|
104. Visum est autem quibusdam de analogo scientiam esse non
posse, nisi quemadmodum de ęquivocis scientia habetur: eo quod plures
rationes dicit licet similes. Imo fallaciam aequivocationis committi
in syllogismis, in quibus, analogo pro medio sumpto, certum
analogatum subsumitur, (nisi forte gratia materię bonus esset
processus) astruunt ex eadem ratione. Nec posse ex unius analogati
ratione, secundum analogi nomen, concludi alterum analogatum tale
formaliter esse; sed semper praedictum incidere vitium, ratione
praedicta, confirmant.
105. Verbi gratia: si ponamus sapientiam esse analogice communem
Deo et homini, ex hoc quod sapientia, in homine inventa, secundum
formalem rationem praecise sumpta, dicit perfectionem simpliciter: non
potest concludi: ergo Deus est formaliter sapiens, sic arguendo:
Omnis perfectio simpliciter est in Deo; sapientia est perfectio
simpliciter; ergo etc.
Minor enim distinguenda est: et si ly sapientia pro ratione
sapientiae, quae est in homine stat, argumentum est ex quatuor
terminis: quia in conclusione, sapientia stat pro ratione sapientiae
quam ponit in Deo, cum concluditur: ergo sapientia est in Deo. Si
autem pro ratione sapientiae in Deo, stat in minore; non
concluditur, ex perfectione sapientiae creatae, Deum esse sapientem;
cuius oppositum et philosophi et theologi omnes clamant.
106. Decipiuntur autem isti, Scotum (cuius est ratio haec I
Sent., dist. 3, q. I) sequentes: quia in analogo diversitatem
rationum inspicientes, id quod in eo unitatis et identitatis latet,
non considerant. Rationes enim analogi (ut superius etiam diximus)
possunt dupliciter accipi: Uno modo secundum se, in quantum ab
invicem distinguuntur, et ea quae conveniunt eis ut sic, seu ex hoc.
Alio modo in quantum eadem sunt proportional iter. Primo modo
acceptae, vitium aequivocationis inducerent, si quis eis uteretur, ut
patet. Secundo autem modo eis utendo, peccatum nullum incurritur: eo
quod quidquid convenit uni, convenit et alteri proportionaliter; et
quidquid negatur de una, et de altera negatur proportionaliter: quia
quidquid convenit simili, in eo quod simile, convenit etiam illi, cui
est simile, proportionalitate semper servata.
107. Unde si ex immaterialitate animae, concluditur eam esse
intellectualem; ex immaterialitate proportionaliter posita in Deo
optime concluderetur, Deum esse intellectualem proportionaliter: ut
quantum immaterialitas illa excedit istam, tantum intellectualitas illa
excedit istam etc. Propter quod S. Thomas in quaestione II De
Potentia Dei, art. 5, analogata omnia sub una analogi
distributione cadere dixit. Et merito, quia unitas analogiae non
esset in coordinatione unitatum numeranda, nisi unum proportionaliter,
unum esset affirmabile et negabile, et consequenter distribuibile et
scibile, ut subiectum, et medium, et passio.
108. Unde ad obiecta in oppositum dicitur, quod quia, ut in II
Elenchorum cap. X dicitur, aequivocatio latens in huiusmodi
proportionalibus peritissimos etiam latet: ideo oportet, huiusmodi
analogis nominibus utendo ex parte unitatis, semper modum
proportionalitatis subintelligi; aliter in univocationem lapsus
fieret. Nisi enim prae oculis haberetur proportionalitas, cum dicitur
immateriale omne esse intellectuale, tamquam univoce dictum
acciperetur, et latens aequivocatio non visa obreperet.
109. Proportionalitate autem servata, de analogis scientiam esse:
et divi Thomae processus de bono et vero et aliis huiusmodi, et
quotidianum convincit exercitium. Testatur quoque demonstrativae artis
pater Aristoteles, in II Poster., cap. XIII incipiente: Ut
habeamus autem proposita (vel problemata) analogum causam adaequatam
esse alicuius passionis, et in medium oportere quandoque a
demonstratore assumi, dum venationem propter quid docens, inquit: «
Amplius alius modus est secundum analogiam eligere. Unum enim idem
non est accipere quod oportet vocare sepion, et spinam, et os. Sunt
autem quae sequuntur et hoc, tamquam natura una huiusmodi exsistente
». Et sequenti cap. ait: « Secundum autem analogiam eiusdem, et
medium se habet secundum analogiam ». In quibus verbis non solum
docuit, analogum ut medium assumi quandoque in demonstrationibus; sed
etiam ipsum non esse unum in se expressit, et cum hoc habere passionem
adaequatam, ac si unius esset naturae.
110. Nec impedit analogia haec processum formalem ad concludendum
de Deo et creaturis praedicatum aliquod eis commune: quoniam accepta
sapientiae ratione, et segregatis ab ea per intellectum eis, quae sunt
imperfectionis, ex hoc quod id, quod est sibi proprium formaliter
sumptum, perfectionem absque imperfectione claudit, concluditur ergo
sapientiae ratio non omnino alia, nec omnino haec, sed haec
proportionaliter est in Deo: quia similitudo inter Deum et creaturam
non est univoca, sed analoga.
111. Nec pari ratione potest concludi, Deum esse lapidem
proportionaliter: quia ratio lapidis formaliter sumpta, quantumcumque
expoliata, imperfectionem aliquam claudit, quae prohibet tam ipsam
secundum se, quam ipsam proportionaliter in Deo reperiri, nisi
metaphorice: quemadmodum dictum est: Petra autem erat Christus.
Unde, cum fit huiusmodi processus: Omnis perfectio simpliciter est
in Deo; sapientia est perfectio simpliciter; ergo etc.; in minore
ly sapientia non stat pro hac vel illa ratione sapientiae, sed pro
sapientia una proportionaliter, idest, pro utraque ratione sapientiae
non coniunctim vel disiunctim; sed in quantum sunt indivisae
proportionaliter, et una est altera proportionaliter, et ambae unam
proportionaliter constituunt rationem
112. Significantur enim analogo nomine in quantum eędem sunt;
unde non oportet analogum distinguere, ad hoc quod contradictionem
fundet, et enuntiationis subiectum, aut praedicatum fiat; sed ratione
identitatis preportionalis in se clausae, et quam principaliter dicit,
ex se ad hoc sufficit.
Contradictio enim dicitur consistere in affirmatione et negatione
eiusdem de eodem etc., et non in affirmatione et negatione univoci de
eodem univoco. Identitas siquidem tam rerum quam rationum, ut pluries
replicatum est, ad identitatem proportionalem se extendit.
113. Ex hoc autem apparet, Scotum in I Sent., dist. 3, q.
I, vel male exposuisse conceptum univocum vel sibi ipsi contradicere:
dum, volens univocationem entis fingere, alt: « Conceptum univocum
voco, qui ita est unus, quod eius unitas sufficit ad contradictionem,
affirmando et negando ipsum de eodem ». Et sic univocum vult esse
ens. Si enim identitas sufficiens ad contradictionem, univocatio
dicitur; constat quod, ponendo ens esse analogum, et secundum
proportionalitatem tantum unum, satisfiet univocationi: quod scoticae
doctrinae adversatur, tenenti ens habere conceptum unum simpliciter,
et omnino indivisum, (ut de univocis diximus).
Si autem non omnis talis identitas sufficit ad univocationem, non
recte igitur univocatio conceptus declarata est esse eam, quae ad
contradictionem sufficit, quasi proportionalis identitas ad hoc non
sufficiat.
|
|