CAPUT 4

“Et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt.”

Lux, inquit, scilicet discretio supradictae rationis, lucet in tenebris, id est, in conscientia illorum, qui male agendo tenebrae facti sunt. Nam, ut de Judaeis taceam, qui cum rationis luce, lucernam quoque habuerunt sacrae Scripturae, de gentilibus ejusmodi lucem non habentibus dicit Apostolus:

“Quia quod notum est Dei, manifestum est in illis; Deus enim illis revelavit. Invisibilia enim ejus a creatura mundi, per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur (Rom. I).”

Lux ergo rationis est, quae lucet in quamlibet profundis peccatorum tenebris. Sed lucem hanc in seipsis lucentem, cum tenebrae essent, non comprehenderunt, quia videlicet cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt. Amplius autem rei sunt Judaei. Quia cum tam naturalis rationis judicio quam sacrae legis testimonio, lucem veram possent agnoscere praesentem, magis obtenebrati sunt, et non cognoverunt eam. Clauserunt quippe oculos suos, ne viderent; et aures suas compresserunt, ne audirent (Isa. XXXII; Act. XXVIII); et omnino intelligere noluerunt, ut bene agerent (Psal. XXXV). Ecce signum, cui contradicebatur (Luc. II), quantis fragoribus intonantis veritatis defenditur! Quid spiritus immundi contra hiscere possunt ab interioribus haereticorum, prorepentes in modum ranarum? Verumtamen alii supersunt hostes et contradictores hujus signi, scilicet Judaei, qui tanquam sub alio coelo positi non terrentur, quia non audiunt fragorem hujus tonitrui. Nam haeretici quidem, quasi de suo coelo fulminantur, dum sequaces apostolorum se esse simulantes (aliter enim non audierunt, nisi apostolici esse putarentur), simulantes ergo apostolicam se tenere vel proferre doctrinam, tanti apostoli testimonio desuper, ut adversarii, feriuntur. At vero Judaei, tanquam sub alio climate sunt. Quia Christi apostolos non recipiunt (Luc. XX) et propterea, nihil ad eos pertinet, nihil eos movet, quod tantam gloriam Dei nostrum annuntiat firmamentum. Quid ergo? Nunquid excusabiles erunt? Nunquid non audierunt, vel se audisse dissimulare potuerunt? Imo primi audierunt, non undecunque sed ex ore ejus, quem nec abscondere nec refellere ullatenus possunt. Audierunt quippe per Joannem Baptistam quem omnes sciunt esse prophetam, cujus non ex hominibus sed de coelo fuisse testimonium, negare ipsi nequeunt. Celebratum est enim et a ipsorum historiographis nomen meritumque Joannis (JOSEPH. De antiq. lib. XVIII, cap. X), miraculum nativitatis et sanctitatis vitae mirabilis, dignitas praedicationis, vel auctoritas baptismatis, testimonium quoque quod Christo perhibuit (Joan. I), et causa mortis. Qui ipse quidem nihil scripsit, sed cum tantus esset, ut Christus potuisset aestimari, quid dixerit, quem digito ostenderit, totus orbis audivit, et hic sonus ejus in omnem terram exivit. Hunc ergo testem tam idoneum, hic dilectus Christo Joannes assumit secum, ut in ore duorum testium legitime stet hoc fidei verbum (Deut. XVII) digneque frequens praestetur auditorium, tam propter testium vitam quam propter testimoniorum constantiam, cum quibus hunc assumit; alternatim positurus nunc sua, nunc illius verba, Christo testimonium perbibentis (Joan. VIII). Hoc modo ostendens ante omnia, quis vel qualis fuerit.

“Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes.”

Proinde cum de Verbi aeternitate loquens, Evangelista dixerit: Erat et Erat; nunc: Fuit homo dicit detorta in praeteritum perfectum tempus dictiuncula. Nam, quia Verbi esse nec coepit nec desiit; hujus autem hominis Joannis, utpote defuncti jam, esse praeteriit; jam diu quippe recte homo esse dicitur, quandiu caro est cum anima rationali; prudenter ergo, et proprie de illo Erat, de hoc dictum est, Fuit:

“Etenim coeli peribunt, tu autem permanes, inquit Psalmista, et omnes sicut vestimentum veterascent, et sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur. Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient (Psal. CI).”

“Fuit ergo, inquit, homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes.”

Singula verba, quasi statera, ponderanda sunt, quia videlicet de thesauris sapientiae prodeunt; cujus dicta tunc gravioris ponderis habentur, quando supervacue prolata non videntur, praesertim in tanto tanquam praecipuo negotio, ubi maxime semetipsam majestas veritatis agnoscere debet, ne effluere dignetur verbis inaniter cadentibus. Cum autem sic dici potuisset:

“Venit Joannes in testimonium,”

superflue videtur sic prolatum:

“Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes; hic venit in testimonium,”

siquidem et alii prophetae homines fuerunt et omnes a Deo missi sunt, et nomine Joannis multi homines aequevocati sunt. Diligentius ergo pensanda sunt, quia non exili elocutione, sed grandi declamatione prolata sunt. Videlicet tali in loco vel causa sic nominatus homo fuit, multum suscipiendus, longe dissimilis hominibus multis; utpote quo major inter natos mulierum nemo surrexit; adeo magnus, ut longe ante per prophetam, angelus dictus sit.

“Hic est enim, inquit Deus, de quo scriptum est: Ecce mitto angelum meum qui praeparabit viam ante faciem meam (Matth. XI; Marc. I Malach. III).”

Homo igitur excellens et inclytus, ore rotundo, plenaque Evangelii voce, in omnium contentionem hominum merito pronuntiandus. Missus, inquit, a Deo. Et prophetae omnes a Deo missi sunt; nam si a Deo miss non sunt, a semetipsis venerunt. Et si a semetipsis venerunt, et a semetipsis locuti sunt, fures sunt et latrones (Joan X). Sed absit hoc a praeconibus veritatis! absit ab his, ad quos factus est sermo Dei, de quibus Spiritus sanctus:

“Ego,”

inquit,

“dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI).”

Igitur et sancti prophetae omnes a Deo missi sunt, quia cum Verbo Dei omnes venerunt. Quid ergo dignum habet singulari tantae enuntiationis praeconio, quod fuit hic homo missus a Deo? Multum per omnem modum. Primum quidem quia dies aliorum, qui missi sunt,

“velociores cursore fuerunt (Job IX).”

Quia videlicet cum sit cursoris officium, vel tantillum exspectare donec videat quid nuntiet eis ad quos recursurus est, illi prius hinc per viam universae carnis recurrerunt. quam praestolatum Domini videre mererentur adventum. Hic autem eo tempore missus est, quo illum videre posset; ita, ut eumdem vivens viventibus digito ostenderet; mortuus mortuis apud inferos paulo post adfuturum nuntiaret. Deinde sic missus est, ut supra naturam veniret, natus ex utero senectutis et sterili (quod non naturae usus, sed solius Dei est opus) ut nasciturum in nascendo praeveniret, praedicaturum praedicando praecurreret, baptizaturum baptizando praeiret, moriturum moriendo praecederet. Singulariter ergo missus est, cui nusquam subsistere, nusquam divertere, nullum vacuit cum saeculo sermonem habere; non domum, non agrum possidere, nec affines agnoscere, sed urgente sermone Domini, urgente negotio mittentis pariter et subsequentis, nudus et expeditus currere habebat ante faciem ejus velut, qui ad hoc solum factus erat et natus, ut pararet coram eo vias ejus (Luc. I). Et huic nomen erat Joannes. Non ab hominibus, neque per hominem, sed a Deo per ipsius archangelum; non casu, sed certam ob causam nomen illi erat Joannes. Certam plane ob causam, quia videlicet totius praedicationis ejus summa fuit, Domini gratia. Quid enim praedicavit, nisi carnalem legem abolitam, et spiritualem exortam esse gratiam? Nam usque ad ipsum lex, quae per Moysen data est; e diebus autem ipsius gratia, quae per Jesum Christum facta est. Et ex quo Auctorem ejusdem gratiae praetento monstravit indice, per eamdem gratiam

“regnum coelorum vim patitur, et violenti diripiunt illud (Matth. XI).”

Hoc autem scilicet Domini gratiam, nomen Joannes interpretatum sonat. Igitur causa manifesta, causa digna est, propter quam illi nomen erat Joannes. Sed Judaeus hoc ignorat, quia videlicet, alia [talia] sunt haec, quia velamen, quod est positum super cor ejus (II Cor. III), admittere recusat. Verumtamen alia multa praesto sunt, quae et superius ex parte dicta sunt, quibus arguentibus testimonium ejus, vel baptismum de coelo fuisse negare nequeunt (Luc. XX). Igitur demonstrato tanto hoc homine, tanquam in conspectu concilii, imo in medio turbarum, vel in seditione concitati adversus Christum Judaici populi, constanter edicit:

“Hic venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum.”

Hic, inquit, tam magnus, tam exspectabilis [spectabilis], ad hoc venit, ad hoc factus vel natus est, ad hoc positus in sublimi, ut ab omnibus visus, a cunctis auditus, testimonium perhiberet de lumine, videlicet adversus tenebras, quae, ut supra dictum est, lucentem in semetipsis lucem noluerunt comprehendere, dicentes:

“Nonne hic est filius fabri (Matth. XIII; Luc. IV).”

“Quomodo ergo nunc dicit: Quia de coelo descendi?”

(Joan. VI; Marc. VI.) Adversus eos iste testimonium perhibere venit, quod is ipse esset Lux hominum, quod esset unigenitus Dei Filius,

“per quem omnia facta sunt.”

Et quidem prophetae omnes de hoc eodem lumine testimonium perhibuerunt. Sed differt atque praecellit hujus testimonium in eo maxime, quod illi venturum esse testati sunt: hic, jam advenisse testificans, digito quoque (ne de persona ejus dubitaretur) praesentem ostendit, dicens:

“Ecce Agnus Dei: Hic erat quem dixi (Joan. I).”

Quo autem indigebat Lux hominum vel quod sibi prospiciebat emolumentum, ut in conventiculis nostris tantopere sibi provideret tam magni praeconii testimonium?

“Ut omnes, inquit, crederent per eum (ibid.).”

Subaudi, quod ipse, et non alius, ipse idem Jesus Mariae filius et Joseph (ut putabatur) esset a principio Dei Verbum, Verbum Deus, Lumen aeternum. Haec ergo erat intentio charitatis ejus, quae non quaerebat ea quae sua, sed quae nostra sunt (II Cor. XIII). Hoc lux illa intendebat, ut omnes crederemus, credendo accederemus ad eum et illuminaremur. Gratulamur et gratias agimus, pro tam benigna Divinitatis benevolentia. Non autem quod parum luceret lux ipsa, idcirco testimoniis indigebat; imo non lucis ipsius, sed oculorum culpa erat, quod per semetipsum agnosci non poterat. Lippientes enim imo et pene caecati erant oculi hominum ex pulvere terrenae cupiditatis; et idcirco lux vera quanto magis lucebat, tanto gravius illos offendebat. Ejus ergo impatientes sese averterant, et quasi dorsum ad solis ortum dederant. Joannem autem velut montem, Solis ejusdem radiis illustratum, tolerabilius aspiciebant. Hic placebat eis mons magnus decoro lumine vestitus, et in tantum delectabat eos, ut putarent, quod ipse esset Christus. Contra quam illorum opinionem mox subditur:

“Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine.”

Cur enim lux esse denegatur, nisi quia lux idem Christus esse putabatur? Sed

“non erat lux.”

Non, inquit, erat lux vera, non erat lux illuminans, non erat ipsa lucis substantia. Erat autem talis lux, qualis et apostoli, quibus dictum est:

“Vos estis lux mundi (Matth. V).”

lux scilicet aliunde suscepta, lux non essentiali bono, sed accidentali dono. Sed Christus qualis lux erat?