet naturam
sensitivam eamdem omnino secundum rationem naturae sensitivae equi et
bovis, sed naturam sensitivam simpliciter; quam tamen ad hoc, quod
univoca sit praedicatio, oportet omnino esse eamdem secundum rationem
naturae sensitivae equi et bovis, - ita ens importans
proportionalitatem in actu exercito, non praedicat de quantitate totum
hoc, scilicet habens se ad esse sic proportionaliter sicut substantia,
aut qualitas ad suum esse; sed habens se ad esse sic absque alia
additione; quod tamen oportet, ad hoc quod analoga sit praedicatio,
idem proportionaliter esse cum altero, sic se habere ad esse quod de
substantia aut qualitate ens praedicat.
80. Secundo, quod sicut ex declaratione, qua manifestatur animal
esse univocum, quia dicit unam et eamdem omnino rationem in omnibus,
non fallimur, nec confundimur, nec vagamur circa hominis et bovis
secundum animalis nomen rationem; sed quiescimus, intuentes quod
animal exercet, quod univocorum definitio et expositio significat: -
ita ex hoc, quod declaratur ens aut bonum, aut quodcumque aliud esse
analogum, quia dicit rationes plures easdem proportionaliter, et
importat hoc se habere quemadmodum proportionaliter illud se habet ad
esse vel appetitum etc., non debemus turbari et inquirere in analogi
nominis (puta boni) ratione significationem istam; sed sat sit,
distinguendo inter actum signatum et exercitum, inspicere quod analogi
nominis ratio id exercet, quod analogi ratio et declaratio significat.
81. Ex his autem duobus patere iam potest intentum, quod scilicet
non oportet unum analogiae membrum per alterum definire, ex eo quod
analogum significat ea esse eadem proportionaliter, quoniam haec in
actu exercito significat.
82. Ex secunda vero distinctione scimus, non solum - quod
praeposterus est ordo rerum et significationum quandoque sub nomine
analogo, ita quod prior secundum rem ratio, posterior interdum
significatione est (ut de ente et bono et aliis huiusmodi communibus
Deo et creaturis accidit: ratio enim quam in Deo quodlibet horum
ponit, significatione quidem posterior, re autem prior est); et quod
propter alterum horum dicitur analogum praedicari de suis analogatis
secundum prius et posterius ipsam analogi rationem. - Sed etiam
scimus, quod quando ratio, quam ponit analogum in uno, ex ratione
quam in altero ponit, exponitur: non ideo fit, quia unum in alterius
ratione cadat; sed quia unius ratio posterior altera est
significatione; et per priorem, utpote notiorem declaratur: ut S.
Thomas in I p., q. XIII, art. 2 fecit: declarans quod,
dicendo: Deus est bonus: sensus est, id quod bonitatem in creaturis
dicimus, praeexsistit in Deo proportionaliter etc. Et eadem
intelligendum est ratione fieri, si posterior secundum rem per priorem declaretur.
Non definit ergo analogum secundum unam rationem, seipsum secundum
alteram, licet exponat et declaret.
83. Obiectionibus autem in oppositum, quamvis ex dictis satisfactum
sit, formaliter responderi potest, quod cognosci aliqua ut eadem
proportionaliter, seu hoc se habere sicut illud, dupliciter
contingit. Uno modo formaliter, idest quoad relationem identitatis et
similitudinis, et sic absque extremis cognitio haec haberi non potest.
Alio modo fundamentaliter, et sic in ratione unius non cadit
reliquum; sed ratio unius est ratio alterius omnino, vel
proportionaliter. Constat autem quod analogum nomen, puta ens aut
bonum, non relationem identitatis aut similitudinis significat, sed
fundamentum; et ideo obiectiones quae iuxta primum sensum procedunt,
nihil concludunt contra intentum.
Patet autem facillime, haec esse vera exempla de univocis, ponendo et
applicando ad identitatem univocationis. Significat namque nomen
univocum plura, in quantum eadem sunt univoce, seu secundum rationem
omnino. Et identitatis relatio in nullo extremorum absque altero
intelligibilis est.
|
|