CAPUT XI. Quia sit quod omne ferramentum non est auditum in domo, cum aedificaretur, et quod templum auro est vestitum, quid in templo oraculum, quod et aequalibus per longum, latum, et altum mensuris erat perfectum.

“Domus autem cum aedificaretur, lapidibus dolatis atque perfectis aedificata est, et malleus et securis, et omne ferramentum non sunt audita in domo cum aedificaretur.”

Hoc et pro universitate sanctae illius supernae civitatis Jerusalem, sic recte intelligi potest, quia lapides vivi, lapides sancti, de quibus illa construitur, hic dolantur, hic in mundo tonsionibus atque pressuris expoliuntur, ibi autem in pace per manum artificis locis suis aptantur, ita ut nullus persecutoris malleus, nulla caedentium securis, nullum serrantium ferramentum ulterius audiatur. Verum, quia hic non de civitatis aedificio, sed de civitatis templo sermo est, illud recte intelligitur, quia sine opere humano sive virili complexu, conceptus est Deus et homo Christus Dei Filius. Igitur malleus sive securis atque omne ferramentum non sunt audita in domo cum aedificaretur, quia nullum adfuit opus humanum ut Christus conciperetur. Foris dedolati sunt lapides, quibus haec domus aedificata, quia prius patres vel justi omnes more naturae vel opere humano generati sunt, quorum fide in beatam Virginem coadunata, Christus conceptus est. Hic ferramentum quodlibet audiri scelus est, et quicunque se audisse somniavit, haereticus est.

“Aedificavitque quadraginta cubitorum ad posteriorem partem templi tabulata cedrina, a pavimento usque ad superiora, et fecit interiorem domum oraculi in Sanctum sanctorum. Porro oraculum habebat viginti cubitos longitudinis et viginti cubitos latitudinis, et viginti cubitos altitudinis et operuit illud, atque vestivit auro purissimo. Sed et altare vestivit cedro,”

etc. Non solum oraculum quod erat viginti cubitorum, sed et ipsum templum, quod prae foribus oraculi quadraginta cubitorum erat, operuit auro purissimo, nihilque erat in templo, quod non auro tegeretur.

“Sed et totum, inquit, altare oraculi texit auro.”

Magnum et mirificum templi manufacti opus gloriam praefigurabat templi non manufacti, id est hominis Christi, quam credimus, quam praedicamus, cujus visionem desiderantes exspectamus. Quod est enim templi illius aurum sive aurea claritas, nisi sedentis ad dexteram Patris immortalitas atque impassibilitas? Denique, antequam passus vel mortuus resurgeret, templum quidem erat lapideum, et cedrinis tabulis quasi contextum, sed nondum auro tectum, quia sordida quidem et nullo vitio putribilis in illo nostra erat natura, sed nondum sua fulgebat gloria, qua post passionem mortis coronandus erat. At, postquam resurrexit a mortuis, jam nihil in templo est quod non immortalitatis auro tegatur, semel quippe mortuus est, et vivens Deo,

“jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI).”

Auro vilior templi substantia tegitur, non destruitur, quia videlicet gloria resurrectionis, sive immortalitatis natura carnis non absorbetur, sed superinduitur. Quod tandem in hoc templo est oraculum, quod dicitur Sancta sanctorum? Oraculum in templo, Deus est in Christo. Unde Apostolus dicit:

“Deus erat in Christo, mundum reconcilians sibi (II Cor. V).”

Oraculum autem et prae foribus oraculi templum, sicut non duo templa, sed unum templum, sic hominem, et in homine Deum, non duos Christos, sed unum confitemur Christum. De vocibus sive responsis hujus oraculi, de dispositione Verbi incarnati, illud sacrum corporis templum inhabitantis, non soli apostoli, sed et ipse Christus jugiter secundum hominem pependit, ut nihil a semetipso faceret aut judicaret, ita ut verbi gratia, gentem suam vel civitatem Jerusalem, ruituram flere posset, flendo tamen non liberaret. Oraculum illud quantae longitudinis, tantae et altitudinis, tantae nihilominus erat latitudinis, quia videlicet Christi Domini nostri divinitas quantae antiquitatis quae per longitudinem, quantae majestatis quae per altitudinem, tantae omnino charitatis est quae intelligitur per latitudinem.