CAPUT XI. De Spiritu sancto vel processione Spiritus sancti, quod tribus modis effecta sit. Primo ad creandum omnia, quo dictum est:

“Et Spiritus Dei ferebatur super aquas;”

secundo, ut spiritualibus donis rationalis exornaretur creatura; tertio, ut in remissionem peccatorum daretur, quod ante Christi adventum non fiebat.

Invenisti igitur, o homo, thesaurum hic, et thesaurus tuus expressa est sancta Trinitas subsequente protinus hoc dicto:

“Et Spiritus Dei ferebatur super aquas.”

Nam qui creavit Deus, ipse Pater est; et principium in quo creavit, Filius est; et

“qui ferebatur super aquas Spiritus Dei,”

ipse Spiritus sanctus est. De ista sanctae Trinitatis persona tertia non ab re illud quaeritur, imo quaesitu et scitu dignum est, cur et hic, et per omnes fere veteris instrumenti paginas vocetur Spiritus Dei sive Spiritus Domini; in Evangelio autem, et ab ipso exordio Evangelii secundum Lucam nominetur Spiritus sanctus absque relatione Dei vel Domini. Sic enim esse advertere poteris, si mente vel sedula intentione percurras Scripturas utriusque Testamenti Veteris et Novi. Hoc ergo si quaeras, utilem cito solutionem invenis, quia spiritus ejusdem processio, quem procedentem sancta Christi Ecclesia nuncupat, auctoritate ipsius dicentis:

“Cum venerit Paracletus, quem ego mittam vobis, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit (Joan. XV);”

ejus, inquam, processio tribus effecta est modis secundum Scripturas veritatis. Primo, ut in principio, de quo jam dictum est, crearentur omnia, secundo, ut spiritualibus donis humana exornaretur creatura, inter quae maximum est illud quod locutus est per prophetas; tertio, ut in poenitentiam et remissionem peccatorum daretur quod ante Christi adventum non fiebat. His ante perspectis, patenter intelligis quia ubi primo processit ad creandum omnia, sicut hic habes:

“Et Spiritus Dei ferebatur super aquas (Gen. I),”

recte dictus est Spiritus Dei, quo nomine intelligitur, sicut ait Pater Augustinus, quod sit ipse bonitas Dei,

“etenim quia bonus est, ait, Deus, idcirco omnia creavit. Et ubi dona sua distribuit, ibi scribitur Spiritus Domini:”

exempli gratia, ut illic:

“Et recessit Spiritus Domini a Saul, et ferebatur in David (I Reg. XVI).”

Et ubi remissionem peccatorum coepit operari, scilicet ab adventu Christi Filii Dei, glorioso vocabulo Spiritus sanctus coepit nuncupari. Denique ante adventum ejusdem Filii Dei, dabatur quidem in divisionem gratiarum, sed non etiam in remissionem peccatorum. Unde est illud:

“Nondum erat Spiritus datus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus (Joan. VII).”

Quia ergo ipse est omnium peccatorum remissio, nostra est sanctificatio, pulchre ex ore nostro tali honoratur vocabulo Spiritus sanctus, non quod sanctificatus, imo quod sanctificans sit, sive sanctificator, et ipsa sanctificatio. Verum de hujusmodi suo loco plenius dicendum erit nunc ordinem servaturi redeamus ad caput.