CAPUT IV. Quod procedens sit Spiritus sanctus, et quod Filius quidem a Deo processisse, hic autem a Deo procedere recte dicatur.

Hic Deus, hic Spiritus sanctus, alias quidem mitti, vel emitti, ut supra meminimus, emitte Spiritum tuum et creabuntur (Psal. CIII), alias autem procedere dicitur. Parum erat ad majestatem vel gloriam ejus quod mitti dicebatur, nisi et procedere diceretur. Etenim saepius persona inferior mitti dicitur, et potest non sua voluntate venire vel ire qui mittitur. At vero Spiritus sanctus, in persona sua Dominus, mittente se non minor est, et sua gratia cum mitteretur venire dignatus est. Recte igitur procedere, vel procedens dicitur, ut ipso Verbo dominantis personae dignitas pariter et voluntas indicetur. Procedere autem vel procedentem hunc esse, non quilibet auctor, non angelus aut propheta, sed ipse ore proprio Deus et Dominus noster Jesus Christus primus dixit: Cum venerit, inquit, Paracletus, quem ego mittam vobis a Patre Spiritum veritatis, qui a Patre procedit (Joan. XV). Et notandum quod de seipso loquens praeterito hujus verbi tempore usus est: Ego enim, inquiens, ex Deo processi et veni (Joan VIII). Itemque alibi: Exivi a Patre, et veni in mundum (Joan. XVI), de isto autem non praeterito, sed praesenti tempore dixit, qui a Patre procedit. Etenim aliter ipse a Deo processit, nascendo videlicet ante saecula, de secreta substantia Patris, ut conderet mundum, quod semel factum est, sive assumendo carnem, ut qui invisibilis erat, visibilis fieret, quod itidem semel factum est. Aliter Spiritus iste procedit cum subjectae creaturae gratiam impendit, quod toties fit quoties vivificat ea quae mortua erant, et replet ea quae vacua fuerant. Amplius autem atque abundantius in illa beata vita, quam speramus, de divina majestate aeterna processione procedit, quomodo calor de substantia ignis, quia, ut jam dictum est, ipse amor est, imo et torrens voluptatis, qui illic nunquam deficit.