CAPUT 2

Igitur et ubi dixit primo,

“ego dedi vobis stuporem dentium,”

et deinde ubi dixit,

“ego quoque prohibui a vobis imbrem,”

et cum dicit,

“percussi vos in vento urente,”

non incongrue subauditur,

“in via Aegypti,”

quam hic tandem expressit, dicendo,

“misi in vos mortem in via Aegypti,”

id est propter viam Aegypti, propter peccata Jeroboam, qui peccare fecit Israel, ut eum similem faceret Aegyptiis in colendis vitulis, sicut jam dictum, secundum morem Aegypti. Etenim propter causam illam mala omnia venerunt super eos, quae hic se fecisse Dominus commemorat, intentione corrigendi.

“Et non redistis, inquit, ad me,”

nunquam enim vitulos eosdem reliquerunt, cujuslibet mali sive afflictionis oppressi magnitudine. Sequitur:

“Subverti vos sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham, et facti estis quasi torris raptus de incendio, et non redistis ad me, dicit Dominus. Quapropter hoc tibi faciam, Israel.”

Ante illa prophetae hujus tempora nihil tale illi populo evenerat, quare fuit illud quod

“Sodomam et Gomorrham subvertit Deus.”

Ergo quamvis praeterito tempore dicat,

“subverti vos,”

de futuro intelligendum est ac si dicat, subvertam vos. Hoc enim prophetis non inusitatum est ut praeteriti temporis verba annuntient venturas res. Nec vero dubium quin decem tribuum praevidens captivitatem, Judae quoque sive Jerosolymae praeviderit subversionem, praesertim cum postmodum dicat ipse:

“Vae qui opulenti estis in Sion, et confiditis in monte Samariae (Ose VI).”

Cum ergo dicat,

“subverti vos sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham,”

simul et decem tribuum captivitatem et Judaeorum praenuntiat subversionem, quae nimirum magis quam decem tribuum captivitas subversioni Sodomae et Gomorrhae similis exstitit, quia incendio civitas Jerusalem tam a Babyloniis quam a Romanis conflagrata est. Et quoniam subjungit:

“Et facti estis quasi torris raptus de incendio, et non rediistis ad me,”

magis de ultima quam fecerunt Romani, quam de prima per Babylonios facta placet intelligi subversione. Nam illa Babylonica subversione non adeo cordis duri fuerunt, sed redierunt mente ad Dominum, ita ut per annos septuaginta corpore mererentur redire in locum suum; post istam vero quae a Romanis facta est in incredulitate et duritia cordis persistunt. Et quis non miretur, quam congrua similitudine devorati sunt.

“Facti estis, inquit, quasi torris raptus de incendio.”

Etenim sicut torris de incendio raptus manifesto signo demonstrat id quod est, scilicet de incendio se esse raptum, neque dubitari aut dissimulari potest quin arserit, ita Judaei ducti in omnes gentes captivi non sinit eos oblivisci qualiter vel quam ob causam Deus illos subverterit, nec mirum aut injustum quod sicut Sodoma et Gomorrha sunt subversi, quia videlicet iniquitas eorum peccato Sodomae et Gomorrhae major exstitit, testante Jeremia, cum dicit:

“Et major effecta est iniquitas filiae populi mei peccato Sodomorum quae subversa est in momento (Thren. IV).”

Nam quod vere major effecta sit iniquitas Judaeorum quam Sodomae peccatum, probat subjungendo,

“et non ceperunt in ea manus (ibid.).”

Quid enim est quod dicit,

“et non ceperunt in ea manus?”

Legimus quod in ea, dum apud Loth justum hospitaretur Dominus,

“vallaverunt domum a puero usque ad senem omnis populus simul, et dixerunt: Educ huc viros, ut cognoscamus eos (Gen. XIX).”

Magna iniquitas, sed

“non ceperunt in ea manus,”

id est non usque ad effectum operis progressum est. Iniquitas autem Judaeorum quousque progressa est? Cum hospitaretur in Jerusalem, et pascha celebrasset Dominus, vallaverunt eum exeuntes cum gladiis et fustibus, et ceperunt in eo manus, videlicet eum quem in Sodoma non ceperunt manus: ceperunt, inquam, comprehenderunt, illuserunt, flagellaverunt, occiderunt. Igitur jure sicut et Sodoma submersi sunt, nisi quod pars eorum,

“quasi torris raptus de incendio,”

superfuit, quod in eo valet ut celebrior per totum orbem sit memoria Christi, maxime ex monumento combustionis ejusmodi, cunctis commendata populis, juxta illum jam superius memoratum versiculum psalmi:

“Deus ostendit mihi super inimicos meos, ne occidas eos, ne quando obliviscantur populi mei. Disperge illos in virtute tua (Psal. LVIII).”

Quod deinde subjungit,

“quapropter hoc faciam tibi, Israel,”

ejusdem tantae subversionis arbitramur esse comminationem, et idcirco utroque illam tempore videlicet praeterito et futuro denuntiari, quia nimirum jam tunc quidem factum vel fixum erat in proposito Dei, in re autem nondum factum, sed longe post erat futurum, eo quod perseverarent in malis, sicut toties jam improperavit, scilicet per vices quinque dicendo,

“et non redistis ad me.”

Sequitur:

“Postquam autem haec fecero tibi, praeparare in occursum Dei tui Israel; quia ecce formans montes, et creans ventum, et annuntians homini eloquium suum, faciens matutinam nebulam, et gradiens super excelsa terrae, Dominus Deus exercituum nomen ejus.”

Notandum in primis et vigilanter intuendum quod cum hactenus ad pluralem numerum sermo factus sit, dicendo:

“Et ego dedi vobis stuporem dentium, et non estis reversi ad me; ego quoque prohibui a vobis imbrem, et non redistis ad me; misi in vos mortem in via Aegypti, et non redistis ad me; subverti vos sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham, et non redistis ad me;”

nunc ubi magnae gratiae magnam consolationem promittit, vocem suam quodammodo mutat, ita ut omisso plurali numero, ad singularem sermo fiat, dicendo:

“Quapropter haec faciam tibi, postquam haec fecero tibi, praeparare in occursum Dei tui, Israel.”

Ostium nobis aperiente illo,

“qui habet clavem David (Apoc. III),”

primum illud sentimus quod praesenti loco per singularem numerum Israel, ab illis pluralis numeri filiis suis toties percussis, et taliter subversis et non reversis ad Dominum tantum differt quantum bonae olivae radix a ramis suis, ramis reprobis, ramis per incredulitatem fractis, sicut Apostolus dicit (Rom. XI): Oportebat autem fractis naturalibus ramis, ramus oleastri sanctae et bonae radici ejusdem olivae inseri, usque ad plenitudinem numeri electorum, id est eorum qui ad vitam sunt praeordinati, quod et factum est et fit. Unde idem Apostolus unicuique nostrum qui ex gentilitate venimus, dicit:

“Quod si aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem cum oleaster esses, insertus es in illis, et socius radicis, et pinguedinis olivae factus es, noli gloriari adversus ramos. Quod si gloriaris, non tu radicem portas, sed radix te (ibid.),”

etc. Igitur quod ait,

“quapropter haec faciam tibi, Israel,”

severitatis est Dei praedicentis, quod ramos naturales propter incredulitatem frangere debeat; quod vero subjungit:

“Postquam autem haec fecero tibi, praeparare in occursum Dei tui, Israel,”

bonitatis est ejusdem Dei promittentis illi bonae olivae, scilicet Israeli, qui per fidem meruit ut esset haeres mundi, quod oleastrum inserere debeat ejus radici, tanto bonorum proventu ramorum qui inseruntur, ut nullum sentiat damnum de naturalibus ramis suis, qui fracti sunt.

“Praeparare”

ergo, inquit,

“in occursum Dei tui,”

id est in tua fide suscipe adventum Christi Filii Dei, Dei tui, Salvatoris tui. Et quasi quaereret Israel, ad quid sibi dictum sit,

“in occursum Dei tui,”

subjungit, et dicit:

“Quia ecce, formans montes, et creans ventum, et annuntians homini eloquium suum, faciens matutinam nebulam, et gradiens super excelsa terrae, Dominus Deus exercituum nomen ejus.”

Idcirco dixi,

“praeparare in occursum Dei tui,”

quia ecce subauditur, venit, quia in proximo est talis ac tantus, qualem acquantum ista descriptio mirabilis postulat intelligi, quem cum susceperis praeparatus in paucis, occurrens in apostolis radicem tuam aperiet ferro vel sarculo verbi Evangelici, de qua, quia fracti sunt tot naturales rami, et damna tua restituet secundum admirandam elocutionem ejus, quae ex verbis praesentibus intelligenda est propheticae veritatis. Primo illud clare videndum, et cum amore suscipiendum firmiterque tenendum est, quia cum persona altera de altera loquitur, et ipse qui loquitur est Dominus, et illum de quo loquitur, commendans dicit,

“Dominus exercituum nomen ejus.”

Quid aliud optaremus, nisi ut Dei Filium Jesum Christum aeque ut Patrem ejus Deum esse Dominum Deum exercituum, Spiritus sanctus per os Prophetarum testificaretur. Res nimirum quae praedicantur congruunt tanto nomini ejus, nec enim alius potest eas facere, nisi qui sit Dominus Deus.

“Formans, inquit, montes.”

Poterat dicere formans lucem et extendens coelos, sive fundans terram et effundens maria; nam de Filio praedicari haec aeque ut de Patre, verum est, sed magis ad rem praesentem pertinuit ut diceret,

“formans montes.”

Quare? Videlicet quia de Sodoma sermo coeptus est, dicendo,

“subverti vos sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham.”

Legimus autem, ubi Sodoma subversa est, dixisse Dominum ad Loth:

“Salva animam tuam; noli respicere post tergum, ne stes in omni circa regione, sed in monte salvum te fac, ne et tu simul pereas. Dixit quoque Loth: Quaeso, Domine mi, quia invenit servus tuus gratiam coram te, et magnificasti misericordiam tuam, quam fecisti mecum ut salvares animam meam, nec possum in monte salvari, ne apprehendat me malum et moriar. Est civitas haec juxta, ad quam possum fugere, parva, et salvabor in ea. (Gen. XIX.)”

Igitur ad illam Scripturam nos mitti arbitramur, dum in ista postquam dictum est,

“subverti vos sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham,”

subjungitur:

“Praeparare in occursum Dei tui, Israel, quia ecce formans montes.”

Nimirum qui illic dixit,

“in monte salvum te fac,”

ipse hic dicitur

“formans montes,”

cum dicit de illo Pater:

“Ecce formans montes.”

Subvertens namque gentem illam Judaicam

“sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham,”

formavit evangelicae perfectionis montes, et dixit Loth, id est homini declinanti a malo (Loth enim interpretatur declinatio); et dixit, inquam, homini volenti declinare a malo Sodomae et Gomorrhae,

“in montem salvum te fac,”

id est, fruere perfectione Evangelica, ita ut ne saltem uxorem quaeras. Et ille quidem in illorum persona qui infirmi sunt, mystica nobis verba formavit dicens,

“nec possum in monte salvari,”

quod est a nobis dici, non possumus evangelica perfectione frui, ne forte utamur,

“et melius est nubere quam uri (I Cor. VII).”

Verumtamen multi ascenderunt in montes illos quos iste Dominus formavit, id est apprehenderunt propositum evangelicae et apostolicae perfectionis, videlicet neque nubentes neque usti, sed in proposito virginali, ita viventes sicut angeli Dei. Mons primus et maximus omnium montium quos in adventu suo formavit iste Dominus Deus exercituum, beata est Virgo Maria, de cujus carne carnem assumpsit Christus Dei Filius absque opere conjugali, secundum visionem propheticam qua visum est,

“quod abscissus esset lapis de monte sine manibus, et comminueret omne regnum mundi (Dan. II).”

Et quidem mirabile est, quod formaverit montem, de quo ipse tanquam lapis abscinderetur, sed nihilominus mirandum est quod de illa sancta civitate Sion coelesti alia Scriptura dicit:

“Et homo natus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus (Psal. LXXXVI).”

Post istum montem, et alios montes in adventu suo formavit idem Dominus Deus exercituum, scilicet apostolos suos, quorum ad perfectionem quicunque efficaciter tendit, subversionis, qua illam Sodomam, id est perfidiam Judaicam subversam esse constat, periculum magnifice evadit, simulque et securus est a tribulatione carnis, magnum habens refrigerium, quod praesenti loco significatur, dum praemisso,

“ecce formans montes,”

subjungitur,

“et creans ventum.”

Quid enim per ventum loco praesenti delectabilius placet intelligi quam bonam temperiem carnis continentis, velut auram dulciter spirantem in illis montibus sanctis? Haeretici ex hoc loco creaturam esse argumentati sunt Spiritum sanctum, videlicet propterea quia verbum Hebraicum Latine interpretatur spiritus. At vero et ventus et spiritus eodem verbo appellatur, ait beatus Hieronymus. Cum ergo essent perversae intentionis, neque ventum, neque saltem spiritum hominis, sed Spiritum sanctum voluerunt intelligi, tam parvo tamque fragili instrumento tam magnam roborare volentes impietatem, quod Spiritus sanctus creatura sit. Quapropter placet magis castae fidei talis translatio verbi praedicti, et creans verbum, quam et creans spiritum: licet legendo spiritum possemus et deberemus nequaquam Spiritum sanctum, sed spiritum intelligere vel hominis, vel quorumlibet animantium, aut certe nihilominus ventum, juxta illud:

“Ignis, grando, nix, glacies, spiritus procellarum (Psal. CXLVIII).”

Pulchre igitur post Sodomorum subversionem atque incendium, quod evadere cupit, dicitur illi,

“in monte salvum te fac.”

“Et creans ventum,”

id est instruens summos evangelicae praedicationis viros, et casto illorum proposito dulce praestans refrigerium, ut ne saltem moleste incalescant aliquando carnis ardore usque ad tentationis impatientiam. Montes isti nimirum sancti et pulchri sunt, et possunt suis meritis his qui tentantur auxiliari. Quapropter et Psalmista dicit:

“Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi (Psal. CXX).”

Et quia posse haec non a semetipsis habent, sed a Domino, continuo subjungit:

“Auxilium meum a Domino (ibid.).”

Montibus istis, id est sanctis apostolis et cuilibet homini, qui secundum illorum exemplum tendens ad perfectionem. Dignum est, accipere

“ventum roris flantem (Dan. III),”

sive contra Babylonicam fornacem, sive contra ardentem Sodomiticum sulphurem, familiarius revelari solet illud quod est in sanctis Scripturis occultum, sicut de illis evangelista narrat, quia

“tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas (Luc. XXIV).”