|
Quis est Deus [115]? Causa omnis compositi, finiti scil. et
contingentis; ergo ens non compositum, nec finitum, nec contingens et
nihilominus reale; proinde Simplex, Infinitum, Necessarium; uno
verbo: Absolutum.
1 . Deus est simplex: ergo purum Esse, absque essentiae
limitatione; purus Actus, absque potentia: Infinitudo. Estne
Deus? Est. Quisnam est? Est qui est. Definitio ejus est
"esse" sine addito.
Modus ejus essendi est simpliciter esse. Esse divinum non est
principium constitutivum entis; Esse Dei est prorsus essentia Dei:
Esse subsistens.
Exinde unus tantum Deus existere potest. Entia finita per totam
realitatem (etiam per actum essendi), ratione diversarum
essentiarum, discernuntur. In Deo autem nulla essentia limitans et
proinde diversificans. Essentia ejus est esse. Duo entia infinita
quae ambo essent purum esse, cum per eandem realitatem essendi
infinitem existerent, non duo essent sed unum et idem ens. A Deo nil
discernitur nisi quae non mere sunt actus essendi, quae cum potentia
miscentur, scil. entia composita, finita.
Deus est realitas absolute necessaria. Quod si definitur "qui
est", Esse subsistens, absque contradictione cogitari nequit ut
nonexistens, ut mere possibilis, cum "mere possibile" sit "quod
existere possit sed de facto non est", et distinctionem inter
essentiam et esse inducat [116].
Argumentum anselmianum seu "ontologicum" [117] transitum
gratuitum ab ordine logico ad ordinem ontologicum non secum fert:
etenim si conceptus "Deus seu Esse Subsistens" est cogitabilis,
ens illud absolute necessarium realiter existere debet; secus ratio
natura sua errori infigeretur, cum secundum quas leges Esse
Subsistens cogitare posset, quin hoc Esse Subsistens revera
exstaret. Dicimus autem: "si conceptus Dei est cogitabilis", i.
e. si ostenditur Esse Subsistens, Ens Infinitum non esse
contradictorium (uti v. g. circulus quadratus); tunc enim statim
patet Deum esse Ens Necessarium, cum definitio ejus unicum
elementum, Esse, includat; si esset possibile Deum de facto non
existere, nec ullo in casu existere posset, esse-infinitum esset
absoluta impossibilitas, contradictio. Quonam autem modo scire
possumus esse-infinitum cogitari posse? Hoc in "argumento
ontologico" non indicatur et hac de ratione non est argumentum de Dei
existentia. Cum nec cognitionem Dei intuitivem, nec conceptum
Infiniti insitum aut infusum habeamus, existentiam Dei a posteriori
monstramus et cogitabilitatem Infiniti per analysim finiti ostendimus:
finitum est, et proinde est verum, cogitabile; pendet a causa quae
infinite esse debet; proinde et Infinitum est esse cogitabile. Tali
autem modo constat Infinitum esse realitatem necessariam, cum secus
esset contingens et non causa contingentis.
Bergson jure merito animadvertit psychologice esse impossibile
"nihilum absolutum" repraesentari aut cogitari. Addimus absolute
esse impossibile quod absolute nihil existeret [118]. Datur
aliquid et proinde semper fuit aliquid: ens absolute est necessarium.
Tunc autem non omnia possunt esse contingentia, quia secus non
repugnaret omnia ut non existentia cogitari, et admittendum esset, cum
S. Thoma, aliquando prorsus nihil existisse [119]. Si enim
omnia sunt contingentia, currente tempore infinito omnes possibilitates
evenerunt, inter quas et non-existentia omnium. Si autem aliquando
nihil fuit in rebus, nec nunc quid dari possit: ex nihilo nihil fit.
An ideo quaestio de creatione cadit et omne ens absolute necessarium
est dicendum? Minime, quia dantur entia contingentia, scil. omnia
entia finite. De illis problema movetur creationis: quomodo finitum
existere potest? Quia non omnia sunt finita. Ens sit oportet; non
autem finitum; ergo infinitum absolute requiritur: existentia
necessaria ipsi infiniti essentiae inhaeret; definitio ejus est Esse
Subsistens, essentialiter necessarium, quod sit omnium rerum ratio
absoluta.
Vel alio modo:
Dantur entia; quod autem est, possibile est, scil. intrinsece non
repugnat sed est cogitabile, verum. Possibilitas illa est absolute
necessaria. Homo v. g. possibilis esset, etiam si nullus existeret
homo, cum nusquam, ut ens, incogitabilis foret [120].
Alia autem ex parte ens finitum, cum sit contingens, non absolute cum
necessitate de facto existit.
Ergo possibilitas absoluta non in realitate finite innititur, quia
finitum, ut de facto existens, non est absolute necessarium sed
contingens. Finitum, ut ens et absolute cogitabile ac possibile, in
alio fundatur, scil. in infinito quod necessario existat. Entis qua
talis indoles absoluta (possibilitas prorsus necessaria et absoluta
intelligibilitas) in realitate absolute necessaria infiniti radicatur.
Deus est ens Absolutum, seu inconditionatum, ab omnibus independens
ac proinde necessario existens: Esse Subsistens.
2. Quid ulterius de Deo scire possumus? Omnia quae ab universitate
rerum de Creatore deducimus, cum sciamus perfectionem effectus
virtualiter in causa contineri. Per effectum proinde quamdam de causa
notitiam acquirere possumus.
Cum autem inter creaturam et Creatorem infinita aperiatur distantia,
omnis perfectio creata Deo est deneganda (via negationis), quae
tamen ei tanquam causae virtualiter inest (via affirmationis) sed modo
divino, scil. infinite perfecto (via eminentiae). Quae de Deo
asseruntur proinde semper analogice tribuuntur.
Inter perfectiones Deo tribuendas distinguendum est. Perfectio,
formaliter limitationem entis requirens uti humanitas, materialitas,
etc., formaliter Deo inesse nequit, etsi virtualiter tamen adest,
cum a Deo causatur. Perfectio autem quae qua talis limitationem nec
requirit nec excludit sed ab ea praescindit, modo tum finito tum
infinito existere potest, ideoque non modo virtualiter sed etiam
formaliter Deo est tribuenda: ita v. g. perfectio transcendentalis
entis ejusque proprietatum.
Proprietates entis transcendentales "formaliter" in ente divino,
quod est ens, reperiuntur. Omnes autem conceptus transcendentales
aeque sunt analogici ac conceptus entis et proinde secundum proprium
modum essendi Deo applicantur. Deus est ens simplex, infinitum,
necessarium, unice absolutum, Esse Subsistens, omnium entium
finitorum causa. Ergo et eodem modo est unus, verus, bonus,
pulcher; scil. unum, verum, bonum et pulchrum simplex, infinitum,
necessarium, unice absolutum: Unitas, Veritas, Bonitas,
Pulchritudo Subsistens, causa de qua omnia entia finita unitatem,
veritatem, bonitatem et pulchritudinem depromunt.
Quod non componitur ex essentia et esse, quia est esse subsistens, a
fortiori quoad essentiam non ex materia et forma componitur. Deus ergo
est immaterialis, nec corpus habet: est spiritus purus. Proinde
attributum materiale Deo formaliter applicari nequit eique nonnisi
sensu "improprio" convenit. Sensus metaphoricus adest ubi, v.
g., de brachio omnipotenti, de oculo, de odio et ira Dei loquimur.
Si purus est spiritus, Deus "nullibi" est in spatio, cum
extensionem non habeat neque mensura spatiali aestimetur: scil.
immensus est. Spatium autem essentialiter ad Deum tanquam ad causam
refertur; et Deus, cum in omnia, etiam in spatium, influxum
directum exerceat, ubique eminenter praesens, scil. omnipraesens,
dicatur oportet.
Deus est aeternus. Mensura ejus propria est aeternitas, i. e.
"interminabilis vitae tota simul et perfecta possessio" [121]:
in quantum est ens absolute necessarium, absque initio est et fine;
quia eris simplex, - non compositum ex essentia et existentia, neque
ex materia et forma, neque ex substantia et accidentibus -,
mutationem nec substantialem nec accidentalem subit et immutatus idem
manet. Non est in tempore [122]; neque vita ejus a praeterito
in futurum manet, neque evolutionem perficit aut temporalem aut mere
spiritualem extra tempus: possidet perfectionem permanentem qua est
Esse Subsistens.
Agere sequitur esse. Ubi distinctio non est realis inter essentiam et
esse, neque est realis distinctio inter substantiam et accidentia.
Proinde Deus, qui est suum esse, etiam est suum agere.
Entia finita, quia finita, ope evolutionis accidentalis ad
perfectionem tendunt, dum Deus, infinite perfectus, perfectionem
ulteriorem anhelare nequeat. Agere Dei essentiam non auget; actio
divina est Dei essentia, purum esse. Activitas nullam in Deo causat
mutationem, nec augmentum nec diminutionem; non est relatio realis ex
parte Dei ad creaturas, qua fieret elementum ordinis universalis:
Deus est et manet ens absolute independens, non autem elementum (quod
de se ad alia refertur et cum eis dependens cohaeret) sed absoluta
ordinis creati ratio. Entia finita per relationem dependentiae ad
Deum existunt, dum Deus totaliter est per se, absque relatione: est
Esse absolute Subsistens.
Causa absoluta est ens intellectuale, nam est ordinis universalis
ratio. Cognitio autem divina non est determinatio accidentalis (cum
Deus sit simplex), sed actus essendi substantialis, Esse
Subsistens et proinde Idea subsistens, conscientia praedita, estín
e noesis, noéseos noesis [123], uti autumat Aristoteles.
Est cognitio infinite perfecta et independens, nullo objecto
extrinseco ordinata, quae ordinat et dirigit omnia quae sunt cuique nil
praeterit. Deus omnia entia videt eaque cognoscit uti sunt, non autem
quia illa uti objecta considerat (ad quae refertur), sed quia seipsum
intelligit ut Esse Absolutum, rationem omnium quae sunt vel esse
possunt. Quae cognitio perfecte est immutabilis: Deus nec praevidet
nec recolit; "videt", et in existentia sua aeterna, quae est
permanenter "nunc" et "in praesenti", spiritus divinus seipsum
apprehendens uti omnium rationem, esse et fieri omnium rerum
perscrutatur et immediate summam omnium entium complectitur.
Ens intellectuale, voluntate praeditum, libere et finaliter agit.
Deus est Actus voluntatis subsistens, qui necessario est quod est et
in aeterna et infinita caritate, perfectionis suae conscia, existit et
quiescit: beatus est et summe felix. Tali modo habetur caritas in
creaturas, quarum Deus permanens est ratio; caritas subsistens,
mutationi et evolutioni haud obnoxia, sed semper eadem plenitudo
perfectionis infinitae; caritas creatrix, quae ipsa objectum eligit
eique bonitatem largitur; actio prorsus libera, neque coacta (cum
Deus sit ens absolutum et proinde independens), neque ex necessaria
naturae tendentia excitata (quia Deus est ens infinite perfectum et
nulla perfectione indigens): actio gratuita Dei, qui de plenitudine
sua, infinita et inexhausta, entia finita procreat. Quod creatura
est vel habet, complete e Dei caritate procedit; quare in omnibus
influxum perfectionis divinae sentit et nullo sub respectu in Deum
influxum exercet: creatura Deum ut finem ultimum habet, quia ab eo
creatur; Deus autem nullam habet causam finalem praeter se, quia
Creator est qui omnia efficit. Deus est initium et finis:
universitas rerum ab ipso exorditur et ad ipsum revertitur, scil. ab
ipso omnem accipit perfectionem. Deus autem tantummodo ad propriam
gloriam agit: perfectio ejus immutabilis est fons et finis, RATIO
ADAEQUATA OMNIUM, quae est et peragit, cum sit Virtus
infinita quae auxilio non indiget, Idea independens quae a nullo alio
illustratur, Bonitas perfecta quae finem complentem non intendit: est
Esse Subsistens, ABSOLUTUM.
|
|