|
Ex his quae hactenus dicta sunt ab eo quod ait: Cum jejunaretis, et
plangeretis in quinto et septimo per hos septuaginta annos, nunquid
jejunium jejunastis mihi usque ad id, onus verbi Domini in terra Adrach
et Damasci requiei ejus (Zach. VII, VIII), satis demonstratum est, Jesum
Christum Dei Filium, solum et unicum esse et planctus et jejunii
remedium, propter cujus moram, donec veniret, recte fuerit jejunandum,
propter cujus praesentiam, quoniam ablatus est sponsus filiis suis
nihilominus recte sit jejunandum. Recte, inquam, nam ipse est risus
sanctorum, undecunque gaudium angelorum, cujus in typum natus patri
Abrahae filius unicus, jussus est vocari Isaac (Genes. XXI), quod
interpretatur risus, dixitque mater, risum fecit mihi Dominus. Fecitque
pater grande convivium in die ablactationis ejus. Jam quae sequuntur
melius patebunt, si memoria teneat animus istud risus aeterni gaudiique
sempiterni capitulum. Exsulta satis, filia Sion, jubila filia
Hierusalem, ecce rex tuus venit tibi justus et Salvator. Ipse pauper et
ascendens super asinam et super pullum filium asinae, et disperdam
quadrigam ex Ephraim, et equum de Hierusalem, dissipabitur arcus belli.
Et loquetur pacem cum gentibus, et potestas ejus a mare usque ad mare,
et a flumine usque ad terminos orbis terrae. De hoc Evangelista, cum
dixisset: Cum appropinquasset Hierosolymis, et venisset Betphage ad
montem Oliveti (Matth. II) et caetera, Hoc autem, inquit, totum factum
est, ut impleretur quod dictum est per prophetam, dicentem: Dicite
filiae Sion, ecce rex tuus venit tibi mansuetus, sedens super asinam, et
pullum filium subjugalis (ibid.). Quod ergo dicit: Exsulta satis, filia
Sion, jubila, filia Hierusalem, ecce rex tuus venit tibi justus et
Salvator, ipse pauper et ascendens super asinam, super pullum filium
asinae, luce clarius est, et expositione non indiget. Hoc tantum interim
tenet nos, quod dicit, exsulta, et non contentus dixisse exsulta,
addidit, satis, et de verbo quidem exsulta, manifesta ratio est, quia
supra dixerat jejuniorum solemnitates habendas usquequo venirent populi
et habitarent in civitatibus multis, et apprehenderent gentes fimbriam
viri Judaei, quem videlicet virum Judaeum, quoniam venientem, et quasi
praesentem videt oculo prophetali pulchre positus in contemplatione
praesentiae ejus, exsulta, inquit, filia Sion, jubila, filia Hierusalem,
nimirum juxta quod hic loquitur, non possunt filii sponsi lugere,
quandiu cum illis est sponsus (Matth. IX). Porro quod addidit, satis,
modum non qualemcunque vult esse exsultationis, quia videlicet
exsultatio filiorum sponsi jam dicti longe dissimilis exsultationi
filiorum hujus saeculi. Filii hujus saeculi erant illi, quibus dum
loqueretur inter caetera, dixit: Vos misistis ad Joannem, et testimonium
perhibuit veritati. Ille erat lucerna ardens et lucens, vos autem
voluistis ad horam exsultare in lucem ejus (Joan. V). Horum idcirco
meminerim, quia exsultare ad horam, et exsultare satis, contraria sunt,
et ex opposito illius exsultationis, qua ad horam exsultare voluerunt
illi, dictum est filiae Sion, exsulta satis. Quid enim est voluisse
exsultare ad horam in luce Joannis, nisi temporalem quaesisse vel
sperasse gloriam in praedicatione Joannis? Putantes enim illum esse
Christum, quem audierant fore venturum regem magnum, jam videre volebant
sub tanto rege regnum Judaeorum magnum, et cunctis populis tremendum,
quale tunc erat regnum Romanorum, quale suo tempore regnum Graecorum,
suo tempore regnum Persarum et Medorum, suo tempore fuerat regnum
Babyloniorum, sive Assyriorum. Equidem majus volebant vel sperabant
regnum fieri Judaeorum, quam fuerat quodlibet eorum, verumtamen
temporale et terrenum, quia scientiam non habebant, nec habere volebant
regni Christi, regni Dei quod est coeleste et sempiternum. Ergo
exsultare volebant ad horam, sed ita exsultare non est exsultare satis.
Siquidem exsultatio talis ad veram beatitudinem non sufficit. Tu igitur
o filia Sion, parvam respuens exsultationem hujus saeculi exsulta satis,
id est illa exsultatione exsulta, quam praedicat tibi habitus regis tui,
venientis tibi regis justi, regis Salvatoris tui. Qualis est habitus
ejus? Ipse pauper et ascendens super asinam, super pullum filium asinae.
Vere pauper, id est mitis et humilis, sicut dicit ipse: Discite a me
quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI). Vere pauper, quia in hoc
mundo de omni terra nec passum pedis possedit (Act. VII), aut possidere
voluit. Et ascendens, inquit, super asinam, et super pullum filium
asinae (Joan. XII; Matth. XXI). Perpende quo tempore haec fecerit pauper
iste: hoc fecit tunc, quando venienti Hierosolymam occurrere illi
habebant turbae quae venerant ad diem festum cum ramis palmarum,
clamantes: Benedictus rex qui venit in nomine Domini (Marc. XI),
benedictum quod venit regnum Patris nostri David. Benedictus qui venit
in nomine Domini, rex Israel. Illo in tempore super asellum sedere
voluit, facto utique protestans id, quod postmodum verbis aperuit,
Regnum meum, inquiens, non est de hoc mundo, regnum meum non est hinc
(Joan. XVIII), atque ita sedendo satisfaciens insidiatoribus suis,
calumniantibus sibi de nomine regis, et dicere volentibus quod se regem
faceret contra majestatem Romani imperii. Denique satisfactum illis esse
potuisset, nisi fuissent inimici et odio magno illum persequentes, quia
videbant 342, illum non grandi equo, sed parvo sedentem asello, et circa
eum non splendores armorum, sed odorem et suavitatem olivarum. Haec enim
satis illum excusabant, quod non vellet ulli homini terrenum eripere
regnum. Et secundum litteram quidem non super utrumque, id est super
asinam et super pullum sedebat, sed secundum spiritualem sensum fieri
poterat et fit; quia videlicet super homines de Judaico populo tanquam
super asinam, et super humiles de populo gentium tanquam super pullum
sedet regnando, utrorumque rex, utrorumque Salvator. Igitur exsulta
satis, id est gloriare non in honore vel potentia principum hujus
saeculi, sed in humilitate regis tui cui gloria sempiterna succedit. Et
disperdam, ait, quadrigam Ephraim, et equum de Hierusalem, et
dissipabitur arcus belli. Vel Pater vel Spiritus sanctus de Filio
dixerit ad Sion sive Hierusalem: Ecce rex tuus, cui dicere conveniat, et
disperdam quadrigam et Ephraim, etc.; rursumque de Filio, et loquetur
pacem de gentibus. Hierusalem electos de Judaeis, et Ephraim electos
significat ex gentibus; quadriga autem et equus quae disperdam, inquit,
superbiam et vanitatem hujus saeculi. Unde descendentes humiles ad hunc
regem Christum conversi, dicunt aliis in eadem superbia perseverantibus:
Hi in curribus, et hi in equis, nos autem in nomine Domini Dei nostri
invocabimus (Psal. XIX). Simul etiam secundum litteram Ephraim et
Hierusalem percutit, quia videlicet temporibus illis quadrigas, et equos
sibi multiplicaverant reges Samariae qui fuerant ex tribu Ephraim, et
reges Juda quorum metropolis erat Hierusalem, et frequenter contra
invicem bella gesserant. Et dissipabitur, ait, arcus belli, videlicet in
his qui non contenti praecepto regis pacifici, quod est, nemini
calumniam facere, neminem concutere, et unumquemque stipendiis suis
contentum esse (Luc. III), sequuntur etiam consilium, ut cum Petro
apostolo gladium suum omnino convertant, vel recondant in locum suum
(Matth. XXXVI), de qualibus et Isaias loquitur: Et conflabunt gladios
suos in vomeres, et lanceas suas in falces (Isa. II), et caetera. Quod
protinus dicit: Et loquetur pacem gentibus, hoc est quod Apostolus
dicit: Et veniens pacem evangelizavit vobis qui longe fuistis, et pacem
his qui prope, quae videlicet pax reconciliatio est Dei et hominum,
remissio est peccatorum (Philip. II). Et sicut hic ubi dixit, et
loquetur pacem gentibus, continuo subjunxit, et potestas ejus a mari
usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrae, ita et in
psalmo Spiritus idem cum dixisset: Orietur in diebus ejus justitia et
abundantia pacis (Psal. XVII), statim subjunxit: Et dominabitur a mari
usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum (ibid.). A
mari Indico usque ad mare Britannicum, vel a mari orientali usque ad
mare occidentale dominabitur, et potestas ejus erit, et illa tamen
dominatio, sive potestas incipiet a flumine usque ad terminos orbis
terrarum, id est a tempore baptismi, et diffundetur ubique terrarum, vel
a flumine, subauditur Jordanis, id est a Judaeis, et diffundetur in
omnes gentes, quia de Sion, ait Isaias, exibit lex, et verbum Domini de
Hierusalem, et judicabit gentes, et arguet populos multos (Isa. II).
Nunc ad ipsum de quo loquebatur apostrophem facit, et dicit: Tu quoque
in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est
aqua. Dicendo, tu quoque, admirationem nobis facit, quia revera mirae
dignationis est, quod non legatus neque angelus venisset, tu per
temetipsum Deus homo factus ad inferos descendisti, et hoc in sanguine
tuo, quod magnum et mirum est opus dilectionis, quia majorem hac
dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan.
XV). Sanguinem illum, sanguinem dicimus testamenti tui, quia videlicet
testamentum tuum, testamentum aeternae haereditatis (Hebr. IX), quod
scripsisti haeredibus tuis, tu sanguine tuo, tu morte tua confirmasti.
In illo sanguine tuo qui de latere tuo lancea militis patefacto cum aqua
cucurrit (Joan. XIX), emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est
aqua; vinctos, inquam, tuos, qui collecti ab origine mundi, per omnes
aetates sive generationes usque in horam tuae passionis exspectabant te
in lacu inferni in quo non est aqua, subauditur, quae aliquem a peccatis
abluat, et idcirco hinc illuc aquam manare, hinc usque illuc aquam cum
sanguine tuo profluere oportebat; quia illic non erat, illic acquiri non
poterat. Et hoc nimirum, quod hic in ista regione viventium aqua et
sanguis de humano corpore exivit, et illic emundationem fecit. Vis
namque illa, vis sive virtus divina quae hoc efficit, ut et sanguis et
aqua exirent de corpore jam exanimi, ipsa hoc efficere potuit, ut mortui
statim carerent omni macula peccati, et contagione primae
praevaricationis, veluti mari magno inundati: Emisisti illos,
subauditur, dicens eis: Convertimini ad munitionem vincti spei. Id est
revertimini in paradisum vincti, non desperati. Munitionem quippe
sanguinis testamenti vobis accessibilem fecit, extincto flammeo gladio.
quem sententia vindex ante paradisum collocavit, et eo paradisum contra
praevaricatores munivit (Gen. III). Sequitur: Hodie quoque annuntians
duplicia reddam tibi, quoniam extendi mihi Judam, quasi arcum implevi
Ephraim, et suscitabo filios tuos, Sion, super filios tuos, Graecia.
Quanquam et aliter possit intelligi, nullo modo tamen libentius
intellexerim, quam ut haec quoque sit vox Patris, sive Spiritus sancti
ad eumdem Filium cui dixerat: Tu quoque in sanguine testamenti tui, et
caetera. Hodie quoque, hoc est hoc ipso tempore, sive tertia die
passionis vel mortis tuae, annuntians et dicens: Exsurge, gloria mea,
exsurge, psalterium et cithara (Psal. CVII). Duplicia reddam tibi,
videlicet propter quod obediens fuisti usque ad mortem, mortem autem
crucis (Philip. III), scilicet ut omnem potestatem in coelo et in terra
habeas, in divina simul et humana natura, quam prius habebas tantum in
divina. Adhuc in eo quoque duplicia reddam tibi, ut et tui qui mortui
fuerant ab origine mundi et ad inferos descenderant, restituantur tibi;
et alii non solum de carne Abrahae sed et de cunctis gentibus nascantur
tibi, sicut significavi dicens: Postula a me, et dabo tibi gentes
haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal. II); et
hoc inde fiet, quoniam extendi mihi Judam, quasi arcum implevi Ephraim,
id est quoniam et apostolus de Judaeis, et apostolicos viros de gentibus
praeparavi, quarum videlicet gentium multitudo significatur nomine
Ephraim, quod interpretatur fructificans. Quoniam sagittarius extendit
sibi arcum, et pharetram suam implet sagittis tempore suo proferendis,
ita extendi mihi, et implevi viros ejusmodi verbo praedicationis,
eruntque verba eorum quasi sagittae pervenientes ad cor, et pungendo
urentes, et urendo pugnantes, ut peccatores prius compungantur timore,
deinde ardeant amore, quemadmodum Psalmista dicit: Sagittae potentis
acutae cum carbonibus desolatoriis (Psal. CIX). Quod est dicere:
Sententiae subtiles illius qui absolute potens est, scilicet Domini ad
modum sagittarum corda hominum penetrant cum auctoritate sanctorum
Patrum. Quae videlicet exempla cor compunctum ardentia, vitia devastant
poenitentis, et idcirco dicuntur carbones desolatorii. In hoc primi 343
sunt apostoli ex Judaeis, loco secundo Graeci. Ait ergo: Et suscitabo,
ait, filios tuos, Sion, super filios tuos, Graecia. Sion pro Judaeo
posuit, et Graeciam pro gentili. Apostolus quoque vult intelligi cum
dicit: Ira et indignatio in omnem animam operantis malum Judaei primum
et Graeci. Gloria et honor, et pax omni operanti bonum, Judaeo primum et
Graeco (Rom. II). Igitur suscitabo filios tuos Sion, super filios tuos,
Graeciae, id est, confortabo apostolos de Judaea, quatenus ad gentes ire
et gentibus praedicare non timeant. Poterat quidem sic dicere: Suscitabo
filios tuos, Sion, super filios Graeciae, sed maluit eo modo loqui, in
quo est major familiaritas, majorque sentitur affectus cougratulationis,
pro magnitudine gratiae vel beneficii, quod is ipse qui loquitur
utrisque contulerit. Et ponam te quasi gladium fortium, et Dominus Deus
super eos videbitur, et exibit ut fulgur jaculum ejus. Et Dominus in
tuba canet, et vadet in turbine austri, Dominus exercituum proteget eos,
et devorabunt et subjicient lapidibus fundae, et bibentes inebriabuntur
quasi a vino et replebuntur ut phialae, et quasi cornua altaris. Et
salvabit eos Dominus Deus eorum in die illa, ut gregem populi sui, quia
lapides sancti elevantur supra terram ejus. Quid enim bonum est, et quid
pulchrum ejus, nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines?
Quam pulchra litterae superficies, quantam intus evangelicae gratiae
pulchritudinem continet? Nonne hoc est ipsum quod credimus, quod scimus
factum esse usque ad nos, ex quo tu, Christe Fili Dei, in sanguine
testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua, id est
ex quo mortuus infernum spoliasti, et cum tuis omnibus victor inde
ascendisti. Ex eo namque filios Sion, id est apostolos tuos, suscitavit
Deus Pater, suscitavit Spiritus sanctus, super filios Graeciae, te
dicente: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris,
et Filii, et Spiritus sancti (Matth. XXVIII), et ex eo posuit te Pater
Deus, posuit te Spiritus sanctus quasi gladium fortium, videlicet ut
fieret per te illud quod est fortissimum, quod tu ipse significabas,
dicendo: Non veni pacem mittere, sed gladium. Veni enim separare hominem
adversus patrem suum, et nurum adversus socrum suam et inimici hominis
domestici ejus (Matth. X). Hoc per ministerium filiorum Sion, hoc per
praedicationem factum est apostolorum tuorum. Unde illorum praedicationi
tanta vis tantusque effectus? Et Dominus Deus, ait, super eos videbitur,
et exibit ut fulgur jaculum ejus. Quod est dicere: Illis
proficiscentibus, et praedicantibus ubique, Dominus cooperabitur, et
sermonem confirmabit sequentibus signis (Marc. XVI). Nam exire ut fulgur
jaculum ejus, hoc est coruscare miraculis Evangelium ejus. Et Dominus in
tuba canet et vadet in turbine austri. Quid est in tuba canere, nisi
futurum judicium audiente mundo universo declamare? Exempli gratia, dum
dicit apostolus: Revelatur enim ira Dei de coelo super omnem impietatem
et injustitiam hominum (Rom. I), etc. Nonne Dominus in tuba canit, et
vadit in turbine austri, id est in impetu Spiritus sancti? Nam secundum
similitudinem tubae canentis et magnae tempestatis, terruit gentes
vocibus hujuscemodi: Non erubescendum Evangelium Christi, quoniam est
virtus Dei, quoniam in eo revelatur justitia Dei. Et revera Dominus
exercituum ait: Proteget eos, videlicet non ut timeant, non erubescant,
dicatque quilibet eorum: Non enim erubesco Evangelium, virtus enim Dei
est (ibid.), etc. Et devorabunt, inquit, et subjicient lapidibus fundae.
Bona devoratio, qua trajiciuntur in corpus Ecclesiae, et boni lapides
fundae, quae sunt revelata illis sacramenta sanctae Scripturae, quibus
auditis sive intellectis, Graecia se subjecit, gentilitas quasi lapidato
conticuit, victa acquievit. Unde hoc illis, ut tam fortes sint ad
devorandum, tam valentes ad jaciendum, et lapidibus fundae subjiciendum?
Et bibentes, ait, inebriabuntur quasi a vino, et replebuntur ut phialae,
et quasi cornua altaris. Nonne ita factum est? Nonne apostoli biberunt
et inebriati sunt? An non ita dixerunt, qui eos viderunt? Cum enim
accepissent Spiritum sanctum, et loquerentur variis linguis prout
Spiritus sanctus dabat eloqui illis, stupebant et mirabantur, dicentes:
Quidnam vult hoc esse? Alii irridentes dicebant: Quia musto pleni sunt
isti (Act. II), et vere musto pleni sunt isti. et vere musto pleni, sed
non quali musto putabant illi. Nunquid Petrus, quia dixit: Non enim
sicut vos aestimatis, hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia, prorsus
illos ebrios esse negavit? Non utique prorsus negavit, sed quemdam
ebrietatis modum removit, dicendo: Non sicut vos aestimatis (ibid.).
Tanquam diceret: Sunt quidem inebriati, sed non sicut vos existimastis.
Igitur bibentes inebriabuntur quasi a vino, id est Spiritum sanctum
accipientes, sic se habebunt, ut dicantur pleni esse musto. Et
replebuntur ut phialae, id est plenam habebunt facultatem non solum
scientiae, verum etiam eloquentiae. Phiala namque os patulum habet, et
idcirco per hujus similitudinem recte innuitur linguarum universitas,
quae illis data est, ut et capere vel nosse et eloqui possent omnibus
gentibus magnalia Dei. Et quia non sufficit oris sive linguarum
abundantia, nisi adsit et zeli boni fortitudo sancta, cum dixisset:
Replebuntur ut phialae, addidit, et quasi cornua altaris. Cornua altaris
jussit Dominus quatuor fieri dicens Moysi: Facies et altare de lignis
sethim, quod habebit quinque cubitos in longitudine, et totidem in
latitudine (Exod. XXI), id est quadrum, et tres cubitos in altitudine.
Cornua autem per quatuor angulos ex ipso erunt. Quomodo impleta sunt
illa cornua altaris? Facies, ait, et vectes altaris de lignis sethim
duos, quos operies laminis aereis, et induces circulos, eruntque ex
utroque latere ad portandum (ibid.). Secundum hanc similitudinem impleti
sunt apostoli scientia utriusque testamenti, quasi duobus vectibus de
ligni sethim per circulos charitatis ad portandum ad altare, quod est
Christus, cujus videlicet altaris apostoli quaedam cornua fuorunt et
sunt, videlicet perhibendo illi fortissimum coram regibus et gentibus
testimonium. Igitur replebuntur, ait, ut phialae, et quasi cornua
altaris, id est, uno eodemque spiritu et scientissimi fient et
fortissimi ad portandum, id est evangelizandum cunctis gentibus Christum
secundum mysterium illius altaris manufacti, quod ut portari posset,
cornua ejus circulis et vectibus jussa sunt impleri. Et salvabit eos,
inquit, Dominus Deus eorum in die illa, ut gregem populi sui, quia
lapides sancti elevantur super terram ejus. Sensus hic est: Sicut pastor
gregem suum, ita salvabit multitudinem credentium, et hoc inde
proveniet, quia sicut lapides rotundi facile volvi possunt, et citius
moventur secundum voluntatem ejus qui uspiam illos ducere vult, ita illi
Salvatoris imperium sequuntur, et per infirmitatem quidem carnis teneri,
ut ovium grex, sed per patientiae virtutem duri ut lapides, et per
obedientiae benevolentiam semper volubiles, et ad jussa peragenda
currentes. Quid enim bonum ejus est, et quid pulchrum ejus, nisi
frumentum electorum, et vinum germinans virgines? Hoc ita cum
praecedentibus continuari potest. Dixi, replebuntur ut phialae, et quasi
344 cornua altaris, et subaudiendum est bonis Domini pulcherrimis,
scilicet frumento et vino, quae vere bona Domini esse sentit, quisquis
frumentum et vinum spiritualiter intelligit. Nam frumentum Domini est
verbum Domini, et vinum Domini est Spiritus Domini. Sicut frumento
visibili fames expellitur corporis, et vino non solum exstinguitur
sitis, sed et vegetatur calor naturalis, ita verbo Dei anima vivit, et
dulcedine Spiritus sancti provocatur mens ad amorem Dei. Hoc a tempore
praedicationis evangelicae sic abundanter coepit fieri, ut sicut tempore
messis solet apparere plenitudo agri frumentarii, et sicut in abundantia
roris vel imbris temporanei et serotini, germen arridet horti bene
culti, vernantibus rosis et candentibus liliis, ita per orbem universum
passim spectentur, et electus sexus virilis, et virgines sexus feminei.
Quid aliud beatam Trinitatem magis quam hoc spectaculum in hoc mundo
delectet? Dicat ergo: Quid enim bonum ejus est, et quid pulchrum ejus,
nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines? Sequitur:
|
|