CAPUT III: DE ENTIS OPPOSITO SEU DE NOTIONE NIHILI

Enti opponitur nihilum [86], quod dupliciter, secundum duplicem sensum entis, sumendum est.

1° Nihilum absolutum opponitur enti nominaliter sumpto, et est negatio quidditatis et intelligibilitatis rei; est contradictio et impossibilitas. V. g. circulus quadratus, Deus finitus. Quo sensu nihilum revera non intelligitur estque "pseudo-idea"; tantum intelligitur hoc esse inintelligibile et eo ipso impossibile.

2° Nihilum relativum enti participialiter sumpto opponitur et est negatio existentiae actualis, non vero possibilitatis rei.

Cum autem in metaphysica ens nominaliter sumatur, nihilum metaphysicum est nihilum absolutum.

Estque conceptus nihili, sicut conceptus entis seu non-nihili, analogicus: negatio Dei et negatio possibilitatis creaturae sunt aeque absurdae negationes, sed tantum proportionaliter eaedem dantur modi negationis entis seu nihili, siquidem modi entis sunt [87].

Nihilum absolutum autem est simpliciter rejiciendum eo quod ens ut nomen est transcendentale.

Ubi ergo de nihilo "intelligibili" loquatur, de nihilo "relativo" quaestio sit oportet.

Re quidem vera necessarium est quod aliquid sit: negatio omnium est nihilum absolutum, absurdum; praeterea Deum necessario esse, probari potest: negatio Dei est nihilum absolutum, absurdum. Remanet ergo ut nihilum relativum et intelligibile si detur, sit negatio existentiae cujusdam entis a Deo distincti. Jam autem omne ens finitum esse contingens, seu indifferens ad existere vel non existere, probari potest et suo loco probabitur. Quare nulla est contradictio in negatione existentiae omnis finiti entis. Quamobrem nihilum relativum universi finiti est quid intelligibile. Nihilum relativum ergo non est "pseudo-idea", neque problema originis universi est "pseudo-problema", sed est problema ponendum quodque ope notionis creationis solvitur [88].