4. QUAE SINT PULCHRO OPPOSITA

Pulchrum est ens qua ordine splendescens; quare deforme, quod pulchro opponitur, est hujus ordinis splendentis negatio.

Pulchrum est transcendentale atque cum ente et vero convertitur; quare deforme convertitur cum nihilo et absurdo; scil. "ens qua tale ordine de se non splendescens" est absoluta impossibilitas, a. v. deforme metaphysicum dari nequit.

Exinde deforme, si datur, in ordine particulari (non in ordine entis qua talis) quaerendum est [136].

Siquidem pulchrum est splendor ordinis, deforme obtinetur deordinatione. Haec autem, ut antea ostensum est, vel in ordine physico, vel in ordine morali occurrit. Ergo malum physicum qua tale [137], error et peccatum ut deordinatio [138] sunt difformia. Quare malum morale dicendum est deforme simpliciter, malum vero physicum, deforme secundum quid, i. e. si hoc subjectum seorsim consideratur [139].

Relate ad contemplationem humanam: quod in se pulchrum est, sive naturale, sive artificiale, aliquando non ut tale apparet, ob humanae cognitionis deficientias [140].

Opus artificiale, ad contemplationem humanam de se ordinatum, quandoque deforme est vel ordinis, vel splendoris defectu.

Quoad artificiale adhuc notandum, aliquando dici pulchrum etiam falsa et inhonesta repraesentans: et revera falsa et inhonesta sunt simpliciter deordinata, sed tamen, uti dictum est, pulchra secundum quid, quia deforme absolutum est quid contradictorium. Quare in hac pulchritudine partiali insisti potest. Ceteroquin "videmus quod aliqua imago dicitur esse pulchra si perfecte repraesentat rem quamvis turpem" [141].

NOTA.

SUBLIME est pulchro vicinum. Perceptio sublimis non est mera delectatio pulchri: est status plura continens [142]. Sublime objectum est adeo pulchrum ut apprehensivam facultatem superet [143]; est quodammodo infinitum, scil. omnem comparationem refugiens, sive, in ordine essentiae, sivc in ordine potentiae, sive in ordine magnitudinis quantitativae.

Quare sublime dividunt in ontologicum, dynamicum et mathematicum.

Facultatis s[iritualis objectum formale est transcendentale. Quamobrem illa facultas objecti etiam infiniti capax est. Eo ipso de se ad hoc objectum ordinatur atque tendit, in quo solo denique tandem plene satiari valet. Tale infinitum visione possessum apparet sublime. Deus proprie sublimis est.

Quodsi cujusdam creaturae contemplatione quidam sublimitatis sensus oritur, est quasi umbra beatae visionis Dei; atque in illo sensu sublimitatis implicatur obscuro sed fervido modo quaedam omnium synthesis, complectens illum cognitionis processum quae, cum cognoscat quoddam finitum sub aspectu absoluto (v. gr. entis, boni, pulchri), jam omnia, etiam infinitum, actu implicite sed indeterminato modo (analogice) apprehendit, sicque desiderium excitat atque viam aperit ad ulteriorem beatam infiniti cognitionem [144].

Sublimi opponitur HORRIDUM. Quod proinde quamdam infinitatem supponit in deformi. Jam autem hoc praeprimis habetur in malo morali, quod "quodammodo infinitum" est (abyssus est malitiae), quatenus peccator ipsum Deum infinitum odio habet, atque etiam in peccati poena "aeterna".

Horridum materiale est illius horridi moralis quasi sensibile simulacrum, sicut imago est animi vultus. Ita metaphorice de horrida "lepra" peccati omnes loquuntur.