|
Ex praedictis accuratam substantiae et accidentium definitionem inferre
possumus.
1. Notio substantiae.
Substantia, ait Doctor Angelicus, dicitur a subsistere et substare
[124]. "Tamen non eadem ratione dicitur subsistere et
substare; sed subsistere inquantum non est in alio, substare vero
inquantum alia insunt ei" [125].
Huic definitioni nominali definitio realis respondet: substantia in
seipsa considerata, est id cujus ratione enti competit esse in se
[126], non in alio; relate ad accidentia est substratum
accidentium, seu eorum subjectum inhaerentiae (ipokeimenon)
[127].
Atvero "sub-stare" logice praesupponit "esse in se". Etenim quod
ultimatim accidentia in se recipit, jam in seipso constituatur necesse
est.
lnseitas ergo est formalis notio substantialitatis [128]: ens
substantiale est ens in se; substantia est cui competit esse in se.
Dicimus: cui competit esse in se, quatenus, in ente finito,
substantia est substantialis "essentia", ab "esse" suo realiter
distincta; "in ordine essendi" substantialis essentia seu substantia
est principium essentiale, quod ad coprincipium existentiale
transcendentaliter refertur, sicut potentia ad actum. Nunc autem,
hac de ratione (quia scilicet substantia ab esse realiter
distinguitur, ita ut modus essendi sit finitus), etiam "in ordine
agendi" datur limitatio, estque substantia subjectum inhaesionis seu
principium limitationis et individuationis accidentium realiter
distinctorum. Ergo inseitas est formalis notio substantialitatis; sed
etiam substare est de ratione substantiae "entis finiti", seu, uti
aiunt, substantiae "praedicamentalis" [129].
Quodsi autem non nisi inseitas inspiciatur, sane formalis notio
substantiae finitae seu praedicamentalis advertitur; sed, insuper,
nil prohibet quin, licet analogice, etiam ens infinitum dicatur
"substantiale". Re quidem vera, ejus essentia seu substantia
nullatenus relatio transcendentalis ad esse suum, neque proinde
principium limitationis dici potest: ens infinitum cum esse suo
simpliciter et totaliter coincidit. Quamobrem, sicut est suum esse,
est etiam suum agere: sicut ejus esse est infinitum, ita et activitas
ejus infinita est. Ei ergo competit esse in se, scil. ens infinitum
est ens substantiale, quia est in seipso suum esse. Qua tale, nullo
sensu principiis accidentalibus substare valet.
Ergo inseitas est formalis ratio substantialitatis in genere (in ente
tum finito, tum infinito). Substare autem est tantum de ratione
substantiae praedicamentalis (scil. in ente finito).
NOTA 1a. Dividunt auctores [130] substantiam completam a
substantia incompleta. Prior est id cui competit esse in se; altera
est quoddam substantiae completae constitutivum principium cui proinde
competit (non in alio sed) cum alio existere, ut eorum unione
substantia completa constituatur. Ita materia prima nonnisi cum forma
substantiali existit; anima humana materiae primae uniri saltem
potest.
Dividitur substantia in simplicem et compositam. Quae divisio satis
patet ex dictis de materia prima et de forma substantiali.
Divisio, ab Aristotele jam tradita [131], in substantiam
primam et substantiam secundam ad logicam pertinet. Substantia prima
est substantia individualis qua talis, quae neque de subjecto aliquo
dicitur, neque in subjecto aliquo est; v. gr. Petrus. Substantia
secunda est idem subjectum reale individuale, sed abstractive sub
respectu specifico vel generico consideratum; non est in subjecto, sed
dicitur de subjecto; v. gr. homo, animal [132].
NOTA 2a. Antea-dictis quaedam substantiae falsae notiones
excluduntur [133].
1. Definitio Cartesii: substantia est res quae ita existit, ut
nulla alia re indigeat ad existendum.
Resp. Si ita etiam causa extrinseca excluditur, nego.
2. Definitio Spinozae: per substantiam intelligo id quod in se est
et per se concipitur, seu cujus conceptus non indiget conceptu alterius
a quo formari debeat.
Resp. Substantia est quod est in se. Quod additur, causam
extrinsecam negare intendit, ita ut substantia divina tantum haberi
possit.
3. Definitio Leibnizii: substantia est ens vi agendi praeditum.
Resp. Non ita formaliter definitur. Substantia est operationis
principium; agere autem sequitur esse, modus agendi modum essendi.
4. Definitio Kantii: substantia est aliquid absolute permanens.
Resp. Non ita formaliter definitur. Est permanens subjectum motus
accidentalis, quia est in se.
5. Definitio V. Cousin: substantia est ens, quod ultra se nihil
in ordine ad existendum supponit.
Resp. Si haec independentia simpliciter intelligitur, est
independentia "entis a se" seu Dei, non entis in se, qua talis.
II. Notio accidentis.
Accidens est reale principium [134], cui competit ens
substantiale jam in seipso constitutum tali vel tali modo ulterius
determinare. Praesupponit subjectum quod est, eique accedit: quare
vocatur ens entis.
Accidens est in subjecto substantiali; quare ejus esse, aiunt
auctores, est inesse [135]. Inesse significat "inhaerere in
subjecto substantiali". Quare, proprio esse accidentali nullatenus
negato, illud inesse solummodo denuntiat modum essendi seu naturam
accidentis, scil. esse "inhaerendo".
Definitur accidens id cui debetur, vel cui competit esse in alio.
Sicut enim "esse in se" convenit rei substantiali ratione ejus
principii essentialis, ita "esse in alio" competit accidenti ratione
ejus quidditatis.
Quare substantia qua talis et accidens qua tale designant proprie
essentias seu modos essendi, atque non definiuntur esse in se, inesse
alio, sed id quod hoc vel illo modo est, scil. id cui competit esse
in se vel id cui debetur esse in alio.
Quod si ergo, in sanctissimo Sacramento Eucharistiae, de facto
accidentia sine inhaesionis subjecto existunt, non ideo eorum essentiae
mutantur, nec desinunt esse accidentia; manent semper essentiae quae
transcendentaliter ad subjectum ordinem habent. Etsi de facto,
ratione peculiaris interventus divini, a substantia separentur, de se
eorum esse est inesse. Uno verbo, aptitudinalis inhaerentia est de
notione accidentis; non autem est de essentia accidentis inhaerentia
actualis.
Sicut ergo anima humana in seipsa per principium materiale individuatur
eo quod est forma substantialis, proindeque etiam post mortem, quando
a materia separatur, tota manet forma et in seipsa individuata quatenus
est principium quod ad coprincipium materiale transcendentaliter
ordinatur, seu quatenus est formale principium "unibile" principio
materiali [136]; ita accidens de se est totum ad substantiam ut
ad suum principium inhaesionis atque hac transcendentali referentia
totum constituitur et in seipso individuatur, proindeque, etiam
propria subatantia deficiente, eadem tamen referentia adhuc totum
constituitur atque manet idem accidens, cum proprio principio
inhaesionis substantiali "unibile", seu "aptitudinaliter inhaerens"
sit.
NOTA. - Essentia, natura, substantia, etsi fere idem
significent, tamen sunt distinctae notiones.
Essentia est quidditas (quidditas vero est denominatio potius
logica), modus essendi, et dicitur per ordinem ad esse. Substantia
est essentia cui competit esse in se, et dicitur per oppositionem ad
accidentia. Natura est substantia quatenus est primum principium
operationis [137], et sumitur in ordine activitatis.
Essentia ergo latius patet quam substantia; etenim etiam accidentia
suam quidditatem habent. Attamen essentia sine addito generatim
essentiam substantialem designat.
Natura, sensu stricto, est substantia qua activa. Attamen saepe ut
synonymum essentiae adhibetur. Ita, v. gr., quaeritur quae sit
natura, i. e. essentia, cujusdam accidentis, puta, quantitatis.
|
|