|
Thesis. "Praeter absoluta accidentia est etiam relativum, sive "ad
aliquid". Quamvis enim "ad aliquid" non significet secundum
propriam rationem aliquid alicui inhaerens, saepe tamen causant in
rebus habet et ideo realem entitatem distinctam a subjecto"
[175].
Relationem audientes, "respectum", "habitudinem", ordinem unius
ad aliud cogitant. Si priori relationi alia respondet, "correlatio"
esse dicitur. Quae referuntur, "relata" vel "respectiva"
vocantur; atque "correlata", si inter se referuntur.
1. Jamvero ordo unius ad aliud duplici modo accipitur, scil.
transcendentalis vel praedicamentalis. Prior inter entis principia,
altera inter entia subsistentia viget.
Relatio transcendentalis est proportio ejus quod se habet ut potentia,
ad id quod se habet ut ejus actus, et vice versa. Ita essentia et
esse, rnateria prima et forma substantialis, substantia et accidens,
facultas et ejus operatio. Principium potentiale enim "sua ipsa
entitate" ordinem ad coprincipium habet et vice versa; quare, etiam
non existente coprincipio, principium si datur, et relatio habetur
transcendentalis, siquidem illud principium hanc relationem constituit
[176]. Hic ordo ad aliud simul est quaedam causalitas, saltem
materialis, vel formalis.
Recte haec dicitur relatio transcendentalis, quia non ad unicam
categoriam pertinet, sed in omnibus supremis generibus invenitur. De
qua relatione quaestio nunc non est.
Relatio vero praedicamentalis est accidens quo ens substantiale, jam
in seipso plene constitutum, ad aliud ens substantiale, in seipso
perfecte constitutum, refertur. Tota est haec relatio "ad alterum se
habere", quin subjectum, quatenus sit aliquid ad se, illa
constituatur [177]. Quare, subjecto manente sed altero termino
destructo, perit et relatio. Haec relatio est tantum ordo ad aliud et
nullo modo alterius causa [178]. Hic peculiaris modus essendi
accidentalis speciale est praedicamentum, de quo nunc erit quaestio.
S. Thomas generatim relationem transcendentalem vocat vel in genere
"respectum", vel strictius "habitudinem"; praedicamentalem vero
relationem proprie "ad aliquid" et "relationem" appellat.
2. Ab omnibus praedicamentales relationes rationis admittuntur et in
hoc est relativorum ab absolutis magnum discrimen: omnia
praedicamenta, praeter relationem, realitatem dicunt ratione propriae
notae sui generis; notio vero relationis ex propria sui ratione
realitatem non dicit; proindeque si realis est relatio, haec nota
"realitatis" a nota "relationis" distinguitur. Quare ad aliquid
mere rationis, i. e. "ordinem ipsorum conceptuum" enuntians,
habetur.
Et revera "per rationem possum apprehendere qualitatem aut quantitatem
quae de facto non existat in natura rerum, nulla tamen est quantitas
aut qualitas in sola mentis consideratione existens, quae possit
attribui rebus extra mentem existentibus, quin hoc ipso evadat
intellectus falsus, hoc est, difformis ab objecto. At contra,
relatio ex sola ratione sui generis non dicit modificationem subjecti,
sed esse ad aliud. Nominat scilicet respectum quodammodo contingentem
ipsam rem relatam, prout ab ea tendit in alterum, praescindendo ab hoc
quod respectus ille sit mere assistens vel etiam inhaerens, extrinsecus
dumtaxat affixus vel etiam intrinsecus radicatus. Et hinc est quod
relationis ratio in iis etiam respectibus salvatur, qui non habent
ponere aliquid in re, sed natura sua consequuntur solum modum
intelligendi, adeoque possunt praedicari de rebus in quibus non sunt,
quin propterea res affirmetur aliter esse ac reipsa est" [179].
3. QUAERITUR autem utrum praedicamentalium relationum quaedam
dentur reales; annon omnes relationes sint mere rationis.
S. Thomas, post Aristotelem, aliis contradicentibus, reales
relationes praedicamentales admisit.
|
|