CAPUT XXXIII.De eo quod dictum est:

“Populus videbat voces et lampades,”

etc. Quid altare de terra sine gradibus.

“Cunctus autem populus videbat voces et lampades, et sonitum buccinae, montemque fumantem.”

“Videbat voces,”

id est intelligebat, sed eum qui voces formabat, Deum non videbat. Nec vero lampades tantum micantes, sed

“et montem fumantem”

videbat, quia videlicet non erat in omnibus integritas fidei, vel perfectio timoris Domini, qua Moyses perfectus fuit, et idcirco flammam in rubo sine fumo vidit.

“Et perterriti ac pavore concussi steterunt procul, dicentes Moysi: Loquere tu nobis, et audie nus,”

etc. Quod ita laudabiliter dixerunt, claret in libro Deuteronomii ex commemoratione Moysi dicentis:

“Quod cum audisset Dominus, ait ad me: Audivi vocem verborum populi hujus, quae locuti sunt tibi, bene omnia locuti sunt. Quis det talem eos habere mentem, ut timeant me et custodiant universa mandata mea in omni tempore, ut bene sit eis, et filiis eorum in sempiternum?”

(Deut. V.) Ad hunc sensum respicit, quod hic praeterea Dominus dicit:

“Vos vidistis quod de coelo locutus sum vobis. Non facietis deos argenteos, nec deos aureos facietis vobis. Altare de terra facietis mihi.”

Et post pauca:

“Non ascendes per gradus ad altare meum, ut reveletur turpitudo tua.”

Nunquid enim hoc jubet, ut non nisi de terra congesta sibi altare fiat, ne vel idipsum altare plano solo non emineat? Non utique, nam idem postmodum:

“Altare, inquit, facies mihi de lignis setim, et operies illud aere (Exod. XXVI).”

Sed et Salomon altare fecit in templo aereum (III Reg. VIII), altitudinis decem cubitorum. Nunquid sine gradibus illuc ascendi poterat?. Imo quindecim gradibus ascendebatur in illa sanctorum, juxta quae cantantur in David, quindecim cantica graduum, continentia quid significaverunt gradus illi, scilicet virtutum profectibus ascendendum esse in coelestia Sancta sanctorum. Ergo potius ad id quod humiliato corde dixerant,

“non loquatur nobis Dominus, ne forte moriamur,”

cuncta haec figurate dicta esse probantur. Nam hujus quoque loci memor Moyses iterum in Deuteronomio dicit:

“Prophetam de gente tua et de fratribus tuis, sicut me suscitabit tibi Dominus Deus tuus. Ipsum audies, ut petisti a Domino Deo tuo in Horeb, quando concio congregata est, atque dixisti: Ultra non audiam vocem Domini Dei mei, et ignem hunc maximum amplius non videbo, ne moriar. Et ait Dominus mihi: Bene omnia sunt locuti. Prophetam suscitabo eis de medio fratrum eorum, similem tui (Deut. XVIII),”

etc. Hunc prophetam, id est semetipsum dicit in isto loco:

“Veniam ad te et benedicam tibi.”

Et post aliqua:

“Ecce ego mittam angelum meum, qui praecedat te, et custodiat in via, et introducat in locum quem paravi. Observa eum et audi vocem ejus, ne contemnendum putes, quia non dimittet cum peccaveris, et est nomen meum in illo (Exod. XXIII).”

Igitur cum dixisset Moyses:

“Ut enim probaret vos, venit Deus, et ut terror illius esset in vobis, et non peccaretis,”

videlicet quia

“initium sapientiae timor Domini (Psal. CX),”

Dominus illum prophetam, illum magni consilii intendens angelum:

“Vos, inquit, vidistis quod de coelo locutus sum vobis, dicens: Non facietis deos argenteos, nec deos aureos facietis vobis,”

et portare non potuistis. Dico ergo,

“altare de terra facietis mihi,”

id est incarnationem prophetae illius, quem suscitabo vobis de fratribus vestris humiliter credetis.

“Et offeretis super eo holocausta, et pacifica vestra oves et boves in omni loco, in quo fuerit memoria nominis mei.”

“A solis ortu usque ad occasum”

, inquit, per prophetam Malachiam,

“magnum est nomen meum in gentibus, et in omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda (Mal. I).”

Hoc ergo dicit, quia quidquid rite offerre voluerit quis, ovem sive bovem, id est minorem vel majorem actionem in structura altaris illius, id est in fide Dominicae incarnationis solidabit.

“Veniam ad te,”

subauditur, secundum illud altare,

“et benedicam”

scilicet omni benedictione coelesti et gratia spirituali.

“Quod si altare lapideum feceris mihi, non aedificabis illud de sectis lapidibus. Si enim levaveris cultrum tuum super eo, polluetur.”

Lapides virtutes animi sunt, de quibus tunc altare Domino facimus, dum fidem habentes incarnationis ejus, super hoc fundamentum illas superaedificavimus. Ferrum autem sive cultrum arrogantia est, quo maxime vitio mens a Creatore suo praesciditur. Aedificatum ergo altare,

“si super eo cultrum levaveris,”

id est si tibi virtutes ipsas arrogaveris,

“poliuetur.”

“Non ascendes per gradus ad altare meum,”

subauditur de terra factum, id est minorem Patre non dices incarnatum Filium,

“ne reveletur turpitudo tua.”

Turpius enim nihil est turpitudine haeretica. Sive

“non ascendes per gradus,”

id est non extolleris de tuis profectibus, propter quod vitium turpitudo revelatur, quia profecto superbiam mentis contumelia carnis comitatur.