|
Bonum est transcendentale atque cum ente convertitur.
Etenim
|
I. Omne bonum est ens. Bonum est ratio perfectionis;
jamvero nihilum quidquam perficere nequit; ergo bonum est aliquid, est
ens.
II. Omne ens est bonum.
|
|
A. Omne ens est bonum seu appetibile.
1. Omne ens est bonum sibi. Etenim omne ens est perfectio
conveniens sibi; jamvero perfectio conveniens sibi, aequat bonum
sibi; ergo omne ens est bonum sibi.
Major sic ostenditur vera. Quod est, quatenus est, perfectum est
[70]. Nunc autem perfectio qua subjectum in seipso
constituitur, maxime ei proportionatur, siquidem cum eo identicum
est. Quare perfectio qua subjectum essentialiter constituitur, est ei
essentialiter bonum proportionatum. Ideoque etiam, operatio naturalis
per se ad talem perfectionem conservandam et augendam ordinatur
[71].
2. Omne ens est bonum cuivis activitati spirituali.
a) Omne ens est bonum spirituali appetitui seu voluntati. Objectum
formale voluntatis est bonum "qua tale"; jamvero omne ens includit
quamdam perfectionem seu est quoddam bonum (saltem sibi); ergo omne
ens sub hoc respectu esse potest objectum voluntatis [72]. - De
bono, et speciatim de bono humana voluntate libera prosequendo, ex
professo tractat Ethica [73].
b) Omne ens est bonum spirituali cognoscendi potentiae seu
intellectui: objectum formale intellectus est ens qua tale; quamobrem
ens, quatenus est intelligibile seu verum, est finis seu bonum in quo
quiescit et delectatur intellectus. Verum autem qua bonum cognitivae
potentiae vocatur "pulchrum". Quaedam de pulchro in sequenti
articulo, ob materiae divisionem, ex professo tradentur. - De
pulchro relate ad cognitionem praesertim humanam ulterius Aesthetica
tractat.
B. Omne ens est bonum seu activum.
Formalis ratio activitatis entis est formalis ratio ejus perfectionis
seu boni; ita ut ubi formalis ratio perfectionis, ibi et formalis
ratio activitatis habeatur [74].
Atqui quidquid est, quia et quatenus est, perfectum seu bonum est.
Etenim quod est, determinatum seu in actu est.
Ergo quidquid est, tum finitum tum infinitum, quia et quatenus est,
bonum est, ideoque activum.
Etenim subjectum auf infinite perfectum est et eo ipso perfecte activum
[75], aut ens est finitum et proinde perfectibile et eatenus de
se activum, scil. finitum de se inclinatur ut evolutionem perficiat et
in seipso majori perfectione determinetur: de se ordinatur ad finem
acquirendum quo augeatur et ornetur. Ens infinitum, quia ratio
possessionis sui finis, infinite bonum est et activum. Activitas
entis finiti, quod est activum in quantum ratio est ordinationis suae
ad finem acquirendum, formaliter secundum bonitatem sui entis
aestimatur.
III. Ergo ens et bonum (scil. tum appetibile, tum appetens)
convertuntur.
Bonum et ens convertuntur, in quantum transcendentalia,
materialiter, non autem formaliter; scil. eadem habent inferiora,
(nam eorum extensio est transcendentalis), sed comprehensione sua
differunt, (etenim bonum enti addit relationem ad appetitum).
Ideoque non semper eodem modo loquendum est de bono et de ente.
Sumamus v. gr. finitum, ex substantia et accidentibus compositum.
Subjectum reale proprie et primario constituitur sua substantia, nam
accidentia substantiae jam in se existenti adveniunt: quare substantia
finita dicitur ens simpliciter et accidentia dicuntur entia secundum
quid [76]. Bonum autem habet rationem perfectionis. Unde id
quod est ultimo perfectum est bonum simpliciter; quod non ultimo
perfectum, est bonum secundum quid, i. e. secundum aliquem respectum
sed non ex omni parte. Quare substantia finita (ens simpliciter) est
bonum secundum quid, nam accidentali determinatione ulterius
perficitur; secundum vero ultimum actum accidentalem (i. e. ens
secundum quid) dicitur ens perfectum seu simpliciter bonum [77].
|
|