|
Titulus iste aureus est, et magni ponderis verbum, de quo veraciter a
sapiente dicitur: Verba sapientis quasi statera ponderabuntur (Eccl.
XXI). Quid est enim oratio prophetae pro ignorationibus, aut quid sibi
vult quod orat propheta pro ignorationibus? Si est propheta, imo cum sit
propheta, quomodo se in ignorationibus esse profitetur? Si quidem ante
prophetasset, sive antequam quidquam propheticum scripsisset, iste
titulus praevenisset, putaremus eum sanctum prophetiae spiritum velle
invocare, et hoc intendere, ut sortiri mereretur vocabulum sive officium
prophetale. Nunc autem non ita est, sed jam prophetaverat, jam
prophetica mysteria conscripserat. Ergone prius aut minus est
prophetare, propheticamque scientiam habere, posterius autem atque
profectius pro ignorationibus orare? Plane ita est. Verumtamen non istud
quis aestimet, quod paria sint haec, ignorantiam Dei habere, et pro
ignorationibus orare. Nam, exempli gratia, Paulus ignorantiam Dei
habens, blasphemus et persecutor et contumeliosus fuerat (I Tim. I), et
Ecclesiam Dei persequebatur, orans autem pro ignorationibus, magnus jam
erat Apostolus, vas electionis, sapientia plenus, dum exclamans ita
loqueretur: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam
incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus (Rom.
II)! Quid multis moror? Omnino perfectorum est et eorum cum quibus Deus
loquitur, orare pro ignorationibus, sive hoc ipsum videre, quod sint in
ignorationibus. Obsecro, Domine, ait Moyses, non sum eloquens ab heri et
nudiustertius, ex quo locutus es ad servum tuum, impeditioris et
tardioris linguae sum (Exod. IV). Isaias quoque clamat: Vae mihi, quia
tacui, quia vir pollutus labiis ego sum, et in medio populi polluta
labia habentis ego habito, et Regem Dominum exercituum vidi oculis meis
(Isaiae IX). Sed quid opus est singularibus exemplis? Denique de
universis ejusmodi Sapientia dicit: Visio quam locutus est vir, cum quo
est Dominus, et qui Deo secum morante confortatus ait: Stultissimus sum
virorum, et sapientia hominum non est mecum. Non didici sapientiam, et
non novi sanctorum scientiam (Prov. III). Longe hic est ab illo, qui
sibi sapiens videtur aut visus est, et propterea cum improperio dicitur
apud Ezechielem: Cherub extentus et protegens (Ezech. XXVIII). Igitur
ipse titulus hoc indicat, quod iste sit vir, cum quo erat Dominus, et
qui Deo secum morante confortatus est. Proinde quod vidit, quod audivit
iste confortatus et luctator fortis Aba cuc jamdudum Christi Ecclesia
miratur, et nos admirationem ejus audientes, utinam intelligere, et
digne cum ipso admirari queamus, et ipsi nos orare pro ignorationibus.
Domine, audivi auditionem tuam, et timui. Domine, opus tuum in medio
annorum vivifica illud. In medio annorum notum facies, cum iratus
fueris, misericordiae recordaberis. Quam vel qualem Domini auditionem
iste audivit, et timuit? Illam nimirum quam ipse postmodum edicit: Deus,
inquiens, ab austro veniet, et sanctus de monte Pharan cornua in manibus
ejus, ibi abscondita est fortitude ejus, etc. Veraciter hujusmodi
auditionem audiendo, timere sive expavescere fidelis et sapientis animi
est Quantum enim hoc est, quod veniens in hunc mundum Deus et Dominus,
omnium majestas altissime cunctis virtutibus coelorum timenda et
aderanda. carne assumpta manibus confixis ad crucis cornua pependit, et
ut hoc pateretur, ut tam male tractaretur tantus Dominus, contumacium
culpa servorum causa exstitit? Quisquis eorumdem servorum hanc
auditionem audit, id est, sentit vel intelligit, hoc enim est auditionem
audire, quod audivit auris corporis, etiam cordis aure percipere.
Quisquis, inquam, eorumdem servorum istud audivit, et consideravit,
quomodo non timuit, quomodo non expavit? Puta quod attonitus dixerit:
Heu! quid erit de nobis servis malis, quorum propter scelus talem
tantumque Dominum tam male tractare oportuit? Novi quemdam, Deo teste,
qui per visum, elevatis sursum oculis, aspicere se putavit altitudinem
summae et incircumscriptae magnitudinis, et miro atque ineffabili modo,
vim sentire illius divinae virtutis, et quasi in medio ejusdem
altitudinis, magnitudinis, immensitatis videre stantem, nimis excelsum
et ineffabiliter altissimum illum Filium hominis, qui crucifixus est pro
nobis. Cumque visus ejusdem magno quidem, sed suavi, ultra quam dici
potest pondere premeretur, haec, quam dixi, cogitatio illi in mentem
venit. Heu! quid erit de nobis servis malis, quorum propter scelus,
talem tantumque Dominum tam male tractare oportuit? Statimque
cogitationi huic, alia cogitatio, quasi desuper ab ipso Filio hominis
emissa, suavissime respondit: Nec ego tantus nunc Dominus existerem,
nisi propter servorum causam tam male tractatus fuissem, et quae mihi
fuit causa passionis, eadem est gloriae et honoris. Qualiacunque sint
haec, illud recte dixerim, quia opus hoc tam magnum, tamque
incomprehensibile est, ut quisquis dignus fuit audire auditionem ejus,
recte timeat, et oret pro ignorationibus. Nam ignorantiam quidem hujus
rei nullus habere debet, sed ignorantiam in consideratione ejus, qui non
habeat, nullus est, quia nullus ad plenum considerare vel aestimare
potest. Non tamen timor hujusmodi, timor est servilis aut poenalis, sed
timor est sanctus, permanens in saeculum saeculi, quem charitas non
foras mittit, sed intus adducit, in quo majestatem aeterni Dei laudant
angeli, adorant dominationes, tremunt potestates. Hoc ex ipsa re satis
manifestum est. Nam ubi dixit, audivi auditionem tuam, et timui, non
licet subaudiri, ne fieret quod futurum esse audivi, cum dicat protinus:
Domine, opus tuum in medio annorum vivifica illud, hoc ipsum citius
fieri optavit, et oravit quod futurum esse audiens timuit. Ergo bonus
timor, sanctus timor, de quo alibi Psalmista: Adorabo, inquit, ad
templum sanctum tuum in timore tuo (Psal. V), Domine, inquit, opus tuum
in medio annorum vivifica illud. Miro modo iste non timidus, sed
timoratus et orat et prophetat: Quid enim est in medio annorum? Qui sunt
anni, quorum in medio fieri orat, quod audiens futurum esse timuit?
Annos istos libenter intelligimus annos vitae hominis, quos Psalmista
computatos habens: Dies, inquit, annorum nostrorum in ipsis septuaginta
anni (Psal. LXXXIX). Equidem numerum hunc excesserunt potentiores
magisque durabiles aliqui, sed si in potentatibus, octoginta anni, et
amplius eorum labor et dolor (ibid.), ergo anni vitae hominis
septuaginta sunt. Futurum autem erat, ut in medio hujus numeri annorum
vivificaret Dominus opus suum, opus mortificatum, opus quod est genus
humanum. Equidem coeli et terra et mare, et omnia quae in eis sunt,
opera sunt Domini, sed homo quoddam opus speciale est Domini, opus
manuum Domini. Nam dixit Deus de caeteris, et facta sunt; ut autem
hominem faceret, assumpsit lutum et plasmavit et fecit opus manuum. Hinc
Isaias: Et nunc, inquit, Domine pater noster es tu, nos vero lutum, et
fictor noster, et opera manuum tuarum omnes nos (Isa LIV). Et Sanctus
Job: Manus tuae fecerunt me, et plasmaverunt me totum in circuitu (Job
X). Ergo et si caetera Dominus operatus est, homo tamen proprium quoddam
opus manuum Domini est, quod diabolus per serpentem mortificavit morte
animae, subsequente ex justa Dei sententia corporis morte. Hoc opus ita
mortificatum vivificaturus erat in medio annorum vitae hominis annorum
septuaginta. Et ita factum est. Cum enim esset ipse Dominus homo factus,
paulo minus quam in medio septuaginta annorum, scilicet aetatem habens
annorum triginta trium, ipse moriendo atque resurgendo vivificavit opus
suum genus humanum. Moriendo, mortem destruxit animarum nostrarum;
resurgendo, vitam reparavit corporum nostrorum. Igitur miro modo iste
timuit, qui in isto timore hoc ipsum quod timebat, prophetando oravit ut
citius fieret, orando prophetavit quod citius faciendum esset. Iterum
ait: In medio annorum notum facies. Quid notum facies in altero medio
annorum? Diximus enim, quia in medio annorum vitae hominis opus tuum
vivificasti, id est, templum tuum, templum non manufactum corporis tui,
Judaica impietate solutum suscitasti, et cum ipso generis humani vitam
reparasti. Quid facies notum in altero dimidio annorum, nisi hoc ipsum
quod revera vivificaveris jam dictum opus tuum. Cum enim completi
fuerint quadraginta anni, ex quo illud opus tuum, illud templum tuum
aedificasti de corpore Virginis matris, jam tunc notum factum erit, quid
operatus sis venientibus Romanis, manis, et veritatem tuam implentibus
in destructione templi manufacti, super quo calumniam sustinuisti a
dicentibus. Hic dixit: Possum destruere templum Dei, et post triduum
reaedificare illud (Matth. XXVI). Item: Vah, qui destruxit templum Dei,
et post triduum illud reaedificat (Matth. XXVII). Non enim remanebit
lapis super lapidem qui non destruatur. Mira et pavenda celeritas operis
tui, Domine, quia in medio annorum nostrorum, annorum quadraginta, qui
vitae nostrae anni sunt, vivificabis illud, sicut jam dictum est, et in
altero eorumdem annorum medio sic notum facies, quid egeris, ut ejusdem
operis tui gloriam aemulatio templi Judaici, templi manufacti, occultare
sive obscurare non possit, quia destructum erit, magna ira; magna tunc
pressura erit populo huic. Sed quid? Cum iratus fueris, misericordiae
recordaberis. Non erimus sicut Sodoma, non efficiemur quasi Gomorrha,
sed reliquiae salvae fient ex nobis. Hinc Isaias dicit: Nisi Dominus
exercituum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, et quasi
Gomorrha similes essemus (Isa. I), et est sensus: Nisi Dominus
praeordinasset, ut reliquiae salvae fiant ex nobis, et omnis Israel
salvus sit, cum plenitudo gentium subintraverit, ita tota gens nostra
consumpta fuisset absque ullis reliquiis, sicut Sodomitae omnes igne et
sulphure sunt consumpti, excepto Lot, qui non erat ex illis (Rom. XI;
Genes. XIX). Quod apud septuaginta Interpretes ita legitur, in medio
duorum animalium cognoscetis, non praeterire libet, maxime, quia in
coetu sive in conventu Ecclesiae usitatum est. Simplex quidem
interpretatio et opinatio vulgi, ait B. Hieronymus, de Salvatore
intelligit, quod inter duos latrones crucifixus, agnitus sit. Qui autem
melius hoc dicunt, qui in prima Ecclesia, quae de circumcisione fuit et
de praeputio congregata, duobus populis se hinc inde cingentibus,
intellectus sit Salvator, et creditus. Sunt qui duo animalia, duo
intelligant Testamenta, Novum et Vetus, quae vere animantia sunt, atque
vitalia, quae spirent, et in quorum medio Dominus cognoscatur. Sequitur:
Deus ab austro veniet, et sanctus de monte Pharan. Semper hactenus
admirando exclamaverat, nunc rem ipsam latius eloqui incipit, super
cujus magnitudine attonitus, exclamationem praemiserat. Deus, inquit,
veniet, et sanctus veniet. Unde veniet? Ab austro de monte Pharan. Quod
de Christo Dei Filio scimus vel credimus, propter quod et loquimur,
libenter in istis prophetae verbis intelligimus, quia a Deo exivit, et
in hunc mundum venit, homo factus, secundum operationem Spiritus sancti.
Spiritus enim sanctus, sicut in multis Scripturarum locis, ita et hic
recte per austrum intelligitur, quia ventus est calidus, et regione
calida aquiloni appositus, quo significari solet spiritus malignus,
Spiritui sancto contrarius. Ipsa autem Dei Patris persona per montem
Pharan, sive secundum Septuaginta interpretes, per montem umbrosum et
condensum congrue significatur, quia videlicet incomprehensibilia sunt
judicia ejus, et investigabiles viae ejus, et immensa est altitudo
divitiarum sapientiae et scientiae Dei (Rom. XI), quod innuit, ut supra
diximus, titulus ipse, oratio Abacuc prophetae pro ignorationibus. Porro
Deus et sanctus ipse est Christus Dei Filius, utique Deus verus, homo
sanctus, nequaquam in iniquitatibus conceptus, et qui peccatum non
fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (Isa. LIII). Iste igitur,
inquit, ab austro veniet, id est ut veniat iste, hoc Spiritus sanctus
efficiet. Nam propter charitatem suam magnam veniet, propter charitatem
suam magnam mittet eum Deus Pater (I Petr. XII). Charitas autem Patris
mittentis, et Filii qui missus est, quid est aliud nisi Spiritus
sanctus? Ergo a Spiritu sancto veniet, id est ut veniat, sicut jam
diximus, Spiritus sanctus efficiet, et Spiritus sancti erit operatio,
quod eum virgo incorrupta concipiet verum Deum, verumque hominem pariet.
Secundum tres istas, unius verae et summae deitatis personas, tribus
distinctionibus canticum hoc propheticum subdistinguit. Distinctionum
earumdem signum est semper, quod Hebraice sela, et a Graecis
translatoribus interpretatum est diapsalma, de quo sciendum, quod
nonnisi in psalterio, et in praesenti loco sit positum:
|
“Et puto, ait beatus Hieronymus, musici cujusdam soni esse signaculum
aut certe perpetuitatem eorum quae praedicta sunt judicari, et ubicunque
sela, hoc est diapsalma sive semper apponitur, ibi sciamus non tantum ad
praesens tempus, verum ad aeternum vel quae sequantur vel quae
praecesserunt pertinere.”
|
|
Prima distinctio ab hoc versu incipit: Operuit coelos gloria ejus.
Secunda: Fluvios scindens terrae. Tertia: Maledixisti sceptris ejus. Et
prima quidem distinctio spectat ad Deum Dei Filium, de quo dixerat Deus,
ab austro veniet; nam cornua, inquit, in manibus ejus; ibi abscondita
est fortitudo ejus, etc. Secunda dictinctione manifestum est quod alii
personae loquatur: nam egressus es, inquit, in salutem populi tui, in
salutem cum Christo; et illa persona recte intelligitur Spiritus
sanctus, quem per austrum significari accipimus, qui visibilia
praesentiae suae signa praebuit, egrediens cum Christo suo in salutem
populi sui, quod suo loco planius dicendum erit. Tertia distinctione
alia persona est cui loquitur, maledixisti sceptris ejus. Postmodum
dicens: Ego autem in Domino gaudebo, et exsultabo in Deo Jesu meo, et
illam personam cui loquens, hoc de Domino Jesu suo confitetur, partem
gratanter accipimus. Nunc ipsam dictorum seriem persequamur. Operuit
coelos gloria ejus, et laudis ejus plena est terra. Sic loquitur. Haec
et caetera quae sequuntur, tanquam timor plenus, et alio auditu in
interiore homine attonitus, quem praemisit: Domine, inquiens, audivi
auditionem tuam et timui. Dixerat: Deus ab austro veniet, et sanctus de
monte Pharan, sive de monte umbroso et condenso. Jam quasi quaereres
qualis vel quantus Deus, quantae sanctitatis sanctus? Operuit, ait,
coelos gloria ejus, et laudis ejus plena est terra. Cum dicit, operuit
coelos gloria ejus, quid nisi hoc intimare vult quod aeque umbrosus et
condensus sit, ut ipse mons, id est, ipse Pater de quo venit idem Deus?
Denique valde umbrosum et condensum, valde incomprehensibilem illum esse
testatur, cum dicit, operuit coelos gloria ejus, quod idem est ac si
dicat: Incomprehensibilis est divinitas ejus, etiam coelis, id est
cunctis spiritibus angelicis. Tantus tamque gloriosus est iste Deus.
Quam sanctus sit si quaeras, et laudis ejus, ait, plena est terra.
Pulchre distinguit gloriam Dei, laudem Dei. Nam inde gloriosus, quia
Deus; inde laudabilis, quia sanctus. Et sicut gloria divinitatis ejus
coelos, ut jam dictum est, operuit, ita laude sanctitatis, laude sanctae
humanitatis ejus terra plena est. Nec coeli, id est angeli, gloriam
divinae claritatis ejus ad finem perspicere possunt, nec homines in
terra sanctitatem et humilitatem humanitatis ejus, quantum est dignum,
laudare sufficiunt. Non habet finem Deus magnus et excelsus, non habet
aestimationem Deus homo factus sanctus et bonus. Quid ergo, si gloria
ejus coelos operuit? Unde cognoscetur, si est umbrosus atque condensus.
Ait: Splendor ejus ut lux erit. Ac si dicat: Non ita est umbrosus et
condensus ut non possit videri; non ita est incomprehensibilis ut non
possit agnosci. Splendebit enim, et splendor ejus ut lux erit, id est
creaturam satis illuminabit. Habet quidem lucem inaccessibilem, sed
tolerabilem novit emittere splendorem. In ipsum lucis profundum accedere
vel penetrare creatura non potest, sed ad creaturam lux ipsa temperativo
splendore procedere potest. Splenduit gloria ejus ipsis coelis quos
operuit, et terrae splenduit, ubi homo factus, homines latuit. Splendor
ejus mirabilium est operum effectus, in coelo et in terra mirabilia
fecit, et quoties mirabilia fecit, toties splendorem emisit, et
hujusmodi splendor ejus, ut lux est et ut lux erit, quia creaturam suam
angelicam sive humanam ad cognoscendum seipsum sufficienter illuminat et
illuminabit. Quid tandem umbrosius, quid condensius eo quod sequitur:
Cornua, in manibus ejus. Ibi abscondita est fortitudo ejus? Cornua
namque vexilla dicit, et tropaea crucis, cujus brachiis confixae fuerant
manus ejus. Cum enim in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est,
esse se aequalem Deo, sed semeptisum exinanivit formam servi accipiens,
factus obediens Patri usque ad mortem, mortem autem crucis (Philip. II).
In cruce ergo paulisper abscondita est fortitudo ejus, quando dicebat ad
Patrem: Tristis est anima mea usque ad mortem (Matth. XXVI); et: Pater,
si possibile est, transeat a me calix iste (ibid.), et in ipsa cruce:
Pater, in manus tuas commendo spiritum meum (Luc. XXIII). Quid tam
umbrosum, tam condensum? Nam nos, inquit Apostolus, praedicamus Jesum
Christum crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam
(I Cor. I). Quomodo autem vel ad quid ibi abscondita est fortitudo ejus?
Nimirum sicut in carne absconditur hamus, id est ferri aculeus, ad hoc
ut piscis capiatur. Nam hoc est quod de Behemot sive Leviathan ad B. Job
Dominus loquitur: An extrahere poteris Leviathan hamo? (Job XL.)
Subauditur ut ego. Proinde cum dicit, cornua in manibus ejus, non id
solum nos attendere vult quod cornibus sive brachiis patibuli confixae
fuerint manus ejus, alioquin magis proprie dixisset, manus ejus in
cornibus; sicut non sic dicere solemus, crux in Christo, sed Christus in
cruce fixus, hoc magis non perpendere vult quod propter confixionem qua
cruci confixus vel in cruce exaltatus est, omnis potestas sive omne
regnum quod per cornu significari solet, datum est in manibus sive in
manu ejus, sicut ipse praedixerat: Si exaltatus fuero a terra, omnia
traham ad meipsum (Joan. XII), et sicut ait postea: Data est mihi omnis
potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIII). Ipse propheta protinus
enuntiat quid eventurum esset inde, quod ibi abscondita est fortitudo
ejus. Ait enim: Ante faciem ejus ibit mors, et egredietur diabolus ante
pedes ejus. Quid enim est hoc nisi ac si diceret, illo quasi hamo
Leviathan capietur. Sicut enim piscis hamo captus ante pedes capientis
hamumque trahentis de flumine sive de mari egredietur, ita diabolus
egredietur, ait, ante pedes ejus, hoc est veniet in potestatem ejus, et
foras idem princeps mundi ejicietur (Joan. XII). Duo dixit, ante faciem
ejus ibit mors, et egredietur diabolus ante pedes ejus, et haec sunt
quae nos credimus et loquimur, et credentes speramus; quia ante
conspectum ejus mors fugit. Resurrexit enim, et nobis resurrectionis
gloriam donavit, diabolumque auctorem peccati et mortis ad
praedicationem Evangelii sui fecit foras egredi et ante pedes, id est
ante praedicatores suos conculcari. Sequitur: Stetit et mensus est
terram. Aspexit et dissolvit gentes, et contriti sunt montes saeculi.
Incurvati sunt colles mundi ab itineribus aeternitatis ejus. Ipse qui in
cruce mortuus fuit, ubi abscondita erat fortitudo ejus, resurgens a
mortuis, nimirum jam non abscondita vel abscondenda, sed deinceps
manifesta fortitudine stetit, subauditur, a dextris virtutis Dei, ad
expugnandas reliquias peccati, ad debellandos hostes Evangelii sui. Nam
ecce video coelos apertos, ait Stephanus protomartyr, et Filium hominis
stantem a dextris virtutis Dei (Act. V). Et Isaias jamdudum fuerat
praelocutus: Stat ad judicandum Dominus, et stat ad judicandos populos
(Isa. III). Stetit ergo Dominus fortis et potens, Dominus potens in
praelio (Psal. XXIII), diabolum victum habens ante pedes suos. Et mensus
est terram. Quomodo mensus est, nisi tanquam judex vivorum et mortuorum?
Nempe quod de David scriptum fuerat, quia percussit Philistiim, et
percussit Moab, et mensus est funiculo coaequans terrae, mensus est
autem duos, unum ad occidendum et unum ad vivificandum (II Reg. VIII);
hoc de isto a manu forti venerabiliter est sentiendum, quia mensus est
terram, mensus duos funiculos, unum funiculum misericordiae et unum
funiculum judicii; funiculum misericordiae ad vivificandum, funiculum
judicii ad occidendum. Ita metiendo terram aspexit gentes, miseratus est
gentes, funiculum misericordiae ad vivificandum mensus est super gentes.
Porro judicii funiculum ad occidendum mensus est super Judaeos, ut
excaecati caderent in ore gladii, et captivi ducerentur in omnes gentes
(Luc. XXI). Idipsum quod dicimus de aspectu misericordiae quo aspexit
gentes, pulchre innuit hoc dictum, et dissolvit gentes, et quod
subjungit, et contriti sunt montes saeculi et incurvati sunt colles
mundi. Quid enim est dissolvit, nisi ad poenitentiam emollivit? Econtra
de impio dicitur, quia cor ejus induravit (Joan. XII). Et quid est,
contriti sunt montes saeculi et incurvati sunt colles mundi, nisi ad
poenitentiam contristati sunt principes saeculi, majores qui
intelliguntur per montes, et minores qui significantur per colles?
Commota est et contremuit terra, ait Psalmista, et fundamenta montium
conturbata et commota sunt, quoniam iratus est eis (Psal. XVII). Bona
contritio, quae fit ab itineribus aeternitatis ejus: nam hoc est
contritum et humiliatum, quod non despicit Deus (Psal. L), hoc totum
fuit vel est metiri funiculum unum, funiculum misericordiae ad
vivificandum. Porro quod continuo sequitur: Pro iniquitate vidi tentoria
Aethiopiae, turbabuntur pelles terrae Madian. Mensio est funiculi
alterius, funiculi judicii ad occidendum. Nam de illo Aethiope hic sermo
est, qui non mutabit pellem suam, et de illo Madian, qui semper et
pertinaciter declinant judicium, secundum hoc ipsum nomen quod est
Madian (Jer. XIII). Madian quippe interpretatur declinans judicium, et
significat eos qui non credunt futurum judicium. Igitur ipse qui aspexit
et dissolvit gentes aspectu misericordiae, ipse pro iniquitate vidit, id
est iniquitatem judicavit omnem incredulum, omnem animam hominis
increduli et malum operantis, Judaei primum et Graeci (Rom. II).
Siquidem tabernaculum Aethiopiae est omnis anima Judaei malum operantis,
potius quam tabernaculum Libani, id est templum ipsum de cujus candore
sive religione solebat gloriari, et dicere: Templum Domini, templum
Domini, templum Domini est (Jer. VII). Verum dicere licet, quia ex quo
Salvatore crucifixo tenebrae circa meridiem factae sunt, et secundum
illud praesagium, caecitas contigit in Israel (Rom. XI), et obscurati
sunt oculi eorum, et ipsum templum, et omnia sacra Judaeorum,
tabernacula Aethiopiae facta sunt. Sicut enim Aethiopes ex vicino
splendidi solis calore denigrati sunt, ita Judaei miro modo de
praesentia Salvatoris per invidiam suam deteriores facti sunt, et per
odium lucis obscurati sunt oculi eorum. Igitur pro iniquitate vidit
tentoria Aethiopiae, id est, veram et consummatam iniquitatem, judicavit
atque damnavit cuncta quae prius sibimet habitacula fuerant, festa vel
caeremonias religionis Judaicae. Denique turbabuntur, ait, pelles terrae
Madian. Et iste et alius propheta, videlicet Isaias, qui cum dixisset,
jugum enim oneris ejus, et virgam humeri ejus, et sceptrum exactoris
ejus superasti (Isai. IX), statim addidit, sicut in die Madian (ibid.),
ad illum nos mittunt sacrae historiae locum, ubi Gedeon dux Israel, miro
modo turbavit castra Madian. Omnis Madian et Amalech, et orientales
populi congregati fuerant simul, et Gedeon quaesierat signum in vellere,
scire volens si salvum faceret Dominus per manum ejus Israelem, sicut
locutus est. Divisitque trecentos viros, quos de omni Israel secum
retinuerat, in tres partes, et dedit tubas in manibus eorum, lagenasque
vacuas, ac lampadas in medio lagenarum. Cumque omnes, secundum ducis
edictum atque exemplum, per gyrum castrorum in tribus personarent locis,
et hydrias confregissent, tenuerunt sinistris manibus lampadas et
dextris sonantes tubas, clamaverunt: Gladius Domini et Gedeonis. Omnia
itaque castra turbata sunt, et fugientes mutua se caede truncabant (Jud.
VII). Secundum illius rei gestae similitudinem turbabuntur, ait, pelles
terrae Madian, id est omnia sacra vel secreta gentilium declinantium
judicium, non credentium futurum esse judicium. Quod Gedeon Christi
pertulerit typum secundum sui nominis interpretationem, Gedeon namque
interpretatur circuiens uterum, et quod viri ejus trecenti martyres
Christi significaverint, certantes atque morientes pro fide sanctae
Trinitatis, et quod confractio hydriarum mortes fragilium corporum,
fulgur autem lampadarum gratiam significaverit miraculorum, quae post
martyrum caedes splenduerunt, unde superata atque confusa sunt cuncta
fanatica gentilium, sancti Patres latius tractaverunt, quae quoniam suis
in locis inveniuntur, hic non praescribimus vitantes legentis fastidium.
Igitur turbabuntur, ait, pelles terrae Madian, id est vanitates et
insaniae falsae illorum, qui non credent secundum Evangelii
praedicationem futurum esse judicium, superabuntur atque destruentur per
mira et inaudita praelia martyrum sua corpora ad supplicia tradentium et
moriendo vincentium. Sequitur: Nunquid in fluminibus iratus es, Domine,
aut in fluminibus furor tuus, vel in mari indignatio tua? Hujusmodi
interrogationes interdum facere potuerunt et caeteri prophetae et
fecerunt, excepto quod iste cum majori interrogat admiratione. Exempli
gratia: Ubi Daniel vidit in visione quod quatuor venti coeli pugnabant
in mari rubro, et quatuor bestiae grandes ascendebant de mari diversae
inter se; et deinde throni positi sunt, et Antiquus dierum sedit (Dan.
VII) et interfecta est judicio ejus bestia illa magna, aliarum quoque
bestiarum potestas ablata, admirari poterat ipse Daniel, et eodem modo
interrogare. Nunquid in leonibus iratus es, Domine, aut pardis aut ursis
furor tuus, et in ventis atque in mari indignatio tua? Nunquid de
talibus tibi est cura, ut propter haec in judicio sedeas? Et ratione
ipsa respondente, non consequebatur ut per illas imagines
significarentur quaedam alia majora, quae scire volens ille, accessi,
inquit, ad unum de assistentibus, et veritatem quaerebam ab eo de
omnibus his (ibid.) Simili modo et Zacharias de multis quaerit, et
dicit: Quid sunt haec, Domine mi? (Zach. I.) Iste autem magis attonitus
et majori admiratione citatus, videbat enim et audiebat aure vel oculo
prophetali unde timeret, sicut praemisit, Domine, audivi auditionem
tuam, et timui, interrogat et dicit: Nunquid in fluminibus iratus es,
Domine, aut in fluminibus furor tuus, vel in mari indignatio tua? Et
sine dubio responsum est ei, nonnullam quippe iram elementa inanimata
meruerunt, et sicut Danieli (Dan. II), sicut Zachariae interrogantibus,
ita et huic dictum est, quid essent vel quid significarent ea quae
videbantur. Nulli tamen ita expositum est aliquod ejusmodi mysterium, ut
concederetur ei scribere manifeste ad intelligendum, imo sic
praecipiebatur: Tu autem claude sermones, et signa librum usque ad
tempus statutum. Quid iste viderit ut diceret: Nunquid in fluminibus
iratus es, Domine, etc. Sequentia manifestius sonant, cum dicit:
Viderunt te aquae Deus, et doluerunt montes, gurges aquarum transiit,
dedit abyssus vocem suam, etc. Itaque sicut in legalibus dictis: Non
alligabis os bovi trituranti (Deut. XXV), cum audimus Apostolum
dicentem: Nunquid de bobus cura est Deo (I Cor. IX), scimus respondere:
Non, sed de praedicatoribus hoc dixit lex spiritualis. Ita in his
visionibus propheticis, dum dicit: Nunquid in fluminibus iratus es,
Domine, ipse videns, sive propheta, et nos videntis sensum habere
cupientes, respondere sciamus: Non, et sub nominibus montium atque
collium, equorum atque quadrigarum, fluminum sive aquarum, sagittarum
fulgentium, et fulgurantis hastae, caeterarumque rerum, de quibus aeque
ut de bobus cura Deo non est, res illas intelligamus, de quibus Deo sine
dubio cura est, flumina illa nobis in intellectu sint, illa, quorum
voces auditae sunt, vel audire potuerunt aquae illae et mare illud, et
flumina, de quibus in psalmo scriptum est: Elevaverunt flumina, Domine,
elevaverunt flumina vocem suam. Elevaverunt flumina fluctus suos a voce
aquarum multarum. Mirabiles elationes maris, mirabilis in altis Dominus
(Psal. XCIII). Flumina enim quae elevaverunt vocem suam, sacra
catholicae fidei dogmata sunt, Domino dicente: Qui credit in me, sicut
dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae (Joan. VII).
Porro flumina alia, flumina contraria, quae elevaverunt fluctus suos a
vocibus aquarum multarum, illa sunt, de quibus gloriatur draco magnus,
ut apud Ezechielem Dominus loquitur: Ecce ego ad te, Pharao rex Aegypti,
draco magne, qui cubas in medio fluminum tuorum, et dicis: Meus est
fluvius (Ezech. XXIX), populi mei sunt, inquieti et impetuosi, qui
elevaverunt fluctus suos, fluctus persecutionis atque seditionum a
vocibus aquarum multarum, id est propter voces Christi discipulorum
habentium abundantiam coelestium gratiarum. Illud mare totus mundus est,
mundus impiorum et incredulorum, cujus tanquam maris elationes mirabiles
fuerunt, mirabilis autem in altis Dominus, qui elationes illas
compescuit. Qualiacunque vocabula sint, tam in his, quam in caeteris,
quae sequuntur, illas debemus intelligere res, quibus Dominum summe
sapientem, et summe justum irasci vel indignari a ratione non discordet.
Sequitur: Qui ascendis super equos tuos, et quadrigae tuae salvatio.
Suscitans suscitabis arcum tuum, juramenta tribubus, quae locutus es.
Quia semel interrogavit, nunquid in fluminibus iratus es, Domine? Et
interrogando, interrogationis atque responsionis viam nobis aperuit,
interrogemus etiam de his: Nunquid super equos quadrupedes, Domine,
ascendisti, aut ascendes, et quadrigis vectaberis, ut reges vel
consules? Nunquid arcum intendes, et sagittarius fies, et scapulas
hominum transfiges, et percuties inter pulmonem et stomachum, aut
egredietur sagitta per carneum cor eorum? Et respondebimus: Non. Nam
ascendes quidem equos tuos, sed equi tui homines sunt, sponte subeuntes
obedientiae tuae frenum. Ascendes quidem quadrigas tuas, sed quadrigae
tuae quatuor Evangelia tua, sive Evangelii tui quatuor sunt sacramenta,
per totum mundum currentia, scilicet incarnatio tua, passio tua,
resurrectio tua, ascensio tua, quae sine dubio sunt salvatio nostra,
quorum sine fide nulla est salvatio nostra. Cum istis equis et quadrigis
tuis, suscitans, ait, suscitabis arcum tuum, id est, praedicans
praedicabis futurum judicium tuum, te, ad judicandum vivos et mortuos,
venturum, quemadmodum illi testes resurrectionis et ascensionis tuae te
viderunt euntem in coelum. Illud namque praedicare judicium quodammodo
tale est, ut si quis intendat arcum suum, quia sicut arcus de longe
ferit, ita de longinquo venit dies judicii, ita ut, antequam feriat,
praevideri non possit. Suscitabis juramenta tribubus quae locutus es.
Quae sunt illa juramenta? Duobus quidem hominibus juramenta locutus es,
scilicet Abrahae et David, dicens Abrahae: Per memetipsum juravi, quia
fecisti rem hanc (Genes. XXII). Et jurans David, sicut Scriptura dicit:
Juravit Dominus David veritatem (Psal. CXXXI). Verumtamen et omnia dicta
tua, propter firmam et insolubilem veritatem dici possunt juramenta. Tu
es enim ille Angelus de quo in Apocalypsi scriptum est: Et Angelus quem
vidi supra mare stantem, levavit manum suam in coelo, et juravit per
viventem in saecula saeculorum, qui creavit coelum, et ea quae in eo
sunt, et terram, et ea quae in ea sunt, et mare, et ea quae in eo sunt,
quia tempus amplius non erit (Apoc. X), etc. Quodcunque locutus es, tam
firma tamque vera sunt, ac si jura, veris per temetipsum, sive per
beatam Trinitatem, viventem in saecula saeculorum. Coelum et terra
transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. XXIV). Ascendendo
super equos et quadrigas tuas, et suscitando arcum tuum implebis omnia,
quae tanquam juramenta locutus es, quorum finis erit, dare tribubus tuis
terram veraciter fluentem lac et mel. Semper. Jam supradictum est, quod
a versiculo illo, Deus ab austro veniet, et sanctus de monte Pharan,
sive umbroso et condenso quo sanctam intelligimus Trinitatem, trina
distinctione distinctum sit hoc canticum, et singularum distinctionum
signum sit, semper pro quo in Graeco diapsalma, et in Hebraico sela
scriptum est, et ubicunque apponitur ibi, vel quae sequantur, vel quae
praecesserint, non tantum ad praesens tempus pertinere sciamus. Ea quae
jam dicta sunt, manifestum est ad personam pertinere Dei, et sancti, qui
ab austro et de monte umbroso, et condenso, id est, a Spiritu sancto, et
a Patre Deo venturus erat, et nunc interposito, semper, quae sequuntur
ad personam dicuntur Spiritus sancti, quod maxime ex illo liquet
versiculo: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo
tuo, Ait itaque: Fluvios scindens terrae, viderunt, te aquae et
doluerunt montes, gurges aquarum transiit. Ne fluvios et aquas, sive
aquarum gurgites hic intelligamus vulgariter, vetuit nos interrogatio
praemissa, dicentis: Nunquid in fluminibus iratus es, Domine, aut in
fluminibus furor tuus, vel in mari indignatio tua? Ergo fluvios terrae,
id est, omnes sapientes, sive omnes loquacitates philosophiae mundanae,
tu auster bone, tu Spiritus sapientiae scindes, tu qui flumen Dei, id
est doctrinam evangelicam, absque scissura currere facies sequentibus
signis. Ad quid illos fluvios scindes? Nimirum ut minus aut nihil
valeant, per scissuras comminuti atque attenuati, et transeant per eos
calceati. Nam hoc est quod apud Isaiam taliter dictum est: Et desolabit
Dominus linguam maris Aegypti, et elevabit manum suam super flumen, in
fortitudine spiritus sui, et percutiet eum in septem rivis, ita ut
transeant per cum calceati (Isa. XI). Lingua namque maris Aegypti,
loquacitas est sapientium saeculi, quam Spiritus sanctus stultam fecit,
quam dum scissa et contra semetipsam divisa est, facilius transierunt
per eam, quicunque fuerunt vel sunt calceati pedes in praeparatione
Evangelii pacis (Ephes. VI). Hoc facto viderunt te, ait, aquae, et
doluerunt montes, id est, cognoverunt te populi, et doluerunt principes,
aliqui dolore poenitentiae, aliqui dolore invidiae, et intumescent
quidem populi multi, quomodo interdum aquae intumescunt, sed tumoris
eorum finis erit, hoc est, quod nunc ait, gurges aquarum transiit.
Sequitur: Dedit abyssus vocem suam, altitudo manus suas levabit. Sol et
luna steterunt in habitaculo suo, in luce sagittarum tuarum ibunt, in
splendore fulgurantis hastae tuae. Ubi gurges aquarum, hoc est, omnis
eorum impetus, et persecutio transiit, qui vexabant tunc populum tuum,
tunc abyssus, id est, inferi laudaverunt te, tunc etiam superi, id est
angeli in plausum suis manibus concrepuerunt, et victorem veluti gestu
quodam et tripudio elevatarum manuum demonstrant. Sol tuus et luna, et
omnis splendor, qui prius illuxerat populo, et postea malorum pondere,
et tenebrarum horrore universa fuerant cooperta, receperunt lumen suum,
et pristinum habuerunt fulgorem. Sagittae tuae, et fulgurans hasta tua,
id est plagae tuae et eruditio tua, lumen populo tuo praebuerunt.
Denique in luce sagittarum tuarum, et in splendore hastae tuae, quae eos
ad hoc corripuit, ut emendaret, ambulavit populus tuus, te timens, te
diligens, et magnam tui admirationem habens. Hic protinus sequitur: In
fremitu conculcabis terram, in furore obstupefacies gentes. Egressus es
in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Percussisti caput de
domo impii, denudasti fundamentum usque ad collum. Procedere et
properare volens animus, adhuc ad ante jam dicta revocatur. Minus enim,
quam cupit ipse, sibimet dixisse videtur. Siquidem de temporibus
verborum tacuit omnino, tanquam casu, et absque ulla ratione, variata
sint in his verbis propheticis. Futuro tempore propheta dixerat: Fluvios
scindes terrae, et repente verbis agere rem coepit praeteriti temporis.
Viderunt te aquae, et doluerunt montes, gurges aquarum transiit, et
subinde iterum secundum tempus futurum. In luce, ait, sagittarum tuarum
ibunt, in fremitu conculcabis terram, in furore obstupefacies gentes,
statimque rursus tempore praeterito: Egressus es, inquit, in salutem
populi tui, in salutem cum Christo tuo, etc. Nunquid casu, et absque
ullius rationis intuitu, ita in prophetis suorum tempora verborum
variare consuevit Spiritus sanctus? Non utique absque ratione est, quae
si nobis non omnino patet, tamen inde persentire aliquid, dulce et
jucundum est. Attendenti diligenter illud occurrit, quia sermo
propheticus, ea quae quodam certe tempore ventura vel facienda essent,
magis praeteriti temporis verbis edixit. Illa vero, quae fieri non
desinerent, omnibus diebus usque ad finem saeculi, verbis futuri
temporis enuntiavit. Siquidem ut praedicatores suos in mundo haberet
Dominus, et futurum praedicaret judicium usque ad finem saeculi, non
erat defuturum, et idcirco verbis futuri temporis edixit. Ascendes super
equos tuos, suscitans suscitabis arcum tuum. Ut autem in infirmitate
passionis lateret virtus divinitatis ejus, certo quodam et brevi tempore
futurum erat, et idcirco praeterito tempore dixit: Ibi abscondita est
fortitudo ejus. Discretio haec eadem, illic evidentius apparet, ibi de
passione sua loquens, praeterito tempore ait: Foderunt manus meas et
pedes meos (Psal. XXI), quod sed semel oportebat fieri. Futuro autem:
Narrabo nomen tuum fratribus meis, in medio Ecclesiae laudabo te
(ibid.), quod fit et fiet usque in finem saeculi. Quapropter quod ait,
ab eo, fluvios scindes terrae, repetere libet, verumtamen prius egressum
illum, de quo ait: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum
Christo tuo, considerare ad rem praesentem nonnihil attinet. Egressus
es, id est praesentiae tuae, vel adventus tui ad homines, signa
visibilia dedisti, Deus invisibilis. Ita egressus es cum Christo tuo.
Ergo cui haec dicuntur, alia est persona quam ipse Christus. Nec vero
persona Patris hic intelligenda est, quia videlicet personam illam ex
nomine, nulla Scripturae auctoritas refert taliter apparuisse hominibus
ut visibilia praesentiae suae signa praeberet. Filius Dei, Deus
invisibilis, homo visibilis factus est, et cum ipso taliter egresso,
Spiritus sanctus ita egressus est in salutem populi sui, ut visibile
daret signum adventus sui. Nam et super ipsum Christum suum descendit
corporali specie, sicut columba (Matth. III). Et supra discipulos
Christi sui apparuit, tanquam ignis, et supra singulos eorum sedit
(Actor. II). Ita egressus est in salutem populi sui, cum Christo suo, id
est ut salvaret populum suum, cum Christo suo Salvatore nostro. Primo
egressu visus est ad aquas Jordanis, ubi baptizabatur Christus ejus.
Pulchre ergo ab aquarum similitudine incipit opus ejusdem salutis, in
laudem ejus qui egressus est in salutem populi sui. Fluvios, ait,
scindes terrae, viderunt te aquae, etc. Verbum scindere, satius est, et
plus significat, quam si dixisset, emittes sive aperies. Uno namque hoc
verbo, et malorum desolationem et bonorum significat fluviorum
diffusionem. De malis vel contrariis jam supra positum est exemplum. Et
desolabit Dominus linguam maris Aegypti, et elevabit manum suam super
flumen in fortitudine spiritus sui, et percutiet eum in septem rivis,
ita ut transeant per eum calceati (Isa. XI). De bonis alibi dictum est,
quia scissae sunt in deserto aquae, et torrentes in solitudine, et quae
erat arida in stagnum, et sitiens in fontes aquarum (Isa. XXXV), et mali
quidem fluvii sunt fluvii terrae, boni autem fluvii non sunt ejusdem
terrae, sed scissae, id est per divisam gratiam dati sunt terrae.
Utrumque fieri coeptum est ab aquis Jordanicis, ab ipso egressu, quo in
specie columbae Spiritus sanctus ad aquas Jordanis egressus cum Christo
suo in salutem populi sui. Exinde namque coepit Jesus Christus eis
praedicare publica praedicatione, et in digito Dei daemonia ejicere.
Taliter egressum viderunt te, inquit, aquae, et doluerunt montes, id est
cognoverunt te populi, et inviderunt principes. Nam turbae equidem
admirabantur, Pharisaei autem dicebant: In Beelzebub principe
daemoniorum ejicit daemonia (Matth. IX). Viderunt, inquam, te aquae, et
doluerunt montes, quia exierunt Christo tuo obviam turbae cum ramis
palmarum, pium hosanna conclamantes, et inviderunt principes sacerdotum,
mortem illi machinantes (Matth. XXI). Videtis, quia nihil proficimus?
Ecce mundus totus post eum abiit (Joan. XII). De talium quolibet in
psalmo dictum est: Concepit dolorem et peperit iniquitatem (Psal. VII),
et montes pariter viderunt te, quod scilicet tu cum illo Christo tuo
esses, et quod ille non in Beelzebub (Luc. XI), sed in te, multa signa
faceret, sed aquae et viderunt te, et laudaverunt, montes autem viderunt
et inviderunt; deinde gurges aquarum, inquit, transiit (Psal. CXIII).
Quid ibi fuit gurges aquarum, nisi profunda et seditiosa malitia
Judaeorum? Denique sicut turbas illas quae viderunt et laudaverunt,
nomine aquarum, et sicut pontifices et Pharisaeos nomine montium, ita
concilium quod illi collegerunt, et habitatores Hierusalem, recte
intelligimus nomine gurgitis aquarum. Nam hinc est, quod idem Christus
tuus jamdudum per Psalmistam dicebat, orans: Salvum me fac, Deus,
quoniam intraverunt aquae usque ad animam meam (Psal. LXVIII). Illic
gurges aquarum transiit, subauditur, super Christum tuum. Transiit,
inquam, id est venit quidem, sed non diu mansit super eum. Intravit
usque ad animam ejus, id est tandiu donec ille moreretur. Sed quid
protinus? Dedit, inquit, abyssus vocem suam, altitudo manus suas
levavit; sol et luna steterunt in habitaculo suo. Post gurgitem aquarum
transeuntem, statim dedit abyssus vocem suam. Quia statim ubi dixit:
Consummatum est, et emisit spiritum, statim inferna concremuerunt, et
qui in illa tali abysso erat sanctorum populus dedit vocem suam et vocem
lacrymabilem, quam nos per fidem tam bene intelleximus, ac si praesentes
ibi fuissemus. Illa vox hujusmodi fuit: Advenisti, desiderabilis, quem
exspectabamus in tenebris, ut educeres hac nocte vinculatos de
claustris. Post talem abyssi vocem altitudo quoque manus suas levavit:
Resurrexit enim ille a mortuis, et hoc videns omnis multitudo coelorum,
plena felici admiratione plausum fecit, et tripudiando exsultavit. Nec
mora, deinde sol et luna steterunt in habitaculo suo, nam tuus idem
Christus ascendit in coelum, et stetit, vel sedit a dextris virtutis
Dei, et Ecclesia ejus sublata de inferis, ipsa quoque a dextris stetit,
sicut psalmus praedixit: Astilit regina a dextris tuis (Psal. XLIV).
Exinde coepit fieri, et fit, et fiet usque ad consummationem saeculi, id
quod protinus sequitur: Temporibus mutatis, id est facto transitu de
tempore praeterito, ad verba temporis futuri. In luce sagittarum tuarum
ibunt, in splendore fulgurantis hastae tuae, in fremitu conculcabis
terram, in furore obstupefacies gentes. Illuminati namque sunt apostoli,
et praedicando emittere coeperunt lucida verba veritatis. Illa denique
verba sagittae sunt, tuae sagittae lucentes, luce sua viam vitae
demonstrantes, et acumine suo corda populorum ad poenitentiam
compungentes. Hinc videlicet in psalmo: Sagittae tuae acutae, populi sub
te cadent in corde inimicorum regis (ibid.). Et est sensus: Verba
praedicationis tuae acuta sunt, usque ad animam pertingentia, et non
homines, sed vitia hominum interimentia, quibus confixi populi in corde
inimicorum regis, id est in corde suo. Qui prius inimicabantur regi Deo,
vel regno Dei, cadent sub te, id est adorabunt te, sub tuum imperium
redacti. Nec sola erunt praedicationis verba, sed sequentur et signa
terribilia. Bene ergo cum dixisset: In luce sagittarum tuarum, addidit:
In splendore fulgurantis hastae tuae. Fulgurans hasta faciendorum est
signorum potentia. In hujus splendore, et in illarum sagittarum luce
ibunt, ait, subauditur, tam praedicatores quam auditores Evangelii, et
ita factum est, et fit, et fiet usque ad finem saeculi. Et sagittarum
lux, et splendor hastae fulgurantis eo usque processit, ut Christiana
fides obtineret principatum mundi, et super gentes exercet in
fortitudine zeli boni severitatem magisterii religiosi. Dicit ergo
sagittarum ejusmodi, talisque hastae Domino Spiritu sancto: In fremitu
conculcabis terram, in furore obstupefacies gentes. Ubi enim super mores
hominum terrena sapientium, magisterium exercetur, ibi terra conculcatur
in fremitu, et ubi gentiliter viventes, pro modo peccati puniuntur,
verbi gratia, cum traduntur Satanae in interitum carnis (I Cor. V), ibi
gentes per justum furorem stupore afficiuntur. Nunc demum diligentius
considerandum est quod dixit hoc modo: Egressus es in salutem populi
tui, in salutem cum Christo tuo. Nec enim vacare putanda est ista
repetitio, in salutem cum Christo tuo. Denique unus quidem est Spiritus,
et una est salus populi ejus, sed duo leguntur in Evangelio Christi
egressus ejusdem, et geminum est ejusdem salutis opus. Primus egressus
est in specie columbae ad aquas Jordanis (Matth. III). Secundus egressus
in coenaculo super apostolos, in igne, et linguis dispertitis (Actor.
II). Hoc jam supradictum est. Porro de gemino salutis opere, itidem
sciendum est, quia primum est opus, remissio peccatorum, secundum
divisio gratiarum. Remissionem peccatorum, opus primum et maxime
necessarium, a passione Christi sui coepit operari. Ille enim resurgens
a mortuis, et stans in medio discipulorum insufflavit et dixit eis:
Accipite Spiritum sanctum (Joan. XX), et subaudiendum est in remissionem
peccatorum. Sequitur enim, quorum remiseritis peccata, remittuntur eis.
Divisionem gratiarum, secundum salutis opus erat quidem in quibusdam ex
parte effectum, ante Christi passionem, ut haberent aliqui sermonem
sapientiae et sermonem scientiae, fidem, prophetiam, operationem
virtutum, discretionem spirituum, et post passionem ejus, die
Pentecostes abundantius peractum est, datis insuper generibus linguarum,
ut exinde salus eadem cunctis gentibus innotesceret. Singillatim cuique
credentium hoc opus perficitur, dum primum ex aqua et Spiritu sancto
renascitur (Joan. III), et deinde per manuum impositionem (Act. XIX),
chrismatis unctionem confirmatur. Ita in salutem egressus percussisti,
ait, caput de domo impii, denudasti fundamentum usque ad collum. Semper
impius diabolus est, et domus ejus mundus, sive omne quod in mundo est,
scilicet concupiscentia carnis, et concupiscentia oculorum, et superbia
vitae (I Joan. II). Quid ergo intelligimus caput ejusdem domus, nisi aut
ipsum diabolum principem mundi, aut originale peccatum, quod regni vel
domus ejus caput et principium fuit? Hoc caput percussisti percussione
lapidis, id est passione Christi, et proinde recte dictum est quia
egressus es in salutem populi tui. Deinde domus ejusdem denudasti
fundamentum usque ad collum, id est quidquid errorum, quidquid vitiorum
erat in mundo, non dimisisti inconcussum, tam illud quod latebat, sicut
latet domus fundamentum, quam illud quod patebat, sicut patet corporis
collum. Illis namque linguis igneis quas foris ostendisti, intus fervidi
et foris sapientes facti et eloquentes, non cessaverunt, donec
propalarent mundi hujus sapientia, quanta esset stultitia; quae
dicebantur in templis gentium sacra, quanta essent sacrilegia. Tertium
est, hoc semper, de quo quid sit, jam semel et secundo dictum est.
Sequitur: Maledixisti sceptris ejus, capiti bellatorum ejus, venientibus
ut turbo ad dispergendum me. Exsultatio eorum, sicut ejus qui devorat
pauperem in abscondito. Quoniam distinctione trina distinctum est hoc
canticum, cujus videlicet distinctionis signum est, semper, sive
diapsalma, tertio jam appositum, et in antedictis clare discernuntur
duae personae Filii et Spiritus sancti, delectat hanc tertiam partem
cantici referre ad propriam personam Patris, ut sit canticum sive laus
totius Trinitatis. Maledixisti, inquit, sceptris ejus, etc. Ac si dicat:
Non hac vice solum, non hac vice primum percussus est impius, quando
passus est Christus, sed jamdudum damnatus fuerat, et triplex est
judicium damnationis ejus. Primum est, quod maledixisti sceptris ejus;
secundum quod maledixisti capiti bellatorum ejus; tertium, quod
maledixisti cunctis bellatoribus ejus, venientibus ut turbo ad
dispergendum me. Tunc maledixisti sceptris ejus, quando in coelo
damnasti superbiam ejus, volentis tenere sceptra coeli divinumque
imperium, et seipsum facere altissimum. Dicebat enim in corde suo:
similis ero Altissimo (Isa. XIV). Illis autem sceptris maledixisti, id
est propter illam praesumptionem irrecuperabiliter illum damnasti. Tunc
vero maledixisti capiti bellatorum ejus, quando dixisti ad serpentem per
quem deceperat hominem, quod fuit initium belli ejus contra humanum
genus, unde et idem serpens recte dicitur caput bellatorum ejus: Quia
fecisti haec, maledictus eris inter omnia animantia, et bestias terrae
(Genes. III), etc. In serpente ipse maledicebatur, et ex eo vocabulum
sumpsit, ut vocetur serpens antiquus. Maledicis nunc usque cunctis
bellatoribus ejus, venientibus ut turbo ad dispergendum me, et cunctos
similes mei, timentes te. Illorum primus fuit Pharao rex Aegyptius,
novissimus erit Antichristus. Ille namque, videlicet Pharao, primus post
verbum promissionis, velut quidam turbo dispergere me voluit, id est
auferre mihi effectum juramenti quod ad Abraham jurasti in repromissione
beati seminis, id est Christi, quia ut nullum veniret semen, masculos
omnes necari praecepit (Exod. I). Sed quid illi et caeteris provenerit,
quis nescit? Viam fecisti in mari equis tuis, in luto aquarum multarum.
Cumque ille persequens ausus fuisset post eos ingredi, submersus est cum
exercitu suo in mari, et ibi dejecisti eum, et periit cum curribus et
equitibus suis. Illi primi fuerunt omnium persecutione manifesta,
persequentium nomen tuum, caeteri omnes, sicut similes sunt, vel
fuerunt, ita similem damnationem acquisierunt et acquirunt, et juste
maledicti sunt bellatores ejusmodi, quia in hoc ipso exsultant, quod
vacat eis occidere, et persequi quod est assimilari diabolo sive
Antichristo. Hoc est quod ait: Exsultatio ejus, sicut qui devorat
pauperem in abscondito (Psal. IX). Quis enim est ille, qui devorat
pauperem in abscondito, nisi ille qui dum insidiatur, ut rapiat
pauperem, et rapit quantum potest, dicit in corde suo: Deus non
requiret? Et quidem illud magnum et gloriosum fuit, quod illum carneum
Pharaonem, et currus exercituum ejus mare operuit, tuis autem equis sive
hominibus in eodem mari viam fecisti, sed magis multoque gloriosius est,
quod eadem aqua per Christi sacramentum credentes in eum transmittit ad
regnum aeternum, omnia operiens peccata, quae spiritualium sunt castra
Aegyptiorum, et quod in mari hujus saeculi, ubi erat lutum aquarum
multarum, id est nimium carnalis et turbida conversatio gentium, viam
fecisti equis tuis, de quibus supra dixi, qui ascendes super equos tuos,
et quadrigae tuae salvatio. Audivi et conturbatus est venter meus, a
voce contremuerunt labia mea. Versiculus iste idem sonat, eamdemque anim
rationem renovat, quam in initio praemisit: Domine, inquiens, audivi
auditionem tuam et timui. Exposuit quid audiens timuisset, et tunc demum
quasi per illam bene ordinatae orationis partem, quam rhetores
complexionem vocant, ad primum propositionem rediens, audivi, inquit, et
conturbatus est venter meus, a voce contremuerunt labia mea. Conturbatio
haec, sive tremor iste optabilis est, quia vilis est, magnumque divini
respectus emolumentum habet. Ait enim: Ad quem autem respiciam nisi ad
pauperculum et contritum spiritu, et trementem sermones meos? (Isa.
LXVI.) Conturbato ergo ventre, et a voce quam intus audierat
contremiscentibus labiis, optat eamdem conturbationem, sive tremorem
sibi adaugeri, et optando dicit: Ingrediatur putredo in ossibus meis, et
subter me scateat, ut requiescam in die tribulationis et ascendam ad
populum accinctum nostrum. Gratulor, inquit, quod dicere jam potui,
conturbatus est venter meus, quod dicere ille non meretur, qui non habet
teneritudinem ventris, imo duritiam cordis tanquam duritiam lapidis,
cujus Deus cor non emollivit, qualium Pharao rex Aegyptius notissimus
habetur in sanctis Scripturis, gratulor, inquam, quod opera tua, Domine,
considerans intremui per spiritum humilitatis, opto autem ut mihi
adaugeas humilitatem cordis, vel loquens ad te Dominum meum, magis ac
magis agnoscam quia sum pulvis et cinis, moxque futurus putredo et
vermis. Putredo illa, id est putredinis illius memoria, qua postmodum
putrescam, ingrediatur in ossibus meis, et subter me scateat, id est
humiliet totum quidquid est in me virtutis aut boni operis, et in radice
cordis in profundo conscientia magis ac magis accrescat. Taliter enim
fiet, ut requiescam in die tribulationis, quod sciens Christus tuus, ubi
dixit: Et discite a me quia mitis sum et humilis corde, statim hoc
addidit, et invenietis requiem animabus vestris (Matth. XII). Et quis
est ille dies tribulationis? Non longe quaeratur, jam hoc tempus, in quo
sumus, in quo vivimus, dies tribulationis est. Sive singulariter diem,
sive pluraliter dies dixeris, dies tribulationis est, dies mali sunt,
quia pleni sunt adversis, pleni peccatis. Beatus homo, inquit Psalmista,
quem tu erudieris, Domine, et de lege tua docueris eum, ut mitiges ei a
diebus malis (Psal. XCIII). Hanc intendens mitigationem jam dictus
Christus tuus, loco memorato ita incoepit: Venite ad me omnes, qui
laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Quid enim aliud est, et
ego reficiam vos, quoniam ego a diebus malis mitigabo vos. Et ostendens
in quo, tollite, ait, jugum meum super vos, et discite quia mitis sum et
humilis corde, ac demum intulit, et invenietis requiem animabus vestris.
Ergo putredinem in ossibus admittere, et subter se scatentem habere, id
est propter conscientiam putredinis, quod tu homo mox futurus es, mitem
esse et humilem corde; hoc est jam requiescere, non solum in futuro,
verum etiam in praesenti saeculo. Quid autem sibi vult quod cum
dixisset, ut requiescam in die tribulationis, addidit, et ascendam ad
populum accinctum nostrum. Quid nisi quod mitem et humilem esse corde,
ut veraciter amictum esse, et ad populum accinctum ascendere, populum a
quo regnum coelorum vim patitur, et violenter diripitur? Qua enim alia
cinctura, nisi humilitatis spiritu Mosen accinctum esse putas (Num. X),
ut fortissimum spirituum Deum universae carnis teneret, dicentem:
Dimitte me (Exod. XXXII), et ad suam voluntatem inflecteret.
Indubitanter sciendum est, quia absque hac cinctura nulla usquam
fortitudo justitiae est. Quamvis multorum quispiam sit operum, absque
isto justitiae praesidio nullus est, nec ille populus accinctus populus
ejus est qui, accinctis renibus, carnes agni comedit, per mare ascendit,
sicut hic nunc dixerat, viam fecisti in mari equis tuis, vanc Synagoga
de omnibus confidit, quia impossibile est eos justificari, qui suam
volentes statuere justitiam, justitiae Dei non sunt subjecti (Rom. X).
Hoc est quod continuo per metaphoram aptissime dicit: Ficus enim non
florebit, et non erit germen in vineis. Mentietur opus olivae, et arva
non afferent cibum. Abscindetur de ovili pecus, et non erit armentum in
praesepibus. Sub isto senario numero, universa reprobat opera legis,
quae sex diebus operari concedit, et idcirco reprobat quia Judaeus
operarius legis non intendit, ut celebret Sabbatum Domini, non habet
fidem et humilitatem, quam commendans invenietis, ait, requiem animabus
vestris (Matth. XI). Ficus et vinea, nec non et oliva praesenti loco
Synagoga est, et arva non afferentia cibum, Judaicae caeremoniae sunt.
Pecus et armentum minores et majores Judaei, sive populus et sacerdotes
sunt. Eorum omnium fidem et humilitatem Christi non habentium opera
cuncta reprobantur, et dicendo, ficus enim non florebit, etc. Ac si
dicat: Idcirco humilitatis gratiam tantopere desidero, quia in operibus
legis nullus est justitiae fructus, nullum germen justitiae, nullum opus
justitiae, nullus omnino vitalis cibus animae. In quo pecus abscissum
est de ovili, et armentum a praesepibus fugit? In eo quod Judaeus non
credit, quod justitiae Dei non vult subjici, et non audire vocem Domini
sive pastoris boni. Hinc ille dicit: Sed vos non creditis, quia non
estis ex ovibus meis (Joan. X). Item: Propterea vos non auditis, quia ex
Deo non estis (Joan. VIII). Ego autem in Domino gaudebo, et exsultabo in
Deo Jesu meo, Deus Dominus fortitudo mea. Quod dicit, hoc est, idcirco
Israel sectando justitiae legem, in legem justitiae non pervenit, quia
non ex fide, sed quasi ex operibus. Ego autem non quasi ex operibus, sed
ex fide credam in Patrem, et Filium et Spiritum sanctum. Nam dicendo: in
Domino gaudebo, confitetur Patrem; dicendo: exsultabo in Domino Jesu
meo, confitetur Filium; dicendo: Deus Dominus fortitudo mea, confitetur
Spiritum sanctum. Et ponet pedes meos quasi cervorum, et super excelsa
mea deducet me victor in psalmis canentem. Sicut enim pedes cervorum
agiles sunt ad dumeta transilienda et alta petenda, sic per hanc fidem
agilis ero, ut in legem justitiae perveniam et in lapidem offensionis
non offendam (Rom. IX), et deducet me haec justitia fidei super excelsa
mea, id est super justitiam operum, deducet, inquam, me victor, Deus
unus, Pater et Filius et Spiritus sanctus, in psalmis canentem victoriam
cursus mei, non operibus meis, sed gratiae ejus ascribentem, et pro hoc
gratias sempiternas agentem.
|
|