CAPUT 13

Verumtamen carnalem illorum spem non parum offendebat, quod humilitatem poenitentiae praedicabat, et genimina viperarum, faciendo fructus dignos poenitentiae (Matth. XIII), fugere a ventura ira commonebat, et ita omnino regni Dei leges, suis vitiis, quibus libenter inhaerebant, contrarias, illo praedicante fore audiebant.

“Miserunt,”

inquit ergo evangelista,

“ab Jerosolymis sacerdotes et levitas ad eum, ut interrogarent eum: Tu qui es?”

Tu, inquiunt, homo tanti nominis, qui tanta auctoritate, novum Baptismi ritum inducis, quem te esse dicis? Nimirum audire cupiebant ex ore ipsius, utrum ipse esset Christus, sicut vulgo existimabatur. At ille, nec arundo erat, sicut supra dictum est, ut vento adverso posset agitari, et a veritate deflecti; nec homo mollibus vestitus (Matth. XI; Luc. VII), ut mensuram suam excedentis famae suae praeconia, quasi palpantium manus, molli assensu exciperet, velut faciunt hi, qui in domibus regum sunt, quia potestatem habentes gratulantur, quod ab adulatoribus suis benefici vocentur. Interrogatus ergo protinus excutiens hirtas animi setas, pilis camelorum, quibus exterius erat contectus, multo asperiores:

“Non sum, inquit, ego Christus.”

Verax utique veritatis praeco, cavit sapienter mortiferum divini nominis adulterium; velut qui cum paranymphum se esse sciret, clanculum ad sponsum veniendo, sponsum se esse mentiri nollet. Notanda vero diligenter, non frustra ore apostolico sumpta hujusce circumlocutionis exornatio, qua dicit sic:

“Et confessus est, et non negavit, et confessus est: Quia non sum ego Christus.”

Res quippe, id est, ejusdem quae in Joanne est veritatis et humilitatis virtus, quae hic narratur, tanta est, ut digne elocutio ejus splendentium sententiarum, quasi quibusdam oculis illustretur, ut attendamus, miremur, et ejusdem imitatione delectemur. Nihilominus notandum et hoc, quod evangelista enuntiationem negativam, qua dicit:

“Non sum Christus,”

confessionem esse affirmat, negationem esse negat. Nimirum hoc intendit, ut hoc maxime loco Joannem Baptistam, quod omnino probabile verum est, Christi confessorem esse sentias. Nam si Christum se esse dixisset, vel ita opinantibus consensisset, eum procul dubio, qui Christus est, Christum esse negasset. Igitur ex hoc oppositio satis constans est, quia, dum dicit pro testimonio Christi:

“Non sum ego Christus,”

uno et eodem dicto Christum confessus est, Christum non negavit, ac proinde verus hoc loco Christi confessor claruit. Itaque fidelis Christi testis digno ab Evangelio Christi testimonium recepit, pronuntiante sic Evangelica veritate:

“Et confessus est, et non negavit,”

ut subaudias Christum, quem profecto negasset, si aliud dixisset, quam dixit:

“Non sum ego Christus.”

“Et interrogaverunt eum: Quid ergo? Elias es tu. Et dixit: Non.”

Non, inquit, juxta sensum vel opinionem vestram, in persona Elias ille ego sum, qui in igneo curru raptus est in coelum, futuro tempore reservandus [revelandus] (IV Reg. II), sed sum homo alius, ante annos circiter triginta, patre veterano, et matre sterili, eademque provecta progenitus (Luc. I). Sic enim distinguendum est, quia videlicet sine ulla exceptione Eliam se esse, negare non poterat. Alioquin contrarium hoc esset veritati, dicenti de illo ad turbas:

“Si vultis recipere, Joannes ipse est Elias (Matth. XI; Luc. I).”

Nunc autem quomodo non repugnet, perspicuum est. Nam quod ait Dominus, ipse est Elias, mysticum esse et egere intelligentia sequenti sermone demonstrat, dicens:

“Qui habet aures, audiat (Matth. XI).”

Videlicet in hoc est Elias, quod juxta aliud Evangelii testimonium, venerit in spiritu et virtute Eliae, et eamdem Spiritus sancti gratiam habuerit vel mensuram. Sed et vitae austeritas rigorque mentis Eliae pares sunt. Ille in eremo, iste in eremo, et uterque zona cingebatur pellicea. Ille, quoniam regem Achab et Jezabel impietatis arguit, fugere compulsus est (III Reg. XIX); iste, quia Herodes et Herodiadis illicitas arguit nuptias, capite truncatur (Matth. XIV). Vel idcirco Joannes Elias vocatur, quia sicut juxta Malachiam, Elias praecessurus est, et venturum Judicem nuntiaturus (Malach. IV), sic Joannes in primo adventu fecerit, et uterque, hic primi, ille secundi adventus nuntius sit (Marc. I; Luc. III). Itaque mysticum est, quod Joannes a Salvatore Elias dictus est. At illi mysteria non quaerebant, de persona tantum Eliae requirebant. Igitur contrarium non est sententiae veritatis, quod Eliam se esse denegat, quia procul dubio, quod mystico intellectu, ut jam dictum est, verum erat; illorum sensu, qui interrogabant, si diceret: Elias ego sum, falsum erat.

“Propheta es tu? Et respondit: Non.”

Et hoc plane verum est, licet de illo dicat Dominus:

“Quid existis in desertum videre? prophetam? Etiam dico vobis, et plus quam prophetam (Matth. XI; Luc. VII).”

Joannes enim virtute quidem propheta erat, sed officio propheta non erat. Quod autem officio propheta non fuerit, palam fiet ex ipsa definitione officii prophetici. Prophetarum officium fuit, Verbum Domini, antequam caro fieret, carnem assumpturum esse, dictis praesignare, factis praefigurare. Nam, etsi sunt vel fuerunt plurimi, qui diversis in rebus prophetiae Spiritu perdoceri meruerunt; eos tamen solos Ecclesia sancta computat in catalogo prophetarum qui de summis rebus, id est, de Verbi incarnandi mysteriis sancti Spiritus oraculum mente perceperunt, voce et litteris mundo annuntiaverunt. Joannes autem non hoc modo Verbo Domini obsecutus est; quippe qui non in umbra futurorum, sed in veritate erat praesentium; neque proferebat propheticum sermonem, cui attendendum esset, tanquam lucernae lucenti in caliginoso loco, sed digito praetento monstrabat verum solem exortum eis, qui toti aversi, mortalitatis suae sequebantur occasum; Christi namque humanitati pene coaevus aderat, cujus exortum non plus quam sex mensibus ipse ortu suo praecesserat. Igitur officio propheta non erat, recteque hoc denegat requisitus, velut si dicat sponsae paranymphus: Non ego legatus, ut caeteri, xenia tibi vel eulogias a sponso tuo detuli, sed ipse sponsus me architriclinum vel consecretalem habens, ecce te nuptiali die convenit. Virtute autem vel gratia Propheta, imo plus quam propheta erat; videlicet praesentem prophetarum omnium verticem Christum contingens, ipsius mysteria Prophetis omnibus familiarius noverat. Sed dicit aliquis: Cur interrogatus, utrum esset propheta, cum de officio negavit, de virtute vel gratia reticuit? Videlicet quia cum hi, qui interrogabant, ex adverso consisterent, quod et paulo post Evangelista latenter innuit, cum dicit:

“Et qui missi fuerant, erant ex Pharisaeis.”

Cum ergo iniqua vel insidiosa intentione starent ex adverso, non placuit Joannis habitatori Spiritui sapientiae, ut illis alio modo respondere dignaretur. Tantum ad interrogata respondit parcitate irreprehensibili: Quia videlicet nemo jure reprehendit, quod non respondetur ultra vel aliter quam modus inquisitionis exigit. Duo namque modi sunt inquisitionis. Unus qui proprie interrogatio dicitur, quo solo dialectici utuntur, quo cum aliquid inquiritur, semper aut est, aut non responderi oportet. Hoc videlicet modo nunc isti adversarii sunt usi, dicentes: Elias es tu? propheta es tu? Alius vero modus inquisitionis est, qui nihilominus proprie percontatio dicitur; quem dialectici nesciunt, quo cum aliquid inquiritur, multa ac diversa, pro voluntate vel sensu respondentis, subjiciuntur, quo item iste tandem utuntur, dicentes:

“Quis es, ut responsum demus his, qui miserunt nos? quid dicis de teipso?”

Quandiu ergo hi qui sibi sapientes et prudentes videbantur, interrogationibus irreverenter habitaculum tantae gratiae pulsaverunt, simplici negatione, juxta modum inquisitionis (ut par erat) cassati sunt. Ubi vero quomodocunque ad percontationem descenderunt, dicentes:

“Quis es, ut responsum demus his, qui miserunt nos? quid dicis de teipso?”

Tunc delectis illis sacerdotibus et levitis, hoc de seipso respondit, quod interrogare ipsi non nossent, quoque auditum prae altitudine mysterii nullatenus attingere ac per hoc pede sui contemptus conculcare non possent. Ait:

“Ego vox clamantis in deserto, dirigite viam Domini, sicut dixit Isaias propheta.”

Eant nunc magistri Scripturarum, qui clavim scientiae tulerunt (Luc. XI), profitentes penes se magisterium esse legis et prophetarum; eant isti, et suo sensu, si possunt, perspiciant hujus lectionis suae sacramentum, aut certe, si non possunt, humiliter ab ipso solvi postulent, a quo sublimiter est propositum. At illi sapientes videri magis quam esse volunt, nescire quam discere malunt, nunc maxime, quando ob hoc missi sunt, quia tales aestimabantur, qui possunt comprehendere omne responsum, et de omnibus quae dicerentur, certum habere judicium. Ergo prave prudentes declinant animo retrorsum, et hoc responsum dissimulatores callidi, quasi non audierint, surda aure praetereunt. Unde et rideant parvuli, quibus haec et caetera talia revelata sunt, abscondita autem a sapientibus et prudentibus, qui humilem spiritus altitudinem per superbiam nescientes, dejiciuntur dum extolluntur; et circa viles litterae sarcinulas occupantur. Ex hoc enim, quod ait Joannes:

“Ego vox clamantis in deserto,”

ex hoc dicto solis parvulis, id est, humilibus intelligi datur, quia contemporalem Christo se esse fatetur. Ac si aperte dicat, sicut supra dixi:

“Non sum ego Christus,”

sed ego ille sum, quem Isaias interiori audivit auditu clamantem vobis, ut paretis vias ejus, quia nunc adest idem Dominus, scilicet Christus. Clamo enim nunc vobis:

“Parate viam Domini;”

quia videlicet dico vobis:

“poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum Dei (Matth. III).”

Cum ergo vox mea tanta sit, ut tanto ante tempore audierit propheta tantus super custodiam suam, imo super custodiam Domini, stans totis noctibus, et si aspiciens a longe vidensque Christum, me quoque vidit et audivit in spiritu, et gaudio attonitus exclamavit, dicens:

“Vox clamantis in deserto, parate viam Domini, rectas facite semitas Dei nostri (Isa. XL).”

Cum ecce tantus ego sim, ut de me quoque sit prophetatum, et homines me suspicati sint ipsum, quem exspectatis, esse Christum, dignum est ut credatis mihi, cum vobis ostendero Christum. Sicut enim ad hoc fit vox, ut verbum audiatur, sic ego ad hoc vel natus sum, ut per ministerium meum Christus, qui est incarnatum Verbum Patris, praesens agnoscatur. Et quid clamo?

“Parate viam Domini.”

In via namque est Dominus, viam vitae praesentis est ingressus. Et qui secundum se, semper idem est, secundum nostrae mutabilitatis varietates, ad grande opus proficiscitur. In via nunc est: Ecce

“tanquam sponsus procedens de thalamo suo, exultavit ut gigas ad currendam viam (Psal. XVIII).”

Unde et quo iturus est?

“A summo coelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus (ibid.).”

Nolite obviare, nolite resistere, nolite offendicula ponere. Nam

“super quem ceciderit (Matth. XXI),”

comminuet eum. Vae illis quorum scelere in mortem casurus est (Luc. XXII).

“Dirigite ergo, inquit, viam Domini.”

At illi surda, ut praedictum est, aure clamorem ejus praetereuntes, quasi nihil dixerit, dicunt in conclusione sic:

“Quid ergo baptizas, si tu non es Christus, neque Elias, neque propheta?”

Poterant eadem memoria tenere id quod novissimum audierant, qua et superiora diligenter computant, nisi doctrinam mallent invidere quam quaerere. Quod evangelista, ut supra dictum est, tacite innuit, cum subjungit:

“Et, qui missi fuerant, erant ex Pharisaeis.”

Ex Pharisaeis, inquit, erant, videlicet ex eis, qui non Dei, sed suam quaerebant gloriam, qui clavem scientiae tulerant, et nec ipsi introibant, nec alios intrare sinebant (Luc. XI). Quo vitio nunc Joanni insistebant, non solum non poenitentes, sed et alios invitari ad poenitentiam non ferentes, ac dicentes:

“Quid ergo baptizas, si tu non es Christus, neque Elias, neque propheta?”

Igitur, ut dictum est,

“quando miserunt Judaei ab Hierosolymis sacerdotes et levitas,”

et illi sic eum interrogaverunt, sic percontati sunt, tota exspectante Synagoga Judaeorum et Pharisaeorum, a quibus missi sunt: tunc perhibuit Joannes de Christo hoc testimonium, quod magna ex parte supra scriptum et expositum est. Tunc

“exaudita est vox clamantis in deserto,”

imo a deserto venientis, ubi solitarius et Eliae persimilis vitam aluerat, qualem decebat esse legitimi et immaculati testis, ne oculi qui visuri erant praesentiam verae lucis quidpiam haurirent de omni quae in mundo est concupiscentia carnis: ne digitus, quo praetento demonstraturus erat Agnum Dei, vel manus quas subiturum, et a quibus baptizandum erat caput reverendum potestatibus angelicis, aliquid tangerent de omni massa picis coinquinantis, et pulchritudo oris, a quo primum audiendum erat testimonium gratiae et veritatis, aliquo modo defloresceret, loquendo aliquid vani aut otiosi sermonis. Tunc illa audita est vox magna, vox praeclara, a deserto venientis, imo et [al., ex] illo deserto clamantis, ubi quondam justitia habitavit, nunc autem homicidae, quos eadem justitia deserentes se deseruit, quorum ex conventu erant hi, quibus, ut supra dictum est, insistentibus hoc modo respondit:

“Ego baptizo in aqua, medius autem vestrum stetit quem vos nescitis.”

Ego quidem, inquit, non abs re, non absque coelesti auctoritate, non veniens a meipso, sed missus a Deo,

“baptizo in aqua,”

proinde sum omnibus admirationi, et quis sim ego tantopere quaeritis, quia non de medio vestri, non de conversatione communi, sed a deserto, veniens cum voce praedicationis, actum et habitum praefero sanctitatis. Et haec quidem nonnulla sunt, sed medius vestrum stetit, id est, in frequentia plebis jamdudum ambulavit, in convictu hominum assuefactus est, et habitatione communi, quem tamen vos nescitis, quem scire expedit, quem quaerere oportet, quem invenisse prodest, in quem credere salus est.

“Ipse est qui post me venturus est, et qui ante me factus est.”

Et caetera quae supra exposita sunt, quae hoc ordine ingressus fidelis orator elocutus est: auditores magis habens attentos quam dociles aut benevolos, curiositate videlicet propria magis attentos quam benevolentia. Et extunc ipse quidem minui, Christus autem Jesus crescere coepit (Joan. III), sed sic diminuendo se coram hominibus, tantum crevit coram Deo, ut ultra illum crescere nullus potuerit homo.

“Ego, inquit, baptizo in aqua.”

Jam in hoc diminutionis ejus magna est humilitas, quod cum dixisset,

“Ego baptizo,”

addidit,

“in aqua:”

videlicet, ut subaudias id quod paulo post dicturus est:

“Ille autem in Spiritu sancto baptizat.”

Et quidem Christus quoque in aqua baptizat; sed haec est tertia, imo minima baptismi ejus substantia.

“Tres quippe sunt qui testimonium dant”

in baptismo Christi:

“Spiritus, aqua et sanguis (Joan. V).”

Horum, ut dictum est, aqua minimum est, in qua sola baptizabat Joannes, antequam glorificato Jesu, datus esset Spiritus (Joan. VII), imo et antequam lanceato Jesu fusus esset sanguis ejus. Maximum est Spiritus, in quo solo peccatorum remissio datur, quam Joannes dare non praevalens, baptizando in poenitentiam baptismo Christi populum praeparabat. Christus enim per aquam et sanguinem veniens, non in aqua solum, sed in aqua et sanguine, solus in Spiritu baptizat, testificante quomodo Christus est veritas, qui solus remissionem peccatorum dat, aqua signatam, sanguine emptam, Spiritu sancto effusam. Suae ergo diminutionis causa haec ab ipso majoris ac minoris, tam longe differens oppositio facta est. Amplius autem ac manifestius, ex eo quod sequitur, semetipsum diminuit, ut crescat aestimatio magnitudinis Christi. Ait enim:

“Ipse est qui post me venturus est, qui ante me factus est.”

Hoc superius expositum est, scilicet in eo post Joannem venire Christum, quia nativitatem, praedicationem, baptismum quoque et mortem ejus, ipse nascendo, praedicando, baptizando quoque et moriendo secutus sit. Et in hoc ante illum factus est, quod illi praelatus est. Sed hoc est magnum ac praeclarum humilitatis speculum quod subsecutus ait:

“Cujus ego non sum dignus ut solvam ejus corrigiam calceamenti.”

Hoc etenim dicto praesentibus qui aderant nota similitudine, juxta quod audire vel capere poterant, cum maxima sui diminutione, Christi commendat excellentiam, et nobis de pectore fecundae gratiae perpulchre signat illam quam nunc videmus viduitatem vel abjectionem Synagogae. Mos enim apud veteres fuit ut, si quis eam quae sibi competeret, accipere uxorem nollet, ille calceamentum ei solveret qui ad hanc sponsus jure propinquitatis veniret (Deut XV; Ruth. IV). Cui autem magis competebat ut uxor esset Synagoga quam Christo? Cujus tota Patris haereditas, vel universa quae est ab initio usque ad finem saeculi Ecclesia? Quis enim Patri propinquus magis quam Filius? Sed hic competentem sibi uxorem ducere recusat, quia quondam Deo conjunctam Synagogam repudiat. Non ergo putet eadem Synagoga quod a Christo pro vitio suo repudiata, Moysen aut prophetas habeat. Videlicet, quia sicut Joannes de seipso testatur (Joan. IX), nemo propinquorum Christi dignus est solvere corrigiam calceamenti ejus, id est, nemo patriarcharum aut prophetarum apud illam remanere, vel eamdem salvare potest, quae Christi conjunctione indigna est. Quod tamen et aliter intelligi potest; nam, quia calceamenta ex mortuis animalibus fiunt, incarnatus Dominus, quasi calceatus apparuit, quia in divinitate sua morticina nostrae corruptionis assumpsit. Unde et per Prophetam dicit:

“In Idumaeam extendam calceamentum meum (Psal. LIX),”

id est, gentibus innotescam per incarnationis meae mysterium. Sed hoc ipsum Incarnationis mysterium oculis [oculus] penetrare non sufficit. Investigari enim nullatenus potest, quomodo corporatur Verbum, quomodo summus et vivificator Spiritus, intra uterum matris animatur, quomodo is qui initium non habet, et existit, et concipitur; Joannes ergo solvere corrigiam calceamenti ejus non valet, quia incarnationis ejus mysterium, nec ipse investigare sufficit, qui hanc per prophetiae spiritum agnovit. Sed, o tu Joannes, veritatis et gratiae symmistes, nunquid non saltem hoc scire potes quam ob causam illa corrigia ligata est? Nunquid ignoras quo vel quali in diversorio divinitas calceata est? Nunquid nescis quali ex muliere Verbum caro factum est? Ignoras tu, coelestis paranymphus et sponsi amicus, quod nos parvuli Ecclesiae filii non ignoramus? Cur ergo silet de hoc

“vox clamantis in deserto?”

Cur non hoc evangelizas, et vocem exaltas? Videlicet, quia tempus nondum est.

“Tempus enim loquendi, et tempus tacendi (Eccle. III).”

Tempus haec loquendi tunc erit, cum Filius hominis a mortuis resurrexerit. Non ergo ab re gemit affectus amantis, et magno desiderio clamantis, suaeque imputat indignitati quod tempus non habiturus sit, ut currat cum speciosis pedibus super montes evangelizantis et

“praedicantis pacem, annuntiantis bonum, praedicantis salutem, dicentis: Sion, regnabit Deus tuus (Isa. LII).”

Hunc affectus ejus clamorem vehementem, evangelista Matthaeus ab iis verbis non minus exprimit, dicens:

“Qui autem post me venturus est, fortior me est, cujus non sum dignus calceamenta portare (Matth. III).”

Quid enim est calceamenta ejus portare, nisi praedictum incarnationis ejus mysterium palam mundo annuntiare? Fecerunt hoc apostoli, quos propheticus beatificans spiritus:

“Coeli, inquit, enarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus annuntiat firmamentum (Psal. XVIII).”

Non sunt loquelae neque sermones, quorum non audiantur voces eorum. In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum (ibid.). Et quis sonus, quae verba eorum?

“In sole, inquiunt, posuit tabernaculum suum, et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo (ibid.),”

etc. Hoc etenim facientes apostoli, calceamenta ejus in Idumaeam et in omnes alienigenas extensa portaverunt, pro quibus et contumeliam pati (Actor. V), et mori digni sunt habiti. Joannes autem in spiritu praevidet enarrandae illius gloriae tempori, se non esse servandum: magnus quidem et nullo minor apostolorum, sed de seipso humiliter sentiens, et gratiam, quae in se est comparatione illorum qui illam Dei gloriam enarraturi sunt, parvam ducens. Scit namque quia priusquam Christus illa per passionem calceamenta deponat, suisque electis per totum mundum portanda imponat, ipse in angustiis Judaeae consummandus, et ad inferos descensurus sit, ut illuc quoque officium suae peragat praecursionis. Gemit ergo, profitens quod calceamenta ejus portare, vel corrigiam ejus solvere indignus sit, id est mysterium incarnationis Christi, gloriamque resurrectionis non mereatur cum beatis annuntiare apostolis. Verumtamen non Macherunta Galilaeae oppidulum, non carcer Herodis adulteri, tantum caput continere potuit, quin per omnem mundum quadrigis emicans evangelicis, cum firmamento coeli enarraret gloriam Dei, id est cum beatis apostolis altisonum ferret testimonium Verbo Dei. Sicut usque hodie personare non desinit in Evangelio ejusdem Filii Dei, notus et inclytus, maxime ex illo famoso testimonio, quod ei Christus ipse perhibuit:

“Quia nemo inter natos mulierum major eo surrexit (Matth. XI).”

“Haec in Bethania facta sunt trans Jordanem, ubi erat Joannes baptizans.”

Quia locus quoque quaeri solet in causis, scilicet celebris, an desertus sit is, in quo actum quid, vel dictum asseritur: bene locum quoque evangelista, in quo tanta vox clamantis insonuit, subjicit dicens:

“Haec in Bethania facta sunt trans Jordanem, ubi erat Joannes baptizans.”

Ac si dicat: O vos Scribae et Pharisaei, testimonium hoc quod de coelo esse non potestis diffiteri, latere quemquam vestrum non potuit. Nam et propinquus erat locus, utpote, tantum quindecim stadiis distans ab Hierosolymis, et tunc nimium celebris: quia videlicet ibi erat Joannes baptizans (Matth. XXI), et egrediebatur ad illum, ut alii quoque evangelistae referunt (Matth. III; Luc. III), et vestri non tacent historiographi,

“omnis regio Judaeae et Hierosolymitae universi, et baptizabantur ab eo, confitentes peccata sua (Marc. I).”

Excusabiles igitur vos esse non sinit Verbum Domini, quod trans Jordanem, tam prope ad vos accessit, et tali in loco, talem per hominem, eo tempore quo misistis ad illum, testimonium perhibuit veritati. Sed vos quidem non credidistis ei, at ille in Bethania, id est domo obedientiae, scilicet in Ecclesia, quae est domus Christi, obediens fidei ejus, itidem clamare non desinit, vos impietatis accusans, nos in fide Christi suo testimonio corroborans. Interea nemo qui ambigat, Joannis animam desiderio suspensam coelo inhaerere, et eum quem intus agnoverat, foris quaerere oculis intentis et animo jugiter orante. Nam Spiritu sancto edoctus, idcirco a deserto venerat, et confluentes ad se turbas excipiens, baptizabat, ut eum qui peccata mundi tolleret, venientem inter peccatores, quod procul dubio futurum erat, et caeteris palam ostenderet. Sic enim et ipse paulo post dicturus est:

“Et ego nesciebam eum, sed ut manifestetur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans.”

Cum ergo staret in excelso speculator, omni mundo sublimior, desiderio vulneratus, et coelum pulsans gemitibus salutem suam videre sitiens, ut eam et vivis ostenderet, et mortuis nuntiaret.

“Altera die vidit eum venientem ad se.”

Altera. inquit, die, postquam tanto clamore praeco veritati obsecutus est, praemium recipit fides, devotio remunerata est. Magnum utique recipit praemium illud, scilicet quod ipse, qui sanctorum omnium corona est et praemium, pro magno repromittit dicens:

“Si quis diligit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum (Joan. XIV).”

Quomodo enim Joannes videns agnovisset eum nisi aliqua ex parte Jesus manifestaret ei seipsum? Nunquid agnovisset eum, si veniens solam manifestasset ei servi formam, quam omnes videbant? Non utique, quia, sicut jam dictum est, secundum hominis formam, ut Joannes ipse testatur, nesciebat eum. Vidit igitur in forma hominis illam qua

“speciosus erat prae filiis hominum,”

speciem et pulchritudinem, vidit mundo corde illam quam protestatus fuerat per eum factam esse gratiam et veritatem. Vidit illum et ait:

“Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi.”

Hoc plane, quod dilatata mente vidit, hac brevi enuntiatione mirabiliter expressit. Suavitatem Dei, quam ex corporali pariter et spirituali ejus aspectu dupliciter delectatus degustavit, nobis protinus degustandam, gratulationis voce refudit. Qui enim

“exsultavit infans in gaudio (Luc. I),”

cum adhuc esset parvus in utero quod in aulam virgineam Rex saeculorum descendisset: quanto exsultavit tripudio juvenis praedicans, cum idem Rex Christus coram alloquendus adesset? Et qui tam digna, quae supra elocutus est, de illo sentire meruit, dum sola mente videns, exterioribus illum quaereret oculis, quanto magis ubi illum invenit, dignum aliquid exclamando effari debuit aut potuit? Exclamavit igitur magno concussus impetu sancti Spiritus et prioribus verbis quasi auro mundo gemmam pretiosam superaddidit, dum gaudio mentis in vocem erumpente, dixit:

“Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi.”

Cunctis namque superior sermo ejus, quasi aureum subsellium rutilat in evangelica Christi quadriga. Hoc vero dictum, tanquam pretiosissimus lapis, ad augmentum decoris accedit, quod sancta Ecclesia certatim rapiens in fronte et in pectore suo praefixum, frequentius concelebrat in laudibus Christi.

“Ecce, inquit, Agnus Dei.”

Ubi agnum audis, evidentem magni sacramenti aditum invenis. Notum quippe est quia per immolationem Agni liberatus est ab Aegyptiaca servitute populus Dei, et Pharaonem cum omnibus Aegyptiis (Exod. XII), quorum duritiam decem plagae non vicerant per manum Mosi, solus agni cruor, et vespertini mystica virtus sacrificii contrivit, caesis omnibus primogenitis (Exod. XIV). Filios quoque Israel per mare Rubrum transire fecit, submerso Pharaone cum curribus et equitibus suis. Hanc umbram futurorum, in veritate Christi mox adimplendam, Joannes propheta et plus quam propheta, digito demonstrat:

“Ecce, inquiens, Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi,”

ac si dicat: Non plagae decem praeceptorum, quae per Moysen data sunt, verberaverunt sufficienter, usque ad plenam victoriam spiritualem, Pharaonem libertatis et vitae nostrae exterminatorem, sed sanguis hujus Agni, id est hominis innocentis, qui nullum omnino peccatum fecit, Agni veri absque macula, quem nec originale, nec aliquod actuale peccatum offuscat, liberos nos ab illo mortis praeposito et principe tenebrarum, transire faciet in illam, quam in primo parente perdidimus, patriam lucis et veram terram repromissionis. Non enim decem praeceptis, tanquam in decem plagis, resistendo spirituali Pharaoni, neque in carnalibus sacrificiis, potuimus ad perfectum justificari nos, aut patres nostri, sed hic Agnus tollet peccata mundi, quando pendens in cruce, rivo sanguinis et aquae de latere suo profluentis, universam Ecclesiam suam emundabit, quantacunque est vel erit ab initio, usque ad finem saeculi. Hoc intendens hic ipse Joannes Baptista, secundum alios evangelistas dicebat:

“Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me?”

(Matth. III, Luc. III) Debebat enim tam ipse, quam omnes electi baptizari in sanguine Christi quia videlicet hactenus excubabat foris universa ab origine mundi Ecclesia, non admittente summae justitiae censura, ut coeleste sanctuarium ingrederetur antiquae praevaricationis delicto menstruata. Unde dicit unus ex sanctis illis sanctus et magnus Isaias propheta:

“Facti sumus ut immundi omnes nos, omnes justitiae nostrae sicut pannus menstruatae (Isa. LXIV).”

Ergo quod ait Joannes:

“Ego a te debeo baptizari,”

hoc tam de se quam de omnibus quotquot praeordinati sunt ad vitam, veraciter sensit. Per solam quippe gratiam ad regnum coelorum reducimur, quod nullis operum nostrorum meritis comparare possumus. Nam et Abraham potuit quidem per fidem suam vel justitiam (Rom. III), paterni reatus evadere poenam, sed nullis meritis illam, qua in primo parente juste exhaeredatus est, potuit redimere gloriam. Res est non meriti, sed gratiae, magnitudo vel aeternitas coelestis gloriae. Gratis data est beatis angelis, gratis nihilominus data fuit primis parentibus humani generis, gratis omnino, id est, per solam Christi gratiam redditur nobis, quicunque per ipsum nunc reconciliationem accepimus. Igitur solus et verus

“hic est Agnus Dei, qui tollit peccata mundi.”

Quo dicto mirabilis praeco veritatis breviter utramque in una persona substantiam, scilicet Dei et hominis ostendit, utramque, id est passibilem humanitatis, impassibilem vero Divinitatis naturam confitendam exprimit. Nam ex eo, quod homo est, potuit quasi agnus mansuetus portari ad victimam (Isa. LIII), deditque corpus suum percutientibus et genas suas vellentibus, ut carnibus ejus cibaremur et lanis ejus operiremur, et confixus atque lanceatus est, ut sanguine ejus postes nostrarum frontium signarentur (Exod. XII). Ex eo autem, quod Deus est, quod potuit tollere peccata mundi, ascendens ad praedam, et rugiens apud inferos, ut catulus leonis (Gen. XLIX), non valente resistere antiquo praedone tyranno mortis, et nunc morte superata, sedens ad dexteram Patris, credentium in se potenter peccata dimittit. Bene ergo hic evangelista, cui propositum est testimonia congerere divinitatis Christi, dictum hoc non omittendum putavit, praesertim cum tanti sit splendoris, ut ab hoc effectu, id est, ab eo quod tollit peccata mundi, maxime comprobetur id quod superius dictum est,

“plenum gratiae et veritatis.”

Sequitur:

“Hic est de quo dixi: Qui post me venturus est, ante me factus est, quia prior me erat.”

Ac si dicat: Ne alium suscipiatis in nomine Christi, tanquam ipse sit Christus, neque seducamini quando dicent vobis:

“Ecce hic Christus, aut illic (Matth. XXIV):”

quia hic, et non alius, hic, inquam, est Christus, de quo dicebam vobis: Hic est,

“qui venit benedictus in nomine Domini (Marc. XI);”

alius cum venerit in nomine suo, videte ne illum suscipiatis. Hic Jesus, ut putatur Filius Joseph, Christus est (Matth. XXI; Luc. III), tempore certo, et praefinitis diebus natus in Bethlehem ex semine David, scilicet quando ablato sceptro de Juda, et duce de femore ejus (Gen. XLIX), alienigena Herodes in regno David principabatur.

“Et ego nesciebam eum, sed ut manifestaretur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans.”

Nequeo satis admirari rerum omnium artificem, omnem habentem virtutem, omnia prospicientem Dei sapientiam, quomodo summis in negotiis, non, dedignata comitem habere saecularem eloquentiam, sic utatur illa veluti ancilla, sic secum illam abducat, ut magnitudine sua totam operiat; adeo, ut nonnisi a diligentissimis internosci queat garrulae hujus pedissequae praesentia. Ecce enim dum sapientes in astutia ipsorum comprehendere gestit, evidentissime syllogismum fecit. Supra namque per hunc Joannem Baptistam, fidelem suae voluntatis interpretem proposuerat provide, de absente Christo dicens:

“Quia prior me erat,”

de plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia, etc. Concessit auditor omnis populus, imo et libenter accepit, Christum magnum fore regem, magnum et inclytum ducem, habiturum coronam regni in capite suo, et dominaturum a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum (Psal. LXXI). Haec enim una erat omnium sententia de Christo, et sic prophetae indicaverant de illo. Tanto ergo attentius audierant, et tanto proclivius testificanti Joanni concesserant, quanto carnalibus subditi affectibus voluptates corporis et omnium rerum affluentium, et per omnia carnale saeculum, Christo regnante, sibi non defuturum sperabant. Igitur constante apud auditores tanti praeconis propositione, veniente tandem Jesu, inter alios homines ad Joannem assumit Spiritus sanctus per os ejus dicens:

“Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi: hic est de quo dixi,”

etc. Ad haec auditor, qui supra nullatenus conquiescit, imo quantis potest argumentis de pugnando contradicit: Jesus enim homo Galilaeus erat, inter eos, ut caeteri hominum, hactenus ambulaverat, tanquam in patria sua (Matth. XIII). Sed profecto verum est illud,

“quia nemo propheta acceptus in patria sua (Luc. IV).”

Oportet ergo ut hic, qui assumpsit, confligat in eadem assumptione sua, quod et facit validis utens testimoniis, et ad ultimum concludens sic:

“Et ego vidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”

Igitur cum dixisset:

“Ecce Agnus Dei,”

et caetera, protinus ad confirmationem sui sermonis, et confutationem adversarii, sumptum de coelo testimonium infert, cum dicit:

“Quia vidi Spiritum Dei descendentem, sicut columbam, et manentem in eo.”

Et ut purum esse ostendat testimonium suum, ab omni humano favore vel gratia, et

“ego, inquit, nesciebam eum.”

Ac si aperte dicat: Cur me aestimes gratia, vel favore humano conductum, hoc illi perhibere testimonium?

“Ego nesciebam eum,”

quippe qui cum in deserto anachoreta essem, nullam antehac habueram cum illo conversationem, nullumque colloquium.

“Sed ut manifestaretur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans.”

Id est, non veni a deserto, eo quod scirem eum: sed veni ego idcirco, ut scirem cum. Sed dicis mihi: Unde vel hoc nosse poteras, quod in aqua baptizans invenires eum, nisi quia sciebas eum? Ad haec, inquam:

“Et ego nesciebam eum,”

sed qui misit me in aqua baptizare, ille mihi dixit:

“Super quem videris Spiritum descendentem sicut columbam, et manentem in eo, hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”

Itaque non voluntate humana, sed auctoritate divina, veni in aqua baptizans. Et quomodo mittebatur Samuel in Bethlehem (I Reg. XVI), sciens esse in filiis Isai, quem ungeret in regem, sed quis filiorum ejus esset nesciens; sic et ego veni in Jordanem, Christum jam venisse sciens, sed in persona quis Christus esset, nesciens. Et sicut idem Samuel ex occursu faciei David agnovit,

“erat enim rufus et pulcher aspectu, decoraque facie”

certior autem factus est, dicente Domino:

“Surge et unge eum, ipse est enim,”

sic et venientem hunc ad me, et revelante Spiritu agnovi et dixi:

“Ecce Agnus Dei, et ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me?”

Certior autem factus sum veniente super eum Spiritu in specie columbae.

“Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”