|
Duplici modo difficultates contra propositam thesim moveri possunt:
1º objiciens directe ostendere conatur distinctionem inter esse et
modos ejus finitos non esse logice adaequatam.
2º objiciens idem per absurdum ostendere conatur, vel ex prospectu
essentiae, vel ex prospectu "tou" esse; scil. contendendo:
|
a) essentiam ut potentiam subjectivam, i. e. ut principium entis
constitutivum, praeter contradictionem concipi non posse;
b) esse ut actum proprie dictum, i. e. ut principium entis
constitutivum, praeter contradictionem concipi non posse.
|
|
Quae, si probari possent, conclusionem sequentem justificarent
distinctio virtualis cum fundamento in re (non autem distinctio
realis) est inter essentiam et esse entis finiti; neque esse, neque
essentia principia entis constitutiva dicenda sunt; contra vero,
essentia est totum ens finitum sub aliquo aspectu, atque esse est totum
ens finitum sub alio aspectu consideratum. Uno verbo, essentia et
esse entis finiti formaliter, non autem realiter distinguuntur.
OBJICITUR ergo 1° essentiae et existentiae conceptus non
adaequate distingui.
Etenim essentia et existentia opponuntur quin prior alteram excludat:
contra vero sese mutuo includunt: essentia de se refertur ad
existentiam, et existentia ad essentiam: formaliter opponuntur, sed
realiter unum sunt.
Sane in tertio "conceptu" non conveniunt. Realitas autem dupliciter
cognoscitur: qua existens sola intuitione percipitur, qua essentia est
objectum cognitionis abstractivae. Cum ergo intuitio et abstractio
sint modi cognitionis diversi, irreductibilitate essentiae et
existentiae ad alium "conceptum" nullatenus malis distinctio
probatur: contra vero abstractio intuitione perficitur, et essentiam
existentia in sua linea perficit [45].
Respondetur.
Essentia et existentia principia entis probantur, non vero entia.
Principia entis sunt ad invicem sicut potentia et actus: ipsa non
sunt, sed eorum unione aliquid est. Principium ordine ad coprincipium
consistit: est relatio transcendentalis. Nil mirum ergo essentiam et
existentiam ad invicem referri; haec enim referentia est ipsa earum
realitas. Si autem exinde ad earum identitatem realem concluderetur,
pariter distinctio omnium principiorum realis periret; tantum
haberentur entia simplicia quae ulteriori explicatione non indigerent;
distinctio realis non esset nisi physica, nunquam metaphysica. Sed
tunc realitas statim absurda et intellectui opposita appareret.
Dicta de intuitione et abstractione admitti nequeunt. Ens existens
nobis intuitione revelatur. Sed, data intuitione, v. gr.
sensibili, ratio nostra in objectum operatur et statim duo judicia
irreductibilia statuit: subjectum est, subjectum est hoc. Prius
sicut et alterum est cognitio intellectus discursivi et abstractivi,
nam ambo sunt judicia; et his duabus propositionibus omnia implicite
enuntiantur quae in objecto intuitionis continentur.
Intellectu ergo discursivo, seu ratione, objectum adaequate
cognoscitur et quidem duobus judiciis quae ad invicem referuntur, sed
tamen irreductibiliter opposita manent. Ex quo ergo, vi majoris
expositi argumenti, legitime ad distinctionem realem metaphysicam
concludimus. Ens intuitive cognitum, duobus principiis constare
intellectu probatur.
OBJICITUR 2º
A. Essentiam ut potentiam subjectivam repugnare.
"Et sane hujusmodi potentia subjectiva realis nequit limitare actum
essendi, nisi supponatur jam malis, antequam recipiat actum essendi,
saltem prius prioritate naturae. Atqui hoc repugnat. Ergo.
Major patet, nam quamvis simul tempore producantur tum haec potentia
subjectiva tum actus essendi, ad hoc autem ut hic actus intelligatur
limitari per illam potentiam, in qua recipi debet, necesse est prius
supponere potentiam illam ut realem et capacem recipiendi ac limitandi
actum essendi; quod enim non est reale, nequit aliquid reale in se
recipere ac limitare. - Quare
Prob. min. Potentia subjectiva eatenus intelligi potest ut realis,
quatenus habet actum essendi, cujus munus est reddere reale subjectum
quod afficit. Ergo ipsa in se inspecta, antequam intelligatur
recipere actum essendi, nequit esse vel intelligi ut realis. Sicut
Corpus intelligitur vivum per animam; ideoque inspectum in se tantum
nequit esse nec intelligi vivum. Atqui si potentia subjectiva realis
deberet limitare actum essendi, realis esse deberet, antequam haberet
(saltem prioritate naturae) hunc actum. Ergo esset malis antequam
fieret malis, quod est manifesta contradictio" [46].
B. "Esse" proprie ut actus consideratum repugnare.
Esse in se consideratum vel est positive infinitum, i. e. Deus,
vel est negative infinitum seu ratio abstracta.
Esse positive infinitum Dei nullo principio unquam limitari patet.
Conceptus autem esse negative infiniti est abstractus. Qui vel in suo
statu abstractivo, vel in suis objectivis applicationibus
consideratur.
In seipso consideratus conceptus esse ab omni determinato Limite
abstrahit: quo sensu, omnem limitem ignorans, est negative
infinitus. Haec autem infinitas est mera mentalis proprietas
conceptus, quae minime in quaestionem nunc venit.
Si vero conceptus esse realitati creaturae applicetur, de se et
necessario quemdam limitem implicat, cum cuidam subjecto, ceteris
exclusis, applicetur.
Ergo esse creaturae reale de se finitum est, nec alio principio
limitationis intrinseco praeter seipsum indiget. Ergo esse non est
actus, sed est ipsa actualis rei realitas [47].
Respondetur.
Statim apparet principia incondite ut entia completa tractari, quasi
absque relatione sensum prae se tulerint, quasi prius in seipsis
consideranda venerint quam componantur, ut relationes mutuae
"superaddentur".
Atqui talis processus a veritatis tramite aberrat. Neque essentia
entis limitati quid realitatis praestat absque relatione ad
existentiam, neque existentia sine habitudine ad essentiam constat.
Ne logice quidem perfecte secerni possunt (etsi discernenda
veniunt), cum relatio respectu ad terminum orbata omni careat sensu.
Ergo essentia non est realis antequam existentiam coarctet, cum non
sit nisi principium limitationis; neque intelligibilis prostat nisi
limitationem conferat et proinde ad principium existentiae referatur.
Existentia entis finiti non prius per se est quam cum essentia
coadunetur eamque realem efficiat; e contra nihil aliud est ac
principium existentiae (non autem ens existens), ita ut absque
relatione ad principium essentiae intelligi nequeat. Quod si
principium existentiae ut in se consistens considerare conaremur, entis
finiti existentiam finitam examinare contenderemus antequam esset, cum
tantummodo finitum sit propter relationem ad essentiam.
Quoad 1am objectionem ergo dicendum, essentiam non esse considerandam
absque relatione ad principium existentiae correspondens, quia est
relatio transcendentalis ad principium existentiae: essentia sine
habitudine ad existentiam neque realis neque intelligibilis, sed
absurda est et impossibilis.
Quoad 2am objectionem, quoad principium existentiae entis finiti
eadem valet affirmatio. Si dicimus esse in seipso esse infinitum,
significamus quod esse, si in seipso absolutum affirmatur, necessario
ut infinitum intelligitur et realiter infinitum est; quod impossibile
fit ubi de ente finito agitur, quia, hoc in casu, esse necessario ut
finitum intelligitur, scil. relate ad modum essendi, ad modum
limitationis, ad essentiam.
Aliis verbis, si possumus cogitare ens (quod a priori affirmari
nequit sed probari debet), quod totum et totaliter ope propositionis:
"est", exprimitur, purum esse habetur, tota perfectio, esse
infinitum et proinde unicum ac absolute necessarium. Quo in casu nulla
prorsus distinctio facienda est inter modum essendi et ipsum esse, cum
subjectum definiatur oportet "esse", et sit ipsum esse. Caeteris in
casibus esse semper est limitatum et a modo essendi distinguitur; qua
distinctione nititur ejus limitatio, quae scil. habetur propter
relationem ad modum essendi seu essentiam.
3º Modo generali adhuc objicitur.
1. "Omnes entitates, quae in aliqua re realiter existente
inveniuntur, cogitandae sunt etiam ut praeexistentes in statu
possibili. Ergo si existentia addit aliquam entitatem essentiae, haec
entitas cogitanda est etiam in statu possibili. Sed existentia in
statu possibili nil aliud est nisi ipsa possibilitas rei; haec vero
possibilitas nullam aliam entitatem dicit praeter ipsam entitatem
possibilem. Ergo neque existentia malis dicit aliquam entitatem
praeter entitatem realem, quae est" [48].
Respondetur.
Dist. minorem: existentia in sensu actualitatis rei, nil aliud est
in statu possibili, nisi ipsa possibilitas rei, conc.; existentia ut
principium entis existentiale non est, in statu possibili, nisi ipsa
rei possibilitas, nego: possibilitas rei est possibilitas principii
essentialis et principii existentialis conjunctorum.
2. Essentia considerata ut ab existentia abstracta concipi non
potest, nisi ut essentia mere possibilis. Ergo essentia realis ab
existentia distincta, est notio contradictionem includens.
Respondetur.
Major neganda est, quippe quae procedit ex falsa conceptione
essentiae. Ens finitum probatur compositum ex esse et essentia. Si
ens finitum concipitur possibile, concipitur ut quoddam ex esse et
essentia compositum possibile. Si affirmatur de facto existens,
affirmatur quoddam ex esse et essentia compositum existens.
Exinde essentia (sive possibilis, sive realis) est quoddam entis
principium quod transcendentaliter ad coprincipium esse (sive
possibile, sive reale) refertur.
Ergo essentia realis, ut distincta a principio existentiali, manet
realis, nec est mere possibilis; essentia realis, si excluderetur
existentia, esset mera contradictio. nec concipi potest.
3. "Si existentia est res distincta ab essentia reali, poterit
virtute Dei separari; supponatur facta separatio, et habebimus
essentiam existentem etiam post rejectam illam existentiam; et
habebimus ex altera parte existentiam quae in nulla re recepta sit
[49].
Respondetur.
Dist. majorem: si essentia esset ens, res existens, conc.; si est
principium entis, quod nec concipi, nec reale esse potest nisi in
composito, nego.
|
|