|
Ordo verborum est: O domus Jacob, Dominus dicit: Ne loquamini loquentes,
non stillabit super istos, non comprehendet eos confusio. Ne loquamini
loquentes, nunquid abbreviatus est Spiritus Domini, aut tales sunt
cogitationes. Porro qui sensus sit quotidiano experimento fere perdoceri
possumus. Quoties namque illis loquimur dicentes condemnari omnem
hominem in Christum non credentem, nec Judaeum pertinere ad salutem
Christo incredulum, juxta illud: Qui autem incredulus est Filio, non
videbit vitam, sed ira Dei manet in eo (Joan. III), quanto magis quoque
de Scripturis antiquioribus istud comprobari nitimur. Tanto bellicosius
scutum contra arripiunt, scutum cordis sibi faciunt magnitudinem patrum
suorum, dicentes impossibile esse ut condemnetur genus illorum, et istud
quoque dicunt. Nunquid mendax est Deus, aut mutabilis est Deus? (Num.
XXIII.) Nunquid sicut homo diversis voluntatibus variatur, ut olim
circumcisione, nunc autem baptismum subire debeamus; ut olim firmaverit
nobiscum pactum et cum patribus nostris, et nunc ad inimicitias
conversus sit? Nimirum sicut nunc de judicio futuro, ita et tunc quando
praenuntiabant prophetae adventum Assyriorum sive Chaldaeorum, et in
captivitatem iturum esse propter peccata populum illum, totum quod
dicebatur repellebant, et incredibile esse volebant, impossibile esse
decertabant, taliter derelinqui sanctum populum et sanctam progeniem
Patrum sanctorum, locum sanctum, templum pulchrum et gloriosum. Dicebant
ergo secundum verba haec, non stillabit super istos, et non comprehendet
eos confusio. Nunquid abbreviatus est spiritus Domini, aut tales sunt
cogitationes ejus? dicebant, inquam, mendaces et blasphemos esse
prophetas, imo nec prophetas sed audaces dici debere sycophantas, qui
auderent dicere quod stillare deberet ira de coelo super Abrahae filios,
super genus Isaac ac super stirpem Jacob, quod gentem sic magnificatam
et honoratam comprehenderet confusio, quod tam brevis diceretur esse
spiritus Domini, ut tam cito poeniteret eum super bonis quae promiserat
illis, et quod tales, id est tam mutabiles diceretur habere cogitationes
Deus, qui et incommutabilis. Siquidem aiebant: Homines isti non
quaesierunt pacem populi hujus, sed malum. Haec ergo intuens propheta,
imo per prophetam Dominus: Ne, inquit, loquamini, loquentes verba
hujuscemodi. Quid enim Nonne verba mea bona sunt cum eo qui recte
graditur? Et econtrario populus meus in adversarium consurrexit. Ac si
dicat: Ut quid talia loquimini, et quasi pro me aemulamini, declamando
quod ego sim Deus fidelis, Deus patiens et longanimis: quod non essem,
si stillaret a me malum super vos, si comprehenderet vos confusio? Nonne
et cum istud vobis fecero, nihilominus verba mea, cum quo esse debent,
cum eo sunt bona et prospera. Et quis ille est, nisi is qui recte
graditur? Nimirum econtrario debent esse dura et adversa cum eo qui non
recte graditur, qui in contrarium consurrexit, quod fecit populus meus.
Consulite ipsam quam suscepistis legem, et ipsa respondebit vobis quales
inter me et vos conditiones fuerint. Exempli gratia: Custodi ergo
praecepta, et caeremonias, atque judicia, quae ego mando tibi hodie ut
facias. Si custodieritis et feceritis ea, custodiet Dominus Deus tibi
pactum et misericordiam quam juravit patribus tuis (Deut. VI). En,
inquit, propono in conspectu vestro hodie benedictionem, et
maledictionem: benedictionem, si obedieritis mandatis Domini Dei vestri;
maledictionem, si non audieritis mandata Domini Dei vestri (Deut. XI).
Ecce autem populus meus mandata mea non custodivit, sed in contrarium
consurrexit. Nunc ergo exigere potest aut debet, ut cum eo verba mea
bona sint, ut esse debent cum eo qui recte graditur, et non potius
maledictionem subire, sicut in conditionalis legis decreto continetur?
Ad haec tanquam si quaereret populus in quo mandatis Domini non
obedierit, sed potius in adversarium consurrexit, protinus subsequitur,
et dicit: Desuper tunicam pallium subtulistis, et eos qui transibant
simpliciter, convertistis in bellum. Mulieres populi mei ejecistis de
domo deliciarum suarum, a parvulis earum tulistis laudem meam in
perpetuum. Surgite et ite, quia non habetis hic requiem. Propter
immunditiam ejus corrumpetur putredine pessima. Causas reddidit ex
quibus convincitur populus, quod in adversarium consurrexerit. Oportebat
autem causas esse universales, id est ad universum populum pertinentes,
quoniam non de uno homine, quod in adversarium consurrexerit, sed de
universo populo dictum est per apostrophen ad universum populum, desuper
tunicam pallium sustulistis, et caetera omnia verbis praeteriti
temporis, quod non videretur adeo esse conveniens, si tantummodo de
quotidianis loqueretur injuriis sive rapinis. Igitur ubi, quando et
quomodo populus Domini ita in adversarium consurrexerit, ut desuper
tunicam pallium sustulerit, et caetera haec faceret, de sanctae
Scripturae rationibus proferendum est, et nihilominus quis ille fuerit
cujus desuper tunicam pallium sustulerunt. Hoc facere cupientes, primum
quaerimus quid rationis fuerit quod Achaz propheta loquens cum Hieroboam
in sermone Domini de regno, pallio novo quo indutus erat, rem ipsam
taliter significavit, ut scinderet illud in duodecim partes, tolle,
inquit, tibi decem scissuras. Haec enim dicit Dominus Deus Israel: Ecce
ego scindam regnum Salomonis de manu ejus, et dabo tibi decem tribus
(III Reg. XI). Profecto per pallium suum regnum Israel satis manifeste
significavit, atque idcirco factum illud hic in praesenti loco cum
dicitur, desuper tunicam pallium sustulistis, nos animadvertere facit,
quia coelestis gratia puero suo David, quasi pallium super tunicam
dederat Israel et Judam, ut super utrumque regnaret. Prius quasi tunica
induerat illum quando regnum dedit ei primum super Judam solum. Septem
quippe annis regnavit in Hebron super domum Juda, priusquam regnaret
super omnem Israel. Quando vero venerunt universae tribus ad David in
Hebron et unxerunt eum regem super se; cum jam septem annis, ut diximus,
regnasset super domum Juda, tunc Dominus eidem David, super tunicam
pallium quoque addidit (II Reg. V). Et congrue sicut per Israelem
pallium, sic et per tunicam domus Juda intelligitur, quia videlicet
sicut tunica propius haeret corpori quam pallium, sic tribus Juda
propinquior quam caeterae tribus fuit ipsi David: nam ipse ex illa tribu
exstitit. Igitur, o popule meus, si quaeritis cur dixerim, et econtrario
populus meus in adversarium consurrexit, ecce dico vobis, quia desuper
tunicam pallium sustulistis, id est vosmetipsos semini David ademistis,
vosipsae decem tribus ab ipso recessistis, ut a me quoque recederetis,
sicut et fecistis. Nam, relicto altari et templo meo, spretis
promissionibus seminis, quod est Christus, quae dictae sunt ad David,
vitulos aureos quos fecit Hieroboam coluistis et colere non destitistis.
Hoc agentes sive agere jamdudum intendentes, eos qui transibant
simpliciter convertistis in bellum. Quinam erant illi? Nimirum ipse
David et viri ejus, viri fortes, imo fortissimi, et quantum fortes,
tantum simplices, id est bona fide et simplici corde cum Deo et
hominibus ambulantes. Illos, inquam, convertistis in bellum,
constituentes super vos regem Absalon adversus patrem suum (IV Reg.
XXIII), et illo mortuo rursus sequentes Seba filium Bochri (II Reg. XX).
Jam tunc pene desuper tunicam pallium modo jam dicto sustulistis, quia
videlicet buccinante Seba et dicente: Non est nobis pars in David, neque
haereditas in filio Isai (III Reg. XII); separatus est omnis Israel a
David, et ita sine pallio parumper remansit in sola tunica, quia soli
adhaeserunt ei contribules sui viri Juda Peccaverat namque in Uriam, et
idcirco laborabat, subtrahente Domino ad breve tempus pacem vestram, non
tamen auxilii sui gratiam, quia citius illo propitio, ita recepit
pallium sicut et tunicam, id est Israelem sicut et Judam. At ubi
peccavit filius ejus Salomon, non in unum hominem, sicut ipse David in
Uriam, sed in ipsum Deum, colendo deos alienos propter mulierum
concupiscentiam, tunc infirmata est domus David, et vos praevaluistis
tollere illi pallium: nec enim vobis resistere potuit. Quare? Ante enim,
inquit Dominus, factum est verbum hoc, id est judicium hoc, videlicet ut
non posset resistere domus David exigentibus peccatis, ut dimitterem vos
secundum desideria cordis vestri. Notanda proprietas dictionis, quia sic
est dictum, ut eos qui transibant simpliciter, convertistis in bellum.
Transire namque sanctorum electorum est, qui manentem hic civitatem non
habent, sed futuram, inquirunt (Hebr. XIII), secundum nomen Hebraeorum,
de quibus David tam fide, quam carne ortus est. Hebraei namque Latine
dicuntur transitores. Ejusmodi fuerunt David et Ezechias, et Josias, et
caetera domus David fidelis, intra quam et domum Hieroboam, sicut
Scriptura refert, semper bellum fuit (III Reg. XIV). Juxta quam
similitudinem nunc usque semper bellum est, et erit usque in finem
saeculi, inter eos qui in praesenti saeculo animum figunt, et eos qui ad
aeterna futuri saeculi bona transire satagunt. Igitur et eos, inquit,
qui transibant simpliciter convertistis in bellum, et in illo bello
malum obtinuistis triumphum. Quomodo? Mulieres, inquit, populi mei
ejecistis de domo deliciarum suarum, et a parvulis earum tulistis laudem
meam perpetuum. Quaenam erant mulieres populi mei, nisi homines
infirmiores in vobis, qui populus meus esse debuistis? Quae autem erat
domus deliciarum ejusmodi mulierum, nisi domus mea in Hierusalem, domus
orationis in qua invocabatur nomen meum? De illa domo vos mulieres illas
ejecistis, id est infirmiores et pauperes, quibus praevaluistis, sicut
mulieribus solent viri praevalere. Ejecistis, inquam, videlicet tenendo
et teneri cogendo illud edictum Hieroboam. Nolite ultra ascendere in
Hierusalem, sed ite ad adorandum vitulum usque in Dan (III Reg. XII).
Ita ejiciendo mulieres a parvulis earum, tulistis laudem meam in
perpetuum, id est ignorantem et errantem multitudinem fecistis, in malo
perseverare, ut nunquam recederent a peccatis Hieroboam. Notanda hic
trina distinctio peccantium, quam in sanctis Scripturis animadvertere
solemus, ita ut eorum qui per ignorantiam, et eorum qui per
infirmitatem, et eorum qui per superbiam peccant. Nam qui per superbiam
peccant, ipsi sunt contra quos maxime invehitur, sic incipiendo, et
econtrario, populus meus in adversarium consurrexit. Qui autem per
infirmitatem peccatis consentiunt, ipsi sequenti loco denotantur
dicendo: Mulieres populi mei ejecistis de domo deliciarum suarum. Porro
qui per ignorantiam delinquunt, ipsi sunt de quibus ait: A parvulis
earum tulistis laudem meam in perpetuum. Omnes pariter inexcusabiles
sunt, et illi fortes viri simplicium debellatores, qui fortiter
despoliaverunt, et illae mulieres quae cum viri esse deberent,
effeminatos tali in periculo animos habuerunt, timendo homines plus quam
Deum, et illi parvuli sensu qui scientiam Dei non habuerunt, et omnes
pariter una sententia feriuntur, quam protinus depromit, dicens: Surgite
et ite, quia non habetis hic requiem. Quod cum dicit, subaudiendum est
illud quod notissimum est et esse debet, propter peccata Hieroboam, vel
quia non recessistis a peccatis Hieroboam, qui peccare fecit Israel (IV
Reg. X), ut sequens versiculus, propter immunditiam ejus, neque praesens
est nominativus casus quem requirit hoc tertiae personae verbum
corrumperetur. Non utique accidit hoc per imperitiam sive incuriam
eloquentis, sed per naturam et severam indignationem prophetici spiritus
infame nomen exsecrantis et superfluum esse judicantis, in libro suo
scribere vocabulum, quod totis Historia sacra denotavit, dicendo de
singulis regibus Israel, non recessit a peccatis Hieroboam, qui peccare
fecit Israel (ibid.). Itaque propter immunditiam ejus, subauditur
Hieroboam, quem tu, o lector, quomodo ignorare potes; ejus, inquam, qui
peccare fecit Israel, putredine pessima corrumpetur, ipse qui in
immunditiam ejus suscepit Israel? Vide ergo, ut sanctae Scripturae sis
familiaris ac domesticus, et tunc animadvertis, quam familiariter ad te
conversus spiritus propheticus qui dixerat, surgite et ite, quia non
habetis hic requiem, dicit tibi, propter immunditiam Hieroboam
corrumpetur Israel putredine pessima. Quam propter immunditiam? Nimirum
propter vitulorum cultum, qui magna est immunditia ejus qui fecit eos.
Si enim de uno vitulo quem fecerant in deserto veraciter dictum est:
Videns ergo Moses populum quod esset nudatus, spoliaverat enim eum Aaron
propter ignominiam sordis (Exod. XXXII), quanto magis de duobus recte
dicitur propter immunditiam ejus, qui illos fecit? Igitur propter
immunditiam ejus, propter non dominos, sed vitulos ejus, quia factus est
immundus, Israel corrumpetur, non qualicunque, sed pessima putredine, id
est non sola corporum quae nunc imminet captivitate, sed animarum quoque
abjectione et irrecuperabili damnatione, quia poenitentiam noluerunt
agere. His dictis ex imperio Domini, statim ex affectu proprio
subjungit: Utinam non essem vir habens spiritum, et mendacium potius
loquerer. Non enim absque dolore, sine misericordia, sine compassione
circa genus suum esse poterat homo Dei, quamvis contra eos inveheretur
in sermone Domini zelo tam vehementi, sicut nec Apostolus cum adversus
idipsum genus suum vehementer inveheretur, declamando caecitatem ejus,
ita praelocutus est: Veritatem dico in Christo, non mentior, testimonium
mihi perhibente conscientia mea in Spiritu sancto, quoniam tristitia est
mihi magna, et continuus dolor cordi meo (Rom. IX). Nam quo pondere
statim ibidem subjungit, optabam enim ego ipse anathema esse a Christo
pro fratribus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem meam, qui sunt
Israelitae (ibid.). Eodem et iste, utinam, inquit, non essem vir habens
spiritum, et mendacium potius loquerer. Nempe qui facit hoc, anathema
esto a Deo, utpote pseudopropheta loquens de corde suo, non quod Deus
inspirat, sed quod mendacii pater diabolus serpens antiquus insibilat.
Ad haec Dominus respondet: Stillabo tibi vinum in ebrietatem, et erit,
super quem stillatur populus iste. Ac si dicat: Non erit ita, ut tu nunc
optabas; sed tibi stillabo ut nunc usque stillavi; non aquam mendacii,
sicut pseudoprophetis, sed vinum veritatis, sicut vatibus sanctis; et
hoc usque in ebrietatem, et usquequo tu inebriaberis, et tacere non
possis, sed loquaris ex abundantia cordis, et super quem stillatur vere
prophetiae pluvia, populus est iste pro quo tu doles, et quantumvis
doleas iste est, iste, inquam, putredine pessima, sicut prophetasti,
corrumpi habet. Hujusmodi dolor consolatione Domini dignus est. Sequitur
ergo, dicitque et ipsi et per ipsum caeteris humilium servorum suorum
consolator Dominus. Congregatione congregabo Jacob totum te; in unum
conducam reliquias Israel, pariter ponam illum quasi gregem in ovili,
quasi pecus in medio causarum tumultuabuntur a multitudine hominum.
Ascendet enim pandens iter ante eos, divident et transibunt portam, et
egredientur per eam, et transibit rex eorum coram eis, et Dominus in
capite eorum. Profecto liquet verba consolatoria haec esse ut non doleat
Jacob sive Israel, id est quicunque de illo patriarcha sancto secundum
carnem natus, secundum fidem quoque filius ejus, quemadmodum iste
propheta dolens dixerat, utinam mendacium loquerer, id est utinam
nequaquam secundum prophetiam meam tanta Israeliticae multitudinis
amissio fieret. Utinam caecitas in Israel non contingeret. In eodem
istum spiritus consolatur in quo et Apostolus, qui dum loco supra
memorato dixisset, quia caecitas ex parte contigit in Israel (Rom. XI),
subjunxit, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus
fieret (ibid.). Illa plenitudo gentium hic dicitur Jacob, id est
supplantator, dicendo, congregatione congregabo Jacob, totumest: Nam
reliquiae Israel, quae ut idem Apostolus ait, secundum electionem
gratiae salvae factae sunt (ibid.), manifeste hic sequentibus verbis
exprimuntur, in unum conducam reliquias Israel. Et est sensus, Jacob: id
est supplantatorem ex gentibus populum congregans et reliquias Israel
conducens, unum efficiam coetum, ut in unitate sint habendo unam fidem
et unum spiritum, ut nulla sit distinctio pro carnis origine, sed omnes
tam Judaei quam Graeci filii sint Israel, et filii Abrahae, et
indifferenter reputentur in semine. Hoc est, quod adhuc repetens pulchra
exornat similitudine. Pariter, inquit, ponam illum quasi gregem in
ovili, et quasi pecus in medio caularum. Idem videtur esse quasi gregem
in ovili, et quasi pecus in medio caularum, sed non sine causa
repetivit, quia videlicet nunc quidem est unus grex et unum ovile, sed
aliunde grex Judaici, et aliunde venit grex gentilis populi. Nam ille
pastor omnium dixit: Et alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili, et
illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile et
unus pastor (Joan. X). Igitur et reliquias Israel quasi gregem in ovili,
et plenitudinem gentium quasi pecus in medio caularum pariter ponam, et
pariter, inquam, id est habentes unam fidem et unum spiritum, ita
simpliciter obedientes unicae regulae veritatis, sicut mansuetae oves
subditae sunt pastori. Nec vero parva multitudo erit, sed tumultuabuntur
a multitudine hominum, quia videlicet oves istae homines sunt, et
homines hi tam multi erunt ut magnum et publicum per orbem terrarum
faciant divinae laudis tumultum, cum magno tumultu coelum herbidumque
pascendo compleant paradisum. Quod cum factum fuerit, nec tu Michaea,
nec aliquis prophetarum sive apostolorum dolorem aut tristitiam habebit
de amissione filiorum Israel carnalium. Talis vel tanta congregatio,
quomodo vel per quem facienda foret exponens: Ascendit enim, inquit,
pandens iter ante eos; divident, transibunt portam, et egredientur per
eam, transibit rex eorum coram eis, et Dominus in capite eorum. Iste
pandens iter, iste rex et Dominus transiens coram eis; ipse est, qui
loco jam praelibato in Evangelio dicit: Ego sum pastor bonus (ibid.).
Quomodo iste ascendit pandens iter ante eos? Cum, inquit, proprias oves
emiserit, ante eas vadit, et oves illum sequuntur, quia sciunt vocem
ejus (ibid.). Quomodo ante eas, nisi patiendo pro illis, relinquens
exemplum patiendi, et aperiens aditum paradisi? Ascendet ergo, inquit,
subauditur in crucem et exaltabitur a terra bonus pastor ponendo animam
suam pro ovibus suis, ascendet super occasum, id est super mortem,
resurgendo mortem quippe calcabit, et ascendet super coelos coelorum, et
sedebit ad dexteram Patris pandens iter ante eos, videlicet ut eo
perveniat humilitas gregis, quo praecessit celsitudo pastoris. Sic illo
pandente iter extunc divident et transibunt portam, et egredientur per
eam, illam videlicet portam, de quo Psalmista: Haec, inquit, porta
Domini, justi intrabant per eam (Psal. CXVII). Quaenam haec est porta,
nisi ipsa eadem passio Christi, extra quam nulla est porta, nulla est
via, qua in vitam quis possit ingredi? Portam illam quam fecit in latere
crucifixi lancea militis inundationem illam sanguinis et aquae, quae
inde profluxit, divident, ait, et transibunt et egredientur per eam,
nimirum secundum divisionem maris Rubri, per quam transierunt filii
Israel, merso Pharaone cum curribus et equitibus suis (Exod. XIV). Hanc
ita dividere oportet, ut unum eumdemque Christum cujus in morte
baptizati sumus, Deum et hominem credentes, et naturam utramque certa
discretione dignoscentes, impassibilem quidem ex divinitate, passum
autem semel ex humanitate confiteamur firmiterque teneamus. Ita
dividentibus et transeuntibus transibit, inquit, rex eorum coram eis,
quod jam factum est: transivit enim ex hoc mundo ad Patrem, et Dominus
in capite eorum, quia videlicet Dominus nomen est illi, et ipse caput,
ipsi autem membra sunt: ille rex et isti populus; ille pastor, et isti
oves pascuae ejus. De isto transitu atque egressu per portam hanc, ipse
loco jam dicto loquitur: Per me si quis introierit, salvabitur; et
ingredietur et egredietur, et pascua inveniet (ibid.). Ingreditur enim
quis, dum fidem suscipiendo fit ovis hujus pastoris, et egreditur dum
vitam praesentem finit, et tunc pascua invenit vitae aeternae
immarcessibilis. Sed et hoc ibidem dicit: Omnes quotquot venerunt, fures
sunt et latrones (ibid). Item fur non venit, nisi ut furetur, et mactet,
et perdat. (ibid). Hoc est quod propheta dicturum illum certissime esse
sentiens, quasi jam dixerit, protinus ait:
|
|