3. DE SUBORDINATIONE IN CAUSALITATE EXEMPLARI

Finalitati connectitur exemplaritas, quae etiam subordinationem inducit.

Exemplaritas in indole intellectuali causae innititur. Directe non cognoscimus nisi humanum intellectum. Homo autem, nonne est in opinionibus dependens? Etsi absolutum attingit, in cognitione tamen influxum aliorum patitur; semper adjunctis variis tam arcte inhaeret ut omnes ideae et actiones nota temporis et loci consignentur. Historiam idearum investigantes, per saecula viae sternuntur per quas evolutionem idearum progredi videmus.

Praeterea, animus humanus elementa extranea inspicit, de quibus psychologice pendet; revera non est intelligentia creatrix, nec prima et adaequata ratio agendi et essendi. Ordinatio intentionalis, directio actionum hominis alibi rationem invenit. Sed ubinam?

Ens finitum, quoad realitatem completam, exigit causam adaequatam, quae semper est ens intellectuale. - Quaenam relatio viget inter hoc ens et rationem humanam? Quae causa estne unica an multiplex ? An ratio humana in eadem causa ac mundus materialis innititur? An dari possit causa absoluta, unica, cujus intellectus est fons idealis de quo res, permultis et diversis formis determinatae, oriantur et ex quo etiam mens humana virtutem et faecunditatem amplissimam hauriat?