|
84. Difficultas etiam non parva, quae multos invasit ac superavit,
de comparatione in analogo, dilucidanda est. Creditum enim est a
quibusdam, quod non posset, analogia posita, sermo ille nisi extorte
exponi, quo unum analogatum magis aut perfectius tale secundum analogi
nomen diceretur. Verbi gratia: substantia est magis, aut perfectius
ens quam quantitas. Moti sunt autem ex eo, quod comparatio in uno
communi, utrinque facienda est, etiam secundum grammaticos; quod in
analogo non inveniri videtur.
85. Et potest formari ratio pro eis talis: Aut comparantur
analogata in una communi eis ratione, aut in suis rationibus. Non in
ratione communi: quia illa analogum caret; nec in rationibus
propriis: quia tunc falsum est, substantiam magis esse ens quam
quantitatem. Non enim minus aut imperfectius quantitas est sua ratio,
quam ens in ea ponit, quam substantia sua etc. Nullo igitur modo
videtur comparationem cum analogia salvari posse.
86. Succumbitur autem difficultati huic, quia proprium
comparationis fundamentum non consideratur. Fundatur enim super
identitate seu unitate rei, in qua fit comparatio, et non super modo
identitatis aut unitatis; sicut de intentione superioritatis praedictum
est. Unde cum analogum ex dictis constet rem unam, licet
proportionaliter, dicere; nihil prohibet in ipso comparari analogata,
licet non eo modo, quo univoca fit comparatio.
87. Ad comparationem siquidem cum requirantur et sufficiant haec
tria: scilicet distinctio extremorum, et identitas ejus, in quo fit
comparatio, et modus essendi illius in extremis, scilicet eaque, vel
magis aut minus perfecte; sub identitate autem seu unitate,
proportionalis unitas seu identitas contineatur, consequens est, quod
si in diversis idem proportionaliter eaque vel magis aut minus perfecte
esse habet, comparatio secundum illud proportionale fieri possit,
comparatione non univoca, sed analoga.
88. Sicut enim, quia natura sensitiva est in bove, et illamet
omnino secundum rationem est in homine, et perfectius esse habet in
homine quam in bove: homo perfectius animal bove dicitur, univoca
comparatione; sic quia sic se habere ad esse est in substantia, et hoc
idem proportionaliter est in quantitate, et imperfectius esse habet in
quantitate quam in substantia: dicitur substantia magis seu perfectius
ens, quam quantitas, analoga comparatione.
Unde S. Thomas in art. 7, quaest. VII de Potentia Dei,
tripliciter comparationem fieri docens, duos modos analogicae
comparationis ponit: aperte ex hoc insinuans, comparationem non solum
super identitate numerali, specifica aut generica fundari, sed etiam
proportionali.
89. Modi autem comparationis ibidem traditi sunt, hi scilicet
secundum solam quantitatem rei participatae: et sic unum album dicitur
altero albius. Vel extendendo, propter praesens propositum, hunc
modum ad omnem comparationem univocam, dicatur quod primus attenditur
secundum quantitatem rei participatae, eiusdem omnino secundum
rationem, sive illa ratio sit specifica, sive generica: ut calidum
magis calidum altero dicitur, et homo perfectius animal leone est.
90. Secundus vero modus attenditur secundum quod res aliqua in uno
invenitur participative, in altero vero est per essentiam: quemadmodum
homo Platonicus longe perfectior homo esset nobis. Et abstractione
intellectus utendo, quemadmodum bonitas longe melior est quocumque
bono, quod participative bonum dicitur.
91. Tertius autem modus attenditur secundum quod res aliqua in uno
invenitur formaliter et secundum se, in altero autem virtualiter et
elevatum ad rem superioris ordinis. Quemadmodum dicitur quod sol est
magis calidus quam ignis; vel quod calor perfectius esse habet in
sole, quam in igne.
92. Nec est dubium hos duos modos univocam comparationem impedire,
ut S. Thomas ibidem dicit, et Aristoteles in I Ethic. de primo
modo testatur: ubi bonum commune non univoce, sed secundum
proportionalitatem dicendum docet, bonitati separatæ et bonis cæteris
per participationem. Patet igitur ex his, eadem proportionaliter ut
sic esse comparabilia; quamvis, physice loquendo, in sola specie aut
genere comparatio fiat.
93. Ad obiectionem autem in oppositum, dicitur quod utroque modo in
analogis comparatio fit. Comparantur siquidem analogata, puta
substantia et quantitas, in ratione una et communi proportionaliter,
quam analogi nomen, puta ens, dicit, et addit supra analogata, ut ex
dictis patet. Et comparantur secundum suas rationes, secundum tamen
analogi nomen, quæ earum sit perfectior, secundum quod dicimus
substantiam esse perfectius ens quantitate; quia ratio entis in
substantia perfectior est ratione entis in quantitate.
Ita quod iuxta istam comparationem est sensus: Substantia habet,
secundum entis nomen, perfectiorem rationem quam quantitas; et non
quod substantia est magis aut perfectius substantia quam quantitas sit
quantitas, ut quidam somniare videntur.
94. Unde comparatio ista extenditur usque ad analoga secundum
attributionem, licet in tali analogia non nisi abusive comparatio fieri
possit. Dicimus enim quod ens reale est magis et perfectius ens ente
rationis, quod per attributionem ad illud ens dicitur in IV Metaph.
text. com. II; quia ens reale habet, secundum entis nomen,
perfectiorem rationem. Iuxta quem modum, si usus admitteret,
diceremus: animal est magis sanum urina; quia perfectiorem secundum
sani nomen rationem habet.
|
|