LIBER TERTIUS.


CAPUT 1

Tertia recapitulatio sonorum valde habet principium, scilicet tantam in admiratione exclamationem, ut auditorem etiam dormitantem excitare et reddere possit attentum. Praemissa namque admiratione,

“adjuro vos, filiae Hierusalem, per capreas cervosque camporum, ne suscitetis, neque evigilare faciatis dilectam donec ipsa velit.”

de qua supra tractatum est, continuo sic exclamat divina vox:

“Quae est ista, quae ascendit per desertum sicut virgula fumi, ex aromatibus myrthae et thuris et universi pulveris pigmentarii?”

Cujus rei, quaeso, est haec admiratio? Nimirum admiratio est hujus dilecti singularis hujus sanctissimae Virginis. Et quid admiramur? Vel quid nobis admirandum insinuat Spiritus sanctus per verba hujuscemodi:

“Ascendit per desertum sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrhae et thuris et universi pulveris pigmentarii?”

O felicem mentis habitum, qui tam magnum habet praeconium. Humilitas tua est, o ancilla Domini, beata Maria, quam tali admiratione Spiritus sanctus collaudat. Odor tuus, odor humilitatis tuae praecipuus ascendit ad eum, ut vere sacrificium contribulati spiritus. Quid enim est fumus et quid pulvis, nisi spiritus lacrymosus et conscientia valde humilis? Et sua quidem aestimatione vera humilitas est fumus innoxius, quasi cremii sive torris obusti, et pulvis terrae sine aqua et sitientis, juxta illud:

“Quia defecerunt sicut fumus dies mei, et ossa mea sicut cremium aruerunt (Psal. CI),”

et sicut Abraham dixit, loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis (Genes. XVIII), sed non ita aestimatione Dei. Aliter et melius ille te discernit. Tu dicis, pulvis sum terrae, qualem ventus dispergit, aura tollit, et ille dicit, non, sed pulvis pigmentarius, sive pulvis pigmentarii, pulvis myrrhae et thuris, qualem pigmentarius Spiritus sanctus conficit ex optimo thure, quod est suavitas mentis, et ex myrrha probatissima, quod est mortificatio sive incorruptio carnis. Tu dicis, fumus ego sum teter coram divinis oculis, qualis de camino sive de fumario deficiens ascendit, ascendens deficit, et ille dicit, non, sed fumus ex aromatibus myrrhae et thuris, qualem decet ascendere de aureo thuribulo ante altare aureum, usque ad oculos et olfactum Domini (Apoc. VIII). Talis fumus, imo talis

“fumi virgula,”

tu, o B. Maria, suavem odorem spirasti Altissimo, coelestibus disciplinis erudita atque extenuata. Talis ascendisti per desertum, id est, animam habens valde solitariam. Si enim vera cujusque animae humilitas etiam inter turbas potest esse solitaria, ita videlicet, ut in nullo alio praeterquam in Deo spem habeat, quemadmodum Esther, cum esset regina, veraciter tum dicebat:

“Domine mi, qui rex noster es solus, adjuva me solitariam, et cujus praeter te nullus auxiliator est alius (Esth. XIV),”

quanto magis tu vera aut solitaria, et quasi in deserto eras, quae virum non cognoscebas, nec cognoscere cupiebas, et ab illo, cui desponsata fueras, pene fuisti deserta, non quia sanctus angelus, qui te solitariam invenerat, solitariam salutaverat, te commendat, et filium tuum, qui quasi pupillus in hoc saeculo nasciturus erat (Matth. I). Digna ergo exclamatio, digna admiratio.

“Quae est ista, quae talis ascendit per desertum”

sive de deserto? Vere mirabilis, et illi multum dissimilis, quae descendit per paradisum, cecidit de paradiso: non gracilis per humilitatem, sed nimis grossa et rigida per mentis tumorem. Propterea vultis scire, quam magna fuerit cura Altissimo de ista, quae de superbis non curat?

“En lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt ex fortissimis Israel: uniuscujusque ensis super femur suum propter timores nocturnos.”

Quis enim est lectus vere et veri pacifici regis Salomonis, qui inter nos et Dominum pacem composuit, nisi ille in quo divina natura humanam sibi naturam conjunxit? Et quis ille est, nisi uterus tuus, dilecta dilecti, uterus virginalis? Ibi namque divinitas Verbi Dei, Verbum Deus sese conclusit, et humanam naturam de tua carne formatam sibimet in unitate personae inseparabiliter conjunxit, et ecce sponsus, id est, carnem nostram, cum anima rationali habens Deus, sponsus, inquam, Deus et homo Christus, sicut canimus in psalmo, et

“ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo (Psal. XVIII).”

Quomodo talem tanti Salomonis

“lectulum sexaginta fortes ambiunt.”

Vel qui illi

“sexaginta fortes sunt?”

Magnum et mirum mysterium, audituque et scitu dignum; sed prius est aliquid quaerendum Cur sancti patres gladios habuerunt, aut cur gladiis licito usi sunt? Hodie vel hoc tempore, ex quo Evangelium effulsit, ex quo ille sponsus de thalamo suo processit, sanctis ad perfectionem tendentibus non conceditur usus gladii.

“Converte gladium tuum in locum suum (Matth. XXVI),”

ait idem sponsus Petro, qui fortiter ac fideliter pro illo zelabatur, et quod uni dixit, omnibus dixit, ut post tempus belli, tempus pacis nunc esse sciamus (Marc. XIII). Quare istud? Quam ob causam tunc fuit tempus belli, et nunc est tempus pacis? Videlicet quia radicem sive arborem bonam, quod erat genus Abrahae, ad quem primum beati seminis repromissio facta fuerat (Genes. XII, XXII), diabolus per barbaricos gentium vel regum impiorum gladios excidere atque extirpare volebat, unde sacrae historiae plenae sunt. Idcirco tempus belli tunc erat, idcirco materialibus gladiis tunc opus erat, ut defensaretur genus Abrahae, ut defensaretur radix Jesse, defensaretur, inquam, atque protegeretur genus et radix David, donec tu, beata Virgo, nascereris, lectulus, ut jam dictum est, veri Salomonis. O igitur verum et bonum consilium, quod lectum Salomonis

“sexaginta fortes”

ex fortissimis Israel ambierunt. Et, qui fortes vel fortissimi illi sunt vel fuerunt? Numeremus illos omnes, qui pro defensione spei vel expectationis Abrahae gladiis laudabiliter usi sunt cum prophetis, quorum libri exstant, quique contra gladios materiales regum impiorum, gladium spiritualem, gladium Verbi Dei, non solum loquendo, verumetiam scribendo evaginaverunt, et sexaginta fortes sunt (Ephes. VI). Primus Abraham fortissimus, gladio accinctus, sicut probatum est in illis, de quibus praedam reduxit, et Lot filium fratris sui liberavit de quatuor regibus (Genes. XIV). Secundus Isaac paterno gladio sacratus, et deinde patentia plus quam regia clarus, ita ut diceret ei rex Abimelech,

“Recede a nobis, quia potentior nostri factus es valde (Genes. XXVI).”

Tertius Jacob, et ipse fortis in gladio, sicut testatur ipse Joseph, loquens filio suo:

“Do tibi partem extra fratres tuos, quam acquisivi in gladio et arcu meo.”

Quartus idem Jopotentia regis potens, quasi rex vel regis pater (Genes. XLI). Quintus Moyses, sextus Aaron, septimus Phinces, octavus Josue, nonus Caleph filius Jephone; deinde duodecim judices, qui judicaverunt et liberaverunt Israel, et sunt viginti et unus (Judic. III). Vicesimus secundus Samuel (I Reg. VII), vicesimus tertius David (I Par. XXIII), vicesimus quartus Elias, vicesimus quintus Eliseus, vicesimus sextus Joiada pontifex clarissimus et Domini benedictus, vicesimus septimus Zacharias, filius ejus, qui cultum Baal, quem Elias et Eliseus exterminaverunt de Samaria per manum Jehu, Jezabel interfecta, deleverunt de Juda et Hierusalem, occisa Athalia filia ejus impiissima, vicesimus octavus rex Ezechias, vicesimus nonus rex Josias, tricesimus propheta nobilissimus Isaias, post istos duodecim prophetae, quorum libri exstant, qui et

“minores”

dicuntur, et fiunt quadraginta duo. Quadragesimus tertius Hieremias, quadragesimus quartus Ezechiel, quadragesimus quintus Daniel, et cum eo tres socii ejus Ananias, Azarias, et Misael, et fiunt quadraginta octo (Dan. III). Quadragesimus nonus Esdras, quinquagesimus Neemias, quinquagesimus primus Zorobabel, quinquagesimus secundus Ihesus, sacerdos magnus filius Josedech in reversione captivitatis et reaedificatione civitatis vel templi. Quinquagesimus tertius cum regina Esther Mardochaeus, qui ambo jure pro uno reputantur, quia regalis dignitas sive sublimitas Esther fuit, Mardochaei gladius. Quinquagesimus quartus Matathias, quinquagesimus quintus Judas Machabaeus. Post illum Jonathas et Simon duces alter post alterum successerunt, et deinde Judas et Joannes, qui et Hircanus filii Simonis novissimi contra pardum, id est, regem Graecorum praeliati sunt, et fiunt quinquaginta novem. Quibus adde hunc ipsum per quem Spiritus sanctus haec locutus est, regem Salomonem (II Par. XXIII), et fiunt sexaginta. Nam Josaphat rex fuerat quidem de fortibus, sed non de fortissimis Israel, quia impio praebuit auxilium, et his qui oderunt Dominum amicitia junctus est per Athaliam filiam Jezabel uxorem filii Joram, quae cultum Baal introduxit in Hierusalem, et omnem impietatem, propter quam necessarii fuerunt gladii fortissimorum Israel (III Reg. XXII). Omnes tenentes gladios, et ad bella doctissimi. Vere tenentes et jure tenentes gladios tam sacerdotes, quam reges, tam patriarchae, quam duces, tam prophetae, quam judices si rationem temporis supradictam rite consideres. Nondum enim processerat

“sponsus de thalamo suo,”

et adhuc laborabat diabolus per satellites et comministros suos, reges Aegyptios, reges quoque Israeliticos scissos a domo David, reges Assyrios sive Babylonios, reges Persicos sive Medos, reges Graecos sive Macedonicos; laborabat, inquam, et laboraverat atque contenderat diabolus serpens antiquus, obsistere volens Dei proposito, ne impleretur promissio, ne collocaretur hic lectus sive thalamus, ne esset unde nasceretur haec beata et dilecta Virgo de cujus utero procedere oportebat dilectum, tanquam sponsum de thalamo suo. Isti erant timores nocturni, quos dicit hoc modo,

“uniuscujusque ensis super femur suum propter timores nocturnos.”

Hinc vere ad bella doctissimi, quia cur bellarent causam prae oculis habebant hujusmodi. Et revera pro causae hujus consideratione percutiendo et occidendo impios, juvat et delectat sive Eliam sive quemlibet alium prophetam aut sacerdotem audire dicentem: Maledictus qui retrahit gladium suum a sanguine, quia videlicet ille erat sine zelo justitiae. Mirum spectaculum, quia cum haec diceret ille realis sive temporalis rex Salomon, habebat et ipse sexaginta fortes ambientes lectum suum, id est, pacatissimum et quietissimum regnum suum. Nam de patre suo David sibi relictos habebat fortes triginta et septem, quorum primus Eleazar, filius patrui David Ahoi, novissimus scribitur Uria Ethaeus. Et quidem mystica littera sic se habet: Eleazar inter tres fortes et Abisai frater Joab, filius Sarviae, princeps erat de tribus, et haec fecit Banaias filius Joiadae, et ipse nominatus inter tres robustos qui erant inter triginta nobiliores, tanquam ad mysterium intendens eorum, qui propter fidem Trinitatis agonizaturi erant, quasi distinctis ordinibus secundum triginta et tres, qui uterque numerus ternarius est, alter singularis, alter decenus, sed in summa omnes triginta septem sunt. Quibus adde principes undecim, quos habebat rex Salomon, regnans super omnem Israel, et duodecim praefectos qui praebebant annonam Regi et domui ejus, quos omnes, videlicet et principes et praefectos suis ex nominibus Scriptura commemorat, et fiunt sexaginta, excepto quod Banaias filius Joiadae, vir fortissimus et magnorum operum, hoc pacto bis nominatur. Illi sexaginta fortes ex fortissimis Israel, tam virtute animi quam corporis fortitudine, tunc temporaliter ambierunt lectum, id est, tutati sunt quietissimum regnum Salomonis temporalis, et sicut in caeteris laudabilibus atque memorabilibus, quae gessit idem Salomon, ita et isto numero fortium magnum sacramentum perpulchrum rex sapientissimus prospexit mysterium, de quo jam pro posse dictum est. Et tunc quidem gladii, sicut jam dictum est, necessarii fuerunt, nunc autem sola necessaria sunt testimonia Scripturarum, et ipsae inter eosdem gladios divinitus provisae sunt, ut tunc conderentur, quae nunc in suo tempore legerentur, quas legentes atque credentes vitam in ipsis haberemus (Joan. V). Unde protinus sequitur:

“ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis Libani. Columnas ejus fecit argenteas, reclinatorium aureum, ascensum purpureum. Media charitate constravit propter filias Hierusalem.”

Ferculum namque regis Salomonis, Scripturae sunt veritatis omnes una mensa Domini cuncta regentis, et omnibus providentis, quemadmodum Psalmista dicit:

“Dominus regit me, et nihil mihi deerit, in loco pascuae ibi me collocavit (Psal. XXII).”

Quid enim est, in loco pascuae ibi me collocavit, nisi fecit me studere in Scripturis? Ibi regit me, scilicet ne quid prave intelligam, et nihil mihi deerit, videlicet quod ad intelligendum mihi necessarium sit. Altissimum est hujusmodi ferculum et habet ascensum. Qualem ascensum? Purpureum. Quid est ascensus purpureus? Deus et homo Christus, pro salute hominum passus et sanguine suo purpuratus. Istud credere, ascendere est. Qui sic ascendit, illum ad refectionem vitae, quae est in Scripturis divinis admittit. Nam qui sic non ascendit, qui non credit, nunquam Scripturas intelligit. Idcirco Judaei non intelligunt, et caeci sunt, quia non ascendunt per hunc

“ascensum purpureum;”

non credunt Christum de Maria Virgine natum, et eum qui a patribus ipsorum crucifixus est, Deum esse ac Dominum, regem Salomonem verum, regem aeternum. Exempli gratia:

“Deus judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis (Psal. LXXI),”

etc. Quomodo haec et horum similia intelligit, qui alium Salomonem, alium regem sive filium regis non recipit, nisi illum hominem, qui suo tempore regnavit, et mortuus est, sicut caeteri homines? Nimis arduum est illi ferculum hoc regis, nec attingere potest quidquam de vitalibus cibis, quos ibi sapientia praeparavit. Unde rex Salomon hoc ferculum fecit? De lignis Libani, id est de hominibus sanctis, hominibus fidei imputribilibus, quorum quamdam similitudinem habent ligna Libani, id est cedri, per id quod sunt naturae imputribilis. Quomodo fecit? Eo videlicet modo, quo ad illos factum est Verbum Domini. Ipse enim rex Salomon erat Verbum Domini, et per Spiritum sanctum corda illorum implevit, et linguas disertas fecit, ut de coelestibus scirent eloqui, qui non ab hominibus, neque per homines fuerant docti, atque ita locuti sunt et scripserunt, quae pascua vitae in quibus homo vivit, quemadmodum ipse dicit:

“Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Deut. VIII; Matth. IV).”

Ibi est argentum, ibi est aurum, nam

“columnas ejus fecit argenteas, reclinatorium aureum.”

Quod est illud argentum, et quod illud aurum? Argentum illud est exterius eloquium valde nitidum; aurum vero interior majestas sensuum. Aurum, inquam, imo desiderabiliora sunt super aurum et lapidem pretiosum multum (Psal. XVIII), quae intrinsecus latent; nitidiora vero super argentum, quae extrinsecus patent.

“Eloquia Domini,”

inquit Psalmista,

“eloquia casta, argentum igne examinatum, probatum terrae, purgatum septuplum (Psal. II).”

Quod dicit casta, quod dicit argentum, ad hanc similitudinem dicit, quia sicut casta mulier a labe corruptionis est immunis, et sicut argentum bene excoctum a cunctis sordibus redditur vacuum; sic verbis sive eloquiis Domini nihil falsitatis, nihil superfluitatis potest esse admistum. Cunctam hominum sapientiam, cunctam rhetorum saeculi hujus eloquentiam exsuperat hoc regis Salomonis ferculum, scilicet omne canonicarum corpus Scripturarum, unde hic animae vivere incipiunt et in aeternum vivunt.

“Media charitate constravit propter filias Hierusalem.”

Quomodo constravit, ipse dicat rex Salomon. Audivimus, quia dicit ipse:

“In his duobus mandatis universa lex pendet et prophetae (Matth. XXII).”

Dixerat enim interrogatus a Pharisaeis, quod esset mandatum magnum in lege:

“Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua. Hoc est maximum et primum mandatum. Secundum autem simile est huic: Diliges proximum tuum, sicut teipsum.”

Statimque intulit:

“In his duobus mandatis universa lex pendet et prophetae (ibid.).”

Vere dixit, et antiquam veritatem dixit. Quid enim aliud ab antiquo Dominus petit:

“Et nunc Israel, inquit Moses, quid Dominus Deus tuus petit a te, nisi ut timeas et diligas eum in toto corde tuo, et in tota anima tua?”

(Deut. X.) Ergo media ferculi rex Salomon

“charitate constravit,”

id est in medio Scripturarum principatum charitatis posuit, quia revera, de quo pendent caetera omnia, illud recte medium ac principale dicitur et est. Ut quid media taliter

“charitate constravit?”

Propter filias Hierusalem. Quas propter filias Hierusalem? Quae sunt illae filiae Hierusalem? Animae fideles, amantes quidem Hierusalem veluti matrem, sed virilem, id est perfectam, nec dum habentes in operibus justitiae virtutem, scilicet in hoc, omnia relinquere propter regem Salomonem, ut suum quoque pro illo valeant crogare sanguinem, aut in virgineo proposito sacram et beatam sponsi et sponsae, dilecti et dilectae, de quibus hic sermo est, jugem celebrare festivitatem. Quomodo vel in quo filiabus hujusmodi proficit, quod media ferculi rex Salomon

“charitate constravit?”

Nimirum in eo, quod facere possunt, et suum faciunt illud quod est aliorum, quod est virorum sive fortium. Verbi gratia, non sunt carne virgines, sed bonum virginitatis in te, o beata Maria, diligendo, suum faciunt. Non alia praeter te genuit regem Salomonem, regem tam magnum, tam magnificum, sed illae, diligendo in te hoc tam grande privilegium, regis ejusdem matres fiunt. Item, non sunt martyres, neque sufficiunt inter fortes praeliari, et pro amore regis Salomonis fundere sanguinem suum, sed martyres diligunt, et diligendo illos, gloriam eorum suam faciunt. Amplius dicam: non sunt dii, sed diligendo Deum, dii vel filii Dei sunt, sicut scriptum est:

“Ego dixi, dii estis, et filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI).”

Proinde quid sequitur?

“Egredimini et videte, filiae Sion, regem Salomonem in diademate, quo coronavit eum mater sua in die desponsationis illius, et in die laetitiae cordis ejus.”

O igitur, filiae Sion, sive filiae Hierusalem, quoniam ferculum ejusmodi fecit sibi rex Salomon, et quoniam propter vos

“media charitate constravit,”

venite ad nuptias; venite et aspicite,

“egredimini et videte hunc regem,”

hunc

“Salomonem”

pacificum, et pacis principem,

“in diademate”

regali, in charitate nuptiali, qualis, quantus, quam gloriosus sit. Nolite hoc solum considerare, qualis sit in carne mea, qualis natus in diversorio, qualis collocatus in praesepio. Egredimini ex istis angustiis, et videte illum

“in diademate”

suo,

“quo coronavit eum mater sua,”

scilicet antiqua patriarcharum et prophetarum Ecclesia, cujus fidei promissus est, cujus de carne progenitus est. Antequam nasceretur, fecit ei mater sua illud pretiosum diadema, quo coronari deberet, et unde cognoscendus foret magnus et spectabilis rex. Quod est illud diadema? Nimirum clarissima propheticae veritatis auctoritas, cujus quot sunt praeconia, tot gemmarum, tot pretiosorum lapidum, est hujus Salomonis diadema, in die desponsionis illius, quo de utero meo,

“tanquam sponsus”

processit

“de thalamo suo,”

et in die laetitiae cordis ejus, quo spinea coronatus corona laborem consummavit, et subsequenti laetificatus resurrectionis triumpho. Et in die laetitiae illius, et

“in die desponsionis”

illius, et in illo diademate videndus et ex illo est diademate, quantus sit agnoscendus. Exempli gratia:

“Parvulus natus est nobis: Filius datus est nobis (Isai. IX),”

et caetera, usque amodo, et usque in sempiternum. Et alibi:

“Catulus leonis Juda, ad praedam, fili mi, ascendisti. Quiescens accubuisti ut leo, et quasi leaena. Quis suscitabit eum? Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femoribus ejus (Genes. XLIX).”

etc. Ex hujusmodi sententiis et dictis propheticis, ex hujusmodi auro et lapidibus, quam multis, quam pretiosis, fabricatum vel compositum est diadema regis veri Salomonis. Nolite ergo eum solummodo in praesepio considerare, sed egredimini mente ex isto, in quo natus est, diversorio, et ex illo, in quo judicatus est, Pilati praetorio sive auditorio, et videte eum in praesepio simul et in diademate, in cruce simul et in ea, qua coronavit eum Deus Pater gloria et honore. Et quis fructus visionis ejus? Ille nimirum, qui in propheta promittitur, regem in decore suo videbunt oculi ejus. Qui enim hic, ubi ambulamus per fidem et nondum per speciem, viderit, et videre voluerit per speculum in aenigmate (I Cor. II) regem Salomonem, in tali diademate, videbit eumdem in decore suo regem, videbit cum facie ad faciem, quando, veniente eo quod perfectum est, evacuatum fuerit, quod ex parte est. Sequitur: