|
1. Notiones materiae et formae.
Forma substantialis est actus essentialis, principium omnis
determinationis essentialis. Materia prima est relate ad formam
potentia essentialis.
Quamobrem non opponuntur sicut "quodcumque determinabile" et
"determinans", sed sicut "simpliciter indeterminatum determinabile"
et "determinans". Materia ergo est de se pura indeterminatio, pura
potentia. Quo sensu dicunt principium materiale "nec quale, nec
quantum, nec aliquid eorum quibus ens determinatur".
Materia et forma phantasia ne fingantur. Non sunt, sed eis aliquid
est [69]. Nunc autem immediate et proprie tantummodo entia
cognoscimus. Quaedam vero entia esse composita probamus.
II. - Unitas substantialis compositi hylemorphici materiam esse
puram potentiam supponit.
Omne ens est quaedam res determinata. Materia prima autem est de se
mera indeterminatio. Quamobrem existere non valet nisi quatenus per
formam determinata est. Materia non per se participat ipsum esse sed
per formam [70].
Exinde unitas compositi hylemorphici elucet. Essentia enim est una
potentia quae transcendentaliter ad unum esse proprium refertur.
Quodsi essentia intrinsece composita sit, una tamen est potentia ad
esse, quia materia prima (pura potentia) non refertur ad esse nisi
per actum essentialem in ea receptum; "unde materia secundum hoc
acquirit esse in actu, quod acquirit formam" [71]. Quare "ex
materia et forma fit unum, nullo vinculo extraneo eas colligante"
[72].
III. Unitas compositi hylemorphici distinctionem realem inter esse
et essentiam supponit.
Distinctio inter essentiam et esse si negetur, materia prima est
realiter suum esse: est actus existentialis, a forma sicut ab alio
actu existentiali distinctus: tum materia, cum forma per se existunt:
tum materia, cum forma sunt res existentes, substantiae quoad actum
distinctae, seu entia. Quo ergo casu compositum hylemorphicum esset
quoddam ex entibus compositum. Quanam ratione adhuc substantiale
potius quam accidentale compositum diceretur? Nisi materia admittatur
pura potentia essentialis, quae tantum per formam refertur ad esse
(quod ergo a materia, imo a tota essentia distinguitur), unitas
substantialis compositi salvari nequit [73].
IV. Unitas substantialis compositi hylemorphici unicam formam in una
substantia supponit.
Ens materiale, quoad determinationem consideratum, aspectus praebet
diversos, (corporale, vivens, sensibile, rationale), sed
inadaequate distinctos, ut jam dictum est; proindeque non est
concludendum ad distinctionem realem inter formas diversas, sed ad
distinctionem rationis cum fundamento in re.
Ceteroquin "per formam substantia fit proprium subjectivum ejus quod
est esse" [74]. Etenim forma est actus, determinatio; forma
essentialis est determinatus modus essendi (seu simpliciter modus
essendi, narr ens est determinatum). Est ergo forma per se
referentia ad esse: plures formae sunt per se plures referentiae ad
esse. Jamvero multiplicatur esse secundum modos diversos;
distinguuntur enim entia ratione modorum essendi distinctorum. Quare
plures formae si dantur, plura entia sint necesse est; ex pluribus
actibus substantialibus fit multiplex actu substantia [75].
V. Theoria hylemorphica quaestionem de individuatione perfecte
solvit.
Uti jam diximus, principium individuationis in linea essendi est
essentia. Ulterius autem explanari debet, quomodo entia in eadem
specie multiplicentur. Quomodo differri adhuc possunt entia, quae
secundum perfectionem essentialem, et proinde secundum formam,
identica sunt? Si non per formam, i. e. per actum essentiae
discrepant, aliud requirunt essentiae principium, scil. potentiam
essentialem.
Hoc iterum recte est intelligendum. Ens reale est concretum et
individuale [76]. Existentia, forma et materia prima ejus aeque
sunt concretae, uti Suarez [77], Nominalistae, sicut et
generatim omnes autumant philosophi hodierni. Talia S. Thomas aeque
firmiter tenebat. Ponitur autem quaestio, quomodo character hic
individualis sit possibilis, cum nullo modo charactere specifico
coalescit? Duns Scotus respondit: quia perfectioni specificae
additur perfectio individualis, nempe "haecceitas"; individuum
componitur non ex forma et materia in genere, sed ex illa forma
determinata et ex illa determinata materia individuali. Hoc verum
est, si rite intelligitur. Sed immediate de ratione inquiritur, qua
haecceitas innititur. Respondendum, fine finali, requiri puram et
meram potentiam materiae primae.
Ut multiplicatio et proinde individuatio in eadem specie possibiles
fiant, aliud quid requiritur ac forma seu actus essentialis;
essentialis potentia, materia prima, adesse debet. Exinde sequitur
formam non mere esse formam, sed principium formale, relationem
transcendentalem ad materiam primam; quae forma qua talis continet tum
quod ei ut formae competit (ut sit nempe fons "perfectionis
essentialis"), tum quod ei competit in quantum est relatio ad
materiam primam. Quae autem materia prima, cum non sit principium
determinationis sed mera potentia, formae concedit characterem realem
et proinde individualem, qui non habetur in linea perfectionis et
perfectioni inhaeret quin eam augeat aut minuat. Entia materialia, in
quibus forma est relatio ad materiam, inter se multiplicari aut
differre possunt quin differentia sit "formalis", id est de forma qua
tali profluens seu differentia perfectionis [78]. Materialia
entia in omnibus eorum constitutivis elementis differunt (cum nihil
aliud sint nisi horum principiorum complexio), etiam ergo eorum formae
distinguuntur: attamen, rursus, talium formarum differentia
nullatenus est differentia formalis, siquidem formas intrinsece afficit
ratione materiae ad quam referuntur; est quidem realis differentia,
ideoque individualis, quin tamen sit formalis.
Qua de causa, v. g., anima humana est individualis cum, ut forma
hominis substantialis, relatio est ad materiam primam. Character ejus
individualis non ab extrinseco "superadditur"; non prius est
"forma" et deinde tantum "principium formale" ad materiam primam
relatum: ut anima humana, simul utrumque praestat: totaliter est
forma, et aeque totaliter est principium essentiae, relatio
transcendentalis; totaliter proinde est forma, sed totaliter est forma
individualis; individualis autem est quia relatio ad materiam, quae
tandem in casu principium est individuationis [79].
Materia prima etiam est principium essentiae et non nisi ut relatio ad
formam, principium determinationis, intelligitur; qua talis
intrinsece a forma determinatur. Numquam sola adest, nec est per
seipsam modus essendi. Revera materia prima semper essentialiter cum
forma conjungitur et proinde formae perfectioni participat. Materia
prima non ante est potentia quam ad formam refertur; nihil est aliud ac
relatio ad formam; nihil aliud ac participatio perfectionis formae.
Omnis determinatio, etiam si individuali haecceitati qua tali
competit, in forma innititur. Determinatio autem individualis, a
perfectione essentiali distincta, haberi potest quia et in quantum
forma refertur ad materiam, ad potentiam puram. Qua de causa materia
prima jure merito "principium individuationis" nuncupatur [80].
Aliis verbis, ostendemus essentiae compositae duplicem seriem
inhaerere proprietatum accidentalium, scil. in linea quantitatis et in
linea qualitatis. Praeterea per hanc duplicem seriem, in quo
oppositio viget sicut inter determinationem et indeterminationem, ad
substantiam ascendere possimus, ut compositio essentiae ex forma et
materia comprobetur. Atqui, duo objecta, qualitative similia, adhuc
distinguuntur, quia alterum hic, alterum autem illic jacet; ex quo
constat rationem altiorem distinctionis, in casu, requirendam esse ex
parte quantitatis et, ulterius in essentia, ex parte materiae primae,
quae ultima quantitatis est ratio. Quantitas autem nunquam sine
qualitate datur: altera alteri inseparabiliter inhaeret et se invicem
proprio charactere afficiunt; nihilominus distinctio persistit, cum
qualitas non sit quantitas. Quare ens localiter "alicubi" esse
potest, quia extensione et quantitate est praeditum; sed in
"determinato" loco est, quia qualitatibus exstruitur et principio
determinationis informatur. Eaedem relationes mutuae in ordine essendi
inter materiam primam et formam habentur: individuatio entium in eadem
specie, "radicatur" in materia prima; forma autem, principium
determinationis, efficit ut ens "determinate" sit hoc individuum et
non aliud.
Quibus perpensis, patet individuationem toti enti, in omnibus
principiis constitutivis (etiam in forma) considerato, inhaerere,
etsi non nisi unum "principium individuationis" nuncupatur
[81]. Etiam constat formae individuationem, in quantum formam
intrinsece afficit, servari, etiam si forma actualiter a materia
segregetur, sicut anima humana post mortem, quia forma semper manet
relatio ad materiam primam. Anima enim semper conjunctionis cum
materia capax manet: est de se "unibilis" et non est essentia in se
clausa (uti angeli), et proinde materia praetermitti nequit quando
anima, etiam a materia sejuncta, quoad essentiam intrinsecam definitur
[82].
VI. - Si individuatio fit per materiam, puram scil. potentiam,
theoria hylemorphica rationem praestat ontologicam abstractionis
conceptus univoci. Conceptus speciei, qui est univocus, diversis
subjectis modo identico applicatur. Quod mirum non est, si admittitur
subjecta illa inter se differre non secundum formam vel determinationem
substantialem sed secundum meram potentiam (quae de se nullatenus actus
est seu fons determinationis), secundum materiam primam.
|
|