|
1. QUID SIT PROPRIETAS ENTIS
Sensu strictiore proprietas, seu proprium, est quoddam cum essentia
rei necessario connexum, quod ipsam rei essentiam non ingreditur
(quare rei definitio illud non enuntiat). V. gr. intelligere et
velle sunt proprietates hominis.
Sensu latiore proprietas est quidquid de subjecto cum necessitate
praedicatur, sive constitutivum, sive non constitutivum essentiae.
Quo in casu ergo ipsam essentiam rei, clariore modo expressam,
designare potest.
In hoc altero sensu loquimur de proprietatibus entis. Praeter ens
enim nihil datur et proinde entis proprietates in strictiore sensu dari
nequeunt. Sed ipsa notio entis clariore modo aliquando proponitur et
tali determinatione proprietatem entis dignosci dicitur.
Cum proprietates illae enti qua tali conveniant, ubicumque ens habetur
et ipsae verificantur; quare sunt, sicut ipsa notio entis,
transcendentales et vocantur proprietates transcendentales, vel
simpliciter transcendentalia.
Vocantur adhuc attributa entis, vel, cum Aristotele, "páte",
passiones entis.
Quia proprietates entis eamdem habent extensionem transcendentalem,
dicuntur quoad hoc cum ente converti: ens, unum, verum, bonum,
pulchrum convertuntur.
Re quidem vera materialfiter convertuntur, quatenus singulae entis
proprietates, eamdem extensionem habentes, eadem subjecta
repraesentant: scil. id quod singulae repraesentant "in re" seu
"materialiter" idem est.
Minime vero formaliter convertuntur; etenim entis proprietates quoad
comprehensionem, saltem quoad "determinatam" significationem,
distinguuntur.
Sane, ut supra ostensum est, omnes notiones, praeprimis
transcendentales notiones, in notione entis formaliter continentur; de
indeterminata vero continentia tune agitur. Quoad determinatam autem
comprehensionem formaliter distinguuntur [1].
2. QUOT SINT PROPRIETATES ENTIS
Omne subjectum vel absolute, i. e. in se, vel relative, i. e. in
ordine ad aliud considerari potest.
Subjectum ABSOLUTE consideratum, vel negative, vel positive
inspicitur: negative, est indivisum; positive, est quaedam res seu
habet essentiam determinatam.
Subjectum RELATIVE consideratum, iterum vel negative, vel
positive inspicitur: negative, est ab aliis distinctum, est "aliud
quid", seu aliquid; positive, referri potest ad animam quae
facultatibus suis est quodammodo omnia, scil. omnia cognoscere et
appetere valet; jamvero subjectum dicitur verum quatenus referibile ad
intellectum; et dicitur bonum prout refertur ad appetitum.
Sunt ergo quinque transcendentalia, res, indivisum, aliquid,
verum, bonum [2]. Indivisum autem, aliquid et res, conjungi
possunt et, simul sumpta, dicuntur unum. Itaque tres recenseri
solent proprietates transcendentales: unum, verum, bonum.
|
|