|
95. Qualiter autem analogum dividendum sit, ex dicendis manifestum
est. Potest siquidem trifariam analogi divisio intelligi. Primo, ut
dividatur vox in suas significationes. Dictum est enim, quod analogum
plures rationes significat immediate, et haec divisio convenit sibi,
in quantum aequivocum quoddam est.
96. Secundo, ut dividatur significatum eius in quasi membra eius:
eo modo quo eius, quod proportionaliter unum est, sic et sic
proportionatum, membra dici possunt. Dictum est enim, quod analogum
non ita diversas rationes significat, quin significet unam rationem
proportionaliter. Omnes namque rationes analogo nomine immediate
significatæ eaedem proportionaliter sunt. Ratio autem una
proportionaliter, cum constituatur ex pluribus rationibus
proportionalibus, in eas secari potest.
Hæc autem non est divisio analogi in sua analogata: quoniam rationes
hae in ipsius analogi ratione intrinsece clauduntur, et analogata ea
sunt, in quibus rationes illae salvantur, et non ipsae rationes.
Entis enim analogata sunt substantia et quantitas, et non rationes
entis in substantia et quantitate. Rationes enim ut dictum est,
analogae sunt.
97. Unde tertio modo potest dividi analogum, dividendo significatum
eius in sua analogata per diversos modos, quibus analogi rationem
proportionalem analogata ipsa diversimode suscipiunt: ita quod divisum
est significatum unum proportionaliter, dividentia sunt modi fundantes
et facientes in analogatis proprias proportiones, secundum quas fit
analogia; constituta autem per divisionem, ut partes subiectivae,
sunt analogata ipsa.
Verbi gratia: quando ens dividitur in substantiam et quantitatem,
divisum est ratio entis nomine significata, quæ omnes in se entis
nomine significatas rationes claudit, utpote una proportionaliter;
dividentia sunt substantivum et mensurativum, seu per se et in alio,
sicut ex quibus substantia et quantitas habent quod diversas entis
rationes subintrent; partes autem subiectivae sunt substantia et
quantitas, quae in entis ratione analogantur.
98. Et quia haec est propria analogi divisio, idcirco distincte
explicandum est, quomodo differat divisio haec ad univoca.
Tripliciter siquidem differunt. Primo ex parte divisi: quia
divisione univoca unum omnino secundum rationem secatur; hic autem unum
proportionaliter.
99. Secundo ex parte dividentium: quia differentiae secantes
genus, extra genus sunt; modi autem secantes analogum, in ipsius
analogi ratione clauduntur, quemadmodum ipsa analogata (ut in capitulo
de abstractione declaratum est); propter quod in III Metaph.
text. comm. X ens genus esse negatur.
100. Tertio ex parte ipsarum partium subiectivarum, quae per
divisionem fiunt: quia partes divisionis univocae, licet ordinem
habeant secundum se, et originis: ut dualitas est prior trinitate; et
perfectionis: ut albedo est perfectior nigredine; tamen secundum
divisi rationem, puta numeri, aut coloris, neutra altera prior, aut
posterior est; sed omnes æqualiter in divisi ratione communicant.
Analogata vero, quae analoga divisione constituuntur, non solum
secundum se, sed etiam in ipsius analogi quod dividitur ratione ordinem
habent; et aliud prius aliud posterius est; adeo ut in uno eorum,
tota ratio divisi salvari dicatur; in alio autem imperfecte et secundum quid.
Quod non est sic intelligendum quasi analogum habeat unam rationem,
quae tota salvetur in uno, et pars eius salvetur in alio. Sed cum
totum idem sit quod perfectum, et analogo nomine multæ importentur
rationes, quarum una simpliciter et perfecte constituit tale secundum
illud nomen, et aliæ imperfecte et secundum quid: ideo dicitur, quod
analogum sic dividitur, quod non tota ratio eius in omnibus analogatis
salvatur, nec aequaliter participant analogi rationem, sed secundum
prius et posterius.
101. Cum grano tamen salis accipiendum est, analogum simpliciter
salvari in uno et secundum quid in alio. Sufficit enim hoc
verificari: vel absolute, ut patet in divisione entis in substantiam
et accidens; (illa enim absolute loquendo dicitur ens simpliciter,
hoc autem secundum quid); vel in respectu, ut patet in divisione
entis in Deum et creaturam. Utrumque enim licet ens simpliciter sit
et dicatur, absolute loquendo; creatura tamen in respectu ad Deum,
ens secundum quid, et quasi non ens est et dicitur.
102. Circa resolutionem autem analogatorum, sciendum est: quod
cum universaliter, primum in compositione sit ultimum in resolutione,
et per divisionem in ea, quae actu in aliquo sunt resolutio fiat:
eodem modo resolvenda sunt analogata in suum analogum, quo caetera
resolvuntur, scilicet utendo divisione praedicta (quae vocatur divisio
in partes essentiae vel rationis), et a posterioribus secundum
consequentiam ad priora procedendo, si longa esset resolutio facienda.
103. Ad rationem autem analogi cum deventum fuerit, singulis
analogatis in suas rationes secundum analogi nomen resolutis: cum illa
analogi ratio ex multis constituatur rationibus, ordinem inter se et
proportionalem similitudinem habentibus: vel ordinate ad primam
resolutio fiat, veniendo semper ad similius et propinquius primae, et
id, in quo dissimilitudo est, relinquendo. Vel si non sic ordinatas
inter se contingit esse rationes illas, ad primam omnes modo praedicto
reducendae sunt. Ordinem enim ad primam nulla subterfugere potest.
Nec refert in proposito, an fiat resolutio ad rationem primam,
significatione, vel secundum rem. Intelligenda enim sunt haec in suo
ordine, scilicet, significationum aut rerum.
|
|
