|
Thesis. Notio entis transcendentalis implicat etiam notionem
multiplicitatis et eo ipso finiti seu relativi.
1. Dantur diversi modi entis. Discernimus enim mineralia,
plantas, animalia. Quae omnia, etiamsi non nisi unam realitatem,
unum ens effingerent, uti monismus jactat, hoc ens singulare permultos
offerret aspectus. Praeterea realitas illa motui est obnoxia; atqui
motus transitum ab uno modo essendi ad alium includit. Quidquid
dicatur, semper modi essendi varii et diversi inveniuntur: Nihil est
opis in asserendo omnes mutationes non nisi statibus subjectivis
definiri. Tunc enim, cum ipsum subjectum moveatur, adhuc superest
motum dari et proinde varios essendi modos.
Atqui pluralitas modorum confirmat quoddam ens dari finitum. Quod per
motus existentiam in apertum conjicitur. Plurimi enim modi entis si
prostant, omnes non cuncta entis perfectione possibili instruuntur.
Quod si omnes omnimodam entis perfectionem continerent, omnino eadem
perfectione fruentes, nullo pacto ab invicem discreparent et non essent
plures.
Tum monismo tum pluralismo inhaerentes, cogimur ut accipiamus
immutabilitatem non posse propugnari, cum factis quam maxime firmis et
conspicuis adversetur. Omnis autem motus pluralitatem essendi modorum
et proinde entis finitudinem secum fert. Inconcusse constat ens
quoddam dari finitum.
2. Sicut multiplicitas essendi modorum supponit finitum, ita finitum
pluralitati locum aperit, aliis verbis finitus modus entis unicus et
singularis haud intelligitur.
Si enim praeter finitum quoddam ens nil aliud esset possibile, nulla
entis perfectio praeter hoc ens finitum concipi posset. Omnem exinde
perfectionem possibilem ita in se contraheret ut quoad hanc perfectionem
nullis limitibus coerceretur. Ens finitum cogitatione comprehendere
significat, saltem implicite, possibilitatem concipiendi alium modum
essendi, in priore non cohibitum et proinde diversum ac dissimilem.
Finitum ergo ens intelligere, saltem implicite alios essendi modos
supponit et proinde, ordinem plurimorum seu synthesim quamdam
effingens, respectus seu relationes affert: nam diversi illi essendi
modi haud prorsus ab invicem alieni esse possunt, cum omnes
perfectionis similis, scil. entis, sint participes. Finitum
proinde, multiplicitatem supponens, relativum prostat.
|
CONCLUSIO
Problema metaphysicae fundamentale ponitur
|
|
A conjunctione amborum thesium statim primordium sumit metaphysicae
problema angulare, in quod omnem conatum enixe contendit philosophia.
Agitur de problemate unius et multiplicis quomodo "ens" et
"pluralitas" sunt componenda ?
Ens qua tale unum est, cum nihil ei opponatur, et tamen multiplex,
cum aperte permulti modi essendi prostent.
Vel aliter, ens qua tale est absolutum, quia nil ei opponitur, et
nihilominus relativum invenitur, quoniam finitum inducit finitum, et
unum exinde relate ad aliud debet concipi.
Nonne inter se pugnant ens esse absolutum et relativum, unum et
multiplex? Quanam via sternitur discrepantia?
Metaphysica difficultatem enodare contendit. Rationem absolute
necessariam entis requirens, de ratione absolute necessaria entis
finiti operam impendit, cum ens finitum solum nostrae experientiae
immediate sit pervium. Flagitat ergo quaenam sint requisita necessaria
entis finiti, ut, dum sit ens, finitum esse possit.
Quae quaestio duplici sub aspectu, altero potius logico, altero
ontologico, inspici valet:
|
1º notionis entis, simul absolutum et finitum contrahentis, quaenam
sit structura logica oportet?
2º realitate simul finitum et absolutum exhibente, quomodo omnimoda
necessitate ens finitum constitui debet, et quaenam necessario
structura inesse debet cunctae amplitudini entis realis?
|
|
|
|