LIBER QUINTUS


PROEMIUM

Propter prophetiae praesentis ordinem illustrius retinendum, jam dictum et iterum atque iterum dicendum est, quia ab eo quod ait, non est veritas, et non est scientia in terra (Ose. IV), septies usque ad finem voluminis peccata commemorat atque replicat, et per singulas vices in Christum sermo recurrit, qui solus omnium credentium atque poenitentium justitia est. Secunda jam vice ab eo quod ait: Ipsi autem sicut Adam transgressi sunt pactum (Ose. VI), longa et vehementi declamatione peccatorum declamavit abundantiam sic concludens: Tempus autem requirendi Dominum cum venerit, qui docebit vos justitiam. Tertio nunc eadem peccata repetens dicit: Arastis, impietatem, iniquitatem messuistis, comedistis fructum mendacii, quia confisus es in viis tuis. Aptissime per similitudinem arantium, metentium, et fructus suos comedentium pertinaciam incorrigibilium denotat peccatorum qui male incipiendo in pejus proficiunt, et pessime finientes, deficiunt. Sicut enim haec per incrementa differunt, arare, metere et comedere fructum, sic in peccatoribus distantiam per incrementa peccati divinum perpendit judicium. Denique cum proposito peccati opere corruptus laborat animus versatque cogitatu intimo, qualiter voluntatem impiam ad operis perducat affectum, aranti vel seminanti similis est. Cum autem expleto iniquitatis opere exsilit laetabundus quod male fecerit, et exsultans in rebus pessimis (Prov. II), similis est metenti; cum deinde ad hoc etiam eruperit, ut superbo spiritu, sua contra redarguentem legem Dei peccata defendat, et securus incedat corde impoenitenti, similis est ei, qui post messem reconditos fructus comedit. Proinde cum dixisset, comedistis fructum mendacii, continuo quasi quaereretur ab aliquo illorum cui haec dicit, quomodo vel quare dicit quod comederim fructum mendacii, subjungit atque ait: Quia confisus es in viis tuis. Idem enim est ac si dicat: Quia tu peccata tua superba cervice defendis. Eisdem incrementis originale, id est Adae peccatum, peractum est. Primo quippe impietatem aravit, quando Dei similitudinem appetivit. Nisi enim intus prius tumuisset, nisi divinitatem vel divinae majestatis similitudinem appetisset, foris tentatus tam facile non cederet. Deinde iniquitatem messuit, quando propositum sibi praeceptum de ligno scientiae boni ac mali transgressus est (Gen. III), inobediens voci Domini. Deinde comedit fructum mendacii, quando in ipso peccato sibi complacuit, seque adversus redarguentem Deum defendit. Exinde omnis vitiosa propago vitiati parentis eadem incrementa contraxit, exempli gratia, ut ille Ephraim sive Jeroboam, cujus peccatum toties in sanctis et propheticis commemorantur litteris. Aravit namque impietatem, quando excogitavit consilium et dixit: Nunc revertetur regnum ad domum David, si ascenderit populus iste, ut sacrificia faciat in domo Domini, in Hierusalem (III Reg. XII), etc. Messuit iniquitatem, quando excogitato consilio fecit duos vitulos aureos, et dixit: Ecce dii tui, Israel, qui eduxerunt te de terra Aegypti (ibid.). Comedit fructum mendacii, dum ita regnando non cum Deo, prophetas ad se missos in sermone Dei, sicut Scriptura refert, incorrectus contempsit, et confisus est in viis suis, in vitulis suis. Ad summum coetus ille Judaicus, qui non utcunque recessit a domo David sed etiam crucifixit Filium David, tunc aravit impietatem, quando quaerebant principes sacerdotum et Scribae quomodo illum interficerent (Luc. XXII). Messuit iniquitatem quando petierunt et obtinuerunt a Pilato ut interficerent eum (Act. XIII). Fructum mendacii nunc usque comedunt, quod videlicet mendacium sive mendacii fructum data militibus pecunia copiosa comparaverunt, ut dicerent, quia discipuli ejus nocte venerunt et furati sunt eum nobis dormientibus. Divulgatum est enim verbum illud apud Judaeos usque in hodiernum diem (Matth. XXVIII). Et confidunt in viis suis, dum justitiam suam statuere volentes justitiae Dei non sunt subjecti. Ubi sic arando, sic metendo, sic nihilominus comedendo sive confitendo, peccatum cumulatum atque roboratum est, jam profecto judicii vel sententiae vindicis tempus et locus est. Sequitur ergo: In multitudine fortium tuorum consurget tumultus in populo tuo, et omnes munitiones tuae vastabuntur. Quicunque modis supradictis peccata sua consumat recte fortes suos habere dicitur, fortes utique malos, bonis fortibus contrarios. Quales fuere fortes David fortes primi, ad quos caeterorum fortium nullus pervenit. Tres illi fortes ejus virtutes, videlicet sapientia, humilitas et fortitudo, quas Scriptura taliter designat breviterque comprehendit. Haec nomina fortium David, David sedens in cathedra sapientissimus inter tres. Sedens in cathedra sapientissimus, hoc est sapientia. Ipse enim quasi tenerrimus ligni vermiculus. Haec est humilitas. Qui octingentos interfecit impetu uno. Haec est fortitudo; fortibus illis contrarios fortes habent isti, videlicet insipientiam, superbiam et temeritatem, quam putant veram esse fortitudinem, et proinde nullam merentur clementiam, citamque experiuntur vindictam. Hoc est quod ait: In multitudine fortium tuorum consurget tumultus in populo, et omnes munitiones tuae vastabuntur. Sic factum est, et quando decem tribus captivae translatae sunt in Assyrios, sic factum est, quando Judaei, vincentibus Romanis, ceciderunt in ore gladii, et in omnes gentes captivi ducti sunt. Consurrexit enim tumultus in populo illo triplici discordia, sicut historiae referunt, contra semetipsum diviso, et omnes munitiones ejus vastatae sunt, ita ut non relinqueretur lapis super lapidem. Hoc evenit in multitudine fortium, id est propter multitudinem fortium ejus, de qualibus jam dictum est, quia videlicet tales fuere Judaei male fortes, sicut testatur ipse Salvator in psalmo dicens: Quia ecce coeperunt animam meam, et irruerunt in me fortes (Psal. LVIII). Nunc ad ipsos devastandos apostropham faciens, dicit propheticus sermo: Sicut vastatus est Salmana a domo ejus qui judicavit Baal in die praelii, matre super filiis allisa, sic fecit vobis Bethel a facie malitiae nequitiarum vestrarum. Nota rei gestae historia est, cui vastationem illorum similem fore denuntiat. In libro namque Judicum scriptum est angelum apparuisse Gedeoni, qui dixit ei: Vade in hac fortitudine tua, et liberabis Israel de manu Madian. Ac deinceps: Tolle taurum patris tui. et alterum taurum annorum septem, destruesque aram Baal, quae est patris tui, et nemus quod circa aram est succides (Judic. VI). Hoc facto, jubente Domino, perrexit cum trecentis viris, et vicit Madian mirabili genere praelii. Divisit trecentos viros, et dedit tubas in manibus eorum, lagenasque vacuas ac lampades in medio lagenarum. Ingressusque ipse, et trecenti viri cui cum eo erant in parte castrorum, incipientibus vigiliis noctis mediae, et custodibus suscitatis, coeperunt baccinis clangere et complodere inter se lagenas. Cumque per gyrum castrorum in tribus personarent locis, et hydrias confregissent, tenuerunt sinistris manibus lampades, et dextris sonantes tubas, clamaveruntque: Gladius Domini et Gedeonis. Omnia itaque castra turbata sunt et mutua se caede truncabant fugientes, conclamantibus et persequentibus viris Israel (Judic. VII). Apprehensi sunt et interfecti duo viri Madian, Oreb, et Zeb, et deinde Sebee et Salmana reges Madian. Diem illum appellat hic propheta diem praelii, cum dicit: Sicut vastatus est Salmana a domo ejus qui judicavit Baal in die praelii. Nam qui judicavit Baal, ipse est Gedeon. Unde vocatus est Hieroboal, eo quod dixisset pater ejus, ulciscatur se de eo Baal, qui suffodit aram ejus. Porro Isaias diem eumdem, diem appellat Madian. Jugum, ait, oneris ejus, et virgam humeri ejus, et sceptrum exactoris ejus superasti, sicut in die Madian (Isa. IX). Uterque, tam iste quam ille triumphum Christi, quo triumphavit, tam de invisibilibus quam de visibilibus hostibus suis, triumpho illo assimilavit, quo taliter triumphavit Gedeon de Madian cum illis CCC viris. Nimirum Psalmista quoque inimicos Dei hostes et adversarios Christi, illis principibus Madian, quorum unus fuit hic Salmana, similes imprecatur fore in ruina. Deus, inquit, pone principes eorum, sicut Oreb et Zeb, et Zebee et Salmana (Psal. LXXX). Magnum et memorabile praelium, cujus secundum similitudinem spirituale bellum Domini, tribus prophetis testibus, Isaia, David et isto Osee confirmatum et praenuntiatum est fore gerendum. Nam, sicut a catholicis atque orthodoxis est tractando depromptum Gedeon Christi CCC cum eo viri praedicatorum sanctae trinitatis typum gesserunt, Madian vero cunctorum Christi inimicorum, quod viri illi non gladios, sed sinistris quidem manibus atque in lagenis lampades, dexteris vero sonantes tenuere tubas ejus rei typus exstitit, quod sancti praedicatores in minore suorum salutem corporum, in majore vero cura verbum praedicationis habuerunt. Confractis hydriis sive lagenis lampades micuerunt, concrepante sonitu tubarum, et hostes in fugam versi disperierunt, quia prostratis morte corporibus, magnitudo gratiarum, quae in illis erat occultior, magis claruit per signa miraculorum, et sic dissipata sunt contraria Christo molimina hostium, malignorum spirituum sive impiorum hominum.

Nunc secundum litterae praesentis ordinem sive tenorem coeptum prosequamur intellectum. Sicut vastatus est, inquit, Salmana a domo ejus qui judicavit Baal in die praelii, matre super filios allisa; sic fecit vobis Bethel a facie malitiae nequitiarum vestrarum. Non dixit, sicut vastatus est Madian, sed sicut vastatus est Salmana, qui fuit rex Madian, sic enim ibidem scriptum est: Dixitque Gedeon ad viros Socoth: Date, obsecro, panes populo qui mecum est, quia valde defecerunt, ut possimus persequi Zebee et Salmana et reges Madian (Jud. VIII). Quomodo vastatus est ille Salmana? Cum comprehendisset eos Gedeon, videlicet Zebee et Salmana, dixit ad eos: Quales fuerunt viri quos occidistis in Thabor? Qui responderunt: Similes tui, et unus ex eis quasi filius regis. Quibus ille ait: Fratres mei fuerunt, filii matris meae. Vivit Dominus, si servassetis eos, non vos occiderem, et caetera quae concluduntur sic: Surrexitque Gedeon, et interfecit Zebee et Salmana (ibid.). Idcirco propheta cum dixisset, sicut vastatus est Salmana a domo ejus, qui judicavit Baal in die praelii, addidit, matre super filiis allisa, quia videlicet matrem ipsius Gedeon vehementer alliserant super filiis, quorum mors maternorum viscerum allisio non esse non poterat, quam etiam ob causam noluit servare Gedeon, sed interfecit eumdem Salmana. Sic fecit vobis, ait, Bethel a facie malitiae nequitiarum vestrarum. Sive ad illius temporis statum respicias quo decem tribus in Assyrios translatae sunt, sive ad illius quo Judaei Romanorum gladiis excisi sunt, vera est utrobique similitudo; quia proinde haec passi sunt, quod et priores illi prophetas occiderunt, et juniores isti Christum et apostolos interfecerunt; et hoc faciendo matrem super filiis alliserunt, id est Ecclesiam Dei graviter contristaverunt. Illis fuit Bethel civitas ejusdem nominis, in qua unum posuerant de vitulis quos coluerunt. Istis autem Bethel exstitit ipsa domus Domini, quae erat in Hierosolymis secundum interpretationem nominis, interpretatur enim Bethel domus Dei, in qua non Deo, sed mammonae servierunt. Illa domus fecit eis a facie malitiae nequitiarum ipsorum, ut sicut vastatus est Salmana, sic ipsi vastarentur et ultimum paterentur exterminium. Quare? Quia videlicet jam non erant sicut Abraham vel sicut Israel, sed sicut Salmana qui rexerat Madianites, quod nomen interpretatur consummatio, significans eos in omni nequitia consummatos modis omnibus, de quibus supra dictum est, arando impietatem, metendo iniquitatem, comedendo fructum mendacii, et confidendo in viis suis. Dicat illis igitur Gedeon, quod interpretatur circuiens uterum, scilicet Dominus noster Jesus Christus, qui non de virili semine conceptus, sed per semetipsum de coelo veniens, introivit et implavit Virginis uterum: Quales fuerunt viri quos occidistis in Thabor? Et sit sensus: Quid vobis conscientia vestra respondet, quales fuerunt illi quos misi ad vos, ex quibus occidistis, et crucifixistis, ex quibus flagellastis in synagogis vestris, et persecuti estis de civitate in civitatem? (Matth. XXIII.) Non enim veritas ream illorum cessat convenire conscientiam, sed semper accusantes secum cogitationes circumferunt. Dicuntur autem hoc fecisse in Thabor. Et recte, quia Thabor interpretatur veniens lumen, et ipsi in adventu et propter adventum veri luminis, quod est Christus, hoc fecerunt, nolentes videre aut ab aliquo videri sive demonstrari tantum lumen. Respondent illi: Similes tui et unus ex eis, quasi filius regis. Nequaquam enim respondere non possunt, quia non ignoranter, sed scienter peccaverunt; et liquido sciebant eos similes fuisse Christi, videlicet prophetas, et sapientes, et Scribas, et unum ex eis quasi filium regis, imo verum filium regis, qui hoc ipsum requirit, qui conscientias eorum convincit, qui ad judicium mortis jubet eos produci. Fratres, inquit, mei fuerunt, filii matris meae. Si servassetis eos, non vos occiderem. Vere fratres suos esse Christus beatos apostolos dicit, quia et antequam clarificassent eum passionibus vel mortibus suis, dixit Mariae cum resurrexisset a mortuis: Vade ad fratres meos, et dic eis: Ascendo ad Patrem meum et patrem vestrum (Joan. XX.) Sunt et filii matris ejus, videlicet supernae Hierusalem, quae est mater omnium nostrum (Galat. IV), cujus et Christus secundum carnem filius factus est filius singularis, primogenitus ex mortuis. Si servassetis eos, inquit, non vos occiderem, quia videlicet dimissus fuisset Judaeis reatus quoque mortis Christi, si post resurrectionem ejus apostolis ejus credidissent, secundum orationem qua oravit, quando illum crucifixerunt. Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt (Luc. XXIII). His praemissis continuo Salvatoris ejusdem gratiam, qua justificantur credentes electi, sic eloquitur persona Dei Patris.