|
Quare autem non dixit: Ne exspoliem et denudem eam, sed: Ne exspoliem,
inquit, eam nudam? Aut quomodo exspoliari potest, si jam nuda est?
Potest quidem sic intelligi dictum, ne exspoliem nudam, ac si diceretur,
ne exspoliando faciam nudam. Verumtamen sic melius placet sentiri, quod
et jam nuda sit et adhuc habeat, quo possit exspoliari. Est enim nuditas
duplex sive gemina, altera visibilis, altera invisibilis. Denique
nuditas invisibilis est, dum nudatur anima intus, gloria vel gratia Dei,
secundum quam Scriptura sancta de eadem gente dicit: Videns Moses
populum quod esset nudus (spoliaverat enim eum Aaron propter ignominiam
sordis, et inter hostes nudum constituerat) (Exod. XXXII). Dixit enim
hoc propterea, quia fecerant et adoraverant vitulum. Et sicut psalmus
dicit: Immutaverunt gloriam suam in similitudinem vituli, comedentis
fenum (Psal. CV). Nam idcirco spoliati erant Dei auxilio, imo et proinde
dixit Deus, ut disperderet eos, si non idem Moses stetisset pro illis in
conspectu ejus, corde confracto et contrito. Nuditas visibilis est,
quando exterior quoque tollitur ornatus, exterior felicitas, qualis
inter caetera maxime exstitit genti illi civitatis Hierosolymae et
templi, quod in ea condidit Salomon, quaedam singularis gloria. Nimirum
cum propheta hic ista loqueretur; nuda jam erat Samaria; sive decem
tribus, nuditate illa, de quo, ut jam dictum est, Scriptura dixit:
Videns Moses populum quod esset nudus, etc. Hoc enim tunc factum et
dictum est propter scelus unius vituli conflatilis. Hic autem regnabat
peccatum Jeroboam super eos in duobus vitulis aureis. Et quia taliter
fornicaria gens semetipsam nudaverat auxilio vel gratia Dei, profecto
merebatur spoliari etiam visibilibus et temporalibus bonis, id est
cunctis terrae illius opibus, quas contulerat illi Deus, prior et
legitimus vir. Ait ergo: Ne forte exspoliem eam nudam. Ac si dicat: Ne
forte auferam illi cultum gloriae temporalis atque visibilis, ut in
oculis hominum exspoliata sit, quos solos erubescere novit, propterea,
quia jam nuda est in oculis meis, et illam nuditatem non erubescit.
Additque continuo: Et statuam eam secundum diem nativitatis suae, et
ponam eam quasi solitudinem, et statuam eam velut terram inviam, et
interficiam siti. Quis fuit dies nativitatis fornicariae illius? Nimirum
dies vel tempus, quando in Aegyptum descenderunt patres ejus, et
peregrini facti sunt in terra non sua, ab ea quae illis promissa fuerat,
filii Jacob, propter scelus in fratrem suum Joseph, quem vendiderunt.
Nam idcirco et famem vocavit Deus super terram, quia Joseph ab illis in
servum venundatus est, et idcirco in Aegyptum descendentes peregrini
facti, et juste, judice Deo permittente, servituti subacti sunt. Ibi
nata est ista fornicaria mulier, quia ibi germinantibus et multiplicatis
filiis Israel, gens de paucissimis hominibus facta est. Et qualis ista,
de qua nunc agitur, ibi nata est? Utique nuda nuditate utraque, de qua
jam dictum est: nam quod bonis exterioribus et omni felicitate terrena,
tunc in illo exortu suo nuda fuerit, fere nemo nescit. Neque enim aut
regnum aut principatum aliquem tunc habebat, nec in aliquo saeculi hujus
honore gloriari poterat, quando sub flagellis et verberibus in luto et
latere talibus et tot dominis illudentibus serviebat. Porro quod gloria
quoque Dei patrum suorum nuda fuerit in eisdem natalibus suis, quis
nescit? Serviebat enim diis quoque monstrosis dominorum suorum et
Aegyptiorum, juxta illud propheticum Ezechielis testimonium: Fili
hominis, duae mulieres filiae matris unius fuerunt et fornicatae sunt in
Aegypto, in adolescentia sua fornicatae sunt ibi, ibi subacta sunt ubera
earum, et fractae sunt mammae pubertatis earum. Nomina autem earum Oolla
major, et Ooliba soror ejus minor. Et habui eas, et pepererunt filios et
filias (Ezech. XXIII), et reliqua. Igitur secundum diem nativitatis suae
statuam illam cum dicit, quid subaudiendum est, nisi, ut jam
praemiserat, nudam et exspoliatam, nudam a gloria unius Dei, exspoliatam
a rebus vel honore regni, omnisque potentiae temporalis, sicut erat,
quando in Aegypto servivit. Et nota quam proprie subjunxerit adhuc: Et
ponam eam quasi solitudinem, et statuam eam velut terram inviam, et
interficiam eam siti. Non dixit: Et ducam eam per solitudinem et per
terram inviam, quod fecit tunc post diem nativitatis ejus, quando eduxit
illam de terra Aegypti, sed, ipsam ponam, inquit, quasi solitudinem, et
ipsam statuam quasi terram inviam, ut ipsa solitudo et terra deserta
sive invia sit. Deserta a Deo, invia et solitaria scilicet et omni
destituta sanctorum angelorum frequentia, et Michaelis quondam principis
sui pervigili praesidio. Item non dixit: Et fatigabo eam siti, quod
itidem tunc factum est, quando post eumdem diem nativitatis eduxit illam
de terra Aegypti, sed interficiam eam, inquit, siti, ut jam non bibat de
petra, quae virga crucis percussa est, cujus in typum tunc illi aquas
largissimas fudit petra inanimata. Addidit adhuc: Et filiorum illius non
miserebor, quoniam filii fornicationum sunt. Filii a matre hoc
differunt, quo ab inventore malitiae imitatorem ejus differre perspicuum
est. Nam sicut in bonam partem mater est anima, quaecunque ex spiritu
Dei Verbum veritatis concepit; filius autem vel filia, quae ex ore
illius, audiendo Verbum doctrinae proficit, sic, in malam partem, anima
quaelibet malorum adinventrix mater, et qui ab illa decipitur filius
est. Ergo in populo illo fornicaria mater Synagoga est, et qui ab ipsa
decipiuntur populares filii sunt. Quamvis autem plus damnationis sit
matri ejusmodi quam filiis, tamen quia parum distat in vitio decipere et
decipi posse, recte et in filios effunditur materna damnatio, dum dicit:
Et filiorum ejus non miserebor. Quare? Quoniam filii, inquit,
fornicationum sunt. Quod idem est ac si dicat, quoniam et ipsi
incorrigibiles sive immutabiles sunt. Nam de talibus Sapientia loquens,
cum dixisset: Sed partibus judicans dabas locum poenitentiae, continuo
subjunxit: Non ignorans quomodo iniqua est natura eorum, et naturalis
malitia ipsorum, et quod non possit mutari cogitatio illorum in
perpetuum. Semen enim erat maledictum ab initio (Sap. XII). Totum hoc
exprimitur hic breviter per hoc dictum, quoniam filii fornicationum
sunt, ut videlicet subaudias, quod iniqua natura eorum et naturalis
malitia ipsorum, et quod non possit mutari cogitatio ipsorum in
perpetuum, et quod ipsi aeque, ut Amorrhaei et Ethaei semen maledicti
sunt. Nec vero hujusmodi dictis culpatur natura quam Deus creavit, sed
vehementissime redarguitur abusio naturae, eo quod accidens malitia per
consuetudinem in naturam versa sit. Justa ergo ratione sententiam
defendit, qua dixerat, Et filiorum ejus non miserebor, dicendo, quoniam
filii fornicationum sunt. Nihilominus et eamdem rationem confirmat sermo
Dei concertator insuperabilis, subjungendo: Quia fornicata est mater
eorum. Meminisse namque debemus, quia praesens locus judicatio est inter
fornicariam et amatorem ejus quondam Deum, ab eo quod ait: Judicate,
matrem vestram judicate. Dederat namque illi optionem, sive liberum
arbitrium, dicendo: Auferat fornicationes suas, subauditur si velit
mutari sententiam qua dixi, quoniam ipsa non uxor mea, et ego non vir
ejus. At illa pertinaciter perseverat in fornicationibus suis, et
adulteria diligit. Sequitur ergo. Et confusa est quae concepit eos, quia
dixit: Vacam post amatores meos, qui dant panes mihi et aquas meas,
lanam meam et linum meum, oleum meum et potum meum. Confusa est,
inquit, quae concepit eos, videlicet quomodo confundi solet qui
convincitur et causa cadit in judicio, non habens quod contra judices
sive accusatores possit mutire, manifesto atque inexcusabili convictus
crimine. Ego enim mittens prophetas meos, dicebam illi, sicut et nunc
dico: Auferat fornicationes suas a facie sua, et adulteria sua de medio
uberum suorum, id est, cesset colere vitulos aureos et facere sibi Baal.
Illa autem dixit, et nunc usque perseveranter dicit, nequaquam, sed
vadam post amatores meos. Nec vero solummodo verbis hoc dixit, verum
etiam factis dicta sua defendit, eosdem occidendo prophetas. Unde et
fugitans conquerebatur Elias: Domine, altaria tua destruxerunt, et
prophetas tuos occiderunt gladio, et derelictus sum ego solus, et
quaerunt animam meam (III Reg. XIX). Taliter dixit: Vadam post amatores
meos daemones, quos in idolis colit, humani generis inimicos stultissimo
errore vocans amatores suos, me contemnens Deum verum, verumque amicum,
quomodo si contemnat mulier amatorem suum. Quomodo autem dixit, vel
quando dicere coepit, qui dant panes mihi et aquas meas, lanam meam et
linum meum, et oleum meum et potum meum? Nimirum, quando ascendens de
terra Aegypti, tam cito recessit de via Domini, fecitque sibi vitulum
conflatilem, et adoravit, atque immolans dixit: Isti sunt dii tui
Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti (Exod. XXXII), tunc dicere
coepit de falsis amatoribus suis, quod darent panes suos et et aquas
suas sibi, et mentita est. Non enim illi, sed Deus Abraham, Deus Isaac
et Deus Jacob panes de coelo pluebat illis, et aquas fundebat de petra
per manum Moysi. Item, et quando vitulos aureos sibimet instituit,
mentita est, quia dixit, praeloquente Hieroboam, quem relicta domo
David, in adulterio secuta est. Ecce dii tui Israel, qui eduxerunt te de
terra Aegypti (III Reg. XII). Profecto cum diceret, qui te eduxerunt de
terra Aegypti, simul etiam astruebat quod ab illis accepisset omnia,
quaecunque possidere vel obtinere potuit, ex quo ascendit terra Aegypti.
Quae omnia hic, metaphoram mulieris superius coeptam servando, sermo
propheticus congrua satis exprimit, sic illam depingens applaudere sibi,
qui dant panes mihi et aquas meas, lanam meam et linum meum, oleum meum
et potum meum. Lana quippe et linum materialia sunt instrumenta omnis
muliebris opificii. Oleum autem et potus, res simul et nomina sunt
voluptatis. Porro panes et aquae sunt necessitatis, quia sine illis
humanae naturae infirmitas non subsistit. In omnibus his fornicaria
mendax esse convincitur, quia non vituli illi, non Baal, quem Jezabel
intulit, sed Deus, unus et verus haec illi contulit, ut provocata
beneficiis diligeret eum, cunctis abominationibus deorum alienorum
derelictis, sicut scriptum est: Et dedit illis regiones gentium, et
labores populorum possederunt, ut custodiant justificationes ejus, et
legem ejus requirant. Sequitur: Propter hoc, ecce ego sepiam viam tuam
spinis, et sepiam eam maceria, et vias suas non inveniet, et sequetur
amatores suos, et non apprehendet eos, et quaeret eos et non inveniet.
Et dicet: Vadam et revertar ad virum meum priorem, quia bene mihi erat
tunc magis quam nunc. Notanda diligenter digressio veracis et justae
invectionis. Nec dum enim coeptam culpae ejus invectionem asperrimam
finierat, et tam cito quamdam promissionis qualiscunque suavitatem
repente inserit, maxime cum ita dicit: Et dicet: Vadam et revertar ad
virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc magis quam nunc. Nam, et si
ad talia, qualia nunc loquebatur, quia filii fornicationum sunt, quia
fornicata est mater eorum, etc., sic impatientes fuere reges et
principes ipsius populi, ut plerosque occiderent ex prophetis, attamen
talia patientius audire potuerunt, quale istud est in quo ad Deum suum
filii Israel reversuri fore praedicuntur. Denique hoc suavitatis
temperamento breviter interposito, confestim illam quam coeperat
accusationem prosequitur, et dicit: Et haec nescivit, quia ego dedi
frumentum, et vinum, et oleum, et argentum ei multiplicavi, et aurum,
quae fecerunt Baal. Idcirco convertar, et sumam frumentum meum in
tempore suo, et vinum meum in tempore suo, et liberabo lanam meam et
linum meum, quae operiebant ignominiam ejus. Et nunc revelabo stultitiam
ejus, in oculis amatorum ejus, et vir non eruet eam de manu mea. Et
cessare faciam omne gaudium ejus, solemnitatem ejus, neomeniam ejus,
Sabbatum ejus et omnia festa tempora ejus. Et corrumpam vineam ejus et
ficum ejus, de quibus dixit: Mercedes hae meae sunt, quas dederunt mihi
amatores mei. Et ponam eam in saltum et comedet eam bestia agri, et
volucres coeli, et reptilia terrae. Et visitabo super eam dies Baalim
quibus incendebat incensum, et ornabatur in aure sua et monili suo, et
ibat post amatores suos, et mei obliviscebatur, dicit Dominus. Totum hoc
cursu continuo hic praescripsimus, ut id quod sequitur, suo itidem
sensui copulemus. Nam sicut haec, quae dicta sunt: Et haec nescivit,
quia ego dedi ei frumentum, vinum, etc., prioribus illis per
constructionem conjungenda sunt, quia dixit: Vadam post amatores meos,
qui dant panes mihi et aquas meas, lanam meam et linum meum, oleum meum
et potum meum. Sic nihilominus dictis illis, Et dicet: Vadam et revertar
ad virum meum priorem, quia bene erat mihi tunc magis quam nunc, ista,
quae sequuntur, in constructione conjungenda sunt: Propter hoc, ecce ego
lactabo eam, et ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus, et dabo
vinitores ejus ex eodem loco, et vallem Achor ad aperiendam spem. Et
canet ibi juxta dies juventutis suae, et juxta dies ascensionis suae de
terra Aegypti. Et erit in illo die, dicit Dominus: vocabit me vir meus,
et non vocabit me ultra Baalim, etc. Neque enim propterea, quia Baal
incendebat incensum, et illa ornabatur inaure sua et monili suo, et ibat
post amatores suos, et Domini obliviscebatur, remuneranda erat, ut
diceret Dominus: Propter hoc, ecce ego lactabo eam, et ducam eam in
solitudinem, et loquar ad cor ejus, etc., sed propterea, quia quaerendo
amatores suos et non inveniendo eos, dictura erat id quod superius
dictum est: Vadam et revertar ad virum meum priorem, quia bene mihi tunc
erat magis quam nunc. Lactanda erat Spiritu gratiae, et inundationis
misericordiae. Sic sermo divinus, medicinae potens experientissimus,
voces suas ponderatas, atque ad mensuram libratas dispensat, amara
dulcibus et amaris dulcia permiscens, offensionem labiorum infantilium
et gutturis impatientis fugit atque devitat, quatenus medicamentum
quocunque modo temperatum penitus infundat, atque intrinsecus in summa
auctoritate contineatur sancta Scriptura Spiritus sanctus obtineat. Nec
vero quasi adulando id efficit, nec eidem generationi quam filios
fornicationum appellaverat, jactationem secretae allocutionis et
dispensationem fidei promittit; sed cum vera discretione et discreta
veritate procedens sermo propheticus, in una eademque gente, et illos,
quibus amara, et illos perspicit quibus dulcia jure propinentur. Nam una
eademque gens sive Synagoga, aut certe Ecclesia, in semetipsa continet
bonos et malos, id est, eos qui veraciter corpus Christi dicantur et
sint, et eos qui propter simulationem corpus ejusdem dicantur, cum non
sint. Hinc est de illa septem regulis Tyconii sententia, de corpore
Domini permisto, sive de corpore Domini simulato et vero, et haec in
isto loco plurimum valet, ut discernas et discrete intelligas esse in
una eademque gente sive Ecclesia, et eos quibus dulcissime consolatio
gratiae suaviter offeratur, et eos quibus propter impoenitens cor, ira
et tribulatio promittatur. Et quis sapientiam propheticam digne
admiretur in eo quod sicut boni et reprobi permisti sunt, et nunc
discerni non valeant, ita voces suas permiscet et moderatur, et
comprehendi vel deprehendi non potest quas hominum personas justificet
atque condemnet? Mirentur ergo saeculares saecularium rhetorum
artificiosas compositiones, affectatas ad captandam hominum
benevolentiam. Ecclesiastici et spirituales veram et discretam sanctorum
mirentur eloquentiam, per quos Deus locutus est. His breviter dictis,
pro continuatione litterae, jam nunc eadem dicta prophetica repetentes,
diligentius singula percurramus. Propter hoc, inquit, ecce ego sepiam
viam suam spinis, et sepiam eam maceria, et semitas non inveniet. Via
vel semita dicentis: Vadam post amatores meos, qui dant panes meos et
aquas meas, ad infernum deducunt. Quae nimirum si planae sint et absque
offendiculis, ita ut prosperetur prosperitate temporali anima, quae se a
Creatore suo avertit, vix aut nunquam revocari potest, vel audire vocem
post tergum monentis. Si autem adversa occurrerint, et tribulatio vel
angustia temporalis currentem comprehenderit, tunc reminiscitur, ut
saepe factum est, Domini Dei sui, sicut de ipsis filiis Israel, contra
quos maxime hic propheticus sermo dirigitur, scriptum est: primum in
Aegypto, quia ingemiscentes propter opera vociferati sunt, ascenditque
clamor eorum ad Dominum pro operibus, et audivit gemitum eorum (Exod.
III). Deinde et in libro Judicum persaepe scriptum est, quia cum
dereliquissent Dominum, et propter hoc tradidisset illos in manus
gentium, clamaverunt ad Dominum, et saepe liberavit eos (Judic. III).
Igitur quod nunc ait: Ecce ego sepiam viam tuam spinis, et sepiam eam
maceria, magnae est miserationis: nam si non id faceret, tunc potius
iratus et miserationum suarum oblitus esset Deus, quemadmodum Psalmista
cum dixisset: Exacerbavit Dominum peccator, continuo subjunxit, secundum
multitudinem irae suae non quaeret (Psal. IX). Spinae namque
adversitatis utiliter compungunt atque lacerant pedem ad mala currentis
et inhiantis deliciis perniciosis, ut saltem spinarum talium punctione,
talisque maceriae offensione commonita rationalis anima dicat: Vadam, et
revertar ad virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc magis quam
nunc, id est, serviam Deo vivo et vero, et non superbiae hominum vel
malignorum spirituum, quia etiam in praesenti vita multo suavius est
portare jugum Domini, quam servum vel ancillam fieri hominum. Hoc aliqui
ex gente illa fecerunt, hoc recogitaverunt, et sic ad cor suum reversi,
portas aeternae mortis quibus appropinquaverant refugerunt. Notandum
deinde, quam sapienter sermo divinus mendacium illud redarguat dicentis
de amatoribus suis, qui dant panes mihi, et aquas meas, lanam meam, et
linum meum, et oleum meum, et potum meum. Ait enim: Et haec nescivit,
quia dedi ei frumentum, et vinum, et oleum (Psal. IV), et argentum
multiplicavi ei, et aurum quae fecerunt Baal. Nescivit quod nescire non
debuerat, quia videlicet non ut caeterae gentes, sic Israelitica gens
opulenta facta est. Aliae namque a progenitoribus suis potentibus
saeculi acquisitas vel possessas haereditario jure obtinuerunt terras.
Haec autem gens de peregrinis et advenis patribus nata est. Peregrinus
erat Abraham, peregrinus Isaac, peregrinus Jacob, pertranseuntes de
gente in gentem, et de regno ad populum alterum (Psal. CIV), et nullam
propriam terram habuerunt. Exspectabant enim fundamenta habentem
civitatem, ut ait Apostolus, cujus artifex et conditor est Deus (Hebr.
XI). Et quidem fides illorum hoc emeruit, ut illud quoque quod non
quaerebant, scilicet terras vel regiones gentium, ipsis et semini
ipsorum repromitteret Deus. At illi qui protinus ex ipsis orti sunt,
videlicet filii Jacob, eadem promissione sese indignos effecerunt,
vendendo fratrem suum Joseph (Gen. XXXVII). Nam idcirco peregrini facti
sunt et in Aegypto servierunt. Sed et in deserto per quod ducebat eos,
immeritos gratia liberatoris, verum sese indignos eadem promissione
fecerunt, ita ut diceret Dominus ad Moysen: Cerno quod populus iste
durae cervicis sit, dimitte me ut irascatur furor meus contra eos, et
deleam eos, faciamque te in gentem magnam (Exod. XXXII). Ita qui nullam
terram ex possessione paterna haereditabant, ipsam quoque quam divina
largitas propter fidem patrum illis promiserat, terram non consequi
meruerant, nisi Deus propter gloriam et veritatem suam confirmandam,
cumque patribus eorum meritam illis suspendisset iram, et exhibuisset
misericordiam, eodem Moyse suggerente illi in confractione, id est,
nimia humilitate cordis: Recordare Abraham, Isaac et Jacob servorum
tuorum, quibus jurasti per temetipsum, dicens: Multiplicabo semen
vestrum sicut stellas coeli, et universam terram hanc, de qua locutus
sum, dabo semini vestro, et possidebitis eam semper (ibid.). Hoc ista
nescivit, septem autem mulieres optime scivit, quae in Isaia dicunt:
Panem nostrum comedemus, vestimentis nostris operiemur, tantummodo
invocetur nomen tuum super nos, aufer opprobrium nostrum (Isa. IV). Hoc
namque omnes dicunt Ecclesiae gentium in sugillationem meretricis hujus,
quae nec panem quem comederet, nec vestimenta quibus operiretur habuit,
sed sub conditione accepit ut invocaret nomen Domini, quemadmodum
Psalmista dicit: Et dedit illis regiones gentium, et labores populorum
possederunt, ut custodiant justificationes ejus et legem ejus requirant
(Psal. CIV). Nos, inquiunt istae, tale nihil ex te pro mercede
quaerimus, ut propter Evangelium vel fidem tuam suscipiendam terras vel
regiones alienas nobis conferas, sed panem nostrum comedemus et
vestimentis nostris operiemur quae ante notitiam tui nominis habemus;
imo et tibi, et his qui nomen tuum praedicant, panem nostrum et
vestimenta nostra libenter impertiemur, tantummodo dignare dici et esse
Deus noster, et opprobrium vitae, vel conversationis pristinae nobis
aufer ut non simus absque viro, et non simus sicut hactenus eramus sine
Deo in hoc mundo. Dicat ergo: Et haec nescivit, id est, scire aut
reminisci noluit, quia ego dedi ei frumentum, et vinum, et oleum,
videlicet dando terram frumenti, et vini, et olei feracem, et argentum
multiplicavi ei et aurum, maxime diebus Salomonis, de quo Scriptura
refert: Non erat argentum, nec alicujus pretii putabatur in diebus
Salomonis, quia classis regis per mare cum classe Hyram semel per tres
annos ibat in Tharsis, deferens inde aurum et argentum, dentes
elephantorum, et simias, et pavos (III Reg. X). Porro, ex illa auri
abundantia fecit Samaria, scindendo se a domo David et a domo Salomonis,
primum duos vitulos aureos, et deinde Baal. Cum ergo dixisset, et
argentum multiplicavi ei et aurum, pulchre continuo addidit: Quae
fecerunt Baal. O dira ingratitudo! De auro et de argento meo fecerunt
mihi contraria, vitulos et Baal, caeteraque deorum portenta. Idcirco
convertar, et sumam frumentum meum in tempore suo, et vinum meum in
tempore suo, et liberabo lanam meam, et linum meum, quae operiebant
ignominiam ejus. Convertar, inquit, et conversus abibo; recedam, et
derelinquam eam ut, sicut jam dixi, ipsa non sit uxor mea, et ego non
sim vir ejus. Hoc enim pro parte illorum recte dicit, quos poenitentiam
non acturos fuisse praescivit. Nam, quod praemissum est: Et sequetur
amatores suos, et non apprehendet eos: et quaeret eos et non inveniet,
et dicet: Vadam et revertar ad virum meum priorem, pro parte illorum
dictum est, qui reversi sunt aut revertentur ad Dominum, saltem post
experimenta malorum, postquam anima per vexationem ad intellectum
reducta, illos, quos sequebatur et quaerebat velut amatores, non
apprehendit aut invenit sicut amatores, sed sicut hostes crudelissimos,
ut vere sunt, experta est. Convertar ergo, inquit, id est recedam, et
haec uxor mea jam non erit. Nec isto contentus, adhuc etiam bona
temporalia tollam, quae illi non quasi pro dote prima contuli. Hoc enim
est, quod continuo subjungit: Et sumam frumentum meum in tempore suo, et
liberabo lanam meam et linum meum, quae operiebant ignominiam ejus. Et
est sensus: Terram illi optimam dederam et afferentem frumentum in
tempore suo, et vinum in tempore suo. Quod utique frumentum vel vinum
meum est, quia terra ipsa, sicut per Moysen dixi, mea est; vos autem
coloni mei estis (Levit. XXII). Sane hic per frumentum et vinum universa
vult intelligi quaecunque ad victum pertinentia terra illa proferre
potuit. Porro per lanam et linum omnem intelligamus vestitum. Sumam
ergo, inquit, frumentum meum, et vinum meum, et liberabo lanam meam, et
linum meum, id est, ad paupertatem et omnimodam victus et vestitus
inopiam redigam eam, ut sit, sicut supradictum est, secundum diem
nativitatis suae, id est, nihil possideat suo jure, sicut quando nata
est et servivit in Aegypto, nihil, nisi miserae servitutis poenam
cognoscitur habuisse. Et notanda diligenter dictionis acrimonia, dum
dicit: Et liberabo lanam meam, et linum meum. Idem enim est ac si dicat:
Tantae illam esse perversitatis ut rebus quoque inanimatis condolendum
sit, quod serviant illi, et magnam esse captivitatem lanae et lini, quod
usibus ejus famulentur, quae sit ancilla peccati. Quomodo autem vel
quando haec operiebant ignominiam ejus? ut taceamus interim de communi
usu, quo passim corpora virorum ac mulierum tegebantur, quamvis et hoc
indignissimum fuerit, quod pannis adoperti quos dederat Deus,
libidinibus polluebantur et simulacris prosternebantur ut, inquam, de
hoc nunc taceamus, in eo quam magnifice lana et linum Domini operiebant
ignominiam ejus, quod sanctuarium Domini et omnis cultus tabernaculi vel
sacerdotii ejus de lana et lino mirifice compositus, secundum modum,
quem ipse Moysi dictaverat, in sola gente illa tunc habebatur. Nam
vestimentorum quae fecit Moyses fratri suo Aaron, secundum ordinem vel
imperium Domini dicentis: Haec autem erunt vestimenta, in quibus
sanctificatus Aaron ministret mihi, rationale et superhumerale, tunicam
et lineam strictam, cydarim, et baltheum. Facies illi et filiis ejus, ut
sacerdotio fungantur mihi, accipiesque aurum, et hyacinthum, et
purpuram, coccumque bis tinctum, et byssum (Exod. XXVIII), horum,
inquam, decorem simul et sacramentum nullus sermo noster explicare
sufficit. Quam illius mulieris, id est Israeliticae ignominiam gentis,
lana illa et linum illud operiebant? Nimirum peccata ejus actualia
simulque originale peccatum, quo admisso, primi parentes nostri
ignominiam suam, id est pudenda sua foliis fici operuerunt (Gen. III).
Illam ignominiam in gente illa, lana et linea sacerdotalis cultus
ornamenta operiebant. Notandum quod dicitur, quia operiebant quidem, sed
non etiam delebant. Nam tantummodo sanguini Christi Jesu illa talis
ignominia non solum operitur, sed etiam deletur et abluitur. Itaque cum
dicit: Et liberabo lanam meam, et linum meum, quae operiebant ignominiam
ejus, subintelligendum est ac si diceret: Auferam illi umbraticum quoque
sacerdotium, quo communis nuditas generis humani in gente hac utcunque
tegebatur. Nam, et postmodum dicit illi: Quia tu scientiam repulisti,
repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. Magna igitur vituperatio
sacerdotum ejusmodi, cum dicuntur lana et linum liberari tanquam a
servitute ignobili, quibus utique magna nobilitas est, quanta potest
esse rebus inanimatis, adhiberi ad cultum sacerdotii sive altaris Domini
(III Reg. XII). Sequitur adhuc: Et nunc revelabo stultitiam ejus, in
oculis amatorum ejus, et vir non eruet eam de manu mea. Et cessare
faciam omne gaudium ejus, solemnitatem ejus, neomeniam ejus, Sabbatum
ejus et omnia festa temporalia ejus. Liberatis, ut jam dictum est, lana
et lino Domini quae operiebant ignominiam ejus, revelatur stultitia ejus
in oculis amatorum ejus, ut in oculis ipsorum appareat contemptibilis,
quibus perverse complacere voluit, quia captivitate genti illi
ingruente, ita privatur temporalibus bonis ut non habeat, in qua gaudere
possit, celebrando festivitates suas, profecto vilis inter gentes
apparuit, et insultaverunt ei nationes, quarum dominis velut amatoribus
sese impudica prostituit. Nihilominus quod sequitur: Et corrumpat vineam
ejus, et ficum ejus, de quibus dixit: Mercedes hae meae sunt, quas
dederunt mihi amatores mei, et ponam eam in saltum, et comedet eam
bestia agri, et volueres coeli et reptilia terrae. Sic factum esse
constat, quia nimirum ex quo dixit, formatis vitulis aureis: Hi sunt dii
tui, Israel, qui eduxerunt te de terra Aegypti, quod erat dicere:
Mercedes hae meae sunt, quas dederunt mihi amatores mei, non cessavit
cum eis fornicari, et propter hoc Assyriorum atque Chaldaeorum exercitus
veniens, omnia terrae illius devastavit nascentia, quorum ficus et vinea
delicatissima sunt, et deficientibus habitatoribus, ea quae nascebantur
bestiae agri et volucres coeli, et reptibilia terrae licenter
comederunt. Verumtamen nondum finis, neque enim poena impoenitentis
consummanda vel finienda erat illa tantum vastitate hostili, sed
temporalem vindictam comitatur aeterna, sicut Moyses in cantico
Deuteronomii protestatus est: Ignis succensus in furore meo et ardebit
usque ad inferni novissima (Deut. XXXII). Sequitur ergo: Et visitabo
super eam dies Baalim, quibus incendebat incensum, et ornabatur inaure
sua et monili suo, et ibat post amatores suos, et mei obliviscebatur,
dicit Dominus. Cum enim dicit: Et visitabo dies Baalim, id est, dies vel
solemnitates idolorum; plurale namque est Baalim, deflexum a singulari,
quod est Baal; cum, inquam, visitabo dicit, subaudiendum est in die
ultionis. Sic enim ad Moysen dixerat, quando primum idolum, id est,
vitulum conflatitem in deserto populus sibi fecerat: Ego autem in die
ultionis visitabo et hoc peccatum eorum (Exod. XXXII). Quaecunque extunc
idola populus ille coluit, simul hic uno significantur plurali nomine
Baalim, quia videlicet tunc sorduerat Israel cultu Baal, quando iste
prophetavit, et contra illum fere maxima causa erat prophetis, quia
propter eum Jezabel prophetas Domini occidit. Quis autem est ille dies
ultionis, nisi idem, qui credendus est dies salutis? Denique tempus vel
dies, de quo Apostolus dicit: Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc
dies salutis (II Cor. VI), sicut credentibus dies salutis vel
propitiationis, sic econtra non credentibus est dies ultionis, in qua
Judaeorum perfidiam ulciscitur ipse, de quo Psalmista dicit: Deus
ultionum Dominus, Deus ultionum libere egit. Exaltare, qui judicas
terram, redde retributionem superbis (Psal. XCIII). In ista die ultionis
visitantur super gentem illam dies Baalim, visitatione, quam totus orbis
novit, quia et secundum corpus captivi, et secundum animam in tenebras
exteriores missi, propter dies Baalim, quibus incendebant incensum
patres eorum, quorum iniquitatem sic imitati sunt, ut merito propter
illam subeant damnationis judicium. Porro primum idolum, quod post
exitum de Aegypto coluerunt, factum est de ornatu inaurium muliebrium,
sicut scriptum est: Dixitquead eos Aaron: Tollite inaures aureas de
uxorum, filiorumque, et filiarum vestrarum auribus, et afferte ad me.
Fecit populus quae jusserat, deferens inaures ad Aaron, quas cum ille
accepisset, formavit opere fusorio, et fecit ex eis vitulum conflatilem.
Dixeruntque: Hi sunt dii tui, Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti
(Exod. XXXII). Recte igitur cum dixisset: Et visitabo super eam dies
Baalim, quibus incendebant incensum, statim intulit: Et ornabatur inaure
sua et monili suo. Nam quia primum, ut jam dictum est, de inauribus suis
sibi formavit idolum, recte inauribus et monilibus suis ad honorem sive
cultum Baalim sese ornasse culpatur, ut in omni idolo, quod ex tnnc
coluit, formatura prioris idoli, quod ex inauribus factum est, judici
Deo jure ad memoriam revocetur, ut aemulando dicat: Et ibat post
amatores suos, et mei obliviscebatur. Sequitur: Propter hoc, ecce ego
lactabo eam, et ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus, et dabo
ei vinitores ejus ex eodem loco, et vallem Achor ad aperiendam spem, et
canet ibi juxta dies juventutis suae et juxta dies ascensionis suae de
terra Aegypti. Propter hoc, inquit, ecce ego lactabo eam. Praemiserat
autem: Et visitabo super eam dies Baalim, etc. Num ad unam eamdemque
partem sermo respicit, cum illic ira, hic autem manifeste sonat gratia.
Ergo, ut supra jam dictum est, ad meliorem partem sermo recurrit id est,
ad eam, quae saltem malis commonita seipsam, et Deum suum tandem
recognoscit, et dicit illud, quod hic idem propheta supra praemisit:
vadam, et revertar ad virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc magis
quam nunc. Nam ut hoc manifestius fiat, capitulum hoc totum hic ponendum
est.
|
|