CAPUT II. Cur hac die missa non cantetur.

De hac die primum illud quaeritur, cur officium non habeat, imo (quod maxime mirum videtur) cur a missarum solemniis vacet, cum passio Dominica, quae hac die celebrata est, sacrificii principium, nostraeque salutis summa sit. Videtur namque jure tanta res solemnibus summe celebranda esse gaudiis. Si enim martyris uniuscujuslibet annua dies, qua per passionem mortis ad immortalitatis gloriam transmigravit, festivis honoratur gaudiis, et merito, quia

“pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum ejus (Psal. CXV),”

cur dies haec solemnium gaudiorum orbata est instrumentis, qua martyrum et sanctorum omnium Rex sanctis omnibus antiquis et novis per mortem suam paradisum aperuit et latroni quoque, cui dixit: Hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXIII), hoc die solutum est admirabile pretium, cujus pondere, ut cantamus, captivitas mundi redempta est, inferni claustra confracta sunt, et coelestis nobis aperta est janua regni. Quaeritur ergo, cur adeo publicis gaudiis exempta sit, ut nec missarum laetitiam ordinis ecclesiastici auctoritas illi ascripserit. Unde consulto gratiae coelestis oraculo, breviter aliquid super hoc capitulo dicendum est.

“Gloriari quidem ut Apostolus ait, nos oportet in cruce Domini nostri Jesu Christi (Gal. VI),”

et in gratia tanti pretii, quod pro nostra redemptione datum est, fideliter cunctis posthabitis exsultare gaudiis. Sed sunt aliqua quae gloriam hanc et exsultationem nostram nimium nimiumque obnubilant. Primum nostrae conscientia causae, propter quam imperiosa sanctae Trinitatis charitas, hominem tantae reverentiae, tantaeque dignitatis, qui cum Deo verbo una persona est, hominem invocantem, et morti nihil debentem, morti addixit, sicut Apostolus ait:

“Proprio filio suo non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. VIII).”

Non enim ita gaudere debemus de gratia tradentis, vel de charitate morientis, ut non etiam doleamus, quod tanto Domino tormentorum, et mortis causa fuimus. Siquidem non gaudere, ingratitudinis; non dolere autem, crudelitatis est. Non ita simus incauti laudatores providentiae vel praescientiae Dei, ut praescientiam ejus et ordinationem idem esse arbitremur. Non enim haec, id est praescientia et ordinatio Dei, aequalia sunt, aut converti possunt, quia praescivit Deus quidem omnia, quae ordinavit, sed non praeordinavit vel praedestinavit, ut fierent omnia, quae prescivit. Nam de homine, cum faceret eum, duo praescivit: scilicet et quomodo per fraudem diaboli decipiendus esset, et quomodo per omnipotentiam suam deceptum et perditum restaurare posset. Haec, inquam, duo praescivit, sed eorum alterum, id est lapsum hominis, fieri permisit, ad cumulum diabolo debitae damnationis; alterum autem, id est restaurationem ejus, praeordinavit, ut, sicut ait Apostolus ad Ephesios, innotesceret

“principatibus et potestatibus in coelestibus per Ecclesiam multiformis sapientia Dei (Ephes. III).”

Unde et Hieronymus in commentario ejusdem Epistolae :

Si, inquit, principatibus et potestatibus in coelis, quas sanctas ministrasque Dei accipere debemus, ignota fuit multiplex sapientia Dei, quae nunc eis per Ecclesiam revelata est, quanto magis patriarchis et prophetis ignota fuit, quos supra non ignorasse mysteria Christi, sed ita ut Apostolus [apostolos] nescisse, monstravimus. Multiplex quippe sapientia Dei per Ecclesiam ejus, nunc et principatibus et potestatibus revelata est, quam olim Deus futuram in sua mente decreverat, et nunc esse perfectam ex eo quod videmus, agnoscimus. Crux itaque Christi non solum nobis, sed et angelis cunctisque in coelo virtutibus profuit, et aperuit sacramentum, quod ante nesciebant. Denique ad coelum cum corpore revertentem mirantur et dicunt:

“Quis est iste, qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra? Iste formosus in stola sua (Isa. LXIII).”

Et in alio loco:

“Quis est iste rex gloriae? Dominus virtutum, ipse est rex gloriae (Psal. XXIII).”

Non ergo putemus divinae ordinationis utrumque fuisse, et hominis lapsum, et ejusdem restitutionem, sed praescitum quidem lapsum fieri permisisse Deum, ad diaboli damnationem, restaurationem autem praeordinasse, ad multiformis sapientiae suae ostentionem.

“Et non sicut blasphemamur, inquit Apostolus, et sicut aiunt quidam nos dicere: Faciamus mala, ut veniant bona, quorum damnatio juxta est (Rom. III).”

Dixerat enim:

“Ubi abundavit peccatum, superabundavit gratia (Rom. V).”

Quod quinam juste damnandi sic pervertebant, ut illum dixisse assererent quod oporteat nos facere mala, ut veniant bona. Quorsum haec? Videlicet ut advertamus, quia multo magis Deus, cum faceret hominem, nec voluit, nec ullo modo dixit: Fiant mala, ut veniant bona; sed eo nolente, eo prohibente, mortemque comminante, diabolo consentiens homo malum fecit (Gen. III); Deo autem disponente, bonum venit. Et

“ubi abundavit peccatum,”

in tantum

“superabundavit gratia,”

ut quia satisfactionem pro culpa nullus debebat, nisi homo, nullusque solvere poterat nisi Deus miseratus Deus homo fieret, qui cum pro se nihil morti deberet, moriendo pro nobis debitum nostrum solveret. Igitur nostrae, ut supra dictum est, conscientia culpae gaudium nostrum reverberat, ut non exsultemus hac die, sed ambulemus demisso capite, quia vulnera illa nostra fecerunt crimina, quia contumaces servi commisimus, quod vapulat ille omnium Dominus, quia quae ille exsolvit, nos rapuimus (Psal. LXVIII). Deinde evangelicae quoque auctoritatis est, et ex Domini dictis accepimus, ut hac die gaudere Judaeis relinquamus, et nos contristemur. Nam cum dixisset:

“Modicum et jam non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me (Joan. XVI),”

secutus adjunxit:

“Amen, amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit: vos autem contristabamini, sed tristitia vestra vertetur in gaudium (ibid.).”

Adhuc autem huic tantae rei tristitiam convenire probabili exemplo confirmat, dicens:

“Mulier cum parit, tristitiam habet, quia venit hora ejus; cum autem pepererit puerum, jam non meminit pressurae propter gaudium, quia natus est homo in mundum (ibid.)”

Mulieri quippe Ecclesiam suam assimilat, quae quia Christum diligit, quem ex Deo Patre genitum, in nostram naturam suscepit, recte hac die moriente illo per mortem, quasi per partum in vitam aeternam et in immortalitatis gloriam exeunte, tristitiam habet, et clamat

“ut in utero habens, et clamat parturiens (Apoc. XII),”

et quia postquam resurrexit, aeterno suo regno natus,

“gavisi sunt discipuli viso Domino (Joan. XX),”

sicut ipse dixerat:

“Iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollet a vobis (Joan. XVI),”

perpulchre perfecta est, quae praemissa fuerat, mulieris similitudo, quae postquam pepererit,

“jam non meminit pressurae propter gaudium, quia natus est homo in mundum.”