|
1. Problema entis est praeprimis problema de multiplicitate entium.
Sunt entia plura, ergo finita: quomodo ens finitum constituatur? An
simplex sit, an compositum?
Ens finitum est "hoc" "ens", est "suo modo" "ens", est
"ens" "modo limitato seu definito", scil. participat "esse"
secundum suam "quidditatem", i. e. secundum "quod" est. Sed
quaenam est distinctio inter quidditatem realem (seu essentiam, seu
modum individualem essendi) et esse, seu perfectionem essendi?
1. In hoc omnes conveniunt quod, in omnibus subjectis, inter
essentiam, spectatam ut rei actualis quidditatem, et existentiam est
distinctio rationis.
2. In hoc etiam omnes convenire debent quod in limitatis rebus
essentia, spectata ut potentia objectiva, i. e. ens ut possibile,
realiter sed negative ab eodem ente existenti distinguitur [50].
Et revera entia limitata esse contingentia, i. e. ad esse vel
nonesse indifferentia, probari potest et suo loco probabitur. Quare
limitatum, etiam quod actu existit, in statu purae possibilitatis
concipere licet. Indubium autem est essentiam, in sensu rei mere
possibilis, et existentiam, in sensu status realis ejusdem rei,
realiter distingui, sed negative, scil. sicut negativum et
positivum.
3. Disputatur inter auctores utrum inter essentiam, spectatam ut
potentiam subjectivam, et existentiam, spectatam ut hujus potentiae
malis actum, sit distinctio realis positiva. Hic agi de distinctione
reali metaphysica (inter principia entis), non autem physica (inter
entia), evidens est.
En denique tandem problema in metaphysica ponendum atque solvendum.
2. Quoad hujus problematis solutionem, duplex nostris diebus
propugnatur sententia.
1. Altera, praesertim a Suarezianis defensa, contendit inter
essentiam actualem ut praescindentem ab existentia (seu rem actualem in
se consideratam) et existentiam actualem seu actualitatem ejusdem rei
actualis, esse distinctionem rationis in re fundatam scil. hoc sensu
essentiam et existentiam esse duos aspectus ejusdem rei inadaequate
distinctos [51].
Cujus sententiae fautores modo sequenti loquuntur.
"Esse vel existentia abstracte est ipsa actualis realitas rei: vel
ipsa positio et exstantia rei extra causas; concrete est ipsum sistere
rei extra causas. Quare habere esse idem est ac realiter esse; atque
recipere esse perinde valet ac fieri reale; seu transire e statu
possibilitatis ad statum realem. Hinc sequitur:
a) Res cujus actus est esse, est potentia tantum objectiva, quae per
illum actum fit realis.
b) Iste actus vel actualitas revera non componit cum illa re, neque
in ea recipitur tamquam in potentia subjectiva...
c) Quare cum ens vel res quaedam dicitur participare naturam "tou"
esse, non est concipiendum, quod participet ipsum sicut subjectum
dicitur participare formam aliquam, quam in se recipit, ut in aliis
participiis contingit (v. gr. currens, laborans. etc.); sed
intelligitur participare actum essendi, sicut actus aliquis signatus
seu in ordine objectivo, dicitur participare sui realitatem.
d) Subjectum actus essendi et ipse actus essendi concipi non debent ut
duae partes componentes ipsum ens, sed ut una eademque res, quae,
quatenus spectatur in se, prout praescindit a statu reali seu a sui
realitate, vocatur subjectum essendi, quodque est ipsa rei entitas in
se inspecta; quatenus vero spectatur ut reale seu ut habens sui
realitatem, tunc dicitur participare actum essendi, seu est eadem
entitas ut malis, quae est formaliter ens.
Jamvero e) in rebus creatis existentibus, ipsa res quae est, et
concipi potest ut subjectum actus essendi, hunc sibi non necessario
identificat, quia est contingens, et potest esse vel non esse. Quo
fit ut mens nostra in iis concipere queat tum ipsam rem in se, prout
abstrahit a sua realitate, nempe a suo esse, quam proinde vocat
subjectum ipsius esse, et ex usu communiter accepto vocari solet
essentia, tum ipsum essendi actum, quem concipit advenire huic
essentiae, a qua etiam distinguit" [52].
Inter hanc essentiam (quae praescindit ab existentia) et existentiam
(seu rei actualitatem) datur ergo distinctio rationis perfecta cum
fundamento in re, "quatenus mens nostra inspiciendo et considerando
essentiam realem, potest per abstractionern spectare tantum essentiam,
non considerando actum essendi; seu ejus realitatem et vicissim.
Fundamentum istius abstractionis ac proinde distinctionis, quam mens
inducit" est realis distinctio negativa inter potentiam creaturarum
objectivam et earum esse, a. v. est contingentia creaturarum. "Et
hac posita distinctione, sequitur, quod essentia concipiatur ut
potentia subjectiva recipiens in se actum essendi, sed hic non est nisi
modus concipiendi intellectus nostri ; quod nullo modo confundendus est
cum modo essendi rerum creatarum" [53].
II. Altera sententia, a Thomistis propugnata, contendit inter
essentiam ut potentiam subjectivam et actum existentiae esse
distinctionem realem positivam metaphysicam, atque aspectum rei
quidditativum et aspectum ejusdem rei existentialem adaequate
distingui.
Quibus positis, modo sequenti loquendum est.
"Esse est actus quo essentia actuatur atque ita completur in ordine
entis... Quare esse non est simplex realitas rei, vel status realis
rei, sed id quo, tamquam actu formali, res uti ejus reale subjectum
habet, ut sit in statu vel ordine reali" [54].
Hinc sequitur:
|
a) Id cujus actus est esse, est potentia
subjectiva, quae per illum actum est existens.
b) Iste actus revera componit cum illa potentia subjectiva.
c) Quare cum ens vel res quaedam dicatur participare "to" esse, est
concipiendum, quod sit sicut subjectum actuatum aliqua forma in se
recepta.
d) Inter hanc essentiam et existentiam datur ergo distinctio realis
metaphysica.
|
|
Inter priorem et alteram sententiam discrepantia ergo haec est, quod
Suareziani admittunt distinctionem inter essentiam et esse nobis re
imponi, adeoque hujus distinctionis esse fundamentum seu rationem in
re; Thomistae vero addunt hoc fundamentum esse distinctionem realem
inter duo principia, ita ut non tantum intellectui distinctio inter
conceptus re imponatur, sed re intellectui imponatur eo quod jam sit in
re.
Haec altera sententia tenenda est, quia aspectus rei quidditativus et
ejusdem rei aspectus existentialis formaliter [55] et quidem
adaequate [56] distinguuntur. Jamvero ab adaequata aspectuum
distinctione ad distinctionem realem saltem metaphysicam legitime
concluditur. Ceteroquin hic applicatur generale principium: actus
limitatus, actus receptus; actus irreceptus, actus illimitatus
[57].
Ergo
distinctio realis inter essentiam et esse est metaphysicum requisitum
|
1° ad limitationem et multiplicationem entium, (et eo ipso ad
distinctionem inter universum et Deum et ad creationem universi a Deo
probandam) [58].
2° ad analogiam notionis entis: in eadem abstracta notione entis
plura convenire proportionaliter eadem intelligitur, si principiis
distinctis componi possunt entia. Compositio in ordine entis ex una
parte, ratio seu intellectus abstrahens (ideoque indeterminate et
imperfecte cognoscens) ex altera parte, cognitionem analogicam
constituunt.
|
|
|
|