|
1. Coexistentia finiti et infiniti in ordine tou esse.
Finitum, cum in se rationem essendi sufficientem non contineat, sine
ratione extrinseca intellectui absurdum videtur. Si ergo finitum esse
potest, a fortiori infinitum esse debet, nam finitum (sibi non
sufficiens) infinito indiget.
Quae tamen finiti et infiniti coexistentia videtur prima fronte
impossibilis. Si enim praeter infinitum finita existunt, praeter ens
omnem perfectionem continens, adhuc alia aliam perfectionem includentia
habentur. In qua tamen affirmatione, dicunt, est aperta
contradictio: admittitur aliquid praeter omnia, admittitur aliquid
praeter ens.
Quare in omni casu in angustum cogimur: finitum quod sibi sufficit,
est contradictio; sed finitum quod infinito nititur, contradictionem
pariter includeret. Intellectus ergo esset veritati prorsus inutilis.
In hac autem difficultate latet confusio: notio "totius" et notio
"infiniti" inconsulte permiscentur.
1. Deus est simpliciter seu infinite perfectus quia in se nullum
entis limitem includit; non tamen est totum ens, eo sensu quod in
ordine entis nullum aliud subjectum existere posset. Est unicum
infinitum, quia simplex; non est unicum ens, nam alia (composita)
esse possunt. Unicum infinitum ergo et unicum seu totum ens
distinguantur.
2. Neque dicatur unicum ens infinitum esse simpliciter unicum ens.
Sane si enti infinito finita entia addendo, "plus entis" seu major
entis perfectio obtineretur, haec additio esset impossibilis atque
existentia finiti praeter infinitum pariter neganda: manifestum est
enim infinitam perfectionem augeri non posse.
Sed tali additione "plus entis" non obtinetur, sed tantum plura
entia.
Quae sententia paulisper explicetur.
Quomodo finitum ab infinito discrepat, si infinitum omnem
perfectionem, etiam finiti, contrahit? Praecise quia finitum.
Infinitum perfectionem continet finiti, cujus est causa, et quidem
complete et totaliter, quia finiti est causa creatrix et proinde
adaequata; attamen ab ente finito prorsus discernitur, cum
perfectionem finiti non finito modo sed eminenter, scil. modo infinito
continet. Ita explanatur in creaturis et in Deo simul consideratis,
majorem non inveniri essendi perfectionem quam in Deo solo, et entia
finita juxta infinitum posse existere [124].
Quodsi discipuli permulti theoremata a magistro jam excogitata
addiscunt, non crebrescit exinde ipsa scientia geometrica, etsi plures
eam "participant": non enim datur plus scientiae sed dantur plures
scientes; si autem quis nova adinvenit theoremata, scientia ipsa
augetur: datur enim plus scientiae. Similiter entia finita infinitam
Dei perfectionem nulla additione augere possint. Finitum est enim
participatio limitata summae perfectioni divinae; jam ejus deficiens
perfectio Deo eminenter inest; itaque Deo nihil addere valet. Ergo
perfectio entis absoluta creatione non crescit: non enim datur plus
entis, etsi dantur plura entia.
Deus, cum sit infinitus, omnem includit perfectionem et unicum est
ens simpliciter perfectum; alia entia existere possunt, quae scil.
modo limitato perfectionem ejus essendi participant, et in tantum sunt
possibilia in quantum creentur et Deus sit causa eorum adaequata,
scil. omnem eorum perfectionem virtualiter continens (ita ut
absolutum, infinitum nullo modo augeatur) et quidem eminenter, ut ab
omni finito discernatur.
COROLLARIUM.
Haec conclusio variis attributis Dei activis applicatur, scil.
cognitioni, voluntati et potentiae.
1. Praeter seipsum Deus alia a se uti sunt in seipsis, perfecte
intelligit. Attamen alia cognoscendo, scientiam quam habet de seipso
Deus non perficit.
Finita potuissent actu non esse, et in hac hypothesi infinita Dei
scientia minor non fuisset. Etenim sicut finita et infinitum simul
sumpta non sunt plus entis quam si solum esset infinitum, ita perfecta
scientia finitorum et infiniti simul sumptorum non est plus scientiae
quam si solius infiniti scientia esset perfecta.
2. Praeter seipsum Deus alia a se vult, amat, et in eis
delectatur. Attamen hac voluntatis divinae operatione ipsum velle,
quo Deus seipsum infinite vult, amat, et summe beatus est, non
augetur. Quare si finita non fuissent, velle divinum minime fuisset
imminutum.
3. Deus omnipotens agere ad extra et omnia possibilia creare valet.
In creando tamen "libere" procedit, quia exinde nec quidquam
perdit, nee lucratur. Finitis enim infinitum non augetur. Quamobrem
activa creatio nullam in Deo mutationem affert. Si Deus non
creasset, idem tamen immutabiliter esset infinita potentia activa,
Actus purus.
Aliis verbis: Deus ad agenduin non transit in actum: suum esse
"est" suum agere; quare, in eo, esse "necessarium" est ratio
"liberae" activitatis creatricis, nam re identificantur. In hoc non
est contradictio, quia, cum finita infinito in ordine perfectionis
nihil addant, intelligitur 1° rationem ultimam finitorum rationi
infiniti nihil addere, ideoque 2º infinitum a finitis manere
independens, seil. "libere" creare.
II. Coexistentia finiti et infiniti in ordine tou agere.
Agere sequitur esse: sicut esse finitum est contingens et in infinito
rationem suam habet sufficientem, ita finitum agere est contingens et
agente infinito nititur, ut jam probatum est.
Nunc autem, sicut in ordine tou esse ens finitum infinito addi nequit
(cum jam in Deo eminenter et adaequate contineatur), ita in ordine
tou agere agens finitum infinito non additur (cum jam in Deo eminenter
et adaequate contineatur). Quamobrem activitas creaturarum novam non
objicit difficultatem.
Deus est creator, entis finiti causa adaequata: inter ens activum
finitum et causam infinitam necessaria datur ac completa subordinatio
[125]. Deus, cum sit creator, eminenti et infinito modo omnem
activitatis creatae perfectionem tenet; quae exinde perfectio
activitati Dei infinitae perfectae addi nequit ut eam adaugeat; nec
perfectio absoluta entis, ratione entium finitorum ullo pacto crescit:
non datur plus activitatis sed dantur plura agentia.
Ergo Deus inter elementa seriei finitae vel infinitae causarum poni
nequit; non enim est causa prima quae, "mediantibus" causis
secundis, effectum producat; sed omnia directe attingit, quia
Creator, et aeque immediate totum effectum causae finitae simul ac
ipsam causam finitam efficit. Qui Dei influxus directus non prohibet
quominus effectus "sit" et per causam finitam "sit productus", nec
impedit quin causa "sit" et "sit activa" in ordine ad effectum
producendum [126]. E contra virtus Dei creatrix cunctum
ordinem causarum et effectuum causat; Deus enim ipse in serie causarum
et effectuum creatorum non includitur, quia omnia et singula dirigit et
immediate producit. Deus solus est causa absoluta, extra omnem
causarum seriem, ab omni influxu independens, scil. Creator. Ergo
modo infinito omnem cohibet perfectionem; quare et locus patet entibus
pluribus, et proinde causis multiplicibus, quae esse et agere divinum
participant, quae scil. creatione Dei impulsa, modo finito, (ergo
a Deo distincto), sunt et efficiunt; quae Deus modo infinito, (et
exinde omnem habet perfectionem), est et agit.
COROLLARIUM.
Eodem modo LIBERTAS humana explanetur oportet. Libertas enim
est libertas agendi, libertas entis agentis et proinde legibus
metaphysicis entis et actionis subest.
In actione libera non invenitur altera pars quae ad hominem et altera
pars quae ad Deum pertinet: est actio libera hominis et nil aliud
secumfert, sed aeque immediate est participatio virtutis creatricis
divinae, sine qua nil existere potest. Activitas libera Dei et
activitas libera hominum non "coordinantur" ac si vigerent in ordine
proprio et inter se independenti; nec a fortiori inter se opponuntur,
cum nulla realitas et proinde nulla actio realiter libera, ullo sub
respectu, activitati creatrici subtrahi possit; sed semper datur pura
et totalis subordinatio influxui Dei, libere creantis. Libertas
humana proinde est totaliter, omni sub respectu, creata, dependens,
relativa, quae libertati divinae non adversatur, cum ab ea pendeat
[127]; et nihilominus libertas a Deo distincta manet, quia
modo finito efficit quae Deus, eminenti et infinito modo, libertate
perfecta cohibet [128].
|
|