|
Quae causa fecit ut scriptoris cujusque vita emittendis in publicum
ejus libris solemni more praefigeretur, eadem etiam primos S.
Augustini operum editores haud dubie movit ut Confessiones ipsius
statim post Retractationum libros, qui recto ordine debent
praecedere, in tomo primo collocarent. Nempe interest plurimum ut
auctoris genium, studia, mores, probitatem, fidem, aliasque dotes
perspectas habeat qui ejus scripta cum voluptate et cum profectu
perlegere in animum inducit. Atqui in Confessionibus suis Augustinus
totum se ipse expressit perquam accurate: quippe qui in iis non ea
solum facta quae hominum oculis subjecta esse potuissent; sed etiam ea
quae Deo tantum conscio in intimis agitaverat, cum bona, tum mala,
singillatim exposuit. In his enim sicuti anteactae vitae vel levissima
errata, sic etiam accepta a Deo beneficia fuse commemorat; aeternum
posteris relicturus sive poenitentis, sive grati animi monumentum,
praeclarum etiam illius quam constanter erga nos exhibet Deus, et
justitiae et bonitatis exemplum. Atque hoc in primis studebat,
scilicet (ipsius verbis rem ut explicemus) et de malis et de bonis
suis Deum laudare justum et bonum, atque in eum excitare humanum
intellectum et affectum. Id vero hac ratione exequitur.
In primo libro, praemissa Dei invocatione, recolit vitae suae
primordia ad annum quintum decimum. Infantiae peccata agnoscit et
pueritiae; atque hac aetate in lusum et puerilia quaeque oblectamenta
et vitia, quam in litterarum studia procliviorem se fuisse confitetur.
In secundo, ad aetatem aliam progreditur, primumque adolescentiae
suae, id est, sextum decimum vitae annum, quem in paterna domo,
studiis intermissis, consumpserat genio ac libidinibus indulgens, ad
mentem revocat cum gravi dolore, severus admodum in dijudicando furto a
se tunc temporis cum sodalibus perpetrato.
Tertius liber de annis est aetatis illius decimo septimo, decimo
octavo et decimo nono transactis Carthagine, ubi dum litterarii studii
curriculum absolveret, se libidinosi amoris laqueo irretitum, necnon
in Manichaeorum haeresim prolapsum fuisse meminit. Adversus horum
errores et ineptias disserit luculenter. Matris lacrymas, et
responsum de filii resipiscentia divinitus acceptum refert.
In quarto libro eum pudet se illi sectae addictum fuisse per
novennium, atque alios secum in eumdem errorem pertraxisse; deinde
amicum charissimum sibi interea morte praereptum, acerbiori quam aequum
esset animi dolore fuisse prosecutum. Cujus occasione, de vana et de
solida amicitia non pauca dicit. Mentionem denique facit librorum de
Pulchro et Apto a se anno aetatis vigesimo sexto aut vigesimo septimo
conscriptorum; necnon quam facili negotio liberalium artium libros
atque Aristotelis Categorias, anno aetatis ferme vigesimo, per sese
intellexerit.
In libro quinto annum aetatis suae exhibet vigesimum nonum, quo
scilicet comperta Fausti manichaei imperitia, propositum in illa secta
proficiendi abjecit; quo etiam Roma, ubi tunc rhetoricam
profitebatur, missus Mediolanum ut eamdem artem doceret, coepit
audito Ambrosio resipiscere, et de Manichaeismo abdicando necnon de
repetendo catechumenatu decernere.
In libro sexto, cum jam Monnica ipsius mater Mediolanum advenisset,
ipseque annum aetatis ageret trigesimum; Ambrosii concionibus
admonitus, catholicae doctrinae veritatem, quam Manichaei falso
insimulabant, magis magisque intelligebat. Alypii amici sui mores
prosequitur. In diversa rapiebatur, dum de vita melius instituenda
deliberaret; mortis quoque ac judicii metu perculsus, ad vitae
conversionem in dies accendebatur.
In septimo libro exordium suae juventutis, id est annum aetatis
trigesimum primum, ob mentis oculos reducit. Narrat se illa aetate
densioribus adhuc ignorantiae tenebris involutum atque errantem circa
Dei naturam, necnon circa originem mali, in cujus inquisitione se
mirum in modum angebat, pervenisse tandem ad cognitionem Dei
sinceram; quamvis nondum digne de Domino Christo sentiret.
Liber octavus vitae ipsius partem attingit celeberrimam, annum
videlicet aetatis trigesimum secundum, quo nempe cum Simplicianum
consuluisset, ab eoque didicisset Victorini conversionem, cum
Antonii Aegyptii monachi vitam ex Pontitiani relatione cognovisset,
post vehementem luctam carnem inter et animum, codicem Apostoli
coelesti admonitus oraculo inspexit; moxque ex illius lectione ad
meliorem frugem toto animo immutatus fuit, pleneque ad Deum
conversus.
In libro nono dicit de capto a se consilio rhetoricae professionem
abjiciendi, non tamen antequam vindemialium feriarum, quod proxime
instabat, tempus advenisset. Tum de suo in Verecundi amici villam
secessu, de suo baptismate, ac de Monnicae matris virtutibus atque
obitu, qui, baptizato ipso, incidit in eumdem huncce annum, aetatis
videlicet Augustini trigesimum tertium.
In libro decimo scrutatur deinceps, ac palam contestatur, non qualis
antea, sed qualis tunc esset. Deum, quem amat, studet indicare,
dumque per singula ducit rerum genera, multis explicat memoriae vim
plane stupendam, quod sua in memoria locum Deus habeat, gratulatus.
Inquirit in actus, in sensus, et affectus suos omnes, ex triplici
tentatione voluptatis, curiositatis, ac superbiae. Dominum Christum
unum mediatorem Dei et hominum confitetur, ejusque ope animi sui
languores omnes sanandos esse confidit.
In libro undecimo et sequentibus tractat de Scripturis sanctis.
Totum caput primum Geneseos, quo mundi creatio describitur,
dissertationibus illustrat, difficultates incurrentes dissolvens, et
ab adversariorum objectis vindicans. Sed in undecimo disputat paulo
fusius de tempore. In duodecimo de materia informi, deque multiplici
Scripturae sensu. In tertio decimo Dei bonitatem ex rerum
productione commendat; praedicat Deum Trinitatem, et Spiritus
sancti propriam quamdam notionem. Denique creati mundi historiam
allegorice exponit.
Hosce libros observamus scriptos circiter annum Christi
quadringentesimum, propterea quod ab Augustino recensentur proxime
ante illos quos episcopus adversus Faustum manichaeum non multo ante
vel post hunc annum elaboravit, uti suo dicetur loco. Certe si qua
opera indubiam et distinctam temporis notam prae se non ferunt, si
aliis demum argumentis id investigari non potest, decernendum videtur
ex Retractationum serie; quandoquidem, quantum potuit, curavit
Augustinus, ut nos ex ipsa ordinem quo quaeque scripta sunt, nossemus
. Neque diffitebimur tamen quin interdum chronologiae minus, magis
autem pertractati argumenti rationem habuerit.
|
|