|
Sexta nunc repetitione peccata gentis ejusdem Dominus depromens ad
auditorem sese convertit et dicit: Juxta pascua sua adimpleti sunt et
saturati sunt. Et elevaverunt cor suum et obliti sunt mei. Dictum hoc
Dei quidem bene facientis commendat bonitatem, sed nihilominus eorum
quibus benefactum est vehementer condemnat ingratitudinem. Simile namque
illi est, quod de eisdem Psalmista dicit: Et manducaverunt et saturati
sunt nimis, et desiderium eorum attulit eis, non sunt fraudati a
desideriis suis (Psal. LXXVII). Et subinde: In omnibus his peccaverunt
adhuc (ibid.), et non convertentur inimici mei retrorsum (Psal. LV).
Nunc ipsorum proprietatem dictorum consideremus. Juxta pascua sua,
inquit, adimpleti sunt. Quemdam non bonum sive laudabilem adimpletionis
et saturitatis modum insinuat, ita determinando, adimpleti sunt et
saturati sunt juxta pascua sua. Quaenam vel qualia fuerunt pascua sua?
Nimirum ea quae desideraverunt, propter quae murmuraverunt et de Deo
male locuti sunt (Psal. LXXVII). Exempli gratia, quando dixerunt: Quis
dabit nobis carnes ad vescendum? Recordamur piscium, quos comedebamus in
Aegypto gratis. In mentem nobis veniunt cucumeres, et pepones, porrigue
et cepe, et allia. Anima nostra arida est, nihil aliud respiciunt oculi
nostri, nisi man (Num. XI). Quia taliter et talia desideraverunt et
desiderantes usque ad nauseam impleti sunt, recte pascua sua haec dicta
sunt. Neque enim Deum propter ipsum, sed propter ista secuti sunt.
Caeterum qui Deum sequuntur propter ipsum, non haec talia dicuntur
pascua ipsorum, sed sermo Dei cibus vel pascua ipsorum est, juxta illud
Deuteronomii: Quia non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod
procedit de ore Dei (Deut. VIII). Cum ergo dicit, juxta pascua sua
adimpleti sunt et saturati sunt, vehementer illos reprehendit. Idem enim
est ac si dicat: Manducando et bibendo totam receperunt mercedem suam,
pro eo quod exierunt de terra Aegypti, et ad tempus susceperunt legem
Dei. Omnino delictum est propter talia pascua Deum sequi. Idcirco tales
vituperans in Evangelio dicit: Amen amen dico vobis, quaeritis me, non
quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus, et saturati estis.
Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam (Joan.
VI). Similiter et omnes sese existiment vituperati, quicunque altari
Christi praesto sunt, non propter dilectionem sacramentorum quae
concelebrant, sed propter hoc solum ut de altaris sumptibus vivant.
Igitur quod ait, juxta pascua sua adimpleti sunt et saturati sunt, illi
simile est, ut jam diximus, quod Psalmista dicit: Et desiderium eorum
attulit eis Dominus (Psal. LXXVII). Nimirum talis plenitudo ventris,
mentis elationem, talis saturitas oblivionem Dei generat. Notum et
manifestum est, quia taliter illis accidit. Unde et continuo dicit: Et
elevaverunt cor suum, et obliti sunt mei. Nam qui terram optimam in
possessionem acceperunt, cujus fructibus adimpleti et divites facti
sunt, elati in superbiam, regem sibi petierunt, nolentes audire vocem
Domini et Samuelis, sed dicentes: Nequaquam: rex enim erit super nos, et
erimus nos quoque sicut omnes gentes, et judicabit nos rex noster (I
Reg. VIII). Eadem mentis elatione repulerunt domum David, et fecerunt
sibi regem Hieroboam, qui pro Deo vitulos illis fecit, quae nimirum res
magna fuit oblivio Dei (III Reg. XII). Idcirco nunc dicit, et obliti
sunt mei. Subaudiendum vero est, sed non licuit aut licebit eis penitus
oblivisci. Sequitur enim: Et ego ero eis quasi leaena, sicut pardus in
via Assyriorum. Occurram eis quasi ursa raptis catulis, et dirumpam
interiora jecoris eorum, et consumam eos ibi quasi leo, bestia agri
scindet eos. Sensus iste est: Tradam illos regnis quatuor, quae
intelliguntur per leaenam et pardum et ursam et bestiam agri, quam sine
nomine posuit ut ab illis oppressi atque conscissi magnitudine
miseriarum cogantur reminisci mei, cujus sunt obliti. Per istas namque
quatuor bestias regna quatuor, scilicet Babylonicum, Persicum,
Macedonicum atque Romanum; illa maxime Danielis visio dat intelligi, qua
dicit: Videbam in visione mea nocte, et ecce quatuor venti coeli
pugnabant in mari magno; et quatuor bestiae grandes ascendebant de mari
diversae inter se. Prima quasi leaena, et alas habebat quasi aquilae.
Alia similis urso. Alia quasi pardus. Quarta terribilis atque mirabilis,
et fortis nimis (Dan. VII). Sicut ille, ita et hic bestiam quartam sine
nomine posuit, dicendo, bestia agri scindit eos. Igitur ero, inquit, eis
quasi leaena, et sicut pardus, id est tradam eos Babyloniis, atque
Macedoniis in via Assyriorum, id est pro eo quod superbe incedendo
contra me direxerunt: Assyrii namque dirigentes interpretantur: occurram
eis quasi ursa raptis catulis. Aiunt, qui de bestiarum scripsere
naturis, inter omnes feras nihil esse saevius ursa, cum perdiderit
catulos, vel indiguerit cibis. Cum ergo per ursum apud Danielem regnum
Persarum atque Medorum significetur, non incongrue per hujusmodi ursae
ferocitatem illius Aman Agagitae crudelitas pessima intelligitur, qui
indignans quod Mardochaeus non se adoraret nec sibi genu flecteret, pro
nihilo duxit in unum Mardochaeum mittere manus suas; audierat enim quod
esset gentis Judaeae, magisque voluit omnem Judaeorum qui erant in regno
Assueri perdere nationem (Esther III). Et quia mala haec sub regnis jam
dictis propter peccata sua erant passuri: Et dirumpam, ait, interiora
jecoris eorum. In jecore namque juxta physicos voluptatis et
concupiscentiae consistit vis. Itaque per interiora jecoris, omnem
concupiscentiam, quae peccatum parit, breviter innuit, quae videlicet
interiora quasi per ejusmodi feras dirupta sunt, quia peccata illorum
regnis illis opprimentibus punita sunt. Et quia peccata ipsa in
tribulatione confitentibus, tandem parcere habebat, subjungit atque ait:
Et consumam eos ibi quasi leo. Tradunt namque physici, leonem prostrato
parcere homini. Ergo ibi, id est sub regnis illis, non utcunque sive
absque ulla discretione, sed quasi leo consumam eos, ait, quia videlicet
ira mea terribilis quidem super eos erit, sed prestratis et peccata sua
in tribulatione confitentibus parcam illis. Qui tandem fiet? Bestia agri
scindet eos, bestia quarta terribilis, ut ait Daniel, atque mirabilis et
fortis nimis, dentes ferreos habens magnos, comedens atque comminuens,
et reliqua pedibus suis conculcans, et omnino dissimilis caeteris
bestiis (Dan. VII). Quomodo scindet eos? Nimirum exscindendo miserabili
excidio, et in omnes gentes ducendo captivos. Nunc ad ipsum populum
taliter scindendum convertitur, et dicit: Perditio tua, Israel;
tantummodo in me auxilium tuum. Ac si dicat: Tu ipse perditionis tuae
causa es; tu tibi perditionem thesaurizasti, recedendo a me, qui solus
tibi poteram et consueveram auxiliari, et nusquam tibi auxilium est nisi
apud me, si poenitentiam egeris. Et quod vere tantummodo in ipso
auxilium sit, increpando confirmat sequentibus verbis: Ubi est rex tuus?
Maxime nunc salvet te in omnibus urbibus tuis; et judices tui, de quibus
dixisti: Da mihi regem et principem. Dabo tibi regem in furore meo, et
auferam in indignatione mea. Vehementer vanam populi percutit
aestimationem, qui regem sibi petivit, cum regem Deum haberet et ab hoc
percunctatur, ut ad considerandum excitet et scire faciat, quia
tantummodo in Deo auxilium est. Similis huic percunctationi illa est:
Ubi sunt dii eorum in quibus habebant fiduciam; de quorum victimis
comedebant adipes, et bibebant vinum libaminum (Deut. XXXII). Nam,
quemadmodum illic deficiente responsione, competenter subjungit: Videte
quod ego sim solus, et non sit alius Deus praeter me (ibid.); ita et
hic, cum dicit: ubi est rex tuus; et judices tui, de quibus dixisti: Da
mihi regem et principem, subjunxit atque ait: Dabo tibi regem in furore
meo, et auferam in indignatione mea. Factum namque hoc fuerat in primo
rege Saul, quem petenti populo dederat. Denique in furore suo regem
illum dedit, sicut ipsa ejus verba indicant, cum dicit: Hoc erit jus
regis, qui imperaturus est vobis. Filios vestros tollet et ponet in
curribus suis, facietque sibi equites et praecursores quadrigarum
suarum, et caetera, quae hoc modo concludit: Greges quoque vestros
addecimabit, vosque eritis servi et clamabitis in die illa a facie regis
vestri, quem elegistis vobis, et non exaudiet vos Dominus in die illa,
quia petistis vobis regem (I Reg. VIII). Ita in furore suo datum,
abstulit in indignatione sua, dicens ad Samuel: Poenitet me, quod
constituerim Saul regem (I Reg. XV). Et subinde dicit Scriptura:
Spiritus autem Domini recessit a Saul, et exagitabat eum spiritus nequam
a Domino (I Reg. XVI). Itidem de Hieroboam caeterisque regibus decem
tribuum sentiendum, quia volentibus illis et scindentibus sese a domo
David, in furore suo dedit illos et in indignatione sua abstulit, alios
in vita sua, alios percutiens in posteritate sua. Porro David neque
populus prior petivit, neque Dominus in furora suo dedit, sed Dominus
prior in misericordia elegit, in gratia dedit, in summa dignatione
firmavit et custodivit. Itaque cum dicit, De quibus dixisti: Da mihi
regem et principem, subaudiendum est, et ego respondi tibi in occulto
judicio dicens: Dabo tibi regem in furore meo, et auferam in
indignatione mea. Sequitur: Colligata est iniquitas Ephraim, absconditum
peccatum. Dolores parturientis venient ei. Ipse filius non sapiens. Nunc
enim non stabit in contritione filiorum. Jam saepe dictum est Ephraim,
id est reges decem tribuum, ita pariter viam Hieroboam secutos fuisse,
qui peccare fecit Israel, ut nullus eorum, Scriptura testante, a
peccatis ejus recederet. Ergo quasi quaereres, quaenam furoris aut
indignationis causa fuerit, colligata est, ait, iniquitas Ephraim, id
est soluta non est, neque solvi poterat iniquitas regum illorum, eo quod
incorrigibiles, et impoenitentes fuerint, semperque iniquitatem quisque
illorum defenderit. Nam hoc est quod sequitur: Absconditum peccatum
ejus. Absconditum namque peccatum dicit, ubi nulla voce confessionis
aperitur, imo et superbiae defensionis scuto contegitur. Ibi iniquitas
ita colligata est, ut solvi aut dimitti non possit. Econtra sanctus
dicit: Delictum meum cognitum tibi feci, dixi: Confitebor adversum me
injustitiam meam Domino, et tu remisisti impietatem peccati mei (Psal.
XXXI). Ille talis filius est sapiens; de isto autem dicitur: Ipse filius
non sapiens. Quomodo enim sapiens filius, qui a patre recessit a quo
fuerat adoptatus, dicente ad Pharaonem: Filius meus primogenitus Israel?
(Exod. IV.) Et quidem nunc coram hominibus peccatum suum abscondit, et
coram Deo cum abscondere non possit, impoenitenti corde defendit, sed
dolores, inquit, parturientis venient ei. Sicut enim mulier conceptum
suum ad tempus quidem dissimulare potest, sed tandem parturiendo,
doloribus attestantibus, occulta prodit, sic quisquis ejusmodi est,
peccatum suum utcunque dissimulare ad tempus et abscondere potest, sed
in tempore suo cuncta cordis ejus occulta cum dolore manifestabuntur,
juxta illud: Nihil opertum quod non reveletur, neque occultum quod non
sciatur (Matth. X). Tunc utique parebit sibi, quia ipse filius non
sapiens. Et unde hoc probatur quod sit filius non sapiens? Ait: Nunc
enim non stabit in contritione filiorum. Et est sensus: Qui enim vere
filii sunt, ipsorum est contritio, et ipsi tribulatione stant, id est
poenitentiam agunt, habentes cor contritum et humiliatum. Denique ita
conteri sive confringi, hoc vere stare est, sicut de quodam ejusmodi
filiorum scriptum est: Et dixit ut disperderet eos, si non Moses electus
ejus stetisset in confractione in conspectu ejus (Psal. CV). Nam
confractionem nimiam et vehementem dicit humilitatem, in qua sic stetit
ut Deum teneret homo fortis dicentem: Dimitte me (Exod. XXXII). In
hujusmodi contritione qui stant, et filii sapientes sunt. Ita enim se
conterendo per poenitentiam sapientes filii fiunt. Is autem qui, ut jam
dictum est, corde impoenitenti suam iniquitatem colligavit, filius
quidem dici potest dum jactat se et dicit: Unum patrem habemus Deum
(Joan. VIII), sed non sapiens filius dicitur aut est. Restat igitur ut
quemadmodum illi furorem debitum adjudicavit atque indignationem, sic
econtra filiis istis, quorum est contritio, id est cor contritum et
humiliatum, dignam et gratiosam repromittat consolationem. Audiamus
illam vere magna et sonora declamatione depromptam. De manu mortis
liberabo eos, de morte redimam eos. Ero mors tua, o mors; morsus tuus
ero, inferne. Christus Dei Flius, victor mortis et auctor vitae, hoc in
persona sua magna voce, magna veritatis eloquitur auctoritate: Liberabo
eos, inquit, de manu mortis, redimam eos de morte. Quos eos, nisi
filios, quorum cor contritum in poenitentiae studio est? Horum in
catalogo primus est Abel, cujus ipsum nomen poenitentiae significat
lamentum, transfertur enim in luctum. Ab illo usque ad ultimum electum
cuncti poenitentiam agentes, et peccatores se esse confitentes: Omnes
enim in Adam peccaverunt (Rom. III), consolationem istam accipiunt, de
manu mortis liberati, de morte redempti. Nec vero abs re ita semel et
iterum depromitur miserationis dignatio, de manu mortis liberabo eos, de
morte redimam eos; sed pro duplici morte, qua omnes mortui sumus in
Adam, alia corporis, alia vero animae. Itaque de manu mortis scilicet
ejus, qua mortuus est Adam, in qua die praeseptum transgressus est, quae
mors est animae, liberabo eos. De morte quam indixit Deus his verbis:
Quia pulvis es et in pulverem reverteris (Gen. III), quae mors est
corporis, redimam eos. Quo modo liberabo? Quali redimam pretio? Ait: Ero
mors tua, o mors; morsus tuus ero, inferne. Non auro neque argento, sed
morte mea mortem ipsorum interficiendo. Moriar, ut ipsi vivant, et ad
infernum descendam. Nam hoc est quod dicit ad ipsam mortem, ad ipsum
infernum apostropham faciens, mortis et inferni potens debellator, vitae
et mortis dominator: Ero mors tua, o mors; morsus tuus ero, inferne.
Qualiter deberet vel posset mors mortis esse, breviter innuit dicendo:
Morsus tuus ero, inferne. Et est sensus: Tu deceptus mordebis me,
quemadmodum innuitur per id quod de te ipso dicitur ad Job: In oculis
ejus quasi hamo capiet eum (Job XL). Item: Extrahere poteris Leviathan
hamo? (Ibid.) Ego factus homo tibi hamus ero, quia quemadmodum in hamo
carnis teneritudo ostenditur et acumen ferri occultatur, sic humanitatis
infirmitas te humani generis inimice invitabit ut mordeas, et
divinitatis interior fortitudo transfiget, ut captivus pendeas. Quia
taliter morsus tuus efficiar, mors mortis ero, quia viscera mortis
interiora tua in inferno non sustinebunt, cum vitam momorderis, et
dirupto ventre vitam remittes, morte mortua evadentibus vivis quicunque
vita ista sunt digni. Aliter infernum Christus momordit, quando partem,
suos videlicet electos liberavit; partem autem, id est reprobos
reliquit. Nam ex eo quod mordemus, partem consumimus, partem
relinquimus. Sequitur: Consolatio absconaita est ab oculis meis, quia
ipse inter fratres dividit. Ubi audivit propheta de gratia liberatoris
et Redemptoris quod gauderet, vidit etiam quod carne sua de gente sua
vel fratribus suis Israelitis, quod merito doleret. Illud videlicet quod
et Apostolus pene inconsolabiliter gemit his verbis: Veritatem dico in
Christo, non mentior, testimonium mihi perhibente conscientia mea in
Spiritu sancto, quoniam tristitia mihi est magna, et continuus dolor
cordi meo. Optabam enim ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus
meis, qui sunt cognati mei secundum carnem; qui sunt Israelitae, quorum
adoptio est filiorum, et gloria et testamentum, et legislatio, et
obsequium, et promissa, quorum patres, et ex quibus Christus secundum
carnem, qui est super omnia Deus benedictus in saecula. Amen (Rom. IX).
Divisionem inter fratres, quam illic Apostolus continuo dolore gemit,
hic futuram luget, dicens: Consolatio abscondita est ab oculis meis.
Quis ita inter fratres divisit, nisi infernus, cujus morsum se fore
liberator et Redemptor dixit? diabolus namque qui designatur nomine
inferni, Judaeos excaecando a fratribus ipsorum, et apostolis ejus
divisit ut ejicerent eos, et oporteret illos evangelizare potius
gentibus extraneis. Propter hoc, inquit, abscondita est consolatio ab
oculis meis. Non dicit periit consolatio, sed abscondita est, id est non
cito potest inveniri, non leviter possum consolari. Invenitur autem in
illa spe, qua et Apostolus seipsum consolatus est, qui cum dixisset:
Caecitas ex parte contigit in Israel, subjunxit: Donec plenitudo gentium
subintraret, et sic omnis Israel salvus fieret (Rom. XI). Ad hunc sensum
pertinet id quod continuo hic propheta subjungit: Adducet ventum urentem
Dominus de deserto ascendentem, et siccabit venas ejus, et desolabit
fontem ejus, et ipse diripiet thesaurum omnis vasis desiderabilis.
Ventum urentem hoc loco Spiritum sanctum dicit, quemadmodum et illic
juxta mysticum sensum gratiae, quae nos in baptismo Christi salvavit.
Cumque extendisset Moses manum super mare, abstulit illud Dominus vento
flante vehementi et urente tota nocte, et vertit in siccum (Exod. XIV).
Ventum ergo urentem, id est Spiritum sanctum vehementer ardentem,
adducet Dominus, subauditur, cum plenitudo gentium introierit, et
siccabit venas ejus, subauditur inferni, et desolabit fontem ejus,
auferendo scilicet omnes causas et abundantiam incredulitatis, ut
reliquiae Israel salvae sint (Rom. IX). Interim et ipse, inquit,
diripiet thesaurum omnis vasis desiderabilis, quia videlicet ipse et
ille qui fortior supervenit, cum fortis armatus custodiret atrium suum,
et universa arma illius distribuit. Vas desiderabile et thesaurus
pretiosus utique est omnis electus. Et quia neminem relinquit, sive
Judaeus sit, quicunque invocat nomen Domini, recte universali
enuntiatione dictum est, et ipse diripiet thesaurum omnis vasis
desiderabilis. Hoc fit, et fieri non desinit per ventum de deserto
ascendentem, scilicet per Spiritum sanctum de humilitate Christi
procedentem, qui a suis desertus fuerat. Ventum urentem, id est carnis
petulantiam et humores vitiorum suo calore desiccantem. Tandem et hujus
sextae repetitionis fine in Christum, qui justitia nostra est, reducto:
septimo, quae et ultima, sic inchoatur peccatorum et ejusdem justitiae
commemoratio:
|
|