CONCLUSIO

1. Problema entis est praeprimis problema de multiplicitate entium. Sunt entia plura, ergo finita: quomodo ens finitum constituatur? An simplex sit, an compositum?

Ens finitum est "hoc" "ens", est "suo modo" "ens", est "ens" "modo limitato seu definito", scil. participat "esse" secundum suam "quidditatem", i. e. secundum "quod" est. Sed quaenam est distinctio inter quidditatem realem (seu essentiam, seu modum individualem essendi) et esse, seu perfectionem essendi?

1. In hoc omnes conveniunt quod, in omnibus subjectis, inter essentiam, spectatam ut rei actualis quidditatem, et existentiam est distinctio rationis.

2. In hoc etiam omnes convenire debent quod in limitatis rebus essentia, spectata ut potentia objectiva, i. e. ens ut possibile, realiter sed negative ab eodem ente existenti distinguitur [50].

Et revera entia limitata esse contingentia, i. e. ad esse vel nonesse indifferentia, probari potest et suo loco probabitur. Quare limitatum, etiam quod actu existit, in statu purae possibilitatis concipere licet. Indubium autem est essentiam, in sensu rei mere possibilis, et existentiam, in sensu status realis ejusdem rei, realiter distingui, sed negative, scil. sicut negativum et positivum.

3. Disputatur inter auctores utrum inter essentiam, spectatam ut potentiam subjectivam, et existentiam, spectatam ut hujus potentiae malis actum, sit distinctio realis positiva. Hic agi de distinctione reali metaphysica (inter principia entis), non autem physica (inter entia), evidens est.

En denique tandem problema in metaphysica ponendum atque solvendum.

2. Quoad hujus problematis solutionem, duplex nostris diebus propugnatur sententia.

1. Altera, praesertim a Suarezianis defensa, contendit inter essentiam actualem ut praescindentem ab existentia (seu rem actualem in se consideratam) et existentiam actualem seu actualitatem ejusdem rei actualis, esse distinctionem rationis in re fundatam scil. hoc sensu essentiam et existentiam esse duos aspectus ejusdem rei inadaequate distinctos [51].

Cujus sententiae fautores modo sequenti loquuntur.

"Esse vel existentia abstracte est ipsa actualis realitas rei: vel ipsa positio et exstantia rei extra causas; concrete est ipsum sistere rei extra causas. Quare habere esse idem est ac realiter esse; atque recipere esse perinde valet ac fieri reale; seu transire e statu possibilitatis ad statum realem. Hinc sequitur:

a) Res cujus actus est esse, est potentia tantum objectiva, quae per illum actum fit realis.

b) Iste actus vel actualitas revera non componit cum illa re, neque in ea recipitur tamquam in potentia subjectiva...

c) Quare cum ens vel res quaedam dicitur participare naturam "tou" esse, non est concipiendum, quod participet ipsum sicut subjectum dicitur participare formam aliquam, quam in se recipit, ut in aliis participiis contingit (v. gr. currens, laborans. etc.); sed intelligitur participare actum essendi, sicut actus aliquis signatus seu in ordine objectivo, dicitur participare sui realitatem.

d) Subjectum actus essendi et ipse actus essendi concipi non debent ut duae partes componentes ipsum ens, sed ut una eademque res, quae, quatenus spectatur in se, prout praescindit a statu reali seu a sui realitate, vocatur subjectum essendi, quodque est ipsa rei entitas in se inspecta; quatenus vero spectatur ut reale seu ut habens sui realitatem, tunc dicitur participare actum essendi, seu est eadem entitas ut malis, quae est formaliter ens.

Jamvero e) in rebus creatis existentibus, ipsa res quae est, et concipi potest ut subjectum actus essendi, hunc sibi non necessario identificat, quia est contingens, et potest esse vel non esse. Quo fit ut mens nostra in iis concipere queat tum ipsam rem in se, prout abstrahit a sua realitate, nempe a suo esse, quam proinde vocat subjectum ipsius esse, et ex usu communiter accepto vocari solet essentia, tum ipsum essendi actum, quem concipit advenire huic essentiae, a qua etiam distinguit" [52].

Inter hanc essentiam (quae praescindit ab existentia) et existentiam (seu rei actualitatem) datur ergo distinctio rationis perfecta cum fundamento in re, "quatenus mens nostra inspiciendo et considerando essentiam realem, potest per abstractionern spectare tantum essentiam, non considerando actum essendi; seu ejus realitatem et vicissim. Fundamentum istius abstractionis ac proinde distinctionis, quam mens inducit" est realis distinctio negativa inter potentiam creaturarum objectivam et earum esse, a. v. est contingentia creaturarum. "Et hac posita distinctione, sequitur, quod essentia concipiatur ut potentia subjectiva recipiens in se actum essendi, sed hic non est nisi modus concipiendi intellectus nostri ; quod nullo modo confundendus est cum modo essendi rerum creatarum" [53].

II. Altera sententia, a Thomistis propugnata, contendit inter essentiam ut potentiam subjectivam et actum existentiae esse distinctionem realem positivam metaphysicam, atque aspectum rei quidditativum et aspectum ejusdem rei existentialem adaequate distingui.

Quibus positis, modo sequenti loquendum est.

"Esse est actus quo essentia actuatur atque ita completur in ordine entis... Quare esse non est simplex realitas rei, vel status realis rei, sed id quo, tamquam actu formali, res uti ejus reale subjectum habet, ut sit in statu vel ordine reali" [54].

Hinc sequitur:

a) Id cujus actus est esse, est potentia subjectiva, quae per illum actum est existens.

b) Iste actus revera componit cum illa potentia subjectiva.

c) Quare cum ens vel res quaedam dicatur participare "to" esse, est concipiendum, quod sit sicut subjectum actuatum aliqua forma in se recepta.

d) Inter hanc essentiam et existentiam datur ergo distinctio realis metaphysica.

Inter priorem et alteram sententiam discrepantia ergo haec est, quod Suareziani admittunt distinctionem inter essentiam et esse nobis re imponi, adeoque hujus distinctionis esse fundamentum seu rationem in re; Thomistae vero addunt hoc fundamentum esse distinctionem realem inter duo principia, ita ut non tantum intellectui distinctio inter conceptus re imponatur, sed re intellectui imponatur eo quod jam sit in re.

Haec altera sententia tenenda est, quia aspectus rei quidditativus et ejusdem rei aspectus existentialis formaliter [55] et quidem adaequate [56] distinguuntur. Jamvero ab adaequata aspectuum distinctione ad distinctionem realem saltem metaphysicam legitime concluditur. Ceteroquin hic applicatur generale principium: actus limitatus, actus receptus; actus irreceptus, actus illimitatus [57].

Ergo

distinctio realis inter essentiam et esse est metaphysicum requisitum

1° ad limitationem et multiplicationem entium, (et eo ipso ad distinctionem inter universum et Deum et ad creationem universi a Deo probandam) [58].

2° ad analogiam notionis entis: in eadem abstracta notione entis plura convenire proportionaliter eadem intelligitur, si principiis distinctis componi possunt entia. Compositio in ordine entis ex una parte, ratio seu intellectus abstrahens (ideoque indeterminate et imperfecte cognoscens) ex altera parte, cognitionem analogicam constituunt.