|
Veteris moris est, auditores humanissimi, insignium virorum laudes
oratione celebrare. Animadversum namque est a sapientibus ejusmodi
laudum praedicatione, atque nobilitate generosis constantiam, ignavis
calcar addi, uti videmus tubarum cantu acrium militum animos reddi
confirmatiores, degeneres excitari. Quanquam recordanti Graecorum morem
vetustissimum subit funebres orationes, seu monodias plerasque fortium
virorum laudes, qui pro aris atque focis pugnantes in acie ceciderant,
complexas fuisse, consuetudine postea translata, cum ad caeteros, tum
vel maxime ad eos qui ingenii doctrinaeque laude pluribus sui temporis
hominibus praestitissent Meminit Lysias Graecus orator, et Cato in
Originibus suis. Certe litterarum gloria apud omnes semper gentes, quas
non extrema barbaries disjunxit, avertitque ab eis, omnibus partibus
nobilissima fuit. Exstat regis cujusdam Hierosolymorum elogium, qui
dixit se malle diademate quam litteris carere, quod hactenus illi
sempiterno fuit honori. Ac me certas ob causas cursim legente nonnulla
Ruperti abbatis Tuitiensis opera, fateor ingenium, doctrinam et pietatem
tanti viri, quorum illustria vestigia impressit suis scriptis,
admirationem magnam, jucundam tamen animo subjecisse meo. Itaque cursum
vitae suae, quemadmodum ipse longe omnium certissimus testis sparsim
memoriae tradidit, hac declamatione persequi volebam. Neque hic vestram
attentionem excitabo, cum ante sciam vos omnes nobilissimi doctoris
laudes arrectis auribus libenter excepturos. Progrediar igitur ad
narrationem historiae.
Quae patria Ruperti fuerit, quique natales, juxta mihi incompertum est.
Germanum fuisse natione, docti homines Trithemius et Cochlaeus testes
sunt. Quanquam Atheniensisne sis, an Seryphius, parum referre statuo,
modo virtutibus majores tuos adaeques, aut si ignobili loco natus sis,
ornamentis ingenii, atque recte factis majorum ignobilitatem illustres.
Virtus enim neque natalium imaginibus, neque census magnitudine,
circumscripta est, neque tenuium sordes aspernantur, omnibus in quibus
amor laboris cernitur, ex aequo suae claritatis communicans fructum. Et
plures obscuri mihi videntur numinis afflatu, et generosi animi
contentione ad tantam emersisse gloriam, cujus memoriam nulla vel
temporis vetustas obruere potest, quam claris orti natalibus. Non
sanguinis et familiae conditione, sed virtutis amore spectantur ingenia.
Notum est illud Ausonii de Severo imperatore:
Punica origo illi, sed qui virtute probaret
Non obstare locum, cum valet ingenium.
Rupertus igitur jam inde a puero ad omnem offici pietatisque rationem
eruditur in coenobio S. Laurentii prope Leodium, cui ante biennium impia
sectariorum manus faces intulit, sub Berengero abbate, ususque
praeceptore Heribrando, viro fideli et prudenti, sub quo ut aetate, ita
et puerilis disciplinae adolevit perceptione, tanquam, qui illud antiqui
comici ruminaret: [rboac][p][l][o][n] [m][eac][g][i][s][t][oac][n]
[sbe][s][t][i][n] [rbee] [sba][r][e][t][eegv] [b][r][o][t][r][iti][sf].
Neque aliter facere potuit, ac ii quibus cum vitae consuetudine
conjungebatur, quibus assiduum studium erat ad instar coelestis istius
societatis Deum sempiternis laudibus ferre, ac in omnis pietatis
meditatione versari. Eleganter Basilius: [sbaac][s][k][ee][s][i][sf],
inquit, [t][eeti][sf] [e][sbu][s][e][b][e][iac][a][sf] [t][eegv][n]
[ps][u][kh][eegv][n] [z][eac][ph][e][i] [t][o][iti][sf]
[th][e][iac][o][i][sf] [d][i][a][n][o][eeac][m][a][s][i], usitatum erat
his temporibus, ut nonnullis prioribus, pueritiam in coenobiis doceri,
praecipue iis qui ordinis D. Benedicti erant, unde multi clarae memoriae
viri, inter quos Bonifacius primus archiepiscopus Moguntinensis, et Beda
omnibus modis presbyter venerabilis numerantur, processerunt. Nunc
aliquis conferat mores nostrae pueritiae cum illo saeculo.
Quam neglecte, ne dicam impie, in multis locis puerilis educatio
curatur. Nunquid contagione deliciarum domesticarum juventus inficitur?
Nunquid dulcedine licentiae corrumpitur, morumque perversitate, ne dicam
errorum, depravatur, antequam vel ad virtutis alicujus, vel ad judicii
maturitatem perveniat? Quis, inquam, justas dolendi causas sibi abesse
negare possit, cum nostra aetate ubique fere terrarum bene multa exempla
ob oculos habeat? Docet difficultas litteratorum fidei, atque
diligentiae postea objecta in distortis corruptisque quorumdam ingeniis
refingendis, de quibus jure illud sapientissimi poetae jactatum
meminimus: [x][uac][l][o][n] [sba][g][k][uac][l][o][n]
[o][sbu][d][eac][p][oh][t][apos] [sbo][r][th][oac][n]. Ut enim candida
lana nativum colorem plane nunquam recipit, si semel peregrino colore
fuerit tincta, ita animus puerilis, semel pravis seu moribus seu
erroribus corruptus, ad pristinam innocentiam difficillime, vel potius
nunquam refingi potest: manent in omnes annos consequentes notae, et
signa quaedam, seu rudi tabulae impressa liniamenta.
Quid de adolescentia nostri Ruperti dicam? Plurima hercle sese offerunt
dicenda, sed tempore excluso potiora capita attingenda erunt. Haec non
in uno genere laudis efflorescebat. Pietatem namque in primis, ut dixi,
domestica consuetudine adductus complectebatur, cujus quotidianis
auctibus religiosissimus evasit, quae ut omnia caetera, quae quidem in
bonis sunt assiduitate progressionis, augescere vult. Excepta autem
pietate nihil est, quod hominem vere suavi delectatione satiare, aut
securitate, conscientiaque optimae voluntatis munire, aut etiam copia,
saturitateque omnium rerum explere possit. Sola pietas tanquam pabulum
Christianae animae, non tantum studii, et doctrinae merito jure
censetur, estque ea demum sola vita, quae ut plurimum in pietatis,
honestatisque cultu vivitur. De quo ipsum Rupertum, in libro quem De
pietate inscripsit, multo omnium pulcherrimo videre est. Ita pleno (quod
dicitur) gradu progressus, in dies uberioris scientiae cum pietatis
laude singulari adaequabat opinionem, libenterque ferebat illud sibi
occini:
I bone, quo virtus tua te vocat, i pede fausto,
Grandia laturus meritorum premia.
Paulinum illud animo [ph][i][l][o][m][aac][th][ee] nunquam excidebat.
Attende tibi, et lectioni, seque exercebat in omni genere litterarum,
quod quidem tunc temporis in usu erat, modo styli temperandi gratia
carmen in orationem liberam commutans, modo orationem liberam legibus
carminis astringens. Et exstiterunt quaedam opuscula carminum, item
variarum odarum, quae temporum injuriae periisse suspicor. Inter haec,
praeter caetera nonnulla, carmen de Spiritu sancto fuit, cujus quoddam
fragmentum exstat. Vita divi Augustini. Vita S. Odoliae virginis. Cantus
etiam ecclesiastici de S. Severo confessore. Idem cap. 26, super
Matthaeum testatur, hunc habitum ingenii ita praeparatum, et quasi
praecultum fuisse ad explicationem sacrarum litterarum suscipiendam.
Cumque esset summo ingenio, summaque memoria praeditus, colit
eloquentiae studia rectius caeteris, qui perpauci fuerunt, nec bonis
studiis dediti, nec satis latine loquentes. Graecae linguae professio
jacebat omnis, imo vix nomen (quae istius saeculi etiam apud Italos fuit
infelicitas), in schola manebat: eloquentia contabuerat, pro puritate
nativa Romanae linguae sordes receperant, et desitum erat ad certum
aliquod dicendi genus orationem formari; placebant sordida assuetis. Et
ut Ciceronis aetate idem floridus nitor, et eadem puritas, et proprietas
ubique sui similis in ubere isto fetu scriptorum eluxit: ita latinitate
obsolescente sordes probatae sunt.
Quin et barbaries saepe barbarie commutata est, ut quemadmodum ante
aetatem Tullii paulatim Latinitas suum splendorem germanamque
perfectionem assequebatur: florente autem Tullio, jam summorum hominum
consensu elegantiam perfectamque copiam assecuta dicebatur, ita ab
ejusdem obitu a summo candore in aliud dicendi genus recessisse atque
degenerasse comperimus, idque, ut Tacitus et Suetonius boni scriptores
narrant, desidia juventutis, et negligentia parentum, et inscitia
praecipientium. Vixit autem Rupertus saeculo plane barbaro, et ab
humanioribus litteris prope remoto. Quo magis admiror stylum Ruperti non
inquinatiorem esse, sed potius eam gravitatis ac venustatis laudem
habere, ad quam isto saeculo multi ne aspirare quidem ausi fuerunt. Non
possum autem non dolere, cum videam renatis optimis juxta ac
laudatissimis in omni genere doctrinae in scriptoribus ut et linguis,
perversitate judicii nostrorum hominum languere multorum industriam.
Quotusquisque est qui saeculo felicissimo Ruperti diligentiam aemuletur,
qui poesim cum oratoria facultate conjungat tanta contentione ingenii
atque laboris, idque hoc saeculo, quo nulla non laudabilis eruditio suam
lucem accepit. In magna quandoque juventutis frequentia vix unus ac
alter satis industrius in utraque parte reperitur.
Rupertus cum tenebris et caligine barbariei digtadiahatur: nos objectum
lumen quam parum acutis. quam parum vigilantibus contuimur oculis? Quam
pauci nativa proprietate dictionem suam respergunt, contenti qualicunque
colore tinxisse orationem: ac poesis Christiana nonnullis etiam sordet,
qui opinionem non modo pietatis, verum etiam doctrinae habere debebant.
quorum aliquibus illud Graeci sapientis non sapiente dignum carmen
crebris sermonibus usurpari suspicor.
[sbeac][r][g][a] [d][egv] [k][u][p][r][o][g][e][n][o][uti][sf]
[n][uti][n] [m][o][iti] [ph][iac][l][a] [k][a][igv]
[d][i][o][n][uac][s][o][u].
Ego ita existimo antiquissimos, sanctissimos pariter et doctissimos
Patrum incredibilem voluptatem, imo sanguinem aliquem succumque pietatis
ex poesi hausisse, colorem verborum interim nitoremque minime omnium
respuisse. Profanam degustabant quidem, sacram observabant, cujus
delectatione animos explebant. Ea tempestate poesis quasi fax pietatis
inflammatae frequentabatur, dum verbis et significantibus et arte
figurata ad pietatem compositis hymni ecclesiastici templa complebant.
Neque inani tantum sono metrum adhibitum ferire putetur aures, cum
suavitate compositionis permulsae, et animo jucunditatem ingenerant,
[rbiac][l][a][r][o][n] [g][agv][r] [k][a][igv] [sbaac][l][u][p][o][n],
inquit Graecus Theologus, [t][eegv][sf] [ps][u][kh][eeti][sf]
[k][a][t][aac][s][t][ee][m][a] [a][rbi] [t][ohti][n]
[rbuac][m][n][oh][n] [p][a][r][ee][g][o][r][iac][a][i]
[kh][a][r][iac][z][o][n][t][a][i]. Rupertus juxta pulchre lib. V in lib.
Reg., C. XXIII:
|
“Musica, dicit, intus vi quadam et potentia naturali spiritum hominis
movet, et cum decenter convenit, cum verbo vel sensu divinae laudis
concutit penetralia cordis, et illam, quam accepit homo, resuscitat in
eo gratiam Spiritus Dei.”
|
|
Quod optime experiens Psaltes, primus psaltes inclytus, dicit:
|
“Os meum aperui et attraxi spiritum.”
|
|
Ut Augustinus, referente Rabano, approbat consuetudinem canendi in
Ecclesia, ut per oblectamenta aurium infirmior animus ad affectum
pietatis exsurgat. Norunt id ita esse, qui aures atque judicium ad
hujusce exercitationis genus non ineruditum afferre possunt. Caeteri, ut
absunt a cognitione poesis, ita longius a spiritu isto: vel unus Beda
consultus plenam fidem meis verbis astruet, qui non sat habuit versus
optimos fecisse, et libros insuper nobis de re metrica relinqueret
utiles. In hanc classem advocandi erunt Prudentius, Ambrosius, Prosper,
Paulinus, Sedulius, Arator, Beda, caeterique viri quavis laude
superiores, quorum cogitationes in hoc genere laboris pie casteque
versatae fructus amplissimos hactenus in Christianam societatem
intulere. De recentioribus nihil dicam, cum inter hos qui parem
venustatem cum simplicitate atque pietate expresserint, non desideremus.
Nihil dulcius, nihil potentius sacra poesi, quam optimus quisque pro eo
ac debet semper maximi facit.
Sequitur virilis aetas, quae eum graviorum rerum admonuit. Relictis ergo
studiis artium poeticesque quasi explicatis ingenii nervis, mentis aciem
ad tractationem rerum amplissimarum, et intimis philosophiae coelestis
abditis erutarum sustulit, prudenter odorans delibansque lumina florum,
quae suavissime fragrant emicantque in patenti sacrosancto theologiae
campo, oculisque non corporum, sed animorum felicissime blandiuntur,
solitus maxime matutinis vigiliis precibusque operam dare, quibus
superfusa luminis desuper claritate totus Deo affixus, totusque
nonnunquam splendidus fuit. Cum et ipse adjuratus a Cunone abbate
Sigebergense, quem ut parentem reverebatur, omnique prosequebatur
veneratione, scribit sibi Spiritum sanctum de nocte, ut globum ignitum
illapsum, totumque pectus mira suavitate circumiisse, hominemque totum
sibi possedisse. Inde in explicatione hagiographiae sapientiae Dei, ut
face praenitente admirabili cum facultate et utilitate versatus est.
Cujus tantus in sacra lectione fuisse dicitur ardor, ut ne quietem
quidem vivum corpus satis capere possit, labia etiam, ut studia diurna
de nocte a labore quiescentibus occursant subinde, movere videretur.
Quoties majores ingenii gratiaeque dotes in aliis intuebatur,
assiduitatem precum suarum lacrymis permiscebat, condiebatque tantisper
dum numinis gratiam abundantiorem ad ingenii profectum accessisse
sentiret. Redeuntis a precibus tanta doctrinae ubertate redundabat
pectus, quantam vel duo tresve celerrimis digitorum articulis poterant
excipere. Sero presbyteratus gradum attigit propter Romanae sedis
dissensiones, quae mortuis auctoribus paululum conquieverunt, ita ut
quis, cui adhaereret ecclesiastico magistratui, non satis certum
haberet. Rupertus nihilominus nunquam feriari a susceptis laboribus
visus, quanquam arma Henrici IV Germaniam pervagarentur, qui pontificis
diris defixus ordinis ecclesiastici flagrabat odio gravi, nec esse
uspiam tutum tum religioni, tum Musis domicilium: sed Ruperto, cui
divinitus munus scribendi injunctum erat, quem toties Spiritus Domini
sua aspiratione dignabatur, benigne fieri voluit Deus, cum caeteris non
usquequaque bene esset. Ecquis autem nescit in Domini voluntate
benevolentiaque positum esse, qua vitae quave fortunae conditione
quemque velit uti, cum huic nonnunquam in tempestate et caligine sive
bellorum, sive aliarum calamitatum, Alcedonia spirent, illi tempestas
ipsa in caput inque fortunas omnes magna cum clade irruat. Erant
plerique ecclesiastici id temporis in eadem fere causa, sed non in eadem
fortuua. Siquidem probabile est ut consiliis et sententia, ita castris
atque armis discedisse, praesertim imperatore in jura ecclesiastica
involante. Ceciderat autem Ruperto percommodi quod ab archiepiscopo
Frederico Coloniensi antea propter egregiam famam nominis scientiaeque
Tuitium traductus, illiusque loci abbas, ut reperio, decimus constitutus
erat, ubi non solum ipse in rerum omnium perturbatione, tranquillitate
litterarii, dulcisque perfruebatur otii, verum etiam aliis quibusdam
imperatoris arma passim circumsonantia extimescentibus, hospitium
tectumque praebebat. Nunquam non [ph][i][l][oac][p][o][n][o][sf] ille in
agitatione mentis conquiescebat, semper egebat tempore, dumque huic
abbatiae praefuit (praefuit autem annos permultos) cogitando aliquid
consequebatur, quod eruditi hominis est proprium, translata rei
familiaris procuratione in personas idoneas, siquidem non perinde curis
externis impeditus animus quietem hospiti spiritui sedem exhibet seu
conservat, atque tranquillus sibique totus constans. Narrat ipse
proposita deliberatione constituisse se domesticae administrationis
sollicitudinem deponere, partim importunitate quorumdam incolarum, qui
adversum eum lite judicioque contendebant, partim taedio eorum, qui
juxta monasterium secus fluminis Rheni ripam caecis in specubus et
subterraneis angulis habitabant, qui parum integrae fidei atque famae
habebantur, eo quod conductis in turribus solitudinem otiumque et
litterarum suarum et totius monasterii interpellabant. Constat vero
solitudinem dulce et gratum esse piis animis perfugium, extra quod haud
omnino satis tranquille sancteque vivitur. De his omnibus prolixa
narratione res tota doloris sui, quem ex fatali incendio gravissimum
hausit, deinde etiam ex molestiis quas illi vicini parum integri
facessebant, suis scriptis explicata est. Aedificavit Rupertus, ne
prorsus ejusmodi rerum memoria careret, ad portam Divitensis castri
sacellum divo Laurentio sacrum, cujus festum plane omnino gloriosum
habebat; insuper et chorum sacrae aedis fornicibus erectum mirabili
decore perfectum reliquit. Nec fuit a calumniatoribus liber, quorum
insidiis saepe appetitus est, quos tamen, magnitudine animi fregit,
auxilio Spiritus sancti repressit, solans erigensque animum spe
posteritatis aequioris, quando detracta personae dignitate sive
conditione non quis, sed quid quisque dixerit scripseritque, severe
censebitur. Etenim non ignorabat mortem omnibus horis omni impendere
hominum generi, et de vivorum scriptis vivos judicare, et singula
quandoque, juxta aequos atque iniquos ponderare, fore tamen judicium
aliquando rectius, cum utrisque mortuis nepotum aetas successerit,
primisque cadentibus foliis, virens silva succreverit, ut B. Hieronymus
loquitur: De quibus ipse cap. 7 et 26 super Matthaeum plene clareque.
Obtrectatores sui, [m][e][g][a][p][o][i][o][uti][n][t][e][sf]
[k][a][igv] [sba][t][oac][p][oh][sf] [ph][iac][l][a][u][t][o][i], de
magistrorum suorum praestantia magnifice gloriabantur: Ruperti magistros
contra supercilio prae se contemnebant ingenti, ut qui nec Scripturarum
sacrarum liberaliumque artium scientia praediti essent, nec aliqua
nominis clarerent gloria, tacite Rupertum cujusdam seu inscitiae, seu
ambitionis suggillantes, qui nulla celebrium gymnasiorum usus
institutione esset, sed jam inde a parvulo monasticae disciplinae
vinculis alligatus, haud ita magnum ingenii doctrinaeque cultum capere
potuisset, cum ipse suorum laborum testem incitatoremque, praeter non
ineruditos magistros, Spiritum sanctum haberet, sentiretque, cujus
praesentia gratiae vel in uno momento admirabiles, planeque divinas
aspirare possit tum ingenii tum doctrinae dotes. Clamitabant insuper
haereticum esse, quippe qui a scitis catholicae Ecclesiae alicubi
descisceret, quodque Scripturam sanctam ad suum sensum detorqueret
perverteretque. Deinde bonorum librorum omnia plena esse, nec opus esse
novis libris. At ille surdis auribus voces utique contemnendas
praeteriit , conscientiam nullis ejusce suspicionis maculis contaminatam
sentiens, qui caeteris id aetatis haereticis, et in primis Colitianis,
qui Deum auctorem mali perinde ac boni esse vulgabant, audacter
obsistebat, docebatque jam olim opinionem talem tempore Augustini
damnatam fuisse, conscriptis in hoc libellis
[p][a][n][o][p][l][iac][a][n] argumentorum firmissimorum continentibus.
Meminit liber De incendio, et praefatio libri De processione Spiritus
sancti. Adversariis respondet fere idem quod Hieronymus sua aetate
detractoribus respondit, videlicet librorum quidem abunde esse ab
eruditis viris scriptorum, quae in usum Ecclesiae singulari cesserint
emolumento cedantque, sed sua cujusque dona, sive illa sint sapientiae,
sive scientiae, sive in generibus linguarum, sive in interpretatione
sermonum sita, secundum Apostoli praeceptum, magno studio proferenda
esse communicanda ve; cessasse quidem Veteris Testamenti oblationem in
opere sanctuarii coelestis, sed cessare ab exercitio gratiarum sive
charismatum, quae Spiritus sanctus, prout vult, singulis distribuit,
nequaquam pietatis esse. Haec ad Romanum pontificem scribit in epistola
quae operi De glorificatione Trinitatis et processione Spiritus sancti
praefixa est. Confitetur ipse nonnullis in locis calumniatorum ferocia
grassante in animo sibi fuisse prorsus deinceps scribendis libris
supersedere, obfirmatoque animo linguis quorumdam non tam eloquentiae
quam maledicentiae studiosorum cedere, sed illi animus usque eo inquies
fuit, dum cogitationes ad intermissa referret studia. Contigit enim
quodam tempore cessantis vultum varios subire colores, sedentemque ac
multa tacite solliciteque ruminantem totis artubus, ut discipulum sub
imminente virga magistri, contremiscere , taque divino nutu, sed
mirabiliter terribili perculsus cum relictis scriptis in gratiam rediit,
repetens memoria munus scribendi sibi coelitus impositum, et doctrinae
salutaris bonum non publicatum intra animae recessus, tanquam ignem
ossibus (quod propheta Jeremias testatur) inclusum, minime contineri
posse. Cum nec ignorabat praesentem Spiritus sancti gratiam, quae per
sensibilem infusionem sese quandoque pectoribus nostris insinuat,
doctorum etiam clarissimorum institutioni jure summo praeferendam esse.
Interim non deerant illi (quod numinis Providentiae acceptum ferendum
est) tanquam propugnacula potentes homines , quorum auctoritate
muniebantur qui eum clarissimum habebant, omnibus et dictis et scriptis
ejus mirifice capiebantur, atque ad susceptam studiorum piissimorum
rationem exhortabantur. Inter hos erat Fredericus archiepiscopus
Coloniensis, qui eum clientum numero asciverat, et Cuno abbas postea
Ratisponensis episcopus, cujus et tutelae, Berengero superstite,
commendatum fuisse reperio! Et erat utique colendus et deosculandus,
quem Spiritus sanctus illustratione tam familiari dignabatur. Nunquam
fere magnis ingeniis sua defuerunt patrocinia, quibus post homines
natos, etiam magnam invidiam incubuisse videmus. Suppudet nostrorum
temporum, quibus nihil istis feris et monstris ad maledicendum prope
natis frequentius est.
Caedimur et totidem plagis consumimus hostem.
HOR., Epist.
Ita fit ut dum alii aliorum sese saturant odiis, alii vicissim eripiant
aliis voluptatis litterariae bonum, quod in Tusculanis suis
Quaestionibus princeps orator Latinorum dulcissimum, nunc summum vocat.
Sed solatio est quod invidia fera et effera, pudore naturali mota,
mortuis plerumque parcit. Pulchri sunt versus Callimachi:
[d][e][iti][n][o][i] [g][agv][r] [sba][n][d][r][iac]
[p][aac][n][t][e][sf] [sbe][s][k][l][egv][n] [e][sbu][k][l][eac][e][i]
[z][ohti][n] [t][iac] [ph][th][o][n][eeti][s][a][i],
[k][a][th][a][n][a][oac][n][t][a] [d][apos] [rboac][s] [k][e][n]
[a][sbi][n][eac][s][a][i].
Novit hienam turpem feram esse, quae in defossa humi cadavera saevitiam
suam exercet. Vivit ergo Rupertus, cujus libri in manibus hominum sunt.
Vivit, inquam, posteritatis judicio clarus, terminaturus laudes suas
orbis terrae finibus, dum quidem Ecclesia stabit catholica, cujus nomen
ex suggestibus, ex gymnasiis, ex omni denique piorum concilio libenter
excipimus: qui solus splendidissime omnium nobilitavit Agrippinensis
Ecclesiae ditionem in cujus scriptis nihil nisi grave, sanctum et
solidum exstat; qui adminiculo divinae gratiae multa scitu cognitio
neque digna per se investigavit prodiditque: qui articulos fidei
Christianae sincere arguteque tractat; qui caeremonias ecclesiasticas
objecta veritatis luce, detractoque quasi integumento, nuda, plana et
venusta explicatione proponit insignes. Breviter, qui omnes numeros
perfecti theologi absolvit, quique vel solus ut optatissimus Neptunus
exauditus, tempestates opinionum in religione Christiana excitatas
componere possit. De profanis litteris, quarum scimus eum perstudiosum
fuisse adolescentem, dicere extra necessitatem est: cum ipse earum
fructum libro de scientia, nunc artes, donum pretiosum Dei, nunc
theologiae ministras seu ancillas vocat: caeteraque studia in
adminiculum verbi coelestis exponendi sobrie cauteque adhibita, mirifice
prodesse doceat.
Superest nunc ut aliquid de extrema aetate subjiciamus, eodemque
orationis ambitu morbi genus, quo exstinctus est tantus vir,
complectamur. Et attigit ille quidem justam aetatem vitae humanae,
quippe qui summa senectute defectis viribus obierit, defunctus curis
multiplicibus, laboribus diurnis, atque nocturnis. Cumque suae vitae
actum terminaturus videretur, extremo anno (cognoverat enim antea
Numinis praedictione se adhuc octo annos superfuturum, cujusmodi
praedictionem Cassio Narniensi episcopo, ut est apud Gregorium papam in
Dialogis lib. IV, cap. 561, accidisse recordabatur), coepit memoriam
anteactae vitae contentius recolere, lacrymis se frequentioribus dare,
erratorum condonationem atque delictorum superioris aetatis sibi gratiam
fieri a Domino deposcens, nihil denique non omnium rerum agere, quae ad
abstergendas animae sordes facere videbantur. Auxit sane et suspicionem
adventantis mortis, auxit simul et poenitentiae curam. Nec eventus hanc
exspectationem fefellit, siquidem hieme praecipite in febrem acutissimam
incidit senex optimus, quae reliquias virium paulatim exhausit, ita ut
quidquid vel diuturnitas laborum, vel summae senectutis imbecillitas
reliquum fecerat, morbi vis, suo pene jure sibi vindicaret absumeretque.
Itaque piissime quietissimeque diem suum obiit, comparata immortali
pietatis ac omnis laudabilis virtutis claritate, respiraturus deinceps a
laboribus, quibus nunquam vacavit, cumque suo amantissimo, quem et vivus
et moriens anhelavit, quem sua scripta suavissime spirant, sempiterno
aevo fruiturus, cujus nec memoriam ulla unquam posteritas ut optime de
hominum societate intermori patietur.
Audivistis brevibus, candidissimi auditores, vitam D. Ruperti abbatis
quondam Tuitiensis, quam pro virili aetate quisquis imitari studeat, ut
in litteris pietatisque (quae aptissima sunt arma Christiani hominis)
cultu auctior, fructus maturitatis edere possit ejusmodi, qui nec vivum,
nec mortuum deserunt unquam. Alios domestica stimulant exempla, quae
libenter virtutibus, quamlibet paribus, externorum solemus anteferre;
alios nativus splendor honesti (quod ingeniorum tantum est) ad se
amandum colendumque provocat: alios denique aliae causae commovent:
nonnullos metus, nonnullos studium ambitionis, aemulatio quoque multum
addit plerisque vigoris ardorisque. At decus nobilissimum esse doctrinam
cum pietate copulatam tam omnium gentium linguis est celebratum, quam
nulli non vel creditum vel animadversum. In Ruperto autem summae habemus
et doctrinae et pietatis exemplar, cujus quondam vita cum doctrina
consonans, laudabilium morum vivum simulacrum fuit. Ad id respicite
identidem ut pictores ad imaginem, quam adhibito penicillo effingere
student, subinde respiciunt: hunc imitari, hunc exprimere contendite,
memores Apostoli Timotheum suum exhortantis ad doctrinae pietatisque
amorem, his verbis:
|
“Attende tibi, et lectioni.”
|
|
Et iterum:
|
“Exerce teipsum ad pietatem. Nam corporalis exercitatio ad modicum
utilis est; pietas autem ad omnia utilis est, habens promissionem vitae
praesentis et futurae.”
|
|
Dixi.
|
|