3. DE COEXISTENTIA FINITI ET INFINITI

1. Coexistentia finiti et infiniti in ordine tou esse.

Finitum, cum in se rationem essendi sufficientem non contineat, sine ratione extrinseca intellectui absurdum videtur. Si ergo finitum esse potest, a fortiori infinitum esse debet, nam finitum (sibi non sufficiens) infinito indiget.

Quae tamen finiti et infiniti coexistentia videtur prima fronte impossibilis. Si enim praeter infinitum finita existunt, praeter ens omnem perfectionem continens, adhuc alia aliam perfectionem includentia habentur. In qua tamen affirmatione, dicunt, est aperta contradictio: admittitur aliquid praeter omnia, admittitur aliquid praeter ens.

Quare in omni casu in angustum cogimur: finitum quod sibi sufficit, est contradictio; sed finitum quod infinito nititur, contradictionem pariter includeret. Intellectus ergo esset veritati prorsus inutilis.

In hac autem difficultate latet confusio: notio "totius" et notio "infiniti" inconsulte permiscentur.

1. Deus est simpliciter seu infinite perfectus quia in se nullum entis limitem includit; non tamen est totum ens, eo sensu quod in ordine entis nullum aliud subjectum existere posset. Est unicum infinitum, quia simplex; non est unicum ens, nam alia (composita) esse possunt. Unicum infinitum ergo et unicum seu totum ens distinguantur.

2. Neque dicatur unicum ens infinitum esse simpliciter unicum ens.

Sane si enti infinito finita entia addendo, "plus entis" seu major entis perfectio obtineretur, haec additio esset impossibilis atque existentia finiti praeter infinitum pariter neganda: manifestum est enim infinitam perfectionem augeri non posse.

Sed tali additione "plus entis" non obtinetur, sed tantum plura entia.

Quae sententia paulisper explicetur.

Quomodo finitum ab infinito discrepat, si infinitum omnem perfectionem, etiam finiti, contrahit? Praecise quia finitum. Infinitum perfectionem continet finiti, cujus est causa, et quidem complete et totaliter, quia finiti est causa creatrix et proinde adaequata; attamen ab ente finito prorsus discernitur, cum perfectionem finiti non finito modo sed eminenter, scil. modo infinito continet. Ita explanatur in creaturis et in Deo simul consideratis, majorem non inveniri essendi perfectionem quam in Deo solo, et entia finita juxta infinitum posse existere [124].

Quodsi discipuli permulti theoremata a magistro jam excogitata addiscunt, non crebrescit exinde ipsa scientia geometrica, etsi plures eam "participant": non enim datur plus scientiae sed dantur plures scientes; si autem quis nova adinvenit theoremata, scientia ipsa augetur: datur enim plus scientiae. Similiter entia finita infinitam Dei perfectionem nulla additione augere possint. Finitum est enim participatio limitata summae perfectioni divinae; jam ejus deficiens perfectio Deo eminenter inest; itaque Deo nihil addere valet. Ergo perfectio entis absoluta creatione non crescit: non enim datur plus entis, etsi dantur plura entia.

Deus, cum sit infinitus, omnem includit perfectionem et unicum est ens simpliciter perfectum; alia entia existere possunt, quae scil. modo limitato perfectionem ejus essendi participant, et in tantum sunt possibilia in quantum creentur et Deus sit causa eorum adaequata, scil. omnem eorum perfectionem virtualiter continens (ita ut absolutum, infinitum nullo modo augeatur) et quidem eminenter, ut ab omni finito discernatur.

COROLLARIUM.

Haec conclusio variis attributis Dei activis applicatur, scil. cognitioni, voluntati et potentiae.

1. Praeter seipsum Deus alia a se uti sunt in seipsis, perfecte intelligit. Attamen alia cognoscendo, scientiam quam habet de seipso Deus non perficit.

Finita potuissent actu non esse, et in hac hypothesi infinita Dei scientia minor non fuisset. Etenim sicut finita et infinitum simul sumpta non sunt plus entis quam si solum esset infinitum, ita perfecta scientia finitorum et infiniti simul sumptorum non est plus scientiae quam si solius infiniti scientia esset perfecta.

2. Praeter seipsum Deus alia a se vult, amat, et in eis delectatur. Attamen hac voluntatis divinae operatione ipsum velle, quo Deus seipsum infinite vult, amat, et summe beatus est, non augetur. Quare si finita non fuissent, velle divinum minime fuisset imminutum.

3. Deus omnipotens agere ad extra et omnia possibilia creare valet. In creando tamen "libere" procedit, quia exinde nec quidquam perdit, nee lucratur. Finitis enim infinitum non augetur. Quamobrem activa creatio nullam in Deo mutationem affert. Si Deus non creasset, idem tamen immutabiliter esset infinita potentia activa, Actus purus.

Aliis verbis: Deus ad agenduin non transit in actum: suum esse "est" suum agere; quare, in eo, esse "necessarium" est ratio "liberae" activitatis creatricis, nam re identificantur. In hoc non est contradictio, quia, cum finita infinito in ordine perfectionis nihil addant, intelligitur 1° rationem ultimam finitorum rationi infiniti nihil addere, ideoque 2º infinitum a finitis manere independens, seil. "libere" creare.

II. Coexistentia finiti et infiniti in ordine tou agere.

Agere sequitur esse: sicut esse finitum est contingens et in infinito rationem suam habet sufficientem, ita finitum agere est contingens et agente infinito nititur, ut jam probatum est.

Nunc autem, sicut in ordine tou esse ens finitum infinito addi nequit (cum jam in Deo eminenter et adaequate contineatur), ita in ordine tou agere agens finitum infinito non additur (cum jam in Deo eminenter et adaequate contineatur). Quamobrem activitas creaturarum novam non objicit difficultatem.

Deus est creator, entis finiti causa adaequata: inter ens activum finitum et causam infinitam necessaria datur ac completa subordinatio [125]. Deus, cum sit creator, eminenti et infinito modo omnem activitatis creatae perfectionem tenet; quae exinde perfectio activitati Dei infinitae perfectae addi nequit ut eam adaugeat; nec perfectio absoluta entis, ratione entium finitorum ullo pacto crescit: non datur plus activitatis sed dantur plura agentia.

Ergo Deus inter elementa seriei finitae vel infinitae causarum poni nequit; non enim est causa prima quae, "mediantibus" causis secundis, effectum producat; sed omnia directe attingit, quia Creator, et aeque immediate totum effectum causae finitae simul ac ipsam causam finitam efficit. Qui Dei influxus directus non prohibet quominus effectus "sit" et per causam finitam "sit productus", nec impedit quin causa "sit" et "sit activa" in ordine ad effectum producendum [126]. E contra virtus Dei creatrix cunctum ordinem causarum et effectuum causat; Deus enim ipse in serie causarum et effectuum creatorum non includitur, quia omnia et singula dirigit et immediate producit. Deus solus est causa absoluta, extra omnem causarum seriem, ab omni influxu independens, scil. Creator. Ergo modo infinito omnem cohibet perfectionem; quare et locus patet entibus pluribus, et proinde causis multiplicibus, quae esse et agere divinum participant, quae scil. creatione Dei impulsa, modo finito, (ergo a Deo distincto), sunt et efficiunt; quae Deus modo infinito, (et exinde omnem habet perfectionem), est et agit.

COROLLARIUM.

Eodem modo LIBERTAS humana explanetur oportet. Libertas enim est libertas agendi, libertas entis agentis et proinde legibus metaphysicis entis et actionis subest.

In actione libera non invenitur altera pars quae ad hominem et altera pars quae ad Deum pertinet: est actio libera hominis et nil aliud secumfert, sed aeque immediate est participatio virtutis creatricis divinae, sine qua nil existere potest. Activitas libera Dei et activitas libera hominum non "coordinantur" ac si vigerent in ordine proprio et inter se independenti; nec a fortiori inter se opponuntur, cum nulla realitas et proinde nulla actio realiter libera, ullo sub respectu, activitati creatrici subtrahi possit; sed semper datur pura et totalis subordinatio influxui Dei, libere creantis. Libertas humana proinde est totaliter, omni sub respectu, creata, dependens, relativa, quae libertati divinae non adversatur, cum ab ea pendeat [127]; et nihilominus libertas a Deo distincta manet, quia modo finito efficit quae Deus, eminenti et infinito modo, libertate perfecta cohibet [128].