CAPUT XXXII.Quod praeceptorum quatuor pertinent ad dilectionem Dei, sex vero ad dilectionem proximi.

Sunt autem praecepta decem, quorum primum, ut praedictum est:

“Non habebis deos alienos coram me, non facies tibi sculptile;”

sequens, sed ultimum est:

“Non concupisces.”

Quatuor ex his dilectioni Dei, sex dilectioni subserviunt proximi.

“Non habebis deos alienos coram me, non facies tibi sculptile, neque omnem similitudinem, non assumes nomen Domini Dei tui in vanum, memento ut diem Sabbatorum sanctifices.”

Quatuor ista Dei dilectioni repugnantia prohibendo, locum eidem dilectioni Dei sermo Dei parare intendit. Habere namque deos alienos, et Deum verum diligere simul non potes. Ait ergo:

“Non habebis deos alienos coram me,”

id est neminem aestimabis Deum praeter unum Creatorem coeli et terrae. Item: Facere sculptile, vel ullam similitudinem eorum quae in coelo, vel in terra, vel in aquis sunt, et aestimare alicui horum Dei similem esse, iniquitas est et dilectioni Dei repugnat.

“Cui similem, inquit propheta, fecistis Deum? Aut quam imaginem ponetis ei? (Isa. XL)”

Hoc adversus humaniformios valet, qui Deum humanis putant esse compactum membris. Nimirum hoc pacto grande sibi fingunt simulacrum, quod in coelo sedeat et terram pedibus contingat, dicente ipso:

“Coelum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum (Isa. LXVI).”

Dicit itaque:

“Non facies tibi sculptile, neque omnem similitudinem quae est in coelo desuper,”

etc. Sane quod hic ait:

“Ego sum Dominus Deus tuus, fortis, zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam et quartam generationem eorum qui oderunt me, et faciens misericordiam in millia his qui diligunt me et custodiunt praecepta mea.”

Hoc in omni praecepto subaudiendum est, videlicet ut timeat poenam transgressor, speret praemium praecepti exsecutor. Opportuno quoque tempore fortem se et reddentem iniquitatem patrum in filios, in quartam et tertiam generationem hic asseruit, videlicet ubi totus mons Sinai fumigabat, et totus erat terribilis, eo quod descendisset Dominus, quod erat indicium fortitudinis, et iniquitatem patrum, qui Joseph fratrem suum vendiderant, nunc reddiderat in tertiam et quartam generationem, non absque misericordia, soluta nempe captivitate, revertebantur de Aegypto, generatione quarta. Item assumere nomen Dei in vanum (quod poetae faciunt) vel reverentia dignum non aestimare, ubicunque nomen Domini fuerit invocatum, dilectioni Dei omnino est adversum. Ait ergo:

“Non accipies nomen Domini Dei tui in vanum. Nec enim habebit insontem Dominus eum qui assumpserit nomen Domini Dei sui frustra.”

Item: Aliquid boni facere, non ad laudem Dei, sive ob spem aeternae retributionis, sed ut videaris ab hominibus, dilectioni Dei contrarium est. Dicit ergo:

“Memento ut diem Sabbatorum sanctifices.”

Id est in omnibus operibus tuis, Dei retributionem attende, vel in Deo requiem tibi praepara pro mercede: quod vere est diem Sabbati sanctificare. De carnali Judaeorum Sabbatismo jam alias dictum est. Quae sequuntur sex:

“Honora patrem tuum et matrem tuam. Non occides. Non moechaberis. Non furtum facies. Non loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. Non concupisces.”

Cuncta quae dilectioni proximi sunt inimica exstirpant, legemque adjuvant naturalem quae dicit:

“Quod tibi non vis fieri alteri ne feceris.”

Haec a gentibus, sine honestioribus gentilibus, utcunque observari poterunt, sed ad vitam illis absque dilectione Dei non profuerunt, utpote deos alienos habentes, et caetera quae supradictis quatuor praeceptis inhibentur facientes, beatitudinem non sunt consecuti. Decem praeceptorum distinctio nunc in nostris codicibus, ex translatione beati Hieronymi sic habetur. Caeterum alias quatuor praecepta quae ad dilectionem Dei pertinent, in tria esse redacta; et econtrario eorum quae ad dilectionem proximi spectant, ultimum, id est

“non concupisces,”

in duo divisum legimus, ut aliud sit in auditum

“non concupisces uxorem proximi tui,”

et aliud,

“non concupisces rem proximi tui,”

et ita ad dilectionem quidem Dei tria, ad dilectionem vero proximi septem pertinere praecepta. Quod ex septuaginta Interpretibus sumptum fuisse arbitramur. Ista sunt decem chordae cantoris Dei dicentis in psalmo:

“Deus canticum novum cantabo tibi, in psalterio decachordo psallam tibi (Psal. CXLIII).”

Item:

“Confitemini Domino in cithara, in psalterio decem chordarum psallite illi (Psal. XXXII).”

Qui enim sine istis vivit, mentitur quoties se in decachordo psalterio Domino confiteri profitetur.