|
In priore sectione imprimis significatio objectiva notionis entis
indicatur (cap. 1).
Ex una parte notio entis implicat notionem absoluti estque notio
transcendentalis.
Quod est principium maximi momenti: datur absolutum et quidem a nobis
cognitum. Exinde possibilitas et valor metaphysicae statim eruuntur:
metaphysica studio absoluti (in quantum a nobis attingitur) incumbit
estque philosophia prima, quatenus nihil praesupponit, et absoluta,
quatenus semper et ubique necessario vera (art. 1).
Ex altera parte datur finitum: notio entis ergo implicat notionem
finiti.
Ex quibus oritur problema metaphysicum: de uno et multiplici, seu de
absoluto et relativo (art. 2).
Deinde quaeritur quaenam sit structura notionis entis (cap. II).
Non est notio proprio sensu abstracta, nam est transcendentalis, nec
est intuitio, quia est notio indistincta: mediat inter abstractionem
proprie dictam et perfectam intuitionem: dicitur notio improprie
abstracta (art. 1).
Eo ipso neque univoce, neque aequivoce adhibetur; ejus attributio
mediat inter univocitatem et equivocitatem: dicitur notio analogica,
et quidem secundum analogiam proportionalitatis proprie dictam.
Quia notio entis est transcendentalis et eo ipso analogica, est notio
quarr maxime dynamica; ex qua oritur problema de ordine universali
omnium. Quamobrem problema de uno et multiplici, de absoluto et
relativo, est problema de analogia entis enucleanda (art. 2).
In altera sectione, primae entis determinationes notantur. De
determinationibus entis in tota sua extensione considerati agitur, seu
de proprietatibus quae ens qua tale necessario afficiunt. Quae entis
proprietates sunt unum, verum, bonum, pulchrum (cap. I, art. I
).
Imprimis earum comprehensio indicanda est. Unum est ens qua
determinatum, scil. qua indivisum in se et divisum ab alio; verum est
ens qua intelligibile; bonum est ens qua perfectum, scil. appetibile
et activum; pulchrum est ens qua cognitioni delectabile.
Deinde extensio: sunt transcendentales notiones, atque cum ente
materialiter convertuntur.
Quare imperfecte, sicut ens, ab inferioribus abstrahuntur et proinde
eis, secundum analogiam, diversimode tribuuntur. Potest ergo, sicut
modorum entis, tabula confici, modorum unius, veri, boni, pulchri.
Transcendentali oppositum nullum est: ergo privatio unius, veri,
boni, pulchri convertitur cum nihilo absoluto. Sane quaedam est
"pluralitas" realis, quae ipsa entis analogia postulatur: sunt enim
plura entia; imo in ipso ente quandoque (scil. in ente finito) est
interna pluralitas: sunt plura constitutiva principia [172];
quae utraque pluralitas tamen unitati entis qua talis nullatenus
contradicit, nam unum non est idem quod unicum, neque quod simplex,
sed est indivisum in se et divisum ab alio.
Si ergo loquendum est de alia pluralitate, de errore, de malo, de
deformi, hoc ne fiat in ordine metaphysico entis qua talis, sed in
quodam ordine particulari.
Ita, in ordine cognitionis qua talis, scil. entis "rationis",
(ubi inspicitur "modus intentionalis" secundum quem ens cognoscenti
praesens est), distinctio "rationis" inter unitates formales et
inter unitates logicas legitime affirmatur. In eodem ordine
cognitionis qua talis, scil. qua entia repraesentantis, error in
creaturis accidit, qui veritati "logicae" opponitur. In ordine
liberae voluntatis qua talis (non qua entis) actum simpliciter malum
creatura ponere valet, qui bono "morali" adversatur. In eodem sensu
deordinationes pulchro adversari recte dicuntur (cap. I. art.
2-5).
Ratio vero discursiva, conceptibus efformatis, cognitiones judicio
explicat. Prima judicia, cum circa primos conceptus versentur,
absolutam et transcendentalem vim et applicationem habent: vocantur
prima principia, quia regulam et legem enuntiant omnium (cap. II,
art. 1).
Praesertim principia entis (identitatis, contradictionis, tertii
exclusi) recenseri solent (cap. II, art. 2).
|
|