|
31. Quoniam autem analogia media est inter aequivocationem puram et
univocationem, ex extremis natura medii declaranda est. Et quia in
nominibus tria inveniuntur, scilicet vox, conceptus in anima, et res
extra, seu conceptus obiectivus: ideo singula perlustrando, dicendum
est, quomodo analogum ab analogatis distinguatur
32. Et a rebus incipiendo, quia priores conceptibus et nominibus
sunt, dicimus quod, nomine aequivoco ita diversae res significantur,
quod ut sic non nisi voce adunantur. Univoco vero diversae res ita
significantur, quod, ut sic, ad rem in se simpliciter unam abstractam
et praecisam in esse cognito ab eis, adunantur. Analogo autem nomine
res diversae ita significantur, quod ut sic ad res diversas secundum
proportionem unam uniuntur. Vocatur autem in proposito res, non solum
natura aliqua, sed quicumque gradus, quaecumque realitas, et
quodcumque reale in rebus inventum.
33. Unde inter univocationem et analogiam haec est differentia:
quod res fundantes univocationem sunt sic ad invicem similes, quod
fundamentum similitudinis in una est eiusdem rationis omnino cum
fundamento similitudinis in alia: ita quod nihil claudit in se unius
ratio, quod non claudat alterius ratio. Ac per hoc fundamentum
univocae similitudinis, in utroque extremorum aeque abstrahit ab ipsis
extremis. Res autem fundantes analogiam, sic sunt similes, quod
fundamentum similitudinis in una, diversę est rationis simpliciter a
fundamento illius in alia: ita quod unius ratio non claudit id quod
claudit ratio alterius. Ac per hoc fundamentum analogae
similitudinis, in neutro extremorum oportet esse abstractum ab ipsis
extremis; sed remanent fundamenta distincta, similia tamen secundum
proportionem; propter quod eadem proportionaliter vel analogice
dicuntur.
34. Et ut possint omnibus praedicta patere, declarantur
exemplariter in univocatione huius nominis animal, et analogia huius
nominis ens. Homo, bos, leo et caetera animalia, quia habent in se
singulas naturas sensitivas, seu proprias animalitates, quas constat
diversas secundum rem esse, et mutuo similes: sic quod in quocumque
extremo, puta homine aut leone, consideretur secundum se animalitas,
quae est similitudinis fundamentum, invenitur aequaliter abstrahens ab
eo in quo est, et nihil includens in uno quod non in alio. Ideo et in
rerum natura fundant secundum suas animalitates similitudinem univocam,
quae identitas generica vocatur; et in esse cognito adunantur non ad
duas vel tres animalitates, sed unam tantum, quae animalis nomine in
concreto per se primo significatur, et univoce vocatur communi nomine animal.
Omnium siquidem eorum, secundum quod naturas sensitivas habent,
indistincta omnino est ratio ab omnibus abstracta, quae illius rei,
quam animalitatem vocavimus, adaequata est definitio. Substantia
autem quantitas, qualitas etc., quia non habent in suis quidditatibus
aliquid praedicto modo abstrahibile, puta entitatem, (quoniam supra
substantialitatem nihil amplius restat), ideo nullam substantialem
univocationem inter se compatiuntur.
35. Et quia cum hoc, quod non solum eorum quidditates sunt
diversae, sed etiam primo diversae; retinent similitudinem in hoc,
quod unumquodque eorum secundum suam proportionem habet esse; ideo et
in rerum natura non secundum aliquam eiusdem rationis in extremis sed
secundum proprias quidditates, ut commensuratas his propriis esse
fundant analogam idest proportionalem similitudinem.
Et in intellectu adunantur ad tot res, quot sunt fundamenta,
proportionis similitudine unitas, significatas (propter illam
similitudinem) entis nomine, et analogice communi nomine vocantur
ens. Differenter ergo res adunantur sub nomine Analogo et Univoco.
36. Conceptus quoque mentalis non eodem modo invenitur in univocis
et analogis: quoniam nomen univocum et omnia univocata ut sic, unum
tantum conceptum in mente habent perfecte et adaequate eis
correspondentem; quia fundamentum univocae similitudinis (quod
significatum formale est nominis univoci), unius omnino rationis est
in omnibus univocatis; ac per hoc in uno repraesentato, omnia
repraesentari necesse est.
In analogis vero, quoniam fundamenta analogae similitudinis diversarum
rationum sunt simpliciter, et eiusdem secundum quid, idest secundum
proportionem: oportet duplicem analogi mentalem conceptum distinguere,
perfectum et imperfectum; et dicere quod analogo et suis analogatis
respondet unus conceptus mentalis imperfectus, et tot perfecti, quot
sunt analogata. Quia enim unum analogatorum ut sic, simile est
alteri: consequens est, quod conceptus repraesentans unum,
repraesentet alterum, iuxta illam maximam: Quidquid assimilatur
simili ut sic, assimilatur etiam illi, cui illud tale est simile.
37. Quia vero talis similitudo secundum proportionem tantum est,
quae diversam rationem in altero fundamento habet: conceptus perfecte
repraesentans unum analogatorum, a perfecta repraesentatione alterius
deficit; et per consequens oportet alterius analogati alterum
adaequatum conceptum esse. Unde et analogum unum habere mentalem
conceptum, et plures habere conceptus mentales: verum est
diversimode; quamvis simpliciter loquendo, magis debeat dici, analogi
esse plures conceptus; nisi loquendi occasio aliud exigat. Dico autem
hoc: quoniam cum secundum dicentes, analoga omnino carere uno conceptu
mentali, sermo est; unum eorum conceptum absolute dicere non est reprehendendum.
Propter quod oportet solerti discretione lectorem uti quando invenitur
scriptum, quod analogata conveniunt in una ratione, et quando
invenitur dictum alibi, quod analogata non conveniunt in una ratione.
38. Est ergo differentia inter analogiam et univocationem quoad
conceptum mentalem, ita quod univoci et univocatorum ut sic, unus est
conceptus perfecte et adaequate eis respondens, ut de conceptu animalis patet.
Analogi vero et analogatorum ut sic, plures necessario sunt conceptus
perfecte ea repraesentantes, et unus est conceptus imperfecte
repraesentans. Non tamen ita quod sit unus conceptus adaequate
respondens nomini analogo, et inadaequate analogatis: quoniam secundum
veritatem nomen illud univocum esset; sed ita quod conceptus unus
repraesentans perfecte alterurn analogatum ut sic, imperfecte
repraesentat reliquum. Quoad vocem autem, non est inter analoga et
univoca differentia.
39. His autem praelibatis, intentum facile patere potest: quomodo
scilicet distinguitur analogum, puta ens, ab analogatis, puta
substantia, quantitate et qualitate. Univocum enim, puta animal,
distinguitur ab univocatis, puta homine et leone, quoad rem
significatam seu conceptum obiectivum, et quoad conceptum mentalem,
sicut unum simpliciter abstractum etc., a multis simpliciter etc.
Analogum vero, quoad rem, seu conceptum obiectivum, distinguitur
sicut unum proportione a multis simpliciter; vel (et idem est) sicut
multa ut similia secundum proportiones a multis absolute. Verbi
gratia, ens distinguitur a substantia et quantitate, non quia
significat rem quamdam eis communem; sed quia substantia quidditatem
tantum substantiae importat, et similiter quantitas quidditatem
quantitatis absolute significat; ens autem significat ambas
quidditates, ut similes secundum proportiones ad sua esse; et hoc est
dicere ut easdem proportionaliter.
40. Quoad conceptum autem mentalem adaequatum, hoc quoque eodem
omnino modo distinguitur. Secundum vero conceptum mentalem
imperfectum, quamvis distinguatur sicut unum simpliciter a multis
simpliciter; non tamen sicut unum abstrahens in repraesentando ab illis
multis, quemadmodum in univocis contingit. Quoniam, ut ex dictis
patet, conceptus ille, puta qualitatis, in quantum ens, alterius
analogati, idest ipsius qualitatis, secundum quod se habet ad suum
esse, est adaequate repraesentativus, et a qualitatis quidditate non
abstrahens; caeterorum vero, puta quantitatis et substantiae,
imperfecte tantum est repraesentativus, in quantum eis similis est
proportionaliter.
|
|