|
Probatur thesis.
Esse de se non est finitum. Ergo ens finitum est ens compositum,
scil. ex essentia et esse.
Quare, vel contradictio affirmatur, scil. principium essendi
rationem esse cur principium limitationis ei accedat (quo casu ens de
se finitum diceretur), vel admittitur nullum ens finitum esse rationem
sufficientem sui esse, ideoque rationem habere extrinsecam.
Ergo, etsi ens finitum in seipso habet unde sit et unde sit finitum,
non tamen haec habet a se: ratio sufficiens entis finiti in ipso finito
non est. Quare cum S. Thoma dicendum: quod non definitur ipsum
esse, seu id cujus essentia realiter ab esse distinguitur, causatur
[17]; finitum qua ens causatur.
EXPLICATUR
1. Ponitur quaestio.
Agere sequitur esse. Compositio substantiae et accidentium, in
ordine agendi, cum rationem suam inveniat in limitatione subjecti,
innititur compositione essentiae et existentiae in ordine essendi.
Subjectum activum, quoniam ad perfectionem accidentalem propter
essentiae limitationem tendit, non est ultima ratio perfectionis
allatae. Unde ultima stat quaestio: quod si ens finitum non "agit"
nisi sub influxu causae extrinsecae, nonne huic actionis caracteri
tribuendum, ens finitum sine influxu hujus causae ne "existere"
quidem posse? Nonne dependentia radicalis entis finiti in ordine
agendi necessario dependentiam aeque completam in ordine essendi
expostulat? r
2. Solvitur quaestio.
Compositio metaphysica in ordine essendi solutionem affert. Ens
finitum realiter ex essentia et existentia componitur. Si prorsus est
independens, totam rationem compositionis ex essentia et existentia
includat oportet. Atqui hoc impossibile est propter rationem
sequentem.
Existentia et essentia, cum sint principia componentia et relationes
transcendentales, non aliam habent realitatem quam relationem et
connexionem mutuam: prius principium est mera relatio ad alterum, quod
est terminus ad quem prius refertur. Unum ponere absque alio
repugnat, cum relatio haberetur absque termino. Ultima proinde ratio
prioris principii ipso facto ratio est relationis ejus ad aliud cum quo
unitur (quia realitas principii praecise in hac relatione et
conjunctione consistit) et proinde ratio alterius (quia et. illud
absque relatione ad alterum nullam habet realitatem et antea in se esse
nequit). Quidquid non est ratio prioris principii, nequit esse ratio
relationis et compositionis ejus cum altero, nec proinde est ratio
hujus alterius principii.
Porro limitatio et perfectio essendi adaequate distinguuntur, cum
limitatio non in existentia qua tali fundetur nec vice versa.
Propterea in ente finito principium essendi realiter discernitur a
principio limitationis: hoc principium non est illud, in illo non
continetur nec ex illo profluit, nec proinde in illo habet fundamentum
ultimum. Aliis verbis: principia constitutiva non continent in se
ultimam rationem compositionis nec propriae realitatis. Possibilitas
et existentia actualis entis finiti alibi ac in ipso ente finito
rationem invenit ultimam. Ens finitum totaliter pendet ab alio a quo
causatur.
Eadem conclusio diverso modo stabiliri valet.
Duae sequentes assertiones adaequate discernuntur: subjectum est -
subjectum est tale quid. Duobus proinde modis subjectum negari
potest: si enim "esse" non continet "essentiam", tunc nec
"non-esse" involvit "non-essentiam", ita ut essentia, negato
esse, adhuc maneat intelligibilis; a. v., si dico "subjectum non
est", actualem existentiam seu realitatem ejus infitior, sed non
omnia quae in subjecto intelligibilia seu vera sunt negantur: ens
finitum, ut non existens, ut mere possibile cogitatum, non repugnat.
Quae omnia recte sunt interpretanda.
Unum ens in duas partes secari nequit, tali sensu quod principium
reale essendi destruatur, licet essentia realis intacta servetur.
Essentia enim non est realis nisi per principium essendi et negatio
existentiae tollit realitatem essentiae et proinde existentiam realem
totius entis. Essentia, etsi realis est per existentiam, tamen,
ratione sui, est principium limitationis atque existentiam limitat.
Negatio existentiae tangit essentiam, in quantum principium reale;
sed essentia manet "cogitabilis" ut principium limitationis non
reale, ut relatio non realis ad esse, proinde ut "capax" essendi,
ut essentia possibilis. Tali autem modo etiam principium essendi seu
existentia ut possibile cogitatur, cum existentia sit terminus
relationis essentiae, quae, in quantum relatio, cogitari nequit sine
termino respondente. Cogitare essentiam, est et cogitare
existentiam, in quantum haec ab illa pendet, id est ab illa
coarctatur. Cogitare essentiam haud realem est cogitare eam relate ad
existentiam haud realem, ut capacem essendi, ut essentiam possibilem
ordinatam ad esse possibile: ergo ens finitum qua tale, etsi de facto
non existit, manet intelligibile, cum sit "ens finitum possibile",
"ens compositum possibile", "compositio possibilis ex essentia et
esse".
Ens finitum proinde est contingens: potest esse vel non-esse, quia
finitum, quia essentia ejus formaliter et realiter non convertitur cum
existentia ejus, quia definitio ejus non colligitur per verbum
"est".
Ens autem contingens non includit rationem sufficientem sui. Omnia
enim, quae rationem sui sufficientem involvunt, nunquam fundamento
existentiae carere, nec mere possibilia esse possunt, sed necessario
existunt. Ergo concludendum sive ens finitum nihilo inniti, carere
ratione et tam puram esse contradictionem ut esse nequeat, sive ens
finitum "ab alio ente" ratione sufficienti ornari et ab eo
"causari".
Contingentia et dependentia prorsus inhaerent enti finito qua tali,
quod causa indiget ut sit, ut sit tale quid, ut esse incipiat si
primordium habet, ut ab aeterno existat si sempiternum est, ut
existere persistat quamdiu est.
NOTA. Causalitas essentialiter cum "initio" nequit connecti.
Verum est omnia, quae incipiant, causari: "a nihilo nihil fit",
seu "quod non est, non incipit esse, nisi per aliquid quod est"
[18]. Sed haud excluditur entia sine primordio adhuc causari.
Praeterea, quae incipiunt esse, post exortum aeque manent
contingentia. Initium non est nisi signum manifestum contingentiae,
cum quae incipiunt esse necessario esse nequeant, quia non semper
fuerint; ergo "esse" non est eorum essentia, et sunt entia
contingentia et composita. Respectu causalitatis tempus mere est
accidentale. Causalitas enim in causato dependentiam quoad esse
importat; quae autem dependentia in ente finito et proinde contingenti
assidue et absolute requiritur ut hoc ens esse possit, ubi quando et
quamdiu velis.
|
|