CAPUT XXI. Quomodo vel a quibus missae officium ordinatum sit.

Olim non tanto exterioris apparatu decoris missarum solemnia celebrabantur, nec ab uno quolibet haec omnis religiosi obsequii gloria consummata et perpolita est. Pontifices quippe sacri, splendida Romanae sedis luminaria, sicut diversis temporibus affulserunt, ita paulatim studii sui claritate, venustatem hujus salutaris officii perfecerunt. Et sicut traditum a Domino per Moysem sacrificii veteris ordinem, praecipue David et Salomon (III Reg. VII), sacerdotum et levitarum ministerio (I Par. XXIII), cantorum multiplici numero, psalmorum divinorum tripudio, templi vel altaris illustri gloria, sacrorumque multitudine vasorum, splendidius amplificaverunt; sic traditum a Domino mirabilem novi sacrificii ritum, per primos apostolos sancta Romana Ecclesia suscipiens, religiosa fide amplexata est, fideli cura conservavit, diligenti apparatu exornavit. Quae ergo quique eorum contulerint, jam dicemus, magis secundum ordinem illorum, quae ordinata sunt, quam eorum, qui ordinaverunt.

INSTITUTIO COELESTINI PAPAE.

Coelestinus, papa quadragesimus primus, constituerat, ut psalmi David centum quinquaginta ante sacrificium canerentur antiphonatim ex omnibus, quod ante non fiebat, sed tantum epistola et evangelium recitabantur. Ex hoc instituto excerpti de psalmis introitus, gradualia, offertoria, communiones cum modulatione ad missam in Ecclesia Romana cantari coeperunt.

GREGORII.

Gregorius, LXI , Antiphonarium regulariter centonizavit et compilavit,

“Kyrie eleison”

a clero ad missas cantari praecepit quod apud Graecos ab omni populo cantabatur. Alleluia extra Pentecosten ad missas dici fecit. In canone tria verba hostiae superaddidit,

“diesque nostros in tua pace disponas, ab aeterna damnatione nos eripi, et in electorum tuorum jubeas grege numerari.”

Orationem quoque Dominicam post canonem super hostiam censuit recitari.

SYMMACHI.

Symmachus, XLIX, constituit omni die Dominico, vel natalitiis martyrum,

“Gloria in excelsis”

ad missas cantari: quem hymnum Telesphorus papa, a beato Petro VII, nocte tantum natalis Domini ad missas, a se in ipsa nocte constitutas, cantari instituit, et in eo ad angelorum verba, quae sequuntur, adjecit.

GELASII.

Gelasius, XLVII, tractus et hymnos composuit, et sacramentorum praefationes cauto et elimato sermone dictavit.

INNOCENTII.

Innocentius, XXXVIII, pacis osculum ante communionem dari decrevit.

LEONIS.

Leo, XLIII, qui in homiliis declamandis multum valuit, addidit in canone:

“sanctum sacrificium, immaculatam hostiam.”

DAMASI.

Damasus, XXXV,

“Crebo in unum Deum”

cantari instituit, ex decreto sanctae universalis synodi, a CL episcopis Constantinopoli celebratae.

ALEXANDRI.

Alexander VI ad consecrationem Eucharistiae instituit, quod sicut de latere crucifixi Domini effluxit sanguis et aqua (Joan. XIX), ita aqua vino misceatur in ipsa consecratione; nec vinum sine aqua, nec aquam sine vino debere offerri, decernens.

SIXTI.

Sixtus, VII, hymnum,

“Sanctus, Sanctus, Sanctus”

cantari instituit.

SERGII.

Sergius, LXXX, ultimum hoc instituit, ut inter communicandum,

“Agnus Dei”

a clero cantetur. Sic studiosa divinae legis Ecclesia Romana paulatim protulit de thesauro suo nova pietatis monumenta, et quoddam velut ex auro lapidibusque pretiosis religiosi officii sancto sacrificio fabrefecit diadema. Non quidem sanctius hinc est quam erat prius [adde quando] ad sola verba Domini solamque Dominicam orationem consecrabatur, sed maxime decuit ut fides, quae adhuc erat illo tempore rudis, et, ut ait quidam tam doctus quam fidelis, agresti turbida cultu, nuda humeros, intonsa comas, exerta lacertos, ubi ornari potuit, maxime in hac parte, tanquam in capite suo, deauraretur, et earum rerum quae superius dictae sunt, veneranda similitudine fulgeret.