|
Quod relatio nominum Patris et Filii et Spiritus sancti nullatenus in
Deo accidens sit, licet relatio unum de accidentibus sit.
Igitur tres personas, ut supra dictum est, confidentes, tamen tres
dicere deos jure prohibemur, et quaecunque substantiae nomina sunt,
numero plurali praedicare non debemus. Solummodo personas triplicamus,
quoniam ad hoc manifesta relatione, id est relativis nominibus Patris et
Filii et Spiritus sancti, rite compellimur. Sed haec ipsa relatio, licet
in multitudine accidentium secundum hominem recte computetur, sciendum
tamen quia Deo nullatenus accidisse concedimus. Non enim ex tempore
accidit Deo ut Pater esset, aut Filium generaret, quemadmodum homini,
qui longe ante in sua substantia perfectus est quam pater sit, aut
filium generet. Transeunda est tota haec nostrae mutabilitatis nebula,
et purgato cordis oculo, sicut initio jam dictum est, videndum est
saltem per speculum in aenigmate, quia longe aliter de Deo natus est
Deus, quam de homine homo per carnis fluxum temporaliter et localiter
nascitur. Ad quod non nihil adjuvat, si nunc interim Patrem et Filium et
Spiritum sanctum, aliis et substantialibus vocabulis exprimamus.
Dicimus itaque sanctam Trinitatem esse vitam, sapientiam atque amorem.
Nam Deum Patrem vitam dicimus, immortaliter in se viventem; Filium Dei
Patris sapientiam ejus dicimus, ineffabiliter de corde ejus genitam,
consubstantialem et coaeternam; Spiritum sanctum dicimus amorem Patris
et Filii, nihilominus consubstantialem et coaeternum. Haec autem
substantiae nomina sunt. Pater namque substantialiter vita est, non
vivificatum aliquid, ut homo sive animal quod vivificatum corpus est:
non ut anima, quae, cum sit vivens, non est ipsa vita, unde multis
perturbationibus est obnoxia, et vitae superioris indigna, sed ipsa
vitae substantia, substantia subtilis, lucida, mobilis, acuta, nullius,
ut supra dictum est, accidentibus 133 subjecta, nullius indigens, omni
vitae rationali capabilis, nullius ipsa capax. Nam id quod alterius
capax est, crassius utique densius atque corpulentius est eo, cujus
capax est, ut vasculum idcirco aquae capax est, quia materia ejus terra
est, quae profecto densior atque corpulentior aquae elemento est. Sed
haec vita, de qua loquimur, adeo cunctis subtilior atque purior est, ut
rebus omnibus ex materia formaque conflatis, sicut jam superius dictum
est, forma ipsa sive materia fit, atque ideo simplex, et id quod est,
absque omni mutabilitate permanens, forma bona, lumen non illuminatum,
sed tamen illuminans; lumen, inquam, verum, fonsque et origo sempiterni
luminis. Nullius ergo haec vita capax est, sed tamen capabilis, cujus ad
comparationem caetera densa atque corpulenta spirituum vascula sunt, sed
ab hac vita in se vivente Deo, capaci rationabilitate formata, ejus
capacia sunt, unde et beate sancteque vivunt.
Filius vero item substantialiter sapientia est, id est non tantummodo
sapiens, quod dici potest et de aliquo qui accidentali dono sapientiae
participat, sed ipsa sapientiae substantia. Nec idcirco dialecticorum
vocibus utimur, quod eorum vanitati sanctam Trinitatem subjiciendam
nullatenus arbitremur, sed ut significanda notis significantioribus
melius et compendiosius exprimamus. Nam illis concedimus quidem, in duo
scilicet, in substantiam et accidens, omnia dividentibus, sed id quod
est ultra omnia, extra omnia, et praeter omnia, videlicet hanc
sapientiam, imo totam beatam Trinitatem, eorum descriptionibus nequaquam
submittimus. Etenim substantia haec nullatenus contrariorum
susceptibilis est, licet Deus, more nostrae locutionis, nunc irasci,
nunc vero complacari dicatur. Et haec Dei sapientia, accidens quidem est
homini, quoniam potest adesse vel abesse praeter subjecti corruptionem,
id est praeter humanae substantiae diminutionem vel absumptionem. Sed in
seipsa vere substantia est mobilibus omnibus mobilior, ubique attingens,
omnia operans, cuncta disponens, speciosa, suavis, lucida, generosa,
locuples, omnium artifex (Sap. VII, VIII). Hanc sapientiam Dei esse
Filium, naturaliter ex illo genitum didicimus, credimus et confitemur;
naturaliter, inquam, non imaginarie vel per similitudinem, quomodo
filios beati hominis interdum accipimus opera ejus, sed quam naturaliter
gignit homo hominem, tam naturaliter genitum accipimus ex Deo Deum, ex
lumine lumen; genitum, inquam, non factum, natum non adoptatum,
coaequalem, coaeternum, consubstantialem. Idcirco non consequitur, ut
cum homini datur haec eadem sapientia, filius cordis ejus dicatur, nisi
figurate, quomodo Dominus:
|
“Quicunque fecerit voluntatem Patris mei, qui in coelis est, ipse meus
frater et soror et mater est (Matth. XII).”
|
|
Non, inquam, haec sapientia filius ejus est, cui datur, sed ejus de quo
vere nata est, a quo datur, quoniam et radius, quo nostri oculi
irradiantur, non noster, sed solis est radius. Illius est filius haec
sapientia, qui illam non aliunde accepit, cujus de corde nata est, ut
splendor ex sole, ut rivus ex fonte, ut vapor ex igne.
Spiritus sanctus nihilominus substantialiter amor est, id est non tantum
modo amans, quod dici potest et de aliquo, qui accidentali dono ejusdem
Spiritus participans, secundum quantitatem participationis amare
incipit, sed ipsa divini amoris substantia est. Nec ideo caliginem
noster sensus ullam patiatur, quo minus hunc amorem substantiam veram
atque perfectam arbitremur, quoniam humanae substantiae divinus hic amor
adesse, vel abesse potest, praeter aliquam ejusdem substantiae nostrae
absumptionem, quoniam hic amor, homini quidem accidens, id est
accidentale donum est. Sed in seipso vera substantia est, vivida natura
est, verus Deus. Qui idcirco proprie Spiritus sanctus dicitur, cum et
Pater spiritus, et Filius spiritus sit, et Pater sanctus, et Filius
sanctus sit. Quia sicut spiritus aereus, verbi gratia, meridianus auster
(hic enim Spiritum sanctum significabat, quia calidus est) sicut,
inquam, meridianus auster, a plaga sua in oppositum septentrionem
transcurrit, et opportunos arentibus terris imbres advebit, sic iste
Spiritus sanctus, operatione sua quae ipsius propria est, a Creatore
procedens, in creaturam rationalem, supradictam ejus sapientiam inopi
naturae, prout vult, Deus ipse ac Dominus infundit. Unde et Spiritus
sapientiae dicitur, etiam extra dispositionem, vel ordinem, quo septem
ejus gratiae numerantur,
|
“Spiritus, inquam, sapientiae, sanctus unicus, multiplex, subtilis,
disertus, mobilis, incoinquinatus, certus, suavis, amans bonum; acutus,
humanus, benignus, stabilis, securus, omnem habens virtutem, omnia
prospiciens (Sap. VII).”
|
|
His igitur substantialibus nominibus, ut supradictum est, quae sunt
vita, sapientia, amor vel charitas; his, inquam, ad intellectum juvamur,
ut relationem quae in nominibus Patris et Filii et Spiritus sancti
consistit, nullatenus ex tempore coepisse vel suspicemur. Nam cum Pater,
ut dictum est, vita sit, et Filius sapientia, quisquis ex tempore
coepisse contendit nomen Patris, aut generationem Filii, consequitur, ut
Deum aliquando sine sapientia; Deum, inquam, insipientem (quod dictu
quoque nefas est) fuisse concedat. Sed hoc abhorret fides, anathematizat
pietas, omnis detestatur creatura. Itaque non ex tempore, sed ante omnia
saecula Deus Pater est, quia Filius, id est, sapientia ejus sine initio
cum illo est. Unde ipsa eadem Sapientia dicit:
|
“Antequam Deus quidquam faceret aderam, cum eo cuncta componens, ludens
cum eo omni tempore, ludens in orbe terrarum. Et deliciae meae esse cum
filiis hominum (Prov. VIII).”
|
|
Cui par vel idem est illud:
|
“In principio erat Verbum et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum
(Joan. I),”
|
|
etc. Rursus cum Spiritus sanctus amor sit, quisquis Patrem et Filium
prius fuisse contendit, quam Spiritum sanctum, consequitur fuisse quando
neque Filius Patrem, neque Pater amabat Filium. Quod vel suspicari
dementissimum est, atque impium. Nobis vero supervacaneum est
testimoniis astruere quod Pater diligat Filium, imo quod, sicut ipse
ait, dilexerit eum ante mundi constitutionem (Joan. XVII), quia satis
probabile, imo necessarium est, quod talis Pater talem semper dilexerit
Filium.
|
|