CAPUT 5

Propter duas iniquitates corripiendum dicit Israel, juxta illud quod in Hieremia loquitur idem Deus: Duo mala fecit populus meus. Me dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi cisternas quae continere non possunt aquas (Jer. II); hoc de gente alia, de populo quovis Deum ignorante, dici non poterat. Gens enim quaecunque verum ignorans Deum, falsos deos colebat, unam tantum fecisse iniquitatem recte dicitur; gens autem haec, in qua Deus notus erat, declinando in idololatriam, duas habere iniquitates veraciter culpatur, id est Deum verum reliquisse, et pro illo vel contra illum deos alienos coluisse. Dupliciter namque reus est qui, bonum sciens, malum potius eligit, ille vero simpliciter, qui, bonum nesciens, malum pro bono suscipit. Itaque et quando vitulum unum populus ille fecit in deserto et coluit, post multa quae viderat magnalia veri Dei, et quando deserens domum David et templum Domini, duos vitulos sibi statuit, imo et quoties illos vel illos gentium deos adoravit. Amplius autem quando Barabbam sibi dimitti, Christum autem crucifigi petivit, duas iniquitates fecit, dupliciter peccavit, bonum reprobans, et malum eligens; dulce amarum, et amarum dulce ponens; tenebras lucem, et lucem tenebras appellans. Cum igitur corripientur propter duas iniquitates suas, congregabuntur, ait, super eos populi, ut videlicet propter seditionis auctorem, quem sibi elegerunt, tradantur in manus gladii, et propter hoc quod Christum negaverunt, vulpium, id est malignorum spirituum partes sint. Sequitur: Ephraim vitula docta diligere trituram, et ego transivi super pulchritudinem colli ejus. Ascendam super Ephraim, arabit Judas, confringet sibi sulcos Jacob. Quaerebas forte admirans quae causa vel quod vinculum tam forte populum illum idololatriae subligatum, tandiu tenuerit ex diebus Gabaa, imo ex diebus Aegypti, sicut superius ait, ista subsannatio eorum in terra Aegypti (Ose. VII). Quasi istud quaereres, causam veram habili atque eleganti similitudine convenienter exprimit. Ephraim, inquit, vitula docta diligere trituram. Consuetudo hic terrae promissionis tangitur, ubi vitulae cum caeteris animalibus fruges terere consueverunt. Cum autem gravissimo labore fatigantur, solent prodire ab area. Iterum autem diligentes aream, eo quod fruges in ea comedant, unde est illud: Non alligabis os bovi trituranti (I Cor. IX), sponte ad aream redeunt. Igitur Ephraim similis est vaccae vitulae, quia didicit aream terere. Et non solum didicit, verum etiam a nimia consuetudine coepit amare quod docta est, licet trituratio laborem inferat. Sic et populus Israeliticus, licet frequenter affligeretur, et multa adversa pateretur propter idololatriam, tamen voluntates suas, et ingluviem ventris sequi desiderans, ultro ad idola revertebatur. Poterat hoc ipsum alia quacunque similitudine quam per ejusmodi vitulam designari, sed mira proprietate usus est intuitus spiritus prophetici, dum talem proponere similitudinem maluit. Nam quia vitulos colebat Ephraim sive Israel scissus a domo David, imo et coluit ab initio vitulum, quando egressus est de terra Aegypti, pulchre nimis eadem gens hic vitula dicta est, dum arguitur, quod a vero Deo fornicando cultui vitulorum succubuerit. Magnam deinde sonat iram dicendo, et ego transivi super pulchritudinem colli ejus; ascendam super Ephraim. Pulchritudo namque colli superbiam designat eorumdem peccantium, et in peccatis suis complacentium sibi. Porro transitus sive ascensus, de quo dicit: Ego transivi sive ascendam Ephraim, tam futuro quam praeterito tempore certissimum esse significans quod facere intendit, vindicta est eadem quam in Exodo legimus praescriptam his verbis: Populus durae cervicis es, semel ascendam in medio tui, et delebo te (Exod. XXXIII). Nec vana illa comminatio exstitit. Semel enim ascendit, semel homo natus est, semel passus, mortuus est et resurrexit, et in coelum ascendit, et tunc demum illum populum dura cervice ascensus sui nimis impatientem delevit. Quod hic pulchritudo colli, hoc ibidem dicitur ornatus, cum Dominus dicit: Jam nunc depone ornatum tuum, ut sciam quid faciam tibi (ibid.). Deposuerunt ergo filii Israel ornatum suum a monte Oreb. Quandiu peccator ornatus incedit, id est in peccatis suis superbit, quandiu pulchram cervicem erigit, complacendo sibi, laetabundus quod male fecerit, et exsultans in rebus pessimis (Prov. II), quodammodo nescit Deus quid faciat illi, nescit misericordia quali aditu ad illum veniat remota severitate judicii, atque idcirco cum dixisset sententiam judicialem, populus durae cervicis es, semel ascendam in medio tui et delebo te, protinus consilium offerens, jam nunc, ait, depone ornatum tuum, ut sciam quid faciam tibi, id est humiliare poenitendo, ut miserear tui. Igitur quod hic ait, et ego ascendi sive ascendam super pulchritudinem colli ejus, videlicet vitulae diligentis trituram, id est populi toties tamque pertinaciter recurrentis ad idololatriam, illam designat iram, quam tunc idem populus bibit usque ad fundum calicis, quando Deus homo factus in medio ejus ascendit. Ex tunc enim confracta est pulchritudo cervicis, quia ceciderunt in ore gladii, et in omnes gentes captivi ducti sunt (Luc. XXI) peccatores superbi. Porro idem ascensus, sicut in ruinam superborum blasphemantium, ita et in resurrectionem positus est humilium credentium atque confitentium. Sequitur ergo: Arabit Judas, confringit sibi sulcos Jacob. Ecce videmus et orbis universus novit quia contrita cervice Ephraim aravit Judas, et Jacob sulcos sibi confregit, quia disperditis incredulis Judaeis, qui negaverunt filium David, sicut olim recesserat Ephraim a domo David, evangelicae praedicationis vomer corda gentium exaravit, et Jacob, id est supplantator, videlicet gentilis populus sulcos sibi confregit, agriculturam exercens ad seminandum vel recipiendum semen verbum Dei. Judas aravit, quandoquidem Judaeis erant apostoli secundum hoc ipsum nomen, quod est Judas, id est confessio, primi confitentes Christum Filium Dei vivi gentibus praedicaverunt. Ipsae autem gentes Jacob effectae sunt, quia supplantaverunt Esau, dum primogenita salutis tulerunt, quae fuerant Judaeorum. Arando sulci fiunt, confringendo autem sulcos; id quod aratum est, idoneum fit ad semen contegendum atque confovendum. Congratulatur protinus propheticae gratiae spiritus agricolis sive aratoribus istis, et dicit: Seminate vobis in justitia, metite in ore misericordiae, innovate vobis novale. Seminant quippe praedicatores, quando verbum annuntiant; metunt autem, quando de credentium confessione exsultant. Idcirco sic pulchre distinctum est, seminate vobis in justitia, metite in ore misericordiae, quia videlicet, sicut Apostolus ait, corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Et quia sua quisque justitia vel salute contentus esse non debet, sed dare operam, ut etiam alios salvet, subjungit atque ait: Innovate vobis novale. Novale quippe innovare, est inculta prius loca excolere, utpote saltibus explanare. Porro gentes prius erant quasi silvae, nimirum a feris, videlicet malignis spiritibus obsessae. Nam econtra comparatione gentium Judaei domus erant pulchrae, terra culta et civitates opulentae. Unde Psalmista cum dixisset: Ecce audivimus eam (Psal. CXXXI), scilicet Ecclesiam, sive Dominicae Incarnationis et sanctificationis ejus arcam in Ephrata, quae est Bethleem, per Ephratam, Judaeos intelligi volens, statim quia de Judaeis ad gentes eadem sanctificationis arca transivit, subjunxit atque ait: Invenimus eam in campis silvae (ibid.), id est in gentibus, qui de silva campi, de fructuosis cultiles facti sunt et fecundi. Igitur innovate vobis novale, id est gentibus Evangelium Christi praedicando, novam Ecclesiam, novum acquisitionis populum vobis parate, Deo ad vestram salutem et gloriam acquirite. Et quia cum plenitudo gentium subintroierit (Rom. XI), futurum est, ut cum misericordia respiciat vitulam, id est Synagogam illam, cujus super pulchritudinem colli, nunc tam severe transivit. Sequitur et dicit: Tempus autem requirendi Dominum, cum venerit qui docebit vos justitiam. Tempus quippe requirendi Dominum reliquiis Israel tunc erit, cum plenitudo gentium subintroierit. Tunc enim veniet Dominus et docebit eos justitiam, iniquitate aversa, quemadmodum et Apostolus cum dixisset, quia caecitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo gentium subintroierit, et sic omnis Israel salvus fieret, testimonium propheticum apponens, sicut, ait, scriptum est: Veniet ex Sion qui eripiat et avertat impietatem ab Jacob (Isa. LIX).