|
Denique arbitramur, Apostolum nusquam certius respexisse aut respicere
potuisse, ut ad Romanos scribens, redargutis vehementissime peccatis
gentilium, diceret protinus conversus ad Judaeum: Propter quod
inexcusabilis es, o homo omnis qui judicas. In quo enim judicas alterum,
teipsum condemnas: eadem enim agis quae judicas (Rom. II), et caetera.
Revera si nosse cupis, quam vere Judaeo judicanti gentilem dixerit:
Eadem enim agis quae judicas mala haec loco praesenti conscripta de
Judaeis, confer malis, quae de gentibus Apostolus commemoravit illic, et
luce clarius liquebit, quia mala illorum, et mala istorum, non utique
similia, verum eadem sunt. Verba quidem diversa, sed res eaedem sunt.
Illud breviter praelibandum, quia sicut Apostolus illic ait: Propter
quod tradidit illos Deus, videlicet gentiles, in desideria cordis eorum,
et in immunditiam (Rom. I), et hoc ipsum traditionis verbum tertio
repetivit, dicens: Propterea tradidit illos Deus in passionibus
ignominiae. (ibid.) Itemque: Et sicut non probaverunt Deum habere in
notitia, tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea quae non
conveniunt (Rom. I). Ita et hic Judaeum fornicantem idem Deus tertio
tradit vel tradi jubet, dum derelinquit et redargui prohibet. Primo
namque dicit: Verumtamen unusquisque non judicet, et non arguatur vir:
populus enim tuus sicut hi, qui contradicunt sacerdoti. Secundo autem:
Non visitabo super filias vestras, cum fuerint fornicatae, et sponsas
vestras cum adulteraverint, quoniam ipsi cum meretricibus versabantur,
et cum effeminatis sacrificabant. Deinde tertio: Particeps idolorum
Ephraim, dimitte eum. Separatum est convivium eorum, fornicatione
fornicati sunt. Sano quippe intellectui non aliud est quod juxta
Apostolum Deus gentiles tradidit, quam quod juxta nunc prophetam Judaeum
virum vetuit argui, non visitare se dixit, dimitti jussit, videlicet
secundum desideria cordis sui. Item, quod de gentibus Apostolus ait,
repletos omni iniquitate, malitia, fornicatione, avaritia, nequitia,
plenos invidia, homicidio (ibid.), et caetera, hoc idem de Judaeis
propheta hic enuntiat, brevius tamen, cum dicit: Maledictum et
mendacium, et homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, et
sanguis sanguinem tetigit. Unde miranda et laude digna vere sapientis
Apostoli dispensatio, qui in disceptatione Judaeorum et gentilium, quae
causa fuit scribendi Epistolam ad Romanos, ut utrosque compesceret,
prius gentiles tetigit quam Judaeos. Quam ob causam? Videlicet quia ex
ex Judaeis quidem omnium gentium contemptoribus totum certamen
oriebatur, et reatus eorum major erat, quia legem habentes, legis erant
praevaricatores atque idcirco prius ipsi debuerant repercuti, et ostendi
sibimet quales fuerint, sed gentiles ad audiendum patientiores erant.
Laudabilis ergo, ut jam dictum est, dispensatio sive discretio
redarguentis Apostoli quia redargutionem illorum differens, qui
merebantur quidem magis et prius redargui, sed minus erant patientes,
prius illos redarguit qui minus quidem damnabiles, sed magis erant
patientes. Igitur, ut supra diximus, prolixum sermonis hujus prophetici
capitulum causa hic postulabat praescribi et sermoni apostolico
conferri, sed nos utrisque summam sic tetigisse contenti, deinceps
carptim singula percurramus, paulatimque singula horum qualiter singulis
Apostoli dictis consonent intueamur. Ait: Non est veritas, et non est
misericordia, et non est scientia Dei in terra. Idcirco, inquit,
judicium est Domino cum habitatoribus terrae; judicium, inquam, et non
misericordia, neque enim addam ultra misereri domui Israel, quia in
terra, id est eisdem habitatoribus terrae, non est veritas, et non est
misericordia, et non est scientia Dei. Tria haec, si bene considerentur,
digna sunt ut ubicunque fuerint, cedat judicium et accedat misericordia
Dei; ubicunque autem non fuerint, misericordia locum non habeat,
judiciumque fiat. Ubi namque non est veritas, illic neque confessio
peccatorum est: et econverso, ubi confessio peccatorum non est, illic
veritas non est. Si dixerimus, inquit Apostolus, quia peccatum non
habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est (I Joan. I).
Ecce autem hic, paucis interjectis, dicitur: Verumtamen unusquisque non
judicet, et non arguatur vir: populus enim tuus, sicut hi, qui
contradicunt sacerdoti. Nimirum contradicere sacerdoti, est peccatum
defendere; quia sacerdotis officium est populum de peccato arguere.
Igitur sicut in gentibus veritas non erat, ita et in Judaeis, sive in
illo carnali Israel veritas non fuit aut est. At vero acerbius istam
veritatis absentiam in gentibus redarguit Apostolus, cum dicit:
Revelatur enim ira Dei de coelo super omnem impietatem et injustitiam
hominum eorum, qui veritatem Dei in injustitia detinent; quia quod notum
est Dei, manifestum est illis (Rom. I), et caetera. Ergo ut culpa
Judaeorum contra veritatem, culpae gentilium veraciter aequiparetur,
quaeramus, et mox occurret quomodo et illi veritatem Dei in injustitia
detinuerunt. Formatis namque vitulis aureis, dixerunt: Hi sunt Dei tui,
Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti (III Reg. XII). In hac
injustitia, tam Hieroboam, quam populus veritatem Dei detinuit atque
depressit: non enim ignorabant, sed ignorantiam simulabant, quia quod
notum est Dei, manifestum erat in illis, non tantum, sicut gentilibus, a
creatura mundi, sed plus quam gentilibus a Scriptura susceptae legis. Ad
summum, quia sciderant sese a domo David, illa veritas non erat in eis,
de qua idem dicit: Juravit Dominus David veritatem, et non frustrabitur
eam, de fructu ventris tui ponam super sedem tuam (Psal. CXXXI).
Misericordia quoque non est in eis, inquit, et hoc par est ei quod
itidem Apostolus de gentilibus dicit: Sine affectione, absque foedere,
sine misericordia (Rom. I). Usque adeo, et isti erant sine misericordia,
ut nec etiam jejunantes misereri scirent, sicut sub eisdem temporibus de
ipsis dixit et scripsit Isaias: Ecce in die jejunii vestri invenitur
voluntas vestra, et omnes debitores vestros repetitis. Ecce ad lites et
contentiones jejunatis, et percutitis pugno impie (Isa. LVIII).
Utbreviter multa, quae hinc dici poterant, concludam, cum dicit: Non est
misericordia, consequitur, quia nec est dilectio sive charitas, non
solummodo in proximum, verum etiam in Deum. Qui enim non diligit
proximum, nec miseretur proximo, constat, quia nec diligit Deum. Hinc
Joannes dicit: Qui habuerit substantiam mundi hujus, et viderit fratrem
suum necesse habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas
Dei manet in eo? (I Joan. III.) Justum ergo etiam pro hoc judicium
Domino ut videlicet quia non diligunt nec ipsi diligantur, quia non
miserentur nec ipsi misericordiam consequantur, sicut jam superius, cum
dixisset: Et voca nomen ejus Absque misericordia, confestim ait: Quia
non addam ultra misereri domui Israel, sed oblivione obliviscar eorum.
Et non est, ait, scientia Dei in terra. Hoc loco, si ad versiculum
respicias qui postmodum sequitur: Quia tu scientiam repulisti, repellam
te, ne sacerdotio fungaris mihi; nimirum quod hic de Judaeis sive
Israeliticis dicit, par est ei, quod de gentilibus itidem Apostolus ait:
Quia non probaverunt Deum habere in notitia (Rom. I). Hoc de illis
dixit, quibus non quidem ex lege promptum erat, Dei notitiam habere, sed
nihilominus poterat illis notum esse; imo nec ipsam ejus notitiam non
poterant non habere. Deus enim, inquit, illis manifestavit. Invisibilia
enim ipsius a creatura mundi, per ea quae facta sunt, intellecta
conspiciuntur; sempiterna quoque virtus ejus et divinitas, ita ut sint
inexcusabiles (ibid.). Quanto magis de Judaeis idem dici convenit,
quibus non tantum a creatura mundi, verum ex lege scripta propositam
constat fuisse scientiam sive notitiam Dei? Porro de verbo, quo ait,
quodque jam ex parte commemoratum est: Quia tu scientiam repulisti,
postmodum suo loco plenius dicendum erit. Sequitur: Maledictum, et
mendacium, et homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, et
sanguis sanguinem tetigit. Sine dubio et hoc illi par est, quod de
gentilibus ibidem loquens Apostolus: Repletos, ait, omni iniquitate,
malitia, fornicatione, avaritia, nequitia, plenos invidia, homicidio,
contentione, dolo, malignitate, susurrones, Deo odibiles, contumeliosos,
superbos, elatos, inventores malorum, parentibus non obedientes,
insipientes, incompositos. Nam quod sequitur, sine affectione, absque
foedere, sine misericordia, idem est, ut jam ante diximus, quod hic
praemissum est. Non est enim veritas, non est misericordia. Quod ille
gentiles talibus repletos ait, hoc idem iste de Judaeis sufficienter
exprimit verbo inundationis, dicendo: Inundaverunt; quod nimirum non
mediocritatis, sed plenitudinis est verbum. Idcirco haec dicimus, et
idcirco hujus prophetici et illius apostolici loci collationem facimus
et facturi sumus, ut memoriam non excidat, quod, sicut jam ante diximus,
rectissime Apostolus enumeratis gentilium vitiis, conversus ad hominem
Judaeum: Inexcusabilis es, inquit, qui judicas, eadem enim agis quae
judicas (Rom. II). Caetera, cum per se satis pateant, de hoc uno quod
ait: Et sanguis sanguinem tetigit, quaeritur, quid sit. Nam recte quidem
intelligitur ac si dictum esset: Peccatum peccato superadditum vel
appositum est, quia solet sanguinis nomine peccatum designari, ut illic:
Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae (Psal. L.), sed hoc
sensu nihil aliud dixisse videtur quam praecedentia sonuerunt. Dicendo
namque: Maledictum, et mendacium, et homicidium, et furtum, et
adulterium inundaverunt; quid aliud sonat, quam peccatum peccato
superadditum? Ergo cum dicit: Et sanguis sanguinem tetigit, videtur
consanguinitas culpari, quia contra legem Dei est, dicentis: Omnis homo
ad proximam sanguinis sui non accedat (Levit. XVIII). Talibus ac tantis
praemissis malis: Propter hoc, inquit, lugebit terra, et infirmabitur
omnis, qui habitat in ea, in bestia agri, et volucre coeli, sed et
pisces maris congregabuntur. Sensus iste est: Quia mala haec quae
praedixi inundaverunt; terra ipsa quae non peccavit aut peccare potuit,
utpote res inanimata, vindictae participationem sustinebit; et lugebit,
id est delectabilis species ejus non erit, versis in contrarium sive
intemperiem elementorum naturis, et deficientibus pariter cum hominibus
his quae ad usum creata sunt hominis, scilicet bestiis agri, et
volucribus coeli, et piscibus maris. Congregabuntur, ait, pisces maris,
id est, simul adducentur ut ipsi quoque partem sustineant vindictae pro
peccato hominis, et diminuatur copia bonorum omnium non solum in agris,
verum etiam aquis. Sequitur: Verumtamen unusquisque non judicet, et non
arguatur vir. Miro modo qui sic peccata punit, peccantes vetat judicari,
prohibet argui. Cur ita velit, continuo causam subjungit: Populus enim
tuus sicut hi, qui contradicunt sacerdoti. Hic meminisse oportet illius
versiculi: Exacerbavit Dominum peccator, secundum multitudinem irae suae
non quaeret (Psal. IX). Quis peccator, vel quando exacerbavit Dominum?
Nimirum ille peccator, qui, cum venerit in profundum malorum, contemnit
(Prov. XVIII), tunc exacerbat Dominum, quando peccatis suis rebellionem
addit et opera sua defendit, sicque, (ut alibi scriptum est), currit
adversus Dominum extento collo, et pingui cervice armatus est (Job XV).
Istud, sive peccata istius, secundum multitudinem, inquit, irae suae non
quaeret, id est, nequaquam in virga iniquitates ejus, neque in
verberibus peccata ejus visitabit; sed tacebit nunc, locuturus tempore
alio. Dicet enim: Haec fecisti, et tacui (Psal. XLIX). Igitur, cum
dicit: Unusquisque non judicet, et non arguatur vir; populus enim tuus
sicut hi, qui contradicunt sacerdoti, magnam nimis iram intendit; quia
secundum multitudinem irae suae non quaeret, non judicat, non arguit, ut
auferat misericordiam suam ab eis, sicut in initio dixerat: Quia non
addam ultra misereri domui Israel. Item: Quia vos non populus meus, et
ego non ero Deus vester. Quid enim est, quod ait. Populus enim tuus,
sicut hi qui contradicunt sacerdoti, nisi ac si diceret: Quia rebelles
sunt et in superbiam elati, peccata sua defendunt? Sacerdotis namque
officium est, ut jam ante praelibavimus, populum vice Dei de peccatis
arguere. Qui ergo sacerdoti contradicunt, secundum exemplum Adae qui Deo
contradixit, dum peccatum suum defendit atque idcirco sicut ille de
paradiso, sic iste, quicunque est, a Dei regno et ab Ecclesia praesenti
pellitur, ut hic idem populus in Assyrios. His dictis confestim ad ipsum
populum apostropham facit et dicit: Et corrues hodie, et corruet etiam
propheta tecum. Me non judicante, me non arguente, pro eo quod sis, o
popule, sicut hi, qui contradicunt sacerdoti, corrues hodie, subauditur
iniquitate; quae ruina hodie fit, sive hodierna est, videlicet ad
distinctionem sequentis ruinae, qua rues post haec in poenam gehennae,
qui hodie ruis in foveam culpae. Ruet etiam propheta tecum; subauditur
caecus, qui tibi caeco ducatum praebet, quia pseudopropheta est. Quales
nimirum prophetae Baal exstiterunt CCCCL viri, qui ruinae primitias
perpessi sunt, quando Helias pro Domino zelatus, illos occidit (III Reg.
XVIII). Itaque, te ruente hodie, quia caecus est, ruet etiam propheta
tecum, nihilominus caecus. Nunquid enim potest caecus caeco ducatum
praebere? Nonne ambo in foveam cadent? (Matth. XI.) Nam de ipsa
caecitate mox sequitur: Nocte tacere feci matrem tuam. Quid enim de
nocte dicit, nisi de ignorantiae tenebris? Denique et continuo
subjungit, exprimens noctem illam: Conticuit populus meus, eo quod non
habuerit scientiam. Quod autem eadem inscitiae nox voluntaria fuerit,
quod illas ignorantiae tenebras sponte admiserit, nolendo intelligere ut
bene ageret (Psal. XXXV), sequeus versiculus testis est: Quia tu
scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. Quod si
adhuc quaeritur ubi vel quando, quid dicendo, quid agendo, populus ille
scientiam Dei repulerit? Ecce in libro Regum scriptum est: Pro loquente
Hieroboam, omnis multitudo Israel, cum dixisset ad Roboam filium
Salomonis: Pater tuus durissimum jugum imposuit nobis, et caetera,
repente conclamavit: Quae nobis pars in David, vel quae nobis haereditas
in filio Isai? Redi in tabernacula tua, Israel. Nunc vide domum tuam,
David. Recessitque Israel a domo David (III Reg. XII). Nimirum sic
recedendo, scientiam repulit, scire nolens, attendere contemnens quod
scientia et salus esset ex domo David, cui juraverat Dominus, dicens: De
fructu ventris tui ponam super sedem tuam (Psal. CXXXI). Repellendo ergo
David, nonne illum in quo vera scientia est, fructum ventris ejus
repulit? Excogitato namque consilio, Hieroboam fecit duos vituios
aureos, et dixit eis: Nolite ultra ascendere in Hierusalem. Ecce dii
tui, Israel, qui eduxerunt te de terra Aegypti. Igitur ista nox, ista
scientiae repulsio de qua culpatur populus hic, par illi est, quod loco
saepe dicto Apostolus de gentibus ait: Quia cum cognovissent Deum, non
sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in
cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes
enim se esse sapientes, stulti facti sunt, et immutaverunt gloriam suam
in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum, et
quadrupedum, et serpentium (Rom. I). Nonne faciendo vitulos et colendo
illos, immutaverunt gloriam suam Hieroboam et omnis Israel in
similitudines ejusmodi, praesertim cum de alio quoque tempore Psalmista
dixerit contra eumdem populum, non utique gentium, sed Judaeorum:
Mutaverunt gloriam suam in similitudinem vituli comedentis fenum (Psal.
CV). Vere ergo istorum quoque obscuratum est insipiens cor, non minus
quam gentilium et ipsa cordis obscuratio, nox est de qua nunc dicit:
Nocte tacere feci matrem tuam. Matrem sane populi dicit, magistram ejus
Synagogam. Haec nimirum nocte tacere compellitur, dum propter
insipientis et obscurati cordis tenebrosam ignorantiam, docendi
auctoritas sive locus ille aufertur. Tacente autem matre quae docebat,
necessario conticuerunt, id est simul tacuerunt et filii qui docebantur.
Confestim ergo conversus ad eos, qui mirarentur tinnientibus utrisque
auribus, et dicerent: Quare sic fecit Dominus terrae huic, et populo
huic? (III Reg. IX.) Idcirco, ait, conticuit populus meus, quia non
habuit, imo habere noluit scientiam. In quo conticuit? In eo videlicet
quod celebrare vel celebris esse desiit, quia festivitates ejus, Sabbata
ejus, neomenias sive Kalendas ejus, et omnia festa temporalia ejus ego
projeci. Satius namque mihi est ut in captivitatem ducti conticescant,
quam ut sub nomine meo coram vitulis suis tripudient, et cantando
subsiliant. Dicoque populo huic: Aufer a me tumultum carminum tuorum
(Amos V); descende, et tace in terram captivitatis, in terram
Assyriorum. Quod si adhuc murmurat, et dicit: Quare sic factum est mihi?
dico illi: Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio
fungaris mihi. Itaque sacerdotio nequaquam fungi et conticescere, paria
sunt; quia videlicet sicut in functione sacerdotii pollet eloquii
libertas, sic econtra in defunctione vel depositione sacerdotii cadit
loquendi auctoritas. Sequitur: Et oblita es legis Dei tui, obliviscar
filiorum tuorum et ego. Oblivio pro contemptu ponitur hic, quemadmodum
et illic, cum dixisset Psalmista: Et mutaverunt gloriam suam in
similitudinem vituli comedentis fenum (Psal. CV), continuo subjunxit:
Obliti sunt Deum, qui salvavit eos (ibid.). Causa namque similis, imo
eadem vel major praecesserat, ut diceret hic: Et oblita es legis Dei
tui, quia videlicet tunc unum in deserto fecerat vitulum, nunc autem
duos, alterumque eorum in Dan, et alterum posuerunt in Bethel (III Reg.
XII). Loquitur autem conversus ad illam, de qua dixerat: Nocte feci
tacere matrem tuam, videlicet matrem populi Synagogam, sive sacerdotum
aut seniorum coetum, de quorum regimine vel magisterio populares
pendebant. Oblita ergo es legis, id est contempsisti legem Dei tui: par
pari refero, quia obliviscar filiorum tuorum, id est contemnam filios
tuos et ego, quemadmodum et superius dixit, quia non addam ultra
misereri domui Israel, sed oblivione obliviscar eorum. His dictis ad
illam matrem, id est sacerdotum et magistrorum turbam sive multitudinem,
rursus ad auditores convertitur, et de eisdem taliter conquerendo
loquitur: Secundum multitudinem eorum sic peccaverunt mihi, gloriam
eorum in ignominiam commutabo. Peccata populi mei comedent, et ad
iniquitatem eorum sublevabunt animas eorum. Et erit sicut populus, sic
sacerdos; et visitabo super eum vias ejus, et cogitationes ejus reddam
ei. Secundum multitudinem, inquit. Quidquid extra rationem numerumque
vel ordinem legitimum effluit vel supercrescit, recte multitudo sive
multiplicitas vocari debet. Constat autem, quia diebus illis turba
sacerdotum ultra statutum sanctae legis ordinem terminumque excreverat.
Scriptum est enim: Et fecit Hieroboam fana in excelsis, et sacerdotes de
extremis populi, qui non erant de filiis Levi (III Reg. XII). Item et
alibi scriptum est: Quia quicunque volebat implebat manum suam, et
fiebat sacerdos excelsorum (III Reg. XIII). Ita multiplicati sacerdotes
fuerant, utpote indifferenter assumpti de cunctis tribubus. Rex ille, ut
patabat, sapienter sibi providerat, qui ut sacerdotum multitudinem
haberet, sacerdotes sibi de extremis populi fecerat. Tales quippe,
quanto in plebe viliores, tanto ad honorem illum promptiores. Et gavisi
sunt sese officio supergredi populum, qui conditione extrema latebant
intra vel infra populum. Ait ergo: Secundum multitudinem eorum, sic
peccaverunt mihi, id est quanto plures sunt vel fuerunt, tanto magis
populum ut in me peccaret, deceperunt. Econtra quid ego? Gloriam,
inquit, eorum in ignominiam commutabo. Et est sensus: Quoniam ipsi
gloriam suam et olim in similitudinem vituli comedentis fenum (Psal.
CV), et nunc in similitudinem vitulorum comedentium fenum commutaverunt,
eveniet illis ut sint ejusmodi, de quibus recte dicatur: Quorum Deus
venter est, et gloria in confusione ipsorum (Philip. III). In quo enim
judicantur isti ventrem suum habere Deum? Videlicet in eo quod sequitur:
Peccata populi mei comedent. Nimirum sacerdotes de extremis populi, ut
jam dictum est, assumpti, conditionem sive paupertatem pristinam
superare certabant, et qui illos constituerat Hieroboam, veram sanctae
legis imitationem se fecisse simulabat. Nam quia praeceperat lex, ut
filii Levi possessiones proprias non habentes, decimas et oblationes a
populo susciperent, et inde sumptus haberent, hic de extremis populi
sacerdotes fecerat ut tot decimas atque oblationes accepturi, quanto
fuerant extremi, tanto magis avidi ad colendum mendacium, populumque
decipiendum sese accingerent (Num. XVIII). Peccata ergo, inquit, populi
mei comedent, id est sicut coeperunt, quoad poterunt, comedere non
desinent. Peccata namque populi comedebant qui pro hoc solum, ut ipsi
decimas atque oblationes caperent, populum in peccatis et in mendacio
detinebant, per omnia aeque, ut gentiles illa Apostoli sententia digni,
quam loco saepe dicto taliter emittit: Revelatur enim ira Dei de coelo
super omnem impietatem et injustitiam hominum eorum, qui veritatem Dei
in injustitia detinent; quia quod notum est Dei, manifestum est in illis
(Rom. I). Neque enim ignorabant sacerdotes ejusmodi nihil veri esse in
vitulis illis aureis; sed veritatem detinebant, veritatem in corde
abscondebant, et mendacium praedicabant labiis, dicentes: Isti sunt dii
tui, Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti (III Reg. XII). Faciebant
hoc nebulones et gulae propriae servi, ut peccata populi comederent, qui
cum essent de extremis populi non tantum haberent ad comedendum, nisi
populus peccaret, nisi vitulos pro Deo colens, ipsos pro sacerdotibus
levitici generis honoraret, dando et offerendo quod ventribus eorum
sufficeret. Illi accipientes, dantem beatificabant; et revera morientes,
id est ad mortem peccantes, quasi de vita securos reddebant. Unde cum
dixisset: Peccata populi mei comedent, continuo subjunxit: Et ad
iniquitatem eorum sublevabunt animas eorum. Iniquitas quippe illorum
erat discessio a domo David, et a templo Domini, et aureorum cultus
vitulorum. Ad hanc nimirum iniquitatem sublevabant animas eorum,
confortantes eos dictis mendacibus, ut in vitulis illis tanquam in Deo
confiderent, nihil metuerent tanquam minorem habentes in auro illo
divinitatem, eo quod vituli pulchri formati essent, et festivitates
opulentas apud illos saepe celebrarent. De ignominia, quam dicit: Et
gloriam eorum in ignominiam commutabo, postmodium latius edisserit. Nam
interposito: Et erit sicut populus, sic sacerdos; et visitabo super eum
vias ejus, et cogitationes ejus reddam ei, continuo subjungit: Et
comedent, et non saturabuntur; fornicati sunt, et non cessaverunt,
quoniam Dominum dereliquerunt in non custodiendo. Fornicatio, et vinum,
et ebrietas aufert cor. Populus meus in ligno suo interrogavit et
baculus ejus annuntiavit ei. Spiritus enim fornicationum decepit eos, et
fornicati sunt a Deo suo. Super capita montium sacrificabant, et super
colles accendebant thymiama, et subtus quercum, populum et terebinthum,
et quia bona erat umbra ejus. Ideo fornicabuntur filiae vestrae, et
sponsae vestrae adulterae erunt. Non visitabo super filias vestras, cum
fuerint fornicatae, et super sponsas vestras, cum adulteraverint;
quoniam ipsi cum meretricibus conversabantur, et cum effeminatis
sacrificabant, et populus non intelligens vapulabit, si fornicaris tu,
Israel, non derelinquat [al. delinquat] saltem Juda. Nolite ingredi in
Galgala, et ne ascenderitis in Bethaven, neque juraveritis: Vivit
Dominus. Quoniam sicut vacca lasciviens, declinavit Israel. Nunc pascet
eos Dominus, quasi agnum in latitudine. Particeps idolorum Ephraim,
dimitte eum. Separatum est convivium eorum, fornicatione fornicati sunt.
Dilexerunt afferre ignominiam protectores ejus. Ligavit eum spiritus in
alis suis, et confundentur a sacrificiis suis. Totus hic locus illi de
Apostolo similis est sensu et ordine, ab eo quod ait: Propter quod
tradidit illos Deus in desideria cordis eorum in immunditiam, ut
contumeliis afficiant corpora sua in semetipsis, usque ad illud: Qui cum
justitiam Dei cognovissent, non intellexerunt, quoniam qui talia agunt
digni sunt morte (Rom. I). Et notandum illud maxime quod, sicut
Apostolus, cum tertio dicat de gentibus, tradidit illos Deus, secundo
vel medio loco ignominiam illorum magis expressit, dicendo: Nam feminae
eorum immuta verunt naturalem usum in eum usum qui est contra naturam.
Similiter autem et masculi, relicto natur ali usu feminae, exarserunt in
desideriis suis in invicem, masculi in masculos turpitudinem oper autes
(ibid.) Ita et hic in isto habes de Judaeis. Cum enim primo dixisset:
Verumtamen unusquisque non judicet, et non arguatur vir, et nunc secundo
dicat: Gloriam eorum in ignominiam commutabo. Tertio quoque particeps
idolorum Ephraim, dimitte eum, fornicatione fornicati sunt. Quod idem
est ac si dicat: Tradam, vel trado eum, quo verbo Apostolus usus est,
scilicet in passionem ignominiae, in medio judicii sive judicationis
hujus loco, turpem tam feminarum quam masculorum magis exprimit causam.
Ait enim primum de feminis: Ideo fornicabuntur filiae vestrae, et
sponsae vestrae adulterae erunt. Non visitabo super filias vestras cum
fuerint fornicatae, et super sponsas vestras, cum adulteraverint.
Statimque de masculis subjungit: Quoniam et ipsi cum meretricibus
conversabantur, et cum effeminatis sacrificabant. Nunc ad ordinem
revertamur. Dixerat: Peccata populi mei comedent, judicium commune tam
populo quam sacerdotibus comminatus fuerat dicendo: Et erit sicut
populus, sic sacerdos; moxque comestionis, imo voracitatis nimietatem
culpans: Et comedent, inquit, et non saturabuntur. Statimque subjungit:
Fornicati sunt, et non cessaverunt. Duo mala principalia, scilicet
avaritiam et luxuriam breviter expressit, quam insatiabilia sint.
Avaritia quippe, cum semel animum occupaverit, nihil satis est. Ait
ergo: Comedent et non saturabuntur, id est accipient a populo
sacerdotes, qui de extremis populi constituti sunt, et acceptis, quamvis
plurima sint, contenti non erunt. Item luxuria cum hominem imbuerit,
nunquam dicit: Sufficit (Prov. XXX); et licet ad horam exstinguatur
sitis ejus, statim exardescit. Ait ergo: Fornicati sunt et non
cessaverunt: nam et usque ad decrepitam senectutem in coeno libidinis
computruerunt, juxta illud: Computruerunt jumenta in stercore suo (Joel
I), id est vitam finierunt bruti et immundi homines in peccato suo. Cur
hoc? quare fornicari non cessaverunt, aut cessare potuerunt? Ait:
Quoniam Dominum dereliquerunt. In quo? In non custodiendo, id est in eo
quod se non custodierunt. Potuerant enim se custodire, liberum habendo
arbitrium, simulque Dei quaerendo auxilium. Hoc non fecerunt, sed
legitimum dereliquerunt Dominum, et sponte tyranno mortis, id est
peccato sese subdiderunt. Est autem jus, ut suis quique servi tradantur
dominis. Ergo et peccato debuerunt tradi, tanquam domino suo, quia
omnis, qui facit peccatum, servus est peccati (Joan. VIII). Itaque,
quemadmodum saepedictus Apostolus de gentilibus dicit: Propterea
tradidit illos Deus in desideria cordis eorum in immunditiam, ut
contumeliis afficiant corpora sua in semetipsis, quia commutaverunt
veritatem Dei in mendacium, et creaturae potius quam Creatori
servierunt; ita et de istis dicendum, quia Domino suo spiritui
fornicationis traditi sunt ut fornicarentur, et non cessarent, quia
Dominum dereliquerunt. Fornicatio, inquit, et vinum, et ebrietas, aufert
cor. Populus meus in ligno suo interrogavit, et baculos ejus annuntiavit
ei: spiritus enim fornicationis decepit eos. Vide quo fornicationis
caecus impetus perduxerit eos? Gentiles, quibus istos in peccato per
omnia conferimus, immutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in
similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum, et
quadrupedum, et serpentium. Populus autem meus lignum suum, baculum
suum, pro Deo sibi posuit. Quo ergo iste gentili melior, qui gentilem
judicat? Et vide quam rationabiliter, dicturus tantae amentiae
nimietatem, praemisit: Fornicatio, et vinum, et ebrietas aufert cor, ut
videlicet inexcusabilis sit in eo quod amisit cor, in tantum ut baculum
suum poneret sibi pro Deo. Non enim casu aut fatali necessitate cor suum
perdidit ut in tantam deveniret amentiam; sed fornicando, bibendo vinum,
et inebriando se vim rationis obruit, ut veri Dei et baculi sui non
agnosceret distantiam. Et vere digna et justa peccati exaggeratio, cum
dicit: In ligno suo, et baculus ejus annuntiavit ei, quia videlicet de
eodem ligno et Deum, et baculum sibi fecit, ut sit sensus similis illi,
quo et Isaias idololatriae stultitiam declamat in his verbis: Sumpsit ex
eis videlicet lignis saltus, et calefactus est, et succendit, et coxit
panes. De reliquo autem operatus est Deum, et adoravit, fecit sculptile,
et curvatus est ante illud. Medium ejus combussit igni, et de medio ejus
carnes comedit. Coxit pulmentum, et saturatus est, et calefactus est, et
dixit: Vah, calefactus sum, vidi focum. Reliquum autem ejus Deum fecit,
et sculptile sibi: Cor insipiens adoravit illud (Isa. XLIV). Praeterea
est hic intelligendum genus quoddam divinationis, de quo proprie dictum
sit: Et baculus ejus annuntiavit ei, quod Graeci, ut ait B. Hieronymus,
rabdomitiam vocant. Unde et in Ezechiele legimus, quod virgas suas
miscuerit Nabuchodonosor contra Ammon et Hierusalem, et exie rit virga
contra Hierusalem. Et unde tanta amen tia populo quondam meo? Spiritus
enim, ait, fornicationis decepit eos, et fornicati sunt a Deo suo Quo
uno brevi versiculo, utraque scilicet, tam corporalis quam spiritualis
comprehenditur fornicatio, quia videlicet et spiritualiter fornicati
sunt idololatriam sectando; et corporaliter fornicati sunt contumeliis
corpora sua in semetipsis afficiendo De spirituali fornicatione protinus
dicit: Super capita montium sacrificabant, et super colles accende bant
thymiama. Subter quercum et populum et terebinthum, quia bona erat umbra
ejus. Haec erat spiritualis fornicatio, de qua dixit: Et fornicati sunt
a Deo suo. Et notanda secundum verba haec, vaga licentia, sive
licentiosa fornicationis hujusce vagatio. Non dixit: In angulis aut in
cubiculis sacrificabant; sed: Super capita, inquit, montium, su per
colles foris sub dio, in publico subter quercum, subter populum, non
propter matum alicujus necesse haberent subtegi saltem ramis et
frondibus, sed quia bona erat umbra ejus. Fornicationis hujus poena est
corporalis fornicatio, sicut Apostolus degentilibus ait: Propterea
tradidit illos Deus in passiones ignominiae. Nam feminae eorum
immutaverunt naturalem usum in eum usum qui est contra naturam (Rom. I);
et de ista continuo sequitur: Ideo fornicabuntur filiae vestrae, et
sponsae vestrae adulterae erunt. Non visitabo super filias vestras, cum
fornicatae fuerint, et super sponsas vestras cum adulteraverint. Sicut
Apostolus ait: Propterea tradidit. et feminae eorum immutaverunt
naturalem usum, ita et hic alia quidem, sed aequipollente conjunctione
usus. Ideo inquit, fornicabuntur filiae vestrae. Et ille dicendo,
tradidit; et hic dicendo: Non visitabo cum fornicatae fuerint, uterque
justum insinuat judicium Dei, dum in corporali fornicatione derelinquit,
et sordidari permittit extra omnem dignitatem rationis eos, qui a Deo
fornicati sunt fornicatione spirituali. Item, quemadmodum illic continuo
Apostolus subjungit: Similiter et masculi, relicto naturali usu feminae,
exarserunt in desideriis suis in invicem, masculi in masculos
turpitudinem operantes (Rom. I). Ita et hic protinus ait: Quoniam et
ipsi cum meretricibus conversabantur, et cum effeminatis sacrificabant
(ibid.). Quod idem est ac si diceret: Et cum feminis et cum masculis
passivam libidinis nequitiam masculi perpetrantes, diabolo semetipsos
sacrificabant, diabolo corporum suorum templa dedicabant. Effeminati
namque dicuntur masculi femineo more peccato subditi, juxta illud: Qui
dormierit cum masculo coitu femineo, morte moriatur (Levit. XX). Item,
sicut illic Apostolus ait de gentilibus: Qui cum justitiam Dei
cognovissent, non cognoverunt, quoniam qui talia agunt, digni sunt morte
(Rom. I). Ita et hic continuo de istis subjungit: Et populus non
intelligens, vapulabit. Quod hic dicit, non intelligentem esse populum,
qui utique legem accepit, et ille gentiles non intellexisse ait, quos
utique justitiam Dei cognovisse praemisit, non excusatio est simplicium
ignorantium et errantium, sed accusatio est contemptus, scire
recusantium, intelligere nolentium, sicut ait Psalmus de illo qui
ejusmodi est, noluit intelligere, ut bene ageret (Psal. XXXV). Interea
non praetereunda elocutionis cautela, quomodo impatientium offensionem,
quod potest, propheta subterfugiat, praesens vitando tempus, et alia
ponendo tempora, nunc quidem futurum, nunc autem praeteritum. Non enim
ait praesenti tempore: Ideo fornicantur, sed ideo, inquit, fornicabuntur
filiae vestrae. Item non ait: Quoniam et ipsi cum meretricibus
conversantur, et cum effeminatis sacrificant; sed: Conversabantur,
inquit, et sacrificabant, non ad ipsos in faciem, sed quasi de aliis ad
ipsos loquens per apostropham repentinam, ut amarissimam rem atque
asperrimam, modus dictionis utcunque mitiget invectionem, et nihilominus
totam expediat veritatem. Quid porro est quod inter verba, quae loquitur
super Israel, id est decem tribus, repente convertitur et dicit: Si
fornicaris tu, Israel, non derelinquat saltem Juda; quid nisi
fornicationis ejusdem, imo fornicationum earumdem scelera in Judam
inundasse innuit, sicut Scriptura utique tam prophetica, quam evangelica
palam testis est? Joram quippe filius Josaphat, regis Juda, ambulavit in
viis regum Israel, sicut ambulaverat domus Achab: filia enim Achab erat
uxor ejus, et fecit quod malum est coram Domino (IV Reg. VIII). Plena
exinde malis historia regum Juda exitur; ita et Isaiae quoque sub eisdem
regibus visionem proloquens, et super Judam et Hierusalem exclamet et
dicat: Audite Verbum Domini, principes Sodomorum, percipite auribus
legem Dei mei, populus Gomorrhae (Isa. I). Et ne aliquid minus Judam
quam Israel fornicatum fuisse putes, loquitur Deus in Ezechiele:
Fornicata est Oolla super me, et insanivit super amatores suos in
Assyrios appropinquantes (Ezech. XXIII), etc. Post quae continuo
subjungit: Quod cum vidisset soror ejus Ooliba, plusquam illa insanivit
libidine, et fornicationem super fornicationem sororis suae ad filios
Assyriorum praebuit impudenter (ibid.). Hanc videlicet Oolibam Judam
esse sive Hierusalem notum est. Nam nomine, inquit, Samaria Oolla, et
Hierusalem Ooliba. Cum igitur dicit: Si fornicaris, Israel, non
delinquat saltem Juda, magna intelligi debet prophetae admiratio, quod
Israel semel coeptis fornicationibus cum vitulis aureis, non solum non
rediit ad castitatem cum templo Domini et domo David, unde sese
absciderat, verum etiam in illis fornicationibus perseverans, Judam sive
Hierusalem sibimet consimilem effecit, atque ita, sicut Apostolus quoque
meminit, omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt. Non est qui
faciat bonum, non est usque ad unum (Rom. III), etc. Et ne de
fornicationibus quoque filiarum sive feminarum Juda minus quid aestimes,
illud vel maxime pro testimonio est, quod historia libri Regum refert:
Et fecit Asa rectum ante conspectum Domini, sicut David pater ejus; et
abstulit effeminatos de terra, purgavitque omnes sordes idolorum quae
fecerant patres ejus; insuper et Maacham matrem suam amovit, ne esset
princeps in sacris Priapi, et in loco ejus quem consecraverat,
subvertitque specum ejus, et confregit simulacrum turpissimum, et
combussit in torrente Cedron (III. Reg. XV), ubi talis erat regina,
quales fuisse putas caeteras? Protinus ad utramque, scilicet in
Hierusalem et Judam dicit: Et nolite ingredi in Galgala, et ne
ascenderitis in Bethaven, neque juraveritis: Vivit Dominus, quoniam
sicut vacca lasciviens declinavit Israel, nunc pascet eos Dominus, quasi
agnum in latitudine. Quasi oblitus, quod dixerat: Verumtamen unusquisque
non judicet, et non arguatur vir: populus enim tuus sicut hi qui
contradicunt sacerdoti. Nunc iterum judicat, et arguit dicendo: Et
nolite ingredi in Galgala, et ne ascenderitis in Bethaven: Bethaven
namque ipsa est quae prius dicebatur Bethel, ex eo vocata Bethaven, id
est domus idoli, quod unus ex vitulis aureis illic positus fuerat a
Hieroboam; sed et Galgala locus idololatriae fuerat antiquior, sicut
Scriptura testis est, memoriale viri fortis hoc modo praedicans: Cumque
obtulisset Aod regi Eglon munera, prosecutus est socios, qui cum eo
venerant, et reversus de Galgalis, ubi erant idola, dixit ad regem:
Verbum secretum habeo ad te, o rex (Judic. III), Item post pauca: Aod
autem, dum illi turbarentur, effugit, et pertransiit locum idolorum,
unde reversus fuerat (ibid.). Nimirum semel et iterum dicendo illum
reversum esse de loco idolorum, sive de Galgalis, ubi erant idola,
reversionem ejus ad Deum pulchre significat, et idcirco dignum fuisse,
quem suscitaret Dominus Salvatorem, clamantibus ad se filiis Israel,
quia jam a peccatis eorum recesserat (ibid.). Sed et illud non
ignorandum, quia Saul contra voluntatem Domini rex petitus, in Galgalis
unctus est (I Reg. XI). Cum ergo dicit: Et nolite ingredi in Galgala,
neque ascenderitis in Bethaven, neque juraveritis: Vivit Dominus,
superbiae simul et idololatriae atque perjurii peccata praesenti loco
arguit, sicut jam diximus, pene oblitus esse videtur, quod populum
eumdem ut contradictorem paulo ante judicari et argui prohibuit. Idcirco
valde notandum quod cum quasi renuntiando faciens apostropham dixisset:
Quoniam sicut vacca lasciviens declinavit Israel, nunc pascet eos
Dominus quasi agnum in latitudine, continuo ipse qui supradixit:
Verumtamen unusquisque non judicet, et arguatur vir, sententiam
confirmat, judiciumque derelinquendi, cum dicit: Particeps idolorum
Ephraim, dimitte eum. Idem enim est ac si dicat: Nonne, o propheta,
dixeram tibi: Unusquisque non judicet, et non arguatur, populus enim
tuus sicut hi qui contradicunt sacerdoti? Ut quid ergo iterum arguis
sive astruere vis, dicendo: Nolite ingredi in Galgala, etc., et sermonem
effundis, ubi non est auditus? Dimitte eum, noli judicare eum, noli
arguere eum, quia particeps idolorum est, et particeps daemoniorum,
peccando non per ignorantiam, sed per superbiam atque contemptum.
Idcirco dimitte eum, trade vel traditum relinque illum in reprobum
sensum, ut faciat Ephraim ea quae non conveniunt, ut habeant passiones
ignominiae, ut contumeliis afficiant corpora sua in semetipsis, quoniam
fornicationes suas diligunt atque defendunt (Rom. I). Nam hoc est quod
sequitur: Separatum est convivium eorum, fornicatione fornicati sunt,
dilexerunt afferre ignominiam protectores ejus. Separatum namque
convivium, sacrificia dicit daemoniorum, quibus consequenter commiscetur
confusio libidinum, juxta illud: Sedit populus manducare et bibere, et
surrexerunt ludere (Exod. XXXII). Propterea dimitte eum, quoniam sic
faciendo, ut tu quoque testaris, sicut vacca lasciviens declinavit
Israel, videlicet jugum legis abjiciens, sacerdoti contradicens; sane
quod Propheta ait: Nunc pascet eos Dominus, quasi agnum in latitudine,
praesentem, quam in hoc quoque saeculo mox recepturus erat Israel,
significat ultionem. Idem namque est ac si dicat: In praesenti tempore,
dum spiritus hos regit artus, me scilicet vivente, pascet eos Dominus in
latitudine quasi agnum, id est, adducentur ab Assyriis in captivitatem,
et ibi in captivitatem latitudinis terrae dispergentur, ibique multo
tempore morabuntur. Agnus namque hoc loco non simplicitatem commendat,
sed utilitatem insinuat, ut illic: Sicut oves in inferno positi sunt,
mors depascet eos (Psal. XLVIII). Itaque jam tertio judicavit populum
contradictorem derelinqui, prius dicendo: Verumtamen unusquisque non
judicet, et non arguatur vir. Et deinde: Non visitabo super filias
vestras cum fuerint fornicatae, et super sponsas vestras, cum
adulteraverint. Et nunc dicendo. Particeps idolorum Ephraim, dimitte eum
Jam ante diximus Apostolum loquentem de gentibus itidem secundum hunc
sensum tertio dixisse: Tradidit illos Deus, videlicet in desideria
cordis eorum in immunditiam, in passiones ignominiae, in reprobum
sensum, ut faciant ea quae non conveniunt (Rom. I). Ac perinde tradi hoc
esse dimitti vel non argui, eo quod contradicentes sint. Ad haec et
illud solerter intuendum, quia quam Apostolus in gentibus denotavit
superbiam, cujus poena esset passiva turpitudo libidinis, dicendo: Sed
evanuerunt in cogitationibus suis, dicentes se esse sapientes, stulti
facti sunt (ibid.). Eamdem et hic denotat in Judaeis sive Israelitis,
dicendo: Ligavit eum spiritus in alis suis. Per alas quippe superbia
sive mentis elatio designatur, propter quam daemones quoque interdum in
Scripturis per volucres intelliguntur, ut illic: Et aliud cecidit secus
viam, et conculcatum est, et volucres coeli comederunt illud (Marc. IV).
Spiritus ergo utique fornicationis, ut supra dixit, spiritus enim
fornicationis decepit eos, ipse ligavit eum in alis suis, id est,
idcirco comprehendit eum, et passionibus ignominiae subdidit, quia per
superbiam sese extulit, et evanuit in cogitationibus suis. Illo spiritu
ligante, confundetur, ait, videlicet confusione passionum ignominiae, in
operatione turpitudinis, et hoc a sacrificiis suis, id est, idcirco quia
Deum vivum et verum dereliquit, et daemonibus sacrificavit in vitulis
aureis, et in Baal caeterisque deorum portentis. Confusionem istam mors
consequitur, de qua idem Apostolus loco saepe dicto loquitur: Qui, cum
justitiam Dei cognovissent, non intellexerunt, quoniam qui talia agunt
digni sunt morte, non solum qui faciunt, sed etiam qui consentiunt
facientibus (Rom. I). Igitur ubi Apostolus immunditias, sive contumelias
et passiones ignominiae, quas gentiles operati sunt, commemoravit, ex
isto maxime Propheta manifestum atque probabile est quam vere, quam
constanter, conversus ad Judaeum gentiles judicantem atque despicientem
dixerit, ut supra jam meminimus: Propter quod inexcusabilis es, o homo,
omnis qui judicas. In quo enim judicas alterum, teipsum condemnas: eadem
enim agis quae judicas (Rom. II). Sequitur ibidem protinus: Scimus enim
quoniam judicium Dei est secundum veritatem in eos qui talia agunt
(ibid.). Quid aliud propheta hic praesenti loco subjungit? Ait enim:
|
|