2. SOLVITUR QUAESTIO

Solutio in thesi propugnata, est compositio realis ex actu essendi et potentia subjectiva: in ente finito realis habetur distinctio metaphysica inter essentiam et esse.

Major argumenti, quae jam probata est [34], immediate applicatur ordini essendi, primae perfectioni, quoniam dantur entia quoad esse limitata. Ratio perfectionis qua talis non includit suae ipsius limitationem et proinde perfectio limitata compositione ex actu et potentia necessario et realiter innititur. Quare et limitatum ens talem supponit compositionem et quidem in ordine essendi.

Quod ratiocinium etiam sequenti modo potest evolvi:

In ente, quod simplex est et complete per verbum "est" exprimitur, haberi nequit principium reale limitationis. Quod si dicitur "est", nihil aliud ac pura existentia intelligitur: est simplex, merum esse, nihil aliud ac existentia plena, infinita.

Quod si realitas complete exprimi non potest, quin juxta affirmationem: "est", aliam assertionem ponamus, nempe: "est tale quid", "tali limitatione definitur", praeter meram existentiam aliud quid obtinetur. scil. limitatio existentiae, quae cum existentia coalescere nequit, cum ei radicaliter opponatur [35].

Eo quod "sumus" non jam "tale quid" sumus. Si existentiae de se competit "tale quid" esse, non exstat possibilitas ut detur "aliud quid". Tali autem in suppositione, praeter "tale quid" nihil existeret, scil. "tale quid" esset esse absolutum et illimitatum, et limitatio et illimitatio coalescerent. Aliis verbis, si ratio malis qua ens sit Petrus in mera Petri existentia jaceret, enti de se competeret esse Petrum et omnia praeter Petrum entia excluderentur. Petrus, quia esset Petrus i. e. limitatus, esset ens unicum, absolutum, illimitatum.

Ratio quae prohibet quominus eodem modo de genere ratiocinemur, jam antea est explanata [36]: quo in casu enim processus mere logicus adfuit, transitus a cognitione essentialiter indeterminata ad magis determinatam, in eadem linea determinationis; nunc e contra in contentione veniunt determinatio ejusque limitatio, quae opponuntur sicut affirmatio et negatio.

Entia finita proinde ex actu et potentia, e ratione essendi et ratione limitationis, multiplicationis ideoque individuationis componuntur. Quae entis principia esse, seu existentia, et essentia, quidditas seu modus essendi nuncupantur.

NOTAE.

1. Sequenti modo argumentum saepe proponitur, quo distinctio inter essentiam et esse realis probetur:

"Quid sit" et "an sit" sunt (in casu entis limitati) quaestiones adaequate distinguendae, quae ad responsa perducunt quorum unum ne partim quidem alteri quaestioni respondet. Roganti : "quid sit haec arbor", nemo respondet: "existit"; roganti: "an haec arbor existat", perperam responsum datur: "est arbor talis, etc.".

Responsa semper irreductibilia manere vel ex hoc patet, quod prius judicium propositione tribus vocabulis constante enuntiatur, scil. "hoc est tale quid" (est = copula), dum alterum duobus tantum vocabulis exprimitur: "hoc est" (est = verbum substantivum).

Statim ergo apparet oppositionem inter esse et essentiam non inadaequatam, sicut inter gradus metaphysicos, dicendam esse, sed plene adaequatam semper manere.

Quae omnia vera sunt, sed recte intelligenda. Etenim agitur de distinctione reali inter potentiam "subjectivam" et actum probanda; scil. ostendendum est, rationem "tou" esse et rationem limitis adaequate distingui. Quamobrem "quid sit" et "an sit" NE SIGNIFICENT "CUJUSNAM SPECIEI SIT" ET "AN DE FACTO SIT": etenim agitur de individuali et concreta realitate et nullatenus de abstracta specie, atque parum refert utrum subjectum de facto existat an non de facto existat.

Quaerimus ergo:

1º "an sit", scil. an perfectio "tou" esse ei competat, a. v., "an ut ens cogitari valeat" (sive de facto sit, sive mere possibile, parum refert) ;

2º "quid sit", scil. "secundum quemnam realem, ergo individualem modum sit", a. v. "an ipsum esse constituat subjectum, ita ut ipso esse totaliter definiatur, an e contra subjectum existat secundum aliquem realem modum finitum, ita ut in ejus adaequata, scil. individuali definitione ille modus finitus (non autem ipsum esse) indicandus sit: etenim duo entia, duo individua finita differunt, quia secundum individuales modos distinctos participant esse; et proinde eorum adaequatae seu individuales definitiones, si indicari possent, differrent, quatenus illi modi distincti his definitionibus referrentur.

II. Argumentum quo distinctio realis inter essentiam et esse directe probatur duplici forma proponitur:

1° Immediate distinctio inter essentiam et esse ostenditur ex adaequata conceptuum oppositione. Ita jam S. Thomas: "Quidquid non est de intellectu essentiae vel quidditatis, hoc est adveniens extra et faciens compositionem cum essentia; quia nulla essentia sine his, quae sunt partes essentiae, intelligi potest. Omnis autem essentia vel quidditas (creata) intelligi potest sine hoc aliquid intelligatur de esse suo facto; possum enim intelligere quid est homo vel phoenix, et tamen ignorare an esse habeant in rerum natura: ergo patet quod esse est aliud ab essentia vel quidditate[37].

2° Distinctio inter esse et essentiam applicatio ostenditur distinctionis inter actum et potentiam: "omnis creatura habet esse finitum. Sed esse non receptum in aliquo non est finitum, imo absolutum. Ergo omnis creatura habet esse receptum in aliquo; et ita oportet quod habeat duo ad minus, scilicet esse et id quod esse recipit" [38].

Duo illa argumenta in eodem principio ultimatim radicantur, scil. secundum quod distinctioni logicae aclaequatae distinctio quaedam realis necessario respondet.

III. Alio modo adhuc idem proponitur: scil. distinctio malis inter essentiam et esse in entibus finitis indirecte ostenditur, directe probando simplicitatem entis implicare ejus unicitatem, infinitatem et necessitatem absolutam[39].

Et quidem esse simplex est unicum, quia, cum sit ipsum esse, non habet quo ab aliis simplicibus distingueretur. Est infinitum, quia est esse, plenum esse. Est absolute necessarium, quia ejus essentia cum eo totaliter identificatur [40]; etenim ejus definitio est simplex esse, ita ut sine contradictione ne cogitari possit ut nonexistens, ut "mere" possibile; a. v., si purum esse est possibile, "purum esse non esse" est contradictio, sicut "homo non rationalis" est contradictio, cum rationalitas sit de essentia hominis. Ergo, cum ens et verum convertantur, cum inintelligibile intellectui sit impossibile in re, purum esse, si est possibile, non potest non esse, estque unicum, necessarium et immutabile. Ex quibus ergo liquet ens finitum non esse simplex, cum sit finitum, contingens et mutabile.

Rursus hoc argumentum eodem principio, scil. principio limitationis actus per potentiam subjectivam, nititur: actus limitatus est actus receptus, et vicissim; atque, proinde, actus irreceptus est actus illimitatus. Quamobrem supra, ad probandam thesim, haec argumenti forma simul cum argumento directo proposita atque declarata est.