|
59. Videbitur autem forte alicui ex his, quod prædicatio analogi
de suis analogatis, puta entis de substantia et quantitate, aut formæ
de anima et albedine etc., sit sicut prædicatio æquivoci de suis
æquivocatis; ita quod non sit prædicatio superioris de suis
inferioribus, nec communioris de minus communi, nisi sola voce; sed
eiusdem de seipso. Non est enim analogo una res significata, quae in
utroque analogatorum salvetur; absque hoc autem prædicatio communioris
aut superioris non invenitur secundum intrinsecam denominationem, seu
inexsistentiam. Sic enim analogum secundum proportionalitatem commune
esse dictum est.
60. Fovere quoque potest non parum opinionem hanc processus iuxta I
Topicorum. Aut scilicet analogum est prædicatum convertibile, aut
inconvertibile, seclusa vocis communitate. Et cum constet non esse
inconvertibile, - quoniam substantia ut sic se habens ad suum esse,
quod ens de substantia dictum prædicat, convertitur cum substantia:
et similiter quantitas sic commensurata suo esse, cum quantitate
convertitur, et sic de aliis, - consequens est, quod analogum
tamquam superius, de analogatis prædicari non possit. Superioris
enim intentionem suscipere non potest, quod convertibile esse
comprobatur.
61. Et quoniam secundum veritatem analogum ut superius praedicatur
de analogatis, et non sola voce commune est eis, sed conceptu unico
proportionaliter: cuius unitas ad hoc, quod praedicatum aliquod
superioris rationem habeat, sufficit: quia superius nihil aliud
sonat, quam unum prædicatum ad plura se extendens; unum autem non per
accidens, neque aggregatione, sicut acervum lapidum; sed per se,
constat esse etiam unum proportione: ideo ad huius veritatis claritatem
ex extremis procedendo, sciendum est, quod quia analogum medium est
inter univocum et pure æquivocum: consequens est, quod analogum
aliquo modo idem, et non idem aliquo modo de suis praedicet analogatis.
Et quia praedicat aliquid abstrahens aliquo modo a suis analogatis, ut
ex præmisso patet capite; consequens est, quod comparetur ad sua
analogata ut maius ad minora, seu ut superius ad inferiora; licet non
omnino unum secundum rationem sit, quod imponit.
62. Quod ut clarius pateat, figuraliter declaratur sic: Tam in
univocis, quam in æquivocis, quam in analogis quatuor inveniuntur,
scilicet duæ res ad minus, æquivocatæ, univocatæ, aut
analogatae; et duae res, seu rerum rationes, aequivocationem,
univocationem aut analogiam fundantes. Verbi gratia: In
aequivocatione canis inveniuntur haec quatuor: scilicet canis marinus,
et canis terrestris, et ratio illius, et ratio istius secundum canis
nomen. In univocatione quoque animalis inveniuntur quatuor: scilicet
homo, et bos, et natura sensitiva hominis et natura sensitiva bovis,
quae animalis univocationem fundant. In analogia similiter entis
quatuor sunt: scilicet substantia et quantitas, et substantia in
quantum commensurata suo esse, et quantitas secundum quod suo esse
proportionatur.
63. Et licet prima duo, scilicet aequivocata et analogata, eodem
modo quantum ad propositum spectat in omnibus his distinguantur, quia
ubilibet ex opposito condistincta sunt; altera tamen duo
univocationem, aequivocationem et analogiam fundantia, diversimode
unita aut distincta sunt.
In aequivocis namque rationes illae, puta canis marini et terrestris,
sunt omnino diversae secundum rationem; et propter hoc id quod
praedicat canis de marino cane, nullo modo praedicat de terrestri, et
e converso; et ideo sola voce communius aut maius æquivocatis dicitur
et est.
64. In univocis vero res illae, puta animalitatis in bove et
animalitatis in leone, licet et numero et specie diversae sint,
ratione tamen omnino eaedem sunt; ratio enim unius est omnino eadem
quod ratio alterius, et, e converso; et propter hoc id quidem quod
praedicat animal de homine, idem praedicat omnino de bove, et univocum
dicitur et superius homine, leone boveque.
65. In analogis autem res analogiam fundantes (puta quantitas ut
sic se habens ad esse, et substantia ut sic se habens ad esse), licet
diversae sint et numero et specie et genere; ratione tamen eaedem sunt
non omnino, sed proportionaliter; quoniam unius ratio proportionaliter
eadem est alteri.
66. Et propterea, id quod praedicat analogum, puta ens de
quantitate, illud idem proportionaliter praedicat de substantia, et e
converso; est enim illudmet proportionaliter id quod in substantia
ponit, et e converso. Et propter hoc analogum, puta ens, non sola
voce communius, maius aut superius analogatis est; sed conceptu, ut
dictum est, proportionaliter uno. Ita quod analogum et univocum
conveniunt in hoc, quod utrumque communioris et superioris rationem
habet. Differunt autem in hoc, quod illud est superius analogice seu
proportionaliter, hoc vero univoce.
67. Et merito, quia fundamentum superioritatis utrobique salvatur,
univocationis autem non. Fundatur enim superioritas super identitate
rationis rei significatae, idest super hoc quod res significata
invenitur non in hoc tantum, sed illamet non numero sed ratione
invenitur in alio. Univocatio autem supra modo identitatis omnimodae
scilicet identitate rationis rei significatae, idest super hoc quod
ratio rei significatae in illo et in isto est eadem omnino.
68. Quamvis enim in analogis hic identitatis modus non inveniatur,
quem in univocis inveniri pluries dictum est, identitas tamen ipsa
rationum invenitur. Est namque identitas proportionalis, identitas
quaedam. Et ideo non minus analogum (puta ens) est praedicatum
superius, quam univocum (puta animal), sed alio modo: analogum enim
est superius proportionaliter, quia fundatur supra identitate
proportionali rationis rei significatae; univocum autem praecise et
simpliciter, quia supra omnimoda identitate rationis rei significatae
eius superioritas fundatur. Propter quod S. Thomas, superioritatis
fundamentum aspiciens, in V Metaph. dicit, quod ens est superius ad
omnia, sicut animal ad hominem et bovem.
69. Unde obiectiones ad oppositum adductae in hoc peccant, quod
inter identitatem et modum identitatis non distinguunt. Fatendum enim
est, quod ad hoc, quod aliquis terminus denominetur superior aut
communior, oportet ut rem unam et eamdem in utroque ponat; sed
sophisma consequentis committitur inferendo ex hoc: ergo oportet quod
dicat rem unam et eamdem omnino. Et est semper sermo de identitate
secundum rationem, seu definitionem. Identitas enim et unitas
continent sub se non solum unitatem et identitatem omnimodam, sed
proportionalem, quae in analogi nominis ratione salvatur. Negandum
est igitur quod in analogis non praedicetur idem de uno et de alio
analogato: quoniam unum et idem proportionaliter de omnibus analogatis
dicitur; et propterea inter praedicata non convertibilia numerandum
est. Quantitas enim licet adaequet ens de quantitate verificatum
secundum rationem omnino eamdem, non tamen secundum rationem illam
proportionaliter: quoniam entis ratio non alia proportionaliter ad
substantiam et quantitatem se extendit. Verum quia analogum sonat
identitatem proportionalem, ideo huiusmodi rationibus formaliter
respondendo, nullo pacto concedendum est converti analogum cum
analogato aliquo.
70. Ad materiam tamen descendendo, potest intrepide dici, quod
quia analogum rationem unam tantum proportionaliter praedicat, et unum
proportionaliter plura esse proportionibus similia manifestum est;
dupliciter potest secundum singulas rationes ad analogata comparari.
Uno modo absolute: et sic secundum singulas rationes cum singulis
analogatis convertitur; quia nulla omnino una analogi ratio in duobus
analogatis invenitur. Alio modo secundum identitatem proportionalem,
quam habet una cum altera: et sic cum nullo analogato convertitur,
quoniam omnes analogi rationes indivisae sunt proportionaliter, et una
est altera proportionaliter.
Et quia, ut dictum est, analogum hanc sonat identitatem, ideo
formaliter et simpliciter loquendo, analogum inconvertibile et
communius praedicatum, concedendum est esse. Non tamen genus, aut
species, aut proprium, aut definitio, aut differentia, aut accidens
universaliter est.
Nec propterea Aristoteles diminutus fuit aut Porphyrius, quoniam
praedicabile, quod unum est simpliciter, edocebant; ac per hoc inter
aequivoca, analoga numerarunt.
71. Ex praedictis autem manifeste patet, quod analogum non
conceptum disiunctum, nec unum praecisum inaequaliter participatum,
nec unum ordine; sed conceptum unum proportione dicit et praedicat.
De ordine tamen in analogis incluso inferius tractabitur. Unde cum
dicitur de homine, aut albedine, aut quocumque alio, quod est ens:
non est sensus, quod sit substantia, vel accidens; sed sic se habens
ad esse.
72. Utor autem ly sic, quoniam de propriis nominibus proportionum
ad esse in actu exercito eas importantibus, disputare nolo ad
praesens; quoniam Metaphysici negotii opus hoc est, et exemplariter
hic de ente loquimur. Simile siquidem est de actu, potentia, forma,
materia, principio, causa, et aliis hujusmodi, indicium.
|
|