|
Pulchrum est ens qua ordine splendescens; quare deforme, quod pulchro
opponitur, est hujus ordinis splendentis negatio.
Pulchrum est transcendentale atque cum ente et vero convertitur; quare
deforme convertitur cum nihilo et absurdo; scil. "ens qua tale ordine
de se non splendescens" est absoluta impossibilitas, a. v. deforme
metaphysicum dari nequit.
Exinde deforme, si datur, in ordine particulari (non in ordine entis
qua talis) quaerendum est [136].
Siquidem pulchrum est splendor ordinis, deforme obtinetur
deordinatione. Haec autem, ut antea ostensum est, vel in ordine
physico, vel in ordine morali occurrit. Ergo malum physicum qua tale
[137], error et peccatum ut deordinatio [138] sunt
difformia. Quare malum morale dicendum est deforme simpliciter, malum
vero physicum, deforme secundum quid, i. e. si hoc subjectum seorsim
consideratur [139].
Relate ad contemplationem humanam: quod in se pulchrum est, sive
naturale, sive artificiale, aliquando non ut tale apparet, ob humanae
cognitionis deficientias [140].
Opus artificiale, ad contemplationem humanam de se ordinatum,
quandoque deforme est vel ordinis, vel splendoris defectu.
Quoad artificiale adhuc notandum, aliquando dici pulchrum etiam falsa
et inhonesta repraesentans: et revera falsa et inhonesta sunt
simpliciter deordinata, sed tamen, uti dictum est, pulchra secundum
quid, quia deforme absolutum est quid contradictorium. Quare in hac
pulchritudine partiali insisti potest. Ceteroquin "videmus quod
aliqua imago dicitur esse pulchra si perfecte repraesentat rem quamvis
turpem" [141].
NOTA.
SUBLIME est pulchro vicinum. Perceptio sublimis non est mera
delectatio pulchri: est status plura continens [142]. Sublime
objectum est adeo pulchrum ut apprehensivam facultatem superet
[143]; est quodammodo infinitum, scil. omnem comparationem
refugiens, sive, in ordine essentiae, sivc in ordine potentiae, sive
in ordine magnitudinis quantitativae.
Quare sublime dividunt in ontologicum, dynamicum et mathematicum.
Facultatis s[iritualis objectum formale est transcendentale.
Quamobrem illa facultas objecti etiam infiniti capax est. Eo ipso de
se ad hoc objectum ordinatur atque tendit, in quo solo denique tandem
plene satiari valet. Tale infinitum visione possessum apparet
sublime. Deus proprie sublimis est.
Quodsi cujusdam creaturae contemplatione quidam sublimitatis sensus
oritur, est quasi umbra beatae visionis Dei; atque in illo sensu
sublimitatis implicatur obscuro sed fervido modo quaedam omnium
synthesis, complectens illum cognitionis processum quae, cum cognoscat
quoddam finitum sub aspectu absoluto (v. gr. entis, boni,
pulchri), jam omnia, etiam infinitum, actu implicite sed
indeterminato modo (analogice) apprehendit, sicque desiderium excitat
atque viam aperit ad ulteriorem beatam infiniti cognitionem
[144].
Sublimi opponitur HORRIDUM. Quod proinde quamdam infinitatem
supponit in deformi. Jam autem hoc praeprimis habetur in malo morali,
quod "quodammodo infinitum" est (abyssus est malitiae), quatenus
peccator ipsum Deum infinitum odio habet, atque etiam in peccati poena
"aeterna".
Horridum materiale est illius horridi moralis quasi sensibile
simulacrum, sicut imago est animi vultus. Ita metaphorice de horrida
"lepra" peccati omnes loquuntur.
|
|