CAPUT XIV. Item de processione Spiritus sancti, quid differat a processione Filii, quoniam dixit Filius:

“Ego enim ex Deo processi et veni.”

Sequamur attentius cum glorificatione Trinitatis majestatem hujus processionis, et hoc nobis sit formare vel jure sacerdotali edere panes propositionis de mensa sanctuarii coelestis, quam Dominus in conspectu nostro paravit (Psal. XXII), quod Scripturas veritatis fideliter tractando, dignas Deo, quoad possumus, facere possumus hostias pulchrae laudationis. Dicendum in primis, ipsa processio vel ipsum procedere quid sit, deinde quid distet inter processionem Spiritus sancti et processionem Filii, quoniam et ipse de semetipso loquens, hoc verbo usus est, dicendo Judaeis:

“Si Deus Pater vester esset, diligeretis utrumque. Ego enim ex Deo processi et veni. Neque enim a meipso veni, sed ille me misit (Joan. VIII).”

Duo verba dixit,

“processi et veni,”

et nimis angustum est, si in his duobus verbis unum idemque intelligere velis, scilicet nihil aliud quam quod in hunc mundum veniens, qui invisibilis erat apud Deum, visibilis per assumptam carnem apparuit. Latior sensus et amplioris intelligentiae lumen est, si duas nativitates ejus suscipias in his duobus verbis,

“processi et veni;”

nativitatem humanitatis, qua ex substantia Patris ante saecula genitus est; et nativitatis, ipsius humanitatis, qua ex substantia matris in saeculo natus est. Quamvis et hoc quod venit prodiens ex Virginis utero, procedere fuerit, sicut scriptum est:

“Et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo (Psal. XVIII).”

Item, in alio Psalmo dicitur ei:

“Intende prospere, procede et regna (Psal. XLIV).”

Quod recte intelligitur de praesenti humanitatis ejus vita, juxta quam veraciter dictum est:

“Puer Jesus proficiebat aetate et sapientia (Luc. II),”

videlicet, eo usque proficiens, ut appareret dictis et factis, quod ipse esset ipsa Sapientia; et sicut dictum ita et factum est, quia prospere processit per annos paulo plusquam triginta et tam brevi exacto tempore, ecce nunc regnat in potestate magna, quemadmodum dicit:

“Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII).”

Verum nos hic agimus de illo antiquiore processu ejus, de quo non sine magno pondere dixerit:

“Ego enim ex Deo processi (Joan. VIII).”

Quisnam ille processus, sive illa processio quae fuit, nisi illa mirabilis atque ineffabilis dilectio dicentis:

“Fiat lux, fiat firmamentum (Gen. I),”

fiant luminaria et caetera omnia, de quibus Psalmista, contemplator illius dicti sive verbi:

“Statuit, inquit, ea in saeculum et in saeculum saeculi, praeceptum posuit et non praeteribit (Psal. CXLVIII).”

Igitur ut supra propositum est, in primis dicendum nobis, ipsa processio, vel ipsum procedere quasi sit et deinde processio Filii qui dixit:

“Ego enim ex Deo processi,”

in quo differat a processione Spiritus sancti, de quo idem dixit:

“Quem ego mittam vobis, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit (Joan. XV).”