CAPUT 18

“Et non cognoverunt, quia Patrem ejus dicebat Deum.”

Cum longe superius illo dicente:

“Pater meus usque modo operatur, et ego operor,”

subjunxerit Evangelista dicens:

“Propterea persequebantur eum Judaei, quia non solum solvebat Sabbatum, sed et Patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciens Deo (Joan. V),”

quomodo nunc dicit, et non cognoverunt, quia Patrem ejus dicebat Deum. Ergo hic non tam excusat ignorantiam quam intelligere nolentem demiratur malitiam. Quia dicta ejus se advertisse dissimulant, videlicet nondum ausi, quod eamdem ob causam postmodum facere habebant, scilicet ad lapides currere, aut tandem illum ante praesidem ducere et damnationem adversus illum de hoc verbo, tanquam de blasphemia postulare.

“Dixit ergo eis Jesus: Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum, et a meipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater, haec loquor, et qui misit me, mecum est, et non reliquit me solam; quia ego quae placita sunt ei, facio semper.”

Ergo, inquit, quoniam non cognoverunt, quia Patrem ejus dicebat Deum, quoniam testimonium ejus non acceperunt, et malevoli accusatores defensionem veritatis non audierunt, quasi conclusionem, id est, artificiosum orationis terminum facit, et sicut facere solent oratores periti, ut enumerationum partes colligant et commoveant, quibus de rebus verba fecerint, breviter, ut renovetur et ad memoriam reducatur oratio: sic ea quae peroravit, ab eo loco quo illi objecerant, dicentes:

“Tu de teipso testimonium perhibes, testimonium tuum non est verum,”

nunc breviter recolligit atque apud se quodammodo reponit ut quia nunc videre et cognoscere nolunt, ut salventur, quandoque videant et confundantur zelantes populi, et

“ignis hostes devoret (Isa. XXVI).”

“Cum exaltaveritis, inquit, Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum,”

subaudis

“Principium qui et loquor vobis:”

“et a meipso,”

id est, extra Patrem seorsum praeter voluntatem vel extra communionem Patris facio nihil,

“sed, sicut docuit me Pater, haec loquor in mundo, et cognoscetis quia qui misit me mecum est;”

quod videlicet modo cognoscere nolentes dicitis, ubi est Pater tuus, et cognoscetis quia

“non reliquit me solum,”

scilicet ut paulo ante testatus est dicens:

“Et si judico ego, judicium meum justum est, quia solus non sum, sed ego et qui misit me Pater;”

haec, inquit, omnia, cognoscetis cum exaltaveritis Filium hominis. Hoc autem in alio loco testatur Evangelista dixit [dicens]:

“significans qua morte esset moriturus (Joan. XI).”

Et notandum quod hoc illis, qui facturi erant, necdum scientibus, et necdum facere cogitantibus, ipse jam sciat et futurum praedicat, quia videlicet consilium illorum in eo quod postea collegerunt, consilio definiendum ante omnia saecula praescientia Dei praecesserat. Unde et in Actibus apostolorum Petrus apostolus ait:

“Jesum Nazarenum, virum approbatum a Deo, in vobis virtutibus et signis et prodigiis, quae fecit per illum Deus in medio vestri, sicut et vos scitis. Hunc definito consilio et praescientia Dei traditum per manus iniquorum cruci affigentes interemistis (Act. II).”

Hoc videlicet consilium, non solum ut interficerent, sed et qua morte interficerent eum, nunc definitum est, quando post resurrectionem Lazari collegerunt pontifices et Pharisaei consilium et dicebant:

“Quid facimus, quia hic homo multa signa facit (Joan. XII),”

et caetera. Nam et ante eum quaesierunt quidem eum interficere, sed non definito consilio, verum vulgari strepitu et furore tumultuario; non, inquam, definito consilio in quo judex peteretur, et culpa qualicunque proposita, accusatores et testes, quasi legitimo judicii ordine adhiberentur, et qualitas mortis tanquam causae conveniens exigeretur. Quod ubi definitum est, iterum eo dicente, cum exaltaveritis Filium hominis a terra, et subjungente (quod hic tacitum est) omnia traham ad meipsum, tunc cognoverunt quod diceret eis, utpote jam facere cogitabant, et dixerunt:

“Nos audivimus ex lege, quia Christus manet in aeternum, et quomodo tu dicis, oportet exaltari Filium hominis?”

Nunc ergo, quando necdum definitum erat consilium, cum diceret:

“Cum exaltaveritis Filium hominis,”

nihil tale responderunt, quia forte quod necdum cogitabant, nondum intellexerunt.

“Tunc, inquit, cognoscetis quia ego sum.”

Tunc enim ignorare non licebit, tunc dissimulare non vacabit. Coeli enim tunc enarrabunt, et annuntiabit firmamentum, et dies dici eructabit hoc verbum, et nox nocti indicabit hujus rei scientiam, et non erunt loquelae neque sermones, quorum non audiantur voces eorum, et in omnem terram exibit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum. Tunc, inquam, hoc modo cognoscetis, et quamlibet inviti, audietis,

“quia ego sum,”

quia vivo ego in aeternum, compertumque vobis erit, quia mortuorum quoque resurrectio sum, recteque mihi in psalmo dictum est.

“Initio tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt coeli; ipsi peribunt, tu autem permanes, et omnes sicut vestimentum veterascent, et sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur; tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient (Psal. CI);”

istud cognoscetis, et nisi etiam credideritis, et confessi fueritis,

“quia ego sum, moriemini, ut supra dixi, in peccatis vestris.”

Tunc et hoc cognoscetis, quia a meipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater, hoc loquor: Cognoscetis, inquam, videlicet ex eo quod facta mea quae nunc coepi, ubi vos me exaltaveritis, exinde perpetuum profectum et verba mea quae nunc loquor, manifestum habebunt effectum. Hoc enim in lege datum est signum, ejus quem Deus misit. Quod si tacita, inquit, cogitatione responderis; quomodo possum intelligere verbum, quod non est locutus Dominus? hoc habebis signum:

“quod in nomine Domini Propheta ille praedixerit et non evenerit, hoc Dominus non locutus est, sed per tumorem animi sui Propheta confinxit, et idcirco non timebis eum (Deut. XVIII).”

Hoc, inquam, legale signum est. At vero quaecunque ego praedico in nomine Patris mei, vos evenire videbitis, imo et captivi ducti in omnes gentes, experimentum verborum meorum omnibus gentibus in vobismetipsis spectandum circumferetis. Igitur tunc cognoscetis quia ego a meipso facio nihil, videlicet ut is qui arrogantia depravatus prophetam se a seipso facit, et per tumorem animi sui, ea quae non sunt, nec erunt, esse vel futura esse confingit, sed

“sicut docuit me Pater,”

id est, sicut voluntatem Patris esse scio, ita haec loquor,

“quia non docuit iniquitas os meum, nec imitor, ut dicitis, linguam blasphemantium (Job. XIII),”

(verbi gratia cum dico:

“Ego sum lux mundi, vel Pater meus usque modo operatur, et ego operor”

) sed docuit os meum, obedientia, vel charitas Patris, et dilectio generis humani, ut notificem hominibus meipsum, quorum haec est vita aeterna, ut cognoscant verum Deum, et quem ille misit Jesum Christum (Joan. XVII). Et

“hoc cognoscetis, quia qui me misit mecum est,”

et non reliquit me solum, videlicet quomodo vos putatis, dicentes:

“Deus dereliquit eum, persequimini et comprehendite eum, quia non est qui liberet.”

O quam vere dictum est, et quam late patet hoc verbum:

“Qui misit me, mecum est, et non reliquit me solum.”

Non enim solis Judaeis, sed toti mundo lux mundi loquitur, nec pro se tantum, sed pro nobis veritas testificatur, ut quisque nostrum quocunque pergat, quodcunque intendat, habeat in promptu unde scire possit, utrum Deus cum illo esse dignetur.

“Qui me misit, inquit, mecum est,”

videlicet ut econtrario subaudias, quemcunque ille non misit, cum eo non est, et hoc ab effectis cujusque probabile est, verbi gratia: Cum venerit ille filius perditionis, cum revelatus fuerit, et extulerit

“se supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur (II Thes. II),”

ab his effectis clarebit etiam infidelibus, quod Deus illum non miserit, ac proinde cum illo non sit.

“Quia Dominus Jesus, inquit Apostolus, interficiet eum spiritu oris sui (ibid.).”

Similiter omnis quoque

“fur”

et latro, qui in ovile ovium

“non venit, nisi ut furetur, et mactet, et perdat (Joan. X)”

et quia non mittitur, ideo per ostium non admittetur, nec ei ostiarius aperit, solus est, et ei recte dicitur: Quia te non misit, tecum non est, quod ex eo maxime liquet quia non audiunt eum oves, utpote alienum, sed fugiunt ab eo. Nihilominus et quispiam Nazaraeus, id est, consecratus, vitamque contemplativam professus, dum contra propositum foras evagatur, dum nulla poscente utilitatis causa, tendit exterius, oditque claves et grata sigilla pudicitiae, quia Deus non mittit illum, Deus cum illo non est, quod itidem certo experimento claret, dum in exemplum Dinae filiae Jacob, quae egressa ut videret filios regionis a Sichem, principe terrae, opprimente se, cum esset virgo, corrupta est, corrumpitur et ipsius anima a diabolo mundi hujus principe foras inventa (Gen. XXXIV), nec habens protectorem Deum, de quo dicere possit:

“Qui misit me, mecum est.”

Haec, inquam, et hujusmodi studiosus evangelicae veritatis auscultator, econtrario subaudire potest, quod utcunque faciat, ubicunque se egrediens vel regrediens intendat, sic omnia faciat, quatenus inter fluctus saeculi, vel pericula vitiorum vero conscientiae testimonio consoletur cor suum, dicens:

“Et ipse qui me misit, mecum est, et non reliquit me solum.”

Sed jam ad praesentem, vel praecipuam intentionem sermo redeat,

“qui me misit, inquit, mecum est, et non reliquit me solum.”

Corda piorum quaecunque vera scientia instructa, id est, aedificatione charitatis erudita sunt, aliquatenus persentiscere merentur hunc pauperis hujus clamorem, qui et in psalmo dicit:

“Domine, exaudi orationem meam, et clamor meus ad te veniat (Psal. CI);”

cujus in titulo scriptum est:

“Oratio pauperis cum anxiaretur, et effuderit precem suam coram Domino.”

Nam revera cum anxiaretur pauper iste haec dicebat:

“Qui me misit mecum est,”

etc. Causa autem anxietatis hujus tanta erat, quanta verbis exprimere non valens, et cum gemitu admirans, sicut inter caetera longe ante declamavit Isaias:

“Et nos putavimus eum quasi leprosum et percussum a Deo et humiliatum (Isa. LIII).”

Affectuosius significare non potuit magnitudinem anxietatis pauperis hujus et confusionis, de qua idem in psalmo dicit Patri:

“Quoniam propter te sustinui opprobrium, operuit confusio faciem meam (Psal. LXVIII).”

Plane sunt Scripturae gemituum atque conquestionum flebilium, quae ob instruendam piorum intelligentiam diversis similitudinibus, multis et lacrymosis vocibus hoc paupere anxiato et contribulato depromptae sunt. Quid enim quotus quisque nostrum est, qui mente persentiat quam extraneus factus sit fratribus suis, et peregrinus filiis matris suae (ibid.), dicentibus:

“Filium Dei se nominat, et gloriatur patrem se habere Deum (Sap. II).”

Nam, ut taceam quod cum duodecim apostolos eligeret juxta Marcum, audientes sui exierunt tenere eum, dicebant enim in furorem versus est (Marc. III), illi de quibus iterum in psalmo dicit ipse:

“Adversus me loquebantur, qui sedebant in porta, et in me psallebant qui bibebant vinum (Psal. LXVIII),”

quid putas, quam horribili introitu aspernabantur eum, dicentem:

“Ego sum lux mundi, et ego testimonium perhibeo de meipso, et testimonium perhibet de me qui misit me Pater?”

Ille horum superba odia vocesque maledicas dicentium:

“Daemonium habes, et non est hic homo a Deo”

et his similia, acerrime persenserat, qui, ut praedictum est, prae magnitudine doloris, suam miscens personam, talibus suae gentis hominibus:

“Et nos, inquit, putavimus eum, quasi leprosum (Isa. LIII).”

Quasi leprosum, inquit, id est, propter iniquitatem et blasphemiam suam, sic ab omnibus fugiendum et rejiciendum, quomodo leprosus secundum legem ad arbitrium sacerdotis separatus extra castra solus habitare jubebatur, pollutum se clamans, et immundum (Levit. XIII). Cum enim principes et Pharisaei odientes eum, separarent et ejicerent nomen ejus tanquam malum, et adeo solitarium illum esse vellent, ut quisquis confiteretur illum esse Christum, extra Synagogam facerent cum (Joan. IX), quid aliud nitebantur, nisi ut ad arbitrium ipsorum, tanquam leprosus pronuntiatus et contaminatus, habitaret extra castra solus? Igitur dicta haec,

“qui me misit mecum est, et non reliquit me solum,”

sic audienda, sic sentienda sunt, tanquam clamor pauperis anxiati, et praejudicium passi, qui absque peccato suo

“opprobrium hominum, et abjectio plebis (Psal. XXI)”

factus sit; velut si, ad arbitrium sacerdotum iniquorum, homo mundus et recalvaster, leprae vagae et volatili subjacere judicatus sit, et separatus a consortio hominum, forasque expulsus, solus extra castra sibimet habitare condemnatus sit (Levit. XIII). Dixit autem ipse alibi, cum jam extra castra separatus, id est, extra portas civitatis inter sceleratos reputatus, in ipsa morte agonizaretur, quando juxta supradictum prophetam maxime putaverunt eum

“leprosum, et percussum a Deo, et humiliatum (Isa. LIII).”

Dixit, inquam, sic:

“Eli, Eli, famma sabacthani, hoc est: Deus meus, Deus meus, utquid dereliquisti me? (Matth. XXVII.)”

Esset quidem facilis ad ista responsio, si sic diceret: Nunquid dereliquisti me, quia videlicet sub interrogatione hujusmodi prolata dictio, neque verum significaret, neque falsum, ac proinde huic enuntiationi contrarium non esset, aut contradiceret, quia dictum est:

“Qui me misit mecum est, et non reliquit me solum.”

Nunc autem cum dicit:

“Utquid dereliquisti me,”

contrarium videtur sonare, quia profecta derelictum se asserit, qui causam quaerit, cur derelictus sit. Quid igitur? Hoc videlicet, quia (quod nec ipsi negare queunt vocum seu verborum aucupes) oportet in oppositis sive contrariis hoc idem negare negationem quod affirmatio affirmavit de eodem. Si enim aliud quis affirmet atque aliud alius neget, non contrarium, sed diversum est. At vero hic non hoc idem de eodem negatur, cum dicitur:

“Et non reliquit me solum,”

quod illic affirmatur, ubi dictum est:

“Utquid dereliquisti me?”

Utique de passione mortis, sicut aperte testantur sequentia psalmi usque ad illum versum:

“Narrabo nomen tuum fratribus meis (Psal. XXI),”

quia secundum illum quodammodo a Patre derelictus est, juxta quod Apostolus ait:

“Qui proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. VIII).”

Nunc vero cum dicit:

“Qui me misit mecum est, et non reliquit me solum,”

de illa agitur, quae infelicissima desertio est, qua illum esse derelictum volebant, dicentes:

“Non est hic a Deo (Joan. IX),”

vel etiam juxta alios evangelistas, criminabantur eum habere concordiam cum Beelzebub (Matth. XIII, Luc. XI), imo et quod auditu quoque nefas est, ipsum esse Beelzebub sicut ipse testatur:

“Si patremfamilias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos ejus (Matth. X).”

Igitur non hic idem nunc negat, quod in articulo suae passionis affirmat: Nec enim minus congrue quasi derelictus dicitur, quam Apostolus de se et suis similibus:

“Ut seductores, inquit, et veraces, sicut qui ignoti et cogniti, quasi morientes, et ecce vivimus; quasi tristes, semper autem gaudentes, tanquam nihil habentes, et omnia possidentes (II Cor. IX).”

Maximum autem atque firmissimum argumentum de seipso dedit, unde non derelictum illum perspicuum sit, dicendo:

“Quia quae placita sunt ei, semper facio.”

Et notandum quod cum dixisset:

“Quia quae placita sunt ei facio,”

addidit:

“semper.”

Hoc sane unigeniti Filii proprium est, et hoc ab universis Deo placentibus differunt, quod ea quae placita sunt Patri, non partim, nec ad horam, sed omnia facit, et semper.

“Quis enim homo est, qui faciat bonum, et non peccet?”

(Eccle. VII.) Unus hic et solus est justus et sanctus, qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (Isa. LIII; I Petr. II). Bene ergo addidit semper, juxta quod alibi de illo dictum est:

“Super quem videritis Spiritum descendentem, sicut columbam, et manentem super eum (Joan. I).”

Haec enim dicta in re paria sunt, et sine alterutro esse non possunt. Nec enim quae placita sunt Patri, faceret semper, nisi Spiritus in eo maneret; nec Spiritus in eo maneret, si aliquando quidpiam extra placitum Patris admitteret. Hoc vero non parvum miraculi praestare poterat, quod homo mortalis, tanta immutabilitate, tanta constantia vel firmitate seipsum agebat inter tam plurimos tentantes, accusare illum quaerentes inimicos, ut talia dicente illo, et insuper post alia sic proponente:

“Quis ex vobis arguet me de peccato?”

nulla cuique illorum saltem falsae criminationis daretur occasio. Et quidem diu multumque exacuentes linguas suas, et in occultis intendentes arcum, tandem sagittaverunt eum, sed sagittaverunt immaculatum (Psal. LXIII), id est, condemnaverunt quidem illum, sed de nulla culpa condemnaverunt. Exinde omnes qui videbant eum conturbati sunt (ibid.) admiratione tantae malignitatis, et sermonis nequam quem firmaverunt sibi, pertinaciter clamando:

“Crucifige, crucifige (Joan. XIX),”

annuntiaverunt opera Dei, et facta ejus intellexerunt, et ipsi quoque maligni compulsi sunt cognoscere, quia Dei Filius hic erat, juxta quod nunc ait:

“Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum,”

et caetera. Sequitur: