CAPUT 5

“Et in medio sedis, et in circuitu sedis, quatuor animalia plena oculis ante et retro. Et animal primum, simile leoni; et secundum animal, simile vitulo; et tertium animal, habens faciem quasi hominis; et quartum animal simile aquilae volanti.”

Haec animalia facie et nomine jamdudum sanctae Ecclesiae praecognita sunt, quod sint figurae quatuor evangelistarum. Verum secundum ordinem litterae, prius quaerendum est, qualiter haec animalia et in medio sedis et in circuitu sedis esse dicantur, cum viginti quatuor seniores qui utique numero plures sunt, in circuitu et non etiam in medio sedis esse supra dicti sint. Quod ut certius inveniri possit, illud quoque primum scire oportet, quia juxta Ezechielem

“haec animalia et quatuor sunt, et unum (Ezech. I).”

Sic enim ille cum in prima visione dixisset:

“Ex medio eorum similitudo quatuor animalium (ibid.),”

et caetera; dicit in visione altera:

“Ipsum est animal quod videram juxta fluvium Chobar. Cumque ambularent cherubim, ibant pariter et rotae juxta ea (Ezech. X).”

Ac deinceps:

“Ipsum est animal quod vidi subter Deum Israel juxta fluvium Chobar. Et intellexi quia cherubim essent quatuor, et quatuor vultus uni, et quatuor alae uni, et similitudo manus hominis sub alis eorum, et similitudo vultuum eorum ipsi vultus quos videram juxta fluvium Chobar (ibid.).”

Ipse quoque paululum aperit quomodo quatuor animalia et unum animal sit, cum dicit:

“Quatuor facies uni erant, et quatuor pennae uni (Ezech. I).”

Primo itaque dicimus, quia animal unum, unus est Christus; quatuor autem animalia, vel quatuor unius facies, quatuor sunt principalia Christi sacramenta, quae Christiano ignorare non liceat, quorum primum est incarnatio; secundum, passio; tertium, resurrectio; quartum, ascensio. Has quippe facies non agnoscere, haec sacramenta nescire Christiano non licet, imo et quotidiana confessione ad illa respicere oportet, sicut in Symbolo nobis apostolica traditio proposuit. Praemisso namque,

“Credo in Deum Patrem omnipotentem, creatorem coeli et terrae, et in Jesum Christum Filium ejus unicum Dominum nostrum,”

sequuntur quatuor haec distincta, sic:

“Qui conceptus est de Spiritu sancto, natus ex Maria Virgine.”

Hoc est primum sacramentum vel facies prima.

“Passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus, descendit ad inferna;”

haec est facies secunda.

“Tertia die resurrexit a mortuis;”

haec est facies tertia.

“Ascendit in coelum, sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis, inde venturus judicare vivos et mortuos;”

haec est facies quarta. Est autem incarnationis mysteriorum facies hominis, quia nimirum verus Deus vere est incarnatus, et veram ex utero Virginis sine peccato naturam hominis assumpsit. Passionis vero sacramentum facies est vituli, quia videlicet vitulus qui pro peccato immolabatur ex praecepto legis (Levit. IV), passionem significabat Redemptoris qui immolandus erat pro peccatis nostris. Et alia quidem animalia offerebantur, agnus vel ovis, et hircus, columba et turtur; sed eorum praecipuum animal erat vitulus: is maxime, cujus quia pro peccato erat sacerdotis sive multitudinis, corpus extra castra cremabatur. De cujus rei mysterio ait Apostolus:

“Propter quod et Jesus ut sanctificaret per semetipsum populum, extra portam passus est. Exeamus ergo ad eum extra castra, improperium portantes (Hebr. XIII).”

Porro victoriosa resurrectio ejus, facies leonis est. Hinc enim praescius patriarcha Jacob dixerat:

“Catulus leonis Juda, ad praedam, fili mi, ascendisti; requiescens accubuisti ut leo et quasi leaena, quis suscitabit eum?”

(Gen. XLIX.) Tandem ascensionis sublimitas, facies est aquilae, quam prospiciens beatus Job, dicit de perfidia Judaici populi:

“Semitam ignoravit avis (Job XXVIII),”

Nunc jam dicendum est quomodo haec animalia sive unius animalis quatuor facies, et in medio sedis, et in circuitu sedis sint. Medium sedis, quam supra jam diximus esse regnum Dei, coeptum in David, completum autem in Christo, cui Dominus Deus sedem dedit ejusdem David patris sui (Luc. I), plenitudinem temporis intelligimus, in qua Christus jam dicta incarnationis, passionis, resurrectionis et ascensionis suae mysteria celebravit. Porro circuitum ejusdem sedis hinc quatuor volumina Evangelii, inde quinque accepimus libros Moysis. Namque et in illo medio et in isto circuitu sedis, mirabiliter cernimus apparere facies istas, faciem leonis, faciem vituli, faciem hominis et faciem aquilae volantis. Denique in Pentateucho Moysis hoc ordine facies istae dispositae sunt. Caeterum in quatuor Evangeliorum libris non idem observandus est, praesertim cum in processu ejusdem Domini prima sit facies hominis, id est mysterium incarnationis. Notandum vero quod non solum quatuor, verum etiam quinque facies in hac Apocalypsi conspiciuntur, cum post istas, leonis, hominis, vituli atque aquilae volantis facies agnus quoque stat in medio, librum aperiens et solvens signacula ejus. Singulae de singulis libris Moysis hoc ordine susceptae comprobantur. Primum in Genesi faciem leonis habemus, cum Jacob patriarcha benedicens loquitur:

“Catulus leonis Juda, ad praedam, fili mi, ascendisti (Gen. XLIX),”

et caetera, ut supra. Deinde in Exodo, agnus quartadecima die primi mensis ad vesperam in cunctis domibus filiorum Israel, in typum ejusdem Redemptoris nostri, immolatus comeditur (Exod. XII). Deinde in Levitico vitulus pro peccato sacerdotis sive multitudinis immolari, et corpus ejus extra castra cremari jubetur (Levit. IV). Verum quia unius ejusdemque Dominicae passionis sacramentum per agnum et per vitulum figuratur, recte pro duabus una facies vituli, quae major est tam apud istum quam apud prophetam Ezechielem, in numero habetur. Tertia ergo facies hominis de libro Deuteronomii suscipitur, cum Moyses ex ore Domini loquatur ad populum:

“Prophetam de gente tua, et ex fratribus tuis, sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus, ut petisti in monte Horeb, quando concio congregata est, atque dixisti: Ultra non audiam vocem Domini Dei, et ignem hunc maximum amplius non videbo, ne moriar. Et ait Dominus mihi: Bene omnia sunt locuti: Prophetam suscitabo eis de medio fratrum suorum similem tui (Deut. XVIII),”

etc. His namque verbis cum dicit,

“de gente tua, et de fratribus tuis,”

et addit

“sicut me,”

verus homo promittitur Christus, in veritate naturae humanae. Quartam deinde faciem aquilae volantis, in cantico Deuteronomii praescriptam invenimus, ubi Moyses ita loquitur:

“Sicut aquila provocans ad volandum pullos suos, et super eos volitans, expandit alas suas et assumpsit eos atque portavit in humeris suis (Deut. XXXII).”

Et hic quidem Joannes secundum ordinem illius scripturae veteris primam ponit faciem leonis, propheta vero Ezechiel secundum ordinem rei gerendae quam praevidebat, primam posuit faciem hominis. Nam in Evangelio Christus prius homo est, per naturam; deinde vitulus, per passionem; deinde leo, per resurrectionem; deinde aquila volans, per ascensionem. Evangelistarum vero, prout modus sermonis, qui ab unoquoque conscriptus est, conducere videtur, alius hominis, alius leonis, alius vituli, alius aquilae volantis habere faciem dicitur, et tam in ista quam in illa prophetica istorum animalium visione praedicari meretur. Et de Luca quidem et Joanne omnium una est sententia, quod ille scilicet Lucas vituli; hic autem scilicet Joannes, aquilae volantis facie merito figuretur. De Matthaeo autem et Marco diversa sententia est; aliis, quorum beatus Hieronymus unus et praecipuus est, Matthaeum in homine, et Marcum in leone: aliis, quorum beatus Augustinus maximus vel notissimus est, Matthaeum in leone, et Marcum suscipientibus in homine. Lucas namque tam in principio quam in fine sermonis, circa templum vel sacerdotium versatur. Apud illum Sanctus sanctorum qualiter unctus, id est, de Spiritu sancto fuerit conceptus (Luc. I), fideli narratione refertur, itemque ad Jordanem, ubi Spiritus sanctus super eumdem verum sacerdotem in columbae specie descendit (Luc. III). Hic evangelista tanquam sacerdotem in expiandis peccatis assignans, non descendendo, sed ascendendo generationes ejus enarrat, ascendensque transit ad Abraham, et pervenit ad Deum cui mundati atque expiati reconciliamur per ejusdem Christi sacerdotium. Unde et principium et finem ejusdem quam digessit genealogiae adoptivis patribus, sive filiis praescribit, dicendo in initio:

“Jesus, ut putabatur, erat filius Joseph, qui fuit Heli, in fine autem de Adam, qui fuit Dei (ibid.).”

Nam neque Joseph Jesum, neque Heli Joseph genuit, sed optivum [adoptivum] habuit, neque Deus Adam genuit, sed plasmavit. Nimirum quia sacerdotalem Domini personam susceperat texendam, recte sic processit, quia sacerdotis genitura, qua nos Christus regenerat, tota adoptiva est, et non ex carne, sed ex spiritu ac pietate descendit. Apud hunc et pro revertendo filio prodigo vitulus saginatus occiditur (Luc. XV), et fere omnes parabolae clementiam resonant; et pius sacerdos factus in agonia, prolixius cum sudore sanguineo orat (Luc. XXII), et in fine suo latronem poenitentem suscipit,

“hodie, inquiens, mecum eris in paradiso (Luc. XXIII).”

Itaque tota serie faciem vituli possidet, sacerdotem et sacrificium nostrum attentius intuens, et post resurrectionem ejus scribens, ex ore ipsius oportet in nomine ejus praedicari in omnes gentes remissionem peccatorum (Luc. XXIV). Joannes sublimi intellectu ultra omnem creaturam evolans, et apertos mentis oculos aeterni solis infigens radio, dicere vel scribere meruit:

“In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio apud Deum (Joan. I);”

et ita per omnem sermonis sui textum altissime procedens, divinitatis Christi tota intentione firmavit testimonium. Apud istum

“sicut aquila provocans ad volandum pullos suos, et super eos volitans expandit alas suas, et assumpsit eos, atque portavit in humeris suis (Deut. XXXII);”

quando, sicut hic ait:

“Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I);”

et colloquens parvulis ad intelligendam suae vel paternae majestatis gloriam, sublimiter excitavit; quod nimirum est aquilae pullos ad volandum provocari, monstravitque illis opus esse in humeris portari; exempli gratia, dicendo sic:

“Si ergo videritis Filium hominis ascendentem supra, ubi erat prius (Joan VI).”

Et alibi:

“Et nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis qui est in coelo. (Joan. III).”

Ergo si nemoascendit, nisi qui descendit, verum est, quia omnes qui illic sunt vel erunt,

“ipse tanquam aquila portavit in humeris suis.”

Itaque in facie aquilae Joannis eminet, et de isto quoque concorditer apud omnes una sententia est. Porro de Matthaeo et Marco diversa, ut jam dictum est, Patrum est sententia. Nam beatus Augustinus juxta ordinem libri istius, Matthaeum dicit in leone intelligi, qui regiae dignitatis in Christo prosapiam narrat (Matth. I);

“Quia vicit leo de tribu Juda (Apoc. V).”

“Catulus enim leonis Juda (Gen. XLIX),”

et in quo ut rex a rege timetur, a magis adoratur, ubi etiam rex servis rationem ponit (Matth. XXV), rex nuptias filio facit (Matth. XXII), et ad ultimum rex segregat oves ab haedis (Matth. XXV). Verumtamen plures in ea sententia concordant, qua huic ascribitur facies hominis. Nec frustra. Nam et si pro quadam similitudine regiae majestatis, de qua saepius scribit, leonis regis bestiarum faciem recte imitari videtur; considerandum tamen est, quia saepius hominem quam regem scribit, et fere nusquam regem sine homine ponit. Ait enim:

“Simile est regnum coelorum homini regi, qui fecit nuptias filio suo (Matth. XXII).”

Non ait tantum regi, sed

“homini regi.”

Sed et ubi segregat oves ab haedis rex, et dicit stantibus a dextris:

“Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV),”

signanter exprimitur facies Filii hominis. Ait enim:

“Cum venerit Filius hominis in majestate sua, et omnes angeli ejus cum eo, tunc sedebit super sedem majestatis suae (ibid.).”

Alias autem et in parabolis, ubi de nomine regis tacetur, homo scribitur. Exempli gratia:

“Simile est regnum coelorum homini patrifamilias, qui exiit primo mane conducere operarios (Matth. XX).”

Et:

“Homo quidam peregre proficiscens vocavit servos suos (Matth. XXV).”

Praeter haec et in visione prophetica, ubi rex iste regnaturus Danieli praemonstratur, venerabiliter facies hominis praescribitur, hoc modo:

“Aspiciebam ergo in visione noctis, et ecce cum nubibus coeli quasi Filius hominis veniebat, et usque ad Antiquum dierum pervenit et usque in conspectu ejus obtulerunt eum, et dedit ei potestatem, et honorem, et regnum; et omnis populus, tribus ac linguae ipsi servient (Dan. VII).”

Itaque in Matthaeo, quanquam per similitudinem regiae potestatis facies leonis regis bestiarum recte possit intelligi, nihilominus pro ipso nomine hominis, quem et regi conjungit, et sine regis nomine frequentius ponit, congrue satis intelligitur facies hominis, maxime quia sic incipit:

“Liber generationis Jesu Christi filii David, filii Abraham (Matth. I),”

quia illorum Christus Jesus secundum carnem filius vel semen est. Marcus idcirco videtur habere faciem leonis, quia quasi cum rugitu terribili, id est praedicatione poenitentiae, suum Evangelium incipit, et in judicii sive condemnationis comminatione finit. Incipit enim a praedicatione Joannis, dicendo sic:

“Initium Evangelii Jesu Christi, Filii Dei. Sicut scriptum est in Isaia propheta: Ecce mitto Angelum meum ante faciem tuam, qui praeparabit viam tuam ante te: Vox clamantis in deserto, parate viam Domini, rectas facite semitas ejus. Fuit Joannes in deserto baptizans et praedicans baptismum poenitentiae (Marc. I; Malach. III; Isa. XL),”

etc. In fine quoque dicit:

“Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur (Marc. XVI).”

Ergo quia tam in principio quam in fine terrorem pectoribus incutit, recte pro intentione sua terrificam habere faciem leonis intelligitur, cujus rugitum, id est, supremum judicium nullus impoenitens effugere poterit. Sed et erga discipulos suos ipse Dominus plus aliquid de severitate Magistri apud hunc evangelistam ostendit. Exempli gratia:

“Quid, inquit, cogitatis, quia panes non habetis? nondum cognoscitis neque intelligitis? adhuc caecatum habetis cor vestrum? Oculos habentes non videtis, et aures habentes non auditis?”

(Marc. VIII.) Item cum dixisset eis,

“quomodo Filius hominis tradetur in manus hominum, et occident eum, et occisus tertia die resurget; at illi, inquit, ignorabant Verbum, et timebant eum interrogare. Qui cum domi essent, interrogabat eos: Quid in via tractabatis? At illi tacebant (Marc. IX).”

Et isti quidem quia quatuor praedictas unius animalis facies, id est, quatuor unius Christi sacramenta scribendo quoque intuiti sunt, quamdam exinde singuli similitudinem insignius ducere meruerunt.