|
A. SENSUS COMMUNIS causas in universo indubie agnoscit.
Argumenta sumit 1º ex conscientia uniuscujusque propria.
Conscientia teste, quod libere volumus, in nobismetipsis vel etiam
propria operatione in aliis rebus quandoque producimus. Sumus ergo
principium talium modificationum, earumque causa.
2º ex mutatione rerum: experientia teste, aliorum operatione quaedam
incipiunt existere, desinunt ab esse vel modificantur.
Exinde sensus communis, omnem causalitatem ad modum operationis
voluntariae sponte concipiens, ad notionem pervenit sequentem:
praeexistens subjectum quemdam effectum, antea non existentem,
produxit [5].
Crisis. Conclusione hac concessa, scil. dari causales influxus,
quaedam tamen confusiones saepe advertuntur, quarum principalior haec
est, quod causalis influxus objectum experimentale putetur. Si agimus
in rem externam, resistentiam hujus reff experimur et etiam conatus
quos agendo facere debemus. Quae autem data conscientiae sunt
perceptiones et affectus cohaerentes: sed nullibi experimentaliter
apparet conatus nostros motum rerum "causare".
Sane in interna experientia activitatem liberae voluntatis experimur.
In mundo autem materiali externo, et in proprio nostro corpore, ut
infra adhuc ostendetur, causalis influxus objectum intuitionis
nullatenus est. Quamobrem sedulo distinguamus "post hoc" vel "cum
hoc" et "propter hoc" [6].
Ex quibus apparet sensum communem, ultra immediatam experientiam
procedere. An hoc legitime fieri possit examinandum est. Nunc autem
utrum hoc problema ad scientiarum campum, an potius ad metaphysicam
pertineat quaestio ponitur.
B. 1. SCIENTIAE, methodo experimentali enixae, quomodo
phenomena constanter se gerant formulis enuntiant [7].
Scientifici, causalitatem "metaphysicam" methodice negligere
contendentes, causalitatem tantum "empiricam" seu phenomenalem
inquirunt, i. e. constans antecedens, immediatam conditionem
[8]: secundum hanc causalitatem, dato quodam facto, aliud cum
priore constanter connexum legitime exspectamus; prius vero in alterius
esse realiter influere, ita minime affirmamus [9].
Crisis. Methodus illa scientifica omnino legitime applicari potest,
dummodo vera causalitas non negetur, sed tantum methodice ignoretur.
Observandum tarnen scientificos illam strictam methodum haud facile
sequi atque saepe realem influxum causalem eorum formulis exprimi
[10].
2. METAPHYSICE ergo quaestio de causalitatis realitate
ponenda est. Quo jure et quanam ratione causas reales existere
affirmemus? Quomodo sensus communis affirmatio de existentia causarum
argumentis corroborari valeat?
|
|