CAPUT XXI. De evangelico exemplo villici, dicentis:

“Fodere non valeo, mendicare erubesco, scio quid faciam,”

etc., qualiter in exercitio pietatis imitandum sit.

Caeterum est ubi vel quando itidem pro tempore et re sola incedere audiat pietas absque virga districtionis, scilicet dum id quod secrete admissum est, nihilominus secreto et voluntarie prodit humilitas confessionis. Et hujus rei nobis exemplum ingerit ipse in quo totus et semper inhabitat Spiritus pietatis laudans prudentiam villici illius, qui hoc modo sibi providit: quid faciam, inquit, quia dominus meus aufert a me villicationem? Fodere non valeo, mendicare erubesco (Luc. XVI). Et continuo bonum reperiens consilium: Scio, inquit, quid faciam, ut, cum amotus fuero a villicatione, recipiant me in domos suas. Convocatis itaque singulis debitoribus Domini sui dicebat: Quantum debes domino meo? At ille ait: Centum cados olei. Dixitque illi: Accipe cautionem tuam, et sede, cito scribe, quinquaginta (ibid.), etc. Denique sicut praecedens parabola de filio prodigo et fratre ejus seniore, qui redivivo atque invento invidit, mysterium continet populi gentilis et populi Judaici, sic sequens ista forma est praelati, cujuspiam et subditi peccatoris ejus duntaxat, cujus peccata praeter Deum et conscientiam ipsius arbiter nullus sit. Etenim quisquis animabus praesidet nimirum villicus summi Domini est, qui si veram et vere humilem prudentiam habet, si vere aliquod justitiae initium habet, quotidie judicat semetipsum in conscientia, vel cogitatione sua, juxta illud: Cogitatione justorum judicia (Prov. XII). Ponit in mente sua domini sui tribunal, et accusante conscientia, justus enim in principio accusator est sui (Prov. XVIII), confessio judicat, timor ligat, ibique audit, vel audire sibi videtur dictum Domini sui: Quid hoc audio de te? Redde rationem villicationis tuoe. Jam enim non poteris villicare. Qui enim animas custodit, vel custodire debuit, multam et magnam se agnoscit dissipasse substantiam Domini sui, si rite perpendat, quomodo servare debuerit. Hoc perpendens veraciter confitetur quod amovendus, quod merito ejiciendus sit, si secundum judicium solum secum agatur. Providens ergo sibi, ut miseri cordiam inveniat, fit misericors ipse subditis, vocans unumquemque eorum singillatim, et dicens illi: Quantum debes Domino meo? Nam hoc est sollicitum esse de subdito quolibet vel sibi commisso, et privata atque secreta commonitione, rogare ut aperiat, quantum debeat Deo, id est non celet peccata sua, sive cogitationes malas advenientes cordi suo, juxta illud: Dixi: Confitebor adversum me injustitias meas Domino (Psal. XXXI). Qui si confestim dixerit: Centum cados olei, sive centum choros tritici, id est si vocem confessionis simpliciter aperuerit, et peccata sua numeraverit, sive magna et multa esse non tacuerit, utitur ille prudentia et arte sua: Sede, inquiens, cito scribe quinquaginta; sede cito, scribe octoginta, ita tamen ut singulis praescribat ipse, dicens: Accipe cautionem tuam, quod est dicere: Tantummodo tibi caveas ut de caetero emendes poenitentiae austeritatem debitam, leviorem fac. Verbi gratia, qui septennem sive duodennem poenitentiam debueras, si ad publica tractus fuisses Ecclesiae tribunalia, uno anno sive quadraginta diebus, aut juxta exemplum Ninivitarum triduo poeniteat, et ego pro te in die judicii Domino meo rationem reddam. Tantum placere debet haec similitudo villici, qui Domino quidem suo villicus iniquitatis, villicus damnosus exstitit, sed pro se prudenter egit, et sibi prudenter consuluit, tantum, inquam, apud spirituales valere debet exemplum villici saecularis, ut merito redarguant semetipsos, et dicant: Filii hujus saeculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt (Luc. XVI). Hoc enim veritas dixit, et sic debet intelligi, saeculares homines prudentius, vigilantius, atque cupidius commodis temporibus et transitoriae saluti suae prospiciunt, quam spiritualis propositi viri, circa aeternam suam sollicitudinem, studiumque pietatis adhibeant. Imitemur ergo saltem illos in his quae sunt ad Deum, excitemur saltem exemplo illorum in his quae pertinent ad vitam aeternam.