|
Praenota. - Quae de possibilibus dicenda veniunt et de ente et de
vero valent, cum possibile, in metaphysica, idem sonet ac ens, et
possibilitas intrinseca veritatem ontologicam significet. Problema de
possibili est problema de ente, scil. problema metaphysicum; a,
v., non datur problema speciale possibilium, in capite determinato
metaphysicae enodandum. Ita v. g., quaestio de fundamento
possibilium est quaestio de existentia Dei, scil. de ratione
sufficienti entis. Problema relationum inter possibilitatem
extrinsecam et intrinsecam est problema de reductione principii
causalitatis ad principium identitatis. Proinde problema possibilium
hic non agitamus, sed significationem verborum indicamus, ut
monstremus omnia reduci ad ea quae jam sunt dicta aut ulterius
evolvenda.
Possibile [45], si sensu stricto seu negative sumatur, est pure
possibile, est id quod potest existere sed actu non existit. Quo in
sensu opponitur enti ut participio, seu actu existenti.
Possibile, si sensu latiore seu praecisive sumatur, est id quod aptum
est existere, sive nondum existat, sive jam actu existat [46].
Quo in sensu idem est ac ens ut nomen: est id cui competit esse,
ideoque est id quod est vel esse potest [47].
Loquamur nunc de possibili in sensu latiore. Distinguendum adhuc est
inter possibilitatem intrinsecam et possibilitatem extrinsecam.
Possibilitas intrinseca est compatibilitas seu non-repugnantia idearum
inter se. Sub hoc respectu possibile idem est ac intelligibile seu
verum. Ita sine repugnantia cogitari possunt animal-rationale,
Petrus-stans, Deus-existit [48].
Quae possibilitas adhuc vocatur absoluta, quia objectum consideratur
in se, vel negativa, quia significat in objecto intellecto nihil esse
quo ejus actuatio impediatur.
Possibilitas extrinseca est existentia causae quae possit actuare
possibile. Ita homo est possibilis, quia existit Deus qui illum
creare valet. Haec possibilitas vocatur etiam relativa, quia objectum
considerat in ordine ad aliud, nempe ad causam, et positiva, quatenus
opponitur negativae possibilitati.
Duplex haec possibilitas arcte conjungitur:
|
a) Nulla causa existit quae posset "intrinsece impossibile"
producere.
b) Nil "pure intrinsece possibile" [49] concipi valet si nulla
omnino existit causa quae illud actuare posset: nam intelligeretur
possibile, i. e. potens existere, quod nullatenus existere posset ex
absoluto defectu causae sufficientis [50].
|
|
Quo sensu intrinseca possibilitas extrinsecam postulat et vicissim
[51].
Inde jam a S. Augustino notaverunt auctores dotes possibilium seu
essentiarum sequentes [52]: sunt necessaria, immutabilia,
aeterna. v. gr. homo etiam si nullus existeret, esset possibilis;
inter notas has duas "animal" et "rationale" numquam
incompatibilitas esse potest. Quarum possibilitatis dotum rationem seu
fundamentum quaesiverunt reale.
Fundamentum possibilitatis extrinsecae omnes idem admittunt est
existentia causae sufficientis et, denique tandem, absolutae,
divinae.
Fundamentum possibilitatis intrinsecae non ab omnibus idem admittitur.
|
a) Card. Mercier [53], cui assentit A.-D.
Sertillanges, O. P. [54], contendit dotes possibilium
reduci ad necessitatem hypotheticam et in ipso humano intellectu
fundari: si datur intellectus et si dantur objecta intelligenda, ideae
efformantur et notarum compatibilitas advertitur. Si defectu
intellectus nihil intelligeretur, de possibilitate jam non esset
loquendum.
b) Alii, cum S. Augustino, necessitatem possibilium advertunt
absolutam, et Ens existens aeque absolute necessarium, i. e.
Deum, requirunt, in quo possibilitas absoluta sufficienter fundetur.
|
|
Controversia dirimitur, dummodo distinctiones fiant requisitae.
Jam supra ostensum est ens et possibile (si late sumantur) idem
significare, et possibilitatem intrinsecam seu notarum compatibilitatem
esse simpliciter entis intelligibilitatem : a. v. ens et possibile,
veritas et intrinseca possibilitas sunt synonyma. jamvero quoad ens
quaestio ponitur duplex, altera psychologica de ejus acquisitione,
altera metaphysica de ejus vi absoluta.
Solutio a Card. Mercier proposita [55] priori quaestioni
respondet: "investigat enim ac determinat possibilia,. prout primo
objiciuntur nostro intellectui per experientiam" [56]. Altera
solutio alteri quaestioni, hic in metaphysica ponendae, recte
respondet [57], siquidem considerat "possibilia, non prout
primo a nobis cognoscuntur, sed prout primo in se constituuntur".
S. Thomas jam ita quaestiones consulte distinxit [58].
Nunc autem si metaphysice de possibilibus tractamus, ea absolute
considerando, non ideo possibilia habere quidditativum esse reale
[59] utcumque diminutum [60] affirmamus. Contra vero
nonnisi eorum intelligibilitatem, abstractione facta utrum in re
existant annon, inspicimus. Advertitur autem hanc intelligibilitatem
esse absolutam [61], proindeque fundamentum requirere absolutum,
scil. ens absolute existens, quem Deum vocamus [62].
|
|