CAPUT XXIV Quo pacto sit intelligendum quod Deus dixit:

“Poenitet me fecisse hominem,”

et

“Delebo hominem, quem creavi a facie terrae.”

Interim quid, rogo, est quod vel scriptor de Deo loquens:

“Poenituit eum, ait, quod hominem fecisset in terra?”

(Gen. VI.) Vel quod ipse Deus, cum dixisset:

“Delebo hominem, quem creavi a facie terrae,”

subjunxit,

“poenitet enim me fecisse eos?”

(Ibid.) Si idcirco delere se dicit hominem, quia poenitet eum fecisse hominem, cur vel unum tantopere, tantoque miraculo reservat hominem, de cujus posteritate rursus multiplicentur homines boni et mali, et pauci quidem boni, multi vero mali? Valde repugnat hoc sensui, quem signare videtur littera dicens, quia Deum poenituit. Nec vero factum hoc solum repugnat, ne sicut sonat littera, passiva intelligatur Dei poenitudo, verum etiam et alterius loci Scriptura, quae dicit:

“Quia non est Deus, quasi filius hominis ut mutetur (Num. XXIII).”

Itemque de poenitudine ait:

“Non flectetur, neque enim homo est, ut agat poenitentiam (I Reg. XV).”

Si igitur Deus non quasi homo vel filius hominis est ut mutetur, et si poenitudine non flectitur, ut verbi gratia, nec nunc quidem quando dicit

“poenitet me fecisse”

hominem, universum deleat hominem, qualiter in hoc dicto et loquentis veritatem, et non poenitentis mutabilem servabimus majestatem? Hic primo sciendum est magnam ejus, quae Deo ascribitur, et ejus, quae homini accidit, poenitudinis esse distantiam. Homo namque, cum sit mutabilis, aliquando de malis vel injustis, aliquando de bonis quoque et justis actibus suis poenitudinem gerit. Et neuter hujus, id est humanae poenitudinis modus, in sapientem cadit. Sapiens namque apud philosophos saeculi ille esse conceditur, qui neque mali vel injusti quidquam, quod poenitudo corrigat, admisit, neque bonum aliquod vel justum quod gessit in pravum mutavit. Quod si talis poenitudo in sapientem non cadit, quanto magis Deo nunquam accidit? Ille namque non nisi de bonis vel justis nunquam poenitudinem gessit aut gerere potuit, quia mali quidpiam vel injusti committere nunquam potest aut potuit. Multum ergo a poenitudine hominis differt Dei poenitudo, quae nimirum non aliud est, nisi vel a misericordia ad judicium, vel de judicio ad misericordiam transitio. Nam istae sunt

“universae viae Domini, misericordia et veritas”

judicii (Psal. XXIV). Est autem, quando de misericordia transiens ad judicium, nequaquam poenitudine flectitur, ut de judicio rursus transeat ad misericordiam, videlicet dum homo peccator contra Deum permanet impoenitens, ut idem Saul de quo cum dixisset Dominus:

“Poenitet me quod constituerim Saul regem (I Reg. XV),”

postea Samuel contra eumdem loquitur:

“Porro triumphator in Israel non parcet, et poenitudine non flectetur. Neque enim homo est, ut agat poenitentiam (ibid.).”

Est etiam, quando post misericordiam, vel inter ipsam misericordiae largitatem, exercens judicium, nequaquam tamen a misericordiae proposito ulla poenitudine deflectitur. Exempli gratia, ut in David, super quem post multam misericordiam, severum propter Uriam Ethaeum judicium exercuit (II Reg. XII), nec tamen eumdem a facie sua projecit, sicut projecerat Saul. Secundum hanc misericordiae et judicii dispensationem, poenituit quidem eum fecisse hominem, id est de misericordia filiis Dei impensa vel impendenda, transivit ad judicium. Verumtamen eadem poenitudine flexus non est, ut bonum desereret propositum, propter quod fecerat hominem primum.