LIBER QUINTUS.


CAPUT 1

O beata Maria, vocem sponsi jamdudum audierunt non solum amici, verum etiam adolescentulae quam plurimae pulchritudinem tuam laudantis et dicentis, quia

“tota pulchra es,”

et adhuc adjicientis [al., dicentis],

“absque eo quod intrinsecus latet.”

Quid est illud quod

“intrinsecus latet,”

nisi optimus intentionis sive conscientiae thesaurus? Hoc enim fere omnes nos latet dum legimus, quia tu religionis et fidei magistra cum beatis apostolis conversata es, cum hominibus, et fere inter turbas visa es. Cur non potius in abscondito te continuisti? Cur non confirmasti tibi secretum contemplationis? Cur unquam aliquis mortalium visus est magis te assumpsisse pennas sicut columbae, ut volaret et requiesceret, ut. elongaret fugiens, et maneret in solitudine? (Psal. LIV.) Hoc enim multi fecerunt, non solus Helias sive Helisaeus (III Reg. XVIII), verum etiam quamplures filii prophetarum. Quid igitur? Quam ob causam non et tu similiter, sive amplius eo modo pretiosam abscondisti hominibus pulchritudinis tuae margaritam? Quaerimus hoc et est scitu dignum, et ecce jam invenimus et videmus, non quidem omnino sicut est, sed quasi per speculum (I Cor. XIII). Nam speculi vice ad causam istam considerandam habemus maxime hunc Scripturae locum, haec pulcherrima dicta Canticorum, quae sic incipiunt:

“Ego dormio, et cor meum vigilat. Vox dilecti mei pulsantis: Aperi mihi, soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea, quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium. Exspoliavi me tunica mea, quomodo induar illa? Lavi pedes meos, quomodo inquinabo illos? Dilectus meus misit manum suam per foramen, et venter meus intremuit ad tactum ejus. Surrexi, ut aperirem dilecto meo. Manus meae distillaverunt myrrham primam, et digiti mei pleni myrrha probatissima. Pessulum ostii mei aperui dilecto meo. At ille declinaverat atque transierat. Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Quaesivi illam et non inveni: Vocavi, et non respondit mihi. Invenerunt me custodes, qui circumeunt civitatem: Percusserunt me et vulneraverunt me, tulerunt mihi pallium meum custodes murorum. Adjuro vos, filiae Hierusalem, si inveneritis dilectum meum, ut annuntietis ei, quia amore langueo.”

Ecce hic, o Maria beatissima, ecce hic nobis

“quasi per speculum in aenigmate (I Cor. XIII)”

sublucet vita tua, vita inclyta, quae, ut dicere vel canere jam consuevimus, cunctas illustrat Ecclesias. Totus fere hujus capituli sensus ad illud pertinet, quod in te latet; et supra nos est quemadmodum supra dicebat dilectus,

“oculi tui columbarum, absque eo quod intrinsecus latet, sicut fragmen mali punici, ita genae tuae absque eo quod intrinsecus latet (Cant. IV).”

Admoveamus igitur hoc speculum et diligenter oculis cordis exinde contemplemur, ut saltem aliqua ex parte cognoscamus sanctissimam conversationem tuam.

“Ego dormio, et cor meum vigilat.”

Quid hoc est aliud, nisi illud ipsum quod alibi dicit habitatrix pectoris tui sapientia Dei:

“In omnibus requiem quaesivi? (Eccli. XXIV.)”

Et quid haec sunt:

“Ego dormio,”

etc.,

“In omnibus requiem quaesivi,”

nisi optimam partem elegi (Luc. X), relictis cunctis sollicitudinibus vel curis saeculi? Et quidem multae filiae sive multae animae taliter dormierunt, vel dormire cupierunt, sed tu dormitionis hujus totum obtines magisterium et vigiliarum cordis totum tenes principatum. Quid aliud nobis in Psalmo loquitur ibidem dilectus dicens:

“Vacate et videte, quoniam ego sum Deus (Psal. XLV).”

Hoc namque idem est ac si diceret: Vos dermite, et cor vestrum vigilet. Intelligimus igitur quid dicas:

“Ego dormio, et cor meum vigilat,”

scilicet quia talem nobis ut sequamur vitam tuam esse insinuas, qualis in patre tuo Jacob, quasi per umbram significata est, qui et ipse quando dormivit, tunc cor ejus vigilavit sicut scriptum est:

“Cumque venisset ad quemdam locum et vellet in eo requiescere, tulit de lapidibus qui jacebant, et supponens capiti suo dormivit in eodem loco. Viditque in somnis scalam stantem super terram, et cacumen ejus tangens coelum; angelos quoque Dei ascendentes et descendentes per eam, et Dominum innixum scalae (Gen. XXVIII),”

etc. Multarum quoque, sicut jam dictum est, animarum fuit et est, non solum secundum illam similitudinem otio sancto dormire, id est, a terrenis curis vacare, et in coelestibus per contemplationem corde vigilare, verum etiam eodem modo, quo et Jacob tunc dormivit secundum corpus dormire et secundum animam per somnium coelestia videre, juxta illud:

“Senes vestri somnia somniabunt, et juvenes vestri visiones videbunt (Joel. II).”

Sed, o tu coelum Dei, unica sedes Domini, in utroque vigilantiae modo, cunctis mortalibus sive terrenis hominibus longe eminentior exstitisti, longe studiosior ad contemplandum eum, in quem desiderant angeli prospicere, atque aptior fuisti. Quid ergo tu cum hominibus, quamvis sanctis? Quid tu loqui vel conversari cum mortalibus, quamvis apostolis? Cur non potius tanquam turtur castissima, turtur solivaga, solitudinem expetisti remotior quam Joannes Baptista, secretior quam Helias, ut solite scirent, tibique famularentur angeli sancti, non ad horam, sicut angelus Heliam semel et iterum pavit (III Reg. XIX), neque ad tempus, sicut eumdem corvi paverunt ministri, sed jugiter, donec tuis completis diebus, ad transferendam te in coelum aethereum non unus tantum currus igneus, sed totus cum rege suo Filio tuo veniret atque occurreret angelorum exercitus? Haec nobis quasi percontantibus tu respondens, dicis:

“Vox dilecti mei pulsantis, aperi mihi, soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea, quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium.”

Hoc est dicere: Dilectus meus foris est, quasi subdio est, tectum non habet, domum non habet:

“Vulpes, inquit, foveas habent, et volucres coeli nidos, Filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet (Matth. VIII).”

Quid enim? Nunquid domum vel suam habet? Imo

“reliqui, ait, domum meam, divisi haereditatem meam, facta est mihi habitatio mea quasi spelunca hyaenae (Hier. XII).”

Domum ergo jam non habens suam, et nondum adeptus aliam, id est, a Judaeis repulsus, et gentibus nondum cognitus, quodammodo stans foris et pulsans, rogat intus suscipi, et haec vox dilecti mei pulsantis:

“Aperi mihi, soror mea, columba mea, amica mea, immaculata mea.”

“Soror mea,”

per fidem,

“amica mea,”

per spem,

“columba mea,”

per charitatem,

“immaculata,”

per omnimodam mentis et corporis incorruptionem, quod in matre quae concepit et peperit, valde laudabile est.

“Aperi mihi,”

id est os tuum,

“loquere,”

prout ad confirmandum pertinet Evangelium, et in hoc optatae tibi quietis patere suspendium; ut gratum singulari pudicitiae tuae propter me rumpas silentium. Quam ob causam? videlicet,

“quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium.”

“Extraneus factus sum quippe fratribus meis, et peregrinus filiis matris meae (Psal. LXVIII);”

et sicut ejus qui foris est, et tectum non habet,

“caput plenum est rore, et cincinni”

sive supremi capilli pleni sunt

“guttis noctium:”

ita

“opprobria exprobantium ceciderunt super me (ibid.),”

et ab ipsis sacrae sensibus pravis inficiuntur Scripturae, quae omnes ita mihi, scilicet Verbo Dei, sicut cincinni inhaerent capiti. Sicut me extra portas suas, ut crucifigerent, ejecerunt, ita de cordibus suis longe fecerunt, odientes et me et Patrem meum, et sicut illa nocte sua faciem meam conspuerant, ita pertinaciter blasphemias in caput meum jactitant, et cincinnos meos commaculant, similes ipsi rori cadenti, sive caducis guttis noctium, quia de gratia Dei ceciderunt, dum me Deum Dei Filium esse blasphemantes negant, et Scripturas, quae testimonium perhibent de me, sensu contrario conturbant. Aperi igitur cum aliis testibus meis os tuum, et facito, ut in quibuscunque locum habeam, ubi reclinem caput meum. Ubi et quando ista vox dilecti pulsantis? Intus et interiori homine, ubi vobis quoque amicis dilectus idem solitus est loqui, sicut et de quodam vestrum Scriptura dicit:

“Dixit autem Spiritus Philippo: Accede et adjunge te ad currum istum (Act. VIII).”

Si enim dilectus habitat in vobis et intus loquitur vobis, non necesse habetis doceri quid de meipsa dixerim,

“vox dilecti mei pulsantis.”

Si quaeritur quando, nimirum postquam ascendit in coelum, dum hic quoque sexus tenderet ad cum, sicut legitur in Actibus apostolorum:

“Hi omnes erant perseverantes unanimes cum mulieribus, et Maria matre Jesu et fratribus ejus (Act. I).”

Sicut viri, ita et feminae jam communiter vivere incipiebant, non solum Judaeorum, verum etiam Graecorum, cum dato Spiritu sancto, praedicaretur Evangelium. Hinc est illud:

“In diebus autem illis crescente numero discipulorum, factus est murmur Graecorum adversus Hebraeos, eo quod despicerentur in ministerio quotidiano viduae eorum (Act. VI).”

Propter hujusmodi maxime fiebat

“vox dilecti pulsantis”

et dicentis:

“Aperi mihi, soror mea,”

videlicet ne vel infirmiori sexui deesset salutaris doctrina, ministeriumque et norma vitae, vel morum disciplina. Ego autem, inquam:

“Exspoliavi me tunica mea, quomodo induar illa? Lavi pedes meos, quomodo inquinabo illos?”

Jamdudum quippe, dilecte mi, vitam perfecte solitariam concupivi, in qua sic vivitur, ac si quis tunica vel omni veste nudus, quiescat sibi in secreto lectuli lotis pedibus, et expers totius pulveris. Quomodo rursus implicabor curis, quae non desunt praelatis in conversatione communi, quamvis vita communiter viventium propriumque nihil habentium religiosa sit vel esse possit? Haec namque vita sine victu vel ministerio quotidiano non potest deduci, et nonnihil habet pulveris, imo et nimis saepe pulverulenta est, et in primis murmuriosa, sicut initio jam audistis, o amici,

“quia factus est murmur Graecorum adversus Hebraeos,”

eo quod despicerentur in ministerio quotidiano viduae eorum. Nec mirum quod sexu isto, sexu fragili, confugiente ad nos de luto saeculi, subest aliquid pulveris hujusmodi, cum et in vestro, scilicet sexu virili, nonnulla reprehensibilia sint, et multa pristinae conversationis vestigia supersint. Ego autem dilecto meo pulsanti loquor, eique nota replico, quia singularis ego prae omnibus exui me tunica mea, mente et actu vel habitu reliqui omnia et ita lavi pedes meos, conscientiam sive intentionem meam emundante Spiritu sancto, ut jam dicti pulveris nihil omnino residuum sit. Quomodo nunc

“induar tunica,”

ut cum mea reliquerim omnia, curem aliena, pro aliis sollicita, et earum quae quotidie veniunt viduarum, vel quae venturae sunt virginum materfamilias effecta?

“Quomodo inquinabo, quos lavi pedes meos,”

id est, ad aliqua terrena inclinabo oculos vel caeteros, quos omnes tibi soli, dilecte mi, dedicavi, sensus vel cogitatus meos? Nam, etsi custodia tua semper mecum est, vera tamen humilitas semper sollicita est, et mea potissimum anima, quae amore tuo singulariter plena est, pro pulvere aestimat, pro sordibus reputat, quidquid unquam praeter te per aliquam necessitatem dicit vel cogitat, quamvis licitum sit, quamvis non otiosum, imo et aliquatenus utile videri possit. Haec vel his similia dicenti et vigilanti, corde dormire volenti mihi quid obvenit?

“Dilectus meus misit manum suam per foramen, et venter meus intremuit ad tactum ejus.”

Quomodo, o dilecta, misit dilectus tuus manum suam per foramen? Quae est illa manus? Quod est illud foramen? Quis ille tactus? Quis ille tremor? Quomodo

“intremuit venter meus,”

aut quid venter tuus? Mirantes ista quaerimus, quia talium inexperti sumus. Dicit quidam veterum amicorum.

“Et misit Dominus manum suam et tetigit os meum, et dixit ad me: Ecce dedi verba mea in ore tuo. Ecce constitui te hodie super gentes et regna (Jer. I).”

Item alius dicit:

“Ego sedebam in domo mea, et senes Juda sedebant coram me, et cecidit super me ibi manus Domini Dei. Et emissa similitudo manus apprehendit me in cincinno capitis mei (Ezech. X).”

Nostra aetate referebat quaedam adolescentularum familiaribus suis, quibus propter compertam benevolentiam secreta sua committere non dubitabat, nocte quadam similitudinem manus a capite lectuli fuisse immissam super pectus suum pene vigilantis, imo nullatenus dormientis, non nihil tamen de excessu tenuiter patientis. Erat autem tactus suavissimus, quasi dexterae manus. Et apprehendens illam suis utriusque manibus demulcebat signaculo crucis, peragrans intus et exterius, quibus delinimentis valde manus eadem delectari videbatur. Cumque post illas signaculi sancti delicias, quibus manum demulcebat, brachium quoque contingere, ipsamque personam, cujus manum tenebat, assequi conaretur, velociter veluti increpitans movit et excussit se manus illa, oleo suavior, penna volucris agilior, motuque suo dedit intelligi, quod ipse cujus erat manus, nollet se apprehendi. Memorabat etiam eadem adolescentula, scilicet anima nuptiis istis dedita, canticisque nuptialibus intenta, quoniam dilectus in visu noctis conspicuus, manum suam miro modo pectori ejus, quasi per foramen injecit, et cor ejus intrinsecus apprehendit, tenuitque aliquandiu suavissime stringens, et gaudebat ineffabili gaudio cor illud intra manum illam subsiliens atque tripudians. Porro de tremore illo, tremore sancto et divino, tale experimentum sibi evenisse fideli narratione referebat. Aspiciebat per visum in quadam ecclesia Salvatoris imaginem, cruci confixam in loco sublimi, scilicet ubi de more consistebat, orantibus sive adorantibus proposita populis. Cumque in eam intenderet, vivens imago visa est, vultu quasi regio, radiantibus oculis, aspectuque prorsus reverendo, manumque suam dextram de patibulo adducere, signaculum crucis super aspicientem edere magnifica expressione dilectus ille dignatus est. Nam vana visio, imo magnae virtutis sensum videnti intulit continuo. Denique sicut tremit folium arboris, ubi ventus vehemens illud concusserit, ita cum repente in hoc visu evigilasset, tremore dulci, in lectulo aliquandiu tremuit, verumtamen, tremore blando nimiumque suavi. Et antequam evigilaret, in ipso visu jam dicti virtus signaculi videntem sursum rapuit, velocius atque facilius quam dici possit, manibus expansis ad manus illius confixas cruci, ita ut os quoque ori, totumque corpus admotum videretur ejus corpori, et ubi somno erupit, aliquandiu, sicut jam dictum est, tremore illo divino multum delectabiliter vigilans tremuit. Haec pro experimento manus vel tactus atque tremoris divini paucis dicta sint. Verum cum de tua persona agitur, o dilecta dilecti singularis, qualia vel quanta sunt ista, ut ea, quae circa te fecisse credenda est manus Domini, possint aliquatenus ex istorum similitudine colligi? Magna sunt ista, nostrosque longe cogitatus excedunt, te potius audiamus, caetera tam sancta tamque mystica narrantem, tam longe supra litteram spiritum vitae in sensu habentem.

“Surrexi ut aperirem dilecto meo. Manus meae stillaverunt myrrham optimam, et digiti mei pleni myrrha probatissima . . ”

Surrexi, inquam. Quomodo enim diutius dormire aut post obdormiscere potuissem? Quomodo tunica indui fastidiosum, aut pulverem pati in pedibus mihi esset pigrum, ubi post vocem dilecti mei pulsantis, manus quoque accessit, et tactu suo illum ineffabilem ventri meo timorem incussit?

“Surrexi igitur, ut aperirem dilecto meo,”

operam dedi, ut cum apostolis Christi, utique dilecti mei dictis et factis proficerem currenti Evangelio. Nam hoc est quod dico:

“Manus meae stillaverunt myrrham optimam, et digiti mei pleni myrrha probatissima.”

Oportebat namque, ut maxime relictis credentium atque apostolicam vitam imitantium viduis, manifestum darem exemplum mortificationis vitiorum normamque in propatulo mox venturis, novumque eatenus inauditum exemplum eo suscepturis sanctae virginitatis propositum. Haec

“myrrha utique probatissima,”

id est pretiosissima est. Caeterum carnem mortificare, non propter Deum, neque propter aedificationem videntium, sed propter gloriam propriam capiendam ex ore laudantium, hoc quidem est manibus stillare myrrham, sed non probatam, imo nec ibi sunt digiti, qui dicantur myrrha pleni, quia non est in tali opere virtus discretionis, quae per digitorum distinctionem solet intelligi.

“Pessulum ostii mei aperui dilecto meo.”

“Pessuium, inquam, ostii mei,”

id est, clausuram oris mei. Quid namque per pessulum, nisi silentii signatur firmamentum? Pessulum ergo ostii dilecto meo aperitur, cum indictum ori silentium propter Christum resolvitur, ut audientes aedificentur. Et quam pulcher, quam rationabilis et disciplinatus ordo loquendi! Prius myrrha stillat de manibus et digiti myrrha probatissima pleni monstrantur, ac deinde pessulus ostii dilecto aperitur, id est, prius vita laudabilis in exemplum praeparatur, et deinde doctrina fidem quaerens audientium palam profertur. Hinc de ipso dilecto scriptum est, quia coepit facere et docere (Act. I). Non dictum est prius docere, et deinde facere, sed prius facere, et deinde docere.

“Et ille declinaverat atque transierat.”

“Ego, inquit, pessulum ostii mei dilecto meo aperui et ille declinaverat atque transierat,”

id est, ego os meum aperui in doctrina, ut audientibus facerem notitiam dilecti, sed ille jam nobiscum non erat, jam coelo receptus adhuc redire ulterius non habebat. Ergone, o dilecta, tu istud nesciebas? Nonne prius quam modo jam dicto pessulum ostii tui aperuisses, videras quod in coelum ascendisset, et sciebas quod ultra ad commanendum mortalibus rediturus non esset? Sciebam, ait, et bene sciebam. Sed quid?

“Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est.”

Quando vel ubi locutus est? Nimirum, quando vel ubi ego

“pessulum ostii mei dilecto aperui,”

loquendo scilicet pro utilitate audientium ea quae sunt dilecti, tunc et ubi dilectus est locutus. Non enim ego eram quae loquebar, sed ipse loquebatur in me (Matth. XI). Si enim quislibet vestrum amicorum dicit, et vere dicit:

“An experimentum quaeritis ejus, qui in me loquitur, Christi (II Cor. XIII),”

non dubium quin et in me dilectus idem locutus sit, quoties ei pessulum ostii mei aperui, quoties linguam movi, et Verbo Dei, quod ipse est, vocem meam accommodavi. Ut ergo dilectus locutus est,

“anima mea liquefacta est.”

Flebam quippe, et prae singultibus vehementer erumpentibus non poteram verba nisi concussa, vel voces nisi intercisas evolvere. Nunquid enim poteram absque fletu de illo verba facere? Verum fletus ipse consolatio mihi erat, delectatio quaedam mihi erat, sicut et cuique vestrum lacrymae suae dulces sunt, fluentes in ejusdem recordatione dilecti, juxta illud:

“Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte (Psal. XLI).”

Quanto magis mihi, dum diceretur mihi quotidie.

“Ubi est Deus tuus (ibid.),”

filius tuus? sive dum dicerem ego: Me dimisit in hoc exsilio Deus meus, filius meus, de me taliter incarnatus vel natus, propter me et me vidente, taliter agonizatus, talia passus? Quale mihi erat, commemorare sive narrare verba ejus, verba morientis, sive continuo morituri dilecti, maxime commendantis praeceptum charitatis, mandatum dilectionis, ab illa coena sacrosancta, quando tradebatur, usque ad haec verba novissima:

“Mulier, ecce filius tuus;”

ad discipulum autem:

“Ecce mater tua?”

(Joan. XIX.) Ibi ignis, ibi gladius, ignis amoris, gladius doloris, et anima mea victima erat holocausti. Hanc enim et ignis incendit, et gladius pertransivit. Unde sicut adeps sacrificii liquescit ab igne, et sicut fluit sanguis de gladii vulnere, sic

“anima mea liquefacta est,”

non ibi semel tantum, ubi moriebatur ipse, verum etiam quoties me aperiente pessulum ostii mei, locutus est in me. Toties quippe sensi profundo corde, vulnerata mente istud, quod nunc dico, quia declinaverat atque transierat, ipsa commemoratione horum sensum mihi renovante ut magis ac magis sentirem eum hic jam non esse, visibiliter non comparere.

“Quaesivi illum, et non inveni, vocavi, et non respondit mihi.”

Quaesivi, scilicet jugiter meditando, vocavi, semper orando, sed sic quaerens non inveni, sic vocanti non respondit mihi. Dulce lumen, et delectabile est oculis videre solem, sed mihi dulce sentiebam, videre carnem meam in ipso viventem, delectabile habebam, quem genueram, videre facie ad faciem, ad dextram Patris super omnia fulgentem. Non sic statim inveni, non quam cito volui, super hoc respondit mihi:

“Invenerunt me custodes, qui circumeunt civitatem. Percusserunt me et vulneraverunt me, tulerunt mihi pallium meum custodes murorum.”

Qui sunt vel erant illi vigiles, illi custodes murorum, qui circumeunt civitatem? Nimirum amici et primi amicorum nostrorum, qui dicunt in libro suo, libro Actuum apostolorum:

“Non aequum est nos derelinquere verbum Dei, et ministrare mensis. Considerate ergo, fratres, viros ex vobis boni testimonii septem, plenos Spiritu sancto et sapientia, quos constituamus super hocopus. Nos vero orationi, ministerio verbi instantes erimus (Act. VI).”

Isti erant vigiles, et hoc illis erat vigilare, et civitatem circuire, et muros custodire, scilicet orationi et ministerio verbi jugiter instare, juxta illud propheticum:

“Super muros tuos, Hierusalem, constitui custodes, tota die et tota nocte non tacebunt laudare nomen Domini. Qui reminiscimini Domini, ne taceatis et ne detis silentium ei, donec stabiliat, et donec ponat Hierusalem laudem in terra (Isa. LXXII),”

illam Hierusalem nimirum, de qua et in Psalmo dictum est:

“Hierusalem, quae aedificatur ut civitas (Psal. CXXVIII).”

Hoc ita vigiles illi faciebant, ut omni die in templo et circa domos non cessarent docentes et evangelizantes Jesum Christum. Isti invenerunt, quaerebant enim me. Quomodo quaerebant, et quomodo invenerunt me? Quaerebant me utique omnes pia sollicitudine, et ille praecipue, cui a dilecto fueram commissa, dicente:

“Ecce mater tua (Joan. XIX),”

et recepit me in sua. Quaerebant isti multum sperantes de me, quod inesset mihi aliquid dignum sua inquisitione, quippe qui noverant quod in me vel de me fuisset factum, qualis mater qualem genuissem filium. Nonnihil in me superesse arbitrabantur de thesauris Altissimi, quos superveniens in me Spiritus sanctus thesaurizat in conceptione tanti Filii. Verum quippe hoc erat, quia filius quidem de utero meo per nativitatem carnis,

“tanquam sponsus de thalamo suo”

processit (Psal. XVIII), sed nihilominus tota plenitudo gratiae, quam acceperam, extunc et usque in saeculum in corde et in sensibus meis, perseveravit ac perseverabit. Quaerebant igitur et invenerunt me plenam esse gemitibus inenarrabilibus (Rom. VIII). Et hoc unde illis, ut sic invenirent me? Nimirum ex aliqua suimet similitudine. Nam quod gemebam, similiter et ipsi gemebant, eamdemque in gemitibus nostris habebamus causam, taliter ab ipso dilecto veraciter praenuntiatam.

“Filioli, adhuc modicum vobiscum sum. Quaeretis me, et sicut dixi vobis: quo ego vado, vos non potestis venire; et vobis dico modo (Joan. XIII).”

Haec nobis erat communis causa gemituum atque fletuum, quod quo ipse abierat nos non poteramus ire. Non quidem relinquerat nos orphanos, quia reliquerat cum sua promissione et suae promissionis spe secundum verba haec:

“Et si abiero et praeparavero vobis locum, iterum venio et accipiam vos ad memetipsum, ut ubi sum ego, et vos sitis (Joan. XIV):”

verumtamen interim, dum differebamur, sic erat nobis, quemadmodum ipse alibi dixit:

“Nunquid possunt filii sponsi jejunare, quandiu cum illis est sponsus? Venient autem dies quando auferetur sponsus ab eis, et tunc jejunabunt (Matth. IX).”

Quod si filiis sponsi erat jejunandum, quanto magis mihi matri ejusdem sponsi jejunandum erat et flendum? In hoc ipsi invenerunt me, nec enim quid animi gererem, posset illos latere. Quid deinde?

“Percusserunt me et vulneraverunt me.”

Quomodo vel quibus armis percusserunt me? Conferendo et colloquendo, et gemitus suos nimis ultroneos, imo et nimis violentos in medium jaciendo,

“percusserunt me,”

quos videlicet gemitus et fletus suos, et si vellent, retinere non poterant, et idcirco solutis habenis lacrymas suas currere dimittebant, quantum ipsae lacrymae volebant. Tunc unusquisque portionem suam afferebat in medium, memores verborum Patris sui, filii mei, sponsi jam dicti, dilecti nostri, verborum novissimorum Patris ejusmodi, quae moriens et quasi ultimum trahens spiritum dixit, memores quale testamentum scripserit eisdem filiis suis, qualem haereditatem dimisisset eis, et de ipsorum haeredum pace et concordia moriens quam pie sollicitus testator ipse fuisset, et quomodo

“cum dilexisset suos, qui erant in mundo, in finem dilexit eos (Joan. XIII).”

Haec erant jacula ipsorum, et istis percusserunt me, et vulneraverunt me percussi ipsi et vulnerati a me vicissim sagittis acutis, quae erant sagittae loquentis in me dilecti, quemadmodum Psalmista dicit:

“Sagittae potentis acutae cum carbonibus desolatoriis (Psal. CXIX),”

atque ita mutuis percussionibus mutuisque vulneribus percutiebamus invicem et percutiebamur, vulnerabamus et vulnerabamur percussionibus suavissimis, vulneribus dulcissimis, qualia qui expertus non est profecto sanitatem cordis non habet. Inter ista tulerunt mihi pallium meum illi custodes murorum, ita videlicet ut totum quod erat in me secretum facerem, quantum opus erat, illis manifestum. Nam eatenus omnia quae erant de illo dilecto verba conservaveram conferens in corde meo (Luc. II), et ita contegens quasi sub pallio; tunc autem deprompsi in aperto, videlicet necessaria multumque profutura praedicando vel etiam conscribendo dilecti Evangelio. His aliisque modis defessa et omnino huic mundo praemortua, converto me ad filias sororesque nostras, Evangelii nostri viduas, sive qualescunque sexus nostri personas mihi creditas, et aio ad eas:

“Adjuro vos, filiae Hierusalem, si inveneritis dilectum meum, ut annuntietis ei quia amore langueo.”

O filiae Hierusalem, quae verae estis filiae Abraham, semen Juda, filiae quoque David secundum fidem, credendo in eum, qui cum esset filius Dei secundum divinitatem, et rex supernae Hierusalem, factus est filius meus, sive filius hominis

“ex semine David secundum carnem (Rom. I),”

“adjuro vos,”

videlicet per hoc ipsum, unde estis

“filiae Hierusalem, si inveneritis dilectum meum;”

si ante me, ut saepe fit, discipulae ante magistram, exeuntes de corpore veneritis ante dilecti mei conspectum,

“ut annuntietis ei quia amore langueo,”

quia prae amore ejus, prae magno videndae faciei ejus desiderio, nimirum vitae hujus taedium patior et animo gemituoso lacrymosisque oculis suspiriosas praesentis exsilii moras sustineo. Quid erat, vel quid efficiebat haec talis adjuratio? Nunquid ille dilectus nesciret amorem languentis sive languorem amantis nisi annuntiaretur ei?

“Domine, inquit Petrus, tu omnia scis, tu scis quia amo te (Joan. XXI).”

Quanto magis, o tu dilecta, tam prudens tamque fidelis per temetipsam absque internuntiis dicere poteras dilecto, et frequenter dixisti sine dubio, dilecte mi, nullum tibi est absconditum cor, nullius occultus amor, tu scis quia amore langueo? Quorsum ergo tendit vel quid efficit haec adjuratio? Eo nimirum ut percussa percutiat, vulnerata vulneret mater filias, salubriumque vulnerum suorum aliquod, et si non statim omnibus at saltem jam aliquibus earum experimentum efficiat, ut audientes filiae vel sentientes in matre tantum vitae futurae, quae non videtur, desiderium in mente persentiant et ipsae talem illum esse dilectum, ut jure propter eum fastidiat quivis vel quaevis hoc praesens saeculum, jamque inter moras praesentis vitae magis ac magis cupiat eum agnoscere, saltem per speculum, saltem in aenigmate (I Cor. XIII). Unde et protinus dicunt:

“Qualis est dilectus tuus ex dilecto, o pulcherrima mulierum? Qualis est dilectus tuus ex dilecto, quia sic adjurasti nos?”

Opportuna valde percontatio, si respiciamus ad illa tempora de quibus nunc agimus, quando tu, o dilecta, propter Evangelium dilecti praesens aderas, et in corpore detinebaris, magistra necessaria, testis valde idonea! Jam tunc enim audiri incipiebant, non solum Judaei aperta fronte blasphemantes, verum etiam multi ac diversi haeretici sub nomine Christiano Christianam veritatem corrumpere laborantes, et exinde pullulare habebant eodem quidem malignitatis spiritu, sed diversis sibique contrariis erroribus, quamplura viperarum genimina, velut antiquae hydrae capita quae, ut fertur, sectis prioribus plura renascebantur. Pulsandum igitur erat ad ostium veritatis, et consulendum oraculum Spiritus sancti, scilicet sacrarium pectoris tui, ut viva voce omnem necessario tenendam demonstrares regulam fidei, cum testimonio Scripturarum, quas memoriter tenebas prophetissa magna, et capax omnium prophetarum sive prophetiarum.

“Qualis est, aiunt, dilectus tuus ex dilecto, o pulcherrima mulierum,”

idem filius tuus, Deus ex Patre Deo qualis est, o Virgo virginum, o sancta sanctarum?

“Qualis est dilectus tuus ex dilecto, quia sic adjurasti nos?”

Neque enim nos, quae jam sumus filiae Hierusalem, dubium habemus quin ipse sit dilectus ex dilecto, id est Deus ex Deo, sed non nobis solis, quae nunc sumus in hoc tempore tuo, verum etiam et omnibus aliis providendum est filiabus Hierusalem quae futurae sunt post nos, ut ex te certo instructae vel confirmatae Spiritus sancti testimonio, sciant contemnere haereticos et solius dilecti sancto flagrare desiderio.

“Dilectus meus candidus et rubicundus, electus ex millibus. Caput ejus aurum optimum, comae ejus sicut elatae palmarum, nigrae quasi corvus. Oculi ejus sicut columbae super rivulos aquarum, quae lacte lotae sunt, et resident juxta fluenta plenissima. Genae illius sicut areolae aromatum, consitae a pigmentariis. Labia ejus lilia distillantia myrrham primam. Manus illius tornatiles aureae, plenae hyacinthis. Venter ejus eburneus, distinctus sapphiris. Crura illius columnae marmoreae, quae fundatae sunt super bases aureas. Species ejus ut Libani, electus ut cedri. Guttur illius suavissimum, et totus desiderabilis. Talis est dilectus meus et ipse est amicus meus, filiae Hierusalem.”

Tale tuum nobis carmen, divina prophetes,

Quale sopor fessis in gramine, quale per aestum

Dulcis aquae saliente sitim restinguere rivo.

Hoc tuum carmen vere pulcherrimum, et sicut dicitur, ita est Canticum canticorum. Nihil amici libentius audierint, nihil adolescentulae delectabilius acceperint, quaecunque habent aures audiendi sensum que promptum, quo legitimum carmen discernere possint. Dixisti qualis dilectus sit, et miras qualitates ejus breviter quidem sed delectabiliter exposuisti, sicut habet seipsa veritas rei, sicut omnes consonanter praedicant Scripturae veritatis.

“Dilectus meus candidus et rubicundus.”

Unde candidus, et unde rubicundus? Nimirum candidus sanctitate, rubicundus passione. Dicat aliquis: Si ergo candidus, quare rubicundus? Si sanctus, quare passus? Hoc enim admirans Spiritus sanctus in David, cum dixisset:

“Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum, et in via peccatorum non stetit, et in cathedra pestilentiae non sedit (Psal. I),”

et caetera, utique verbis designavit eum fore candidum, scilicet immunem ab omni nigredine ejus,

“in quo omnes peccaverunt (Rom. V),”

erant enim in lumbis ejus, quando

“abiit in consilio impiorum, et stetit in via peccatorum, et sedit in cathedra pestilentiae,”

cogitando malum, et transgrediendo mandatum, et defendendo sive in posteros suos transfundendo haereditarium peccatum suum, subjunxit atque ait:

“Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania. Asteterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum, adversus Dominum et adversus Christum ejus?”

(Psal. II.) Et est sensus: Cum ita fuerit candidus et omnino immaculatus, quare ita convenerunt, et suo illum sanguine rubicundum fecerunt? Et in Isaia:

“Quare ergo rubrum est indumentum tuum, et vestimentum tuum, sicut calcantium in torculari?”

(Isa. LXIII.) Praemiserat enim:

“Ego qui loquor justitiam, et propugnator sum ad salvandum (ibid),”

quod est vere esse candidum, vere immaculatum. Statimque et quod hic dicitur,

“electus ex millibus,”

ibidem subjungitur,

“torcular calcavi solus (ibid.).”

Igitur quaerimus et nos, sive adolescentulae, quae nondum ad plenum didicerunt, sed adhuc discunt tantum sacramentum. Si ergo candidus, quare rubicundus? Si sanctus, quare passus? Et respondent nobis amici veteres ac novi:

“Quia vulneratus est propter iniquitates nostras, attritus est propter scelera nostra (Isa. LIII),”

“et proprio Filio suo non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. VIII),”

et ipse dilecti dilectus

“propter peccata, inquit, populi mei percussi eum (Isa. LIII).”

Quibus autem ex millibus est electus, nisi ex sanctis omnibus? Et in quo electus, nisi in eo ut illud faceret solus, ad quod faciendum nullus illorum fuit idoneus? Hinc enim apud Isaiam, cum de universitate sanctorum, quae una civitas est, quaeque in Adam cecidit, praemissum fuisset:

“Elevare elevare, consurge Hierusalem, quae bibisti de manu Domini calicem irae ejus, et usque ad fundum calicem soporis bibisti (Isai. LI),”

protinus infirmitas cunctorum millium quanta fuerit, his verbis quae subjuncta sunt, demonstratur. Non est qui sustentet eam ex omnibus filiis quos genuit, et non est qui apprehendat manum ejus ex omnibus filiis quos enutrivit. Amplius autem ad ipsam conversus dicit:

“Filii tui projecti sunt, dormierunt in capite omnium viarum, sicut bestia illaqueata pleni indignatione Domini, et increpatione Dei tui (ibid.)”

Vere magna infirmitas cunctorum millium. Non solum non potuerunt sustentare Hierusalem sive apprehendere manum ejus, verum etiam ipsi

“projecti fuerunt et dormierunt in capite omnium viarum sicut bestia illaqueata,”

videlicet peccato illaqueati, peccato originali, et ob hoc

“pleni indignatione Domini, pleni increpatione Dei,”

id est et secundum animam mortui, et secundum corpus mortales effecti, nisi quod in isto electo spes omnibus illis una residua fuit, quemadmodum sequens littera continuo repromisit. Haec dicit Dominator tuus, Dominus et Deus tuus, qui pro populo suo pugnavit.

“Ecce tuli de manu tua calicem soporis, fundum calicis indignationis meae. Non adjicies, ut bibas illum ultra, et ponam illum in manu eorum, qui te humiliaverunt (ibid.).”

Hoc est opus electi, potuisse facere et fecisse, quod nullus alius fecit aut facere potuit, quod est abstulisse de manu generis humani, scilicet omnium qui ad vitam erant praeordinati, qui omnes dicuntur et sunt una Hierusalem, calicem irae et fundum calicis, id est sententiam utriusque mortis animae et corporis. Unde hoc illi, ut talis vel tantus deberet esse electus? in quo discernitur? Quo differt a cunctis?

“Caput ejus aurum optimum.”

Hoc est ejus proprium, et hinc est illud quod veraciter esse dicitur.

“speciosus forma prae filiis hominum (Psal. XLIV),”

quia caput ejus aurum est optimum, id est, principalis ejus natura vera divinitas est, ipse enim est Deus, Dei Verbum, quod

“erat in principio apud Deum. Nam Deus erat Verbum (Joan. I).”

Ex duabus unus idemque subsistit naturis, divina scilicet et humana; et ob hoc divina ejus natura recte dicitur caput, quia principium est, quemadmodum quodam loco dicit:

“Ego principium, qui et loquor vobis (Joan. VIII).”

Quid tanti ponderis, ut hoc aurum? Quid tam pulchrum, ut hoc caput aureum? Quid tam pretiosum, ut hoc verbum? Ego dilecta pondus auri hujus ineffabiliter in memetipsa persensi, quando de coelo in uterum meum descendit. Sed habet quamdam de semetipso mirabilem atque inaestimabilem efficaciam, qua mortalis conditionis uterum fragilemque hunc sexum ita dulciter solidare novit ac potuit, ut non solum non frangeretur, verum etiam delectaretur pondere ejus parvitas uteri mei, cum sit ipse quem tremunt angeli, quem totus non capit orbis,

“sub quo curvantur, ait Scriptura qui portant orbem (Job. IX).”

Efficacia haec, gratia ejus est, sine qua nulla sub eo creatura subsistere potest. Hoc habet prae cunctis millibus, scilicet tale, tantique ponderis caput, et hinc est dilectus ex millibus.

“Comae ejus, sicut elatae palmarum, nigrae quasi corvus.”

Comae ejus capitis sunt omnes Scripturae veritatis. Sicut enim comae de capite prodeunt et capitis quoddam sunt ornamentum, ita omnes Scripturae divinitus inspiratae, de plenitudine hujus verbi sive electi acceptae sunt, et omnes huic electo perhibent testimonium. Istae comae

“sicut elatae palmarum,”

id est sicut folia palmarum, quae videlicet folia idcirco dicuntur elatae, quod eleventur sursum, quia non pendent deorsum, sicut aliarum arborum. Est aut palma arbor, insigne victoriae ramis oppansis in modum palmae hominis, procero ac decoro virgulto, diuturnisque vestita frondibus, et folia sua sine ulla successione conservans. Vere ergo

“comae ejus,”

videlicet electi sive aurei capitis dilecti,

“sicut elatae palmarum,”

quia videlicet Scripturae veritatis, quarum utique principium est caput illud, scilicet Deus Verbum, non sicut scripturae hominum terram aspiciunt, sed sursum tendunt, et quae sursum sunt quaerunt (Coloss. III). Siquidem non occidentem litteram, sed vivificantem sequaris spiritum (II Cor. III), et valde diuturnae sunt, sicut imo plus quam elatae sive folia palmarum. Quia

“coelum, inquit, et terra transibunt verba autem mea non transibunt (Luc. XXI);”

et:

“iota unum, aut unus apex non praeteribit a lege, donec omnia fiant (Matth. V).”

Sunt autem nigrae quasi corvus, quia, sicut alibi dictum est,

“tenebrosa aqua in nubibus aeris (Psal. XVII),”

id est occulta scientia in propheticis atque legalibus scripturis, ita veraciter dicas, nigredo magna in comis capitis dilecti, ut sensus sive intellectus idem sit. Sed vide quid sequitur:

“Oculi ejus sicut columbae super rivulos aquarum, quae lacte lotae sunt, et resident juxta fluenta plenissima.”

Oculi ejus septem sunt spiritus ejus, septem dona sive septem gratiae sunt unius ejusdemque spiritus. Confer opposita haec,

“comae ejus nigrae quasi corvus et oculi ejus sicut columbae, quae lacte sunt lotae,”

et vide quid conficitur. Istud nimirum, quia Scripturae sanctae sunt quidem sanctum et vivificantem non habentibus spiritum nigrae quasi corvus, quia obscurae eis et truces videntur; sed habentibus gratiam spiritualem, quae per oculos intelligitur, candidae, imo et lucidae sunt, sicut oculi columbae mansuetae, columbae lacteae. Exempli gratia: Scriptum est, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de libera (Gen. XXI). Et lex dicit.

“Animam pro anima, oculum pro oculo, dentem pro dente (Deut. XIX),”

et caetera. In prophetis autem:

“Vade, inquit Dominus, sume tibi uxorem fornicationis et fac filios fornicationum (Osee. I),”

et caetera. In iis namque et caeteris hujusmodi, comae jam dictae nigrae sunt, non quomodocunque, sed sicut corvus, quia non solum obscura sunt haec, verum etiam nociva videntur secundum litteralem sensum. Adhibitis autem oculis jam dictis oculis spiritualibus, apparet quia lucida sunt, columbina sunt, honesta et sancta sunt, videlicet secundum sensum mysticum, et quantum distat inter nigredinem corvorum nitoremque columbarum lactearum, tantum, imo et amplius, distat inter occidentem litteram et vivificantem spiritum (II Cor. III). Igitur

“oculi ejus,”

id est gratiae sancti Spiritus in eo manentis

“sicut columbae, quae lacte sunt lotae,”

columbae valde candidae,

“quae resident super rivulos aquarum et juxta fluenta plenissima,”

id est omnino intendunt scripturis prophetarum et omnes inspiciunt Scripturas sanctas, sacramentorum coelestium plenissimas, juxta illud Psalmistae:

“Sed in lege Domini voluntas ejus, et in lege ejus meditabitur die ac nocte (Psal. I).”

Quid enim fecit aut docuit absque auctoritate Scripturarum? Primum ubi egressus est a deserto, post jejunium ac tentationem, traditum sibi librum Isaiae prophetae revolvens, et inveniens locum, sibi scriptum erat:

“Spiritus Domini super me, propter quod unxit me (Isa. LXI),”

et caetera.

“Hodie, inquit, impleta est haec Scriptura in auribus vestris (Luc. IV).”

Ita incipiens, cuncta sine dubio cum auctoritate Scripturarum, et dixit et fecit, semper intendens Scripturis. Et ut aliquid pro exemplo dictum sit, nunquid in ipso initio suae praedicationis sine inspectione Scripturarum, absque meditatione legis Domini in montem ascendit, sicut narrat Evangelium,

“quia videns turbas plurimas ascendit in montem; et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli ejus et aperiens os suum, docebat eos,”

videlicet hoc praecipue,

“quod non venisset legem solvere, sed adimplere?”

(Matth. VI.) Non utique sed hoc inspiciebat hoc meditabatur, unum et alterum, videlicet et quod olim fecerat et quod postmodum erat facturus, quia nimirum et olim in monte legem dederat eamdem (Exod. XX), et postmodum ascensurus erat in montem, id est in ipsam coeli altitudinem, et aperto ore suo, aperto nihilominus sensu discipulorum suorum ut intelligerent Scripturas (Luc. XXIV), docere habebat eos omnem veritatem (Joan. XVI). Recte igitur sicut columbae non qualescunque, sed columbae residentes

“super rivulos aquarum et juxta fluenta plenissima, ”

ita

“oculi ejus,”

videlicet dilecti sunt, quia sensus sive cogitationes ejus nusquam a sanctarum inspectione Scripturarum sese aliquando averterunt.

“Genae illius sicut areolae aromatum, consitae a pigmentariis.”

Genae sunt inferiores oculorum partes, unde barbae inchoant. Nam barba Graece dicitur [g][eac][n][e][i][o][n]. Quid ergo per genas dilecti, nisi exterior ejus habitus intelligitur? Genae namque hominis enuntiant de illo, unde et dicitur vultus idem locus, eo quod per eum animi voluntas ostenditur. Ergo

“genae ejus, inquit, sicut areolae aromatum,”

quia nimirum latentium in eo indices sunt gratiarum virtutumque omnium, quae ita latuentibus gratae sunt, habentibus duntaxat simplicem oculum atque benevolum,

“sicut areolae aromatum, consitae a pigmentariis,”

id est non casu complantatae, sed bene dispositae cura diligenti delectabiles sunt, et aspicientium laetificant visum pariter et olfactum.

“Labia ejus lilia distillantia myrrham primam.”

Evangelii praedicatio munda est, et omnis doctrina dilecti sancta et vera est, quod et ipsi adversarii confessi sunt, quamvis non simpliciter dicentes:

“Magister scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces (Matth. XXII).”

Fuit autem initium praedicationis ejus poenitentia, praecurrente in hoc ipsum Joanne, sicut ipsa manifeste Scriptura evangelica demonstrat.

“In diebus autem illis, inquit, venit Joannes Baptista praedicans in deserto Judaeae, et dicens: Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum (Matth. III).”

Item:

“Cum audisset Jesus quod Joannes traditus esset, secessit in Galilaeam, et exinde coepit praedicare et dicere: Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum (Matth. IV).”

Sed et alias, ubicunque occasio se praebuit, illam ostendit fuisse adventus sui causam,

“vocare scilicet peccatores ad poenitentiam (Luc. V),”

et haec est amicorum quoque ejus doctrina circa omnes homines,

“ut mortificent membra sua super terram (Colos. III).”

Ergo veraciter

“labia ejus lilia distillantia myrrham primam,”

quia docet munditiam, vocat ad poenitentiam. Non qualemcunque myrrham, sed

“myrrham, inquit, primam,”

id est veram et optimam scilicet nequaquam cupiditate vanae gloriae adulteratam.

“Cum, inquit, jejunatis, nolite fieri sicut hypocritae tristes. Tu autem cum jejunas, unge caput tuum et faciem tuam lava, ne videaris hominibus jejunans, sed Patrituo, qui est in absconso et Pater tuus, qui videt in absconso, reddet tibi (Matth. VI).”

“Manus ejus tornatiles, aureae, plenae hyacinthis.”

In quo

“manus ejus tornatiles et aureae?”

Nimirum in faciendo miracula, ut constanter dicere posset:

“Si non facio opera Patris mei, nolite credere mihi. Si autem facio, et si non vultis mihi credere, operibus credite (Joan. X);”

videlicet quae feci in vobis, qualia vel quomodo nemo alius fecit. Nemo quippe alius manus in faciendis signis vel prodigiis ita tornatiles et ita aureas habuit, id est nemo ita velox et potens exstitit in hujusmodi, ex omnibus, quicunque mira in hoc mundo sunt operati. Qui torno operatur, facilius, citius atque perfectius operatur. Sic iste dilectus nimirum longe facilius, multo citius, valde perfectius mira quae voluit operatus est quam aliquis ex cunctis operariis virtutum, quicunque a saeculo fuerunt. Illi namque multo sudore, multis orationum atque jejuniorum impendiis, multo clamore cordis et oris aliunde, scilicet ex Deo acquirere sive obtinere meruerunt cujuslibet (quam utique in semetipsis vel ex semetipsis non habebant) virtutis effectum. Hic autem solo nutu, sola voluntate, solo imperio interdum et taciturnus quod voluit operatus est. Exempli gratia: Cum dixisset in nuptiis:

“Implete hydrias aqua (Joan. II),”

non solum non clamavit aut oravit, sed nec voce sua sive labiorum motu jussit saltem aut dixit, convertantur vel convertimini aquae in vinum, sed de hoc omnino tacitus

“Haurite nunc, inquit, et ferte architriclino (ibid.),”

sciens et certus, quod satis sensisset natura tacitum conditoris sui nutum. Nec mirum. Ipse enim erat et est antiquus tornator, qui tornavit coelum et terram, et sphaerica solis et lunae cunctarumque corpora stellarum torno suo, id est imperio velocissimo. Unde manus ejus adeo tornatiles? Nimirum ex eo quod sunt aureae. Quid est aureae, nisi divinae? Substantia namque Verbi incarnati verum aurum est, vera divinitas est; et unde quod ita velociter currunt manus ejus? Quia, quamvis infirmitate carnis obtectae fuerint, nihilominus tamen tornatiles, ut erant, perseveraverunt, et in nullo infirmiores sive tardiores effectae sunt. Adde et hanc sapientiae laudem, tanto praeconio fortitudinis sive velocitatis, quia plenae hyacinthis, lapidibus utique pretiosis. Quinam sunt illi hyacinthi? Nimirum coelestes causae mirabilium ipsorum quae fecit, quas intendit, quas internis prae oculis habuit, sensus interni, sensus pulcherrimi, quos tu, dum cum exteriori opere conjungis, dum clare intelligis, dum opportune eloqueris, nimirum hyacinthos pulcherrimos auro optimo superadditos ostendis. Exempli gratia: Ut illuminaret caecum a nativitate,

“exspuit in terram, et fecit lutum ex sputo, et linivit super oculos ejus, et dixit ei: Vade, et lava in natatoria Siloe (Joan. IX),”

etc. In hoc nimirum manus ejus tornatiles et aureae claruerunt, quia et velociter operatus est et sicut Deus in potestate opus fecit divinum. Adde nunc causas quare taliter operatus sit, cum dicere posset sicut alii dixit:

“Respice, fides tua te salvum fecit (Luc. XVIII),”

et ecce manus eaedem

“plenae hyacinthis.”

Quaenam illae causae sunt? Illae profecto, quas usque in hanc diem sancta Ecclesia diligenter observat in catechumenis suis, prius liniendo oculos eorum fide vel doctrina Incarnationis ejusdem dilecti Filii Dei, in qua videlicet Incarnatione, quasi sputum oris Dei, pulveri terrae sese indidit, et unus idemque Deus et homo ad illuminandum genus humanum processit de utero virginis, et deinde mittendo eos in fontem baptismi, quo per Spiritum sanctum totus homo illuminatur et vivit.

“Venter ejus eburneus, distinctus sapphiris.”

Qualis venter, quam pulcher et quam decorus? Verumtamen et caput pulchrius et pulchriores manus. Nam

“caput aurum optimum, et aureae sunt manus, venter autem eburneus.”

Pulchrum quidem et pretiosum est ebur, sed aurum longe pulchrius, longe pretiosius. Sic nimirum humana dilecti hujus natura sive substantia, passibilis quondam et tenera, pulchra quidem et pretiosa; sed divina longe pulchrior, longe pretiosior, in una eademque dilecti persona, nunquam passibilis, semper immortalis, ut erat ante omnia saecula. Vere pulcher et decorus venter eburneus; quia sicut ebur magni corporis, scilicet elephantis, tota pulchritudo, totumque pretium est; sic iste venter, videlicet humanitas sive caro, quam ex genere humano assumpsit, totius mundi maximeque generis Abrahae, de cujus semine nasci voluit, decus et gloria est. Pulchrius nimirum atque pretiosius est ebur carne vel corpore reliquo de quo sumptum est, et nihilominus caro di lecti hujus pulchrior, mundior et incomparabiliter sanctior est omni massa, cujus ex semine sumpta est. Nam universitatis hominum ista conditio est, ut nullus sit qui non veraciter dicat:

“Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea (Psal. L),”

praeter hunc unum et unicum, singularem et solum, quem sine ulla iniquitate absque ullis peccatis concepi ego mater sua, nunc incorrupta, mater in conceptu intaeta, in partu et post partum illaesa et integra. Ita

“venter ejus eburneus,”

id est homo ipse est castissimus, ab omni vitio frigidus, contra omnia quae sunt carnis et sanguinis valde solidus, impassibilis et mundus,

“sanctus, innocens et impollutus, et omnine a peccatoribus segregatus (Hebr. VII).”

Hujusmodi venter, et si non est aurum, sive aureus, ut caput est aurum, et ut sunt aureae manus, attamen distinctus est sapphiris, id est humanitas ejus, et si non est idipsum quod divinitas ejus, attamen splenduit rebus divinis, glorificata est omnimodis privilegiis divinitatis ab ipso initio quo cum vagiret in cunis, famulante coelo et indice stella, adoratus est a magis usque ad consummationem (Matth. II), id est

“usque ad mortem, mortem autem crucis (Philip. II).”

Ubi dum compungeretur hic venter clavis et lancea militis (Joan. XIX),

“coelum obscuratum est et tenebrae factae sunt (Luc. XXIII),”

“et velum templi scissum est, et terra mota est, et petrae scissae sunt, et monumenta aperta sunt (Matth. XXVII),”

et caetera deinde facta sunt, quae tu considerans recte dicas, quia

“sub pedibus ejus quasi opus lapidis sapphiri, et quasi coelum cum serenum est (Exod. XXIV).”

“Crura illius columnae marmoreae, quae fundatae sunt super bases aureas.”

“Crura illius,”

viae sunt illius, scilicet misericordia et judicium, sive misericordia et veritas, sicut ait Psalmista:

“Universae viae Domini misericordia et veritas (Psal. XXIV).”

Nam veritas, ipsa est judicium verum.

“Crura”

ista, viae istae,

“columnae marmoreae,”

id est rectissimae sunt atque firmissimae, nec est qui posset eas infirmare aut juste reprehendere.

“Nam judicia Domini vera, justificata in semetipsa (Psal. XVIII).”

Exempli gratia: Loco vel tempore supradicto, cum penderet dilectus iste crucifixus, latronum duorum medius, alterum ex eis poenitentem misericorditer suscepit, secumque in paradisum assumpsit, alterum blasphemantem justo judicio reprobavit (Luc. XXIII). Cum similiter populum quondam non suum, populum gentilem credentem atque confitentem assumit, et populum quondam suum, populum Judaicum non credentem, imo contradicentem atque blasphemantem dereliquit, quis juste reprehendere, quis immutare possit? Nemo utique, quia rectae sunt istae viae ejus universae. Ergo

“crura illius columnae sunt marmoreae.”

Quid eo quoque verius, quod ait,

“quae fundatae sunt super bases aureas?”

Bases namque aureae consilia sunt sapientiae divinae. Denique super hujusmodi bases ita fundatae sunt illae mirabiles columnae, ut in judicando sive misericordiam faciendo, dilectus iste nihil possit a semetipso facere. Flere potuit super civitatem Hierusalem (Luc. XIX), subversionem et damnationem suae gentis praevidens, et tamen animum suum inducere non potuit ut averteret ab eis iram imminentem. Stabant quippe inflexibilia crura ejus tanquam

“columnae marmoreae super bases aureas,”

id est non qualis esset humanitatis suae voluntas, sed divinae justitiae rationes attendebat.

“Species ejus, ut Libani electus ut cedri.”

“Species ejus,”

pulchritudo ejus talis est ut Libani. Cujus Libani? Illius nimirum, cui per prophetam Zachariam Spiritus sanctus, spiritus propheticus dixit:

“Aperi, Libane, portas tuas, et comedat ignis cedros tuas (Zach. I).”

Iste Libanus fuit templum Domini, templum quod Salomon Domino aedificavit, cujus trabes et tabulata fere omnia fecit de lignis Libani, lignis cedrinis auroque vestivit. In quo species dilecti similis speciei talis Libani? Primum in eo quod sicut Libanus ille, templum illud, caput et decus exstitit, sanctumque sanctorum Hierusalem illi terrenae civitati, sic iste dilectus, et caput, et decus, et Sanctus sanctorum est supernae Hierusalem civitati coelesti, civitati Dei viventis, secundum mysteria templi hujus non manufacti, cuncta facta sunt aedificia templi illius manufacti, sicut et tabernaculum, quod Moses in eremo, jubente Domino, perfecit. Sicut enim de tabernaculo faciendo dixit Dominus Mosi:

“Inspice et fac secundum exemplar quod tibi in monte monstravi (Exod. XXV),”

ita et David Spiritum sanctum, spiritum propheticum habenti, non dubium quin demonstratum fuerit coelitus exemplar coelestis aedificii, ut describeret qualiter deberet fieri, sicut Scriptura libri Paralipomenon dicit:

“Dedit autem David Salomoni filio descriptionem porticus et templi, et cellariorum, et coenaculi, et cubiculorum, in adytis, et domus propitiationis, necnon et omnium quae cogitaverat atriorum (I Par. XXVIII),”

et caetera usque ad id:

“Omnia, inquit David, venerunt scripta manu Domini ad me, ut intelligerem universa opera exemplaris (ibid.)”

Profecto propheta cum esset David, qui et dicebat:

“Super senes et super omnes docentes me intellexi (Psal. CXVIII),”

non dubium quin et ipse oculis iisdem quibus Moses viderat exemplar tabernaculi faciendi, viderit exemplar, juxta quod descriptiones templi faciendi, dedit filio suo Salomoni.

“Exemplar,”

inquam, coeleste, scilicet magnum sacramentum templi, non manufacti, per Spiritum sanctum de utero virginis construendi, id est corporis sancti, sicut et ipse dilectus testatur, dicendo Judaeis:

“Solvite templum hoc, et post triduum excitabo illud. Hoc autem, inquit evangelista, dicebat de templo corporis sui (Joan. II).”

Igitur

“species ejus ut Libani,”

id est decus ipse est suae sempiternae civitatis, et Sanctum sanctorum in Hierusalem coelesti, sicut praefiguratum est in illo templo manufacto, in illa Hierusalem terrena, constructa de lignis imputribilibus atque auro tectis. Non solum autem, sed et in hoc

“species ejus ut Libani,”

et ipse

“electus ut cedri.”

Quia sicut Libanus mons Phoenicis qui ex uno latere terminus est terrae Judaeae maximis abundat cedris in semetipso radicatis et in altum subrectis, sic iste

“mons Dei, mons pinguis (Psal. LXVII)”

vere candidus et mundus secundum hoc ipsum nomen, quod est Libanus, magnos et valde nominatos et ipsos patres suos, secundum fidem et de semetipso radicatos protulit, quemadmodum de David, utique patre suae carnis, ipse dicit:

“Ego Jesus misi angelum meum testificari vobis, haec in Ecclesiis, ego sum radix et genus David (Apoc. XXII).”

Igitur isto quoque modo

“species ejus ut Libani,”

et

“electus ut cedri,”

scilicet sancti vel patres antiqui, id est assimilatus est illis, quemadmodum in Osee propheta dicit:

“Et locutus sum per prophetas, et ego visiones multiplicavi, et in manu prophetarum assimilatus sum (Osee XII).”

Exempli gratia: sicut Isaac ad immolandum ductus, non reluctatus est ipse, tamen

“vivus holocausto suo superfuit (Gen. XXII);”

et sicut Joseph, invidia fratrum superata, de carcere transivit ad currum dominationis, et Aegyptum de periculo famis eripuit (Gen. XLI). Et sicut David, cum esset minimus, de medio fratrum invidentium, assumptus, et rex unctus, superbum Goliad stravit, et post multas persecutiones Saul, tandem sedit in throno regni (I Reg. XVI); sic iste dilectus inter adversa gloriosus claruit, omnique invidia et ipsa morte superata, in coelum ascendit, et sedet a dextris Dei, juxta illud:

“De torrente in via bibet, propterea exaltabit caput (Psal. CIX).”

Similiter de aliis quamplurimis experimenta capere copiosa promptum est, ut scienter noveris ita esse, ut dilecta dicit, electus ut cedri. Finis descriptionis hic est:

“Guttur illius suavissimum, et totus desiderabilis.”

Guttur dilecti experimentum est divinae ejus dulcedinis, quae nondum apparuit, sed in futuro reservatur in remunerationem praesentis fidei ac dilectionis, quemadmodum ipse Dilectus dicit:

“Qui autem diligit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum (Joan. XIV).”