CAPUT XII. De eo quod ait:

“Deum time, et mandata ejus observa, hoc est enim omnis homo,”

et quod absque timore Dei, omnis homo vivens sit vanitas.

Pro intentione libri hujus Ecclesiastes, ad hoc breviter dicendum quod in solo sit Deo sperandum, quoniam satis dictum arbitramur pro eo, neque quod in homine, neque in alia creatura sperandum sit. In plerisque psalmorum sic fecerat et pater David, ubi dixit quod supra memoravimus:

“Verumtamen universa vanitas omnis homo vivens (Psal. XXXVIII),”

etc. Hoc demonstrare intendens, quod neque in homine, neque in thesauro hominis sperandum sit, protinus ait:

“Et nunc quae est exspectatio mea?”

(Ibid.) quod idem est, ac si dicat: In quo ergo sperabo? nonne in Domino? Itemque cum dixisset:

“Nolite confidere in principibus, in filiis hominum, in quibus non est salus;”

causam quoque subjunxit cur in illis non sit sperandum, dicens:

“Exibit spiritus ejus,”

videlicet hominis,

“et revertetur homo in terram suam; in illa die peribunt omnes cogitationes eorum,”

protinus exclamavit:

“Beatus cujus Deus Jacob adjutor ejus, spes ejus in Domino Deo ipsius (Psal. CXLV),”

et caetera usque in finem psalmi. Quibus verbis spem excitare nititur excitatione rationabili, ut bonum quod permanet praeferendum esse sentias omni quod transit. Juxta hunc sensum concionator iste, concionis multitudinem ab immoderato amore rerum transeuntium revocare, et ad aeternorum spem bonorum excitare cupiens, et hoc multiplici ratione peragens, talem in ultimo facit conclusionem:

“Finem loquendi omnes pariter audiamus: Deum time, et mandata ejus observa, hoc est enim omnis homo. Et cuncta quae fiunt, adducet Deus in judicium, pro omni errato, sive bonum, sive malum (Eccle. XII).”

Quomodo sapit tibi in palato cordis quod dixit:

“Hoc est enim omnis homo?”

Verbum est, qualem sensum efficit intellectui tuo? Talem nimirum efficere debet, qui pertineat ad eamdem rationem, qua dixit aeternus et incommutabilis Deus:

“Ego sum qui sum. Haec dices filiis Israel: Qui est, misit me ad vos (Exod. III).”

Egerat enim ab initio libri de corruptione vanitatis, et cuncta corripiens sive discutiens, comprobaverat, quia omne vanum, omne quod transit, utique sic est, quasi non sit, nec ipsum hominem excipiens quicunque in vanitate ambulavit. Ait enim:

“Dixi in corde meo de filiis hominum, ut probaret eos Deus, et ostenderet similes esse bestiis. Idcirco unus interitus est hominis et jumentorum, et aequa utriusque conditio (Eccle. III).”

Et caetera quorum supra meminimus, cum illo psalmi versiculo:

“Verumtamen universa vanitas, omnis homo vivens (Psal. XXXVIII).”

Ut ergo sciat omnis concio per quid fieri debeat, ut humana creatura liberetur a servitute corruptionis. Homo jam non sit vanitas, habens esse, habens participationem in idipsum cum aeterno illo qui dicit.

“Ego sum qui sum.”

---

“Hoc est, ait, omnis homo,”

Deum timere, et mandata ejus observare (Eccle. XII). Ablativo casu dictum grammatici intelligunt hoc, ac si diceret: Deum timendo, et mandata ejus observando, accipit esse homo, et gratia est, adhaerendo Deo, qui natura est; nam qui adhaeret Deo, unus Spiritus est (I Cor. VI). Alias autem homo sive sit rex Israel in Jerusalem, sive rex in Babylone praepotens, quantiscunque affluat deliciis et fruatur bonis, aedificans sibi domos et plantans vineas, faciens hortos et pomaria et exstruens aquarum piscinas, possidens servos et ancillas, armenta quoque et magnos ovium greges, coacervans sibi argentum et aurum, faciens sibi cantores et cantatrices, scyphos et urceos ad vina fundenda, quid prodest? Et haec omnia vana sunt, et ipsa vanitas est (Eccle. II).