2. SOLVITUR QUAESTIO

Ut quaestionem enodemus, in thesi proposuimus compositionem realem essentiae ex actu et potentia: enti finito materiali, in ordine essentiae, realis inest distinctio metaphysica inter formam substantialem et materiam primam.

Major argumenti jam probata est [61].

In ordine essentiae immediate applicatur, quia entia habentur quoad perfectionem essentialem limitata. Proinde si species et individuum non coalescunt sed ut perfectio et limitatio opponuntur, oportet realiter sint principium speciei et principium individuationis, ratio perfectionis essentialis et ratio limitationis hujus perfectionis, ratio identitatis specificae et ratio differentiae individualis nulla enim perfectio realiter rationem propriae limitationis includit. Quae proinde essentia ex actu et potentia componitur [62].

Quae omnia sequenti adhuc modo enuntiari possunt.

Actus, in eadem linea, simul esse nequit reale principium tum determinationis, tum non-determinationis seu limitationis. Atqui principium perfectionis essentialis seu specificae vocatur "forma". Ergo formae, de se, non nisi diversos gradus perfectionis possunt inducere, non autem, de se, afferre differentias quae non sunt differentiae formalis, i. e. essentialis determinationis. Recte S. Thomas animadvertit: "differentia quae ex forma procedit inducit diversitatem speciei" [63]. Ergo essentia, si est forma pura, ab essentia quae eadem esset forma pura nullatenus distingueretur: "si ergo Socrates per id esset homo, per quod est hic homo, sicut non possunt esse plures Socrates, ita non possent esse plures homines" [64].

Semper in hac argumentatione praesuppositum est multiplicationem entium in eorum quidditate fundari [65]; quod ex anteriore thesi de essentia et esse elucet. Individua ut plura sint, distinguantur oportet. Quoad esse vero non distinguuntur, nisi quatenus secundum modum diversum existunt; scil. quatenus eorum esse non est ens, sed est principium, quod non ratione sui, sed ratione suae referentiae ad essentiam diversificatur. In quidditate ergo est intrinseca ratio ultima multiplicationis entium.

Sententia de hylemorphica compositione jam nostro cognitionis modo sensibili innuitur. Res, quantumvis similes, earum extensione et spatiali positione sensibus distinguimus. Nobis ergo earum individualitatem quantitas externa signat. Quantitas vero est passivitatis principium; quare in quodam essentiali principio potentiali radicatur. Exinde tamen hoc esse requisitum ad omnem multiplicationem in eadem specie perperam quis concluderet, nisi principium limitationis actus, in argumento statutum, jam admissum supposuerit [66].

NOTA. - Principio limitationis actus per potentiam subjectivam statuto, compositionem realem in ordine esse et in ordine essentiae applicationem hujus principii admisimus. Tamen ipse Doctor Angelicus, secundum quosdam, huic principio exceptionem statuisset, nam in spiritibus actum essentialem limitatum, et tamen in nulla potentia receptum, admisit. Jam Duns Scotus, hoc observato, exinde contra thesim thomisticam arguit [67].

Respondetur. Essentia, ut modus essendi limitans, est principium potentiale et eo ipso limitatum. Quisnam limitationis principium internum conciperet illimitatum [68]? Quod si quaedam essentia dicitur modus essendi illimitatus (ita essentia divina), non est "principium" potentiale, sed cum actu coincidit. Actus tunc simpliciter habetur, non autem secundum quid, scil. non secundum modum limitatum.

Essentia vero est "quidditas", realitas "determinata"; atque si haec determinatio in potentia non recipitur, ex toto habetur, nec multiplicari valet, estque in sua linea infinita et unica. Ita quisque angelus "est" sua species. Ergo essentia entium finitorum vel est actus irreceptus vel est compositum ex actu et potentia. Simul tamen in ordine essendi est potentia et qua talis est principium limitatum.