CAPUT XVI. Item de magnae fidei moerore sive amaritudine, et de eo quod:

“Salomon loquitur Cor quod novit amaritudinem animae suae in gaudio ejus non miscebitur extraneus.”

Nimirum ad hanc fidem pertinet ille dolor moerentium, vel eorum qui amaro animo sunt, propterea quia diu peregrinantur a Domino dum in corpore vivunt (I Cor. II), et nullam ab hoc saeculo consolationem recipere volunt. Gemunt, gemunt, nec saltem idcirco gemunt quia morituri sunt, sed idcirco quia vivunt; et idcirco vitam ipsam deflent quia vivendo peccare timent. Ibi est locus, ibi causa postulat, ut eo, quo jam dictum est, modo spiret,

“Spiritus, qui ubi vult, spirat.”

Quo fructu? cujus rei effectu? Nimirum, ut donum aliquod suimet infusione tribuat, et tribuendo quasi manu piae consolationis faciem plorantis animae demulceat, et lacrymam ejus abstergat et quasdam percipiat gaudii primitias,

“ut mitiget ei a diebus malis (Psal. XCIII),”

et patienter vivat, donec veniat tempus suae vocationis, et sedens homo solitarius cum Deo loquatur quoties vult et in dono quod accepit exerceatur. Hinc est illud:

“Cor quod novit amaritudinem animae suae, in gaudio ejus non miscebitur extraneus (Prov. XIV).”

Quaenam est amaritudo animae, nisi peregrinatio ista, pro qua vel cujus intuitu dicit, ut jam supra memoratum est, Psalmista:

“Heu mihi! quia incolatus meus prolongatus est, multum incola fuit anima mea, renuit consolari anima mea (Psal. CXIX).”

At vero istam amaritudinem non omne cor novit. Multa corda sic obtusa sunt, ut non sentiant, imo amaritudinem, dulcedinem putant; non peregrinationem, sed patriam existimant vitae hujus moram aliquantulam. Et quidem amara illis est mors corporis, imo et ipsa memoria mortis, quomodo Sapiens dicit:

“O mors, quam amara est memoria tua homini pacem habenti in substantiis suis; viro quieto et cujus viae directae sunt in omnibus, et adhuc valenti accipere cibum!”

(Eccli. XLIX.) Sed causam mortis, quae vere amaritudo est, non considerant quod per peccatum mors introierit in hunc mundum, non recogitant. Non parva ergo sejunctione lugentes sejungit non lugentibus, dicendo,

“cor quod novit amaritudinem animae suae, in gaudio ejus non miscebitur extraneus,”

et hoc idem est quod Salvator ait:

“Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. V).”

Quod enim est gaudium cordis illius, nisi consolatio Paracleti hujus sancti Spiritus, visitantis cor illud propter scientiam amaritudinis ipsius? Et bene de isto gaudio dicit, quia in eo

“non miscebitur extraneus.”

Ipse est enim spiritus veritatis, et docens omnem veritatem, sicut et Psalmista dicit:

“Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam (Psal. CXLII),”

custodit animam, ne subrepat spiritus deceptionis vere extraneus, quia veritati contrarius. Hic jam fructus est magnae fidei quae januam sicut supra dictum est Paracleto huic, ut introiret, aperuit moerendo in amaritudine, et nolendo sive renuendo temporaliter consolari.