2. QUAE SIT BONI EXTENSIO

Bonum est transcendentale atque cum ente convertitur.

Etenim

I. Omne bonum est ens. Bonum est ratio perfectionis; jamvero nihilum quidquam perficere nequit; ergo bonum est aliquid, est ens.

II. Omne ens est bonum.

A. Omne ens est bonum seu appetibile.

1. Omne ens est bonum sibi. Etenim omne ens est perfectio conveniens sibi; jamvero perfectio conveniens sibi, aequat bonum sibi; ergo omne ens est bonum sibi.

Major sic ostenditur vera. Quod est, quatenus est, perfectum est [70]. Nunc autem perfectio qua subjectum in seipso constituitur, maxime ei proportionatur, siquidem cum eo identicum est. Quare perfectio qua subjectum essentialiter constituitur, est ei essentialiter bonum proportionatum. Ideoque etiam, operatio naturalis per se ad talem perfectionem conservandam et augendam ordinatur [71].

2. Omne ens est bonum cuivis activitati spirituali.

a) Omne ens est bonum spirituali appetitui seu voluntati. Objectum formale voluntatis est bonum "qua tale"; jamvero omne ens includit quamdam perfectionem seu est quoddam bonum (saltem sibi); ergo omne ens sub hoc respectu esse potest objectum voluntatis [72]. - De bono, et speciatim de bono humana voluntate libera prosequendo, ex professo tractat Ethica [73].

b) Omne ens est bonum spirituali cognoscendi potentiae seu intellectui: objectum formale intellectus est ens qua tale; quamobrem ens, quatenus est intelligibile seu verum, est finis seu bonum in quo quiescit et delectatur intellectus. Verum autem qua bonum cognitivae potentiae vocatur "pulchrum". Quaedam de pulchro in sequenti articulo, ob materiae divisionem, ex professo tradentur. - De pulchro relate ad cognitionem praesertim humanam ulterius Aesthetica tractat.

B. Omne ens est bonum seu activum.

Formalis ratio activitatis entis est formalis ratio ejus perfectionis seu boni; ita ut ubi formalis ratio perfectionis, ibi et formalis ratio activitatis habeatur [74].

Atqui quidquid est, quia et quatenus est, perfectum seu bonum est. Etenim quod est, determinatum seu in actu est.

Ergo quidquid est, tum finitum tum infinitum, quia et quatenus est, bonum est, ideoque activum.

Etenim subjectum auf infinite perfectum est et eo ipso perfecte activum [75], aut ens est finitum et proinde perfectibile et eatenus de se activum, scil. finitum de se inclinatur ut evolutionem perficiat et in seipso majori perfectione determinetur: de se ordinatur ad finem acquirendum quo augeatur et ornetur. Ens infinitum, quia ratio possessionis sui finis, infinite bonum est et activum. Activitas entis finiti, quod est activum in quantum ratio est ordinationis suae ad finem acquirendum, formaliter secundum bonitatem sui entis aestimatur.

III. Ergo ens et bonum (scil. tum appetibile, tum appetens) convertuntur.

Bonum et ens convertuntur, in quantum transcendentalia, materialiter, non autem formaliter; scil. eadem habent inferiora, (nam eorum extensio est transcendentalis), sed comprehensione sua differunt, (etenim bonum enti addit relationem ad appetitum). Ideoque non semper eodem modo loquendum est de bono et de ente.

Sumamus v. gr. finitum, ex substantia et accidentibus compositum. Subjectum reale proprie et primario constituitur sua substantia, nam accidentia substantiae jam in se existenti adveniunt: quare substantia finita dicitur ens simpliciter et accidentia dicuntur entia secundum quid [76]. Bonum autem habet rationem perfectionis. Unde id quod est ultimo perfectum est bonum simpliciter; quod non ultimo perfectum, est bonum secundum quid, i. e. secundum aliquem respectum sed non ex omni parte. Quare substantia finita (ens simpliciter) est bonum secundum quid, nam accidentali determinatione ulterius perficitur; secundum vero ultimum actum accidentalem (i. e. ens secundum quid) dicitur ens perfectum seu simpliciter bonum [77].