|
Unius et multiplicis problema, sub aspectu logico consideratum,
sequenti modo contrahi potest: notio entis, cum omnibus necessario
conveniat, est transcendentalis; alia ex parte, quoniam subjectis
inter se disparibus tribuitur, est communis et proinde abstracta. Sed
quomodo notio simul potest esse et abstracta et transcendentalis? Quod
si abstracta est, et proinde omnibus congruens, a quonam subjecto
abstrahitur? Si cognitio nihil in subjecto praetermittit, si
universam ejus comprehensionem significat (quod hic occurrit, quia
notio entis est transcendentalis), an cognitio potest adhuc nuncupari
abstracta?
Thesis. Notio entis efformatur abstractione totali sed imperfecta.
Praemittantur quaedam definitiones.
Abstrahere, est quoddam subjectum sub aliquo respectu sibi
repraesentare, omissis aliis respectibus (cum primo re identicis, et
tantum mentaliter seu ratione ab illo distinctis) [34].
Nunc autem quemdam rei aspectum simpliciter omittere valemus, quatenus
illum neque includimus, neque excludimus; et est abstractio
praecisiva. Ita notio entis praescindit a materiali et a spirituali,
scil. determinato modo neque includit neque excludit, sed simpliciter
non considerat.
Quandoque vero quemdam aspectum excludendo omittimus; et est
abstractio exclusiva. Ita si humanitatem Petri formaliter considero,
individuales notae ab illa consideratione excluduntur [35].
Inferiora notionis abstractae et generalis sunt subjecta quae sub
extensione illius notionis continentur. Ita planta, animal, homo
sunt "inferiora" notionis "vivens".
Contractio fit notionis abstractae quando haec quoad extensionem
coarctatur. Ita notio "animal" si determinatur notione
"rationale", contrahitur ad quaedam ejus inferiora, siquidem
"animal rationale" praedicatur tantum de hominibus, minime vero de
brutis.
Quibusdam in casibus notiones aliquas perfecte abstrahimus, scil.
notiones genericas et specificas. Genus enim subjectum considerat sub
quodam determinato aspectu, aliis aspectibus prorsus omissis, scil.
notio generica nullo modo, ne implicite quidem, alios subjecti
aspectus, uti v. g. aspectum differentiae specificae, complectitur.
Ita notio "animal" omnino a notione "rationale" discernitur; ab
aspectu "rationale", quem nullo modo designat, perfecte
praescindit.
Notio entis prorsus aliter effingitur. Quodvis subjectum sub aspectu
generico est formaliter "aliquid cui competit esse" (secus non
existeret hic aspectus), sub aspectu specifico est formaliter
"aliquid", sub aspectu individuali formaliter est "aliquid", sub
omni aspectu formaliter est "aliquid", "ens". E quibus depromitur
entis notionem in caeteris omnibus implicari atque in illam caeteras
omnes resolvi [36]; notio entis exinde non est genus: "omne
enim genus habet differentias, quae sunt extra essentiam generis;
nulla autem differentia potest inveniri quae sit extra ens, quia
nonens. non potest esse differentia" [37].
Etiam aspectus individualis, quo subjectum ab omni alio discrepat,
etiam ea quibus entia inter se differunt, "differentiae entis", sunt
formaliter ens. Unde consectarium est quod notio entis nullum aspectum
praetermittit, totum subjectum totaliter (id est sub omni aspectu)
designat ac nequit nuncupari notio "perfecte" abstracta.
Notio autem entis est indeterminata; significationem non habet
distinctam et claram, cum aspectus diversos haud disjungat sed omnes
permiscat. Qua de causa notio entis, a cognitione per intuitionem
proprie dictam discrepans, dici nequit intuitio intellectualis.
Notio entis inter abstractionem perfectam et intuitionem proprie dictam
medium tenet. Ad utriusque similitudinem accedit. Cum sit notio
communis (quia omnibus conveniens) potius abstractione "improprie
dicta" obtineri dicitur [38].
Notio entis, naturam singularem prae se ferens, quando evolvitur
(determinatidne scil. intrinseca et coarctatione extensionis) aliam
viam insistit ac notiones genericae et specificae, quae "perfecte"
abstrahuntur.
Exinde quaedam formulae traditionales facile intelliguntur.
1. Quoad comprehensionem.
Inferiora entis actu sed confuse in ente continentur: subjectum sub
omni respectu formaliter ente repraesentatur; totaliter ergo ente
"comprehenditur", seu in entis comprehensione continetur, attamen
modo confuso.
Contra vero, in genere et specie inferiora non actu, sed tantum
"potentia" contineri dicuntur: v. gr. talis homo non est sub omni
respectu animal, ideoque non totaliter genere repraesentatur, nec actu
totaliter comprehensione generis continetur. Genus animalis ne confuse
quidem differentiam specificam significat nec actu eam continet; eam
vero potentia. continere dicitur, i. e., est in potentia relate ad
eam, seu ab ea ut a notione penitus extrinseca determinari potest.
Quare notio entis ab intrinseco determinatur, additionibus improprie
dictis. Omnia continenti, nequit addi quidquam; notio entis non
determinatur notione penitus distincta, quae aliud repraesentaret.
Contra vero determinationes seu differentiae entis idem novo modo
significant et recte vocantur modi intrinseci, quia quod jam antea
formaliter sed confuse inerat, nunc clariore modo exprimitur; addunt
enti novum modum repraesentandi idem contentum suntque additiones
"improprie dictae".
Genus autem ab extrinseco determinatur differentia specifica, quae
novam formaliter notam addit: determinatur genus additionibus "proprie
dictis".
2. Quoad extensionem.
Contrahitur ens in inferiora per modum expressioris conceptus. Eo
minor extensio quo major determinata comprehensio. Contrahitur ergo
extensio determinando comprehensionem. Jamvero ens determinatur ab
intrinseco repraesentando clarius quod jam ei inerat; ergo contrahitur
per modum "expressioris" conceptus [39].
Genus e contra et differentia specifica, aliud et aliud significant et
quasi juxtaponuntur: quare proprie adduntur ut speciem componant.
Genus ergo contrahitur per modum "compositionis".
|
Quibus positis duae conclusiones eruuntur.
1. Abstractio entis totalis simul et formalis est.
Contra vero in praedicamentalibus abstractio vel totalis, vel formalis
est [40].
a) In praedicamentalibus.
Abstractione totali subjectum totum repraesentatur sub aliquo
respectu, non autem totaliter. Quod exprimitur verbo concreto
[41] et praedicari potest per identitatem realem: Petrus est
homo.
Abstractione formali quaedam determinatio concipitur seorsim et logica
operatione a subjecto quasi separatur ad modum partis (scil. logicae)
quae alii parti opponitur. Enuntiatur nomine abstracto et non
praedicari potest per identitatem realem. Nemo dicet: Petrus est
humanitas, quia humanitas (sub respectu comprehensionis) non est nisi
quasi-pars Petri [42]; omnes dicent: Petrus habet humanitatem
seu perfectionem humanam (sicut habet caput, brachia, etc.), quia
concipitur humanitas ut quasi-pars comprehensionis Petri [43].
b) In transcendentalibus.
Ens totum subjectum repraesentat et verbo concreto praedicatur per
identitatem realem: Petrus est ens.
Ens subjectum totaliter repraesentat i. e. sub omni respectu: quare
etiam si haec formalitas entis in seipsa et seorsim consideratur, adhuc
tunc imperfecte abstrahitur et subjectum totaliter continet. Ratione
hujus inclusionis subjecti, etiam formalitas entis, verbo abstracto
expressa, praedicatur per identitatem realem: Petrus est entitas.
Ex quibus patet hic posse praedicari concretum de abstracto et
vicissim: ens est entitas; entitas est ens.
2. Conceptus entis unus est unitate imperfecta.
Est conceptus unus: nam uno actu intellectus unam repraesentat
rationem, ita ut non ad multa intellectus distrahatur. Quae tamen est
unitas imperfecta: nam ens imperfecte a ceteris conceptibus
distinguitur, sicut a claris notionibus notio confusa ejusdem objecti
secernitur [44]. Genera vero et species gaudent perfecta
unitate, quippe quae perfecte ab invicem distinguuntur.
|
|
|
|