|
[1] Metaph. l. V, c. 1, 1013 a 17.
[2] "Nomen principii impositum est secundurn quod invenitur in
creaturis ubi principium est prius aliquo modo principiato, ideo a
prioritate imponitur; sed tamen imponitur ad significandum illud a quo
est aliquid. Unde quamvis quantum ad modum significandi divinis non
competat, sicut et alia nomina essentialia, quae a nobis imposita
sunt, tarnen quantum ad rem significatam propriisime, ratio principii
sibi competit". I Sentent., d. 29, q. I, a. 1, ad 1.
- Quare a licet principium secundurn rationem nominis a prioritate
sumatur, non tamen imponitur ad significandam prioritatem, sed
originem... Licet ergo Pater non sit prior Filio, est tamen ejus
principium". De Potentia, q. 10, a. 1, ad 10.
[3] "Principium est communius quam causa; nam prima pars motus
vel lineae dicitur principium sed non causa". De Pot., q. 10,
a. 1, id 9. Cfr Ia, q. 33, a. 1 c. et ad 1; In V
Metaphys., lect. 1 (ed. CATHALA, p. 251, n.
751); In I Phys., lect. 1; de Principiis Naturae.
ALBERTUS M. jam scripserat: "Principium enim in plus est
quam causa". Summa Theologiae, II, tr. 1, qu. 3, membr.
I, art. 2, finit. (ed. Vivès, Paris, 1895,, t.
32, p. 13 A).
[4] Origo et evolutio notionis entis festive describuntur a J.
WÉBERT, O. P., Essai de Métaphysique thomiste, Paris,
1928, pp. 42 et sq.
[5] Fr. SUAREZ, op. cit., d. 2, s. 4, n. 3. -
Fr. M. SLADECZEK, S. J. Die verschiedenen
Bedeutungen des Seins nach dem hl. Thomas von Aquin, in
Scholastik, t. 5, 1930, pp. 192-209 (ens verbalfiter
sumptum); pp. 523-550 (ens nominalfiter sumptum).
[6] Aliae sunt sententiae de significatione notionis entis: ita
S. A. ROSMINI: ens in communi non distinguitur ab esse
divino; cfr propositiones a Sancto Officio damnatae 14 Dec.
1887 (Henr. DENZINGER, Enchiridion symbolorum,
Friburgi Brisgoviae, 1913, p. 509, nn. 1894 sq.).
- G. W. F. HEGEL: ens purum est purum nihilum. - H.
LOHEN : ens est ens intellectum. Etc. - Cfr Bern.
FRANZELIN, S. J., Quaest. selectae ex philosophia
scholastica fundamentali, Oeniponte, 1921, pp. 55-56.
[7] Scholastici perpauci objectum metaphysicae esse ens ut
participium contendunt. Ita Mich. DI MARIA, S. J.,
Philosophia peripatetico-scholastica, t. 1, Philosophia prima seu
Ontologia, Rornae, 1898, pp. 312-313, 317-324.
-Cfr C. WILLEMS, Institutiones philosophicae, t. 1,
Treviris, 1915, p. 385, nota.
[8] Cfr René KREMER, C. SS. R., Over het
Zijnsbegrip als Middenpunt der thomistische Gedachte, in
Kultuurleven, 50 jaargang, 1934, blz. 61 I-612. -
Jacques MARITAIN, Sept leçons sur l'être et les premiers
principes de la raison spéculative (1932-1933) (Cours et
Documents de Philosophie), Paris, s. d. [19341, pp.
25-27. - Quoad ideam entis secundum Suarezium, Duns Scotum,
Cajetanum, Sylvestrum Ferrariensem, S. Thomam, lege optimum
opus: André MARC, S. J., L'idée de l'être chez saint
Thomas et dans la Scolastique postérieure (Archives de
Philosophie, vol. X, cah. I), Paris, 1933.
[9] Cum sit ratio abstractissima et simplicissima, ens nec
definiri, nec declarari proprie potest.
[10] Hic ultimus indeterminationis gradus adhuc tamen aliquid
positivi significat. neque est "nihilum indeterminatum", uti
contendit Hegel, sed praecise "nihilo" opponitur.
[11] V. REMER, S. J., Ontologia (Summa
philosophiae scholasticae, III), editio 5a emendata et aucta a
Paulo GÉNY, S. ,J., Romae, 1925, p. B.
[12] "Quicumque enim scit universalia, aliquo modo scit ea,
quae sunt subjecta universalibus, quia scit ea in illis; sed his,
quae sunt maxime universalia sunt omnia subjecta, ergo ille qui scit
maxime universalia, scit quodammodo omnia". In 1 Metaphys.,
lect. 2 (ed. CATHALA, n. 44, pp. 15-16). - Qui
jura et obligationes cujusdam civis qua talis determinat, eo ipso jura
et obligationes aliorum hominum quatenus priori similes sunt, i. e.
quatenus ejusdem status eodem modo cives sunt, cognoscit.
[13] Transcendens et transcendantale non semper idem
significant.
I. Apud SCHOLASTICOS MODERNOS generatim illae
voces sic adhibentur
Transcendens est potius quod existit supra alia entia. Ita Deus
"transcendens" religionis christianae.
Transcendantale est potius notio, cujus extensio generum extensionem
praetergreditur.
Videtur in his semper duo includi : 1. aliquid (transcendens vel
transcendentale) est alio "superius" ; et 2. inter hoc et illud
est "solutio continuitatis", ita ut ab hoc ad illud per viam
continuam perveniri nequeat. Sic intellectus sensum, spiritus
materiam, Deus creaturas, notio entis omne genus "transcendunt".
II. Notetur KANT, et post illum alios non paucos, illis
vocibus sensum omnino peculiarem tribuere.
Transcendentale duplicem sensum habet
a) est conditio a priori experientiae qua talis. Quo sensu opponitur
"datis empiricis" hujus experientiae : v. gr. formae a priori
rationis; quia vero tales conditiones cum illis datis empiricis
necessario connectuntur et eis solis applicari possunt,
"transcendentale", hoc sensu sumptum, etiam opponitur principio
"metaphysico" : hoc enim, praeter omnem ulteriorern recursum ad
experientiam, objecti experientiae uberiorem cognitionem gignere
contendit (Kritik der reinen Vernunft, Die transcendentale
Dialectik, Einleitung, § I, ed. Königl. Preusz. Akad. der
Wissensch., t. 3, Berlin, 1911, p. 235). V. gr.
principium, "omnis mutatio substantiae corporalis causa extrinseca
producitur", est principium a priori "metaphysicum". Cfr Kritik
der Urteilskraft, Einleitung, § 5 (t. 5, Berlin, 1913,
p. 181);
b) est transcendentalis principii usus non-empiricus. Cum conditio a
priori experientiae solis datis empiricis legitime applicetur, ejus
usus semper "empiricus" esse debet. Quodsi praeter empirica data
applicetur, principii transcendentalis immerito fit "usus
transcendentalis". (Krit. der reinen Vern., I. c. ;
Analytik der Grundsätze, 111, Phaenomena und Noumena, t.
3, pp. 203-204).
Transcendens significat quidquid quocumque sensu est ultra omnem
possibilem experientiam.
Ita v. gr. principium est transcendens (et non tantum est
transcendentale, vel modo transcendentali adhibetur) si ipsa sua
natura omnem experientiae limitem praeterire contendit. Tale
transcendens principium principio "immanenti" (etiam
transcendentali) opponitur. "Wir wollen die Grundsätze, deren
Anwendung sich ganz und gar in den Schranken möglicher Erfahrung
hält, immanente; diejenige aber, welche diese Grenzen überfliegen
sollen, transcendente Grundsätze nennen". Krit. der reinen
Vern., Transcend. Dial., Einl., § I (t. 3, p.
235).
[14] "Absolu, en latin absolutum (composé 2e ab et de
solvo; solvo vient de luo "délier a", précédé du suffixe se,
lequel a changé son e en o) signifie étymologiquement délié,
dégagé de liens. D'après cela, absolu signifie donc ce qui n'est
pas lié à autre chose, ce qui se suffit. Par contre, le relatif,
est ce dont le sort est lié à autre chose, ce qui ne se suffit pas.
On s'explique saus trop de peine que, de cette première
signification de absolvere, en soient sorties d'autres: absolvere
signifie payer ses dettes, absoudre; absolutio, acquittement,
absolution, perfection; absolu, ce qui est achevé, complet,
parfait.
On peut lire à propos de l'emploi équivoque des mors absolu et
relatif, FONSEGRIVE, Certitude et Vérité, R. de
Philosophie, 1908 n. Card. MERCIER, op. cit., 30
p., chap. I, par. 4, ll, n. 181, p. 379.
[15] "(Les notions transcendantales) ne sont pas seulement les
plus universelles et les plus simples, elles sont aussi les plus
intimes et les plus intérieures aux choses. En elles, an ne peut
plus distinguer l'extension et la compréhension, car ce ne sont plus
des notions limitées, mais des données infinies, qui imprègnent
tout, qui se retrouvent partout. A l'être an ne peut rien ajouter,
il se différencie et se divise lui-même. Rien n'est présupposé
à l'être, puisque les genres suprêmes et les differences intimes
sont encore de l'être. L'être est la toute première donnée, qui
dépasse tous les genres, et qui pourtant demeure intrinsèque aux
différences spécifiques, bi en plus, aux différences
individuelles. I1 n'y a rien en dehors de l'être. Tout est de
l'être. L'être est à la fois transcendant et immanent à tont,
puisqu'il est infini : tel est le mystère de l'être. Et cette
infinité de l'être ne vient pas dune indétermination - il n'est
pas le Premier genre, tont proche de la matière - mais de sa
supradétermination. L'être est infini parce qu il est comme pure
lumière n. Th. PHILIPPE., O. P., Contemplation
métaphysique et mystère de la création, in Revue des sciences
philosophiques et théologiques, t. 23, 1934, pp.
346-347.
[16] Qui autumat nos impossibilitate irretiri ne cognitionem
extendamus, eo ipso non necessario asserit cognitionem esse limitatam
atque finitam, Cognitio divina infinita proclamatur, licet, ad
universa extensa, ulterius extendi nequeat. Cognitio, quoad
extensionem, finita non nominatur, nisi terminis retinetur et per
proprios fines ita ab objectis ulterioribus secernitur ut dici non
possit completa et universa complecti.
[17] "Interimens enim rationem, sustinet rationem".
ARISTOTELES, IV Metaph., c. 4 (1006 a 26).
- "Ille enim qui "destruit rationem", id est sermonem suum,
dicendo quod nomen nihil significat, oportet quod sustineat, quia hoc
ipsum quod negat, proferre non potest nisi loquendo et aliquid
significando". S. THOM., In IV Metaph., c. 4, lect.
7 (ed. CATHALA, n. 611, p. 206).
[18] 1ª, q. 2, a. I, obj. 3.
[19] "Und ist es schliesslich nicht das wunderbarste Phänomen
unserer Erkenntnis, dass menschliche Erkenntnis um ihre Grenzen
weiss und gerade in diesem Grenzbewusstsein über sich selbst
hinauswächst und hinausstrebt in die unendliche Welt jenseits der
Grenzen eindlicher Erkenntnis! Indem der Menschengeist an seine
Grenzen stösst, stösst er an das, was hinter den Grenzen beginnt.
Die Grösse des menschlichen Geistes besteht geradezu in der Grösse
seines Grenzbewusstseins; darum hatten auch die grössten Geister der
Menschheit das stärkste Grenzbewusstsein. Wüsste der Mensch nicht
um seine Grenzen, um seine Endlichkeit, dann wäre ihm das
Unendliche ewig verloren. So aber leuchtet das Unendliche dem
Menschen auf, wenn und je mehr er sich in seiner Endlichkeit
bescheidet. Die Selbstbegrenzung der menschlichen ratio wird ihre
wahrhaft metaphysische und ethische Erweiterung... Das Tier hat
Grenzen, aber es weiss nicht um seine Grenzen, und darum ist es in
seine Endlichkeit eingeschlossen. Der Mensch hat Grenzen, und er
weiss um seine Grenzen, und darum wächst und strebt er über seine
Endlichkeit hinaus in die Unendlichkeit". Gottlieb SÖHNGEN,
Sein und Gegenstand. Das scholastische Axiom ens et verum
convertuntur als Fundament metaphysischer und theologischer
Speculation (Veröffentlichungen des Katholischen Instituts für
Philosophie Albertus-Magnus-Akademie zu Köln, Bd. 11,
Heft 4), Münster in Westfalen, 1930, pp. 77-78.
[20] Ed. LE ROY, Une philosophie nouvelle. Henri
Bergson, Paris, 1913, pp. 3738, sic scribit:
"L'esprit lui-même est une lanterne de projection qui promène sur
la nature un faisceau de lumière; comment ne la teindrait-il pas de
sa couleur propre?" - Hic autem color intellectus est color entis;
color vero entis est color universalis, tum mentis cum rei
extramentalis; quare, suo formali objecto intellectus ad res omnes
consonat.
[21] Quoad differentiam inter metaphysicam et scientias cfr P.
SCHEUER S. J., Notes de Métaphysique. I.
Métaphysique et sciences, in Nouvelle Revue Théologique, t.
53, 1926, pp. 329-334. "La métaphysique est le
savoir dont l'esprit humain est le sujet immédiat. Or operari
sequitur esse. - Cognitum est in cognoscente ad modum cognoscentis.
II s'ensuit que les caractères de la métaphisique sont
proportionnés de tout point aux caractères ontologiques de l'esprit
humain, lequel est tout à la fois substance indépendante du corps et
forme du corps. Nous disons donc que la métaphysique est: ...
5º Dépendante ab extrinseco de la sensation. Sans quoi elle serait
un savoir angélique. La forme humaine est dépendante du corps,
parce que partie du corps, mais indépendante au sein de cette
dépendance. Cette combinaison de dépendance et d'indépendance est
le principe à partir duquel an doit résoudre, par voie strictement
analytique, sans nouvelles hypothèses, sans violences et sans
métaphores, toutes les questions relatives aux rapports du réel
empirique et de l'intelligible humain". Ibid., pp.
333-334.
[22] Hujus metaphysicae humanae natura ("kreatürlicher
Metaphjsik", quae simul est "Meta-noëtik" et
"Meta-ontik"), quae neque divina cognitio creatrix est, neque
tamen mera cognitio facti empirica, sed cognitio absoluti in factis
experientiae, subtiliter indagatur atque, habita hodiernae
philosophiae ratione, declaratur ab Erich PRZYWARA, S.
J., in Analogia entis. Metaphysik. I. Prinzip, München,
1932, pp. 3-61. Cfr A. FAVRE, S. J., La
philosophie de Przywara: Métaphysique de créature, in Revue
néoscolastique de Philosophie, t. 37, 1934, pp.
65-87.
[23] Cfr A. GARDEIL, O. P., Le donné révélé
et la Théologie, Paris, 1920, L'affirmation humaine, pp.
1-2.
[24] Ce n'est donc pas une affirmation libre, mais qui
s'impose objectivement.
[25] Quoad multiplicem sensum vocis "objectivi", cfr A.
LALANDE, Vocabulaire technique et critique de la Philosophie,
t. 2, Paris, 1928, ad vocem "objectif" à l'intelligence.
A. GARDEIL, op. cit., pp. 8-9.
[26] Nec ergo essentialis dicatur differentia inter structuram
mentalem infantis et adulti, hominis "primitivi" et exculti,
orientalis et occidentalis: quoad essentialia est semper mens eadem
apud omnes atque omnes ergo ejusdem metaphysicae veritatis et ejusdem
philosophici systematis sunt capaces.
[27] Quoad sensum vocis "realis", cfr A. LALANDE,
op. cit., ad vocem "réel".
[28] "Ce n'est pas une affirmation ne valant que pour l'esprit
qui l'énonce". A. GARDEIL, op. cif., pp. 8-9.
[29] Quamobrem miraculum in ordine physico intelligitur;
miraculum vero quoad metaphysica principia est mera contradictio atque
plane impossibile dicendum.
[30] " L'Etre, et toute la fécondité objective qu'il
déploie dans les principes, sont indéniables dans tous les ordres
d'être; parce qu'il ne s'oppose qu'au néant, parce qu'il ne
s'oppose à rien ; et que cette seule opposition serait de l'être.
Dès lors, -- nous savons que nous précipitons le raisonnement,
-- notre intelligence, même pure, même purement théorique, ne se
meut pas seulement dans le sensible, mais dans toute l'ampleur de
l'Etre, dans les différents ordres d'être, dass l'actualité
idéale et existentielle, à supposer qu'elles nous soient données.
Et si dans l'idée d'Etre, prise dans son immense envergure, nous
découvrons la substantialité, la causalité, et d'autres réalités
qui ne sont pas données par les sens, nous devons les étendre à tous
les ordres de l'Etre, même à l'actualité existentielle. Quand
an disait à Leibniz, nihil est in intellectu, quod non fuerit in
sensu, il avait soin de répondre: praeter intellectum ipsum. Et il
avait parfaitement raison. L'intelligence reçoit les données
fournies par les sens dans l'idée de l'Etre; et l'on devine qu'un
fait aussi énorme ne peut pas être sans influence, et sur l'objet
particulier conçu, et sur l'au-delà de cet objet, révélé par
l'Etre. Et l'inéluctable la tyrannique objectivité de l'être
nous contraint à poser tout cela non seulement dans l'intelligence,
mais dans la réalité et éventuellement dans l'existence actuelle
parce que tout ordre d'être est régi par l'Etre,
inéluctablement, tyranniquement objectif. Nous connaissons donc ce
que les sens ne pourraient jamais nous fournir, nous étendons nos
connaissances an delà de l'expérience sensible ; et nous pénétrons
dass ces régions mystérieuses qui seules peuvent nous garantir le
savoir humain, même clans nos connaissances expérimentales ". P.
DE MUNNYNCK, O. P., L'Idée de l'Etre, in Revue
néo-scolastique de philos., 31e année, 1929, pp.
421-422.
[31] Quonam sensu substantia dicenda sit objectum metaphysicae
primarium seu princeps indicat S. THOMAS, In IV Metaph.,
1. 1 (ed. CATHALA, pp. 183-184, n. 546):
"Hic ponit (Aristoteles) quod haec scientia principaliter
considerat de substantiis, etsi de omnibus entibus considerat, tali
ratione. Omnis scientia quae est de pluribus quae dicuntur ad unum
primum, est proprie et principaliter illius primi ex quo alia dependent
secundum esse, et propter quod dicuntur secundum nomen et hoc ubique
est verum. Sed substantia est hoc primum inter omnia entia. Ergo
philosophus qui considerat omnia entia, primo et principaliter debet
habere in sua consideratione principia et causas substantiarum : ergo
per consequens ejus consideratio primo et principaliter de substantiis
est ".
[32] Ita D. Hume, J. Stuart Mill, H. Spencer; E.
de Condillac, A. Comte, E. Littré, H. Taine, Ch.-A.
de Sainte-Beuve, E. Vacherot, L. Lévy-Brühl, E.
Durkheim; L. Büchner, L. Feuerbach, K. Vogt, J.
Moleschott, E. Haeckel, etc... - Fere idem loquitur quoad
criticam negativam intellectus H. Bergson: cfr Matière et
Mémoire, Paris, 1914, pp. 169-178; L'Evolution
créatrice", Paris, 1917, pp. 322-327.
[33] "In short there are two principles, which 1 cannot render
consistent; nor is it in my power to renounce either of them, viz.
that all our distinct perceptions are distinct existences, and that the
mind never perceives any real connexion among distinct existences. Did
our perceptions either inhere in something simple and individual, or
did the mind perceive some real connexion among them, there would be no
difficulty in the case. For my part, I must plead the privilege of a
sceptic, and confess, that this difficulty is too hard for my
understanding. 1 pretend not, however, to pronounce it absolutely
insuperable. Others, perhaps, or myself, upon more mature
reflexions, may discover some hypothesis, that will reconcile those
contradictions " . D. HUME, Treatise of human nature, I,
appendix (Oxford, 1896, p. 636).
" Wir haben jetzt das Land des reinen Verstandes nicht allein
durchreiset und jeden Theil davon sorgfältig in Augenschein
genommen, sondern es auch durch-messen und jedem Dinge auf demselben
seine Stelle bestimmt. Dieses Land aber ist eine Insel und durch
die Natur selbst in unveränderliche Grenzen einge-schlossen. Es
ist das Land der Wahrheit (ein reizender Name), umgeben von einem
weiten und stürmischen Oceane, dem eigentlichen Sitze des Scheins,
wo manche Nebelbank und manches bald wegschmelzende Eis neue Länder
lügt und, indem es den auf Entdeckungen herumschwärmenden Seefahrer
unaufhörlich mit leeren Hoffnungen täuscht, ihn in Abenteuer
verflechtet, von denen er niemals ablassen und sie doch auch niemals zu
Ende bringen kann ". Im. KANT, Kritik der reinen Vernunft,
Analytik der Grundsätze, III, Phaenomena und Noumena (edit.
Königl. preus. Akademie, Bd. 111, Berlin, 1911, p.
202). - Aptum est notare cum P. WÉBERT, o. c., p.
65 : a Le Fond de l'enfer dantesque avec son sinistre étang
glacé est-il plus désespérant que ce paysage septentrional de
"l'âme-île"? - Cfr H. VAIHINGER, Kant ein
Metaphysiker? (Aus.: Philosophische Abhandlungen f. Christoph
Sigwart), Tübingen, 1900. E. PRZYWARA, S. J.,
Kant Heute. Eine Sichtung, München und Berlin, 1930. H.
BERGSON de Aristotelismo loquitur tanquam de metaphysica
naturali intellectus humani. Cfr L'Evolution créatrice, p.
352.
[34] Abstrahens ergo dicendus non est alteram partem subjecti
considerare, alteram vero (a priore realiter distinctam) negligere.
Etenim etiam sensibilis cognitio sic procedit. Intellectus autem
abstrahens idem totum subjectum sub variis aspectibus considerat; et
est haec operatio intellectui propria.
Quo tamen sensu a S. Thoma etiam sensibilis cognitio abstrahere
dicatur, vide ap. A. BLANCHE, O. P., La théorie de
l'abstraction chez saint Thomas, in Mélanges thomistes, Le
Saulchoir, Kain (Belgique), 1923, pp. 241-251.
[35] S. Thomas illa vocabula aliter adhibet: "L'abstraction
considérée dans sa généralité se réduit donc à la représentation
d'un ou de plusieurs éléments d'une chose, alors que les autres
éléments ne sont pss représentés, mais ne sont ni inclus, ni
exclus". - "L'abstraction ne s'en tient pss toujours là, elle
peut comporter le retranchement, l'exclusion formelle des éléments
que l'esprit laisse de côté. C'est alors qu'elle prend le nom de
précision, praecisio". A. BLANCHE, op. cit., pp.
241, 240. Quo sensu S. Thomas dicit: "Esse autem
commune, sicut in intellectu suo non includit aliquam additionem, ita
nec includit in intellectu suo aliquam praecisionem additionis; quia si
hoc esset, nihil posset intelligi esse in quo super esse aliquid
adderetur". De Ente et Essentia, c. 6 (ed. M.-H.
LAURENT, O. P., Taurini, 1934, p. 173).
[36] "Illud quod prirno intellectus concipit quasi notissimum,
et in quo omnes conceptiones resolvit est ens". De Verit., q.
1, a. 1 - "Illud quod primo cadit in apprehensione, est ens,
cujus intellectus includitur in omnibus, quaecumque quis
apprehendit", 1ª 2ae, q. 94, a. 2.
Utrum ens sit etiam prima secundum tempus notio quae cognoscatur,
sicut S. Thomas tenet, est quaestio psychologica quae inter auctores
disputatur. Videsis tractatus psychologiae.
[37] S. Theol., Iª, q. 3, a. 5. "Ens non potest
habere differentias sicut genus habet. Et ideo ens genus non est sed
est de omnibus communiter praedicabile analogice; similiter dicendum
est de aliis transcendentibus". De Natura Generis, c. 1. Cfr
de Pot., q. 3, a. 16, ad 4; de Verit., q. 1, a. I.
Aliquando ens dicitur genus late dictum, scil. aliqua notio communis
quacumque ratione determinabilis. "Genus (lato sensu) dici potest
id quod genera transcendit, sicut ens et unum". De Malo, q. 1,
a. 1, ad 11.
[38] "L'intuition métaphysique de l'être est une intuition
abstractive... ; au lieu de dire abstraction, je vous propose de
dire visualisation eidétique ou idéative, disons donc que
l'intuition métaphysique de l'être est une intuition
idéative...". J. MARITAIN, op. cit., p. 66. Cfr
ibid., pp. 54 sqq.
[39] "... Hanc contractionem seu determinationem conceptus
objectivi entis ad inferiora non esse intelligendam per modum
compositionis, sed solum per modum expressioris conceptionis alicujus
entis contenti sub ente; ita ut uterque conceptus, tam entis quam
substantiae, v. gr., simplex sit, et irresolubilis in duos
conceptus, solumque differant, quia unus est magis determinatus quam
alius". Fr. SUAREZ, op. cit., d. 2, s. 6, n. 7.
- " Entre l'être et tel être toute composition, même logique
(i. e. genre et différence spécifique), est un non-sens ".
N. BALTHASAR, L'Etre et les Principes métaphysiques,
Louvain, 1914, p. 6.
[40] Cfr De Ente et Essentia, c. 3 et 4, et comm.
CAJETANI in hunc locum. N. BALTHASAR, ibid., pp.
5-7 et 47-54.
CAJETANUS hanc denominationem abstractionis formalis et totalis
primus usurpasse videtur. "Primam, ait, voco abstractionem
formalem, secundam vero voco abstractionem totalem, eo quia quod
abstrahitur prima abstractione, est ut forma ejus, a quo abstrahitur;
quod vero abstrahitur secunda abstractione, est ut totum univèrsale
respectu ejus a quo abstrahitur". De Ente et Essentia, prooem.,
q. 1 (ed. M.-H. LAURENT, p. 6).
[41] Quod verbum (v. gr. homo), - ad hoc attendatur -, a
grammaticis concretum vocatur, cum tamen abstractam notionem (speciem
humanam) significet.
[42] "Id quod est homo habet in se aliquid quod non habet
humanitas; et propter haec non est totaliter idem homo et humanitas.
Sed humanitas significatur ut pars formalis hominis". 1ª, q. 3,
a. 3.
Humanitas etiam in sensu collectivo quandoque sumitur, totam
extensionem notionis hominis, scil. omnes homines, designans. Neque
in hoc sensu Petrum esse humanitatem dici queat; nam sub respectu
extensionis Petrus est pars humanitatis: est enim quidam homo.
[43] Cfr J. WÉBERT, o. c., pp. 47-52.
[44] "Ergo perperam dictum est a nonnullis notionem entis habere
unitatem quia omnia entia possunt considerari secundum communem
rationem, omissis omnibus notis, quibus inter se differunt. Notae
enim, quibus inter se differunt, habent rationem entis; ergo omitti
non possunt". V. REMER, o. c., p. 15.
[45] "Le rapport entre deux ou plusieurs choses qui offrent
quelque trait commun". Ad. DE HATZFELD, Ars.
DARMESTETER et Ant. THOMAS, Diction. général de
la langue Françaises, Paris, 1920, p. 92 b, ad vocem
"Analogie".
[46] Hanc definitionem etymologicam S. Thomas saepe tradidit.
Cfr De Principiis Naturae; De Verit. q. 2, a. 11;
Compend. Theol., 1. 1, c. 27; 1ª, q. 13, a. 5;
In Poster. Analyt., 1. II, lect. 17; In I Ethic.,
lect. 7, etc.
[47] In XI Metaph., 1. 3 (ed. CATHALA, p.
625, n. 2197). Cfr 1ª, q. 13, a. 5.
[48] Quatenus aequivocis appropinquare videntur, a S. Thoma
"aequivoca" aliquando vocantur. Quo in casu distinguit Angelicus
"aequivoca quae per fortunam sunt et casum", (i. e. aequivoca
proprie dicta), et "aequivoca quae dicuntur per respectum ad unum
principale", (i. e. analoga). Cfr 1 Sentent., d. 31, q.
2, a. 1, ad 2; In 1 Ethic., lect. 7.
[49] Quoad species univocitatis vide Pedro DESCOQS, S.
J., Institutiones Metaphysicae generalis. Eléments
d'Ontologie. T. I, Introductio et Metaphysica de ente in
communi, Paris, 1925, pp. 207-208. Cfr J.
HABBEL, Die Analogie zwisschen Gott und Welt nach Thomas von
Aquin, Berlin, 1928, la pars, de univocatione.
[50] Quare aequivocatio potius ad grammaticam quam ad
metaphysicam pertinet.
[51] Ita univoca et aequivoca a S. Thoma definiuntur in lª,
q. 13, a. 5 et 10. Eamdem definitionem in aliis operibus
Angelicus tradidit: cfr De Principiis Naturae; I Sentent., d.
35, q. I, a. 4; de Verit., q. 2, a. 11 ; I C.
Gent., c. 32 et 33; de Pot., q. 7, a. 7; Comp.
Theol., c. 27; In Metaphys., 1. IV, lect. I (ed.
CATHALA, p. 182, n. 535) ; 1. VII, lect. 4
(p. 397, nn. 1335-1337) ; 1. XI, lect. 3 (p.
625, n. 2197) ; Quodl. 111, q. 2, a. 4.
[52] Variae definitiones analogiae recensentur a P.
DESCOQS, o. c., p. 210.
[53] De Verit., q. 2, a. 11. Cfr etiam De Princ.
Naturae; In l Sent., d. 19, q. 5, a. 2, ad 1 ; In V
Metaph., 1. 8 (ed. CATHALA, p. 283, n. 879) ;
ln 1 Ethic., 1. 7.
[54] Cfr de Princ. Nat.; I Sentent., d. 19, q. 5,
a. 2, ad 1; de Verit., q. 2 a. 11; I C. Gent., c.
34; de Pot., q. 7, a. 7, c; Comp. Theol., 1. I,
c. 27; In V Metaph., 1. 8 (p. 283, n. 879); In
1 Ethic., lect. 7 ; la, q. 13, a. 5 ; I1, q. 16,
a. 6 ; la 2ae, q. 20 a. 3.
Non explicite sed aequivalenter Angelicus hanc analogiae speciem
analogiam attributionis nuncupavit. Ita jam in De Principiis
Naturae (1255): "Analogice dicitur praedicari quod praedicatur
de pluribus quorum rationes et definitiones sunt diversae sed
attribuuntur uni alicui eidem; sicut sanum dicitur de corpore animalis
et de urina et potione... Omnes istae rationes attribuuntur uni
fini, scilicet sanitati". Quare haec vox "attributio" non tantum
indicat nomen et conceptum a principali termino ad alios extendi (ita
JOH. A S. THOMA, Cursus Philosophicus thomisticus,
Logica, IIa P., q. 13, a. 3, Parisiis, Vivès,
1883, t. 1, p. 409, col. I, ed. B. REISER,
O. S. B., t. 1, Taurini-Romae, 1930, p. 483 b),
sed indicat praeprimis hujus operationis fundamentum et
justificationem, scil. terminos secundarios vere "referri"
(attribui) ad rationem analogatam principali termino inclusam.
[55] Ut jam supra dictum est (p. 25) saepe Angelicus
analogiam "in genere" etymologice declarat dicendo: "secundum
analogiam, id est, proportionem". Et revera "quaelibet habitudo ad
alterum proportio dicitur" (Ia, q. 12, a. 1, ad 4; de
Trinit., q. I, a. 2, ad 3).
In de Verit., q. 2, a. II, postquam dictum est: "secundum
analogiam, quod nihil est aliud dictu quam secundum proportionem",
additur: "convenientia enim secundum proportionem potest esse
duplex... prima convenientia est proportionis, secunda autem
proportionalitatis... " . Illa convenientia proportionis analogiam
attributionis indicat.
Quoad sensum "proportionis", haec notare juvat: "proportio
secundum primam nominis institutionem, signat habitudinem quantitatis
ad quantitatem secundum aliquem determinatum excessum vel
adaequationem, sed ulterius est translaturn ad significandum omnem
habitudinem cujuscumque ad aliud". (IV Sentent., d. 49, q.
2, a. I, ad 6. Cfr de Trinit., q. 1, a. 2, ad 3; de
Verit., q. 2, a. 3, ad 4; q. 8 a. 1, ad 6 : q. 23,
a. 7, ad 9; q. 26, a. 1, ad 7; Quodl. X, q. 8, ad
1 ; la, q. 12, a. 1, ad 4).
In duplici hoc sensu S. Thomas de "proportione" loquitur.
Secundum vero "proportionem" in sensu stricto, mathematico, univoco
sumptam, nullus conceptus de Deo praedicari potest (cfr de Verit.,
q. 2, a. 11); secundum autem "proportionem" sensu latiore
sumptam, quidam conceptus analogice creaturis et creatori
"attribuuntur" (cfr 1a q. 13, a. 5; de Pot., q. 7, a.
7 (non "proportio" sed "respectus" hic adhibetur); 1 C.
Gent., c. 34 ("secundum ordinem vel respectum") ; Comp.
Theol., 1. I, c. 27). Cfr F.-A. BLANCHE, O.
P., Sur le sens de quelques locutions concernant l'analogie dans la
langue de saint Thomas, ap. Revue des sciences philos. et
théol., t. 10, 1921, pp. 52-59.
[56] J. M. RAMIREZ, O. P., De Analogia secundum
doctrinam aristotelico-thomisticam (extract. ex La Ciencia
tomista), Matriti, 1922, p. 49. - Cfr In IV
Metaph., lect. 1 (ed. CATHALA, nn. 537-539) ;
opusc. de Principiis Naturae, circa finem ; de Verit., q. 3,
a. 2 et q. 21, a. 4; In 1 Ethic., 1. 7. -
CAJETANUS, De Nominum Analogia, c. 2 (ed. P. N.
ZAMMIT, O. P., Romae, 1934, p. 12).
[57] 1 C. Gent., c. 34 initio; de Pot., q. 7, a.
7 corp. - "On distingue l'analogie unius ad alterum et l'analogie
duorum ad tertium, ou multorum ad unum. La première sorte
d'analogie comporte le rapport direct et immédiat des analogués
secondaires avec l'analogué principal. La seconde pose le rapport de
divers analogués entre eux, rapport qui présuppose la relation avec
l'analogué principal". N. BALTHASAR, o. c., p.
70.
[58] Hic est sensus proprius vocis graecae ANALOGIA:
"Proportionalitas nihil aliud est quam aequalitas proportionis".
(S. THOMAS, In V Ethic., 1. 5).
Praeprimis de ordine quantitativo agitur, nam statim Angelicus
addit: "Proportio autem nihil est aliud quam habitudo unius
quantitatis ad aliam". Cfr etiam In 1 Posterior. Analyt.,
lect. 11.
Attamen sicut "proportio" (cfr p. 27, nota 1), ita
"proportionalitas" aliquando etiam in ordine non quantitativo
adhibetur: "... quamvis finiti ad infinitum non potest esse
proportio (scil. in sensu strictiore), quia excessus infiniti supra
finitum non est determinatus, potest tamen inter ea esse
proportionalitas (scil. in sensu latiore), quae est similitudo
proportionum. Sicut enim finitum aequatur alicui finito, ita infinito
infinitum". IV Sentent., d. 49, q. 2, a. 1, ad 6.
Cfr de Verit., q. 2, a. 3, ad 4.
[59] De Verit., q. 2, a. 11 corp.; 1a, q. 13,
a. 3., ad 1 et 3.
[60] "Sic nomen leonis dictum de Deo, nihil aliud significat
quam quod Deus similiter se habet ut fortiter operetur in suis
operibus, sicut leo in suis". 1ª q. 13, a. 6.
[61] "L'analogie métaphorique présente ceci de commun avec
l'analogie d'attribution que l'on ne peut comprendre la notion
métaphorique, sans se reporter à la signification propre. Il y a
donc encore, dans ce cas, des analogués secondaires essentiellement
ordonnés à un analogué principal.
Ce qui distingue la métaphore de l'analogie d'attribution, c'est
que la perfection, abstraction faite de son sens propre ou figuré,
est considérée comme intrinsèque à chacun des analogués dans la
métaphore, ce qui ne se vérifie pas dans l'analogie de proportion
directe". N. BALTHASAR, o. c., pp. 71-72.
[62] S. Thomas hanc analogiae speciem variis in locis
explicat. Cfr 1 Sentent., d. 19, q. 5, a. 2, ad I (ubi
analogia "secundum intentionem et secundum esse" vocatur); de
Verit., q. 2, a. 11 (ubi "convenientia proportionalitatis"
vocatur et alteri speciei, scil. "proportionis" opponitur); In V
Metaphys., lect. 8 (ed. CATHALA, p. 283, n.
879); In Ethic. ad Nicom., 1. 1, lect. 7; In
Analyt. Poster., 1. 11, lect. 17.
[63] "Eandem habent proportionem visus quoad corpus et
intellectus ad animam". In 1 Ethic., 1. 7; de Verit., 1.
c.
[64] "... diversa habitudo ad esse impedit univocam
praedicationem entis. Deus autem alio modo se habet ad esse quam
aliqua creatura; narr ipse est suum esse, quod nulli creaturae
competit". De Pot., q. 7, a. 7, corp.
[65] "Neque parificantur in intentione communi neque in
esse... oportet quod natura communis habeat aliquod esse in unoquoque
eorum de quibus dicitur sed differens secundum rationem majoris, vel
minoris perfectionis". 1 Sentent., d. 19, q. 5, a. 2, ad
1.
[66] "Quod praedicatur de aliquibus secundum prius et
posterius, certum est univoce non praedicari". I C. Gent., c.
32, arg. 6.
[67] Cfr II Sentent., d. 42, q. I, a. 3, c.; de
Malo, q. 7, a. I, ad I ; la, q. 5, a. 6, ad 3 ; etc.
[68] "... ea quae dividunt aliquod commune analogum se habent
secundum prius et posterius etiam quantum ad intentionem communis quod
dividitur, sicut patet de substantia et accidente". III Sent.,
d. 33, q. 2, a. 1, sol. 1, ad 2. Cfr 1ª 2ae, q.
61, a. I. ad I.
[69] Iª, q. 13, a. 6, corp. init.
[70] Quod negant CAJETANUS, JOAN. A S.
THOMA, OLIVA et nuper RAMIREZ, O. P. (De
Analogia secundum doctrinam Aristotelico-Thomisticam, Matriti,
1922, et in La Ciencia Tomista, t. 15, 1923, pp.
405-41 I ; t. 16 1924, p. 397). Cfr etiam J.
LE ROHELLEC, C. Sp. S., De fundamento ontologico
analogiae in Divus Thomas (Plac.), ser. 3", ann. 3,
1926, pp. 97 sqq. et 673 sqq. (id. in Problèmes
Philosophiques. La Connaissance Humaine. Les Fondements de la
Morale. Articles et Notes recueillis et publiés par les RR.
PP. C. LARNICOL et A. DHELLEMMES. Paris,
1933, pp. 114 sqq. et 126 sqq.). M. T.-L.
PENIDO, Le rôle de l'analogie en théologie dogmatique
(Bibl. thomiste, XV. Sect. théol., II), Paris,
1931, pp. 46-53.
Affirmant vero SYLVESTER FERRARIENSIS, et nuper
A. BLANCHE, O. P. (in Revue des sciences philosophiques
et théologiques, t. 10, 1921, pp. 169-193; Revue de
Philosophie, t. 30, 1923, pp. 251-260, nov. ser.
t. 3, 1932, pp. 37-78), et N. BALTHASAR
(L'abstraction et l'analogie de l'être, in Miscellanea Tomista
(Extraordinari d'Estudis Franciscans), Barcelona, 1924,
pp. 189-194).
[71] "Ens, quod denominatur ab esse, non univoce de Deo ac de
creaturis dicitur, nec tamen prorsus aequivoce, sed analogice,
analogia tum attributionis rum proportionalitatis". Thesis IV ex
viginti quatuor a S. Congr. Studiorum decreto 27 Julii 1914
approbatis.
[72] In memoriam reducimus analogiam, sicut et univocitatem, ad
modum tribuendi praedicatum subjecto alicui pertinere. Quaestio exinde
analogiae habitudinem inter ens et ejus inferiora intendit. Quod si
ens absolute considerari posset, inferioribus ejus praetermissis,
(quod impossibile videtur, cum ea acta etsi confuse contineat), tali
sub respectu quaestio nondum poneretut et dicendum esset cum Javello:
"Iste est ordo in intellectu ut primo concipiat ens commune in se quam
comparet ipsum suis contentis, et in illo priori non habet rationem
univoci nec analogi eo quod consideratio in illo priori est absoluta,
consideratio autem univoci vel analogi est respectiva; concernuntur
enim inferiora, quibus nomen et ratio superioris communis
attribuitur". JAVELLUS, Metaphys., Venetiis, 1568,
p. 47. Cfr N. BALTHASAR, loc. Cit., p. 176.
[73] "Prenons comme exemple le concept analogue par excellence:
ens, sous sa forme la moins déterminée aliquid. Ce concept exprime
tout ce qu'il y a de réalité dans cet objet A, ma montre par ex.;
mais aussi, en même temps, il représente toute la réalité de
l'objet B, qui est par ex. la tour Eiffel. Comment ces deux
objets, restant distincts, et étant formellement divers,
peuvent-ils être représentés selon leur réalité totale par le
même concept? Tel est le problème.
La réponse générale est que ce concept aliquid ou "quelque chose"
les représente par analogie: et c'est fort bien. Mais an ajoute que
de par sa nature même, le concept analogue devra représenter dans son
unité des êtres qui sont partim eadem, partim diversa. - S'il en
était ainsi, an ne voit pas tout d'abord pourquoi an devrait faire
des analogues une catégorie à part; l'esprit distinguerait cet idem
et ce diversum, il unirait les concepts par idem et les opposerait par
le diversum: rien de plus banal, ni de plus simple. Reste à voir si
cela se peut.
Je vais donc isoler par la pensée ce en quoi ces deux objets sont
supposés idem. Or, dit-on, ils sont idem en tant qu'ils sont
ens. Il me reste donc d'autre part ce en quoi ils diffèrent: mais
ils ne diffèrent pas par rien du tout, car ce ne serait pas
différer; ils diffèrent donc par de la réalité, par quelque
chose; or ce dernier "quelque chose", dans le concept ainsi
abstrait, devrait être purement de la différence et n'offrir plus
aucun partim idem: ce qui n'empêche pas que, tout en étant purement
différent, ce dernier " quelque chose n mérite, comme tel, le nom
et répond au concept d'aliquid. Il faut donc avouer que des objets
purement différents peuvent et doivent être représentés par le même
concept et que le pur différent, comme tel, n'est pas du pur
dissemblable. C'est un donné qu'il nous faut expliquer mais qui ne
peut s'expliquer par l'union de l'identique pur et du pur
dissemblable". P. DESCOQS, o. c., p. 231.
[74] Etiam individua materialia (etsi sint univoca sub aspectu
specifico) qua entia sunt tantum analogice eadem. Quod immerito
negatur a JOANNE A S. THOMA. Cfr Cursus philosophicus
thomisticus, Ars logica, p. II, q. 13, a. 3 (ed.
Vivès, Parisiis, 1883, t. I, pp. 410-411; ed.
B. REISER, Taurini-Romae, 1930, pp. 485 b-486
a); q. 14, a. 2 (Vivès t. I, p. 435; REISER,
t. I, p. 511 a).
[75] "Nous expliquerons ce fait qu'une certaine diversité
irréductible conditionne le simple semblable en recourant â cette
expression de forme dialectique, mais d'apparence un peu paradoxale,
diversa etiam qua diversa sunt similia. Mais il doit être bien
entendu que nous ne donnons pas â la particule qua un sens
réduplicatif ou causal; nous ne l'emploierons là qu'en un sens
spécificatif, ou si l'on veut, formel (FRICK, Logica, n.
86). Et ce sens est celui-ci : a) une certaine diversité est
condition sine qua non de la simple ressemblance, qui autrement serait
identité formelle; b) elle n'en est pas la raison formelle, étant
donné le sens du mot simile qui indique toujours un rapport tendant non
pas précisément â la dissemblance pure, mais â l'identité n.
P. DESCOQS, o. c., p. 178, nota.
[76] "Diversa habitudo ad esse impedit univocam praedicationem
entis. Deus autem alio modo se habet ad esse quam aliqua creatura;
nam ipse est suum esse, quod nulli creaturae competit". De Pot.,
q. 7, a. 7 c. - "Convenientia etiam quandoque attenditur duorum
ad invicem inter quae non sit proportio, sed magis similitudo duarum ad
invicem proportionum, sicut senarius convenit cum quaternario ex hoc
quod sicut senarius est duplum ternarii ita quaternarius binarii...
(et haec est) convenientia... proportionalitatis... sicut nomen
visus dicitur de visu corporali et intellectu, eo quod sicut visus est
in oculo, ita intellectus est in mente... secundum illum modum nihil
prohibet aliquod nomen analogice dici de Deo et creatura. Sed tamen
hoc dupliciter contingit : quandoque... symbolice de Deo dicuntur,
ut cum dicitur leo, vel sol, vel hujusmodi...; quandoque vero
nomen quod de Deo et creatura dicitur, nihil importat ex principali
significato secundum quod non possit attendi praedictus convenientiae
modus inter creaturam et Deum; sicut sunt omnia in quorum definitione
non clauditur defectus, nec dependent a materia secundum esse, ut
ens, bonum et alia hujusmodi". De Veritate, q. 2, a. 11.
[77] J. LE ROHELLEC, art. cit., pp. 92-93
(op. cit., p. 110). - Ergo terminus analogatus in recto non
significat omnia inferiora confuse sumpta (quia terminus analogus non
satis distingueretur a termino collectivo), neque in recto significat
unum ex inferioribus, prout illud aliis proportionaliter est simile
(quia confusio fieret inter primam originem nominis et principale ejus
significatum). Remanet ergo ut in recto significet ipsam formam seu
perfectionem pluribus communem, secundum quod in omnibus inferioribus
proprie invenitur, non quidem totaliter similis, sed imperfecte seu
proportionaliter similis.
[78] Quoad unitatem conceptus entis, cfr A. GARDEIL,
O. P., Faculté du divin ou faculté de l'étre, in Revue
néo-scolastique de Philosophie, 18e année, 1911, pp.
93-96.
[79] "La connaissance de l'unité analogique comme telle est
donc un état rudimentaire de la connaissance humaine, qui doit se
compléter par une analyse éclairant ce qui reste obscur, remplaçant
l'unité imparfaite et informe par une pluralité distincte n. N.
BALTHASAR, L'Etre et les Principes métaphysiques,
Louvain, 1914, pp. 77-78.
De momento cognitionis confusae et indistinctae, vide J.
WÉBERT, La connaissance confuse, in Revue des sciences
philosophiques et théologiques, t. 17, 1928, pp.
365-382.
[80] J. a S. THOMA, O. P., Cursus Philosophicus,
Logica, P. 2, q. 13, a. 4, (Parisiis, Vivès,
1883, t. I, p. 412, col. 2; ed. B. REISER,
O. S. B., t. 1, Taurini-Romae, 1930, p. 487 b).
[81] J. LE ROHELLEC, art. c., pp. 82-83
(op. cit., p. 102). - Cfr De Verit., q. 21, a. 4,
corp. et ad 2.
[82] 1ª q. 13, a. 6.
[83] "Being is not therefore contracted to its inferiore by
extrinsic differences... Abstraction of the concept of being does
not mean a stripping off of the differences which constitute its linkage
with the real, but a sinking of these differences into its implicit but
actual content; and contraction is not an addition of notes extrinsic
to it which would unite it with the real order; but an emergence of
these existential modes explicitly into consciousness. This view is
pregnant with the most important consequence. One only insists here an
the intimate relation of the concept to the real : the modalities which
being assumes in the order of the real are found in the primordial and
basic intellectual notion n. Francis E. MCMAHON, Thomistic
Metaphysics: a systematic explanation of the real, in The New
Scholasticism, vol. 8, 1934, pp. 242-243.
[84] De Verit., q. I, a. 1; Ia 2ae, q. 24, a.
2.
[85] Cfr R. GARRIGOU-LAGRANGE, O. P.,
Dieu, son existence et sa nature, Paris, 1923, pp.
127-131.
[86] "Le néant est, par définition, la négation de
l'être; en italien, an dit niente (nè ente), d'où nient,
néant, non-être; en anglais, an dit nothing, no-thing, pas une
chose. Le mot latin nihilum, non hilum, fait image, mais est moins
expressif. Le hilum (en français le hile, point d'attache par où
la graine adhère au funicule et en reçoit les sucs nourriciers)
désigne un petit point noir, â peine perceptible au bout de la
fève. D'où l'expression: pas même la matière de ce petit point
noir, non hilum, nihilum. En néerlandais, niets (niet iets) pas
un peu, pas même un peu". Card. MERCIER, op. cit., 2"
p., par. 2, n. 61, p. 144.
Psychologice loquendo idea nihili est ditior idea entis; includit enim
tum ens, tum entis remotionem. Quo sensu dicitur conceptus positivus
in se. Sane nihilum non est quid positivum quod per se
repraesentaretur conceptu, sed duo includit: 1° ens, ergo
positivum, cui 2" negatio advenit, remotio hujus entis. Quoad
analysim psychologicam ideae nihili, cfr H. BERGSON,
L'Evolution créatrice, Paris, 1917, pp. 298-322.
[87] Eo quod idea nihili diversimode, imo analogice sicut ens,
applicari debet, rejicienda est theoria analogiae entis ab Aug.
VALENSIN, S. J. proposita (A travers la Métaphysique,
Paris, 1925, pp. 211-234; et ap. Revue
Apologétique, t. 32, 19201921, pp. 321-343).
Notio analogica, ait, supponit semper eumdem respectum esse ad
quamdam univocam notionem. Ita esse analogicum est : i. e., Iº
in quaque applicatione in se diversum, sed simul 2º eumdem respectum
habens ad univocam notionem nihili.
"(L'idée du néant) dit toujours la même chose; car de quelque
manière qu'on l'obtienne, par la négation du nécessaire ou par
celle du contingent, le néant est toujours identique à soi...
Une fois en possession du concept univoque de néant, la pensée
retourne â l'être... Elle en obtient alors, par rapport au
néant, un autre concept, bien pauvre, il est vrai, et bien
abstrait, mais qui justement â cause de cela est dune application
universelle.
Pour être complet, ajoutons qu'il ne suffirait pas encore de
l'univocité du néant pour fonder un commun concept d'être, si le
rapport des êtres â ce terme était lui-même divers selon les
êtres, - mais, du point de vue d'où an 1 envisage ici, il ne
l'est pas, car an n'a besoin, pour définir l'être que de ce
qu'il y a de négatif dans l'opposition au néant. Quaevis negatio
stat in indivisibili". (A travers la Métaphysique, pp.
224-225). - Hujus sententiae refutationem vide ap. N.
BALTHASAR, Etres de raison : Négations et Relations. Le
néant est-il univoque ou unique? in Criterion, an. V, 1929,
pp. 291-297.
[88] Quibus distinctionibus inter nihilum absolutum et nihilum
relativum, et inter nihilum omnium et nihilum entium finitorum,
removentur difficultates ab H. BERGSON motas (L'Evolution
créatrice, loc. cit., et ap. Revue philosophique, t 62,
1906 (t. 2), pp. 449-466), secundum quem problema
originis omnium est "pseudo-problema", cum idea nihili omnium sit
"pseudo-idea". Cfr R. JOLIVET, A la Recherche de
Dieu, Notes critiques sur la Théodicée de M. Edouard Le Roy,
in Archives de Philosophie, vol. 8, cah. 2, Paris, 1931,
Appendice 1, La critique bergsonienne de l'idée de néant, pp.
75[207]-83[215].
[89] "Tant d'analyses paraîtront peut-être subtiles. Mais
il faut s'astreindre à en suivre les sinuosités si l'on veut
pénétrer dans le sanctuaire. Pour être naturelle à l'esprit
humain, la métaphysique thomiste n'en requiert pas moins un
approfondissement. Si l'on n'avait pas perçu la continuité du
développement des idées nous dirions volontiers de reprendre le
travail depuis la première intuition de l'être. Schopenhauer, dans
la préface de son livre, Le monde comme Volonté et comme
Représentation, donne ce conseil à qui voudra pénétrer dans la
pensée ici proposée: c'est de lire le livre deux fois, la première
avec beaucoup de patience, appuyée sur cette idée qu'à la seconde
fois bien des choses et toutes peut-être, apparaîtront sous un jour
absolument nouveau. On décèle bien quelque fatuité en cet avis du
métaphysicien du vouloir, mais la réflexion appliquée aux écrits
philosophiques en général pourrait bien être juste: peut-être
qu'en un roman suffit-il de suivre le cours du drame qui n'est jamais
si vraiment vécu que lorsqu'on ne connaît pas l'avenir des
personnages. Dans un ouvrage de spéculation pure, l'effet de
surprise n'est pas cherché par le philosophe: il faut au contraire
que tout élément de pensée devienne une habitude: ce n'est donc que
par une longue accoutumance qu'on peut réaliser un travail
profitable. ... La métaphysique est la plus haute science à
laquelle l'esprit humain puisse aspirer, dans 1'ordre naturel. Il
serait vain d'en éluder les difficultés autrement que par un exposé
aussi continu, aussi progressif que possible n. J. WÉBERT,
Essai de Métaph. thomiste, Paris, 1928, pp. 57-59.
|
|