LIBER SECUNDUS.


CAPUT 1

“Cantabiles mihi erant,”

ait Psalmista,

“justificationes tuae, Domine, in loco peregrinationis meae (Psal. CXVIII).”

Quis est locus peregrinationis nostrae, nisi praesens dejectio mortalitatis et passibilitatis nostrae, quam et alibi vallem lacrymarum appellat, in qua oportet pati multa scilicet esuriem, sitim, caeterasque miserias, et ad ultimum ipsam mortem. Si ergo jam in tali loco, in tali peregrinatione cantabiles sunt justificationes tuae, quanto magis in civitate tua, Domine? Quae vero majores justificationes tuae sunt justificationibus, quas habemus vel intelligimus in vocibus istis, quae dicuntur Cantica canticorum? Igitur totis viribus, cunctis extensis rationalis citharae (scilicet corporis et animae) fidibus istas justificationes tuas coepta modulatione decantemus, te adjuvante, sancte Spiritus, quia nimirum coeleste Canticum hic assuescendum est, ut nobiscum scientia vel notitia ejus in illo saeculo juste perseveret. Secundae perioches, id est recapitulationis initium, hoc est:

“Adjuro vos, filiae Hierusalem, per capreas cervosque camporum, ne suscitetis, neque evigilare faciatis dilectam, quoadusque ipsa velit.”

Quid rogo, necesse fuit dilectam dormire? Nemini enim parum necessaria fuit ejus dormitio, cum tanta sit pro ea dilecti adjuratio. Quid ergo necesse fuit eam dormire, aut certe quid fuit illi dormire? Hoc enim perspecto melius clarebit quam necessaria ejus dormitio fuit. Quid ergo illi dormire fuit? Profecto illud, quod evangelista vult insinuare, cum dicit:

“Maria autem conservabat omnia verba haec, conferens in corde suo (Luc. II).”

Iterumque repetens alio loco, dicit:

“Et mater ejus conservabat omnia verba haec in corde suo.”

Hoc erat dormire, scilicet oris custodiam habere, et secretum sibi commissum, propter tempus quod malum erat, non propalare, ne perciperet Herodes de rege Judaeorum, qui natus erat, ubinam esset. Itaque necessarium valde fuit dilectam dormire, et inter verbosas filias Hierusalem nolle vigilare. Neque enim deerant ejusmodi filiae Hierusalem, quae, quamvis benevolae essent, non tamen scirent usquequaque opportunam habere taciturnitatem, sed idcirco non expediebat ut dilecta haec de sanctae contemplationis somno suscitata communem se illis faceret, et ad respondendum eis evigilaret, etsi alii quidpiam loquebantur, verbi gratia, pastores, quos aliqua dixisse certum est (eod. cap. in fin.). Ait enim evangelista:

“Et omnes, qui audierunt, mirati sunt de his quae dicta erant a pastoribus ad ipsos (Luc. II); et si, inquam, vel tunc, vel deinceps propter multa mira, quae facta sunt, alii loquebantur, ipsam tacere et non inquietari condecebat, ne res nimis manifesta fieret, majoremque persecutionis ipsa laborem sustineret, quam fuit illa fuga qua in Aegyptum fugere oportuerat. Igitur, adjuro vos, filiae Hierusalem, ne suscitetis neque evigilare faciatis dilectam, quoadusque ipsa velit,”

id est fortiter obfirmo mentem dilectae, ne ante tempus loquendi denarret vobis quid vel quomodo sibi factum sit, etiamsi vos multum instantes inquiratis. Per quid adjuro vos? Per capreas cervosque camporum. Vere magnum adjuramentum. Nam et ego juravi cervis et capreis, scilicet patribus vestris, regibus et patriarchis, maximeque Abraham et David, facere verbum istud, quod nunc feci, cum quo videlicet verbo dilecta dormit dormitatione silentii competentis. Si nunc sciscitantibus vobis, et illa omnibus respondente, fama nimis crebresceret, et Herodes puerum inveniret atque occideret, Evangelio nondum condito, quomodo jusjurandum meum ratum permaneret, quod juravi ad Abraham patrem vestrum, in isto semine ejus benedicendas fore omnes gentes? Idcirco per illos patres vestros, vobis reverendos, adjuro vos. Unde patres illi capreae sive cervi? Nimirum ex eo quod sicut capreae ad instar avium ardua et excelsa tenent, in sublimi habitant, et in petris altissimis commorantur, sic illi manentem non quaesierunt civitatem, sed meliorem appetierunt, hoc est coelestem (Heb. XI, 13), in casulis habitantes, et confitentes quia peregrini et hospites sunt super terram, et sicut cervi, cum aliquid serpentini generis comederint, summa agilitate desiderant venire ad fontes aquarum; ita illi scientes se a primis parentibus per serpentem contraxisse originale peccatum, desiderabant nasci sibi jam dictae benedictionis promissum fontem, in quo est remissio peccatorum. Inde est illud:

“Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus (Psal. XLI).”

“Vox dilecti mei: Ecce veniet saliens in montibus, transiliens colles. Similis est dilectus meus capreae hinnuloque cervorum.”

Dilecta quando vult, non suscitate, neque evigilare coacta, sed quando vult, et ubi vult, et quibus vult, Scripturarum mysteria pandit et loquitur, et dicit:

“Vox dilecti mei,”

subauditur, talis est, qualem dictura sum, et vocis ejus, id est Scripturae, quia ad ipsum et ad me pertinet, sensus hic est, quem expositura sum. Vocem ipsam, verba ipsa dilectae quae loquitur mihi, jam dicerem, sed vos forte prius aliud audire vultis, cur tandiu dilatum fuerit hoc negotium, et priusquam mecum conveniret, tot generationes praeterierunt, videlicet

“ab Abraham usque ad David generationes quatuordecim, et a David usque ad transmigrationem Babylonis, generationes quatuordecim, et a transmigratione Babylonis usque”

ad ipsum

“generationes quatuordecim,”

sicut evangelista diligenter distinguit (Matth. II). Cur adventum suum tandiu distulit? num tardus est aut segnis? Imo velocissimus in opere suo est secundum testimonium Scripturarum, cujus videlicet testimonii summa haec est:

“Ecce iste veniet saliens in montibus, transiliens colles. Similis est dilectus meus capreae hinnuloque cervorum.”

Dicunt enim Scripturae propheticae, velocitatem ejus attestantes:

“Voca nomen ejus, Accelera spolia detrahere, festina praedari (Isai. VIII).”

Item:

“Et ecce festinus velociter veniet, non est deficiens, neque laborans in eo (Isai. V),”

et multa his similia. Unde ergo dilatio? Dicam:

“En ipse stat post parietem nostrum, respiciens per fenestras, prospiciens per cancellos.”

Diligenter animadvertite, ut sciatis rem. Non enim res parva est, quam dico

“parietem nostrum,”

propter quem tam morose venit iste, qui et antequam veniret, festinus et celer vocatus est, et cum venisset, illud propter quod venerat, tam cito, tam velociter operatus est. Quid enim? Quam longum expendit tempus in faciendo, id quod de ipso scriptum est:

“A summo coelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus?”

(Psal. XVIII.) Spatio annorum plus quam triginta duorum tantam exsultando cucurrit viam,

“saliens”

atque

“transiliens,”

tanquam caprea sive hinnulus cervorum, de coelo in uterum meum, de utero meo in crucem, de cruce in sepulcrum, de sepulcro rursus in coelum. Propter quem ergo

“parietem nostrum”

tandiu moratus est, qui tam velox in opere est? Nimirum propter parietem inimicitiarum, qui non de uno tantum originali peccato, verum etiam de multis actualibus peccatis congestus est. Eorum, videlicet actualium peccatorum, primum illud fuit, quod filii Jacob, filii Isaac, filii Abrahae, ad quem primum repromissio facta fuerat, fratrem suum Joseph per invidiam in servum vendiderunt, et ille quatuordecim annis servivit (Gen. XXXVII). Cum enim sedecim esset annorum, tunc venditus est, et quando eductus de carcere, stetit in conspectu regis Pharaonis, triginta annorum erat (Gen. XLI). Itaque sicut quodam loco judex justus, id est Dominus dicit:

“Juxta numerum dierum, quibus considerastis terram, annus pro die imputabitur, et quadraginta annis recipietis iniquitates vestras (Num. XIV);”

ita et illic justum esse arbitremur judicium, ut diceret: Juxta numerum quatuordecim annorum, quibus servivit venditus Joseph, generatio pro anno imputabitur, et quatuordecim generationibus semen quod promisi patribus vestris, differetur, quod est Christus. Igitur ab Abraham, inquit, usque ad David generationes quatuordecim, subauditur, et Christus non venit, et eousque distulit eum iratus Dominus (Psal. LXXXVIII); unde et Moses loco supradicto congemuit. Porro David, in quem generationes quatuordecim terminatae sunt, cum jam et ipse promissionem accepisset eamdem cum juramento Domini, peccavit et ipse non minus quam priores illi. Uriam Ethaeum percussit gladio, et uxorem ejus tulit, et interfecit eum gladio filiorum Ammon (II Reg. XI). Itaque non minus super hoc irasci debuit Dominus, quam dudum fuerat iratus; et ideirco a David usque ad transmigrationem Babylonis, ait, generationes quatuordecim, subauditur, et Christus non venit. Porro in transmigratione Babylonis, quae poena fuit transmigratis illis, non minoris erat peccati vel criminis, quod reges Juda maximeque Manasses, sanguinem innoxium fuderant multum, donec implerent Hierusalem usque ad os, absque peccatis suis, quibus peccare fecerunt Judam, ut facerent malum coram Domino (IV Reg. XXI). Igitur et a transmigratione Babylonis usque ad Christum generationes quatuordecim, subauditur, et nonnisi post tot generationes idem Christus venit. Post hujusmodi

“parietem nostrum en ipse stat,”

id est propter haec et alia peccata generis nostri cui repromissus fuerat, ipse justas fecit moras.

“Stat,”

inquam,

“respiciens per fenestras, prospiciens per cancellos,”

id est visitans nos per prophetas, memor nostri propter patres nostros. Nam fenestrae in hoc pariete fuerunt Moses et prophetae, suo quique tempore intra multitudinem peccantium, in ipsa congerie peccatorum claruerunt, parietem non ita contiguum esse sinentes, quin dilectus haberet aditum, quo huc introrsus respiceret, et vocem audibilem daret, locutionem intelligibilem faceret. Porro cancelli, scilicet anterior pars aedificii fuerunt Abraham, Isaac et Jacob, primi patres generis nostri, per quos in eo prospexit quod propter eos misertus est nostri, recordatus est quod eis promiserit, quid juraverit, hoc est quod ipsa cecini:

“Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae. Sicut locutus est ad patres nostros Abraham et semini ejus in saecula (Luc. I). Et dilectus meus loquitur mihi: Surge, propera, amica mea, columba mea, formosa mea, et veni. Jam enim hiems transiit, imber abiit et recessit, flores apparuerunt in terra nostra, tempus putationis advenit, vox turturis audita est in terra nostra, ficus protulit grossos suos, vineae florentes odorem dederunt.”

Verba ista profecto desiderantis verba sunt. Quid autem est desiderium dilecti, vel quid amor ejus, nisi charitas, nisi Spiritus sanctus? Tali utique desiderio desiderare, cum amore recte dicitur amare, dicitur etiam laetari, ut illic:

“Laetabitur Dominus in operibus suis (Psal. CIII).”

Quin etiam petere dicitur, nimirum eodem desiderio, juxta illud in Deuteronomio:

“Et nunc Israel,”

inquit Moses,

“quid Dominus Deus tuus petit a te, nisi ut timeas Dominum Deum tuum, et ambules in viis ejus, et diligas eum?”

(Deut. X.) Amplius autem non solum petentis, verum etiam valde optantis animo loquitur, cum item in Deuteronomio dicit:

“Bene omnia sunt locuti. Quis det talem eos habere mentem, ut timeant me, et custodiant universa mandata mea in omni tempore, ut bene sit eis et filiis eorum in sempiternum (Deut. V).”

Et in Isaia dicit:

“Utinam attendisses mandata mea, facta fuisset sicut flumen pax tua, et justitia tua sicut gurgites maris (Isai. XLVIII).”

Haec et his similia multa scripta sunt, testantia quietum dilecti desiderium, charitatem impassibilis, non passionem, sed delectationem qua semper optavit, semper concupivit id quod utile esset creaturae suae humano generi. Quod si unquam aliquid recte dicitur optasse vel desiderare, quanto magis istud, in quo est summa salutis, islam plenitudinem temporis, in quo fieret ex muliere, fieret sub lege, ut eos qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem filiorum reciperent? (Galat. IV.) Igitur haec verba dilecti, loquentia mihi:

“Surge, propera, amica mea, columba mea, formosa mea, et veni,”

etc., sic accipite, quasi verba desiderantis, tanquam festinantis et optantis jam adesse materiam tantae salutis, scilicet me, cujus caro illi materia foret assumendae carnis. Tanquam praesenti loquebatur mihi, meque jubebat surgere et properare, id est nasci et hospitium ventris mei sibi cito praeparare. Et revera priusquam nascerer, illi praesens aderam, antequam fierem, bene illi cognita fueram. Si enim dicitis et vere dicitis, quia

“elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus in charitate (Ephes. I),”

nonne et de me recte sentitis, et recte sentiendo dicitis, quia elegit me ante mundi constitutionem, ut essem sancta et immaculata in conspectu ejus in charitate? Et si sapiam [f. sapientia], ut ipsa testatur jam antequam fieret,

“ludens erat coram eo in orbe terrarum, et deliciae ejus cum filiis hominum (Prov. VIII);”

quanto magis ludens erat, et deliciabatur cum ista ancilla Domini, miraculo cunctorum filiorum vel filiarum hominum.

“Surge, inquit, propera, amica mea, columba mea, formosa mea,”

et in his omnibus Evae opposita. Eva namque quasi inimica, Eva quasi vipera, Eva quasi deformis et ignominiosa. Mihi inimica, viro suo vipera, sibimet confusa ignominia. Inimica per superbiam, qua intus tumuit, vipera per malitiam, quam ex serpente concipiens, foris tentata, facile cessit. Ignominiosa per pruritum libidinis, qua statim scaturire coepit, unde et nudam se cognoscens, folio pudenda contexit (Gen. III). Tu autem

“amica mea”

per humilitatem,

“columba mea”

per charitatem,

“formosa mea”

per castitatem. Tu contra Deum non timuisti, imo mente humili Altissimo complacuisti et ecce amica es. Tu serpenti aurem non praebuisti, imo inimicitias inter te et serpentem ego posui, et ecce columba es. Tu nuditatem libidinis non incurristi, imo Spiritus sanctus obumbrabit tibi, et ecce formosa es. Veni ergo, Maria, veni; nam Eva ad latebras fugit. Veni et crede angelo evangelizanti, nam Eva credidit serpenti susurranti. Veni et contere caput serpentis, nam Eva et capite illecta, et ventre oblectata, et cauda est obligata serpentis. Veni et dic:

“Ecce ancilla Domini (Luc I),”

nam Eva se abscondens pariter et defendens:

“Serpens,”

ait,

“decepit me, et comedi (Gen. III).”

Haec est vox dilecti mei, et haec loquitur mihi:

“Surge, propera et veni.”

Surge per fidem, propera per spem, veni per charitatem.

“Jam enim hiems transiit, imber abiit et recessit, flores apparuerunt in terra nostra, tempus putationis advenit. Vox turturis audita est in terra nostra, ficus protulit grossos suos, vineae florentes odorem dederunt.”

Ecce enim aequinoctium vernum jam praeteriit, et adest festivitas Paschalis, dum haec loquor tibi, dum foris angelus annuntiat, et ego intus vocem sequor annuntiantis. Quo tempore sine dubio, secundum cursum solis et naturam aeris,

“hiems jam transiit, imber abiit et recessit.”

Ex ipsa ergo qualitate temporis auspicium cape magnae felicitatis, quia per istud quod dicitur tibi, quod agitur tecum, transiit, id est certissime pertransibit, hiems peccati abiit et recessit, id est certissime abibit, et recedet imber irae coelestis, quae videlicet hiems ex eo venit, quod Eva jam dicta fugiens abscondit se a facie Dei, et qui imber idcirco terram, id est omne genus humanum verberavit, quia peccavit. Hic est imber, haec est ira coelestis:

“Multiplicabo aerumnas tuas, et conceptus tuos, etc.,”

usque:

“Quia pulvis es, et in pulverem reverteris (Gen. III).”

Hic talis imber abiit et recessit, id est certissime abibit et recedet per me fructum ventris tui. Tunc apparuerunt, id est certissime apparebunt flores multi, flores sancti ac diversi, alii videlicet martyrio rubicundi sive purpurei, alii confessione sive ad imitationem nostri, virginitatis incorruptione candidi. Tunc et

“tempus putationis advenit,”

et mox aderit ut amputentur ea quae superflua sunt legis, dicaturque floribus sive florentibus campis et arboribus nostris:

“Visum est enim Spiritui sancto et nobis, nihil ultra imponere vobis oneris, quam haec necessaria, ut abstineatis vos ab immolatis simulacrorum, et sanguine, et suffocato, et fornicatione (Act. XV),”

et ea quae vobis non vultis fieri, aliis ne feceritis.

“A quibus custodientes vos, bene agetis (ibid.).”

Tunc et

“vox turturis audita est,”

id est certissime audietur

“in terra nostra. Vox,”

inquam,

“turturis,”

nimirum parvulae quidem, sed castissimae avis, scilicet praedicatio Evangelii, cujus initium est pulchritudo nostra castitatis, et virginei conceptus tui,

“audita est,”

id est audietur;

“in terra nostra,”

in Ecclesia nostra, in universa terra. Tunc ad vocem hujuscemodi turturis

“ficus protulit,”

id est certissime proferet

“grossos suos, vineae florentes dederunt.”

id est certissime dabunt

“odorem.”

Ficus, inquam, id est synagoga, proferet et jactitabit opera vel justitias suas, sed cadentibus hujusmodi ficis, ipsa remanebit effoeta, et ego veniens ad eam, et quaerens fructum, non inveniam (Matth. XXI).

“Vineae”

autem

“florentes,”

id est gentes credere incipientes,

“dabunt odorem,”

id est bonam opinionem, ita ut amici gratulentur, et dicant:

“Primum gratias agimus Deo nostro per Jesum Christum pro omnibus, quia fides vestra annuntiatur in universo mundo: Surge, amica mea, speciosa mea, et veni columba mea, in foraminibus petrae, in caverna maceriae. Ostende mihi faciem tuam, sonet vox tua in auribus meis. Vox enim tua dulcis, et facies tua decora.”

Iterum

“vox dilecti mei,”

iterum loquitur mihi et ad surgendum invitat, eisdem nominibus me compellat,

“Surge,”

inquiens,

“amica mea, speciosa mea, et veni, columba mea.”

Et protinus, ac si quaererem, quo ego surgam, ubi, vel in quo ero columba gemituosa,

“in foraminibus,”

inquit,

“petrae, in caverna maceriae.”

Scit enim situm vel habitum mentis meae, quia clavi ejus, quos antequam fierent mente prophetica praevidebam, et in propheta legebam dicente.

“Foderunt manus meas et pedes meos (Psal. XXI),”

et lancea lateris ejus quam similiter praevidebam, in propheta legebam:

“Videbunt enim,”

ait Zacharias,

“in quem transfixerunt (Zach. XII);”

clavi, inquam, ejus et lancea jam essent animae meae vulnera, et in ipsis gemerem sicut columba. Dicebat ergo:

“Columba mea, in foraminibus petrae, in caverna maceriae,”

id est, anima gemituosa propter fixuram clavorum, qui sum petra, propter vulnus lateris mei, qui sum maceria. Nam ego unus idemque alias petra et alias maceria. Videlicet ubi adhuc mortalis et passibilis eram, ibi ego maceria; ubi autem jam resurrexi a mortuis, ibi vel ex tunc petra solidissima, sed non disparuerunt in petra jam impassibili cavernae sive foramina, quae facta fuerant in maceria adhuc passibili, imo apparebunt eadem in die judicii. Age quod agis, contemplare quod contemplaris, atque hoc modo semper ostende mihi faciem tuam, et ostendendo corrige quod Eva peccavit et abscondit a me faciem suam. Ubi abscondit? in medio ligni paradisi, videlicet in eodem in quo peccavit. Nam

“de ligno, quod est in medio paradisi,”

ait,

“praecepit nobis Dominus, ne comederemus, et ne tangeremus illud, ne forte moriamur. Comedit, et cum audisset vocem Domini Dei abscondit se,”

ait Scriptura,

“a facie Domini Dei in medio ligni paradisi (Genes. III).”

Ergo in quo peccavit, in eodem se abscondit, utpote quae in peccato suo sibi complacuit, et peccatum suum defendit. Non ostendit mihi faciem suam, cum dicerem:

“Ubi es?”

Non sonuit vox ejus in auribus meis, vox confessionis, quae sonare debuisset, saltem cum dicerem,

“quare hoc fecisti?”

sicut quando ei benedixi et viro ejus, dicens:

“Crescite et multiplicamini,”

non sonuit vox in auribus meis; nullum enim cantavit canticum gratiarum actionis pro tam magno beneficio, quo illam constituebam matrem tantae generationis, possessurae tantam haereditatem regni Dei. Tu autem

“ostende mihi,”

sicut et ostendis

“faciem tuam; sonet vox tua in auribus meis,”

et audiam ego, audiant et amici, quorum unus vel primus audivit, cum adhuc esset clausus in utero matris suae, et exsultavit ad vocem tuam, quae hoc modo sonuit in auribus meis:

“Magnificat anima mea Dominum, et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo (Luc. I).”

Ibi ad vocem meam, et vocem tuam audire atque exsultare coepit. Unde et quodam loco dixit:

“Qui habet sponsam, sponsus est. Amicus autem sponsi, qui stat et audit eum, gaudio gaudet propter vocem sponsi (Joan. III).”

Hoc ergo gaudium meum impletum est. Igitur quia et amici auscultant, et me delectat audire faciem fidei, et audire vocem confessionis atque gratiarum actionis,

“ostende mihi faciem tuam, sonet vox tua in auribus meis. Vox enim tua dulcis, et facies tua decora.”

In quo vox tua dulcis? In eo videlicet, quod columba mea es, et intenta in foraminibus jam dictis, ita sicut columba gemitum pro cantu habes. Canendo gemis, gemendo canis, et ipsa exsultatio qua exsultavit spiritus tuus in Deo salutari tuo, plena est gemitibus, plena lacrymis. In quo facies tua decora? In eo videlicet, quod magna est fides, magna humilitas. Iste est decor, quem concupivit Rex, quemadmodum Psalmista dicit:

“Audi, filia, et vide, et inclina turem tuam, et obliviscere populum tuum, et domum patris tui, et concupiscet rex decorem tuum (Psal. XLIV). Capite nobis vulpes parvulas, quae demoliuntur vineas. Nam vinea nostra floruit.”

Vulpes Herodes, vulpeculae sive vulpes parvulae illius temporis omnes, qui quaerebant animam pueri. Unde et de quodam ex posteris ejusdem nominis, cum nuntiatum fuisset et Pharisaeis dicentibus:

“Exi et vade hinc, quia Herodes vult te occidere (Matth. II). Ite, inquit, dicite vulpi illi: Ecce ejicio daemonia, et sanitates perficio hodie et cras, et tertia die consummor (Luc. XIII).”

Ergo vulpes Herodes, maxime quia non solum crudelis, verum etiam dolosus ille, qui dixit:

“Ite et interrogate diligenter de puero, et cum inveneritis, renuntiate mihi, ut et ego veniens adorem eum (Matth. II).”

Fuisse tunc jam cum eo etiam alios ejusdem dolositatis, vel ex eo constat, quod angelus ad Joseph ita dixit:

“Surge et accipe puerum et matrem ejus, et vade in terram Israel, defuncti sunt enim qui quaerebant animam pueri (ibid.).”

Igitur vulpes parvulas, quae demoliuntur vineas, capite nobis, inquit, id est occidantur cito, moriantur, et dispereant qui quaerunt animam peuri. Nonne videtis parvulas vulpes istas, quomodo

“demoliuntur vineas?”

Herodes enim non cessat occidere fere omnes, qui erant regiae stirpis, non cessat perscrutari, ut funditus deleat domum David, de qua regem Christum nasciturum fore audivit. Nonne videtis ad ultimum, quod teneros palmites fera ista momordit, quod infantes bestia crudelis occidit in Bethlehem Judae, civitate David? Capite, capite,

“nam vinea nostra floruit.”

Vinea illa, quae nostra est, vinea vel vitis, vinea propter quam caeteras demoliuntur vineas, inter quas ista sic latuit, quemadmodum virga una gracilis in magna sylva latere solet ob parvitatem sui; vinea, inquam, nostra haec floruit. Fructus ejus adhuc flos, et non botrus est, nondum maturuit, et idcirco damnosum nimis est hujusmodi vineam vel florem ejus succidi vel demoliri. Crescat prius et de flore proveniat fructus, condatur Evangelium, et cognoscatur de signis et virtutibus, venisse Sanctum sanctorum, atque hoc erit florem venisse in fructum et maturuisse botrum. Tunc, si fuerit succisus hujusmodi botrus, custodiatur, atque in vecte crucis portetur, ut experimento resurrectionis et dulcedinis ejus cognoscatur qualis terra, quale sit regnum ejus, ad quod non pertinent vulpeculae istae,

“quae vineas demoliuntur.”

Sicut olim duo viri de exploratoribus quos misit Moses ad explorandam terram promissionis, palmitem cum uva sua deportaverunt in vecte cum caeteris frugibus terrae, dicentes:

“Venimus in terram, ad quam misisti nos, quae revera fluit lacte et melle, ut ex his frugibus cognosci potest (Num. XIII).”

Illius rei gestae mysterium observetur, et tandiu vinea nostra defendatur a vulpibus, donec flos ejus botrus fiat praematurus, ex suo sapore cognoscendus, et terrae viventium experimentum mundo praebiturus.

“Dilectus meus mihi, et ego illi, qui pascitur inter lilia, donec aspiret dies et inclinentur umbrae.”

Hoc est, unde

“beatam me dicent omnes generationes (Luc. I),”

quia

“dilectus meus mihi, et ego illi.”

Quomodo enim ille mihi, et ego illi, nisi sicut per prophetam dictum est:

“Ecce virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel; butyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum et eligere bonum?”

(Isaiae VII.) Ita enim ille mihi, et ego illi, nec opus est dicere verbis, quia mente melius potest percipi, imo nec verbis exprimi, nec mente potest comprehendi sive aestimari, quale vel quantum hoc sit. Recordemur hic etiam veteris historiae, per quam colligi potest, quam sit terribile id quod sub verbis continetur tam jucundis,

“qui pascitur inter lilia, donec aspiret dies et inclinentur umbrae,”

simulque quam serio de Emmanuel sit dictum:

“Butyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum et eligere bonum.”

Quae est illa vetus historia?

“Clamor Sodomorum et Gomorrhae,”

ait Dominus ad Abraham,

“multiplicatus est, et peccatum eorum aggravatum est nimis. Descendam, et videbo utrum clamorem, qui venit ad me, opere compleverint, an non est ita, ut sciam (Genes. XVIII). Veneruntque duo angeli Sodomam, sedente Lot in foribus civitatis. Compulit illos oppido, ut diverterent ad eum. Ingressisque domum illius, fecit convivium, coxit azyma et comederunt; prius autem quam irent cubitum, viri civitatis vallaverunt domum illius, a puero usque ad senem omnis populus simul, vocaveruntque Lot et dixerunt ei: Ubi sunt viri, qui ad te introierunt nocte? Educ eos huc, ut cognoscamus eos (ibid. XIX).”

Et quidem duo angeli venerant, sed diligenter animadvertendum, quia sie deinde scriptum est:

“Dixit quoque Lot ad eos: Quaeso: domine mi, quia invenit servus tuus gratiam coram te, et magnificasti misericordiam tuam quam fecisti mecum, ut salvares animam meam, etc.”

Ergo et in tribus angelis, qui venerunt ad Abraham meridie, et in duobus qui venerunt Sodomam vespere, unus idemque agnoscendus est Deus, qui et per ipsos operabatur et in ipsis loquebatur:

“Descendam,”

inquiens,

“et videbo, utrum clamorem qui venit ad me, opere compleverint, an non est ita, ut sciam.”

Igitur et de illo tempore jam praeterito recte dicas,

“butyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum et eligere bonum,”

quoniam et apud Abraham et apud Lot habuit convivium, ut tanti illius mali caperet experimentum, et pascebatur apud illos tandiu, donec aspiraret dies et inclinarentur umbrae, id est usque mane. Sic enim scriptum est:

“Cumque esset mane, cogebant eum angeli, dicentes: Surge, tolle uxorem tuam et duas filias quas habes, ne et tu pariter pereas in scelere civitatis.”

O quam terribile impiis, et quam venerabile est piis id, quod secundum similitudinem illius rei gestae intelligitur in verbis istis!

“Pascitur, inquit, inter lilia, donec aspiret dies et inclinentur umbrae.”

Quaenam sunt lilia, nisi amicus dilecti Joseph, et ego dilecta, cui dicit:

“Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias.”

Vere ambo lilia, videlicet pro virginalibus nuptiis et cohabitatione castissima. Inter hujusmodi lilia pascitur dilectus,

“donec aspiret dies et inclinentur umbrae, comedit”

Emmanuel

“butyrum et mel,”

id est qualemcunque victum necessarium corpori,

“ut sciat reprobare malum et eligere bonum.”

Dixit enim ipse olim:

“Clamor Sodomorum et Gomorrhae venit ad me, descendam, et videbo, utrum opere compleverint, an non est ita, ut sciam.”

Dicit et nunc, quia clamor sanguinis sanctorum prophetarum, quem effuderunt Judaei,

“venit ad me, descendam ut videam utrum tales sint, an non est ita, ut sciam.”

Facturus quippe sum universale judicium, cujus exemplum fuit illud Sodomorum incendium sulfureum, juxta illud:

“et civitates Sodomorum et Gomorrhaeorum in cinerem redigens, eversione damnavit, exemplum eorum qui impie acturi sunt ponens (II Petr. II).”

Quod si illud in Sodomis non feci judicium, nisi prius experimento scirem, utrum ita esset an non, quanto magis antequam faciam illud universale judicium, debeo experiri, ut sciam reprobare malum et eligere bonum, sic incipiens:

“Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum. (Matth. IV).”

Cum istud in me accepero experimentum, cum impleverint mensuram patrum suorum, occidendo me Dominum prophetarum, sicut prophetas occiderunt patres eorum (Matth. XXIII), tunc incipiet judicium fieri a caecitate ipsorum secundum similitudinem Sodomorum. Sic enim dictum, et sic factum est.

“Et ecce miserunt manum viri, et introduxerunt ad se Lot, clauseruntque ostium, et eos qui foris erant, percusserunt caecitate, a minimo usque ad ultimum, ita ut ostium invenire non possent (Gen. XIX).”

Ita caecitas continget in Israel in his, qui non tam Israelitae, quam Sodomitae sunt, juxta illud Isaiae:

“Audite verbum Domini, principes Sodomorum, auribus percipite legem Dei mei, populus Gomorrhae (Isa. XLI).”

Cumque aspiraverit dies, subauditur resurrectionis meae, et inclinatae fuerint umbrae peccatorum et ignorantiae, in iis videlicet qui poenitentiam egerint, tunc subvertam illos, sicut mane illo subverti Sodomam et Gomorrham, non quod reliquiae non remanebunt, juxta illud propheticum.

“Subverti vos sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham et facti estis quasi torris raptus de incendio (Amos IV).”

Item:

“Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, et quasi Gomorrha similes essemus (Isa. I). ”

Haec dilectus mihi. Et quid ego illi?

“Revertere, similis esto, dilecte mi, capreae aut hinnulo cervorum super montes Bethel.”

Quid erat hoc dicere, nisi orare pro salute reliquiarum gentis meae? Nunquid enim ego erga gentem meam minorem compassionem haberem vel charitatem amicorum, scilicet prophetarum et apostolorum? Exempli gratia:

“Quare, inquit Isaias, errare nos fecisti, Domine, de viis tuis, indurasti cor nostrum, ne timeremus te? Convertere propter servos tuos tribus haereditatis tuae (Isa. LXIII).”

Apostolus autem:

“Veritatem, inquit, dico in Christo, non mentior, testimonium mihi perhibente conscientia mea in Spiritu sancto, quoniam tristitia est mihi magna et continuus dolor cordi meo (Rom. VI), etc.”

Igitur et me non dubitetis postulasse pro salute reliquiarum gentis meae, cujus videlicet postulationis summa haec est:

“Revertere, similis esto, dilecte mi, capreae aut hinnulo cervorum super montes Bethel, id est, propter patres domus Dei, hoc enim interpretatur Bethel. Caecitas quidem continget in Israel, ita ut te invenire non possint, qui dicis: Ego sum ostium (Joan. X),”

secundum supradictam similitudinem Sodomitarum, quos percussisti caecitate, ita ut non possent invenire ostium, sed revertere super montes Bethel, id est, sicut Isaias dicit:

“Convertere propter servos tuos (Isa. LXIII), recordare misericordiae tuae, sicut locutus es ad patres nostros (Luc. I), ut saltem, quum plenitudo gentium subintraverit, tunc omnis Israel salvus fiat (Rom. XI).”

Aliter:

“Revertere, similis esto, dilecte mi, capreae, aut hinnulo cervorum super montes Bethel.”

Qui pasceris inter lilia, donec aspiret dies, et inclinentur umbrae, qui, ut scias reprobare malum et eligere bonum, butyrum et mel comedis, et hoc inter lilia castitatis, quae sunt optima, pater et ego virgo mater, cum aspiraverit dies et inclinatae fuerint umbrae, revertere, id est, diluculo resurge,

“valde mane, orto jam sole (Marc. XVI),”

plena luce, reparationis nostrae inclinatis atque destructis umbris mortalitatis nostrae. Cito revertere, noli moras facere, quia anima mea desiderat te. Scio quidem quia cito reversurus es, juxta illud propheticum:

“Vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos, et vivemus in conspectu ejus (Ose. VI);”

et juxta quod ipse dixisti:

“Sicut fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus, ita erit filius hominis in corde terrae tribus diebus et tribus noctibus (Matth. XII).”

Tridui quidem tempus breve est, sed dilectae et columbae tuae desideranti et gementi vulnerata mente, non satis, dilecte mi, festinatum est. Abbrevia hoc ipsum triduum, et similis esto in revertendo

“capreae aut hinnulo cervorum,”

id est, velocissimus esto ad peragendum cursum tuum. In corde terrae, id est, in sepulcro tuo non totum expendas triduum. Sufficit ad complendam veritatem Scripturarum, si partem exiguam primi diei, id est tres horas novissimas, et partem aliquam diei tertii, scilicet sex horas, quod est dimidium noctis, cum die secundo, id est, cum Sabbato jacens in sepulcro, transegeris. Nam tres integri dies, horae septuaginta duae sunt. Hoc esset nimis longum. Sufficiunt horae triginta tres, qui numerus ex duobus ternariis, deceno et singulari compositus est. Beatam Trinitatem, cui primus homo peccavit, in te et per te, et de teipso, dilecte mi, caro mea et sanguis meus, Deus meus et Dominus meus, placari oportet, sed hoc fiat celerrime et multum festinanter, sicut caprea sive binnulus cervorum in montibus celerrimus est, secundum nomen tuum, quo per prophetam jussus es vocari,

“Accelera spolia detrahere, Festina praedari (Isa. VIII).”

Vix igitur exspectatis triginta tribus horis, revertere super montes Bethel, id est, resurge et appare principibus domus Dei, scilicet apostolis tuis et mihi, cujus maxime, sicut et illorum, imo et multo plus quam illorum, tu es grande desiderium, juxta illud patriarchae Jacob dictum ad Joseph filium decorum:

“Benedictiones patris tui confortatae sunt benedictionibus patrum ejus, donec veniret desiderium collium aeternorum (Gen. XLIX).”

Quam veraciter ille te appellaverit

“desiderium,”

ego maxime in visceribus meis experta sum, et hoc amicis est intimandum.