CAPUT 2

Ad haec sciendum, quia superbia vel controversia generi non tantum facit vel habet inordinationis, quia videlicet nurus, ne contra socrum consurgeret, viri sui, cui secundum legem subjecta est, metu et reverentia debuit coerceri; gener autem, etsi uxori affectum debet, tamen subjectionem non debet (Ephes. V); et idcirco, si contra socerum et socrum tuam conjugis parentes sese erigit, non adeo mirum vel turpe est. Apud Matthaeum Dominus ipsis prophetae hujus verbis, sententiam magis edicit: Nolite inquiens, arbitrari, quia venerim pacem mittere in terram. Non veni pacem mittere, sed gladium. Veni enim separare hominem adversus patrem suum, et filiam adversus matrem suam, et nurum adversus socrum suam (Matth. X). Et inimici hominis domestici ejus. Quid igitur? Nunquid Salvator hoc in hominibus facere venit, quod ante adventum suum per prophetam in hominibus reprehendit? Absit hoc. Aliud est homines odio peccati, atque aliud odio hominum separari. Illud odium, quo odimus peccata hominum, bonum, imo perfectum est, quod praedicatur in illo psalmi versiculo: Nonne qui oderunt te, Domine, oderam, et super inimicos tuos tabescebam? Perfecto odio oderam illos (Psal. CXXXVIII). Illius odii gladium et separationem Salvator mittere vel facere venit, ut qui discipulus ejus esse cupit, neminem aspiciat, quamlibet propinquum adversantem sibi in via Dei. Porro illud odium, quo sanguis quaeritur hominum, vel bonis invidetur, homicidarum est. Illius odii separationem per hunc prophetam idem Dominus reprehendit, quia videlicet pro eo quod separaverant se a domo David, traditi fuerant spiritui discordiae et seditionis, sicut et ante illa tempora contigit, quando constituerunt super se ducem Abimelech filium Jeroboal, qui omnes fratres suos septuaginta viros interfecit. Unde scriptum est: Misitque Dominus spiritum pessimum inter Abimelech et habitatores Sichem, qui coeperunt eum detestari (Judic. IX). Sequitur Ego autem ad Dominum aspiciam, et exspectabo Deum Salvatorem meum. Audiet me Deus meus. Ne laeteris, inimica mea, super me quia cecidi, consurgam. Cum sedero in tenebris, Dominus lux mea est. Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei, donec judicet causam meam, et faciat judicium. Educet me in lucem, videbo justitias ejus, et aspiciet inimica mea, et operietur confusione quae dicit ad me: Ubi est Dominus Deus tuus? Oculi mei videbunt in eam, nunc erit in conculcationem ut lutum platearum. Manifeste haec verba sunt confitentis et sperantis, et prolata sunt per prophetam in persona tribus Judae sive Jerusalem, quae in Babylonem ducenda erat captiva, translatis prius in Assyrios decem tribubus, contra quas praecedens deprompta est sententia. Meminisse namque oportet judicium esse Domini, et Samariam et Jerusalem dijudicari ab eo loco, quo ait: Audiant montes judicium Domini, et fortia fundamenta terrae; quia judicium Domini cum populo suo et cum Israel dijudicabitur. Popule meus, quid feci tibi, aut quid molestus fui tibi? Responde mihi (Mich. VI), etc. Sub hoc judicio tanquam duos reos adductos esse diximus, Israelem et Judam, sive Samariam impoenitentem et Jerusalem poenitentiae voces emittentem, et supra, ubi sic incoepit: Quid dignum offeram? (Ibid.) Et hic rursus: Ego autem ad Dominum, inquit, aspiciam, etc. Sic omnino futurum erat, et sic factum est ut haec verba prophetica futurum esse praenuntiabant. Datis namque sententiis et decem tribubus in Assyrios, filiis autem Juda in Babylonem ductis, illa captivitas ad Dominum per poenitentiam non aspexit; haec autem ad Dominum aspexit, et exspectavit Dominum Salvatorem suum, et audivit eam Deus suus, et dicere potuit contra Babylonem, quae eam captivaverat: Ne laeteris, inimica mea, super me quia cecidi, consurgam. Et quid verius eo quod ait: Cum sedero in tenebris, Dominus lux mea est? Ubi namque filii Juda captivitatis et moeroris tenebras subierunt, humiles et contemptibiles facti in conspectu Babyloniorum, ecce Dominus lux eorum fuit, lux illuminans lucernam per gratiam propheticam quam poneret super candelabrum ut luceret omnibus, et regis Nabuchodonosor, et omnibus qui in regno ipsius erant, adversariis quidem eorum ad confusionem et opprobrium, ipsis autem ad consolationem et gaudium. Danielem loquimur et socios ejus, quorum illuminationis hoc initium fuit, quod somnium regis et interpretationem ejus ipsis orantibus, Danieli revelavit, quae prima causa illis exstitit consolationis et honoris, intantum ut rex Nabuchodonosor caderet in faciem suam, et Danielem adoraret, qui et hostias et incensum praecepit offerri, ut sacrificaretur ei. Tunc in sublime illum extulit, et munera magna et multa dedit ei, et constituit eum principem super omnes provincias Babylonis, et praefectum magistratuum super cunctos sapientes Babylonis. Daniel autem postulavit a rege, et constituit super opera provinciae Babylonis, Sidrach, Misach, et Abdenago (Dan. II), qui postmodum missi in fornacem ignis ardentis, et illaesi ambulantes in medio ignis, Nabuchodonosor dicente: Ecce ego video viros quatuor solutos ambulantes in medio ignis, et nihil in eis corruptionis est, et species quarti similis est Filio Dei (Dan. III). Profecto aliam divinae claritatis lucem profuderunt ad consolationem suimet, et concaptivorum fratrum suorum Judaeorum. Caetera quoque deinde circa illos maxime per Danielem celebrata mirabilia tanta tamque praeclara fuerunt, et visiones quas vidit tam magnae tamque splendidae exstiterunt, ut dubitare non oporteat illuc pertinere quod ait: Cum sedero in tenebris, Dominus lux mea. Quod deinde sequitur: Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei, donec judicet causam meam, et faciat judicium, confessio est, et magna laus justitiae Dei, quia revera multum ipsa, cujus haec verba sunt, Jerusalem peccavit et multis peccatis iram Domini meruit, non minus quam Samaria, tamen hoc excepto quod de regibus quoque Jerusalem nonnulli fuere justi, et poenitentes aliqui. Debuit ergo portare iram Domini, maxime propter peccata Manasse, licet ille tandem poenitentiam egerit. Nam de peccatis illius, quod maxime propter illum ira venerit, Scriptura dicit: Factum est autem hoc per verbum Domini contra Judam, ut auferret eum coram se propter peccata Manasse universa quae fecit, et propter innoxium sanguinem quem effudit, et implevit Hierusalem cruore innocentium, et ob hanc rem noluit Dominus propitiari (IV Reg. XXIV). Portabo igitur, inquit, iram Domini, consentiens justitiae, quoniam peccavi ei, donec judicet causam meam, et faciat judicium. Quomodo? Educet me, ait, in lucem, videbo justitias ejus, et aspiciet inimica mea, et operietur confusione, quae dicit ad me: Ubi est Deus tuus. Hoc jam fieri tunc coeptum est, quando et pueri tres educti sunt de camino ignis, et Daniel de lacu leonum, videntibus gloriam eorum imo Dei per eos, Babyloniis et confusione opertis qui illos accusaverunt (Dan. VI). Peractum est autem quando Babylon a Persis et Medis subversa vidit per alios solvi castivitatem et reaedificari Hierusalem, quam succenderat igni (II Par. XXXVI). Nam subversionem inimicae illius, scilicet Babylonis, praevidens subjungit adhuc in propheta in persona Hierusalem: Oculi mei videbunt in eam; nunc erit in conculcationem ut lutum platearum. Conculcata enim est a Medis et Persis, videntibus oculis Danielis, qui unus erat ex captivis illis qui de Hierusalem adducti, nondum clauserant oculos suos morte praeventi. Nam idem Daniel scripturam quoque vidit oculis suis, quam et interpretatus est Balthasar regi, Mane, Tezel, Phares, id est numeravit et complevit et divisit regnum tuum, et dedit illud Medis et Persis, et eadem nocte interfectus est Balthasar rex Chaldaeus, et successit in regem Darius Medus (Dan. V). His dictis protinus subjungitur: Dies ut aedificentur maceriae tuae. Nimirum ea quae ex persona Hierusalem spem habentis in Domino dixerat prophetae persona, imo per prophetam Dominus confirmat, dicendo eidem Hierusalem: Dies ut aedificentur maceriae tuae, subauditur apud Deum praefiniti sunt. Et per alium prophetam, scilicet per Hieremiam, praescribentur hoc modo: Et servient omnes gentes istae regi Babylonis septuaginta annis. Cumque impleti fuerint septuaginta anni, visitabo super regem Babylonis, et super gentem illam, dicit Dominus, omnem iniquitatem eorum (Jer. XXV), et caetera. Etenim post finem annorum illorum suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum, et transduxit vocem in universo regno suo, etiam per Scripturam dicens: Quis est in vobis de universo populo Domini Dei coeli? Sit Deus illius cum ipso. Ascendat in Hierusalem, quae est in Judaea, et aedificet domum Dei Israel. Ipse est Deus, qui est in Hierusalem (I Esdr. I). Tunc post adversitatis noctem dies illuxit, quia videlicet aedificatio maceriarum civitatis vel templi quod destructum fuerat pro die computari potuit; die, inquam, tam diutina, quandiu reparationis illius lux perduravit. At illi qui deinde suborti sunt Judaei, illa die sua male coeperunt uti, derelinquendo legem Domini, donec iterum fieret desolatio irreparabilis. Sequitur ergo: In die illa longe fiet lex, in die illa usque ad te veniet Assur, et usque ad civitates munitas, et a civitatibus munitis usque ad flumen, et ad mare de mari, et ad montem de monte. Erit terra in desolationem propter habitatores suos, et propter fructum cogitationum eorum (I Mach. I). Hoc denique historiae temporum testantur, et maxime libri Machabaeorum, quod longe facta sit lex in die illa, id est in tempore illo, de quo nunc sermo est: Exierunt enim de Israel filii iniqui, et suaserunt multis, dicentes: Eamus et disponamus testamentum cum gentibus, quae circa nos sunt. Et aedificaverunt gymnasium in Hierosolynis secundum leges nationum, et fecerunt sibi praeputia, et decesserunt a testamento sancto, et juncti sunt nationibus (I Machab. I). Hoc denique erat longe fieri legem decertantibus, et eam retentare volentibus Machabaeis fratribus, Juda et Jonatha et Simeone Matathiae filiis, et post eos Joanne filio Simeonis, qui cognominatus est Hircanus. Omnes decesserunt prosperati quidem aliquoties ad retinendam legem, sed nihilominus de die in diem longius atque longius fiebat lex, et non erat rex. Jam dicti Joannis posteri de regno et sacerdotio nimis cruente et impie contenderunt, donec se interposuit Romana potestas regemque imposuit, non de gente illa, videlicet Herodem natum patre Idumaeo et matre Arabica. Facta sunt igitur et longe lex, et contra legem alienigena rex, et deinde desolatio successit gentis quae nunc usque permanet, de qua hic subjungit: In die illa et usque ad te veniet Assur, videlicet nomine Assur universas consignificans nationes, per quas illa et gentis ejusdem metropolis Hierusalem destructa est. Primus itaque Assur ante Babylonios contra Hierusalem ascendit regnante Ezechia, sub quo iste prophetavit, sed repulsus est, percussis in castris ejus ab angelo Domini centum octoginta quinque millibus (IV Reg. XIX). Recte ergo pro omnibus Assyriis, Babyloniis, Graecis atque Romanis ponitur Assur, quia contra Hierusalem fuit omnium primus. Cum dicitur: In die illa et usque ad te veniet Assur, quid autem est, usque ad te veniet, nisi ac si dicatur: Nunc quidem repelletur a te Assur sive rex Assyriorum Sennacherib, sed non semper ita repellentur hostes tui. Quod deinde dicit, et veniet usque ad civitates munitas, et a civitatibus munitis usque ad flumen, et ad mare de mari, et ad montem de monte, plenariam atque universalem vehementer exprimit commotionem totius orbis ad destructionem et desolationem terrae unius, de qua et protinus dicit: Et erit terra in desolationem propter habitatores suos, et propter fructum cogitationum eorum. Nec mirum in justo propheta tam cito post consolationem, qua dictum erat, dies ut aedificentur maceriae tuae, tam repente, tam magnam prophetari desolationem ejusdem terrae, cum et apud Danielem similiter cum oraret ille, intelligens in libris numerum annorum de quo factus est sermo Domini ad Hieremiam prophetam, ut complerentur desolationes Hierusalem septuaginta anni (Jer. XXV), taliter ibidem concludatur visio. Et civitatem et sanctuarium dissipabit populus cum duce venturo et finis ejus vastitas, et post finem belli statuta desolatio, et deficiet hostia et sacrificium, et usque ad consummationem et finem perseverabit desolatio (Dan. IX). Quod extunc factum est et fit, iste sequentibus verbis orando prophetat, et prophetando orat: Pasce populum tuum in virga tua, gregem haereditatis tuae, habitantes solos in saltu. In medio Carmeli pascentur Basan et Galaad, juxta dies antiquos secundum dies egressionis tuae de terra Aegypti. Cui enim hoc dicitur, pasce populum tuum, gregem haereditatis tuae, nisi illi qui hoc ipsum se facere et hujus officii ministerium se esse testatur, dicens: Ego sum pastor bonus; ego sum ostium ovium; per me si quis introierit, salvabitur et ingredietur, et egredietur, et pascua inveniet (Joan. X). Eratis enim, inquit Petrus, aliquando sicut oves errantes (I Petr. II). Nam et quod dicit: Habitantes solos in saltu, hoc est errantes et pastorem non habentes, et luporum faucibus expositae, quia non erat qui requireret, quippe cum et lex longe facta esset, ut supra jam dictum est, essentque pravi pastores, pascendo legem non custodientes. Unde et per alium prophetam loquitur contra eos, id ipse cui dicitur in isto, pasce populum tuum in virga tua, gregem haereditatis tuae, habitantes solos in saltu: Vae pastoribus Israel qui pascebant semetipsos. Dispersae sunt oves meae, eo quod non esset pastor; et factae sunt in devorationem omnium bestiarum agri, et dispersi sunt, et non erat qui requireret, non erat, inquit, qui requireret (Ezech. XXXIV). Ecce ego ipse requiram oves meas et visitabo eas, sicut visitat pastor gregem suum, quando fuerit in medio ovium suarum dissipatarum. Ego pascam oves meas, et ego accubare eas faciam, dicit Dominus (ibid.). Huic ergo, quem tale propositum habere spiritus propheticus non ignorabat, recte et constanter dicitur, ut pascat in virga sua, id est in justitia sua. Respondet ille et dicit: In medio Carmeli pascentur Basan et Galaad, juxta dies antiquos, secundum dies egressionis tuae de Aegypto. Ostendam ei mirabilia. Magnum est quod in verbis istis pastor bonus promittit, in medio Carmeli pascentur Basan et Galaad, nimirum eodem sensu quo in alio propheta jam praelibato, et pascam eas, inquit, in montibus Israel, in rivis, et in cunctis sedibus terrae, in pascuis uberrimis pascam eas, et in montibus excelsis erunt pascuae earum. Ibi requiescent in herbis virentibus, et in pascuis pinguibus pascentur (ibid.). Carmelum quippe et Basan et Galaad regiones aptas fuisse alendis gregibus Scriptura testatur. De Carmelo unde fuerit Nabal constat illud, quod ibi oves paverit insignis pastor David, typum gerens boni pastoris Christi. Scriptum est enim: Cum ergo audisset David quod tonderet Nabal gregem suum, ascendite, ait, pueris suis, in Carmelum, et venietis ad Nabal (I Reg. XXV). Et post pauca: Nunquam eis molesti fuimus; nec aliquando defuit eis quidquam de grege omni tempore, quo fuerunt nobiscum in Carmelo (ibid.). Porro Basan et Galaad regiones quam pascuosae fuerint, illud satis innuit, quod eas petierunt a Mose prece instantissima filii Ruben et Gad, eo quod haberent pecora multa, essetque illis infinita substantia (Num. XXXII). Interpretatur autem Carmelus scientia circumcisionis, Basan confusio, Galaad transmigratio testimonii. Igitur tam rebus quam vocabulis suis Carmelus et Basan et Galaad, illas significavit pascuas ovium Christi uberrimas, ubi pascuntur et impinguantur, in sacris nunc epulando Scripturis, et postmodum paradisi deliciis, habentes primum scientiam verae et spiritualis circumcisionis, et deinde salubrem facientes confessionem de peccatis pristinis, et deinde consequens perfectionem fidei taliter, ut eamdem fidem confirmare et defendere valeant legis et prophetarum testimoniis. Quod deinde subjungitur, juxta dies antiquos, secundum dies egressionis tuae de Aegypto, ostendam ei mirabilia, tunc demum recte intelligimus, sed non obliviscimur quod Apostolus respiciens et commemorans illos dies antiquos, illos dies egressionis tuae, o antiqua Ecclesia de Aegypto, et mirabilia quae in illis diebus ostendit Dominus. Haec autem, inquit, omnia in figura facta sunt nostri. Nonne omnis ecclesiasticus ordo legendo et scribendo praedicat atque concinit quod nos populus Domini et oves pascuae sive grex haereditatis ejus, secundum illorum similitudinem dierum a spirituali Pharaone, id est a diabolo liberati, et a peccatis in quibus servivimus ei, de Aegypto hujus saeculi, id est de ignorantiae tenebris exivimus, signatis frontibus nostris signo passionis Christi, qui et agnus verus et pastor bonus est, et transivimus mare baptismi, et ecce spiritualem escam manducavimus, et spiritualem potum bibimus, scilicet corpus et sanguinem ejusdem pastoris et agni? (I Cor. X.) Haec et caetera mirabilia ostendam ei, inquit, subauditur omni credenti, sive populo meo gregi haereditatis meae, quem pascere proposui in virga mea, id est in justitia mea vel potestate mea quam tunc significabat illa virga Mosi in qua signa fecit. Sequitur: Videbunt gentes et confundentur super omni fortitudine sua. Ponent manus super os, aures eorum surdae erunt, lingent pulverem sicut serpens. Velut reptilia terrae perturbabuntur de aedibus suis, Dominum Deum nostrum formidabunt, et timebunt te. Et hoc juxta dies antiquos, secundum dies egressionis de Aegypto futurum erat et factum est. Sicut enim illis diebus viderunt gentes, vel confusae vel conturbatae sunt, ascenderuntque populi et irati sunt, dolores obtinuerunt habitatores Philisthiim, et tunc conturbati sunt principes Edom, robustos Moab obtinuit tremor, obriguerunt omnes habitatores Chanaan (Exod. XV); ita pastore isto pascente populum suum, gregem haereditatis suae, pro quo mori dignatus est et quem acquisivit sanguine suo, dum ostenderet mirabilia quae per apostolos et martyres ejus facta sunt innumerabilia, viderunt gentes et gentium imperatores, viderunt Judaei atque gentiles, et confusi sunt super omni fortitudine sua, quia videlicet fortitudo illorum quae putabatur magna legibus et armis suffulta, non poterat evincere virtutes quas faciebat in populo vel grege suo pastor bonus in virga sua, in potentia sua, per infirmos et contemptibiles homines, non solum per grandaevas personas, sed saepe per pueros atque puellas. Confundebantur ergo super omni fortitudine sua, quae solummodo poterat tangere vasa fictilia, thesaurum non valens tollere qui in illis erat. Quid autem dicam de gentium earumdem sapientia? Nihilominus et super ea confusae sunt. Hoc est quod protinus ait: Ponent manus super os. Nam in comparatione coelestis sapientiae, quae per illos locuta est, et linguas eorum fecit disertas, muta fuit et est omnis saecularis eloquentia, ponitque manum super os suum convictam et confusam se esse suomet testans silentio. Et hoc nimirum factum est secundum illos dies antiquos, dies egressionis de Aegypto. Tunc enim dicente Mose: Obsecro, Domine, non sum eloquens, ab heri et nudiustertius impeditioris et tardioris linguae sum. Quis, inquit Dominus, fecit os hominis, aut quis fabricatus est os surdum et mutum, nonne ego? (Exod. IV.) Et rursum cum diceret ille: En incircumcisus labiis ego sum, quomodo audiet me Pharao (Exod. VI)? Ecce, inquit, constitui te Deum Pharaonis, et Aaron frater tuus erit propheta tuus (Exod. VII). Quod deinde sequitur, aures eorum surdae erunt, tam de Judaeis intelligitur quam de gentibus incredulis, maxime autem de Judaeis quorum aures detestabilius surdae dicuntur et sunt, quia prius illis est annuntiatum, et legem et prophetas acceperunt. Spoliaverunt enim aures suas auditu bono, et hoc secundum eosdem dies antiquos, dies egressionis de Aegypto, quando tulerunt inaures aureas de uxorum filiorumque et filiarum suarum auribus, et attulerunt eas ad Aaron, feceruntque ex eis vitulum conflatilem, et adoraverunt (Exod. XXXII). Nam et propter caetera peccata, et maxime propter illud, nunc aures eorum surdae sunt, dicente Domino: Ego autem in die ultionis visitabo et hoc peccatum eorum (ibid.). Tunc aures suas spoliaverunt auro ad injuriam Dei, nunc aures eorum spoliatae sunt obedientia Filii Dei. Deinde lingent, ait, pulverem sicut serpens, id est terrena tantum cupient, secundum illam similitudinem serpentis, qua dictum est illi: Terram comedes cunctis diebus vitae tuae (Gen. III). Per verbum, quod est lingent, nimiam nimisque pronam pulchre exprimit terrenarum cupiditatem, juxta Psalmistam quoque dicentem: Et inimici ejus terram lingent (Psal. LXXI). Verum nec saltem illud, secure facere potuerunt. Sequitur enim: Velut reptilia terrae perturbabuntur de aedibus suis, subauditur tam gentiles quam Judaei. Nam et Judaei de civitate et templo perturbati, quod erat in Hierosolymis, per omnes terras sunt dispersi, et gentiles de fanis suis ac delubris, in quibus sacrificabant daemoniis. Nimirum et hoc juxta illos dies antiquos factum est, quando ad ingressum filiorum Israel gentes Chananaeorum, gentes immundae velut reptilia, de terra illa perturbatae sunt. Novissimum quod dictum est, Dominum Deum nostrum formidabunt et timebunt te, subauditur, o Christe. Repente namque ad illam conversionem fecit cum gratiarum actione tam de incredulis quam de credentibus Judaeis atque gentibus, recte potest intelligi, videlicet secundum magnam distantiam formidinis sive timoris. Nam et increduli accusante conscientia formidant quidem, sed inutiliter, quemadmodum daemones, sicut scriptum est: Et daemones credunt et contremiscunt (Jac. II), creduli autem et pii timent utili timore, qui est initium sapientiae. Sequitur: Quis Deus similis tui, qui aufers iniquitatem, et transis peccatum reliquiarum haereditatis tuae? Hoc in laudem et admirationem dicitur et dicendum est, inexhaustae gratiae quae nunquam fatigatur, suscipiendo ad se conversos quamlibet multum peccaverint, quamlibet in peccatis diu perseveraverint. Futurum enim est ut omnis Israel, in quo nunc caecitas contigit, salvus sit, cum plenitudo gentium introierit (Rom. XI). De hoc gratulabundus: Quis, inquit, Deus similis tui? Non enim subjunxit, qui fecit coelum et terram, et mare, et omnia quae in eis sunt (Psal. CXLV), vel qui eduxisti filios Israel de terra Aegypti (Exod. XII), quod jam factum est, sed qui aufers, inquit, iniquitatem, et transis peccatum reliquiarum haereditatis tuae, quod futurum est. Nec hoc taliter dixisse contentus, quasi quaereres, ad quid dixerit. Sequitur adhuc et dicit Non mittet ultra furorem suum, quoniam volens misericordiam est. Revertetur et miserebitur nostri. Deponet iniquitates nostras, et projiciet in profundum maris omnia peccata nostra. Haec quoque ut superiora dicuntur, et fiunt juxta dies antiquos, secundum dies egressionis de Aegypto. Nam in illis diebus antiquis, in illa egressione de Aegypto, videbo sanguinem, ait, et transibo vos; nec erit in vobis plaga disperdens, quando percussero terram Aegypti (ibid.). Secundum illam similitudinem judicaturus Dominus hunc mundum praemittit signa sua, ut reliquiae Israel salvae fiant, et transibit peccatum eorum, ne simul cum mundo damnentur. Volens enim est misericordiam, et idcirco praedicare non desinit poenitentiam. Quam cum susceperint, non immittet, ait, ultra furorem suum, subauditur ut hactenus fecit, excaecando cor populi hujus, et aggravando aures ejus, et claudendo oculos ejus ne forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, et corde suo intelligat et convertatur (Isa. VI). Item in illis diebus egressionis de Aegypto, percussit omne primogenitum in terra Aegypti (Exod. XII), et omnem exercitum Pharaonis cum curribus et equitibus ejus in mari Rubro demersit (Exod. XV). Secundum illam similitudinem deponet, inquit, iniquitates nostras, et projiciet in profundum maris, id est delebit in baptismo Christi omnia peccata nostra. Jam finem loquendi faciens, rursus ad ipsum familiariter convertitur et dicit: Dabis veritatem Jacob, misericordiam Abraham, quae jurasti patribus nostris a diebus antiquis. Istae sunt universae viae Domini, misericordia et veritas (Psal. XXIV), in quibus iste venerabiliter sermonem suum consummavit, loquens ad ipsum, in quo misericordia et veritas obviaverunt sibi, justitia et pax osculatae sunt (Psal. LXXXIV). Justitia ipsa est veritas, quam dabis, inquit, Jacob, videlicet reddendo unicuique secundum opera sua (Psal. LXI); pax ipsa est misericordia, quam dabis, ait, Abraham, benedicendo videlicet in semine ejus omnes gentes (Gen. XXII), ut accipiant remissionem peccatorum per te eumdem Christum Dei Filium, qui es ipsa veritas, cujus donum misericordia est, quae jurasti, ait, patribus nostris a diebus antiquis, ut videlicet quemquam dubitare de adimplendis misericordia et veritate nefarium sit. Porro illud animadvertere pulchrum est, quod in plures misericordia, in pauciores autem danda pronuntiatur veritas, dum non dicit, dabis misericordiam Jacob, veritatem Abraham, sed veritatem Jacob, misericordiam Abraham; Jacob quippe unius tantum, id est Israeliticae gentis, Abraham autem pater multarum gentium praedicatur, dicente Deo: Ego sum et pactum meum tecum, erisque pater multarum gentium, nec ultra vocabitur nomen tuum Abram, sed appellaberis Abraham, quia patrem multarum gentium posui te (Gen. XVII). Sed et illud non omittendum, qui prius complacuit Deo quam esset circumcisus. Unde Apostolus: Quomodo, inquit, reputata est Abrahae fides ad justitiam? In circumcisione, an in praeputio? Non in circumcisione, sed in praeputio. Et signum accepit circumcisionis, signaculum justitiae fidei, quae est in praeputio, ut sit pater omnium credentium per praeputium, et sit pater circumcisionis (Rom. IV). Itaque dum dicitur, dabis veritatem Jacob, misericordiam Abraham, in multos quidem veritas, sed in multo plures misericordia redundat, quod nimirum nobis expedire spiritus propheticus bene perpenderat. Nam ut salvemur, non tam veritatem judicis quam misericordiam quaerimus Creatoris. Denique et si fuerint ex circumcisione sancti perfecti, quibus ad coronam veritatis Dei abundavit, nobis tamen gentibus misericordiae est, quod idem Deus impendit. Unde idem Apostolus: Dico enim, ait, Christum Jesum ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem Dei, ad confirmandas promissiones patrum; gentes autem super misericordia honorare Deum (Rom. XV). Quibus autem patribus juraverit haec Dominus, ut iste meminit dicens, quae jurasti patribus nostris a diebus antiquis, scire debemus, quia isti sunt praecipue pater Abraham et patriarcha David. Juravit enim Dominus David veritatem, de fructu ventris tui ponam super sedem tuam (Psal. CXXXI), juravit misericordiam Abraham super miseris gentibus, ita ut diceret: Per memetipsum juravi, quia fecisti rem hanc, et non pepercisti filio tuo unigenito; benedicam tibi, et benedicentur in semine tuo omnes gentes terrae (Gen. XXII). Et haec quidem, scilicet veritatem et misericordiam jam dedit, sed datum hoc in judicio futuro palam cunctis apparebit. Debemus enim hunc sermonem propheticum ita terminare ut memores simus initii quo ita coepit: Audiant montes judicium Domini et fortia fundamenta terrae, quia judicium Domini cum populo suo et cum Israel dijudicabitur (Mich. VI). Plane quod de una gente Israelitica diximus, quae tunc divisa erat in duas partes, id est in Samariam et Hierusalem, idem de universo genere humano sentimus et dicimus. Sicut enim tunc Dominus judicium proponens, sese inter utramque partem exhibuit, Samariam tanquam reum impoenitentem perpetuae captivitati adjudicans, Hierusalem vero tanquam reum poenitentem de Babylonica captivitate solvendam esse decernens, sic ab initio saeculi fecit, et facit, et facturus est in fine saeculi. Nam ut de judicio breviter dicam, inter Cain et Abel, qui ambo, sicut et nos omnes, in Adam peccaverant, taliter se exhibuit ut impoenitentem Cain omnino abjiceret, poenitentem vero et dignos poenitentiae fructus efferentem Abel susciperet (Gen. IV). Porro de fine saeculi Evangelium non tacuit, quia gentes omnes in duas divisiones, tanquam in duos reos dividens, alteram partem positam a sinistris veluti reum impoenitentem perpetuo tradet igni, pronuntians quod poenitentiae fructum non fecerit, alteram vero partem constitutam a dextris, veluti reum qui dignos poenitentiae fructus fecit, ad regnum vocabit (Matth. XXV). Et ut sciamus quam constans in tali discretione judex iste sit, in ipso suae mortis articulo, dum inter duos latrones penderet, alterum impoenitentem et blasphemantem reliquit, alteri poenitenti et confitenti paradisi januam aperuit, et continuo Judaicum populum impoenitentem derelinquens, gentium poenitentiam suscepit (Luc XXIII).