|
Onus Ninive: liber visionis Naum Helchseaei. Iram et indignationem,
tribulationem et angustiam, quam et Apostolus declamat in omnem animam
hominis operantis malum (Rom. II), denuntiat onus a superna majestate
superpositum Ninive. Quam ob causam? quibus culpis praecedentibus
commeruit Ninive ut iram declamaret super illam spiritus propheticus
absque ulla commiseratione? Nam, si totum onus rite perpendas, si totum
textum prophetiae diligenter consideres, non commiserescens aut de
poenitentia consulens, imo consultabundus et quasi de certissima
vindicta plaudens fere cuncta loquitur, exceptis paucis, quae interserit
in consolationem populi Dei, secundum nomen suum, quod est Naum.
Interpretatur enim consolator. Exempli gratia: Vox flagelli et vox
impetus rotae, et equi frementis, et quadrigae ferventis et equitis
ascendentis, et micantis gladii, et fulgurantis hastae, et multitudinis
interfectae, et gravis ruinae, et finis non est cadaverum (Nahum. III).
Item: Custodes tui quasi locustae, et parvuli tui quasi locustae
locustarum, quae confidunt in sepibus in die frigoris. Sol ortus est, et
avolaverunt, et non cognitus locus earum ubi fuerint (ibid.). Pauca haec
pro exemplo posita sunt, quia talis est totus fere prophetiae textus, ut
misericors irridere videtur ipse qui natura misericors est, loquens in
prophetis Spiritus sanctus. Quam ergo ob causam, vel pro quibus eorum
meritis sic in eos invehitur. Agnoscenda est causa ut agnoscatur et Dei
justitia, ac proinde magis ipsa pulchritudo prophetiae praesentis
illucescat? Quod enim obscura videtur et clausa, hoc maxime facit causa
nondum intellecta. Dicamus ergo: Ninive civitas magna, metropolis erat
Assyriorum. Porro Assyrii tunc prae caeteris gentibus regnabant, easque
dominatione premebant, quod primus facere coepit Ninus rex Assyriorum, a
quo et civitas Ninive condita vel denominata est. Propterea per Isaiam
sic loquitur Dominus: Vae Assur, virga furoris mei, et baculus ipse in
manu ejus indignatio mea (Isa. X). Nam sicut virga furoris, velut
baculus indignationis Domini gentes cecidit et regna confregit, et jugo
suo pressit annis ferme mille trecentis. Super caetera mala illud summum
fuit sacrilegium superbiae et cordis ejus magnifici, quod captivatis
decem tribubus, super Judam quoque et Hierusalem inundavit (IV Reg.
XVII), ubi erat verbum promissionis, unde oportebat salutem venire, id
est Christum nasci juxta veritatem Dei, de semine David: inde est ille
prophetae dolor, illa dolentis exclamatio: Et erit extensio alarum ejus
implens latitudinem terrae tuae, o Emanuel (Isai. VIII). Et est sensus:
Ad hoc tendet superbia ejus, et ista erit intentio diaboli, cui militat
superbia, ejus, ut non fiat quod juravit Deus, tuum nobis adventum
promittens, audite, inquiens, domus David: Ecce virgo concipiet, et
vocabitur nomen ejus Emanuel (Isa. VII). Num parva ista causa est?
Revocetur ad memoriam signum illud magnum et memorabile de Apocalipsi
quod apparuit in coelo: Mulier amicta sole, ut luna sub pedibus ejus, et
in capite ejus corona stellarum duodecim, et in utero, inquiens, habens,
et clamabat parturiens, et cruciatur ut pariat; et draco magnus rufus
habens capita septem, et cornua decem, stetit ante mulierem, quae erat
paritura, et cum peperisset, filium ejus devoraret (Apoc. XII).
Mysterium hoc recte perspectum palam facit, quod revera grande onus
super se levaverit, magnum super se judicium sumpserit Ninive, id est
regnum Assyriorum, etc. regna singula suis temporibus locum et gentem
impugnantia, quae videlicet gens per illam mulierem in utero habentem
figuratur, quia de ipsa Christus erat nasciturus, sicut econtra regna
ipsa per septem draconis capita recte intelliguntur. Nam ex quo mulier
in utero habere coepit, id est ex quo ad Abraham factum est verbum
promissionis de semine ejus quod est Christus, ut in ipso omnes gentes
benedicerentur, extunc septem regna numerantur, per quae instanter agere
conatus est diabolus, ut eadem promissio non impleretur, ut salus non
veniret, ut Christus non nasceretur: scilicet regnum Aegyptiorum, quod
pueros Hebraeorum masculos necari jussit (Gen. XXXIV; Exod. I); et
regnum decem tribuum carnaliumque Judaeorum, quod Achab et Jezabel
incipientibus prophetas Domini occidit (III Reg, XX); regnum Assyriorum
atque Babyloniorum, qui pro uno capite computantur, quia venientes ab
eodem climate, isti decem tribus, isti Judam captivaverunt (IV Reg.
XVII); et deinde regnum Persarum et Medorum, sub quo voluit Aman delere
universum genus Judaeorum (Esth. III); deinde regnum Macedonum sive
Graecorum, sub quo Machabaei laboraverunt; deinde regnum Romanorum, sub
quo ipse Christus et martyres ejus passi sunt. Caput septimum erit
Antichristi regnum. Quomodo iniqui omnis membra diaboli dicuntur et
sunt, sic eadem regna draconis jam dicti capita fuerunt, quorum singula
suis temporibus contra mulierem in utero habentem, id est contra
Ecclesiam in verbo promissionis sperantem, diabolico spiritu exagitata
steterunt, plurimumque sanguinem fuderunt. Hinc illud nostrum opusculum
est, cujus supra in prologo mentionem feci, quod intitulatur De victoria
Verbi Dei. Nunc igitur velut ostio sermonis aperto in altissimam
prophetiae hujus seriem ingrediendum est. Onus Ninive, liber visionis
Naum Helchesaei. Naum, sicut jam dictum est, consolator interpretatur.
Porro Ninive hoc loco totus mundus est, mundus damnatus, id est
reproborum omnium totum corpus, et mundus qui electos Dei persequitur,
non solum propter interpretationem nominis, quia Ninive speciosa
interpretatur, et mundus Graece [k][oac][s][m][o][sf], id est speciosus
sive ornatus dicitur, verum et quia tunc Ninive mundi erat caput, et
regnum Assyriorum super caetera regna principatum obtinens, contra
Dominum, sicut apud Isaiam legimus, gloriabatur (Isa. X). Nonne iste
igitur cujus nomen, quod est Naum, ita de Hebraico, sicut Paracletus de
Graeco, vertitur in consolatorem, et nunc, inquam, iste consolator sub
nomine Ninive arguens mundum, illius et nomen gerit, et officium agit,
de quo Salvator in Evangelio: Cum, inquit, venerit Paracletus, ille
arguet mundum de peccato, et de justitia, et de judicio? (Joan. X) et
quo de peccato jam tunc arguebat mundum nisi de eo quod non solum non
speraverunt in te Assyrii quorum, ut jam dictum est, metropolis erat
Ninive, verum etiam impugnaverunt te, fuitque extensio alarum eorum
implens latitudinem terrae tuae, o Emmanuel? (Isa. VIII.) Cujus de
justitia mundum arguebat, nisi de illa qua exoptabat David justitiam
Dei, dicens: Miserere mei, ut justificeris in sermonibus tuis? (Psal.
LVI.) De illa nimirum justitia jam tunc arguebat Spiritus sanctus, tam
in isto quam in caeteris prophetis singula capita draconis hiantia
crudeliter, ad perniciem supradictae mulieris in utero habentis, ne illi
nasceretur filius masculus, qui perveniret ad Deum et ad thronum ejus,
quemadmodum dicit ipse: Quia ad patrem vado, et jam non videbitis me
(Joan. XVI). In hoc denique est justitia Dei, in hoc justificatus est
Deus in sermonibus suis, quia sicut promisit, sic juravit David, ita de
fructu ventris ejus super sedem suam posuit (Psal. CXXXI), et de hac
justitia redarguebatur in prophetis, redarguit in Evangelio mundum, quia
laborabat ne ita Deus in sermonibus suis justificaretur, quia laboravit
amplius coruscante Evangelio, ne ita Deus in sermonibus suis esse
justificatus praedicaretur. Porro, de judicio quomodo jam tunc mundus
arguebatur? Nondum enim princeps hujus mundi erat judicatus, nondum erat
illud judicium mundi, de quo Salvator dicebat: Nunc princeps hujus mundi
ejicietur foras (Joan. XII). Quomodo ergo de judicio mundum arguebat,
nisi quia mundo vidente et admirante singula draconis capita, ita
condemnabat ut in quamdam similitudinem judicandi principis mundi
Pharaonem obrueret mare, canes comederent Jezabel, Nabuchodonosor quasi
bos fieret, Aman in patibulo quod alteri paraverat ipse penderet,
Antiochus Epiphanes sine manu intritus interiret. Ita nimirum de judicio
mundus jam tunc arguebatur, quia videns prodigiosas impiorum vindictas,
tamen ab impietate non recedens, secundum exemplum eorum, locum et
gentem infestare non desinebat, unde salus ventura erat. Tandem et illud
non praetereundum, quia sicut alii sunt, in quibus Spiritus veritatis
arguit mundum, et alii quibus ipse est Paracletus, ita titulus iste in
aliud atque aliud dividitur onus Ninive, liber visionis Naum, quia
profecto alii sunt quibus prophetia haec onus est damnationis, et alii
quibus liber est consolatoriae visionis, non abs re quod in negotio vel
officio tam grandi Helchesaeum se dicit a viculo Helchelae admodum
parvo, suam nimirum parvitatem humiliter agnoscens, ut in magna gratia
perseveraret mentis humilitas, quia Dominus Deus noster, qui in altis
habitat, ipse humilia respicit in coelo et in terra (Psal. CXII). Oneris
pondus sive pressura jam ex initio libri sentiri potest cum dicit: Deus
aemulator, et ulciscens Dominus, et habens furorem. Ulciscens Dominus in
adversarios suos, et irascens ipse inimicis suis. Quod Deus aemulator
sit, quodque ejus aemulatio sanctis imitanda sit, noverat ille qui
dicit: Aemulor enim vos Dei aemulatione, despondi enim vos uni viro
virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI). Cum multa sint in
Scripturis exempla sive documenta aemulationis Dei, magis hoc testimonio
libuit uti, quia magis ad nostram intentionem accedit, dum intendimus
quoad possibile est demonstrare in quo vel circa quid et contra quem
aemulatio Dei sit vel fuerit. Intelligimus quippe circa Ecclesiam
aemulationem Dei semper fuisse vel esse, et maxime ex quo Ecclesia verbo
promissionis ex ipso impregnata est, credente Abraham sibi promittenti
et hanc fidem genti suae relinquente, quod in semine ejus, quod est
Christus, universae gentes benedicerentur. In quo circa dilectam
ejusmodi extunc fuit aemulatio Dei? In eo videlicet ut eam virginem
castam exhiberet sibi, ut non fornicaretur cum diis alienis, paritura
filium sibi, paritura mundo auctorem salutis, contra quem erat haec
talis aemulatio Dei. Nimirum contra hunc supradictum draconem, qui
habens capita septem, stetit ante illam mulierem, Verbum promissionis in
utero habentem, ut eam aut corrumperet aut interficeret; id est habens
regna septem, quae supra jam memorata sunt, stetit et egit contra
Judaicam gentem, adversus Davidicam stirpem, ut eam aut in anima per
cultum idololatriae adulteraret, aut in corpore funditus occideret atque
deleret. Igitur aemulator, id est vehemens amator Deus, et ulciscens
Dominus, quia videlicet in ipsa aemulatione peccata gentis ipsius
saepius est ultus. Exempli gratia: Quando gentem illam aemulatus est, in
Aegyptiaca servitute diis alienis servientem, et descendit liberare eam
in manu potenti et brachio excelso, protinus eorum murmurationem sic
ultus est ut omnes qui numerati fuerant a viginti annis et supra,
prostraret in deserto (Num. XIV). Deinceps ergo, per succedentia tempora
quoties peccaverunt, tradidit eos in manus gentium, et dominati eorum
qui oderunt eos (Psal. CV). Sed et in quibusdam eorum corporali vel
temporali ultione non contentus, in anima quoque est ultus. Unde et
repetit ulciscens Dominus, additque et habens furorem. De talibus alius
propheta divinae concedens justitiae dicit: Induc super eos diem
afflictionis, et duplici contritione contere eos, Domine Deus meus (Jer.
XVII). Et in Deuteronomio Dominus dicit: Ignis succensus est in furore
meo, et ardebit usque ad inferni novissima (Deut. XXXII). Quae hactenus
dicta fuit, de illo populo constat qui se amicum Dei et populum
confitebatur. Sequitur de illis, qui manifeste inimici sunt vel hostes
ejus, quos ipse non aemulatur, sciens quod contra ipsum sint, ita ut ne
ore quidem ipsum confiteantur, imo et nomen ipsius in confessoribus ejus
persequantur. Ulciscens Dominus in hostes suos et irascens ipse inimicis
suis. Hoc nempe iste versiculus a praecedente differt, quod in illo et
aemulator et ulciscens Dominus dicitur, et in eos qui ex illo populo
ejus reprobi fuerunt vel sunt, et ulciscens esse, et furorem habere
asseritur, quem Psalmista pavescens: Domine, inquit, ne in furore tuo
arguas me (Psal. VI): in isto autem de aemulatione sive aemulatoris
nomine omnino tacetur, tantumque ulciscens, et irascens dicitur Dominus,
et in quos ulciscitur quibus irascitur, hostes et inimici manifeste
pronuntiantur, qualis erat Pharao, qualis fuit Jezabel, qualis exstitit
Nabuchodonosor, quando dixit: Et quis est Deus, qui eripiat vos de manu
mea (Dan. III), quales sunt vel fuerunt omnes qui tetenderunt adversus
Deum manum suam, et contra omnipotentiam roborati sunt, qui cucurrerunt
adversus eum erecto collo et pingui cervice armati sunt. Non eos
aemulatus, imo contra eos aemulatus est aemulator Deus semen Abrahae,
quod erat apprehensurus, aemulatus inquam et ultus est ulciscens
Dominus. Aemulatus defendendo et liberando, ultus virga iniquitates
eorum et in verberibus peccata eorum visitando. Nec ante desiit pro
gente illa aemulari et peccata misericorditer ulcisci, donec ex ipsa
carnem assumpsit. Quo facto desiit aemulari, quia gens eadem in
contrarium surrexit, futurum hic quasi praeteritum in Ezechiele edixit:
Zelus meus recessit a te, et ultra non irascar tibi (Ezech. XVI).
Verumtamen in Deum nulla passio cadit, nec more hominis irascitur aut
furorem habet, nec ullo modo passibilis est, sed quidquid his vocibus
significatur, agit impassibiliter. Unde cum dixisset: Dominus habens
furorem, et irascens ipse inimicis suis, statim subjunxit: Dominus
patiens et magnus fortitudine, et mundans non faciet innocentem. Cum
dicit Dominus patiens, talem asserit Dominum qui furoris vel irae suae
impatientiae nullam unquam habet passionem. Similiter cum dicit, magnus
fortitudine, talem illum praedicat qui nulla frangatur doloris
infirmitate. Sed dicet aliquis: Quomodo ergo misericors est, aut quomodo
qui in ipso vel ex ipso est spiritus pietatis, secundus in ordine septem
spirituum, a spiritu timoris Domini? Ad haec inquam. Nos illam pietatem
non dicimus esse passionem, imo virtutem, ut veram charitatem. Passim
legimus quatuor passiones animi humani, gaudium et dolorem, timorem et
spem. Sed profecto quatuor sunt eorumdem nominum non passiones, sed
magnae virtutes in divinis Scripturis, quas brevibus discernimus vel
determinamus differentiis. Etenim gaudium saeculi passio est. Gaudium in
Spiritu sancto, vel gaudere in Domino virtus est. Dolor vel tristitia
saeculi passio est. Quae secundum Deum tristitia est et salutem
operatur, virtus est. Timor saeculi, timor qui poenam habet, juxta quem
timidus quis dicitur, passio est. Timor Domini sanctus permanens in
saeculum saeculi (Psal. XVIII), juxta quem timoratus, reverens aut
religiosus quis dicitur, virtus est. Similiter spes saeculi, dum sperat
quis in saeculo sive in principibus saeculi, passio est. Spes quae in
Deo est, aeque ut fides et charitas, virtus est. Haec idcirco dicta
sunt, ut dum in Deo negamus quatuor passiones, non negemus in eo quatuor
eorumdem nominum virtutes, quas nisi ex Deo, nisi ex spiritu Dei nullus
habere potest. Igitur Dominus patiens, inquit, id est cum tranquillitate
judicans et magnus fortitudine et mundans non faciet innocentem, et
magnus fortitudine et patiens, idem est ordo sensuum qui et in illo
psalmi versiculo: Deus judex justus, fortis et patiens (Psal. VII). Nam
mundando non facere innocentem, hoc est justum esse judicem, et magnus
fortitudine et patiens, idem est quod fortis et patiens. Haec tria illi
conveniunt sedenti super thronum qui judicat aequitatem, ut sit justus
et fortis et patiens. Justus in eo ut mundans non faciat innocentem, id
est ut quaecunque mala vel nociva sunt auferens nullam accipiat
personam, sed solam respiciat causam, et eum quem culpa facit nocentem,
et si ille sit, qui simul secum dulces capiebat cibos, homo unanimis,
dux suus, et notus suus (Psal. LIV), non per proprium favorem dimittat
impunitum velut innocentem. Haec consideratii velut in multis ejusmodi,
quale illud fuit, quod Dominus videns civitatem Hierusalem, flevit super
illam (Luc. XIX), et tamen non liberavit eam, ut non circumdarent eam
inimici ejus vallo, ut non coangustarent eam undique et filios ejus, qui
in ipsa erant, et ad terram prosternerent, ita ut non relinquerent
lapidem super lapidem (ibid.). Impossibile namque est eum injuste quid
agere, injuste misereri vel parcere, nisi praecunte poenitentiae
humilitate. Non, inquit, possum ego a me ipso facere quidquam (Joan. V),
videlicet ut faciunt injusti judices, qui dicunt bonum malum et malum
bonum, propriam voluntatem sequentes, non merita rerum, sed sicut audio,
judico, et proinde judicium meum verum est. Porro, in eo fortis est quod
nocens quis est, ut causa ejus se habet, poenae adjudicatus, effugere,
vel manui ejus resistere non potest, sicut postmodum hic idem propheta
dicit: Ante faciem indignationis ejus quis stabit, et quis resistet in
ira furoris ejus? subauditur nullus, neque homo, neque angelus, neque
diabolus, neque Antichristus, quem Dominus Jesus Christus, ait
Apostolus, interficiet spiritu oris sui (II Thess. II), id est tam
facile, ut tu sufflando ore tuo pulverem exiguum dispergis. Patiens in
eo est quod peccantem ad poenitentiam exspectat, et antequam judicium
proferat ad misericordiam provocat, interdum etiam illum quem
impoenitentem esse non ignorat, ut omnis poenitens id quod salvatur,
debere se sciat exspoctantis patientiae, et nullus impoenitens in
damnatione sua derogare valeat quasi festinantis impatientiae. Sequitur:
Dominus in tempestate et turbine viae ejus, et nebulae pulvis pedum
ejus. Viae Domini sunt supradictae aemulationes et ultiones ejus.
Ultiones, quasi habentes furorem ad tollendos sive puniendos hostes
ejus, inimicos ejus. Porro tempestas et turbo maris sive aeris solem
subtegunt, praesentemque mortem minantur, et nebulae terram tegentes
prospectum oculorum impediunt, ut in die fere sicut in nocte terra
marique progredientibus anceps persaepe fiat periculum. Juxta horum
similitudinem supradictae viae Domini, oculis vel sensibus hominum
dubiae fuerunt vel sunt, eo quod illae ultiones Domini justos ut
injustos involvunt, sicut figurata locutione per metaphoram protinus
subjunctum est: Increpans mare, et exsiccans illud, et omnia flumina ad
desertum deducens. Infirmatus est Basan et Carmelus, et flos Libani
elanguit. Montes commoti sunt ab eo, et colles desolati sunt, et
contremuit terra a facie ejus, orbis et habitantes in eo. Per tam
diversas res mare et flumina, Basan et Carmelum, atque Libanum, montes
et colles, et terram sive orbem, diversas habitantium in orbe terrarum
causas intelligimus, quia propter diversas eorum causas pene similibus
ultionibus ultus est in eos, ut ulciscitur aemulator Deus, et ulciscens
Dominus. Exempli gratia: Libanus, quo nomine nonnunquam templum unicum
Domini, quod erat in Hierosolymis intelligitur, ut illic: Aperi, Libane,
portas tuas, et comedat ignis cedros tuas (Zach. XI). Libanus, inquam,
id est locus et gens, ubi notus erat Deus, ubi magnum erat nomen ejus,
nunquid tunc temporis minus adversa pertulit, minus commotus, vel
desolatus est caeteris gentibus, quibus non erat notus, a quibus non
adorabatur vivus et verus Deus? Imo et severius ultus est in illum
locum, ulciscens et aemulator Deus, quia pluribus malis obtritus non
solum Israel in Assyrios, id est decem tribus, sed et Juda in Babylonem,
civitate et templo ignibus dato, captivus est translatus. Ibi, sine
dubio viae Domini in tempestate et turbine et nebulae pulvis pedum ejus;
ibi sicut caeterae gentes onera sua, ita et locus ille sanctus, imo et
severius coercitus suum portabat onus et cum peccatoribus pariter justi
captivi ducebantur, quorum fuere notissimi Daniel et socii ejus. Multi
peccatores et sine Deo homines pacem habebant, et illi flagellabantur.
Sicut in nebula, sicut in tempestate et turbine sol subtegitur et dies
obscuratur, ita pulchritudo justitiae Dei non videbatur, providentia Dei
ab infirmis nulla esse putabatur, qualium in persona Psalmista loquitur:
Mei autem pene moti sunt pedes, pene effusi sunt gressus mei, quia
zelavi super iniquos, pacem peccatorum videns (Psal. LXXII). Ac
deinceps: Ergo sine causa justificavi cor meum, et lavi inter innocentes
manus meas, et fui flagellatus tota die (ibid.), etc. Ad summum mare
pariter, increpante Domino, exsiccat, id est juxta sententiam Domini
propter peccatum Adae universum genus humanum sub eadem mortis
conditione tenetur, justi et injusti omnes moriuntur. Multae et haec via
Domini sunt nebulae, et multi pene scandalizantur, quodammodo irruente
in oculos eorum pulvere pedum ejus. Moritur doctus, ait Ecclesiastes,
similiter ut indoctus, et idcirco taeduit me vitae meae (Eccle. II).
Notandum interea, septem verbis, quo numero plerumque significatur
universitas, cunctas praesenti loco aemulatoris Dei, sive ulciscentis
Domini ultiones esse declamatas. Mare, increpante illo, exsiccatur,
flumina ad desertum perducuntur, Basan et Carmelus infirmantur, et flos
Libani elanguit, montes ab eo sunt commoti, et colles sunt desolati,
terra vel orbis contremuit. Et revera si rite perpendas sicut fuerunt
septem capita draconis jam supra memorati, id est septem principalia
regna mundi in ligno positi, quae steterunt contra mulierem in utero
habentem, ex quo factum est ad Abraham verbum promissionis, ita fuerunt
septem ultiones, singulae in singula capita ejusdem draconis. Prima fuit
ultio ubi, increpante Domino, exsiccatum est medium maris, filiis quidem
Israel pervium fuit, Pharaonem autem, et currus exercituum ejus operuit
(Exod. XIV). Secunda, ubi decem tribus propter cultum vitulorum et neces
prophetarum, tanquam flumina defluentia ad captivitatis desertum
irrevocabiliter perducta sunt (IV Reg. XVII), et Assyriorum qui eos
captivaverant, et Judam captivare volebant, centum octoginta quinque
millia nocte una caesa sunt (IV Reg. XIX). Tertia ubi, succensa civitate
et templo Domini, Nabuchodonosor quasi in bovem demutatus est, et
Babylon subversa est a Medis et Persis (Dan. IV). Quarta, ubi ille
hostis superbissimus Aman et caeteri hostes Judaeorum in regno Assueri
ita infirmati sunt, ut ipse Aman in patibulo appenderetur, et
septuaginta quin que millia occisorum implerentur (Esth. IV). Quinta
ubi, Machabaeis multa jam passis, superbus Antiochus Epiphanes et
caeteri montes, id est Syriae reges, magna, ut legimus, per auxilium
Domini commonitione in malum suum commoti sunt (I Machab. VI). Sexta,
ubi post passionem Domini colles maligni, id est homicidae Judaei omnino
sunt desolati, ita ut caderent in ore gladii, et in omnes gentes
ducerentur captivi (Luc. XXI). Septima quae futura est, quando
interfecto Antichristo et veniente ad judicium Domino, revera
contremiscet orbis et contremiscent habitantes in eo, ita ut trepidi
resurgant mortui. Cum igitur fortitudine tam magnus sit Dominus, et quid
restat nisi ut sub potenti manu ejus humiliemur? Hoc intendens continuo
percunctatur: Ante faciem indignationis ejus quis stabit, et quis
resistet in ira furoris ejus? Indignatio ejus effusa est ut ignis et
petrae dissolutae sunt ab eo. Ante faciem indignationis Domini stare,
est de justitia sua quempiam confidere posse, et propter operum
abundantiam seu virtutum conscientiam misericordia non indigere. Sed
quis in hoc sufficiens est? Ne, inquit Psalmista, in judicium intres cum
servo tuo, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens (Psal.
CXLII). Et in Job veraciter dictum est: Ecce qui serviunt ei, non sunt
stabiles, et in angelis suis reperit pravitatem. Quanto magis hi qui
habitant domos luteas, qui terrenum habent fundamentum, consumentur
velut a tinea? (Job. IV). Moses quoque, invocans nomen Domini:
Dominator, inquit, Domine Deus, misericors et clemens, patiens et multae
miserationis, ac verax, qui custodis misericordiam in millia, qui aufers
iniquitatem, et scelera, et peccata, nullusque apud te per se innocens
est (Exod. XXXIV). Ex abundanti est, nunc astruere quod nulli merita
propria sufficientia sint, et quod non salvemur nisi gratia Dei, quia
jamdudum hoc ex sanctis declaratum est Scripturis, et vera sententia est
Apostoli, quia omnes peccaverunt, et egent gloria Dei (Rom. III). Et
recte in causa hujusmodi nominatur indignatio Dei dicendo: Ante faciem
indignationis ejus quis stabit? quia videlicet ille indignationem
meretur, qui de suis confidit operibus, et juste accidit ei ut cadat,
dum se stare existimat (I Cor. X). Porro, resistere Deo est ipsam
iniquitatem suam defendere, et in peccato suo superbire, quales illi
sunt qui dixerunt, ait Psalmista, linguam nostram magnificabimus, labia
nostra a nobis sunt, quis noster Dominus est? (Psal. XI.) Talis erat
Pharao cum diceret: Nescio Dominum, et Israel non dimittam (Exod. V).
Cui Dominus inter caetera per Mosen: Usquequo, ait, non vis subjici
mihi? Dimitte populum meum mihi. Sin autem resistis, et non vis
dimittere eum (Exod. X), etc. Contrarii sunt hi duo superbiae modi, cum
alius de justitia sua praesumit, seque in judicio stare cum Deo et
justificari confidit, alius autem ipsam injustitiam suam defendit, et ad
satisfaciendum Deo non vult subjici. Et ille quidem justitiae
praesumptor, hominibus quidem stare interdum videtur, sed Deo cecidit;
iste autem injustitiae defensor, etsi resistere ad horam dimittitur, non
diu pacem habere potest, sed mox ubi ira furoris Domini se exerit, in
sua desolatione sentit quam invalidus ad resistendum est. Nam indignatio
ejus effusa est, inquit, ut ignis, subauditur in eum qui praesumit, quod
ante faciem ejus tanquam justus stare possit, et petrae, id est
resistentes dura cervice, et rebelles Deo mentes dissolutae sunt ab eo,
videlicet ut ille Pharao cujus cor ut petra induratum, ut cera fluxit ab
igne furoris Domini. Restat igitur ut is, qui non tam fortem quam bonum
Dominum experiri desiderat, in neutram partem sese erigat, id est sicut
defendendo iniquitatem suam non rebellat, ita de justitia sua non
praesumat, sed spem suam in Deo ponat, et si in tribulatione est,
peccata sua confitens, de Dei misericordia nunquam desperet. Nam
sequitur: Bonus Dominus et confortans in die tribulationis, et sciens
sperantes in se, et in diluvio praetereunte consummationem faciet loci
ejus, et inimicos ejus persequentur tenebrae. Hactenus secundum
propositionem quam proposuerat primo dicens: Onus Ninive, multa et
gravia locutus est de magna aemulatoris Dei fortitudine, nunc secundum
nomen suum quod est Naum, consolatur eos qui in hoc mundo sub pressura
sunt, et tribulationem patiuntur ab hominibus qui sine Deo sunt, quales
erant nonnulli in illis diebus, rege Ezechia, dum Hierusalem obsideret
rex Assyriorum (IV Reg. XIX), quales erant Daniel et socii ejus in
Babylone, non obliti Domini patrum suorum (Dan. III). Nam vel ab aliorum
experimento claret, quam veraciter dicat iste bonus Dominus, et
confortans in die tribulationis, et sciens sperantes in se, etc. Nam
vere bonus Dominus illis exstitit, et bene confortavit eos in die
tribulationis, manifestis et gloriosis probati judiciis, quod sciret
sperantes in se, quia misit angelum suum et rore suo refrigeravit
Babylonicae fornacis incendium, misit angelum suum, et conclusit ora
leonum ut non contingerent Danielem, quem sciebat sperantem in se. Quod
deinde sequitur: Et in diluvio praetereunte consummationem faciet loci
ejus, de ejusdem temporis experimento comprobatur. Nam in diluvio non
permanente, sed praetereunte corripiet eos, et deinde consummationem
fecit loci ejus, subauditur diluvii. Quod fuit diluvium illius temporis,
et quis locus diluvii, et quomodo loci ejus Dominus consummationem
fecit? Diluvium illius temporis multitudo Assyriorum atque Babyloniorum
fuit, quemadmodum Isaias dicit de illis: Ecce Dominus adducet aquas
fluminis fortes et multas, regem Assyriorum et omnem gloriam ejus, et
ascendet super omnes rivos ejus, et super universas ripas ejus, et ibi
per Judam mundans, et transiliens usque ad collum veniet (Isa. VIII).
Ergo quoddam diluvium inundavit, quando tanta multitudine congregati
sunt populi; sed diluvium illud praeterivit, quia multitudo illa
disperiit. Porro locus diluvii Ninive exstitit, Assyriorum metropolis;
locus diluvii Babylonia fuit, unde super eamdem terram inundaverunt
Chaldaei, utriusque loci consummationem Dominus fecit; quia, volente
Domino, et Ninivem Chaldaei, et Babyloniam subverterunt Persae et Medi.
Et notandum quod nequaquam ut dixerat in diluvio praetereundum, ita et
dixit consummationem loci ejus praetereuntem. Nam adversitas quidem,
quam propter disciplinam suis Deus electis superinducit, temporalis est
et praeterit. Ultima autem, qua ulciscitur hostes suos idem Deus
aemulator, non praeterit; sed fundata permanet et super eos requiescit,
id est hic incipitur, et in aeternum non finitur. A voce enim Domini,
inquit Isaias, pavebit Assur virga percussus, et transitus virgae
fundatus, quam requiescere faciet Dominus super eum (Isa. XXX). Econtra
Psalmista de justis dicit: Quia non relinquet Dominus virgam peccatorum
super sortem justorum, ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas
(Psal. CXXIV), id est potestatem, quam permittit peccatoribus super
justos propter eorum correctionem sive probationem, non dimittet
diuturniorem esse quam possunt ipsi sustinere, et ne afflictionis nimia
vis compellat eos peccatoribus in quo volunt consentire. Summa
fundationis virgae qua percutitur Assur, constitit in hac brevi dictione
quae protinus in isto subjungitur, et inimicos ejus persequentur
tenebrae. Hoc sine dubio verum est de cunctis Dei hostibus qui, cum
praesentem vitam male finierint, nequaquam ultiones quibus in eos
ulciscitur Dominus, in mortis carne finiuntur, sed persequuntur animas
eorum et comprehendunt maligni spiritus, qui tenebrae sunt et non lux.
Econtra, de electis vel pro electis quos illi afflixerunt ad tempus,
audi quid continuo dicat consolator Spiritus: Quid cogitatis contra
Dominum, quod consummationem ipse faciet? Non consurget duplex
tribulatio. Ad eos conversus de quibus loquebatur, acri invectione
malignam eorum percutit intentionem dicendo. Quid cogitatis contra
Dominum, quod consummationem ipse faciet. Respiciamus illius statum
temporis, et investigemus de Scripturis quam maligne contra Dominum
cogitaverint inimici Domini. Nec vere solummodo Assyrios sive Chaldaeos
ante vel circa hujus prophetiae tempora fuisse putemus inimicos Domini,
et cogitasse cogitationem ejusmodi propter quam sic in eos invehitur
Spiritus Domini, verum et Syriam et alias gentes maximeque decem tribus
quae scissae fuerant a domo David. Quod ut competentibus comprobetur
testimoniis, jubente Domino, loquitur Isaias ad Achaz: Noli timere, et
cor tuum ne formidet a duabus caudis titionum fumigantium istorum in ira
furoris Rasin, et Syriae, et filiae Romeliae, eo quod consilium inierit
contra te Syria in malum, et Ephraim, et filius Romeliae, dicentes:
Ascendamus ad Judam, et suscitemus, et evellamus eum ad nos, et ponamus
regem in medio ejus filium Tabeel (Isa. VII). Interea dictis propheticis
confirmabatur domus David quod Deus promiserat et juraverat David,
Christum de semine ejus nasci, ut ibidem cum inter caetera dicit: Audite
ergo, domus David, Dominus ipse dabit vobis signum. Ecce virgo concipiet
et pariet filium et vocabitur nomen ejus Emanuel (ibid.). Non dubium
esse debet quin inter caeteros hostes maxime decem tribus invidentes
fuerint tribui Juda et domui David, eo quod spem habentes in verbo
promissionis de domo illa vel tribu adimplendae, gloriari interdum
soliti fuerint, dicendo aliqua hujusmodi ad reges Samariae, et omnem
Israel, ut Abia rex Juda quondam dixit: Num ignoratis quod Dominus Deus
Israel regnum dederit David super Israel in sempiternum, ipsi et filiis
ejus in pactum solis? (II Paral. XIII). Ac deinceps: Nunc ergo vos
dicitis quod resistere possitis règno Domini, quod possidet per filios
David? (ibid.) Haec idcirco dicta sint ut non ignotum sit quam magnam et
unde magnam invidiam draco diabolus ex caeteris gentibus immiserat
contra Judam et domum David, ut ipsorum quoque cognatae decem tribus
maxime inviderint, et, communicato consilio, cum Syriis avellere Judam,
et transferre ad se, regemque externum in medio eorum ponere voluerint.
Contra ejusmodi consilia vel cogitationes gentibus immissas a diabolo
intendente, ut gens illa non subsisteret, ex qua Christus nasciturus
esset, gravissima invectione dictum hoc accipiendum est. Quid cogitas
contra Dominum, quia consummationem ipse faciet? O quam mala
consummatio, si sublato Juda, si avulsa domo David, non esset unde
impleretur illa beati seminis promissio! Tunc vere super filios David
consurrexisset duplex tribulatio. At ille fidelis promissor sic
promiserat, sic juraverat: Visitabo in virga iniquitates eorum, et in
verberibus peccata eorum, scilicet filiorum David, misericordiam autem
meam non dispergam ab eo (Psal. LXXXVIII). Ut dictum ita et factum est.
Nam virgam super Hierusalem levare et filios David quandoque verberare
potuerunt, ita ut incensa civitate et templo ducerent eos in
captivitatem quae fuit una et simpliciter eademque temporalis
tribulatio; sed non consurrexit alia, quam intendebat diabolus, ut
fieret duplex tribulatio, et sic omnino exterminaretur gens, quatenus
non superesset unde impleretur illa promissio. Omnes qui ejusmodi
consummationem desiderabant, qui antequam Christus veniret, et postquam
venit, adhuc laboraverunt, ut mentio nominis ejus non esset, nusquam
Ecclesia ejus subsisteret, odit Spiritus sanctus, qui in Psalmo
loquitur: Memento, Domine, filiorum Edom in die Hierusalem, qui dicunt:
Exinanite, exinanite, usque ad fundamentum in ea (Psal. CXXXVI).
Hierusalem universitas eorum est qui venturum Christum exspectaverunt,
et qui venientem susceperunt et suscipiunt. Filii Edom, id est filii
terrenitatis, universi sunt vel fuerunt qui illos persequuntur vel
persecuti sunt, et exinanitio quam dicunt: Exinanite, exinanite usque ad
fundamentum in ea, ista consummatio est quam, ut propheta iste subrogat,
Dominus non fecit, neque faciet. Num parva est ista consolatio quam
dicit: Non consurget duplex tribulatio? Omnes qui pie vivere voluerunt
et volunt in Christo, sive in Deo, persecutionem patiuntur (II Tim. III)
et passi sunt, ut suo tempore Ezechias, quando Assyrii super Judam et
Hierusalem inundaverunt, ut suo tempore Daniel et socii ejus, suo
tempore Machabaei, suo tempore omnes Christiani vel Catholici quorum
multae tribulationes in hac vita fuerunt vel sunt, et haec est una et
simplex tribulatio, quamlibet longa vel multiplex unius praesentis vitae
afflictio. Ait autem hic: Non consurget duplex tribulatio. Non igitur
tribulabuntur in futuro saeculo, et subaudiendum est, ubi sine dubio
tribulabuntur qui tribulaverunt vel tribulant eos. Esto nunc, ut illi
qui tribulaverunt justos, tribulationem non habuerint vel habeant in
praesenti saeculo, quamvis multos, imo innumeros fuisse noverimus qui,
post perpetrata in sanctos crudelitatis scelera, praesentem vitam cum
amara tribulatione finientes, transierunt ad tribulationem aeternam, ut
Antiochus Epiphanes, ut impius Herodes, ut Judaei qui Christum
occiderunt, et ob hoc circumdati a Romanis duplici juxta prophetam
contritione contriti sunt (Jer. XVII), quia sicut in Psalmista
praedixerat, et secundum corpus traditi sunt in manus gladii (Psal.
LXII), et secundum animam partes vulpium sunt (ibid.), id est malignorum
spirituum. Quemlibet ex impiis ejusmodi, qui vitam praesentem in pace
sua finierit, confer pio cuilibet qui vitam in tribulatione finierit,
quamvis peccator fuerit, de qualium peccatis scriptum est: Et omnium
peccata hominum in tribulatione dimittis (Tob. III). Ecce et hujus
simplex, et illius simplex tribulatio est, sed in hoc differunt quod
hujus temporalis sive momentanea, illius autem tribulatio sempiterna
est. Num igitur ista consolatio per Naum, id est consolatorem deprompta,
parva est? imo magna et laetitiae plena, ut audientes dicant isti
quicunque sunt eis benevoli, audientes, inquam, eos dicere sive canere.
Facti sumus sicut consolati (Psal. CXXV), respondeant atque succinant,
magnificavit Dominus facere cum eis (ibid.). Adde ut compararentur ista
piorum simplex tribulatio, et multorum impiorum duplex tribulatio,
qualis fuit supradictus Herodes et omnes qui poenam sustinentes, et
poenitentiae spiritum non habentes, abierunt in locum suum (Act. I), et
de temporali tormento ad tormentum aeternum. Qualis ista comparatio est?
Res omnino sunt incomparabiles. Dicant ergo isti suam, ipsi suam
consolationem admirantes, et dicere non desinent, magnificavit Dominus
facere nobiscum, facti sumus laetantes (Psal. CXXV). Sequitur: Quia
sicut spinae sese invicem complectuntur, sic convivium eorum pariter
potantium. Consumentur quasi stipula ariditate plena. Paulo ante dixerat
de inimicis Domini loquens, et inimicos ejus persequentur tenebrae, et
in medio sermonis non contentus de ipsis verba facere, repente ad eos
conversus, et justo vehementis motu animi in eos invectus exclamaverat:
Quid cogitatis contra Dominum, quod consummationem ipse faciet? non
consurget duplex tribulatio, subauditur, electis eis, ut vestrum
quampluribus, nunc rursus quasi sedato motu animi ad nos conversus,
tranquillius de ipsis, de quibus coeperat, perloquitur, causamque reddit
cur inimicos Domini tenebrae persequantur, cur triplex tribulatio, dum
in sanctis denegatur, ut quosdam impiorum principes surrexisse vel
surrecturos esse subaudiatur. Haec, inquit, est causa, quia sicut spinae
sese invicem complectuntur, sic convivium eorum pariter potantium. Quale
est ubi spinae sese invicem complectuntur? Nimirum insuave et
intractabile; quia si manibus attractentur, pungunt, lacerant, scindunt;
et si jactum intra eas ceciderit semen, ubi coeperit oriri, suffocatur,
ut ipse Dominus meminit. Tales fuerunt et sunt inimici Domini. Insuaves
sunt, et intractabiles sunt; et si quis eos attrectare voluerit, si quis
incesta eorum opera vel rapinas arguerit in sermone Domini, non utcunque
pungunt, non utcunque lacerant aut scindunt, sed ferreis interdum armati
aculeis sanguinem effundunt, corpora occidunt, animas non possunt, sed
unde vivere debent animae, verbi Dei semen crescere non sinunt. Tales
fuerunt inimici Domini sese invicem complectentes, id est in malum
sibimetipsis complacentes. Et notandum, quia non dixit, sicut spinae
sese invicem complectuntur, sic ipsi sunt; sed dixit quod amplius est,
sic convivium eorum pariter potantium. Nam in conviviis et inter
potationes abundantiori loquacitate sese invicem armare, et incitare
consueverunt ad necem sanctorum. Exempla quae sufficere possunt praesto
sunt. In convivio et inter potandum Herodes et Herodias vere spinae et
sese invicem complectentes, male adjuncta saltatrice sua Joannem
pupugerunt, Joannem decollaverunt (Matth. XIV). In convivio et inter
potandum Judaeorum pontifices jam temulenti, utpote nocte paschali,
cohortem et ministros ad comprehendendum Dominum nostrum miserunt, unde
et praescius spiritus ejus in psalmo conquerens inter caetera, et in me,
ait, psallebant qui bibebant vinum (Psal. LXVIII). Et ne omnino
superiora prophetarum tempora sermo praetereat, in captivitate
Babylonica, quae populo Dei tribulatio fuit, jam temulentus Balthasar
praecepit afferri vasa aurea et argentea templi Domini, et bibebant in
eis rex et optimates ejus; uxores ejus et concubinae ejus bibebant
vinum, et laudabant deos suos argenteos et aureos, aereos et ferreos,
ligneosque et lapideos (Dan. V). In tribulatione qua sub Antiocho
Machabaei tribulati sunt, templum luxuria et commessationibus erat
plenum et scortantium cum meretricibus, sacratisque aedibus mulieres se
ultro ingerebant, intro ferentes ea quae non licebant (II Mach. VI).
Recte igitur, et ut debuit, dictum, sic convivium eorum pariter
potantium. Quomodo tandem digna, et ipsis competens tribulatio
consurgere habebat? Consumentur, ait, quasi stipula ariditate plena.
Vere digna tribulatio, ut quoniam sicut spinae ita suffocaverunt,
quantum in ipsis fuit, semen bonum, et oderunt frumenti granum; ipsi
tales inveniantur ut stipula omni grano vidua, consumentur igni ut
stipula ariditate plena. Mire dictum, ariditate plena. Quid enim est
ariditas, nisi vacuitas? ergo stipula dicitur hic esse ariditate plena.
Non abs re, non absque sensus gravi pondere sic dixit, sciens spiritus,
qui mundum arguit, divitum hujus mundi falsam plenitudinem veram esse
maciem, et feni ejusmodi virorem (omnis enim caro fenum) veram esse
ariditatem. Sequitur: Ex te exibit cogitans contra Dominum malitiam,
mente pertractans praevaricationem. Hic familiariter se accommodat et
loquitur ad cor Hierusalem, quae non est intractabilis, ut ejusmodi
spinae fuerunt vel sunt, quae non repellit arguentem, nec in peccatis
assumit excusationem, et insinuat illi unde vel in quo sit justa circa
illam severitas Dei, permittens illam tribulari sive ab Assyriis, sive a
Chaldaeis, sive a quibuscunque hostibus et inimicis Dei. Ex te, inquit,
exibit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans
praevaricationem, non unus quilibet homo tantum, sed multitudo hominum
praevaricatorum, sicut quodam loco habemus ita scriptum: In diebus illis
exierunt ex Israel viri iniqui, suaserunt multis dicentes: Eamus et
disponamus testamentum cum gentibus quae circa nos sunt; quia ex quo
recessimus ab eis, invenerunt nos multa mala, et bonus visus est sermo
in oculis eorum (I Mach. I), etc. Hoc fuit initium dolorum. Nec vero
illo tantum tempore de quo haec scripta sunt putemus taliter accidisse
initium dolorum, sed in omni tribulatione quae accidit genti illi sive
Ecclesiae Dei, palam comprobari potest hoc fuisse initium, quod ex ea
exivit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans
praevaricationem. Ecce prima tribulatio, quod in Aegypto extrema et
misera servitute servierunt. Nonne praecesserat ejusmodi causa? Nonne ex
te, o Jacob, sive Israel, exierat inimica fraternitas, praevaricans et
transgrediens jus morale, jus naturale, et cogitans contra Dominum
malitiam, mente pertractans quatenus non fieret quod Dominus decreverat,
quod Dominus significaverat, id est ut fratri suo Joseph nihil
prodessent somnia sua? (Gen. XXXVII.) Similiter de omni tribulatione qua
domus Jacob sive domus Israel tribulata est, extunc usque ad Christi
adventum sentiendum est quia tribulationis hoc fuit initium, quod inde
exivit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans
praevaricationem. De singulis certa possemus proferre testimonia, nisi
vitanda esset nimia, quae fastidium solet parire, prolixitas. De
tribulatione, qua tribulata est Hierusalem sive Juda circa prophetiae
hujus tempora, id est de eo quod primo rex Assyriorum superundavit, et
deinde Hierusalem obsedit, et deinde rex Babylonis civitatem obsedit, et
Judam captivavit, non praetereundum qualiter ut sic eveniret, exierit ex
ea cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem.
Nonne fuit hoc exire de gente vel radice sancta, quod reges Juda
susceperunt et in templo Domini coluerunt Baal (IV Reg. XXI); et quod
post mortem Joiadae pontificis ingressi sunt principes Juda et
adoraverunt regem Joas, et ille delinitus obsequiis eorum, acquievit
eis: Et dereliquerunt, ait, templum Domini Dei patrum suorum,
servieruntque lucis et sculptilibus, et facta est ira contra Judam et
Hierusalem, propter hoc peccatum. Nam et Zachariam filium Joiadae
sucerdotis interfecerunt, et non est recordatus rex Joas misericordiae
quam fecerat Joiada pater illius secum, sed interfecit filium ejus (II
Paralip. XXIV). Post haec Amasias allatos deos filiorum Seyr statuens
sibi deos, et adorans eos, propheta dicente sibi: Cur adoras illos? num,
inquit, consiliarius regis es? Quiesce, ne interficiam te (II Paralip.
XXV). Post hunc Osias qui dum sacerdotale usurpat officium, lepra in
fronte percussus est; et post hunc Joatham (II Paralip. XXVII); et post
hunc Achab qui ambulavit in viis regum Israel, insuper et statuas
infudit Baalim (II Paralip. XXVIII); post hunc Ezechias, quo regnante
venerunt Assyrii in Judam, et civitatem obsederunt, exivitque ad eos
Rapsaces (IV Reg. XVIII), filius Isaiae prophetae, ut Hebraei volunt, de
illo dictum existimantes, exibit cogitans contra Dominum malitiam, mente
pertractans praevaricationem. Sed exile videtur hoc sentire de uno, quod
manifeste non est ex Scripturis comprobatum, cum nota sit malitia sive
praevaricatio regum vel principum fere cunctorum, quia praeter David, et
hunc Ezechiam et Josiam omnes peccaverunt. Igitur ad cor Hierusalem
loquitur et conscientiam ejus convenit, ne nesciat vel non imputet sibi
causam tribulationis quaecunque super eam consurrexit, ut tunc quando
super eam inundaverunt Assyrii, sed protinus adjungit consolator et
dicit: Haec dicit Dominus: Si perfecti fuerint, et ita plures, sic
quoque attondentur et pertransibit. Dictum utique de Assyriis et de rege
eorum Sennacherib quod futurum esset, et ita factum est, quia quam
facile crines forcipe succiduntur, tam facile nocte una succidente
angelo Domini, succisa sunt Assyriorum centum octoginta quinque millia,
et Sennacherib mane surgens tanta multitudine prostrata, velut attonsus
et abrasus egressus est et abiit recepto sicut egerat; quia, permittente
justo judice Deo, Judam ipse raserat, id est ascenderat super omnes
civitates Juda munitas, et ceperat eas (IV Reg. XIX). Hinc illud erat
dictum contra Acham: In die illa radet Dominus novacula conducta in his
qui trans flumen sunt in rege Assyriorum, caput et pilos pedum et barbam
universam (Isa. VII). Quandiu stetit Hierusalem et templum, quantacunque
vastaverint in circuitu Assyrii, velut quaedam rasura fuit; ubi autem
ipsa civitas exusta et templum succensum fuit Chaldaico igni, plus quam
rasura fuit, ut congrue per Ezechielem ita praedictae sint sub nomine
Oolibae meretricis: Nasum tuum et aures praecident, et qui remanserint
gladio concident (Ezech. XXIII). Quid autem sibi vult quod ita
praemisit, si perfecti fuerint, et ita plures, et tunc demum subjunxit,
sic quoque attondentur et pertransibit. Quae est illa perfectio quae
Assyriis caeterisve hominibus, et si adesse potuit, prodesse non potuit?
Potest quidem sic intelligi, ac si diceret, etiamsi perfecte robusti vel
in robore perfecti fuerint Assyrii, et fortitudo eorum cunctarum gentium
numero aucta fuerit; verumtamen quoniam ita dixerat ad Hierusalem: Ex te
exibit cogitans contra Dominum militiam, mente pertractans
praevaricationem, per quod magna imperfectio justitiae suae demonstratur
ipsi Hierusalem, non absurde intelligimus, in eo quod ait, si perfecti
fuerint, quamdam Assyriorum putativae justitiae perfectionem. Quod, ne
mirum dictu sive novum videatur, scire debemus quod Assyrii sive
caeterae gentes Judaeis invidentes bonum Deum, et legem sanctam se
habere dicentibus, quoties aliquam ex ipsis audiebant malitiam, multum
hostiliter insultabant, seque in comparatione illorum magnifice
justificabant, insuper Deum ipsorum blasphemabant. Hinc est quod apud
Isaiam legimus: Dominatores ejus, subauditur Hierusalem sive populi mei,
inique agunt, dicit Dominus, et jugiter nomen meum blasphematur in
gentibus (Isai. LII). Et ad David, cum dixisset: Peccavi Domino, quia
peccaverat in Uriam Aethaeum, dixit Nathan: Dominus quoque transtulit
peccatum tuum, non morieris. Verumtamen blasphemare fecisti inimicos
Domini propter verbum hoc (II Reg. XII), etc. Haec idcirco diximus, ut
liquido constet Ecclesiam Dei tunc ita ut nunc spectaculum fuisse
hominibus saeculi, gentesque semper suam impietatem, clausis, imo
caecis, cultorum autem Dei praevaricationes patentibus vidisse oculis.
Nonne hodieque videmus quod si quaelibet sanctae profession's persona de
praevaricationis cujuspiam crimine diffametur, statim a saecularibus,
non illi tantum personae, sed toti professioni derogatur, non tamen
volunt, ut si quaelibet ex eorum conjugibus in adulterio deprehenditur,
dicamus nos tales esse alias omnes, qualis illa una convincitur? Sed ad
nostra redeamus. Ex te quidem, ait Dominus, exibit, et jamdudum exire
consuevit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans
praevaricationem, et tanta diffamabitur malitia, tanta persaepe
praevaricatio declamabit, ut etiam dicant nunquam sic auditum vel visum
fuisse inter gentes, et ut Sodoma quoque et Gomorrha putentur fuisse
justiores. Videbuntur Assyrii justi, comparatione tui, ut sunt vel
videntur esse multi gentiles, secundum quamdam justitiam saeculi
justiores multis, qui unius Dei cultum sunt professi, et in domo ejus
sub lege ejus educati, parentibus honorem deferendo, non occidendo, non
moechando, non furtum faciendo, non loquendo contra proximum falsum
testimonium, et multa faciendo quae apud fideles illius justitiae, quae
ex Deo est, vera insignia sunt. Sed haec dicit Dominus: Quia etiamsi
fuerint Assyriorum aliqui secundum haec opera perfecti, et ita fuerint
ex eis non pauci, sed plures perfecti, sic quoque attondentur, id est
simul una nocte percutientur, et percussis centum octoginta quinque
millibus, pertransibit Sennacherib tonsus et abrasus; pertransibit,
inquit, a filiis suis in domo dei sui interfectus, quod utique
pertransire est, ita ut non inveniatur locus ejus. Nec vero sola morte
corporis detonsi morientur, sed et duplici contritione, id est corporis
simul et animae morte morientur, quantumvis perfecti, quamtumvis
justificati comparatione sanctorum, qui peccatores mei sunt? Quare,
videlicet, quia passer non invenit sibi domum, et turtur nidum ubi
reponat pullos suos (Psal. LXXXIII); id est neque cor eorum multa
sapienter cogitando subditum est Deo, neque caro illorum bona quaelibet
operando mercedem ex Deo sperat in futuro, sed sibimet vamtatem
congregat in praesenti saeculo. Propterea sicut a Sapiente dictum est:
Melior est iniquitas viri, quam benefaciens mulier (Eccli. XLII), et
juxta sensum qui in hoc moto latet, multo melius, multo utilius est cum
paucis operibus habere fidem quam multa facere opera et non habere
fidem. Nam de fide scriptum est, quod sine illa impossibile est placere
Deo. (Hebr. XI); de operibus autem quamvis et ipsa necessaria sint,
nusquam scriptum est, quod sine illis impossibile sit placere Deo.
Sequitur: Afflixi te, et non affligam te ultra. Ac si dicat: Te, o
Hierusalem, ex qua exivit cogitans contra Dominum malitiam, mente
pertractans praevaricationem, impunitam non dimisi, sed afflixi; et
sicut supra dictum est, non consurget duplex tribulatio, ita nunc dico,
non affligam te ultra. Afflixi te in praesenti vita, non affligam te in
futura. Magna in hoc est inter te et gentes quae sine Deo sunt,
afflictionis distantia, quod et multi ex eis affliguntur in praesenti
saeculo, omnes autem affligentur in futuro, et ibi non temporalis, sed
aeterna erit afflictio. Quid valet quod nonnulli ex eis receperunt bona
in vita sua, et usque ad finem vitae praesentis liceret eis explere
voluptates suas? Tunc cruciabuntur quando tu consolaberis, qui similiter
mala recepisti in vita tua. Sic absque omni scrupulo recte intelligitur
dictum, afflixi te et non affligam te ultra, ac si diceretur: Afflixi te
in praesenti, et non affligam te in futura vita. Sed adhuc parum est
consolationis in hoc dicto, propter infirmitates illorum qui adhuc
imperfecti et adhuc nutriendi sunt; et si haec ipsa vitae praesentis
afflictio continua sit, cito deficiunt, et prope in desperationem
cadunt. Subjungit ergo et supplet quod minus erat dictum in utroque, et
superiori et in praesenti loco ubi dixerat, non consurget duplex
tribulatio, et ubi dicit, afflixi te et non affligam te ultra. Quid
subjungit, et quomodo quod deerat supplet consolator? Et nunc conteram
virgam ejus de dorso tuo, et vincula disrumpam. Et nunc, inquit, id est
etiam in praesenti, priusquam vitam istam finias, finietur tribulatio
ista, ut vivens in corpore ultionem de inimico Sennacherib videas, quia
ponam circulum in naribus ejus, et frenum in labiis ejus, et reducam eum
in viam per quam venit (IV Reg. XIX), et amplius non revertetur huc.
Notandum quod verba ista, conteram virgam ejus de dorso tuo, et vincula
disrumpam, ita solutionem sive liberationem civitatis Hierusalem sonant,
ut pariter iram in gentem, super hostem propriis et valde congruis
vocibus significent. Non enim contentus fuit dicere, virgam confringam,
et vincula solvam, sed virgam, inquit, conteram et vincula disrumpam.
Majoris namque indignationis est pedibus conterere quam manibus
confringere; majoris itidem animadversionis, repente vinculum dirumpere
quam paulatim vel aliqui mora dissolvere. Ipse ergo modus locutionis
magnitudinem indicat indignationis in eos qui potestate sibi permissa in
servos Dei pro arbitrio vel ratione arcani judicii pascuntur eorum
suppliciis, et insuper audent contra Deum gloriari, ut ille Assur sive
Sennacherib: In fortitudine, inquiens, manus meae feci, et in sapientia
mea intellexi (Isa. X), et caetera hujusmodi. Quid igitur per haec dicta
consolatoris confectum est, nisi ut dum audis illud supradictum ex ore
arguentis, quid cogitatis contra Dominum, quod consummationem ipse
faciet, non consurget duplex tribulatio, jam scias conclamare illi et
dicere, imo consurget duplex consolatio. Et revera, sicut verum erat et
est quod super nullum electorum Dei consurget duplex tribulatio, ita de
multis verum erat dicere quia consurget duplex consolatio, qualium
notissimus nobis est beatus Job, cujus novissimis post tentationem
benedixit Dominus magis quam principio ejus, et addidit ad omnia quae
erant illius duplicia in praesenti vita, sine dubio recepturo multo
plura multoque meliora in futura vita (Job. XLII). Verumtamen quae
ejusmodi sunt ipsi in talibus consolari renuunt, et si hujusmodi
consolationes affluunt, cor apponere nolunt, ut ille qui dicebat, cum
dives esset et potens et gloriosus in terra: Renuit consolari anima mea
(Psal. LXXVI). Et quoniam, si aliquis quaereret ubi vel in quo renuit
consolari et in quo consentit consolari anima mea, imo, inquit, res
transitoriae pro consolatione mihi sunt, sed memor fui Dei, et
delectatus sum (ibid.). De rege illius temporis Ezechia non
praetereundum, quod recte pro consolatione duplici recipere debuit
illud, quod ad eum dictum est a Domino per Isaiam prophetam: Audivi
orationem tuam, et vidi lacrymam tuam. Ecce ego adjiciam super dies tuos
quindecim annos, et de manu regis eruam te, et civitatem istam, et
protegam te (Isa. XXXVIII). Nam praeter illam communem consolationem,
quae illi cum omnibus electis in futuro reposita erat saeculo, magna in
praesenti ista quoque consolatio, quod adjicit Dominus super dies ejus
quindecim annos, quia videlicet per hoc factum est illi ut locum vel
nomen haberet in libro generationis Jesu Christi filii David. Nondum
enim filium habuerat, et ad hoc reservatus est ut generaret, et sicut
dictum est in serie generationis Christi, pater cum patribus resideret.
Econtra nonnullos fuisse vel esse impiorum pessimos, super quos merito
consurgeret duplex tribulatio, jam supra dictum est, et hic Sennacherib
pro exemplo sufficere potest, in quem continuo conversus sermo
propheticus taliter invehitur, durus utique duplicis tribulationis
nuntius. Et praecipiet contra te Dominus, non seminabitur ex nomine tuo
amplius, de domo dei tui disperdam sculptile, et conflatile, ponam
sepulcrum tuum, quia inhonoratus es. Quid enim vel cui praecipiet
Dominus contra te, nisi angelo percutienti, ut egressus percutiat in
castris tuis nocte una centum octoginta quinque millia, et deinde
temetipsum adorantem in templo deum tuum Nesrath, percutiant gladio
filii tui Adramalech et Sarasar (IV Reg. XIX); sicque fiat quod dicitur,
non seminabitur ex nomine tuo amplius? De illa tribulatione, quae magna
tibi fuit in praesenti saeculo, translatus es ut tribuleris in alio
saeculo, sepultus in inferno. Unde et hic dictum est, ponam sepulcrum
tuum, quia inhonoratus es. Quod Deus ponit, stat immobiliter; mutari vel
removeri non potest. Ponit autem sepulcrum tuum, subauditur in inferno,
ubi non solum ille dives de Evangelio possidet sepulcrum (Luc. X), sed
etiam omnes qui similes ejus sunt vel fuerunt; et maxime tu, Assur, de
quo apud Ezechielem scriptum est: Ibi Assur et omnis multitudo ejus in
circuitu illius, sepulcra ejus, et omnes interfecti, et qui ceciderunt
gladio, quorum data sunt sepulcra in novissimis laci, et facta est
multitudo ejus per gyrum sepulcri ejus, universi interfecti cadentesque
gladio, qui dederant quondam formidinem in terra viventium (Ezech.
XXXII). Quam ob causam ponam illuc sepulcrum tuum? Quia inhonoratus es.
Inhonoratus, id est superbus. Superbia namque inhonoratio est, quantum
quisque superbus, tantum est inhonoratus. Unde idem Dominus, cum
dixisset ad Edom: Contemptibilis tu es valde (Abd. I), statim causam
hanc subjunxit: Superbia cordis tui extulit te (ibid.). Igitur iste ex
illis est super quos merito consurrexit duplex tribulatio, sicut econtra
Ezechias ex illis quorum ut supra diximus, duplex est consolatio. Quod
interpositum est, de domo dei tui disperdam sculptile et conflatile,
devastationem denuntiat subsecuturam totius Ninive a Chaldaeis
subvertendae. Ubi enim non parcitur sculptilibus et conflatilibus, id
est deorum simulacris, qualia verebantur et colebant tam Chaldaei quam
Assyrii, qualis est casus domorum communium, vel fori totiusque
civitatis? Vastata est Ninive, dicturus est hic idem postmodum
insultabundus: Et ego, dicit Dominus exercituum, revelabo pudenda tua in
faciem tuam, et ostendam gentibus nuditatem tuam. (Nahum III). Quam ejus
nuditatem, jam hic breviter praesignat dum judicium intendit magnae
illius superbiae, de domo, inquit, dei tui disperdam sculptile et
conflatile, ubi constat nominibus non esse parcendum, dum hostes nec
ipsi parcunt reverentiae deorum, clamando mutua cohortatione: Diripite
aurum, diripite argentum (Nahum II). Et recte insultatur superbiae, quae
tanta fuit, ut superbiae diaboli passim assimiletur in sanctis ac
propheticis Scripturis. Sane ipsa quidem civitas Ninive mundus, rex
autem ejus diabolus in prophetis intelligitur, propter altitudinem
magnifici cordis, et oculorum ejus, exempli gratia, ut apud Ezechielem
Dominus loquitur: Ecce Assur quasi cedrus in Libano pulcher ramis et
frondibus nemorosus, excelsusque altitudine. Cedri non fuerunt altiores
illo in paradiso Dei, omne lignum paradisi Dei non est assimilatum illi
(Ezech. XXXI), etc. Unde autem hoc memoriale Assur meruit ut nomen ejus
ita frequentetur in ratione vel judicio damnationis diaboli. Videlicet
ex eo quod inter caetera sive tyrannidis molimina praesumptuosa, quibus
gentes afflixit, adjecit et illud, ut delere conaretur Hierusalem, ubi
repositum erat verbum promissionis, et domum David unde oportebat
Christum nasci, secundum promissionem et juramentum Domini ad ipsum
David (II Reg. VII). Proinde de angustiis Judaeae latius sermonem
extendere cupimus, et sic deinceps prophetiam persequi, ut ea potius
attendamus, quorum similitudinem sive typum fuisse non dubium sit, in
omnibus quae pro Juda et Hierusalem contra Ninivem propheta vaticinatur.
|
|