PROLOGUS RUPERTI IN OSEE PROPHETAM


CAPUT UNICUM

Primus in ordine duodecim prophetarum ponitur Osee. Hujus ad intelligentiam quanto sapientiae lumine opus sit, ipse non leviter innuit, cum in calce voluminis ita dicit: Quis sapiens, et intelliget ista? intelligens, et sciet haec? (Ose. XIV.) Sic namque admirando interrogans, interrogando admirans satis affirmat quod diligenter et multa cum industria pretiosas in angusta littera quam profundissime absconderit spiritualis intelligentiae margaritas, adeo ut quisquis eorum qui meditantur in lege Domini, totis sancti studii viribus adhibitis, eas invenerit, hic vere sapiens atque intelligens reputandus sit. Dicit ergo quis: Quorsum tendebat talis diligentia? Nunquid sanctus prophetiae spiritus, qui in isto atque in caeteris loquebatur, sensus sui thesaurum nobis occultum esse volebat? Nunquid benevolus non est spiritus sapientiae propheticae, et idcirco taliter se abscondebat, ut nos eam aut vix aut nunquam possemus invenire? imo ut inveniri posset, idcirco sapientia haec abscondita, et thesaurus hic occultus est. Nisi enim sese abscondisset, nimirum hodie inveniri non posset. Hoc tunc demum recte advertis, si statum temporis illius rite perpendis. Nunquid enim prophetae suis quique temporibus tam libere loquebantur quam licenter hodie leguntur? Nunquid non in multa formidine prophetabunt? Dicit namque unus ipsorum: Si occiditur in sanctuario Domini sacerdos et propheta (Thren. II), formido et laqueus facta est vaticinatio et contritio (Thren. III). Siquidem vaticinantes occidebantur, et ipsa vaticinatio laqueus fiebat illis, ut quasi juste et rationabiliter occidi viderentur. Exempli gratia: Isaiae, quamvis esset sanctus et nobilis, utpote cujus Manasses rex gener exstitit, id quod vaticinatus fuerat, dicendo: Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum (Isa. VI), laqueus fuit. Nam in lege Dominus dicit Moysi: Non enim videbit me homo, et vivere potest (Exod. XXXIII). Ergo apud judices iniquos quasi ex ore et vaticinatione sua illaqueatus est, quod sanctae legi et ipsi Domino contraria dicere praesumpsisset, scribendo se Dominum vidisse, cum Dominus dixisset se non posse videri ab homine; atque ita habito quasi judicio condemnatus est. Denique ab hoc illum Hebraei a jam dicto ipsius genero Manasse sectum esse perhibent. Quid putas illi evenisset si, quemadmodum dixerat: Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum, ita etiam nudo sermone dixisset quomodo vel quali ordine idem Dominus ab ipsis Judaeis crucifigendus et tunc demum resurgendo ex mortuis in illud excelsum paternae dexterae solium esset elevandus? Nimirum non exspectassent illi ut saltem cum judicio condemnarent, sed sicut B. protomartyre Stephano dicente: Ecce video coelos apertos et Filium hominis stantem a dextris virtutis Dei (Act. VII), qui utique crucifixus fuerat ab illis, non exspectaverunt ut perageretur judicium, sed exclamantes continuerunt aures suas, et impetum fecerunt unanimiter in eum (ibid.), ita insanientes tanquam pro zelo Domini fortiter conclamantes, simul irruissent in eum. Nec vero tantum de sua morte solliciti formidabant ne occiderentur, quam ne sacrae periclitarentur litterae et de hominum memoria tollerentur. Etenim nunc quidem, cum ab aliis prophetae occiderentur, ab aliis propheticae litterae custodirentur; tunc autem, si tantum scelus tantique sceleris poenam Judaeis eventuram palam enuntiarent, nequaquam custodirentur. Exempli gratia: quando verba Domini, quae Baruch scriba ex ore Jeremiae scripserat, rex combussit, scindens volumen scalpello scribae et projiciens in ignem, Elnathan et Dalajas, et Gemmarias contradixerunt regi, licet non audierit eos (Jer. XXXVI). Profecto si ea quae de passione Domini et de futura subversione civitatis totiusque gentis, quae propter illam futura erat, sentiebat, idem Jeremias manifestis et rebus et nominibus conscripsisset, non modo non prohibuissent volumen illud scindi sive comburi, verum etiam et universam illius, qua nunc Ecclesia Christi fruitur, Scripturam propheticam perdere festinassent; ipsum quoque non tantum misissent in lacum, ut jam fecerant, verum etiam aut vivum igni tradidissent, aut alio quolibet modo crudeliter occidissent. Contemperandum itaque tunc erat tempori, quatenus et Scripturas veritatis Spiritus sanctus conderet, et tamen veritas non usquequaque damnosum venturis saeculis odium sibi pareret. Si enim Christus Dei Filius in Psalmo loquitur: Deus ostendit mihi super inimicos meos, ne occidas eos, ne quando obliviscantur populi mei. Disperge illos in virtute tua (Psal. LVIII), cur non et prophetis Christi conveniat dicere: Deus ostendit nobis super fornicatrices istas, Oollam atque Oolibam, quarum altera Samaria, altera est Hierusalem (Ezech. XXIII), ne nimis exasperetis eas, ne quando obliviscantur mei, sive ignorantiam Dei semper habeant venturi populi; si istae Scripturas recipere aut conservare voluerint, utimini discretione provida, occultate sub figuris et aenigmatibus descensurae ad terras Divinitatis mysteria. Igitur eum dicit hic unus ex illis, primus, ut jam dictum est, in ordine prophetarum duodecim: Quis sapiens, et intelliget ista? intelligens, et sciet haec? (Ose. XIV) atque hoc dicens manifeste sensus occultos et intellectu difficiles in littera aenigmatica sese signasse confirmat, recte non judicatur tanquam invidus, sed honoratur tanquam providus. Quippe qui bonum thesaurum futuris gratiae cohaeredibus in tuto reposuit, clavim illi derelinquens cui dereliquit David, qui Psalmos nihilominus clausos conscripsit, ut aperiret ipse quibus vellet in plenitudine temporis. Unde et in Apocalypsi Sanctus et Verus dicitur habens clavim David, qui aperit et nemo claudit; claudit, et nemo aperit (Apoc. III); dicitque angelo Philadelphiae: Ecce dedi ostium apertum coram te, quod nemo potest claudere (ibid.). Ipse nobis aperire dignetur ostium intelligentiae, per quod priores et Patres nostros, Ecclesiae magistros, introducere dignatus est, ut nos quoque cum illis videre queamus quid, quando vel quomodo fecerit Deus, per quod assimilatus sit in manu prophetae hujus, semel et iterum ac tertio ad mulierem fornicariam accedentis, et ex ea duos filios et filiam generantis, et post haec adhuc mulierem adulteram adeuntis. Nam quod haec in similitudinem sui propheta facere sit jussus, ipse testatur qui in hoc eodem loquitur: Et locutus sum super prophetas, et ego visionem multiplicavi, et in manu prophetarum assimilatus sum (Ose. XII). Nam cum et illud non abs re est quaerere, sanctos istos prophetas suis in temporibus tam exosos, ut plerique ex eis crudeliter interfecti sint, quae causa eos defenderit, et tantum genti illi, quamvis peccatrici, commendaverit, ut litteras eorum in eodem receperit apice canonicae auctoritatis, in quo et ipsam legem Moysi? Quod si quaeris, opportune respondetur quia vere dignitati illorum subvenit auctoritas et judicium sanctae et providae legis Domini. Dixerat namque Dominus, sicut habes in libro Deuteronomii: Propheta autem qui, arrogantia depravatus, voluerit loqui in nomine meo quae ego non praecipi illi ut diceret, aut ex nomine deorum aliorum, interficietur. Quod si tacita cogitatione responderis: Quomodo possum intelligere verbum quod non est locutus Dominus? hoc habebis signum, quod in nomine Domini propheta ille praedixerit, et non evenerit, hoc Dominus non est locutus, sed per tumorem animi sui propheta confinxit, et idcirco non timebis eum (Deut. XVIII). Cum haec dicit justa et irrefragabilis lex, ergo econtra, quod in nomine Domini propheta praedixerit, et evenerit, hoc Dominus est locutus, idcirco timebis eum. Porro sancti prophetae isti, cum mitterentur ad praenuntiandum de longinquo Christi adventur, simul etiam de propinquo datum vel injunctum est illis prophetare illud in quo citius veraces comprobari possent, scilicet imminentem ab Assyriis Israeli captivitatem, itemque instantem Judae quoque Babylonis transmigrationem, et praeterea nonnulla etiam minora, quae litteris eorum legimus inserta. Cum igitur cito evenisset captivitas, sive transmigratio illa, sicut per illos veritas prophetica praedixerat, palam constituit quod veraciter fuissent locuti in nomine Domini, et quod Dominus misisset eos; atque ita completa prophetiae pars illud quoque quod reliquum vel maximum erat de promissione vel adventu Messiae, verum fore convincebat. Hoc animadverso, nonnihil juvari arbitror lectorem, mysterium regni Dei, vel adventus Christi Filii Dei in sanctis prophetis quaerentem, ut non miretur aut offendatur, dum in sacris eorum litteris, modo captivitatis sive transmigrationis jam dictae comminationem, modo repente libertatis aeternae et Dominici adventus significari audit promissionem. Illud de propinquo, hoc autem vaticinium sentiens de longinquo, et tam prope conjungi in littera, quae tam longe disjuncta sunt per tempora. Exempli gratia: Cum dixisset hic idem propheta: Clangite buccina in Gabaa, tuba in Roma; ululate in Bethaven, post tergum tuum Benjamin. Ephraim in desolatione erit in die correptionis; in tribubus Israel ostendi fidem (Ose. V). Quibus utique imminentem declamat decem tribuum captivitatem, repente postmodum infert illud, quod sine dubio ad invisibilis animarum nostrarum captivitatis spectat solutionem, ita in persona Salvatoris nostri dicens: In tribulatione sua mane consurgent ad me: Venite et revertamur ad Dominum, quia ipse cepit et sanabit nos; percutiet, et curabit nos. Vivificabit nos post duos dies; in die tertia suscitabit nos, et vivemus in conspectu ejus. Sciemus sequemurque, ut cognoscamus Dominum, etc. (Ose. VI). Sed nos plura quae hinc dici possent in suum locum differentes, jam nunc prophetiae seriem ingrediamur.