N. 1. QUOMODO RELATIO INTER SUBSTANTIAM ET ACCIDENTIA DEFINIENDA EST ?

"Subjectum, ait Doctor Angelicus, tripliciter comparatur ad accidens. Uno modo sicut praebens ei sustentamentum: nam accidens per se non subsistit, fulcitur vero per subjectum. Alio modo sicut potentia ad actum: nam subjectum accidenti subjicitur sicut quaedam potentia actui, unde et accidens forma dicitur. Tertio modo sicut causa ad effectum: nam principia subjecti sunt principia per se accidentis" [110].

1. Quodvis ens "in se" est, scil. non est pars alterius entis sed est substantiale. Accidens non continet rationem entis in se, nec rationem qua ens sit pars alterius entis (quia ens nequit esse pars alterius entis), et proinde substantiam praesupponit cui inest accidentia ad substantiam pertinent eique, secundum modum dicendi scholasticum, "insunt". Ergo substantia est accidentium subjectum inhaerentiae. Ei tribuuntur; ab ea recipiuntur sicut determinationes a potentia.

Quamobrem substantia dicitur accidentium causa materialis, seu potentia inhaesionis, in quantum est subjectum susceptivum eorum. Potius tamen dicatur substantia quodammodo causa materialis. Etenim non recipit accidentia modo quo materia prima formam recipit. Sane est subjectum accidentium receptivum, simul tamen est principium activum a quo accidentia dimanant, ut infra dicendum, ita ut accidentia per substantiam individuentur quatenus ab hac procedant simul ac in ea recipiantur.

Proprie loquendo accidentia composito substantiali (seu substantiae existenti) insunt ratione substantiae, non autem ratione esse. Etenim agens agit quatenus est; taliter agit quatenus taliter est; quare finitum per accidentia agit, quia secundum substantiam, ab esse distinctam, est seu modo limitato existit.

Ceteroquin substantia existens, qua existens, jam non est in potentia, sed plene actuatur : esse enim est actus ultimus [111].

Eo ipso substantia est accidentium principium individuationis[112]. Etenim "accidens per illud individuatur, per quod multiplicatur numerice in eadem specie, seu illud est radfix individuationis quod est radfix multiplicationis numericae. Atqui accidens nequit numerice multiplicari, nisi per diversa subjecta quibus inest; ideo enim habentur plures albedines, quia existunt plura subjecta distincta, quibus albedo inest. Ergo accidens individuatur dependenter a subjecto cui inest" [113]. Quo in ratiocinio, uti apparet, rursus principium generale limitationis applicatur actus limitatur potentia subjectiva ab eo realiter distincta [114].

2. Potentia est ad actum: sunt principia mutuo sese complentia, ideoque ad invicem proportionata. Actus accidentales substantiam perficiunt; nonnisi per eos subjectum substantiale, ad suam perfectionem tendens, operatur eamque obtinet. Quo sensu substantia est accidentium quodammodo ratio finalis.

3. Ens substantiale est fons omnis mutationis accidentalis subjecti. Egometipse sum, cogito, volo, ambulor, vivo. Quae mutationes non ab extrinseco adducuntur sed a memetipso producuntur. Quamobrem substantia ad accidentia comparatur sicut causa activa ad effectum [115].

Relate ad accidentia substantia potius tamen dicatur quodammodo activa, quia hujus productionis modus penitus nos latet. Accidentia per quamdam naturalem resultationem ex substantia emanant [116]: non est proprie dicta efficientia, siquidem substantia tantummodo per accidentia agit (ideoque efficientia jam accidentium resultationem praesupponit).

Ex quibus liquet accidens numquam esse accidenti accidens nisi quatenus utrumque eidem subjecto accidat [117]; accidens numerice idem ab uno subjecto in aliud transire non posse, cum subjecto individuetur [118]; accidens, simpliciter loquendo, subjecto perfectius esse non posse [119].

Accidentia, cum e subjecto substantiali profluant, naturam propriam subjecti exhibent. Ens proportionaliter est in accidentibus quod et in se est. Qui homo est, absque humanis facultatibus vivere nequit. Viribus abuti potest, iis non uti aut alias adhibere nescit. Exinde facile etiam intelligitur, ex substantia entium materialium composita activitatem passivitati conjunctam dimanare, scil. in ordine accidentali, sicut in ordine substantiali, determinationem et indeterminationem connecti.