CAPUT XIV. Quod homo uterque et primus ille et secundus iste formatus sit de limo terrae, et quid magis in isto non solum venerabile, sed et mirabile, et quod causa non sit cur Verbum vel hic Spiritus sanctus uterum femineum debeat horrere.

Formavit igitur Dominus Deus hominem de limo terrae, et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitae, et factus est homo, subauditur ille primus, in animam viventem (Gen. II); iste vero novissimus in spiritum vivificantem. Hoc nimirum, tam de isto novissimo quam de illo primo, veraciter praedicatur quod tam istum quam illum formavit Dominus Deus de limo terrae. Caeterum in multitudine filiorum hominum non fuit, nec est, nec erit, de quo idipsum eodem modo veraciter praedicari possit. Nam omnes quidem homines formantur de limo terrae, sed longe alio modo, alio ordine, id est non novo opere, sed usu naturae. Ambos istos formavit Dominus Deus de limo terrae, sed illud quidem Dominus de limo terrae insensibilis et inanimatae, istum autem Spiritus sanctus de limo terrae, sed animatae, id est de humore carnis virgineae sua formavit operatione. Et illum quidem absque patre et matre, istum autem de matre sine patre. Utraque formatio mirabilis. Verumtamen contra argumentatores haereticae temeritatis dicentes: Quomodo de virgine homo formari vel nasci potuit, nec tamen dicentes: Quomodo de limo terrae primus homo formari potuit, istam quidem mirabilem, sed illam dicere non dubitamus mirabiliorem. Mirabilius quippe est de terra inanimata hominem fieri, quam de carne feminae, licet virginea, hominem concipi aut nasci. Ergo ista quidem formatio venerabilior, sed illa mirabilior. Caeterum, si ad magnitudinem dignationis respicias, nihil mirabilius inter omnia quae facta sunt, sive in coelo, sive in terra, quam id quod Deus dignatus est concipi vel nasci de femina. Nec enim adeo miramur quod omnipotens virgini conceptum vel partum dare potuit, mirari autem multo maxime simul et venerari debemus quia tantus hoc voluit, quia femineum Deus, Dei Filius, Deus Dei Spiritus uterum non horruit. Non horruit, inquam, Verbum Dei, Verbum Deus quin femineae carnis humori, quasi coagulum se commisceret, non horruit Spiritus Dei, Spiritus Deus quin, admotis omnibus digitis suis, corporis humani vasculum de illa substantia studiosus figulus perficeret. Attamen si ad rationem attendas, quae causa erat ut Creaturam suam horreret Divinitas? Tu enim quisquis tale quid perhorrescis, perpende ipsum horrorem tuum, utrum ex sensu, an ex ratione sit. Differt enim utrum ex sensu, an ex ratione sit horror, a quo quidpiam patiaris. Denique in multis sensus magis horrescit id quod rationis judicio praecellit. Verbi gratia: Serpentem magis quam lapidem tangere perhorrescis. Sed rursus judicio serpentem lapidi praeferre non dubitatis, videlicet eo quod lapis insensibile et inanimatum, serpens autem animatum et sensibile corpus sit. At vero Deus nullis sensibus fungitur, Deus Dei Filius, non sensu, sed ratione agit, imo ipse sempiterna ratio est. Sed si rite perpendas, horror tuus, quem super feminea natura pateris, magis ex sensu quam ex ratione descendit. Igitur nihil erat propter quod creaturam suam, id est naturam femineam, abhorreret Dei Filius, praesertim quam illi praeparasset, quamque ab omni corruptione immunem conservaret hic sanctus Dei Spiritus, qui, ut jam dictum est, totus in ratione est, et nullis subjacet sensibus impassibilis Deus.