CAPUT III. DE ENTE FINITO IN SEIPSO SYNTHETICE CONSIDERATO SEU DE SUPPOSITO. PROOEMIUM.

Ens et unum convertuntur.

Quodvis ens est unum (seipsum, non aliud quid), semper concretum (hoc aut illud, individuum). Generale, cum sit fructus abstractionis intellectualis, qua tale in realitate dari nequit. Ens finitum est unum metaphysice exstructum: complexio principiorum - multiplicitas -, quae simul totum quoddam substantiale effingunt unitas -. Unitas autem est fundamentalis, cum principia constitutiva non nisi in complexione et per ipsam existunt. Quod si unumquodque ens est individuum et principia constitutiva ratione complexionis ab ipsis efformatae existunt, etiam principia sunt individualia; ad individuum pertinent et ratione totius complexionis ab omni alio individuo discernuntur.

Consideratio synthetica entis finiti debet proinde characterem individualem hujus entis illustrare.

Individuum, in quantum unum ens, est quoddam totum. Expletione et plenitudine fruitur, eo sensu quod non est elementum entis constitutivum, sed ens tam complete constitutum ut aliis entibus opponatur et in se existat. Exinde individuum, cum omne ens activitate sit praeditum et secundum naturam agat, gremium est et fons operationis individualis.

Sane persaepe entia individualia haud facile discernuntur; imo aliquando difficile dictu est, utrum adsit ens compositum an compositio entium diversorum. Nihilominus verum est et manet non nisi entia individualia dari et existere.

Ens unum vocatur SUPPOSITUM, INDIVIDUUM [222], SUBSISTENS (DISTINCTUM), scil. unum individuale, in se completum et incommunicabile.

Conceptus unius quandoque etiam principiis entis constitutivis applicatur. Quod tamen fit sensu derivato.

Etenim ens et unum convertuntur. Jamvero principia entis constitutiva proprie non sunt, sed "eis aliquid est". Quare nonnisi improprie dicitur "principium esse". De unitate autem sicut de ente loquendum est, siquidem convertuntur. Et quidem principium entis a principio distinguitur, non sicut ens ab ente, sed sicut "id quo" et "id quo" distinguuntur. Quare "una" principia, seu una "singularia" quae dicuntur [223], non sunt proprie una, sed sunt "ea quibus" quoddam proprie unum est.

Quo sensu constitutiva elementa cujusdam subjecti recte dicuntur "non incommunicabilia". Ita pars est quod est, et a ceteris partibus distinguitur; imperfecte tamen, eo quod, ut pars, est in toto seu toti "communicatur": pars non est ens in se completum, in se sufficiens; non est incommunicabilis. Similiter dicendum de omni principio entis constitutivo, siquidem principium est "ad" aliud principium. In specie, similiter est dicendum de principio accidentali, cujus esse est inesse.

Alios adhuc communicabilitatis modos christiana fides indicat:

- Dei natura tribus divinis personis "communicatur", quatenus, numerice eadem, et Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus (tres personae re distinctae) realiter est;

- Christi humana natura a persona Verbi praeexistente assumitur; est aliquid ejus eique "communicatur".

Ens unum, seu suppositum, vocatur PERSONA seu HYPOSTASIS, si est suppositum intellectuale.

Tali sensu definitio Boethii (+ 524/526) accipienda est: "persona est rationalis naturae individua substantia "[224]; scil. vox "substantia" in sensu omnino stricto, imo peculiari, sumatur ad indicandum ens distincte subsistens et plane incommunicabile.

Eodem sensu sed meliore modo S. Thomas personam definivit: "distinctum subsistens in aliqua natura intellectuali" [225].

Supposita intellectualia ergo speciali nomine "personae" [226] vel "hypostasis" [227] designantur, et quidem recte, quia in eis incommunicabilitas seu distinctio atque in essendo independentia, activitate eorum clarius manifestatur; "nam solae substantiae rationales habent dominium sui actus, ita quod in eis est agere et non agere; aliae vero substantiae magis aguntur quam agant" [228].

NOTA.

Quandoque identitas personalis in propriorum actuum conscientia reponitur. Jam Cartesius et Locke personam ita definierunt. Etiam Christian Wolff: "persona dicitur ens, quod memoriam sui conservat, hoc est, meminit se esse idem illud ens quod ante in hoc vel isto fuit statu" [229]. Kant, Günther, Zuckriegel ita etiam censuerunt [230]. Eodem sensu psychologia moderna experimentalis de "personalitate", v. gr. de "morbis personalitatis", loquitur [231].

Ita tamen notiones diversae miscentur, scil. persona ut quoddam reale "suppositum" et persona "conscia qua talis" scil. "unitas psychologice individualis".

Jamvero a priori nihil prohibet quin unitas haec psychologica pereat et simul suppositi unitas servetur, scil. quin plures personae sensu psychologico verbi, et unica tantum persona sensu vocis metaphysico simul habeantur [232].

Ceteroquin in omni ente finito actus conscientiae sunt accidentales, atque in hac accidentali (et proinde subjecto "communicata") conscientia suppositum incommunicabile nequit consistere.

Ergo sensum psychologicum et sensum metaphysicum vocis distinguentes, hunc ultimum modo retineamus.