CAPUT 3

“Oculi tui columbarum, absque eo quod intrinsecus latet.”

Oculi columbarum et oculi cervorum, hoc differunt, quo dulcedo simpliciter diligentium, et multiplex amaritudo invidentium. Simplicitas columbarum septem habet insignia virtutum naturalium. Haec namque avicula, primum sine felle est, deinde nihil vivum comedit, pullos alienos nutrit, grana semper candidiora colligit, in petris nidificat, gemitum pro cantu habet, libenter juxta fluenta residet, ut venientem accipitrem ex umbra praecognitum effugiat perniciter. Tu maxime, o misericordiae mater, sine felle es: nihil enim unquam habuisti invidiae, nihil odii, quod familiare est rapacibus corvis. Nihil vivum columba comedit, et tu longe ab illis es, de quibus scriptum est, qui devorant plebem meam sicut escam panis (Psal. XIII, LII). Pullos alienos columba nutrit et nos qui eramus alieni secundum earnem a genere tuo, ecce vivimus tuis meritis. Grana candidiora columba colligit, et tu conferens in corde tuo testimonia de Scripturis, creditum tibi conservabas secretum Dei (Luc. II). Columba in petris nidificat, et tu in solitudine fidei permanens, evasisti serpentis antiqui venena. Columba gemitum pro cantu habet, et tibi gemere dulce fuit, eo quod prae cunctis mortalibus mente vulnerata esses. Columba juxta fluenta residet, tibi autem vel tuo pectori omne fluentum Scripturarum, quam contiguum est! Nunquam adventus spiritalis accipitris tibi esse improvisus, aut te consequi, imo nec tibi appropinquare potuit. Igitur oculi tui columbarum, et haec vera pulchritudo est, absque eo quod intrinsecus latet, quod solus in te Deus videt, nobis autem quia inexpertum, idcirco ineffabile imo et incogitabile est. Si enim quispiam dixit, et teste Deo vel conscio, non mentiens, dixit raptum se fuisse in paradisum, sive ad tertium coelum, ita ut nesciat, sive in corpore, sive extra corpus raptus fuerit et audisse arcana verba, quae non licet homini loqui (II Cor. XII), quanto magis tu, regina coelorum, persaepe coelestibus interfuisti, quippe quam et circumsteterunt obstetricum vice, gloriam Deo concinentes angeli: et inter haec didicisti vel assecuta es aliquid, quod latet et latere nos debet?

“Capilli tui, sicut greges caprarum, quae ascenderunt de monte Galaad.”

Qui

“greges caprarum,”

vel quando

“greges caprarum”

apparuerunt

“de monte Galaad?”

Utique greges rationales,

“greges caprarum”

rationalium tunc apparuerunt, quando coeperunt homines ejusmodi esse, de qualibus Apostolus dicit:

“Circuierunt in melotis, in pellibus caprinis,”

et caetera usque,

“et in cavernis terrae (Hebr. II).”

Quando coeperunt esse homines ejusmodi, vel unde apparuerunt homines hujusmodi conversationis? Nimirum quando Jezabel interficiebat prophetas Domini, tunc apparuerunt

“de monte Galaad,”

id est de civitate ejusdem nominis Galaad. Sic enim scriptum est:

“Et dixit Helias Thesbites, de habitatoribus Galaad ad Achab: Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspectu sto, si erit annis his ros et pluvia, nisi juxta oris mei verba. Et factum est verbum Domini ad eum, dicens: Recede hinc, et vade contra orientem, et abscondere (II Reg. XVII),”

etc. Haec dixit, et haec fecit ille primus auctor, et institutor eorum, qui dicti sunt filii prophetarum, quos fuisse monachos in Veteri Testamento, consentit auctoritas Patrum venerabilium. Et recte dicitur apparuisse, quia jam dictus institutor illorum Elias, sic repente illic introducitur, ut antea nusquam Scriptura meminerit, quis vel unde fuerit progenitus. Qui

“capilli tui,”

vel unde capilli tui, similes gregibus illis? Nimirum cogitatus tui subtilissimi in eo fuerunt, ut fugeres ad desertum gentium, propter sanguinem quem Synagoga multum effudit, sicut illi in solitudines fugerunt, propter sanguinem quem Jezabel primum fudit, secundum nomen suum, quod interpretatur

“fluxus sanguinis,”

interficiens prophetas Domini. In hoc

“similes”

illis gregibus

“capilli tui,”

id est sicut illi, imo plus quam illi, omnes cogitatus tui, omnis meditatio tua, solitudinem et requiem in omnibus quaesivit, procul a tempestatibus Judaicis, quia suam justitiam statuere volentes, justitiae Dei subjecti non sunt, Synagoga peccatrix, et per omnia Jezabeli similis, quam Elias, quod interpretatur

“Dominus Deus,”

et post cum filii prophetarum (Rom. X), non sine causa fugerunt, juxta illud:

“Et dixi, quis dabit mihi pennas, sicut columbae, et volabo, et requiescam (Psal. LIV). Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine, et exspectabam eum, qui salvum me fecit a pusillanimitate spiritus et tempestate (Psal. LIV).”

Et tu columba illis similis, et quis illorum tibi columbae similis, haec similitudo in capillis, non solum propter illa quae jam dicta sunt, verumetiam quia tu quoque longum in cogitationibus tuis, praescia futurae passionis filii tui, pertulisti martyrium, sicut illi diu egentes, angustiati, afflicti, omnes testimonio fidei probati inventi sunt (Hebr. XI).

“Dentes tui sicut greges tonsarum, quae ascenderunt de lavacro. Omnes gemellis fetibus, et sterilis non est inter eas.”

Quam pulcher ordo? Primum oculi, et post oculos capilli, post capillos dentes lavantur innocui. Respicite, amici, ad sinistram; considerate Evam, mulierem odiosam, huic dilectae oppositam, et oculis, et capillis, et dentibus et labiis, et genis, et collo, et uberibus infaustis. Oculi ejus non sicut columbarum, imo sicut oculi corvorum rapacium. Scriptum est enim:

“Vidit igitur mulier lignum, quod bonum esset ad vescendum, et pulchrum oculis, aspectuque delectabile, et tulit de fructibus ejus et comedit (Genes. III).”

Habet autem ambitionem hujusmodi, comedite

“et eritis sicut dii (ibid.).”

Ergo capilli ejus, id est ambitio ejus, non sicut supradictarum greges caprarum, qualium est coeleste desiderium, sed sicut ille princeps super omnes filios superbiae, qui dixit in corde suo, ascendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo (Job XLI). Dentes vero ejus quales fuerunt? Nimirum sicut dentes leonum qui momorderunt, et mordendo vetitum, venturae posteritatis suae animas interfecerunt. Si enim de filiis ejus veraciter dictum vel scriptum est:

“Filii hominum dentes eorum arma et sagittae (Psal. LVI);”

et illud:

“Deus conteret dentes eorum in ore ipsorum, molas leonum confringet Dominus (Psal. LVII),”

quanto magis de illa, quae tali consilio momordit, cujus morsus tam malus proventus exstitit, recte quis dicat, quia dentes ejus arma ferrea fuerunt, dentes ejus molae sive molares fuerunt, At

“tui dentes”

o amica mea,

“sicut grex tonsarum, quae ascenderunt,”

id est certissime ascendent

“de lavacro.”

Cum enim posuere, sive de memetipso de latere meo lavacrum regenerationis, lavacrum sanguinis et aquae profudero (Joan. XIX), sanctique Spiritus invocationem dedero, tunc lavabuntur oves, pro quibus animam meam pono et mundabuntur eodem lavacro, nec emundatione simplici contentae, vellera sua deponent, vellera rerum, vellera facultatum suarum, ut nihil habeant proprium, sed sint illis omnia communia. Hujusmodi tonsae omnes sunt gemellis fetibus, et sterilis non est inter eas. In quo gemellis fetibus? In eo videlicet, quod et praeceptum impleverunt vel custodierunt, et consilium suo addiderunt. Quod est praeceptum, aut quod consilium? Utique praeceptum est, non rapere aliena, consilium, relinquere etiam sua (Matth. V). Consilium istud tum praecepto sibimet composuerunt, et hoc est bonum geminum, haec est fecunditas fetuum gemellorum. Sic sunt, o amica mea, dentes tui, id est talium innocentiam tibi proponis, cum ejusdem innocentiae magistra sis, multo excellentior qualibet ovium sive arietum talium, quorum utique non est dentibus male uti, scilicet invicem mordere, vel detrahere, et ab invicem consumi. Et quidem grex ille, quicunque talis est, sibi magistram scit, tu autem cunctis humilior, de omnibus pene altiora sentis, et videris tibi capras et oves meas imitari, quas longe praecedis.

“Sicut vita coccinea labia tua, et eloquium tuum dulce.”

In quo sicut vita coccinea labia tua? Nimirum in eo, quod sermo tuus a veritate non discordat, imo cum veritate multum concordat. Principium veritatis hoc est, ut non defendat se contra Deum, imo accuset ante Deum quispiam filiorum vel filiarum Evae, quae dissolvit amicitiam inter se et Deum proterva defensione. Si vitam hujusmodi habuisset, si vinculo perfectionis, quod est dilectio, sese Creatori astrinxisset, paries inimicitiarum in medio non surrexisset (Ephes. II). In labiis tuis

“confessio et pulchritudo”

est, in labiis tuis

“sanctitas et magnificentia”

est (Psal. XCV). Illa Deo fuit muta, tu autem magnificasti Dominum mente ardentissima, voce suavissima, et haec est vitta coccinea, quia charitas est ignea, qua bene cum eo ligata, sic Deo adhaesisti, ut unus cum eo spiritus sis (I Cor. VI). Hinc

“eloquium tuum dulce,”

quia videlicet ex abundant a cordis os loquitur, et dulcedinem, quae abundat interius, sapit sermo, qui redundat exterius. Ecce Rhaab meretrix dulcis eloquii tui vittam coccineam, sive funiculum coccineum, in fenestra sua ligavit, signum suae fidei, quod nuntios Josue sive Jesu susceperit atque salvaverit (Jos. II), dum Ecclesia quondam peccatrix, et idololatriae meretricio sordida, dulce eloquium tuum, quo magnificavit anima tua Dominum (Luc. I), pignus suae salutis jugiter personat, et omnem doctrinam evangelicam, in qua ipsos apostolos tua sine dubio labia confirmaverunt, integra semper fide praedicat (I Cor. I). Et de omni quidem anima, quaecunque diversa sentientes ad unitatem sua praedicatione constringit, ut idipsum dicant omnes, et hoc agit

“in charitate et fide non ficta (I Thim. I),”

verum est dicere, quia

“labia ejus sicut vitta coccinea,”

sed in ista gratia caeteris omnibus es incomparabilis, post me dilectum tuum, cui specialiter Spiritus in psalmo dicit:

“Diffusa est gratia in labiis tuis (Psal. XLIV).”

“Sicut fragmen mali Punici ita genae tuae, absque eo quod intrinsecus latet.”

Malum Punicum dicitur, eo quod ex Punica regione sit genus ejus translatum. Idem et malum granatum, eo quod intra corticis rotunditatem granorum contineat multitudinem. Negant medici mali hujus cibo corpora nutriri, sed eo sic utendum opinantur, ut medicari potius, non altere videatur.

“Ita, inquit, genae tuae sicut fragmen mali Punici,”

id est, verecunda es, sicut decet virginem, longe dissimilem filiabus illis, quarum cuilibet dicendum fuit:

“Frons mulieris meretricis facta est tibi, et erubescere noluisti (Hier. III).”

Fragmen mali Punici et rubet, et amplius quam integrum malum redolet. Sic tu et singulariter verecunda es, et multis per bonam opinionem in bono exemplo proficies. Quid autem est dicere,

“absque eo quod intrinsecus latet,”

nisi ac si diceret: Et illud, quod intus in conscientia latet, amplius laudabile est? O vere laudabilis verecundia, ubi et intus conscientia munda, et foris facies verecunda est. Nam ubi est aliquid, quo mens erubescat, non adeo laudabile est, si conspectam faciem rubor perfundat. Igitur tua verecundia quid est, nisi religiositas summa? Et haec virtus, sine dubio, malo Punico debuit assimilari, quia gratiosa est intuentium oculis, et interdum suo silentio non minus aedificat, quam sermo praedicationis. Unde in tunica pontificis deorsum ad pedes ejusdem tunicae:

“Facies, inquit Dominus ad Mosen, per circuitum, quasi mala Punica ex hyacintho, purpura et cocco bis tincto, mistis in medio tintinnabulis, ita ut tintinnabulum sit aureum et malum Punicum rursumque tintinnabulum aureum et aliud malum Punicum, et vestietur ea Aaron in officio ministerii, ut audiatur sonus, quando ingreditur et egreditur Sanctuarium, et in conspectu Domini, et non moriatur (Exod. XXVIII).”

Malum quippe Punicum in medio tintinnabulorum, religiosum atque operosum est silentium, maxime sexus feminei, in societate fidei vel doctrinae praedicatorum, qualis tu praecipue fuisti, Virgo virginum, in adjutorio, vel etiam regimine praedicantium apostolorum, cujus etsi verba non leguntur, vel audiuntur, ubi praedicaverunt, opera tamen vel merita non ignorantur, non minora, imo majora tinnitu praedicantium. Illud quoque factitium malum Punicum rubicundum erat, utpote non ex solo hyacintho, qui color aerius vitam significat coelestem, verumetiam et ex purpura et cocco bis tincto factum. Et

“ita genae tuae,”

o dilecta verecunda, et magistra competentis verecundiae sive religionis necessariae, cujus verecundia tanto est laudabilior, quanto conscientia gloriosior, tutior atque securior.

“Sicut turris David collum tuum, quae aedificata est cum propugnaculis.”

Quid erat turris David? Putasne illa turris manufacta, de qua legitur, Cepitque David Sion, haec est civitas David? Imo turris David non manufacta fuit, cui tuum, o dilecta, collum debeat assimilari, et haec est humilitas David. Atque hic sensus placet magis.

“Filiae Sion, ait Dominus Deus apud Isaiam, elevatae sunt et ambulaverunt extento collo, et nutibus oculorum ibant et plaudebant (Isa. III).”

Haec fuit superbia illarum. Propterea expugnari potuerunt. Tuum autem collum nequaquam extentum fuit, sed est sicut turris David, id est sicut humilitas David, per quam ille coram Deo fortis, et contra homines stetit inexpugnabilis. Ipse enim quasi tenerrimus ligni vermiculus, qui et cum esset rex unctus, dixit ad Saul, cum eum ille persequeretur:

“Quem persequeris, rex Israel, quem persequeris? Canem mortuum, et pulicem unum (I Reg. XXIV).”

Turris ista aedificata est cum propugnaculis, et mille clypei pendent ex ea, omnis armatura fortium, id est hanc ejus tantam humilitatem caeterae virtutes consecutae sunt, maximeque fortitudo et sapientia, sicut scriptum est: David sedens in cathedra, sapientissimus ipse est, quasi tenerrimus ligni vermiculus, qui octingentes interfecit impetu uno. O qualis haec turris, qualia propagnacula! Ex ea mille clypei pendent, omnis armatura fortium, qui propter humilitatem accepit, ut caneret et scriberet verba fortitudinis, verba sapientae et veritatis tam multa, ut millenarius numerus vult intelligi, tam fortia, ut omnibus exinde armatis fortibus nihil falsitatis obsistere possit. Ita collum tuum, imo et ultra quam turris illa, collum tuum, id est humilitas tua, quae sedet vel patet in collo tuo non extento, aedificata est cum propugnaculis, et mille clypei pendent ex ea omnis armatura fortium. Nihil enim deest illic omnium, quae continentur in Scripturis veritatis, et neque invisibilis diabolus, neque visibilis homo haereticus econtra potuit unquam vel poterit. Adde illud, quod maximum est, quia Verbi cujus mysteria consecuta est, ut caneret humilitas patris tui David, Verbi, inquam, ejusdem substantiam concepit, et incarnatam peperit humilitas tua, o filia David.

“Duo ubera tua, sicut duo hinnuli capreae gemelli, qui pascuntur in liliis, donec aspiret dies et inclinentur umbrae.”

O ubera vere gratissima atque pulcherrima, duo ubera manu Altissimi formata. Haec sunt virginitas et fecunditas, quarum pulchritudo in tuis, dilecta, uberibus castis, uberibus femineis, quae me lactaverunt, maxime spectanda est. Spectate, amici, ubera haec, imo in uberibus istis duo haec, virginitatem atque fecunditatem. Nonne sunt haec sicut duo hinnuli capreae gemelli? Nunquam visum est simile huic in montibus, sive collibus nostris; sed neque videbitur in saeculis superventuris, ut uni capreae fiant duo tales hinnuli gemelli, ut uni feminae contingat, quatenus eisdem uberibus et filium lactet, et virgo sit. Aspicite hoc et admiramini, videte et congratulamini, quia caprea haec tales hinnulos ita geminos edidit, quia femina haec, dum quasi caprea per montes exilit, dum coelestibus vel supernis animo intendit, gemella haec plenae gratiae dona feliciter apprehendit, ut et mater et virgo sit. Quid faciemus gemellis istis? Pascuntur, et pascunt in liliis, donec aspiret dies, inclinentur umbrae, id est secreto custodiantur, in silentio habeantur, nec publice praedicentur, quod ita sint gemelli, donec resurgam a mortuis, quod est aspirare diem, et inclinari umbras mortalitatis. Omnino secreta sunt in liliis haec, id est in illis sive penes illos, quibus inest et candor et suavis odor castitatis, qualium prima fuit, cujus in utero infans ad odorem nostrum exsultavit longe a filiabus illis, quarum sunt quasi septem daemonia, septem istis praedicamentis tuae pulchritudinis, quae nunc edixi, contraria, scilicet altitudo oculorum, compositio capillorum, voracitas dentium, incontinentia labiorum, irreverentia genarum, colli erectio nimia, subactionis atque confractionis frequens injuria. Tempus erit, quando haec tua, quae nunc secreta sunt, oporteat praedicari ad gloriam Dei. Primus [prius?] hoc fiet:

“Vadam ad montem myrrhae et ad collem thuris.”

Quomodo vadam? Ascendam Hierosolymam, et consummabuntur omnia, quae scripta sunt de me:

“Tradar enim gentibus ad illudendum et flagellandum, et postquam flagellaverint, crucifigent et occident me (Matth. XVI, 20).”

Hoc erit ire ad montem myrrhae, scilicet mortificari vel occidi, sicut a patribus istorum mortificati sunt prophetae. Tertia die resurgam a mortuis, et deinde ascendam in coelum, et sedebo ad dextram Patris, juxta illud:

“Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis (Psal. CIX).”

Hoc erit ire ad collem thuris. Exinde namque cognoscetur et praedicabitur, quia sum Deus, juxta illud,

“Et vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius, Deus (Isa. IX).”

Hoc praedicabitur, et sequentibus signis confirmabitur, atque ita fiet, ut mihi thus offeratur tanquam Deo vero, destructis simulacris gentium et aris daemonum, quibus hactenus ab ignorantibus et errantibus incensum offertur et sacrificium. Quid deinde?

“Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te. Veni de Libano, sponsa mea, veni de Libano, veni. Coronaberis de capite Amana, de vertice Saniir et Hermon, de cubilibus leonum, de montibus pardorum.”

Cum pertransiero montem myrrhae, et pervenero ad collem thuris, id est cum resurrexero a mortuis, atque coronatus gloria et honore resurrectionis et immortalitatis sedensque ad dextram Patris adorari, et thure, id est omni divina religione honorari coepero Deus unus cum Patre et Spiritu sancto, tunc demum et

“tu coronaberis,”

tunc demum haec loquar ad te:

“Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te.”

Quomodo haec loquar ad te? Nimirum magna et manifesta Evangelii praedicatione. Et nunc quidem pulchra es, sed nondum apparuit quod tota pulchra sis, et quod macula non sit in te, quod scilicet virgo conceperis vel genueris, et virgineis uberibus lactaveris me. Hoc praedicabitur gentibus quod a Deo macula non sit in te. Tunc demum loquar tibi,

“Veni de Libano, sponsa mea, veni de Libano, veni, coronaberis.”

Unde coronaberis? De capite Amana, quod interpretatur nocturna avis, de vertice Sanir, quod interpretatur dens vigiliarum, et Hermon, quod interpretatur anathema. Venies de Libano, quod interpretatur candidatio, id est, migrabis de corpore isto, corpore candidio, corpore virgineo, et coronaberis de omnibus his, id est de corpore vel membris illius, qui nominibus istis recte denotatur, de regnis mundi hujus. Regna namque mundi hujus, quaedam capita vel quidam vertices recte dicuntur nocturnae avis, et dentis vigiliarum, et vere anathematizati diaboli, a Deo separati, qui cum sit princeps tenebrarum, et tanquam leo rugiens circumeat, quaerens quem devoret (I Petr. V), recte et nocturna avis et dens dicitur vigiliarum. Ipsa eadem regna et cubilia leonum, et montes dico pardorum, quia videlicet reges regnorum, reges Babyloniorum et Persarum atque Medorum, reges et consules sive imperatores Roma norum, quid nisi leones et pardi dicendi sunt, qui tot bellis, tot caedibus orbem terrarum laceraverunt? De talium leonum cubilibus taliumque pardorum montibus tu, amica mea, coronaberis. Quomodo? Videlicet credent in me, fructum ventris tui, et eorum credentium salus corona tua erit. Ita coronaberis, ut et in coelis regina sanctorum, et in terris regina sis regnorum. Ubicunque enim praedicatum fuerit illud de dilecto dictum,

“minuisti eum paulo minus ab angelis, gloria et honore coronasti eum, et constituisti eum super opera manuum tuarum (Psal. VIII),”

praedicabitur et de te, quod sis, o dilecta, et mater hujus coronati, ac proinde regina coelorum, totum jure possidens filii regnum, atque hoc intuitu reges atque imperatores coronis suis te coronabunt, palatia sua nomini meo sacrabunt, honori tuo dedicabunt, ut desinant esse quod fuerant, montes pardorum cubilia leonum.

“Vulnerasti cor meum, soror mea, sponsa. Vulnerasti cor meum in uno oculorum tuorum, et in uno crine colli tui.”

Etenim quis unquam ita habuit, ut tu habes, soror mea, sponsa, unum oculorum? De quadam muliere sacra et veridica narrat Scriptura, quia, cum esset sterilis, et ob hoc amaro animo oravit Dominum flens largiter, et multiplicavit preces coram Domino, et post haec ita subjunctum est:

“Et abiit mulier in domum suam, vultusque illius non sunt amplius in diversa mutati (I Reg. I).”

Quid erat illa uniformitas vultuum, non se amplius in diversa mutantium? Nimirum identitas cogitationum, et valde intenta earumdem perseverantia precum, quas profecto quis discornat, vos scitis, o amici, qui dicitis:

“Vivus est enim sermo Dei et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, et pertingens usque ad divisionem animae et spiritus, compagum quoque ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis, et non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus (Hebr. IV).”

Hoc est unum oculorum, haec uniformitas vultuum, oculorum spiritualium vultum internorum indefessa charitate justam precem perseveranter, uti coeptum est, dirigere ad Dominum ac semper cogitare idipsum. Et quis in hac re talis, ut tu, o dilecta singularis, quam solam prae cunctis amantibus totam occupavit totamque possidet amor dilecti. In hoc uno, soror mea, sponsa, per fidem soror mea, per Spiritum sanctum, amorem verum, sponsa mea. in hoc uno oculorum tuorum vulnerasti cor meum, unde et viscera mea super te continere se non potuerunt. Nec vero solummodo

“in hoc uno oculorum tuorum vulnerasti cor meum,”

sed et

“in uno crine colli tui,”

id est in nimia humilitate cordis tui, quem videlicet crinem semper unum vidi, quam humilitatem semper uniformem et indeficientem esse conspexi. Quid uno crine gracilius, et quid humilitate subtilius? Quid crine flexibilius, et quid humilitate confractius? Crinis unus vix comparet, humilitas tua vix consentit, quod computari possis inter homines. Iste est crinis colli, humilis cogitatus mulieris, caput non habentis; caput inquam, id est virum, neque habentis neque habere volentis. Nam

“caput mulieris vir (Ephes. V).”

Tu capite isto te indignam judicasti, tu viro et omni saeculo te indignam existimasti. Hoc scientes dicunt et vere dicunt amici, quia votum egregium Deo prima vovisti, votum virginitatis. Attamen sponsi nomen admisisti, desponsari viro non renuisti, et inter haec unum oculorum tuorum et illum crinem jam dictum colli tui, magis ac magis in me fixisti, fide fortis, spe stabilis, charitate immobilis. Si enim Abraham et Sara fideles sperare potuerunt (Gen. XII), quod conjugium eorum non deberem negligere, quin custodirem illud in domo Pharaonis incontaminatum, et idcirco Saram tolli in domum illam, nec Abraham renuit, nec ipsa Sara refugit; quanto magis tu, fidelissima, me fidelem fore sperasti, quod virginitatem tuam custodire possem aut non negligerem illibatam in domo sponsi, praesertim fidelis et justi, et idcirco desponsionis solemnitatem non refugisti? Itaque semper et ubique unum sive unitatem habens oculorum, id est vultuum in diversa non mutatum,

“vulnerasti cor meum,”

unum illum crinem tuum, scilicet spiritum humilem et contribulatum in me jecisti, veluti spiculum praeacutum, et

“vulnerasti cor meum.”

Alii quondam fortes et validi me tenuerunt, et dicentem:

“Dimittite me (Gen. XXIV),”

non dimiserunt, et luctando fortiter contra Deum fortes fuerunt, tu autem et

“vulnerasti cor meum.”

Et illi quidem luctando atque vincendo, aeternam sibimet benedictionem et necessariam peccatori populo suo indulgentiam obtinuerunt, tu autem quid invenisti, quid accepisti vulnerando cor meum?

“Quam pulchrae sunt mammae tuae, soror mea, sponsa. Pulchriora sunt ubera tua vino, et odor unguentorum tuorum super omnia aromata.”

Amici auscultant haec, et intelligunt me hoc dicere, hoc admirari, quia mater et virgo es, et hunc esse fructum unius oculorum tuorum, et unius crinis colli tui, quod cum te reputares indignam viro, facta es digna Deo; cum te indignam judicares facere semen in Israel, facta es digna facere salutem in Israel; cum indignam te reputares lactare filium hominem, digna habita es mammis pulchris, uberibus pulcherrimis, mammis virgineis, uberibus intactis, lactare Filium Deum et hominem. Haec auscultantes, toties de mammis et uberibus tuis, et de caeteris instrumentis tuae pulchritudinis, de oculis, de capillis, de dentibus et labiis, tot voces dilecti gratulantis non fastidiunt, quoniam amici sunt, imo

“gaudio gaudent propter vocem sponsi”

laetantis (Joan. II), juxta illud:

“Laetabitur Dominus in operibus suis (Psal. CIII).”

Voces istae, voces laetitiae nostrae sunt, laetitiae Patris et Filii et Spiritus sancti in istis operibus nostris, in mammis sive uberibus tuis, semel duo ubera tua, sicut duo hinnuli capreae gemelli, quod jam supradictum est; et nunc iterum:

“Quam pulchrae sunt mammae tuae, soror mea, sponsa!”

ac tertio: Pulchriora sunt opera Trinitatis, haec gratiora valdeque pulchriora primis operibus illius, dicentis:

“Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram (Gen. I),”

plamantis de terra Adam et fabricantis de costa ejus Evam. Nunquid enim non valde pulchrius est, sicut nunc de utero mulieris absque viro virum facere, quam tunc de costa viri mulierem fecisse? Illic tamque de viro mulier facta est, quae perdat; hic de muliere vir factus est, qui perdita salvet, propter quod et factus est. Pulchritudo ejus operis jucandius spectatur in mammis sive uberibus tuis, quando jam peracta est species tantae pulchritudinis, quando jam natus lactor mammis tuis, mammis femineis, uberibus virgineis. Qualis tandem est ista comparatio,

“pulchriora sunt ubera tua vino?”

Aut quid magnum est dicere,

“pulchriora sunt ubera tua vino?”

Nam in vino luxuria est.

“Nolite,”

ait quidam amicorum ad nostras adolescentulas scribens,

“nolite inebriari vino, in quo est luxuria (Ephes. V).”

Quid ergo magnum est dicere, quod ubera tua pulchriora sunt, eo quod non est pulchrum? Vinum namque sive hoc praesens vini significatum non est pulchrum, cum sit luxuria, sive carnis voluptas, sive cujus ebrietate praeeunte nulla unquam ubera praeter ubera tua filium lactaverunt. Est igitur illud, quod apud hominum scholas dicitur tapinosis, id est humilitas, statum rei magnae dictis infirmans. Magna quippe res est virginitas sive integritas uberum, me filium lactantium; nec satis laudatur haec tam pulchra res, dum re maritali sive conjugali pulchrior esse praedicatur, scilicet lactatione filiorum, quorum initium vinum est, id est luxuria, quae in vino est. Itidem secundum tropum, qui apud homines metenymia dicitur, per id quod continet, ostendens id quod continetur. Poteram sic dicere, quia sola ubera tua me lactantia pulchra sunt, caeterarum cuncta ubera feminarum, ex quo id acceperunt ut filios suos lactare possent, etiamsi quid pulchritudinis prius habuerunt, pulchra esse desierunt, ita ut reipsa quisque lactantium veraciter dicat:

“Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea (Psal. L),”

scilicet in iniquitatibus Adae, in peccatis Evae. Nam ex illis iniquitatibus, ex illis peccatis cum caeteris malis istud quoque vinum venit, scilicet luxuriae nimietas, per quam conceptus mulieris a Deo super numerum multiplicentur, ut in comparatione reproborum electi pauci aestimentur. Quae autem sunt unguenta tua? Dico enim, et odor unguentorum tuorum super omnia aromata. Quae ergo sunt unguenta tua, soror mea, sponsa? Eleemosynae tuae, quas expendisti in me. Audiunt et audituri sunt imici de quadam muliere effundente oleum super caput et super pedes dilecti tui recumbentis, et dicunt, quia

“domus impleta est ex odore unguenti (Joan. XII),”

et intelligunt in illa muliere Ecclesiam nostram, quae quoties impendit eleemosynam pauperibus nostris, toties unguenta sua pedibus meis superfundit, et aromata distribuit. Haec enim sunt aromata vera, unguenta pretiosa, esurienti cuilibet ex inimicis meis cibum dare, sitienti potum praebere, hospitem sive peregrinantem colligere, nudum vestire, infirmum visitare, et si in carcere est, ad eum venire (Matth. XXV).

“Super omnia haec aromata est odor unguentorum tuorum,”

id est suavitas eleemosynarum tuarum, quia non ut caeteri in membris meis, sed in memetipso tu mihi munificentissima exstitisti. Et quidem jure materno et naturali affectu tu mihi cuncta debuisti, verumtamen fidem et humilitatem sive charitatem tuam plusquam maternam respicienti mihi, cuncta pro optimis unguentis, cuncta pro suavissimis fuere eleemosynis, ita ut nulla eleemosynarum aromata, quaecunque mihi in meis expenduntur minimis, unguentis illis valeant aliquatenus comparari.

“Favus distillans labia tua, sponsa; mel et lac sub lingua tua, et odor vestimentorum tuorum sicut odor thuris.”

Parum erat quod dixi supra,

“et eloquium tuum dulce,”

quia nimis parum est, dulcedinem esse in eloquio, nisi dulce sit etiam cor. Tu dulcis in ore, dulcis et in corde. Hoc est quod nunc dico,

“favus distillans labia tua,”

subjungens,

“mel et lac sub lingua tua,”

id est in anima tua. Ibi tibimetipsi dulciter sapit favus eloquii tui, favus distillans a labiis tuis, labiis gratiosis. Favus tuus ego sum, mel tuum et lac tuum ego sum, quia Deus tuus et filius tuus ego sum. Hoc tua sentit anima, hoc tua sonant labia. Aliud loqui non potes, quam id quod in pectore habes:

“Ex abundantia cordis”

labia tua loquuntur (Luc. VI). Et si aliis pro tempore tacuisti, mihi tacere non potuisti. Ex quo me natum vidisti, mecum dedicata es favo dulcis eloquii, simulque osculo oris mei, osculo oris tui, et satisfactum est etiam sic fidei tuae, spei et dilectioni tuae, fidei per dilectionem dicentis:

“Osculetur me osculo oris sui (Cant. I).”

Quid de pannis dicam, quibus me involvisti et in praesepio reclinasti? Nimirum id quod verum est, quia

“odor vestimentorum tuorum sicut odor thuris.”

Omnium namque vestimentorum, scilicet bonorum operum tuorum, quae in me materna et plusquam charitate operata es, panni illi primitiae fuerunt. Et quia cuncta, quae tunc in me vel tunc propter me operata es, de magno et valido charitatis igne cum suavitate humilitatis venerunt, recte dixerim ego, recte consenserunt amici, quia

“odor vestimentorum tuorum sicut odor thuris.”

Sic enim in omnibus famulata es mihi, mater et virgo fidelis, tanquam Deo, cui soli debetur odor thuris in sacrificio suo, quamvis essem ego parvulus tuus, parvulus homo.