Ruperti Tuitiensis Vindex eum operis. De divinis officiis XII libellis distincti auctorem asserit.

Percelebrem de auctore librorum De divinis officiis, qui inter Ruperti opera feruntur, litis contestationem, ut a catalogorum tricis expediremus, in hunc locum dimittenda judicavimus: ut ergo ipsam hic moveam data fides urget, et mea res exigit; impanationis enim errorem, a qua Rupertum suscepi vindicandum, ei vulgo tribuunt cui opus istud De divinis officiis adjudicant.

Ne vero contra juris ordinem, ne quidem dicta causa; ne auditis partibus, cujus sit opus istud proferam; imprimis causam aperio: tum utriusque partis momenta expendo: tumque Valeramnum ab omni in opus istud jure dejicio; tandemque uni Ruperto adjudicandum invictissime demonstro, et omni jure pronuntio.

Causa est. Wiclefus in altaris sacramento non nisi panem sentiens, ut catholici alicujus doctoris nomine suum hunc fulciret errorem, seque nihil ab Ecclesiae sensu alienum proferre facilius imponeret, unum aliquod opus De divinis officiis in duodecim libros distributum, quo suam ab auctore catholico jactabat praedoceri sententiam , modo sub Isidori, modo sub Fulgentii, et aliorum ementitis nominibus produxit.

Hinc varia huic operi praefixa nomina incertum fecerunt auctorem, adeo ut quae plures indicabant nullum declararent. Hinc in diversas de istius operis auctore sententias abierunt scriptores ecclesiastici; hinc alii unius, alii alterius auctoris hoc opus esse judicarunt. Personatum quidem Fulgentium, personatum Isidorum vel Ambrosium omnes deprehenderunt; adeo ut jam nemo sit qui opus istud ipsorum nomine inscribat; sed Valramno cuidam adjudicant alii; Ruperto caeteri. Valdensis, Dominicus a Soto, Alanus, Sanctius, doctores Oxonienses, et Vasquezius libros hujusmodi ascribunt Valramno, quem propterea impanationis auctorem statuunt; Bellarminus vero cum caeteris , opus istud Ruperto vindicat.

Quae autem cujusque partis jura sint, quae momenta, habe; et nullo nisi veritatis aequitatisque studio attentius expende.

Vasquez, qui Valeramni adversus Rupertum jura partesque suscipit, opus De divinis officiis non Ruperto, sed Valeramno episcopo Attembergensi asserendum, istis maxime contendit. Primum est quod Anselmus in epistola et libro De corpore et sanguine Christi, ad Valeramnum, in principio ita scribit,

“Lego et relego, charissime, opus vestrum De officiis; multumque me delectat ejus lectio, tum pro sui utilitate, tum pro auctoris dulcissima mihi charitate; sed quoniam veritas charitatis et charitas veritatis, adulationis odit fucum, videor mihi videre in facie pulchri operis naevum unum, qui et si interim inter nos benevola quadam dissimulatione tegatur, si opus hoc exierit in manus eorum qui carpere amant aliorum et bene dicta, futurus es in signum quod tibi a multis contradicetur.”

Tum subjicit quod ipse in isto opere notaverat,

“cur nempe in ordine sacrificii tria illa digesturus, materiam, intentionem, causamve finalem; de materia agentes dixistis post multa, sed dicet mihi adversarius, Vivens et sensibilis in corpore suo, mobilisque est Deus et homo Christus, corpus autem sacrificii vitam non habet, sensum non habet, mobile non est: corpus igitur Domini non est.”

Tandemque Anselmus ad praedicta haec verba, quae ex ipso retulerat, ita scribit:

“Primum quid hic sacrificii corpus appelletis, penitus non adverto; cum enim ad benedictionem mysticam, operante invisibiliter Verbo Dei, corpus in corpus, substantia mutata sit in substantiam; sicut in mensa nuptiali aqua in vinum mutata solum adfuit vinum in quod aqua mutata erat: sic in mensa altaris solum adest corpus Domini, in quod vere mutata vera panis substantia; nisi quod de aqua nihil remansit in mutatione illa, de pane vero mutato ad peragendum sacri institutum mysterii sola remanet species visibilis; unde B. Ambrosius: Ne, inquit, horror carnis fieret, ideo in similitudine accipimus sacramentum. Nam panis substantiam post Dominici corporis consecrationem in altari superesse, semper abhorruit pietas Christiana, nuperque damnavit in Berengario Turonensi, ejusque sequacibus, nam si hoc admitteretur, jam Verbum non incarnatum tantum, sed etiam dici posset impanatum: sicut ille dicebat: Panis, si in Domini corpus transiret, non tamen panis esse desineret.”

Ex quibus sancti Anselmi verbis Vasquez , post doctores Oxonienses et Valdensem, sic pro Valeramno concludit:

“Cum igitur haec ita sint, et verba omnia quae citabat Wiclefus, in eo libro qui est inter opera Ruperti, contineantur, dubitandum non est librum De divinis officiis a Valeramno, non autem a Ruperto, conscriptum esse; nam Valeramnus et Anselmus antiquiores Ruperto fuerunt, hic enim sub Henrico V claruit, et sub Lothario III obiit; illi autem sub Henrico III claruerunt.”

Ubi Vasquez sic arguere mihi visus est: Liber De divinis officiis qui inter Ruperti opera modo circumfertur, continet verba, et sub iisdem verbis errorem quem Anselmus ex charitate in Valeramni lib. De divinis officiis, corripit per epistolam ad eum directam. Ergo opus istud quod inter Ruperti libros nunc editur, Valeramno manet adjudicandum; non autem Ruperto, qui, Anselmo et Valeramno junior, scribere non potuit quod Anselmus carperet.

Alterum, unde Vasquez opus De divinis officiis non esse Ruperti, sed Valeramni, nullo dubio pronuntiat, istud est quod Joannes Parisiensis Valeramno tribuit ea verba, quae leguntur in libro II De divinis officiis, cap. 9.

Tertium denique, quod hunc Valeramnum circa res nostrae fidei suspectum fuisse colligit Valdensis ex Anselmi libro De fermentato et azymo, in principio, ubi Anselmus nullam ei salutem dicit, eo quod contra pontificem imperatori faveret.

Hoc argumento tanquam funiculo triplici Vasquez opus De divinis officiis, Ruperto abstraxisse, et uni Valeramno Attembergensi alligasse se putat. Verum funiculus, quamtumvis triplex, cujus chordae dissolutae minime cohaerent, facile rumpitur; eoque disrupto, opus Valeramno alligatum ipsi cito excidit.

Bene quidem Vasquez ex hisce suppositis opus aliquod De divinis officiis, in quae praedicta verba leguntur, Valeramno ascribere potuit; at ipsa ab Anselmo fuisse ad Valeramnum scripta si quis negaverit, unde probabit Vasquez?

Incertum enim omnino est, 1o, hanc epistolam et huncce tractatum esse S. Anselmi, cum neque Eadmerus, neque Robertus de Monte in recensione Operum S. Anselmi, neque Trithemius inter ejus Opera hanc epistolam aut hujusmodi tractatum accensuerint; sed et manuscripti codices nullo Anselmi nomine hanc epistolam habent. Ipsa enim sine tractatu, et absque nomine auctoris exstat in bibliotheca Sancti Germani a Pratis, in pervetusto ms. codice, ubi opus istud De divinis officiis nihil nisi capitum et librorum distributione distat ab excusis, utpote in decem libros duntaxat divisum. Praeit prologus; Omnia quae per anni circulum, sub hoc titulo: Incipit prologus Roberti (idem Germanis est ac Ruperti), in libro De divinis officiis. Et totum hoc opus excipit haec rubrica: Explicit liber Domini Roberti monachi Sancti Laurentii in Leodio De divinis offlciis. Tandem his libris subjungitur epistola, ejus salutationis titulo: Fratri in Christo charissimo. Illuminatos oculos cordis; et sic incipit: Lego et relego, charissime, opus vestrum De officiis. Tractatus autem De sacramento altaris seu de corpore et sanguine Domini eo in codice non habetur.

Eadem vero haec epistola cum hujusmodi tractatu asservatur in bibliotheca Sancti Victoris Parisiensis, tacito pariter auctoris nomine.

Negativa haec argumenta si minus possunt, habe quod in codice utroque Signiacensi titulus iste huic epistolae praefixus legitur: Epistola domini Willelmi abbatis S. Theodorici ad quemdam monachum, qui de corpore et sanguine Domini scripserat.

Et ipsam claudunt haec verba: Finit epistola domini Guillelmi, quondam abbatis sancti Theodorici, etc. Sed et in coenobio Igniacensi manuscriptus codex librorum De divinis officiis praemittit epistolam istius Guillelmi nomine inscriptam.

Picardus quidem , qui primus haec Anselmo tribuit, unum producit apographum Anselmi nomen praeferens, sibi a Nicolao Fabro communicatum; et suam insuper firmat sententiam ex Vincentii Bellovacensis, Sancti Antonini, et Petri Aquilini testimonio; Valdensem addere poterat; et ipse Vasquez modo potest adjici. At quid hi omnes diversa sentientes nisi hoc unum testantur, incertum nempe hanc ab Anselmo scriptam esse epistolam? Ubi vero dubii aliquid subest, quid certi potest statui? quid firmi potest superstrui, maxime quo concutiatur et evertatur quod certum et firmum est: a Ruperto videlicet compositos libros De divinis officiis, quod nihil certius, firmius nihil, postea demonstrabitur?

Incertum est, 2o ad Valeramnum scriptam esse hanc epistolam. Quod enim S. Anselmus ad Valeramnum scripserit librum De azymo et fermentato, quid consequens est ab ipso Valeramno editos libros De divinis officiis, in quibus quid invidi carperent, Anselmus legit; et ea de causa ab eodem Anselmo ad Valeramnum directam epistolam cum tractatu De corpore et sanguine Domini?

3o Incertum penitus esse videtur qui Valeramnus fuerit, cum circa Anselmi et Ruperti tempora plures Valeramni, seu Valerami, seu Valeranni mihi occurrant.

Primus est Valeranus, abbas Sancti Vitoni Virodunensis, frater Hugonis Lingoniensis episcopi: obiisse legitur anno Domini millesimo sexagesimo, vel millesimo sexagesimo sexto .

Alter Valeramus, seu Vileramus, ex Trithemio abbas Mesburgensis ordinis S. Benedicti, natione Teutonicus, vir in divinis Scripturis eruditus, et saecularium litterarum non ignarus, carmine exercitatus et prosa, cum universitate Parisiensi aliquandiu impendisset studium, ad patriam reversus, Bambergensis Ecclesiae scholasticum munus adeptus est. Tandem considerans mundi gloriam transire cum tempore, contempto saeculo, in Tuldensi coenobio pro Christi amore monachum induit; et postremo, crescentibus meritis, in monasterio Sancti Petri Mesburgensis abbas consecratus, nomen suum scribendo posteris notificavit.

“De cujus opusculis, inquit Trithemius, ego tantum volumen metro et carmine mixta prosa pulchra varietate compositum de nuptiis Christi et Ecclesiae. In Cantica canticorum libros III, qui incipiunt, cum studia intu . . . claruit sub Henrico III, anno Domini millesimo septuagesimo.”

Haec Trithemius libro De scriptoribus ecclesiasticis tradit de Vileramo seu Valeramo Mesburgensi, qui solus ex his omnibus Valeramis aliqua composuisse legitur.

Tertius est Valerannus, olim cantor Parisiensis Ecclesiae. Is S. Martini a Campis monasterium ingressus fuerat sub Ursione, seu Ursono, seu Urso, qui primus regalis illius monasterii prior a S. Hugone abbate Cluniacensi fuit institutus anno restitutae salutis millesimo septuagesimo nono. Ad hunc Walerannum scripsit Anselmus epistolam, qua eum hortatur ut sanctum vitae monasticae propositum nulla ratione dimittat, etsi episcopus Parisiensis eum e monasterio violenter abstraxerit. Ea etiam in epistola hujusce Valeranni eruditionem et ingenium Anselmus commendat. Hanc autem Anselmi epistolam ab 1079 ad an. 1090 fuisse scriptam ex eo colligo quod Ursio, sub cujus obedientia degebat Walerannus, monasterii Sancti Martini a Campis prior institutus est anno 1079, et ei successit Theobaldus circa annum 1090. Haec discere est tum ex Anselmi epistola quae in lib. III epistolarum est decima tertia; tum ex Historia regalis monasterii S. Martini a Campis; tum ex libro qui inscribitur, Martiniana.

Quartus Valeramus est episcopus Citiziensis, qui ab Henrico IV, imperatore reprobante Fridericum abbatem, fuit Gunthero subrogatus circa Domini annum millesimum octuagesimum nonum. Haec tradit Paulus Langius in Chronico Citiziensi ad hunc annum.

Quintum Valtramum episcopum Ecclesiae Migdeburgensis tradit Dodechinus in appendice ad Marianum Scotum anno millesimo. Ipsum Henrico regi favisse adversus Romanum pontificem testatur epistola quam ad Ludovicum comitem scripsit, suadens ut Henrico regi se subderet, et illius partes tueretur, ne cum iis qui Dei ordinationi resistunt, Rodulpho, Hildebrando, Ecberto et pluribus aliis periret. Istam epistolam cum Ludovici responso videre est in appendice Dodechini ad Mariani Scoti Chronicon in anno millesimo nonagesimo.

Sextum Valeramum idem Dodechinus ad annum millesimum nonagesimum quartum producit Numbergensem episcopum. Ad ipsum S. Anselmus scripsit epistolam de processione Spiritus sancti, in cujus capite Valramum tanquam Henrici fautorem adversus Urbanum Romanum pontificem vehementer corripit. Haec epistola sic incipit: Anselmus servus Ecclesiae Cantuariensis Valramo Numburgensi episcopo Scienti breviter loquor; si certus essem, etc. Anno enim millesimo centesimo nono Valramus tractatum de investitura episcoporum in lucem miserat, eam juris faciens imperatoris, non summi pontificis. Sed vero post Urbani secundi obitum, Paschalis II, qui Urbano successit, partes secutus, pacem et Ecclesiae communionem habuit; unde et Anselmus eum amica jam salutatione honestat in epistola cui titulus est: Domino et amico Valramo venerabili episcopo, Anselmus servus Ecclesiae Cantuariensis arhiepiscopus salutem, servit, etc. Hunc Numburgensem episcopum Trithemius in libro De scriptoribus Ecclesiasticis de Stephano seu Herrando, Valtramum vocat.

Centuriatores quidem de isto Valramo episcopo Numburgensi ea omnia tradunt quae et de Valtramo Magdeburgensi, et de Valramo Numburgensi episcopo Dodechinus distincte protulit. At advertere debuerant hunc Valramum episcopum Numburgensem, ad quem scripsit S. Anselmus, non esse in appendice Dodechini eumdem Valramum, quem ipse Dodechinus paulo ante dixit episcopum Magdeburgensem: sed Dodechino unum esse Valramum, et alterum Valramum; illum Magdeburgensem, istum Numbergensem episcopum; illum cui comes Ludovicus scripsit; istum cui scripsit S. Anselmus archiepiscopus Cantuariensis.

Septimus Valeramus, ut loquuntur Centuriatores, seu Valerannus, ut ex Roberti de Monte Appendice ad Sigebertum, eum vocat appendix altera ad Martyrologium Benedictinum, monachus fuit Clarevallensis qui a Simone Noviomagensi episcopo vocatus cum aliquot monachis, anno millesimo centesimo vicesimo nono, primus abbas Ursicampi vulgo Orcam rexit monasterium, ut testatur Chronicum Flandriae libro quinto; et cum ibi tres alias abbatias fundasset, ipsum obiisse anno millesimo centesimo quadragesimo secundo fidem facit Sigeberti continuator ad hunc annum, et referunt Centuriatores centuria X, pag. 1692, et altera appendix ad Martyrologium Benedict.

Octavus Galeranus, seu Valeranus, filius est Roberti consulis de Mellent, qui patri succedens in Northmannia factus est comes Mellenti anno millesimo centesimo decimo octavo, et crucem assumpsit anno millesimo centesimo quadragesimo quinto, juxta Robertum de Monte in germana appendice ad Sigibertum, ad annum millesimum centesimum decimum octavum, et millesimum centesimum quadragesimum quintum.

Nonus tandem, qui Ruperti saeculo vixit, Valeramnus Bajocensis archidiaconus potest numerari, qui Galtero episcopo Roffensi successit, et obiit anno millesimo centesimo octuagesimo secundo, ut habet Robertus de Monte in appendice ad Sigebertum.

Cum ergo S. Anselmi et Ruperti saeculo tot occurrant Valeramni, Waltrami seu Valranni, constare neutiquam potest quis ex his omnibus auctor fuerit operis De divinis officiis, et ad quem directa epistola quae in hujusmodi opere naevum aliquem arguit.

Constat quidem non ad Valeramum Attembergensem scriptam fuisse, cum nullus audiatur Valeramus Attembergensis episcopus; et proinde Vasquez errasse cum istam epistolam ad Valeramum Attembergensem ab Anselmo directam scripsit, ut hunc Valeramum Attembergensem istius operis De divinis officiis auctorem asserat.

Nihil suadet ad Valtramum Magdeburgensem hanc epistolam fuisse directam. Sed nec mihi est unde prudenter conjiciam ad Valramum Numburgensem missam fuisse: quod enim S. Anselmus ad Valramum Nuremburgensem librum De Spiritus sancti processione miserit, quid tum? An uni omnia dicantur, an ad unum omnia diriguntur unius alicujus scriptoris opera?

Imo nec ad Numburgensem, sicut nec ad Citiziensem, nec ad Magdeburgensem Valramum scriptam fuisse hanc epistolam ex duabus mihi probatur. Primo quod nullus ex his Valeramis, si Numburgensem excipias, opus aliquod edidisse reperiatur, et inter scriptores ecclesiasticos censeatur. Secundo quod sanctus Anselmus, si hujusce epistolae auctor est, Valeramum, ad quem hanc epistolam dirigit, duntaxat vocet charissimum; quo nomine, nulla adjecta honoris et reverentiae, vel saltem episcopalis dignitatis nota, episcopum sanctus Anselmus nusquam salutat. Nam etiamsi in prima ad Valeramnum Numburgensem epistola ipsi tanquam extra Ecclesiae communionem posito, salutem denegaverit, non tamen eum sine episcopalis dignitatis nomine dimisit, ut in altera ad eumdem, sed reconciliatum, epistola, ei ut domino et amico salutem dicit, ut hujusmodi epistolarum inscriptiones praeferunt.

Sed nec quis hoc opus Valeranno, Philippi I regis camerario, qui non Ecclesiae sacramentis, sed principis sui obsequiis studuit: nec Valerano comiti asseruerit, qui non divinis officiis, sed bellicis rebus animum dedit. Nequidem ergo ad Valeramnum episcopum Numburgensem, sicut nec ad Citiziensem; sed nec ad Mellenti comitem scripta est haec epistola, nec ulli istorum attribuendum est opus De divinis officiis.

Cui ergo Valeramno hoc opus tribuendum? Ad quem Valeramum haec epistola directa est? Ad quem Valramum missa haec epistola? vel ad Valeramnum S. Vitoni abbatem, vel ad Valramum seu Vileramum abbatem Mersburgensem, vel ad Valerannum Parisiensis Ecclesiae olim cantorem, vel ad Valeramum seu Valeramnum monachum Clarevallensem, postea primum Ursicampi abbatem, vel ad Valerannum Bajocensem archidiaconum. At si ab Anselmo hic liber editus est, aetas prohibere videtur quominus ad primum et ad ultimum asseramus hunc librum fuisse transmissum. Primus enim anno millesimo sexagesimo, vel millesimo sexagesimo sexto decessit, Anselmo tunc temporis juniore. Ultimus vero vita functus est anno millesimo centesimo octuagesimo; et proinde mortuo Anselmo, qui millesimo centesimo nonagesimo decessit, priusquam iste Valeramnus librum De divinis officiis, potuisset conscribere.

Et ita jam res tota est Mersburgensem inter et Parisiensem et Ursicampensem, cujus sit opus istud De divinis officiis, quod Valerano tribuitur, et ad quem scripta haec epistola, quae Anselmi dicitur.

Mersburgensis jura potiora videntur cum plura ediderit opera, quibus inter ecclesiasticos scriptores meruit annumerari, inter quos aliorum nemo sedem obtinuit. Verum cum et isti Villeramo Mersburgensi, nullus, quem sciam, opus De divinis officiis ascripserit, nullusque ad ipsum scriptam, quae Anselmi censetur, epistolam dixerit; et Anselmus eo multa aetate posterior sit, nullius sane fidei est ab Anselmo scriptam esse hanc epistolam, et ita nullius prorsus est fidei opus istud De divinis officiis ab eo Valramno editum esse, cui uni Valdensis, Oxonienses, Vasquez et alii nullo jure, nulloque probato fidei testimonio tribuendum voluerunt.

Ne tamen Anselmi, aut Guillelmi abbatis S. Theodorici, aut alterius alicujus auctoris injuria, Ruperti Tuitiensis jura stabilire videar, una est, sive pro Anselmo, sive pro Guillelmo contendentium, pro Tuitiensi abbate pronuntiata sententia, libros scilicet De divinis officiis a Ruperto fuisse compositos. Joannes Picardus ab Anselmo Cantuariensi ad Rupertum missam probat epistolam, sic eum constituens hujusce operis auctorem, ut illud dixerit, leviori licet rationis conjectura, a Ruperto susceptum, dum Anselmus viveret, completum vero post Anselmi obitum quem anno millesimo centesimo nono contigisse non diffitetur. Sed et Theophilus Raynaldus de temporum ratione nihil sollicitus, et epistolam Anselmo ascribit, et libros De divinis officiis Ruperto Tuitiensi attribuit. Tandem R.P. Bertrandus Tissier non ab Anselmo, sed a Guillelmo S. Theodorici abbate ad Rupertum monachum hanc scriptam esse epistolam sic asserit, ut nullo repugnante opus De divinis officiis Ruperto astruat.

Ex quibus videas quam leve sit primum illud, quod ex ista quam alii Anselmi, alii Guillelmi, alii alius incerti auctoris dicunt, epistola, Valdensis, Vasquez et alii dicunt argumentum quo libros De divinis officiis Ruperto nostro abripiant, cum sive ab Anselmo, sive a Guillelmo aut alio aliquo qui nescitur, auctore scripta sit haec epistola, indubie tamen ab utriusque partis censoribus Rupertus hujusce operis auctor proclametur.

Nec eos plus juvat quod Joannes Parisiensis, qui anno supra centesimum a Ruperto vixit, Valramo ea verba tribuat quae leguntur in capite 7 libri II De divinis officiis. A Joanne Parisiensi Valramum pro Ruperto ideo scriptum dixerim, quia audierat ab abbate ordinis S. Benedicti natione Teutonico, in divinis litteris eruditissimo, in Germania florentissimo, inter caetera compositum opus De divinis officiis. Audierat ex Universitate Parisiensi studuisse quemdam Villeramum natione Teutonicum, professione monachum ordinis sancti Benedicti, abbatem in divinis litteris exercitatissimum, qui plures edidit libros; ex quibus ipsum operis istius auctorem judicavit. At Teutonicum pro Teutonico, monachum pro monacho, abbatem Germanum pro abbate Germano, Vileramnum scilicet Mersburgensem pro Ruperto Tuitiensi habuit: et illum pro isto dedit Oxoniensibus, Valdensi et aliis qui Valeramnum a Vileramno non dijudicantes, hunc existimarunt episcopum Numbergensem, cum religioni Vasquez et alii ducerent opus istud, in quo non nihil eucharisticae veritati repugnans ipsis videbatur, schismatico potius tribuere quam scriptori catholico, cujus nomen in sui erroris patrocinium Lutherani trahebant.

Haec erroris illius Valeramnum Ruperto substituentis origo et series mihi visa est, quam indicasse sufficiat, ut unicum quod adversus firmissima Ruperti jura profertur testimonium, minoris fidei habeatur, quam ut quod certissimum est evertat, vel quod prorsus incertum est firmissime statuat.

Si quis tamen unius hujusce scriptoris fide pertinacius contenderit ut Vasquez; aut facilius concesserit, ut dominus de Lestoq in Sorbona sacrae theologiae professor unum De divinis officiis opus a Valeramno exiisse, non tamen inde cum Oxoniensibus, Valdensi, Vasquezio et aliis negasse debuit unum illud, de quo contendimus, opus De divinis officiis a Ruperto esse conscriptum. Nonne et de iis Isidorus, et de iis Alcuinus, et de iis Amalarius et alii libros composuere. At in iis libris, inquient, qui inter Ruperti opera circumferuntur, quaedam leguntur quae et in Valeramni opere. Siccine transumpta quaedam prolem parenti subducere debent? Quis in Ruperto vel modice versatus non deprehendit aliqua nonnunquam a Ruperto loca proferri, tacito auctoris nomine, perinde ac sua? Nonne et ipse Rupertus hoc sibi in isto De divinis officiis opere contigisse declarat in suo Apologetico, uti inscitiam simul ac invidiam arguit aemuli cujusdam in ipso S. Gregorium imprudenter damnantis?

Sapientius ergo cum domino de Lestoq ex praemisso Valeramni opere nihil adversus Ruperti opus inferri intelliget, quisquis duo ista simul stare posse noverit. Valeramnus opus De divinis officiis edidit; Rupertus libros De divinis officiis composuit, et in uno ipsorum capitulo eadem verba leguntur. Quid haec pugnant, ut uno permisso negetur alterum? Nihil ergo alterum Oxoniensium, Valdensis et Vasquis argumentum ex Joannis Parisiensis testimonio ductum adversus Ruperti jura concludit.

Sed et tertium ex Valeramni suspecta fide infirmius adhuc procedit. Valeramnus quidem fuit schismatice a Romano pontifice divisus: ergone censendus auctor operis, in quo non solum nihil adversus Romani pontificis auctoritatem, imo plurima in Romanae sedis et Ecclesiae Romanae commendationem et unitatis Ecclesiae laudem posita leguntur? An rebellis et schismaticus in capite vicesimo septimo libri primi De divinis officiis Petrum principem apostolorum constitueret, et pro ejus excellentia Petri successores caeteris praeeminere patriarchis sentiret, quos solos principes dicit apostolicos nominari? An fidei initium ab illa sede prodire doceret, istamque proinde in Ecclesiis observari regulam, ut neminem habeant pontificem, nisi ab eadem sede missum, a qua primus illis praedicator fidei missus est, et illam missionem diceret pallii esse largitionem? An extra Romanae sedis communionem positus, Romanae sedis statuta commendaret, et adversus Graecos tuenda susciperet, ut ea celebrat et tuetur auctor hujus operis? An avulsus a capite pronuntiaret, ut auctor iste Ecclesiam ex ipsius Petri, cujus vice fungitur Romanus pontifex, auctoritate spiritualium divisiones donorum distribuere; istius principis esse ovibus Christi pastores ordinare, etc.

Non ergo opus istud evolvit, qui ex Valeramni Numburgensis schismate perperam deducit, non nisi ex ipso opus istud prodiisse: cum potius ex suspecta Valeramni fide, et ex ipsius in sedem apostolicam rebellione inferre debuerit ab ipso nusquam editos hujusmodi libros, qui summam, ubi vis, se locus offert, erga sedem apostolicam protestantur debitae religionis observantiam. Quid ergo juris Valeramno Numburgensi jam superest, quo ab Oxoniensibus, a Valdensi, Vasquesio et aliis operis istius De divinis officiis auctor asseratur? Quid injuriae non est fetum legitimo subripuisse parenti, ut supponeretur alieno? Alienus est Valeramnus; legitimus unus est Rupertus noster Tuitiensis.

Qui prolem supponit, sicut et qui prolem subripit patri, crimen habet omni legum severitate mulctandum; cui ne subjiciendus videar, quasi qui propriam Valeramno abstraxerim, ut alienam Ruperto adjudicem, quibus titulis et quo jure ista sit ipsius, invictissime probandum suscipio.

Non supposititia proles illa censenda est, quam legitimam ipsius parentis esse testantur omnes qui sensum habere student hujusmodi fetuum; multo minus ea quam ipse parens suam agnoscit, ut suam servat, et ut suam defendit. Quae potentiora legitimae prolis indicia quam certum hujusmodi censorum testimonium, quam parentis oscula, amor et tutela? haec autem omnia Rupertum operis istius De divinis officis protestantur auctorem. Quis enim scriptorum ecclesiasticorum conscripsit catalogos, qui opus istud Ruperto non ascripserit?

Continuator Henrici a Gandavo De ecclesiasticis scriptoribus, cap. 5, a Ruperto compositos maxime hujusmodi De divinis officiis libros, his testatur:

“Rupertus abbas Tuitiensis scripsit ad Cunonem abbatem Sigebergensem librum multis Scripturarum refertum mysteriis, quem intitulavit De victoria Verbi Dei. Scripsit alium De divinis officiis.”

Trithemius libro De scriptoribus ecclesiasticis, ad Rupertum, in catalogo quem supra adduximus. Baronius ad annum millesimum centesimum undecimum fatetur hoc anno a Ruperto editum opus De divinis officiis. Bellarminus in libro De scriptoribus ecclesiasticis ad Rupertum. Centuriatores centuria XII, Sixtus Senensis in Bibliotheca, opus istud De divinis officiis inter Ruperti Opera computant.

Cocleus, catholicae fidei adversus Lutheranos propugnator acerrimus, cui nihil sapere poterat quod sanam Ecclesiae doctrinam non saperet, Ruperti studiosissimus: inter praecipua ejus opera, quae suae commissa esse fidei scribit in epistola ad Henricum abbatem Tuitiensem, et quae Coloniae prelo subjici curavit ut publica fierent, duodecim ejus libros De divinis officiis enumerat:

“Eduntur, inquit, ex praecipuis operibus ejus tria, nunc ad proximas Kalendas Aprilis evulganda, nempe quatuordecim libri Commentariorum in Evangelium Joannis, duodecim libri in Apocalypsim ejusdem, ac totidem libri De divinis officiis. Quae omnia cum fidei meae commiserit,”

etc.

Nicolaus Sanderus in libro septimo ex his quos De visibili monarchia Ecclesiae adversus haereticos scripsit pluribus locis Rupertum librorum De divinis officiis pronuntiat auctorem, Gualterus etiam in sua Chronologia, Ruperti operibus et illud accenset. Sirmondus ipse, sicut et alter Jesuita, nomine Floridus, in Spongia sub ficto Leomelli nomine, istius operis, ut Ruperti, auctoritatem commendat et defendit.

Sed et Petrus Aurelius, cui a Sirmondo et a Florido objicitur opus istud, tanquam Ruperto dignum diversis in locis admittit, quod tamen si dubiae fuisset auctoritatis et fidei, neutiquam tot in locis admittere debuisset, sed excipere potius, quam objectum ex capite decimo sexto libri quinti De divinis officiis testimonium expositione toties repetita dissolvere.

Sed magis accurata disquisitione ex Augustini Canonicis Joannes Picardus epistolam De corpore et sanguine Domini ab Anselmo ad Rupertum, non vero ad Valeramnum, directam sic contendit, ut a Ruperto perfectum quidem fuisse hoc opus De divinis officiis post Anselmi decessum, anno videlicet centesimo undecimo; sed ab eodem inchoatum, dum Anselmus viveret, scilicet ante annum millesimum centesimum nonum, demonstrare studeat.

Cum ergo singuli qui ecclesiasticorum scriptorum, et prae caeteris, Ruperti libros recensere studuerunt. et ipse Aurelius, cui tanti viri auctoritas ex libris De divinis officiis opponebatur, opus istud esse Ruperti protestentur, quis illum ei non deputaverit, quod tot ei hac in re judices una voce adjudicant?

Parum sit quod caeteris sufficit geminum huncce Ruperti fetum illis exterorum vindicasse testimoniis, et eorum maxime qui Ruperti operum conscripsere catalogos, vel libros enumeraverunt. Quis illo conceptam sinu prolem abneget, qui illam amanter ut suam recepit, et ut suam fovet ac protegit? Quis opus hoc in Ruperti sinu conceptum, ex Ruperti fecunda mente editum certo non judicet, qui Rupertum opus istud ut suum protestantem, ut suum commendantem, ut suum dicantem, et ut suum defendentem advertit?

Rupertus opus istud De divinis officiis suum esse ipse declarat, ut suum ipse commendat, et tanquam suae terrae fruges Deo dicat in pluribus aliorum suorum operum locis. Sed maxime in epistola ad Cunonem Ratisponensis Ecclesiae episcopum hoc opus De divinis officiis inter sua primum vocat, unde et illud tanquam primitias frugum terrae suae Cunoni offert, seu potius, ut ipse loquitur, per manus ipsius dimittit in conspectu Domini.

“Primitias frugum terrae, inquit Rupertus, quam Dominus dedit mihi, nunc offero secundum praeceptum sanctae ac mysticae legis, dum praesens opusculum, quod de divinis scripseram officiis, diu expetitum mitto tibi, Cuno Pater mi, hactenus abbas coenobii Sigebergensis, nunc autem pontifex Ecclesiae Ratisponensis. Primitiae namque sunt istae cunctorum operum, quae mihi a Domino provenisse gavisus es,”

etc.

“Hoc autem opus De divinis officiis, quod primum erat,”

etc. Et insuper in eadem epistola sua ipse enumerans opera, illud primum describit.

“Sunt autem, inquit, praesentium primitiarum libelli XII.”

Tumque sua caetera subjicit opera, ut in ejus catalogo ex ista epistola supra posuimus.

Quantis vero Rupertus hunc librum commendaverit, suumque fecerit, discitur ex capite decimo tertio libri secundi, quem in Regulam sancti Benedicti conscripsit, ubi de hujusmodi opere sic loquitur:

“In libro quem scripsi de sacramentis sive officiis, rationes hujusce observationis, Cur loco Alleluia cantetur tractus expressi, quas a multis libenter legi jamdudum comperi, et earum tanta et talis est altitudo sive profunditas, ut hic non breviter possint iterari.”

Nonne hoc uno collapsa ruunt omnia Oxoniensium, Valdensis, Vasquis et aliorum, qui in oppositum nitebantur, fundamenta? Nonne hoc uno Ruperti ejus ad opus De divinis officiis ita statuitur, ut non nisi gravi injuria Ruperto possit detrahi, quod ipse suum esse affirmat, et tanquam suum per manus pontificis dimittit in conspectu Domini? An plagiarium, an perfidum, an sacrilegum dicent religiosissimum Rupertum? Absit.

Nec uni duntaxat episcopo, sed et omnium Ecclesiarum capiti summo pontifici Rupertus hoc opus ut suum humiliter obtulit. Ipse enim in epistola ad summum pontificem inter alias suas, quas ibi recenset, elucubrationes, opus istud veluti sui laboris primitias, et omnium quae scripsit operum caput iterum dicat:

“Scripseram, inquit, et ante haec omnia opusculum De sacramentis sive officiis divinis per circulum anni, distinctum libellis sive tomis duodecim.”

Igitur opusculum istud si non scripsit Rupertus, turpius sane et damnabilius quam Saphira, in suum caput, ne dicam in Spiritum sanctum mentitus est, alienas opes, ut suas, ad sancti Petri successoris pedes deferens, ut mendacio furto cumularet. Haec si de sanctissimo Ruperto cogitare pia mens refugit, et opus istud ei subtrahere sana mens abhorreat.

Ipse sui hujus operis vindex est in libro primo in Regulam, qui et Ruperti Apologeticus dicitur. Cum enim invida mens aemulorum ex ejus libro De divinis officiis, quem nulla fraudis suspicione legendum uni studiose id roganti tradiderat, unam propositionem damnasset tanquam fidei et oeconomiae Verbi prorsus adversam, jamque fratres eruditi, ut ipse narrat , dirigerentur qui inquirerent an verum esset quod de ipso fama longe lateque sparserat, scilicet ipsum dixisse, ipsum scripsisse Spiritum sanctum de Maria Virgine incarnatum: quo Rupertus se vertit? quo confugit? an librum despicit unde suspicio?

Sed et uno ex Ruperti aemulis librum hunc proclamante haereticum, imperito etiam popello eum deposcente et rapere festinante ad comburendum, Rupertus quid agit? An suum negat hoc opus? an dicit alienum? Hoc opus, si Ruperti non est, Rupertus suum putas asseret quod haereticum, quod flammis tradendum rapitur? Si Ruperti non est, nihil ad Rupertum ista criminatio. Librum auctori suo dimittat Rupertus, et omnem a se depulit calumniam.

Suum tamen opus istud Rupertus asseruit vindex sui simul operis et suae fidei: nec enim aemuli sui vel inscitiam, vel invidentiam tacitus dimisit, sed ejus inscitiam risit, et sprevit invidiam, ut initio hujus operis sumus praelocuti; sed, dum aemulum videt, inter opuscula quae istius in ipsum odii erant seminaria, imprimis opus istud computat.

“Locutus sum, inquit , imprimis opusculum De divinis officiis sive sacramentis per circulum anni distinctum libellis duodecim; materiamque pergrandem breviori quam oportuisset opere astrinxi.”

Tumque caetera sua opera subjungit.

Verum et ipse liber suum prodit auctorem, proles parentem, fructus arborem. Nam libri secundi capite vicesimo tertio auctor se monachum profitetur his verbis:

“Causa postulat quiddam nostri ordinis, id est monachorum non praeterire proprium.”

Et libri septimi capite vicesimo quinto:

“Istis recte et laudabiliter a nostri, id est monastici ordinis majoribus traditum est.”

Expressius vero in libri octavi capite quarto monachus sub abbate Berengero, seu Berengario, in coenobio S. Laurentii declaratur istius operis auctor anno millesimo centesimo undecimo, quo Rupertum in isto monasterio sub illo abbate degisse constat ex ejus ad Cunonem abbatem epistola: Cuicunque fideli animae; ex Reinero in Vita Ruperti; et ex ipsa Ruperti Operum superius a nobis deducta serie.

Haec audiant Oxoniae doctores, Valdensis, Vasquez et alii, suumque Valeramnum ab omni in opus istud jure dejiciant. Audiant a monacho compositum, quod ab episcopo Numburgensi editum coluerunt. Legant anno millesimo centesimo undecimo conscriptum, quod sancti Anselmi anno millesimo centesimo nono de medio facti temporibus, a Valeramno exiisse contendunt. Tandemque tot ipsiusmet Ruperti de isto suo opere testimoniis, quibus integra debetur fides, plenissime convicti, Ruperto omni jure opus istud restituant, quod Valeramno, nullo juris titulo, sub levis duntaxat conjecturae incerto adjudicavere.

Nec praetereundum quod Joannes Picardus, Bellovacus, canonicus regularis Augustinianus, ut epistolam et tractatum De altaris sacramento, nullo reclamante, Anselmo vindicet, et ab eo ad Rupertum fuisse anno millesimo septuagesimo nono, vel sequenti transmissum probet, dicere cogitur priores saltem De divinis officiis libros, in quibus nonnihil carpendum deprehendit auctor hujusmodi epistolae, ante haec tempora a Ruperto fuisse, rudiori licet Minerva, conscriptos, et ad Anselmum directos, donec aetatis processu a Ruperto perfecti Cunoni jam episcopo Ratisponensi dicarentur.

Tota haec Joannis Picardi fictio seipsa concidit: nec enim stare ullatenus potest quod Rupertus vix natus, si natus ante annum millesimum septuagesimum nonum, de divinis officiis scripserit. Stare non potest quod opus imperfectum Rupertus miserit ad Anselmum, qui non de incoepto, sed de completo labore Ruperto in epistola gratulatur. Stare non potest quod annis triginta duobus, ab anno videlicet millesimo septuagesimo nono ad annum millesimum centesimum undecimum, qui in hujusmodi librorum octavo notatus legitur, susceptum opus Rupertus dimiserit, dum nulla eum cura premebat. Stare non potest quod Rupertus ea aetate de divinis officiis egerit, qui nonnisi exstincto Paschalis II et Guiberti schismate, illius nempe auctoribus Henrico III et Guiberto vita functis, in sacerdotem Domini unctus est; et Domino os illius, ut ipse enarrat, tunc aperiente, divina coepit eloqui sacramenta, primumque illud opus De divinis officiis et duodecim distinctum libellis conscribere, quod propterea vocat Primitias frugum terrae cui benedixit Dominus. Stare denique minime potest quod ea quae Anselmus, si sit auctor epistolae de sacramento altaris, in hujusmodi operis capite corrigenda aut explicanda notaverat, Rupertus, dum operi illi manum ultimam dedit, castigatione spontanea emendare vel clariori explicatione illustrare detrectaverit. Stare itaque debet hoc opus a Ruperto fuisse compositum ea duntaxat aetate quam ipse in paschali cereo signatam descripsit, anno videlicet reparatae salutis millesimo centesimo cum undecimo.