|
"Subjectum, ait Doctor Angelicus, tripliciter comparatur ad
accidens. Uno modo sicut praebens ei sustentamentum: nam accidens per
se non subsistit, fulcitur vero per subjectum. Alio modo sicut
potentia ad actum: nam subjectum accidenti subjicitur sicut quaedam
potentia actui, unde et accidens forma dicitur. Tertio modo sicut
causa ad effectum: nam principia subjecti sunt principia per se
accidentis" [110].
1. Quodvis ens "in se" est, scil. non est pars alterius entis sed
est substantiale. Accidens non continet rationem entis in se, nec
rationem qua ens sit pars alterius entis (quia ens nequit esse pars
alterius entis), et proinde substantiam praesupponit cui inest
accidentia ad substantiam pertinent eique, secundum modum dicendi
scholasticum, "insunt". Ergo substantia est accidentium subjectum
inhaerentiae. Ei tribuuntur; ab ea recipiuntur sicut determinationes
a potentia.
Quamobrem substantia dicitur accidentium causa materialis, seu
potentia inhaesionis, in quantum est subjectum susceptivum eorum.
Potius tamen dicatur substantia quodammodo causa materialis. Etenim
non recipit accidentia modo quo materia prima formam recipit. Sane est
subjectum accidentium receptivum, simul tamen est principium activum a
quo accidentia dimanant, ut infra dicendum, ita ut accidentia per
substantiam individuentur quatenus ab hac procedant simul ac in ea
recipiantur.
Proprie loquendo accidentia composito substantiali (seu substantiae
existenti) insunt ratione substantiae, non autem ratione esse.
Etenim agens agit quatenus est; taliter agit quatenus taliter est;
quare finitum per accidentia agit, quia secundum substantiam, ab esse
distinctam, est seu modo limitato existit.
Ceteroquin substantia existens, qua existens, jam non est in
potentia, sed plene actuatur : esse enim est actus ultimus
[111].
Eo ipso substantia est accidentium principium
individuationis[112]. Etenim "accidens per illud
individuatur, per quod multiplicatur numerice in eadem specie, seu
illud est radfix individuationis quod est radfix multiplicationis
numericae. Atqui accidens nequit numerice multiplicari, nisi per
diversa subjecta quibus inest; ideo enim habentur plures albedines,
quia existunt plura subjecta distincta, quibus albedo inest. Ergo
accidens individuatur dependenter a subjecto cui inest" [113].
Quo in ratiocinio, uti apparet, rursus principium generale
limitationis applicatur actus limitatur potentia subjectiva ab eo
realiter distincta [114].
2. Potentia est ad actum: sunt principia mutuo sese complentia,
ideoque ad invicem proportionata. Actus accidentales substantiam
perficiunt; nonnisi per eos subjectum substantiale, ad suam
perfectionem tendens, operatur eamque obtinet. Quo sensu substantia
est accidentium quodammodo ratio finalis.
3. Ens substantiale est fons omnis mutationis accidentalis subjecti.
Egometipse sum, cogito, volo, ambulor, vivo. Quae mutationes non
ab extrinseco adducuntur sed a memetipso producuntur. Quamobrem
substantia ad accidentia comparatur sicut causa activa ad effectum
[115].
Relate ad accidentia substantia potius tamen dicatur quodammodo
activa, quia hujus productionis modus penitus nos latet. Accidentia
per quamdam naturalem resultationem ex substantia emanant [116]:
non est proprie dicta efficientia, siquidem substantia tantummodo per
accidentia agit (ideoque efficientia jam accidentium resultationem
praesupponit).
Ex quibus liquet accidens numquam esse accidenti accidens nisi quatenus
utrumque eidem subjecto accidat [117]; accidens numerice idem ab
uno subjecto in aliud transire non posse, cum subjecto individuetur
[118]; accidens, simpliciter loquendo, subjecto perfectius
esse non posse [119].
Accidentia, cum e subjecto substantiali profluant, naturam propriam
subjecti exhibent. Ens proportionaliter est in accidentibus quod et in
se est. Qui homo est, absque humanis facultatibus vivere nequit.
Viribus abuti potest, iis non uti aut alias adhibere nescit. Exinde
facile etiam intelligitur, ex substantia entium materialium composita
activitatem passivitati conjunctam dimanare, scil. in ordine
accidentali, sicut in ordine substantiali, determinationem et
indeterminationem connecti.
|
|