|
Substantia et accidentia non sunt entia sed elementa entis
constitutiva, quae absque mutua relatione nullam praebent
significationem: mutuae sunt relationes, simul unum ens
constituentes.
Errat qui accidentia qua talia immediate experiri contendat. Neque
substantia neque accidentia separatim observantur, sed ens compositum,
quod eis constat, experientiae subest. Colorem in se non videmus,
sonum qua talem non audimus; neque actionem animadvertimus, neque
statum experimur; sed rem coloratam videmus, subjectum in statu
determinato versatum experimur. Immediate non animadvertimus colorem
"juxta" rem ad quam pertinet nec actionem "juxta" hominem agentem,
sed rem coloratam et hominem agentem. Objectum tali modo coloratum
(et nullo pacto a tali colore separatum), homo in tali actione quam
ipse ponit, immediate experientia observantur [106]. Non nisi
per reflexionern in objecta, experientiae pervia, constat res et
personas multis componi principiis realiter distinctis, inter quas
praecipue substantia et accidentia numerantur.
Perperam ergo H. Bergson, Ed. Le Roy, aliique [107]
substantias esse divisiones in spatiali continuo ob vitalem utilitatem a
nobis factas, contendunt. Non enim phantasiae sunt fictiones, sed
intellectuali operatione stricte probantur. Accidens nec juxta, nec
supra, nec infra, nec intra substantiam existit: est "id quo"
potius quam "ens quod"; est principium quo totum subjectum, jam in
seipso substantialiter completum, insuper alio modo, scil.
accidentaliter, determinatur.
Nec cum pluribus [108] substantia dicatur iners accidentium
fundamentum, omnis vitae et activitatis extraneum. Omnis enim
substantia "natura" quaedam est, primum operationis principium
[109]. Facultas accidentalis non agit, sed subjectum
subsistens per illam agit; atque omnis motus accidentalis ipsum
subjectum afficit, non autem in suis substantialibus principiis, sed
secundum determinationes accidentales: ipsum enim compositum reale
movetur totum, sed non totaliter; in casu accidentaliter tantum
movetur. Ceteroquin intimus inter substantiam et accidentia nexus, ex
influxu activo prioris resultans, idem evidenter comprobat, ut infra
ostenditur.
|
|