|
Propter duas iniquitates corripiendum dicit Israel, juxta illud quod in
Hieremia loquitur idem Deus: Duo mala fecit populus meus. Me
dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi cisternas quae
continere non possunt aquas (Jer. II); hoc de gente alia, de populo
quovis Deum ignorante, dici non poterat. Gens enim quaecunque verum
ignorans Deum, falsos deos colebat, unam tantum fecisse iniquitatem
recte dicitur; gens autem haec, in qua Deus notus erat, declinando in
idololatriam, duas habere iniquitates veraciter culpatur, id est Deum
verum reliquisse, et pro illo vel contra illum deos alienos coluisse.
Dupliciter namque reus est qui, bonum sciens, malum potius eligit, ille
vero simpliciter, qui, bonum nesciens, malum pro bono suscipit. Itaque
et quando vitulum unum populus ille fecit in deserto et coluit, post
multa quae viderat magnalia veri Dei, et quando deserens domum David et
templum Domini, duos vitulos sibi statuit, imo et quoties illos vel
illos gentium deos adoravit. Amplius autem quando Barabbam sibi dimitti,
Christum autem crucifigi petivit, duas iniquitates fecit, dupliciter
peccavit, bonum reprobans, et malum eligens; dulce amarum, et amarum
dulce ponens; tenebras lucem, et lucem tenebras appellans. Cum igitur
corripientur propter duas iniquitates suas, congregabuntur, ait, super
eos populi, ut videlicet propter seditionis auctorem, quem sibi
elegerunt, tradantur in manus gladii, et propter hoc quod Christum
negaverunt, vulpium, id est malignorum spirituum partes sint. Sequitur:
Ephraim vitula docta diligere trituram, et ego transivi super
pulchritudinem colli ejus. Ascendam super Ephraim, arabit Judas,
confringet sibi sulcos Jacob. Quaerebas forte admirans quae causa vel
quod vinculum tam forte populum illum idololatriae subligatum, tandiu
tenuerit ex diebus Gabaa, imo ex diebus Aegypti, sicut superius ait,
ista subsannatio eorum in terra Aegypti (Ose. VII). Quasi istud
quaereres, causam veram habili atque eleganti similitudine convenienter
exprimit. Ephraim, inquit, vitula docta diligere trituram. Consuetudo
hic terrae promissionis tangitur, ubi vitulae cum caeteris animalibus
fruges terere consueverunt. Cum autem gravissimo labore fatigantur,
solent prodire ab area. Iterum autem diligentes aream, eo quod fruges in
ea comedant, unde est illud: Non alligabis os bovi trituranti (I Cor.
IX), sponte ad aream redeunt. Igitur Ephraim similis est vaccae vitulae,
quia didicit aream terere. Et non solum didicit, verum etiam a nimia
consuetudine coepit amare quod docta est, licet trituratio laborem
inferat. Sic et populus Israeliticus, licet frequenter affligeretur, et
multa adversa pateretur propter idololatriam, tamen voluntates suas, et
ingluviem ventris sequi desiderans, ultro ad idola revertebatur. Poterat
hoc ipsum alia quacunque similitudine quam per ejusmodi vitulam
designari, sed mira proprietate usus est intuitus spiritus prophetici,
dum talem proponere similitudinem maluit. Nam quia vitulos colebat
Ephraim sive Israel scissus a domo David, imo et coluit ab initio
vitulum, quando egressus est de terra Aegypti, pulchre nimis eadem gens
hic vitula dicta est, dum arguitur, quod a vero Deo fornicando cultui
vitulorum succubuerit. Magnam deinde sonat iram dicendo, et ego transivi
super pulchritudinem colli ejus; ascendam super Ephraim. Pulchritudo
namque colli superbiam designat eorumdem peccantium, et in peccatis suis
complacentium sibi. Porro transitus sive ascensus, de quo dicit: Ego
transivi sive ascendam Ephraim, tam futuro quam praeterito tempore
certissimum esse significans quod facere intendit, vindicta est eadem
quam in Exodo legimus praescriptam his verbis: Populus durae cervicis
es, semel ascendam in medio tui, et delebo te (Exod. XXXIII). Nec vana
illa comminatio exstitit. Semel enim ascendit, semel homo natus est,
semel passus, mortuus est et resurrexit, et in coelum ascendit, et tunc
demum illum populum dura cervice ascensus sui nimis impatientem delevit.
Quod hic pulchritudo colli, hoc ibidem dicitur ornatus, cum Dominus
dicit: Jam nunc depone ornatum tuum, ut sciam quid faciam tibi (ibid.).
Deposuerunt ergo filii Israel ornatum suum a monte Oreb. Quandiu
peccator ornatus incedit, id est in peccatis suis superbit, quandiu
pulchram cervicem erigit, complacendo sibi, laetabundus quod male
fecerit, et exsultans in rebus pessimis (Prov. II), quodammodo nescit
Deus quid faciat illi, nescit misericordia quali aditu ad illum veniat
remota severitate judicii, atque idcirco cum dixisset sententiam
judicialem, populus durae cervicis es, semel ascendam in medio tui et
delebo te, protinus consilium offerens, jam nunc, ait, depone ornatum
tuum, ut sciam quid faciam tibi, id est humiliare poenitendo, ut
miserear tui. Igitur quod hic ait, et ego ascendi sive ascendam super
pulchritudinem colli ejus, videlicet vitulae diligentis trituram, id est
populi toties tamque pertinaciter recurrentis ad idololatriam, illam
designat iram, quam tunc idem populus bibit usque ad fundum calicis,
quando Deus homo factus in medio ejus ascendit. Ex tunc enim confracta
est pulchritudo cervicis, quia ceciderunt in ore gladii, et in omnes
gentes captivi ducti sunt (Luc. XXI) peccatores superbi. Porro idem
ascensus, sicut in ruinam superborum blasphemantium, ita et in
resurrectionem positus est humilium credentium atque confitentium.
Sequitur ergo: Arabit Judas, confringit sibi sulcos Jacob. Ecce videmus
et orbis universus novit quia contrita cervice Ephraim aravit Judas, et
Jacob sulcos sibi confregit, quia disperditis incredulis Judaeis, qui
negaverunt filium David, sicut olim recesserat Ephraim a domo David,
evangelicae praedicationis vomer corda gentium exaravit, et Jacob, id
est supplantator, videlicet gentilis populus sulcos sibi confregit,
agriculturam exercens ad seminandum vel recipiendum semen verbum Dei.
Judas aravit, quandoquidem Judaeis erant apostoli secundum hoc ipsum
nomen, quod est Judas, id est confessio, primi confitentes Christum
Filium Dei vivi gentibus praedicaverunt. Ipsae autem gentes Jacob
effectae sunt, quia supplantaverunt Esau, dum primogenita salutis
tulerunt, quae fuerant Judaeorum. Arando sulci fiunt, confringendo autem
sulcos; id quod aratum est, idoneum fit ad semen contegendum atque
confovendum. Congratulatur protinus propheticae gratiae spiritus
agricolis sive aratoribus istis, et dicit: Seminate vobis in justitia,
metite in ore misericordiae, innovate vobis novale. Seminant quippe
praedicatores, quando verbum annuntiant; metunt autem, quando de
credentium confessione exsultant. Idcirco sic pulchre distinctum est,
seminate vobis in justitia, metite in ore misericordiae, quia videlicet,
sicut Apostolus ait, corde creditur ad justitiam, ore autem confessio
fit ad salutem (Rom. X). Et quia sua quisque justitia vel salute
contentus esse non debet, sed dare operam, ut etiam alios salvet,
subjungit atque ait: Innovate vobis novale. Novale quippe innovare, est
inculta prius loca excolere, utpote saltibus explanare. Porro gentes
prius erant quasi silvae, nimirum a feris, videlicet malignis spiritibus
obsessae. Nam econtra comparatione gentium Judaei domus erant pulchrae,
terra culta et civitates opulentae. Unde Psalmista cum dixisset: Ecce
audivimus eam (Psal. CXXXI), scilicet Ecclesiam, sive Dominicae
Incarnationis et sanctificationis ejus arcam in Ephrata, quae est
Bethleem, per Ephratam, Judaeos intelligi volens, statim quia de Judaeis
ad gentes eadem sanctificationis arca transivit, subjunxit atque ait:
Invenimus eam in campis silvae (ibid.), id est in gentibus, qui de silva
campi, de fructuosis cultiles facti sunt et fecundi. Igitur innovate
vobis novale, id est gentibus Evangelium Christi praedicando, novam
Ecclesiam, novum acquisitionis populum vobis parate, Deo ad vestram
salutem et gloriam acquirite. Et quia cum plenitudo gentium
subintroierit (Rom. XI), futurum est, ut cum misericordia respiciat
vitulam, id est Synagogam illam, cujus super pulchritudinem colli, nunc
tam severe transivit. Sequitur et dicit: Tempus autem requirendi
Dominum, cum venerit qui docebit vos justitiam. Tempus quippe requirendi
Dominum reliquiis Israel tunc erit, cum plenitudo gentium subintroierit.
Tunc enim veniet Dominus et docebit eos justitiam, iniquitate aversa,
quemadmodum et Apostolus cum dixisset, quia caecitas ex parte contigit
in Israel, donec plenitudo gentium subintroierit, et sic omnis Israel
salvus fieret, testimonium propheticum apponens, sicut, ait, scriptum
est: Veniet ex Sion qui eripiat et avertat impietatem ab Jacob (Isa.
LIX).
|
|