|
Magnificavi opera mea, aedificavi mihi domos, et plantavi vineas; feci
hortos, et pomaria, et consevi ea cuncti generis arboribus, et exstruxi
mihi piscinas aquarum, ut irrigarem silvam lignorum germinantium;
possedi servos et ancillas, multamque familiam habui; armenta quoque et
magnos ovium greges ultra omnes qui fuerunt ante me in Jerusalem:
coacervavi mihi argentum et aurum, et substantias regum, ac
provinciarum: feci mihi cantores, et cantatrices, et delicias filiarum
hominum, scyphos, et urceos in ministerio ad vina fundenda: et
supergressus sum opibus omnes qui ante me fuerunt in Jerusalem:
sapientia quoque perseveravit mecum. Et omnia quae desideraverunt oculi
mei, non ungavi eis: nec prohibui cor meum quin omni voluptate
frueretur, et oblectaret se in his quae praeparaveram: et hanc ratus sum
partem meam, si uterer labore meo. Cumque me convertissem ad universa
opera, quae fecerant manus meae, et ad labores in quibus frustra
sudaveram, vidi in omnibus vanitatem et afflictionem animi, et nihil
permanere sub sole. Jam persona mutata, mutatur etiam et causa. Multa
superflua in magnificentia sua locutus est Ecclesiastes: sed, si nudam
sequamur litteram, nonne Heraclitus et Democritus, mundi sapientes, qui
vario affectu damnant omnia vana Democritus ridendo, Heraclitus
plorando, si haec pervidissent, audituve didicissent, regem magnifica
egregie nimis sapientem damnassent tam vana sequentem, tam vana
probantem? Si nihil innueret, nisi quod littera sonat, non fuisset
Ecclesiastes melior Sardanapalo, qui qualis fuerit, tumulo
superscripsit, dicens: Quanta habui, quam multa edi, quam multa reliqui.
Hoc ipsum certe potuisset in sepulcro bovis aut asini scribi. Sed, licet
talis sit littera in cortice, dulcius in medulla est. Qui edere vult
nucleum, frangat nucem. Revela, inquit David, oculos meos, et
considerabo mirabilia de lege tua (Psal. CXVIII). Si tantus propheta
tenebras ignorantiae confitetur, qua nos putamus parvulos et pene
lactentes inscitiae nocte circumdari? Saeculi ergo laetitia est impunita
nequitia, luxurientur homines, et fornicentur, in specta culis nugentur,
ebrietate ingurgitentur, turpitudine foedentur, et ista mala non
castiget fames, non belli timor, non aliquis morbus, non aliquae
adversitates, sed omnia in rerum abundantia, in securitate malae mentis,
inde est saeculi gaudium. Sed alia est Dei cogitatio, alia hominis.
Magnae misericordiae est, nequitiae impunitatem Deum non relinquere, et,
ne cogatur in gehenna damnare, modo flagello castigare. Pro magnitudine,
inquit, irae suae non requirit, quia multum irascitur. Severitas, quasi
saeva veritas. Redeamus ergo ad nostri Ecclesiastis mirifica opera.
Magnificavi opera mea, aedificavi mihi domos. Magnificat Deus species
operum suorum, quae in mundo facit, qui omnia sapienter facit. Aedificat
suis plurimas domos, quia in domo Patris ejus mansiones multae sunt
(Joan. XIV). Quas nimirum mansiones bene nobis distinguit meritorum
diversitas. Talibus itaque repletos virtutibus, Christus Dominus ad eos
venit, et mansiones apud eos facit. Hinc et Apostolus ait: Templum Dei
estis, et Spiritus sanctus habitat in vobis (I Cor. III).
Plantavi vineas. De plantis fidei nostrae crevit vinea Dei Patris, quam
per certas horas conductis cultoribus pastinat, putat, propaginat,
maritat, bis fodit, laetamine impinguat, ambit sepibus et maceria: unus
datur denarius omnibus, primis et novissimis (Matth. XX).
Feci hortos et pomaria. Areolas horti sui bene Ecclesiastes digerit:
noster autem Ecclesiastes mentes nostras, de quibus Apostolus ait:
Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. XII), colit et digerit
virtutum areolis, ut jugi viriditate fructificent. Certe tot areolae ibi
sunt quot spiritualia dona, sicut scriptum est: Alii datur sermo
sapientiae (I Cor. III), etc. Iste plantat, ille rigat, sed Deus
incrementum dat (ibid.).
Et consevi ea cuncti generis arboribus. Pomaria consita cuncti generis
arboribus, Christi est Ecclesia, aedificata sanctis hominibus, virtutum
meritis a se invicem differentibus. Istae arbores fructus ferunt
spirituales. Nascitur enim ex his charitas, patientia, misericordia,
mansuetudo, pax, et caetera bona. Quamvis arbores proprie fructiferae
sint, sunt tamen ligna altitudine praestantia, quae si non ferunt
fructum, tamen ferentes sustentant. Qui enim recipit prophetam in nomine
prophetae, mercedem prophetae accipiet: et qui recipit justum in nomine
justi, mercedem justi accipiet (Matth. X).
Et exstruxi mihi piscinas aquarum, ut irrigarem silvam lignorum
germinantium. Quid per piscinas, per quas aqua deducitur, nisi artem et
ingenium, quibus usus suppleatur naturae, designatur? Cum multi ad
credendum neque praedicatione, neque signis et prodigiis invitati
paruissent, tandem respectu et inspiratione Dei per artis et ingenii
adjutorium conversi sunt, et terra bona dedit fructum centuplum (Matth.
XIII).
Possedi servos et ancillas. Servos et ancillas Ecclesia nutrit; servos
fidentes robore, ancillas pudore ferventes exercent ad obsequium
dominantis. Servi sunt utiliores meritis et viribus, quos non tamen
cohibet timor servilis, sed adoptio praestat spiritualis, ut non jam
servi, sed Domini dicantur amici (Joan. XV). Isti inter filios computati
clamare jam didicerunt: Abba, Pater (Rom. VIII; Gal. IV). Ancillae vero
sunt meritis et virtutibus inferiores, quos nondum perfecta solidavit
dilectio, nec charitas adhuc expulit de cordibus eorum timorem (I Joan.
IV).
Multamque familiam habui. Multam Ecclesiae familiam et Apostolus
describit dicens: Unicuique nostrum data est gratia, secundum mensuram
donationis Christi (Ephes. IV), etc. Quot sunt membra in corpore, tot
sunt ministri in domo Ecclesiae: et quot sunt vasa in domo, tot vult
esse officiales domus. Illos conditio, devotio subjicit istos. Illos
virga ferit: monet istos prona voluntas. Et nos singuli membra sumus,
alter alterius membra (Rom. XII), donec occurramus in virum perfectum,
in mensuram aetatis plenitudinis Christi (Ephes. IV), ubi non erit
servus et liber, Judaeus et gentilis, barbarus et Scytha, sed erit Deus
omnia in omnibus (Coloss. III).
Armenta quoque et magnos ovium greges, ultra omnes qui fuerunt ante me
in Jerusalem. Quod dicit ultra omnes qui fuerunt ante me in Jerusalem,
non ad grandem gloriam pertinet Salomonis, uno patre suo rege ditiorem
fuisse, quia sub Saule tantum regnatum est in Jerusalem. Altius itaque
tractandum quae sit Jerusalem, et quomodo Ecclesiastes ultra ante omnes
qui se praecesserant in Jerusalem, ditior fuerit. Habet itaque et
Ecclesia armenta, et magnos ovium greges. Boves et oves in Ecclesia
sunt, qui simpliciter quidem vivunt, sed multa utilitate praecellunt.
Nam quadrupliciter usus ovis nos alit, intus et extra. Validos enim
carne cibat, lacte potat pusillos, vellere suo nuda membra tegit,
repellit pelle frigus. Sic sancti Patres quos generant verbo
praedicationis, verbi lacte rigant, et impinguant de carne Jesu Christi;
et qui nudi sunt bonis operibus, et pigri frigore mentis, illos virtute
tectos fovent calore pietatis internae. Quid autem propius carni pelle
cohaeret? Sic filiis talibus auxilio illi viciniores erunt. Diligentius
nota quod in servis, et ancillis, et vernaculis multitudo non additur:
in bobus vero et ovibus dicitur, armenta et magnos ovium greges. Plura
quippe in Ecclesia armenta quam homines, plures oves quam servi,
ancillae, atque vernaculi. Non enim sunt condignae passiones hujus
temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in sanctis (Rom. VIII).
Satis autem delicati sunt, qui et hic volunt gaudere cum saeculo, et
postea regnare cum Christo. Veniet, veniet illa dies qua corruptivum hoc
et mortale induat incorruptionem et immortalitatem: tunc et vocem tubae
pavebit terra cum populis (I Cor. XV).
Coacervavi mihi argentum et aurum, et substantias regum ac provinciarum.
Si computemus argenti et auri magnos thesauros, et multam substantiam
regum et regionum, ditior est Ecclesia, non Ecclesiaste solum, sed
omnibus regibus ubique terrarum, qui divites appellantur. Clara per
argentum facundia, pura per aurum vita justorum figuratur. Unde David:
Eloquia Domini, eloquia casta, argentum igne examinatum (Psal. XI).
Confert aurum Ecclesiae scientia mundana: addit et argentum
philosophorum sapientia. Cum scriba doctus in regno coelorum, proferens
de thesauro suo nova et vetera (Matth. XIII), clarus sit ut argentum,
probatus vita tanquam aurum, sapientes mundi irretit cassibus, quas
struit sapientia mundi, et capit divini verbi astutia astutos. Vere suis
artibus capitur carnis prudentia. Quam multi venientes ab Oriente et
Occidente, et quanti reges semetipsos bene regentes replent Ecclesiae
Christi thesauros claro et nobili censu, argento videlicet fidei, et
bonitatis auro? Isti quodcunque decoris, quidquid honoris habebant,
Domino devotissima et promptissima mente offerentes, nihil sibi
reservaverunt ex omnibus. Voluntas eorum fuit, ut verus Ecclesiastes
opibus et operibus eorum ditaretur, et propterea ab ipso liberarentur ab
omni malo. Judicaturo enim Domino lugubre mundus immugiet, et tribus ad
tribum pectora ferient, potentissimi quondam reges nudo latere
palpitabunt. Exhibebitur cum prole sua vere tunc ignitus Jupiter,
adducetur cum suis stultus Plato discipulis, Aristotelis argumenta non
proderunt. Tunc justi quique exsultabunt, et gaudebunt, dicentque: Ecce
crucifixus Deus noster, ecce judex qui obvolutus pannis in praesepio
vagiit: cerne manus, Judaee, quas fixeras; cerne latus, Romane, quod
foderas.
Feci mihi cantores et cantatrices, et delicias filioram hominum.
Cantores et cantatrices quibus Ecclesiastes deliciabatur, vix tenuis
umbra fuerunt cantorum et cantatricum veri Ecclesiastis, qui jugiter in
domo Ecclesiae jucundantur, canentes, aliquando propria voce, aliquando
pulsu manuum, aliquando flatu oris. Cantores adsunt Moyses et Aaron in
sacerdotibus suis, et Samuel inter eos qui invocant nomen ejus (Psal.
XCVIII): non enim Samuel sacerdos fuit, sed Levita. Cantatrices adsunt
soror Mosi Maria, in medio juvencularum tympanistriarum (Psal. LXVII).
Cantores canunt David, Idithum, Ethan, Eman, Asaph, Isaias, Jeremias,
Habacuc, Zacharias: cantatrices Debbora, et mater Domini Maria. Cantores
autem coelestia dulci in acutis voce modulantes exempla trahunt nos post
se, ut curramus in odorem unguentorum eorum (Cant. I): cantatrices
terrena in gravibus decantant carmina, ut consolentur eos qui adhuc
secum in omni pressura sunt (II Cor. I). Cantores et intelligunt et
cantant mystica rerum: cantatrices adhuc discunt ut possint cantare
mystica rerum. Cantores fortes contra omnia adversa, et pleni supernorum
spe desideriorum, praecantant in acutis dicentes: Nostra conversatio in
coelis est (Philipp. III). Et David: Laetabor, et exsultabo in te,
psallam nomini tuo altissime (Psal. IX); altissime, inquit, id est
altissima cordis devotione. Cantatrices bello carnis grassante subactae,
dolent culpas suas, et cantitant per diapason in gravibus, dicentes:
Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei
per Jesum Christum Dominum nostrum (Rom. VII). Et David: Heu mihi! quia
incolatus meus prolongatus est: habitavi cum habitantibus Cedar; multum
incola fuit anima mea (Psal. CXIX), et in Job legimus: Militia est vita
hominis super terram (Job VII). Ad hoc enim laboramus, et in saeculi
hujus periclitamur militia, ut in futuro saeculo coronemur. Nec mirum
hoc de hominibus credere, cum Dominus ipse tentatus sit (Matth. IV), et
de Abraham Scriptura testetur, quod Dominus tentaverit eum (Gen. XXII).
Cantant cantores angelicae turbae, gaudentes quod a Deo ita sint
solidati, ut non possint neque velint ultra peccare. Cantant cantatrices
angelicae choreae, congaudentes mulieri, quod drachmam decimam, quae
perierat, invenerit (Luc. XV). Angelus ut cantor ad cunas Domini
altissima voce decantat: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax
hominibus bonae voluntatis (Luc. II). Angelus ut cantrix solatur agonem
Domini Jesu, cernens de corpore ejus sanguineas distillare guttas (Luc.
XXII).
Scyphos et urceos in ministerio ad vina fundenda. Non caret Ecclesia
urceolis et scyphis. Ipse Filius Dei calicem bibit, quem dedit illi
Pater (Joan. XVIII). Habet urceolos minores, habet graviores scyphos:
habet scyphos pietatis, habet urceolos irae: vitam dat pietas, mortem
dat urceus irae. Cum coenaret ultimum pascha cum discipulis suis, bibit
ipse urceolum legis, quae removenda erat, dedit secundum calicem,
Evangelii scilicet primordia, corporis et sanguinis sui sacramenta. Qui
sanguis omnes redimit, sacrat redemptos. Bibit urceolum Dominus, quando
de torrente in via bibit, transiens ad vitam, et solvens quod debuit
Adam. Accepit scyphum magnum resurgens a mortuis, cum bibit novum germen
in regno Patris. Hoc etiam et in Ecclesia aliquando contingit. Dat nobis
confessio urceolum fidei, cum mortificatis membris nostris in secreto
mentis quasi martyrio cruciamur. Majorem dat suis Christus calicem ad
bibendum, quando corpora sua pro illo tradunt ad supplicia: majorem enim
charitatem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan.
XV). Quid jucundius his, quid deliciosius istis deliciis? Filiorum
hominum deliciae illis comparatae nihil sunt. Istas delicias Ecclesiae,
sive Ecclesiastis, si numeremus, decem et septem inveniemus. Exempli
gratia: aedes, vites, piscinas, pomaria, hortos, servos, ancillas,
pueros, armenta, greges, aurum, argentum, substantias regum, cantores,
cantatrices, urceolos, scyphos. Istum semper numerum decem et septem
mysteria sacrarum rerum sacrant, sive per decem legis praecepta, sive
per septem sancti Spiritus charismata. Decem enim sunt praecepta legis,
et septem charismata Evangelii. Quod species rerum hic numerus specierum
parit? Nam decem et septem, sedecim, quindecim, quatuordecim, tredecim,
duodecim, undecim, decem, novem, octo, septem, sex, quinque, quatuor,
tres, duos, et unam, si pariter numeres, quasi sub una nata teste,
invenies centum quinquaginta pisces, quos traxit Petrus rete fidei, de
magno mari hujus mundi ad littus Evangelii. Quot Petrus habuit pisces,
tot opes habet per se multiplicatas Ecclesiastes: et, quod significant
Petri pisces, hoc significant Ecclesiastis species. Igitur, sicut
Ecclesiastes omnibus eminuit, qui fuerunt ante se in Jerusalem; ita
regnum Ecclesiae praecellit et praecellet in aeternum super omnes
populos terrae.
Sapientia quoque perseveravit mecum. Laudatur Democritus a philosophis,
quod sic attente philosophiae vacaret, ut non curaret quod ante oculos
suos pecora aliena culta ejus vorarent et devorarent. Sed pluris fuit
Democrito Ecclesiastes etiam in hac parte, quoniam in tantis, quae
narravit, divitiis constitutus, Sapientia, inquit, perseveravit mecum.
Magnum quippe est, inter tantas opes et tantam gloriam animi virtutem
non perdere. Quod vero dicit, Sapientia perseveravit mecum, non de
plenitudine, sed de parte intelligitur. Solus enim Dominus noster Jesus
Christus sine diminutione sapientiae sapiens fuit; quia, sicut ait
Apostolus: In ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter
(Coloss. II). Crescere autem perfecto nihil potest, pleno nihil deest.
Quamvis enim de illo scriptum sit: Proficiebat Jesus aetate et sapientia
apud Deum et homines (Luc. II); protectus iste non secundum se, sed
secundum eos quibus proficere videbatur dictus est. Ostendebat enim
quotidie per partes sapientiam, de qua sine incremento plenus erat.
Et omnia quae desideraverunt oculi mei, non negavi eis: nec prohibui cor
meum, quin omni voluptate frueretur. Oculi animae et mentis intuitus
contemplationem desiderant spiritualem, quam peccator ignorans prohibet
a vera jucunditate cor suum. Haec enim portio nostra est, praemiumque
perpetuum, si hic pro virtutibus laboremus. Qui bene sapit, et tantis
exuberat bonis nostri Ecclesiastis, non oculos, non cor suum fraudet
quin delicietur fruendo bonis, sapienter vivendo paratis.
Cumque me convertissem ad universa opera quae fecerant manus meae, et ad
labores in quibus frustra sudaveram, vidi in omnibus vanitatem et
afflictionem animi, et nihil permanere sub sole. Est quippe vanitas et
afflictio spiritus, cum multo parare labore animi et corporis, quibus
uti illicitum sit. Quod autem dicit in fine sententiae, nihil manere sub
sole, illos notat et arguit quos gloria mundi et res nimium delectavere
secundae. Stultum est ea velle appetere, quae vana sunt, et permanere
non possunt.
|
|