|
Dum in prima parte, quae de ente qua tali disserebat, naturam et
valorem cognitionis intellectualis in primis conceptibus et judiciis
inspeximus et notiones necnon judicia universalia et transcendentalia
acquisivimus, altera hac in parte ipsam jam realitatem explanare
possumus.
Ens reale, cum multiplex appareat, quoad constitutionem suam intimam
in priore hujus partis sectione examinatur.
1. Indagationi idem semper praeest principium, - limitatio scil.
actus per potentiam subjectivam -, quod imprimis enuntietur et
vindicetur oportet. Tali modo impulsi ut principium illud immediate
conjungeremus objecto formali intellectus, (ens enim et verum
convertuntur), jam statim notitiam accuratam attingimus theoriae de
actu et potentia [247]. Quae theoria, in ontologia thomistica
vices gerens praecipuas, praesertim compositionem internam entium
inducit. Explanavimus actum et potentiam mutuas esse relationes
transcendentales, quarum omnis realitas in habitudine jacet mutua, et
proinde in constitutione entis compositi.
Quod principium limitationis actus per potentiam in omni ordine
perfectionis limitatae applicatur, dum limitatio multiplicibus
indicatur modis, secundum quos perfectio participatur. (Caput
praevium).
2. Prima viget applicatio in ipso perfectionis essendi ordine.
Inveniuntur enim entia limitata quoad esse et proinde composita,
scil. ex existentia (ratione cujus subjectum perfectionem essendi
participat) et ex essentia (quae est principium limitationis,
individuationis, i. e. modus realis quo participatio prostat).
Similis obtinetur applicatio in ordine perfectionis essentialis seu
specificae, si individua in eadem specie multiplicantur: realiter
composita sunt ex forma substantiali (id est principium reale ratione
cujus subjectum perfectionis specificae determinatae fit particeps) et
materia prima (seu principium individuationis quoad hanc perfectionis
vel modus malis quo participatio fit absque mutatione formali).
Compositio hylemorphica supponit et puram materiae primae potentiam,
et unitatem formae substantialis in individuo, et realem inter esse et
essentiam distinctionem. Sicut distinctio inter essentiam et
existentiam est analogiae entis fundamentum objectivum, ita compositio
hylemorphica univocitatem conceptuum genericorum et specificorum
objective fundat (caput I).
3. Ex entis finiti activitate aliae profluunt compositiones, quia,
posito principio quod "agere sequitur esse", activitas necessario est
finita ubi ens finitum prostat. Activitas entis finiti proinde
participationem coarctatam revelat alicujus perfectionis, ascensionem
ad novam determinationem acquirendam, tendentiam et motum in finem.
Omnis motus realem implicat distinctionem actus et potentiae. Quodsi
motus individuum afficit quin intimam subvertat identitatem, realiter
discernantur oportet substantia (principium reale ratione cujus enti
competit esse in se) et accidentia (principia realia ratione quorum
quasdam determinationes participare potest quin substantialiter
mutetur). Ordo autem accidentalis, nedum sit simplex, adhuc
distinctionem imponit inter potentiam et actum in ordine accidentali,
scil. inter facultates et actiones, quia motus reperitur
accidentalis. Quae compositio est iteranda quotiescumque secundum
ordines formaliter diversos activitas adest tendentialis. Praeterea si
habentur entia corporalia, id est hylemorphice composita, habitudo
substantialis inter materiam et formam necessario proportionaliter in
ordine accidentali transponitur per habitudinem inter passivitatem et
activitatem, scil. per propriam activitatis imperfectionem, per
inertiam in actionibus; quae habitudo principiis accidentalibus,
quantitati nempe et qualitati, inhaeret. Tandem entia finita, cum
sese invicem suffulciant, "ordinem" instaurant, summam scil.
relationum realium, quibus inter se connectuntur.
Qualitatum plures sunt species. Praesertim facultates et habitus in
metaphysica plurimum momenti afferunt. Studium enim qualitatum
activitatem entis finiti illustrat: suppositum agendo - secundum suam
naturam (et secundum habitum entitativum supernaturale, si adest),
- et per facultates, - prout diversimode habitibus ad finem
inclinantur, - in actionem, seu actum operationis transit, i. e.
operatur. Etiam relationes praedicamentales ad metaphysicam magnopere
pertinent, cum entium ordinem extrinsecum jam proxime explicant.
Quare, relatione reali probata, hujus relationis notionis analysis
atque divisio indicatae sunt (caput II).
Tantum abest ut de compositione entium finitorum intrinseca theoriam
generalem, a primordio praefinitam, praetermittamus, ut e contra,
autumantes principia constitutiva entium mutuas esse relationes
transcendentales (nedum ut entia absoluta, in se realitatem exhibentia
considerentur), simul cum compositione etiam unitatem entis
vindicemus. Eodem ex capite explanavimus objectiones, quae,
elementis constitutivis absque mutuarum relationum consideratione
propriam significationem assignantes, omnem compositionem intrinsecam
inanem et vacuam relinquunt. Principia enim metaphysica intrinseca
entis non ante quam ens existunt, nec sunt nisi in composito, cum non
sint nisi quatenus compositum constituunt. Quod compositum solum est
et est tale quid.
4. Analysis entis compositi metaphysica conspectu synthetico
adimpleatur oportet. Exinde caput quoddam in supposito studium
collocat, ut sensus et solutio problematis de principio formaliter
constitutivo suppositalitatis exarentur. Adamussim discrepantia
exhibetur omnimoda inter suppositum materiale, quod nisi elementum est
materiale universalitatis rerum, fini cujus et subordinatur, et
suppositum spirituale, personam nempe, quae revera una est,
individua, incommunicabilis, cujus activitas spiritualis, id est
intellectualis et libera, finem proprium, personalem et inalienabilem
prosequitur (caput III).
|
|