|
1. Invitatus et ab ipsius rei obscuritate, et a nostri ęvi flebili
profundarum litterarum penuria, de nominuin analogia in his
vacationibus tractatum edere intendo. Est siquidem eius notitia
necessaria adeo, ut sine illa non possit metaphysicam quispiam
discere, et multi in aliis scientiis ex eius ignorantia errores
procedant. Quod si ullo usquam tempore accidit, hac ętate id evenire
clara luce videmus, dum analogiam, vel indisiunctionis, vel ordinis,
vel conceptus pręcisi unitate, cum inaequalis participatione
constituunt. Ex dicendis namque patebit, opiniones huiusmodi a
veritate, quę ultro se offerebat, per abrupta deviasse.
2. Analogię igitur vocabulum proportionem sive proportionalitatem
(ut a Gręcis accepimus) in proposito sonat. Adeo tamen extensum
distinctumque est, ut multa nomina analoga abusive dicamus; et
multarum distinctionum adunatio si fieret, confusionem pareret. Ne
tamen rectum obliqui iudicio privetur, et singularitas in loquendo
accusetur, unica distinctione trimembri omnia comprehendemus, et a
minus proprie analogis ad vere analoga procedemus.
3. Ad tres ergo modos analogię omnia analoga reducuntur: scilicet
ad analogiam inaequalitatis, et analogiam attributionis, et analogiam
proportionalitatis. Quamvis secundum veram vocabuli proprietatem et
usum Aristotelis, ultimus modus tantum analogiam constituat, primus
autem alienus ab analogia omnino sit.
4. Analoga secundum inęqualitatem vocantur, quorum nomen est
commune, et ratio secundum illud nomen est omnino eadem, inaequaliter
tamen participata. Et loquimur de inęqualitate perfectionis: ut
corpus nomen commune est corporibus inferioribus et superioribus, et
ratio omnium corporum (in quantum corpora sunt) eadem est. Quęrenti
enim quid est ignis in quantum corpus, dicetur: substantia trinę
dimensioni subiecta. Et similiter quęrenti: quid est cęlum in
quantum corpus, etc. Non tamen secundum ęqualem perfectionem ratio
corporeitatis est in inferioribus et superioribus corporibus.
5. Huiusmodi autem analoga Logicus univoca appellat, Philosophus
vero ęquivoca, eo quod ille intentiones considerat nominum, iste
autem naturas. Unde et in X Metaph., text. ultim. Aristoteles
dicit quod corruptibili et incorruptibili nihil est commune univocum,
despiciens unitatem rationis seu conceptus tantum. Et in VII
Physic., text. 13 dicitur juxta genus latere ęquivocationes;
quia hujusmodi analogia cum unitate conceptus non dicit unam naturam
simpliciter, sed multas compatitur sub se naturas, ordinem inter se
habentes, ut patet inter species cuiuslibet generis, specialissimas et
subalternas magis. Omne enim genus analogum hoc modo appellari
potest, (licet non multum consueverint nisi generalissima et his
propinqua sic vocari), ut patet de quantitate et qualitate in
prędicamentis, et corpore, etc.
6. Hanc analogiam S. Thomas, in I Sent., dist. 19 vocat
analogiam secundum esse tantum, eo quod analogata parificantur in
ratione significata per illud nomen commune, sed non parificantur in
esse illius rationis. Perfectius enim esse habet in uno, quam in
alio, cuiuscumque generis ratio, ut in Metaphysica pluries patet.
Non solum enim planta est nobilior minera; sed corporeitas in planta
est nobilior corporeitate in minera: et sic de aliis.
7. Perhibet quoque huic analogię testimonium Averroes in XII
Metaph., text. 2 dicens, cum unitate generis stare prioritatem et
posterioritatem eorum, quę sub genere sunt. Hęc pro tanto analoga
vocantur, quia considerata inęquali perfectione inferiorum, per prius
et posterius ordine perfectionis de illis dicitur illud nomen commune.
Et iam in usum venit, ut quasi synonime dicamus aliquid dici analogice
et dici per prius et posterius.
Abusio tamen vocabulorum hęc est; quoniam dici per prius et
posterius, superius est ad dici analogice. In huius modi autem
analogis, quomodo inveniantur unitas, abstractio, prędicatio,
comparatio, demonstratio et alia huiusmodi, non oportet determinare;
quoniam univoca sunt secundum veritatem, et univocorum canones in eis
servandi sunt.
|
|