CAPUT III. De eadem re moraliter, quae sententia beati Gregorii est.

Caeterum et moraliter Axa super asinum sedet, cum irrationabilibus carnis suae motibus anima praesidet. Quae suspirans, a patre terram irriguam petit, quia a Creatore nostro cum magno gemitu quaerenda est lacrymarum gratia. Sunt namque nonnulli, qui jam in dono perceperunt pro justitia libere loqui, oppressos tueri, indigentibus possessa tribuere, ardorem fidei habere: sed adhuc gratiam lacrymarum non habent. Hi nimirum terram australem et arentem habent, sed adhuc irrigua indigent, quia in bonis operibus positi, in quibus magni atque ferventes sunt, oportet ad minus, ut aut timore supplicii, aut amore regni coelestis mala etiam quae antea perpetraverunt, deplorent. Et licet in multis speciebus compunctio dividatur, quando singulae quaeque a potentibus culpae planguntur, unde et voce quoque poenitentium Jeremias, ait: Divisiones aquarum deduxit oculus meus (Thren. III). Principaliter tamen compunctionis genera duo sunt, quia Deum sitiens anima, prius timore compungitur, post amore. Prius enim in lacrymis se affligit, quia, dum malorum suorum recolit, pro his perpeti supplicia aeterna pertimescit. At vero cum longa moeroris anxietate fuerit formido consumpta, quaedam jam de praesumptione veritas nascitur, et in amore coelestium gaudiorum animus inflammatur. Et qui prius flebat, ne duceretur ad supplicium, postmodum amarissime deflet, quia differtur a regno. Contemplatur enim mens qui sint illi angelorum chori, quae societas sanctorum spirituum, quae majestas aeternae visionis Dei, et amplius plangit, quia bonis perennibus deest, quae flebat prius cum mala interna metuebat. Sicque fit ut perfecta compunctio formidinis tradat animum compunctioni dilectionis. Quod bene in hac sacra veracique historia, figurata narratione describitur. Quia ergo, ut dixi, duo sunt compunctionis genera, dedit ei pater suus irriguum superius, et irriguum inferius. Irriguum superius accipit anima, cum sese in lacrymis coelestis regni desiderio affligit: irriguum vero inferius accipit, cum inferni supplicia flendo pertimescit. Et quidem prius irriguum inferius, ac post irriguum superius datur, sed quia compunctio amoris dignitate praeeminet, necesse fuit ut prius irriguum superius, et postmodum irriguum inferius commemorari debuisset.