2. SOLVITUR QUAESTIO

Licetne per meram conceptuum analysim distinctionem realem inferre? An distinctio "logica" distinctionem "ontologicam" comprobat? Hoc aliquando evenit. Quomodo secus intelligi possit duo entia "esse" distincta, nisi quia ut distineta "cognoscantur"? Patet unicuique distinctioni logicae haud semper distinctionem ontologicam respondere: structura entium malis non est imago structurae logicae nostrae cognitionis; propterea accurate gradus distinctionis logicae annotavimus [16]. Quando a distinctione in cognitione ad distinctionem in realitate dilationem perficere possumus? Quotiescumque distinctio prostat adaequata in ordine logico.

Etenim probavimus intellectum nostrum de se ad esse dirigi veritatis acquirendae capaces sumus. Inter cognitionem nostram et realitatem intima datur congruentia. Consideremus duo judicia: ille est homo; ille est angelus. Omnibus modis possunt verti et retorqueri, impense analysi subjici et examinari: semper "irreductibilia" manebunt. Quidquid fit, homo et angelus omni in casu penitus ab invicem discrepant: "adaequata" habetur distinctio inter duo elementa intellectualia. Quo in casu omnino etiam constat distinctionem realem adesse, scil. hominem revera non esse angelum. Quod si aliter se haberet res, inter cognitionem et ens hiatus aperiretur; quae ut necessario distincta intelligerentur, realiter non discernerentur; ens qua tale non esset intelligibile sed absurdum. Quae autem omnia inde a primordio omnino exclusa et prorsus rejicienda aestimavimus [17].

Permagni proinde interest distinctionem logicam "adaequatam" inter actum et potentiam reperiri. Quaenam habitudo actui cum potentia intercedit?

Actus est perfectio, potentia autem perfectibilitas. Quod si conjunguntur, actus est perfectio quae potentiae accedit, potentia est ordinatio ad perfectionem. Ambo ad invicem spectant: perfectio perfectibilitate recipitur, i. e. ens perfectione ditari valet quia et in quantum est perfectibile, actus enti convenit ad modum potentiae realis hujus entis. Potentia est modus, mensura, principium reale limitationis erga perfectionem accipiendam.

Actus et potentia exinde opponuntur sicut principium reale perfectionis et principium reale limitationis. Propterea perfectio conferatur cum perfectionis limitatione oportet. Quatenus inter utrumque viget oppositio?

Esse perfectum et esse limitatum ex diametro distant, sicut Positivum et negativum, ens et non-ens : sunt ergo contradictoria [18].

Cum affirmemus enti non nisi rationem perfectionis inesse, completam, illimitatam realitatem hujus perfectionis significamus et limitationem arcemus: omnes enim limites coarctant, plenam evolutionem restringunt, prohibent quominus subjectum sit quod de se esse possit [19].

Contradictorium est imperfectionem adesse ubi non nisi ratio sit perfectionis; aeque contradictorium est rationem perfectionis esse fontem imperfectionis, auf de se, ratione perfectionis, sibimetipsi fines praescribi. Quibus enim in casibus contenditur aliquid esse limitatum, licet in seipso non nisi rationem perfectionis includat.

Ergo perfectio nullo pacto propriam involvit limitationem, cujus non est fons neque exigentia. Quapropter limitatio, prorsus aliena a perfectione, etsi ad perfectionem relationem dicit, eam non includit, neque ullo gradu eam auget, neque uti complementum ab ea exigitur, sed ei opponitur sicut ens non-enti, nempe contradictorie. Ergo potentia et actus omnino irreductibiles videntur [20].

Exinde consequitur distinctionem realem admittendam esse inter actum et potentiam. In linea perf ectionis limitatae subjectum realiter est ens compositum.