LIBER OCTAVUS.


CAPUT 1

Agones Domini nostri Jesu Christi egentibus nobis intelligentia opus est:

“Beatus enim, inquit Psalmista, qui intelligit super egenum et pauperem (Psal. XL),”

ipsum utique intelligi volens,

“qui, cum dives esset, pro nobis pauper factus est (II Cor. VIII).”

Ipse namque in eodem psalmo loquitur, quod nunc tractare coepimus:

“Inimici mei dixerunt mala mihi: Quando morietur, et peribit nomen ejus?”

(Psal. XL.) Ipse manifeste seipsum exprimit dicens:

“Qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem (ibid.).”

Quis autem misericordia vel charitatis compassione purgatum habens cordis oculum, non intelligat quam non parvi aut levis sit certaminis hoc ipsum, quod stans in medio superborum ac divitum inimicorum suorum, mala sibi dicentium, egenus et pauper iste apud cogitationes illorum, pro sua contemptus paupertate, divinitatis suae divitias ore proprio cogebatur praedicare, et de seipso testimonium perhibere? Si enim sub silentio semetipsum absconderet, frustra nobis advenisset, quia videlicet sine praedicante nemo nostrum audisset, nemo credidisset (Rom. X), atque ita nemini adventus ejus profuisset: laborabat ergo sustinens semetipsum praedicare. Hoc enim faciens apud superbos, quantae putas subjacebat invidiae? Quicunque ab ipso didicit mitis esse et humilis corde (Matth. XI), et idcirco tanto magis gravatur suam virtutem praedicare, quanto magis humiliter sentiens odit ventum jactantiae, ipse sentit utcunque quanti laboris sit huic egeno et pauperi stare in illo tali templo, et coram inimicis mala sibi dicentibus quis esset vel unde opprobria exprobrantium sibi recepturus edicere (Psal. LXVIII). Igitur, ut verae beatitudinis participes simus, super hunc egenum et pauperem intelligere studeamus, et tunc nos verum lectionis intellectum assecutos arbitremur, cum mala, quae audit vel patitur, compatienti corde perceperimus. Sequitur:

“Ex illa ergo turba cum audissent hos sermones ejus dicebant: Hic est vere propheta. Alii dicebant: Hic est Christus. Quidam autem dicebant: Nunquid a Galilaea Christus venit? Nonne Scriptura dicit quia ex semine David, et Bethlehem castello, ubi erat David, Christus venit? (Mich. V). Dissensio itaque facta est in turba propter eum.”

Sanctis viris nonnunquam dissensio multitudinis occasio fuisse legitur evasionis. Nam et Paulo apostolo pene tale quid contigit, qui dum staret in medio multitudinis, et sacerdotes atque omne concilium convenissent adversus eum,

“sciens quia una pars esset Sadducaeorum et altera Pharisaeorum, exclamavit in concilio: Viri fratres, ego Pharisaeus sum, filius Pharisaeorum, de spe et resurrectione ego mortuorum judicor. Et cum haec dixisset, facta est dissensio, et soluta est multitudo. Jussitque tribunus milites descendere, et rapere Paulum de medio eorum (Act. XXIII),”

videlicet volente Domino ut servaretur:

“Sicut enim, inquit, testificatus es de me in Hierosolymis, sic te oportet Romae testificari (ibid.).”

Imo sic vel universaliter sanctae Ecclesiae contigit, quia, dum universae iniquitatis et multitudo in multas haereses divisa est, et adversus alterutrum discordans semetipsam impugnat, evadit per medias divisiones fides catholica. Quod etiam veteri miraculo praefiguratum est, salvo altioris quoque sacramenti intellectu, quando ad ingressum filiorum Israel, mare Rubrum divisum est (Exod. XIV). Traditum namque est majoribus quod in illa digressione maris, singulis quibusque tribubus filiorum Israel, singulae aquarum divisiones factae sint, et propria unicuique tribui in mare aperta sit via. Idque ostendunt ex eo quod in psalmo scriptum est:

“Qui divisit mare Rubrum in divisiones (Psal. CXXXV).”

Per quod plures divisiones docentur factae secundum singularum tribuum viam. Quod ergo in Ecclesia sua futurum erat, videlicet ut inter dissidentes haereticorum sectas catholica fides incolumis persisteret, hoc in seipso Christus praefigurare dignatus est, dum ubi miserant principes et Pharisaei ministros, ut apprehenderent cum, ad praedictum clamorem ejus dissensio in turba propter eum facta est, et ipse apprehensus non est. Nam et hoc sequitur:

“Quidam autem volebant apprehendere eum, sed nemo misit super illum manus.”

Nam revera volentes eum tenere timebant,

“ne forte tumultus fieret in populo (Matth XXVI),”

ne de manibus eorum, populi liberaretur auxilio. Quod timentes, et maxime divinitus coerciti, tandiu sunt a conatu suo repressi, donec eis

“Judas illum traderet sine turbis.”

“Venerunt ergo pontifices et ministri ad Pharisaeos.”

“Ergo,”

inquit, quia dixerat Dominus, qui necdum pati dignabatur:

“Adhuc modicum vobiscum sum (Luc. XXII),”

et volebat adhuc et dictis et factis implere, quae supererant, implere oculos et aures eorum, et sufficienter inexcusabiles eos facere, quibus gravis etiam erat ad videndum;

“venerunt”

ministri immunes a crimine, pleni admiratione.

“Et dixerunt eis illi: Quare non adduxistis eum?”

Non parvam exspectationem, vel attentionem evangelista innuit pontificum et Pharisaeorum, tam prompta percontatione dicentium,

“quare non adduxistis eum?”

“Eum,”

inquiunt, superfluum habentes dicere Jesum, cui protinus adducendo, ut putabant, palam erat praesentem inhiare conventum.

“Responderunt ministri: Nunquam sic locutus est homo sicut hic homo loquitur.”

Vere

“nunquam sic homo locutus est.”

Homines quippe quicunque sapientiae vel scientiae sermonem habuerunt, de plenitudine hujus omnes acceperunt (Joan. I). Sed eo magis inexcusabiles sunt, quia tantam sapientiam audierunt, et non obaudierunt, qui talem hominem viderunt et inviderunt. Quid igitur retributionis habebunt? Illud utique quod per os David pronuntiat spiritus prophetarum, vel omnium justorum, qui minus quidem hoc homine, sed tamen bona et salutaria locuti sunt:

“In salicibus, inquiunt, in medio ejus,”

scilicet Babylonis,

“suspendimus organa nostra, quia illic interrogaverunt nos, qui captivos duxerunt nos, verba cantionum (Psal. CXXXVI).”

esti namque homines, filios quidem Hierusalem se esse putant, oculos quoque ad videndum, et aures habere ad audiendum, legitimumque Mosaicae sive propheticae cantilenae rationabiliter discernere, vel comprehendere sonum. Sed revera salices sunt Babylonis, vitiosa radice ripis haerentes fluminis, id est decurrentibus voluptatibus saeculi, solum habentes in verborum foliis virorem Judaicae professionis, a fructu autem boni operis steriles, ita ut terram quoque tanto tempore frustra occupaverint (Luc. XIII). Suspendentur ergo in eis, id est propter eos tacebunt organa prophetarum et omnium veritatis praedicatorum, ne audiant verba cantionum, quae vane interrogaverunt, et cum isto summae divinitatis organo, cum isto homine qui sic loquitur quomodo nunquam locutus est homo, ad gentes ibunt et ipsis cantabunt. Nam isti nimis impatientes sunt ad audiendum, nullum de illo bonum volentes audire testimonium. Unde et subditur:

“Responderunt eis Pharisaei: Nunquid et vos seducti estis?”

Et vos, inquiunt, qui ex nobis estis, quos arbitramur aliquid prudentis habere ingenii, nunquid tam cito seducti estis? Quasi vero jam legitimo deprehensum esse judicio seductionem esse quidquid audissent ab homine isto, sic loquente quomodo nunquam locutus est homo. Cui malignae intentioni, quia nulla est quae suppeditat rationis vis, protinus sub interrogatione obliqua illud intorquent, quod pro ratione volunt accipi, vere seductores, et ipsi a maligno spiritu seducti.

“Nunquid aliquis ex principibus credidit in eum, aut ex Pharisaeis?”

Ac si dicerent: Seductos vos esse in eo quod ejus estis sermonibus delectati ex hoc solo constans est, quod nemo credidit in eum ex principibus aut ex Pharisaeis. Quae ratio quam infirma, vana et inepta sit probari nullis opus est argumentis. O ergo caeci, duces caecorum, caeci, inquam, caecis ducatum praebentes, ut pariter in foveam cadant (Matth. XV). Nonne principes isti, Isaia testante, principes sunt Sodomorum, et populus iste populus est Gomorrhae? (Isa. I.) Exspectandi ergo sunt tanquam scientiae clavim habentes, ut nemo quamvis oculos habens introeat (Luc. II), nemo quamvis aures habens audiat nisi hujusmodi principes ad videndum vel audiendum habeat praecessores?

“Nunquid, aiunt, aliquis in eum credidit ex principibus aut ex Pharisaeis? Sed turba quae non novit legem, maledicti sunt.”

Videlicet pro hoc ipso quod legem nesciunt, maledictionibus illis illo subjacere judicant, quas Moyses in Deuteronomio legem non custodientibus praescribens:

“Maledictus, inquit, qui non permanet in sermonibus legis hujus, nec eos opere perficit (Deut. XXVII),”

etc. Sed profecto turba illa verius contradixisset. Istud vanitatis consilium et haec Ecclesia malignantium (Psal. XXV), quae non facit legem, maledicti sunt. Turba enim haec, ut supra dictum est, multitudo, quae de civitatibus et regionibus convenerat ad diem festum, hic intelligi debet, quos falsi illi et fallentes Hierosolymitani, penes quos erat templum, et Sancta sanctorum, velut agrestes in sui comparatione aestimabant.

“Dicit ad eos Nicodemus, ille qui venit ad eum nocte, qui unus erat ex ipsis: Nunquid lex nostra judicat hominem, nisi audierit ab ipso prius, et cognoverit quid faciat?”

Cur non hic aperta defensione dixit quod sentiebat, et quod dudum veniens ad eum nocte dixerat, videlicet quod non seductor esset, sed Magister a Deo venisset (Joan. III), etc. Videlicet, quia timiditatis nox adhuc in corde ejus erat, et necdum securitatis dies illuxerat. Nec mirum,

“nondum enim, ut praedictum est, erat Spiritus datus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus,”

et idcirco necdum de ventre ejus, sive apostolorum flumina aquae vivae saltem usque ad publicum circuitum unius Synagogae fluere poterant, quae Jesu glorificato et Spiritu dato usque in dispersionem quoque gentium fluere habebant. Ergo causam, vel invisam non ausus palam defendere personam, sed rursus non ferens impudentem, malitiam tantum usurpare injustitiae licentiam.

“Nunquid, ait, lex nostra judicat hominem, nisi audierit ab ipso prius, et cognoverit quid faciat?”

Non utique, sed econtra praecipit non facile credendum esse quod audieris. Videlicet hoc dicto coargui non potest, velle defendere hominem, cum verba sonent potius justae ac sanctae legis defensionem. Justa quippe non esset lex, si praejudicia fieri juberet aut permitteret. Itaque timidus quidem, sed providus in tutam confugit arcem, dum pro homine loquens pro lege videtur patronam ferre sententiam. Attamen quoniam intentio ejus callidam audientium nequitiam latere non poterat, hostiles assultus non omnino evasit. Nam sequitur:

“Responderunt, et dixerunt ei: Nunquid et tu Galilaeus es?”

Nonne ergo verum est, quia

“dixit injustus ut delinquat in semetipso (Psal. XXXV),”

id est, sciens et videns, proposuit coetus Pharisaicus permanere in peccato suo? Nonne et hoc verum est, quia

“noluit intelligere ut bene ageret?”

(ibid.) Hoccine est velle intelligere audiendi suggestionem, vel legalis judicii mentionem non posse sustinere? Homo Pharisaeus et princeps Judaeorum, ausus in tali causa facere legitimi judicii mentionem, uno dicto suum coram illis odorem fetere fecit, et hostili calumniae patuit. Non enim parvam odii spirat abundantiam, quod tam cito dictus est Galilaeus, eo quod homini Galilaeo favere videretur. Jam quippe propter odium Jesu, ipsum nomen Galilaeae putabat illis, nares subsannantes habentibus.

“Nunquid, aiunt, et tu Galilaeus es? Scrutare et vide, quia propheta a Galilaea non surgit.”

Ecce in retributionem et scandalum sic quoque impletur illud, quod Propheta praedixit:

“Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum (Psal. LXVIII),”

Scriptura, quam scrutati sibi esse videntur, locum praedixit, ubi nasceretur iste propheta magnus, de quo Moyses scripsit (Deut. XVIII):

“Et tu, inquit propheta, Bethlehem terra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda, ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Israel (Mich. V).”

Sed illud tacuit, quod exiturum esset edictum a Caesare Augusto, ut describeretur universus orbis, et ituri essent omnes, ut profiterentur singuli in suam civitatem, et quod ascensurus esset Joseph de Galilaea in civitatem David, quae vocatur Bethlehem, ut profiteretur cum Maria desponsata sibi uxore praegnante, et cum essent ibi, implendi forent dies ut pareret (Luc. II). Hoc modo mensa sua nunc eos illaqueavit, quia videlicet oculos suos compresserunt ne viderent, et aures suas aggravaverunt ne audirent (Isa. VI). Ecce enim praeterita non respicientes, et praesentia tantum oculis nequam aspicientes, laqueum sibimet hoc modo texuerunt. Christus secundum Scripturas ex semine David et castello Bethlehem nasciturus est, hic autem Jesus homo Galilaeus est. Igitur hic homo propheta non est, Christus non est. Hoc modo obscurati sunt oculi eorum, ne videant (Psal. LXVIII). Quid enim: Nunquid repugnantia sunt haec, Christum ex semine David, et castello Bethlehem nasci debere, et eumdem in Galilaea nunc habitare? Scrutentur ergo Scripturas ipsi, ut videant quia non sic scriptum est per prophetam: In te enim natus habitavit, sed

“ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Israel (Mich. V.).”

Sequitur:

“Et reversi sunt unusquisque in domum suam.”

Quia telas araneae texuerant, idcirco leviter solutum et dissipatum est eorum conventiculum, et ad unam objectiunculam infirmae causae conscientia diverberati, unusquisque in domum suam reversi sunt, ut iterum in cubilibus suis aliud ineuntes consilium, ova rumperent aspidum et confoverent quod erumperet in regulum (Isa. LIX).