APPENDIX. DE VERITATIBUS AETERNIS SEU DE FUNDAMENTO POSSIBILIUM

Praenota. - Quae de possibilibus dicenda veniunt et de ente et de vero valent, cum possibile, in metaphysica, idem sonet ac ens, et possibilitas intrinseca veritatem ontologicam significet. Problema de possibili est problema de ente, scil. problema metaphysicum; a, v., non datur problema speciale possibilium, in capite determinato metaphysicae enodandum. Ita v. g., quaestio de fundamento possibilium est quaestio de existentia Dei, scil. de ratione sufficienti entis. Problema relationum inter possibilitatem extrinsecam et intrinsecam est problema de reductione principii causalitatis ad principium identitatis. Proinde problema possibilium hic non agitamus, sed significationem verborum indicamus, ut monstremus omnia reduci ad ea quae jam sunt dicta aut ulterius evolvenda.

Possibile [45], si sensu stricto seu negative sumatur, est pure possibile, est id quod potest existere sed actu non existit. Quo in sensu opponitur enti ut participio, seu actu existenti.

Possibile, si sensu latiore seu praecisive sumatur, est id quod aptum est existere, sive nondum existat, sive jam actu existat [46]. Quo in sensu idem est ac ens ut nomen: est id cui competit esse, ideoque est id quod est vel esse potest [47].

Loquamur nunc de possibili in sensu latiore. Distinguendum adhuc est inter possibilitatem intrinsecam et possibilitatem extrinsecam.

Possibilitas intrinseca est compatibilitas seu non-repugnantia idearum inter se. Sub hoc respectu possibile idem est ac intelligibile seu verum. Ita sine repugnantia cogitari possunt animal-rationale, Petrus-stans, Deus-existit [48].

Quae possibilitas adhuc vocatur absoluta, quia objectum consideratur in se, vel negativa, quia significat in objecto intellecto nihil esse quo ejus actuatio impediatur.

Possibilitas extrinseca est existentia causae quae possit actuare possibile. Ita homo est possibilis, quia existit Deus qui illum creare valet. Haec possibilitas vocatur etiam relativa, quia objectum considerat in ordine ad aliud, nempe ad causam, et positiva, quatenus opponitur negativae possibilitati.

Duplex haec possibilitas arcte conjungitur:

a) Nulla causa existit quae posset "intrinsece impossibile" producere.

b) Nil "pure intrinsece possibile" [49] concipi valet si nulla omnino existit causa quae illud actuare posset: nam intelligeretur possibile, i. e. potens existere, quod nullatenus existere posset ex absoluto defectu causae sufficientis [50].

Quo sensu intrinseca possibilitas extrinsecam postulat et vicissim [51].

Inde jam a S. Augustino notaverunt auctores dotes possibilium seu essentiarum sequentes [52]: sunt necessaria, immutabilia, aeterna. v. gr. homo etiam si nullus existeret, esset possibilis; inter notas has duas "animal" et "rationale" numquam incompatibilitas esse potest. Quarum possibilitatis dotum rationem seu fundamentum quaesiverunt reale.

Fundamentum possibilitatis extrinsecae omnes idem admittunt est existentia causae sufficientis et, denique tandem, absolutae, divinae.

Fundamentum possibilitatis intrinsecae non ab omnibus idem admittitur.

a) Card. Mercier [53], cui assentit A.-D. Sertillanges, O. P. [54], contendit dotes possibilium reduci ad necessitatem hypotheticam et in ipso humano intellectu fundari: si datur intellectus et si dantur objecta intelligenda, ideae efformantur et notarum compatibilitas advertitur. Si defectu intellectus nihil intelligeretur, de possibilitate jam non esset loquendum.

b) Alii, cum S. Augustino, necessitatem possibilium advertunt absolutam, et Ens existens aeque absolute necessarium, i. e. Deum, requirunt, in quo possibilitas absoluta sufficienter fundetur.

Controversia dirimitur, dummodo distinctiones fiant requisitae.

Jam supra ostensum est ens et possibile (si late sumantur) idem significare, et possibilitatem intrinsecam seu notarum compatibilitatem esse simpliciter entis intelligibilitatem : a. v. ens et possibile, veritas et intrinseca possibilitas sunt synonyma. jamvero quoad ens quaestio ponitur duplex, altera psychologica de ejus acquisitione, altera metaphysica de ejus vi absoluta.

Solutio a Card. Mercier proposita [55] priori quaestioni respondet: "investigat enim ac determinat possibilia,. prout primo objiciuntur nostro intellectui per experientiam" [56]. Altera solutio alteri quaestioni, hic in metaphysica ponendae, recte respondet [57], siquidem considerat "possibilia, non prout primo a nobis cognoscuntur, sed prout primo in se constituuntur". S. Thomas jam ita quaestiones consulte distinxit [58].

Nunc autem si metaphysice de possibilibus tractamus, ea absolute considerando, non ideo possibilia habere quidditativum esse reale [59] utcumque diminutum [60] affirmamus. Contra vero nonnisi eorum intelligibilitatem, abstractione facta utrum in re existant annon, inspicimus. Advertitur autem hanc intelligibilitatem esse absolutam [61], proindeque fundamentum requirere absolutum, scil. ens absolute existens, quem Deum vocamus [62].