|
Primo aditu compositio ex essentia et esse analogiam entis evertere
videtur, nedum eam sustineat. Num est dicendum entia componi ex
principio quo inter se conveniunt et ex principio quo ab invicem
discrepant? Tali autem conceptione non tantum communis affirmatur
univocitas, secundum quam aspectus univocus subjecti (v. g. animal,
genus) pressius determinatur per aspectum univocum (v. g.
rationale, differentia specifica) non nisi logice ab altero
distinctum, sed etiam physicismus crassus extollitur et realismus
exaggeratus praedicatur; una ex parte nempe per principium essendi
(non modo per aspectum logicum) res inter se similes essent, et alia
ex parte per elementum (non solum logice) distinctum, scil.
quidditatem, discreparent.
Praeterea, ubi ad absurdum accedimus, nulla mensura: omne ens
limitatum ex ente et limitatione componeretur; esse autem qua tale est
infinitum, dum limitatio qua talis est praeter ens, et proinde nihil
; compositio ex infinito et nihilo! Quod magis est, essentia,
scil. nihil, limitaret esse, scil. infinitum, et partem ex
existentia infinita exscinderet, ac si existentia esset divisibile
elementum.
Thomismus autem, a talibus erroribus abhorrens, sanam sapit
doctrinam.
Difficultati subest falsa de compositione entis theoria [41].
Quae jam in genere de conceptione entis principiorum proposuimus, nunc
essentiae et esse sunt applicanda.
Essentia entis finiti, procul dubio, est quidditas realis.
Existentia autem entis finiti est limitata. Essentia tamen non est
existentia, etsi sine ea malis non datur. Existentia entis finiti in
se est limitata, licet principium hujus limitationis non in se sed in
essentia habeat. Existentia in seipsa limitata est, non ratione sui,
sed ratione essentiae. Pariter essentia procul dubio est realis, sed
ratione principii existentiae: realis in seipsa, non ratione sui sed
ratione existentiae. Unum principium alterum invocat, non quia sunt
identica, sed habitudine inter se connectuntur.
Unumquodque enim principium entis est quod est, ratione relationis
suae ad principium correspondens: omnis ejus realitas tali relatione
constat. Quod in seipso est, in quantum ad alterum refertur et
proinde alterius ratione est, cum relatio termino suo definiatur; qui
terminus si definitioni subtrahitur, et ipsa relatio definienda cadit.
Ita essentia et existentia componuntur ut principia entis, ut
relationes transcendentales; uno termino posito, alter sequitur; unus
per alterum exstat; invicem se sustinent, quia sunt relationes
mutuae.
Quapropter essentia et existentia in ente finito tantummodo ut elementa
constitutiva possunt considerari, cum nil amplius sint. Quod si
separantur, destruuntur. Imo, si ut totaliter sejuncta
considerantur, contradictio exoritur: relatio enim definiretur quin
enuntiaretur ut proportio ad alium terminum, esset subsistens
absolutum.
Proinde essentia et existentia semper considerentur oportet in
relatione mutua, i. e. non nisi in ente composito et per ipsum
intelligentur. Ens solum est, dum entis elementa constitutiva non
nisi propter et per ens existunt.
Dici ergo nequit, "esse" entis finiti revera "existere", aut
"essentia" "limitari", sed asserendum ens finitum existere
(ratione principii essendi) et limitari (ratione essentiae)
[42]. Et ens illud existit in omnibus elementis suis
constitutivis, - proinde etiam quoad essentiam existit; aut potius,
omnia ejus elementa constitutiva simul existunt: omnia autem sunt
ratione principii existentialis. Similiter, ens totum est limitatum,
in omnibus suis principiis - praeter enim principia sua constitutiva
nihil est -, et proinde etiam in principio existentiae; a. v. omnia
elementa constitutiva simul sunt limitata: omnia autem limitantur
ratione essentiae [43].
Compositio ex essentia et esse, recte elaborata, fundamentum reale
analogiae entis conjicit [44].
Principium existentiale entis finiti ad essentiam non refertur ut unum
ens ad aliud: sunt relationes. Propterea differentia essentiae,
quoad existentiam differentiam proportionatam confert, cum relationes
intrinsece subeant mutationes quae in terminis relatis oriuntur. Entia
composita proinde ab invicem discernuntur totaliter, i. e. in omnibus
principiis constitutivis (quoniam nihil sunt aliud ac complexio
principiorum), tum in existentia cum in essentia, licet differentia
non nisi ratione essentiae habeantur. Et entia inter se sunt similia
qua entia, totaliter, id est in omnibus principiis suis
constitutivis, tum in existentia cum in essentia, quamvis similitudo
non nisi ratione principii existentialis habeatur.
Quod si principia ut entia considerarentur, error assereretur, scil.
haberetur ens compositum ex entibus, multiplicitas quae qua talis esset
unitas, existentia infinita univoca quae per aequivocum non-esse
essentiae ab extrinseco limitaretur; analogia permistio eveniret
univocitatis et aequivocitatis.
Si e contra principia rite aestimantur, scil. ut principia entis
constitutiva, univocitas entis arcetur quin aequivocitas asseveretur;
univocitas "proportionata", analogia nempe, attingitur.
Unumquodque ens proprium adipiscitur aspectum e relatione mutua
essentiae et existentiae quibus constat: essentia Petri est ad ejus
esse, sicut Pauli essentia est ad ejus esse, etc. Quae
proportionalitas ulterius dissolvi nequit et indeterminationem
cognitionis analogicae adducit. Istae enim proportiones relationem
repraesentant non inter terminos per se subsistentes sed inter terminos
qui mere mutuae sunt habitudines; proportio prorsus cum terminis
coalescit et termini cum proportione. Quae proportio absque terminis
servari nequit, et termini tantum servantur si in proportione actuali
ordinantur: proportio exprimi non valet absque terminis, qui enuntiari
nequeunt quin proportio ponatur. Tali processu solutio univoca
devitatur, quia alter terminus alterum secum trahit ejusque influxui
intrinsece subest. Conceptus analogicus, talem proportionem non
persolutam involvens, logice construitur.
Prorsus discrepat a proportione mathematica, in qua quivis numerus per
se sensum habet et putari potest quin in conceptu relatio ad alios
includatur. Relatio ad alios perfecte potest rescindi, ut solutio
clara et univoca obtineatur. V. g. 4/2 = 6/3 = 2. In
proportionalitate autem analogica unaquaeque relatio stricte cum
terminis relatis coalescit: tota proportionalitas tantum modo clariori
exprimit quod ipse conceptus - qui vices solutionis gerere videtur -
realiter complectitur et essentialiter continet. Qui conceptus proinde
longe abest ut proportionalitatis lucida sit solutio. Fundamentum
objectivum talis ordinis in structura entis est requirendum.
Multiplicatio entis, sicut in ordine cognitionis analogiam conceptus
entis exposcit, ita in ordine essendi distinctionem realem inter
essentiam et existentiam quoad unumquodque ens finitum exflagitat;
proportionalitas conceptus universalis entis est expressio indeterminata
et obscura relationis internae principiorum in entibus finitis.
|
|