THESIS 1ª. QUIDQUID MOVETUR AB ALIO MOVETUR.

Probatur thesis.

Nihil movetur nisi secundum quod est in potentia ad illud ad quod movetur. Movet autem aliquid secundum quod est actu. Movere enim nihil aliud est quam educere aliquid de potentia in actum. De potentia autem non potest aliquid reduci in actum, nisi per aliquod ens in actu.

Atqui, non est possibile ut idem sit simul in actu et potentia secundum idem, sed solum secundum diversa.

Ergo, impossibile est quod, secundum idem et eodem modo, aliquid sit movens et motum, vel quod moveat seipsum. Omne ergo quod movetur, oportet ab alio moveri [11].

EXPLICATUR

Imprimis animo attendimus ad mundum materialem ejusque mutationes perpetuas. Uti jam monstravimus, individua materialia, inter se cohaerentia, mutua activitate opera conferunt. Hoc autem non est factum accidentale, sed est processus ipsa rerum natura efflagitatus. Essentialis potentia materiae primae, in ordine accidentium potentiam quantitativam et passivam inducit: quae potentia est passiva, cum absolute prohibeat quominus subjectum propriis viribus ad actum transeat; revera est potentia, cum subjectum, quia determinabile, ad actum possit transire; qui transitus, haud propriis viribus factus, efficitur mediantibus aliis entibus, quae perfectionem requisitam adducunt ut subjectum passivum ad actum moveatur.

Tali modo veritas inconcussa illustratur principii Aristotelis: quidquid movetur, ab alio movetur [12]. Quare ab alio? Cum potentialitas entium materialium radicali materiae primae indeterminatione innitatur. Materia prima remanente, tanta indeterminatio essentialis habetur in modo essendi et proinde etiam agendi, ut perfectio passive acquirenda nullo modo, ne virtualiter quidem, in subjecto (vel in ordine accidentali vel substantiali) inveniri possit. Si ponimus tale subjectum seipsum ad actum movere, insimul affirmamus potentiam qua talem esse actum, determinabilitatem (ergo indeterminationem) esse determinationem, cum actus e potentia proflueret et in ea rationem sufficientem inveniret [13]. Satis esset quod perfectio abesset, ut praecise ex deficientia nasceretur! Quod evidenter et formaliter repugnat. Idem enim esset ac dicere motum omni carere essendi ratione, rationem "tou" fieri esse nihilum, scil. moveri idem esse ac non-moveri.

Dari motum materialem est luce clarius, et hunc motum effici per causam extrinsecam inconcusse est verum. Quibus in assertionibus viget polletque sensus communis.

Quae conclusio quoad motum materialem valet etiam quoad motum in genere, ut mox ostendendurn est (in sequenti thesi), ita ut cum S. Thoma dicendum: "non potest aliquid reduci de potentia in actum nisi per aliquod ens actu" [14], "omne quod fit, habet causam" [15].