|
Tria sunt, quae hoc loco distincta diligenter consideranda sunt,
scilicet: baptismus Joannis, de quo ipse ait:
|
“Sed ut manifestaretur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans.”
|
|
Baptismus quoque Christi, de quo ad ipsum Joannem dictum est:
|
“Hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
Et columbae species, in qua Spiritus sanctus supra Dominum descendens,
eidem Joanni ostensus est. Haec, ut jam dixi, diligenti consideratione
digna sunt. Quia videlicet magna sunt et alta, quorum intellectu fides
pascitur, spes enutritur, charitas accenditur, totusque homo interior,
velut matutinae lucis infusione serenatur. Illud igitur divinae gratiae
praevio lumine, primum quaerimus, quae causa, vel intentio fuerit, ut
Joannes, Christi gratiam nomine signans, officio praedicans, veniret, ut
ipse ait,
Et quidem causa illa protinus occurrit, quod idcirco venerit baptizans
in poenitentiam, ut hoc modo illi viam pararet, qui veniens post ipsum
baptizaret in remissionem peccatorum. Sed nunquid adeo necessarium erat
baptizare in poenitentiam, quasi glorificato Domino Jesu nemo posset,
nisi sit praeparatus, baptismi ejus percipere gratiam. Hoc certe omnino
alienum est a fide. Nam econtra, pauci admodum de gente illa, cui
baptismus poenitentiae praedicatus est, baptismum Christi consecuti
sunt; ad nos autem absque baptismo poenitentiae tota transmigravit
gratia baptismi in remissionem peccatorum. Quid ergo intendit Spiritus
sanctus qui prophetas omnes misit, suo quemque tempore, dum Joannem a
deserto expulit, ut iret ad praedicandum baptismum poenitentiae? Non
enim sterilis Judaea, valde dignos attulit poenitentiae fructus (Matth.
III). Nec vero frustrari potuit in hoc facto, quaecunque fuit intentio
ejus, quem procul dubio misit Spiritus sanctus, cujus instinctu
quaecunque coepta sunt, nullo prorsus impedire valente, perficiuntur.
Erigenda est igitur consideratio ab illa exili poenitentia populi, quae
profecto, quantulacunque fuerit, nihil dignum attulit tanto molimine
vocis clamantis in deserto:
In ipso namque Domino nostro causam eamdem qui quaerit, hoc modo
inveniet. Nemo fidelium, qui dubitet Christum Jesum idcirco venisse in
carne, ut peccata mundi tolleret, et in se transferret, juxta prophetam
dicentem:
|
“Et Dominus posuit in eo iniquitates omnium nostrum, et pro nobis dolet,
et disciplina pacis nostrae super eum (Isai. LIII).”
|
|
Hanc autem veram et summam esse poenitentiam pro omni mundo celebratam,
res ipsa ostendit, ratio sentit, fides sancta confitetur: in ipso namque
habitu poenitentis, hunc Dei Filium propheta idem qui supra intuens, et
ascendit, inquit sicut virgultum, et sicut radix de terra sitienti. Non
est species ei neque decor, et vidimus eum, et non erat aspectus
(ibid.), etc. Igitur ad agendum pro cuncto mundo poenitentiam, qua
peccata cunctorum expiaret, Dominum nostrum venisse dubium non est. At
ipse juvenilem jam attigerat aetatem, et cum sciret se ad hoc venisse,
ut tanto pro cunctis, ut dictum est, officio fungeretur, humiliter apud
se latebat, exspectans in forma servi, jubentis Patris imperium:
videlicet, in [ut] totum opus suum, non voluntatis propriae sed verae
atque perfectae foret obedientiae. Dandum quippe nobis in semetipso
noverat exemplum, ne quis nostrum, de sanctitate vel scientia confidens,
praeripere audeat munus ecclesiasticum, maximeque sancti ac venerabilis
sacerdotii gradum. Quod videlicet ejusdem Christi Domini peccata mundi
tollentis, proprium est ministerium. Unde Apostolus ait:
|
“Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo, tanquam Aaron.
Sic et Christus non semetipsum clarificavit, ut pontifex fieret, sed qui
locutus est ad Deum: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Hebr. V;
Psalm. VIII).”
|
|
Illo ergo, sicut dictum est, legitimam atque ordinatam suimet
exspectante promotionem, venit Joannes Baptista praedicans in deserto
Judaeae, et dicens:
|
“Poenitentiam agite; appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. III).”
|
|
Hanc autem Joannis praedicationem, hujus esse vocationem, testatur idem
Joannes Baptista, in hoc Joannis evangelio dicens:
|
“Quia ut manifestaretur in Israel, propterea veni ego in aqua
baptizans.”
|
|
Igitur causa, cur Joannes venit in aqua baptizare et praedicare
baptismum poenitentiae, non est alia quam haec, ut ille Sanctus
sanctorum, qui solus erat idoneus ferre poenitentiam, pro peccatis
omnium electorum, adventum ejus, ab origine mundi exspectantium, hac
voce publica vocatus, accederet palam ad coeleste sanctuarium, in
conspectu Dei Patris et sanctorum angelorum, ubi eodem spiritu in
columbae specie super se decendente designaretur Pontifex, quo dudum in
Mariam superveniente, idem sanctus et immaculatus homo conceptus est,
non aliam habiturus quam offerret hostiam nisi carnem propriam, quam
statim quadraginta dierum et quadraginta noctium jejunio (Matth. IV),
deinde omnibus poenitentiae modis afflictam, tandem pro peccatis nostris
oblaturus erat Deo Patri,
|
“hostiam in odorem suavitatis”
|
|
acceptam (Ephes. V). Hoc autem totum sic oportebat fieri, quatenus et
curiosam diaboli malitiam, totamque ejusdem Satanae Synagogam consilium
Dei pro tempore lateret, et de ipso latibulo suo crebris intermicans
beneficiis, ejus sapientia simplicibus proficeret. Propositum namque
erat utiliter, ut primo adventu occultus veniret Filius Dei. Nam secundo
idem
|
“Deus noster manifeste veniet et non silebit (Psalm. XLIX).”
|
|
Bene ergo Joannes ex consulto sancti Spiritus ministerium suum, quo
solus quaerebatur Christus, mittit in turbam, palam universis baptismum
praedicans, cunctosque baptizans in poenitentiam, ut, dum idem pluribus
cernitur, occasio dissertandi de uno ad praesens subtrahatur. Sic
profecto Samuel, de quo supra dictum est, missus ungere regem, quem
providerat sibi Dominus in filiis Isai, et timens ne audiret Saul,
vitulum tulit de armento ex praecepto Domini, veniensque Bethlehem
admirantibus senioribus, et dicentibus:
|
“Pacificusne est ingressus tuus? Pacificus, inquit: Ad immolandum Domino
veni. Sanctificamini et venite mecum, ut immolem. Et eduxit eos ad
sacrificium (I Reg. XVI).”
|
|
Sic nimirum et illic unctionem electi regis, et hic manifestationem
Salvatoris, divina providentia in magna frequentia secretam esse voluit,
resque effecta est consulte magis quam occulte. Quia videlicet idcirco
facta est, ut sciretur in suo tempore. De his qui baptizabantur in
Jordane ab eodem Joanne, ut ait Lucas (Luc. I), peccata sua confitentes,
et dignos fructus poenitentiae facientes (Matth. III) nulli dubium esse
debet, quin peccata illorum hic in innocentia poenitens, et in
poenitentia innocens, super se tulerit, cum peccatis omnium qui illum
apud inferos exspectabant, ita videlicet, ut postmodum per passionem
Christi salvarentur, quotquot ex eis ab hac vita decederent, ante
revelatum ejus baptismum, cujus definitio vel regula est baptizari in
nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Nam quotquot ex eis
pervenientes ad illam plenitudinem temporis in qua dictum est:
|
“Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii,
et Spiritus sancti. (Matth. XXVIII),”
|
|
non receperunt hoc lavacrum gratiae et veritatis, nihil profuit illis
baptizatos fuisse baptismo Joannis, nec omnino salvare potuit illos
poenitentia fidei Christi non admista, Joannes enim baptizavit in aqua,
solum poenitentiam indicens (ea causa vel intentione missus, quae jam,
pro posse, dicta est), non etiam peccatorum remissionem tribuens.
Christus autem baptizavit semel quidem in aqua, simul et sanguine de
latere suo profluente, baptizavit nihilominus, imo et nunc baptizat in
Spiritu sancto cum aqua et ejusdem sanguinis sui sacramento perfectam
tribuens peccatorum remissionem. Quae extra baptismum ejus, postquam
regulam ejus deprompsit, nulli deinceps tribuitur. De quo ejus baptismo
jam nunc dicendum est, sicut supra propositum est:
|
“Super quem videris, inquit, Spiritum descendentem sicut columbam et
manentem in eo, hic est qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
Notandum diligenter, quod cum propria posset cum appellatione designare
et dicere: Hic est Christus, vel (quod magis est proprium), hic est
unigenitus Dei Filius, maluit descriptione uti, dicendo:
|
“Hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
Primo definiendum est quid sit baptizari in Spiritu sancto, ac deinde
dicendum, cur maxime hoc loco dicere voluit:
|
“qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
In Spiritu sancto baptizari est gratiam accipere Spiritus sancti (Rom.
VI), quae non modo, quid sit peccatum, ostendat, sed et auxilium
adversus peccata praebeat, delendo praeterita, repellendo instantia,
atque ita de servis peccati faciat filios Dei, de filiis irae filios
gratiae (Ephes. II), de ignotis et advenis genus regale et sacerdotale.
Baptismus enim Christi unctio est regalis et sacerdotalis (I Petr. II),
qua ipse unctus prae cunctis participibus suis, Christus nuncupatur
(Psal. XLIV), quod Hebraice Messias, Graece Christus, Latine dicitur
unctus. Qua ipse plenarie solus sic unctus est, ut particulariter ungere
alios, et facere possit adoptionis filios, et a se (qui principaliter
unctus est) unctes, id est, a Christo vocari faciat Christianos, quod
designatur per hoc quod dicitur:
|
“Hic est qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
Hoc ante Christi adventum nullatenus effici poterat, quia videlicet lex,
quae data fuerat, peccatum ostendere tantum, non etiam auferre valebat.
Unde Patres antiqui quamlibet justi ad inferos descendebant, veterem
paternae praevaricationis portantes ignominiam, actualium quoque
peccatorum non omnino effugientes coenum, quin aliquam contraherent
sordem vel maculam (Rom. VII), quam carnibus taurorum aut sanguine
hircorum emundari impossibile erat (Hebr. IX). Hoc erat opprobrium
Israel, quod exprobrabat jugiter hostis incircumcisus, scilicet
diabolus, insultans patribus antiquis quamlibet justis, et quodammodo
dicens:
|
“Quare venistis parati ad bellum?”
|
|
(I Reg. XVII) eo quod legis mandato [mandata], velut arma tenentes,
nihil fortiter agerent; nec de se virum dare possent, qui pro cunctis
iniret singulare certamen. Frustra namque variis baptismatibus et
justitiis carnis (Marc. VII), opprobrium suum delere conabatur)
[conabantur], eo quod non haberent sacerdotem, qui Spiritum sanctum dare
posset, cujus gratia vera et sola peccatorum remissio est. Cum ergo
Joanni signum datur, quo Christum agnoscat, dicitur illi:
|
“Hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
Quod idem est, ac si diceretur: Hic est, qui aufert opprobrium ab
Israel, videlicet peccatorum remissionem tribuendo, quae non datur
omnino, nisi in Spiritu sancto. Et hic baptismus non unius tantum
potentiae, sed duplicis operationis est. Baptizat enim Christus in
Spiritu sancto primum, ut dictum est, peccatorum remissionem tribuendo.
Baptizat nihilominus et secundo, diversarum ornamenta gratiarum
conferendo. Do gratia namque remissionis peccatorum ipsa die, qua
resurrexit, dicit ipse insufflans discipulis suis, quos utique jam
laverat a peccatis eorum in sanguine suo:
|
“Accipite Spiritum sanctum.”
|
|
Quem se illis dare in remissionem peccatorum testatur ipse, protinus
adjungens:
|
“Quorum remiseritis peccata remittuntur eis; et, quorum retinueritis,
retenta sunt (Joan. XX).”
|
|
De illa vero donorum largitate, qua diversarum (ut praedictum est)
confert ornamenta gratiarum, dicit ipse, Luca referente in Actibus
apostolorum:
|
“Quia Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu
sancto non post multos hos dies (Act. I).”
|
|
Utrumque datum [donum] hujus baptismi, hic idem Joannes Baptista apud
evangelistas Matthaeum et Lucam exprimit, cum dicit:
|
“Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni (Matth. III; Luc. III).”
|
|
Baptizat enim nos Spiritu sancto, cum in fontem baptismi descendente
invisibili gratia ejusdem Spiritus sancti omnia peccata eorum, qui
baptizantur, dimittit. Baptizat et igni, cum ejusdem sancti Spiritus
fervore accensos, fortes in amore et in fide constantes, vel in scientia
lucentes, et zelo bono calentes efficit. Et in remissione quidem
peccatorum nulla divisio est, sed aequaliter atque uniformiter una
eademque omnibus gratia remissionis adest, deponens omnes iniquitates
nostras, et projiciens in profundum maris omnia peccata nostra. In donis
autem gratiarum, non eadem omnibus quantitas impenditur, sed quodammodo
dividitur
|
“mare Rubrum in divisiones (Psal. CXXXV),”
|
|
dum alii datur fides,
|
“alii sermo scientiae et sapientiae, alii genera linguarum, alii
interpretatio sermonum,”
|
|
etc.
|
“Quae omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout
vult (I Cor. XII).”
|
|
Et in sanctis quidem Novi Testamenti haec baptizantis dona, haec
baptismi gloriosi praeclara videmus insignia, quae nemo illorum,
antequam in remissionem peccatorum baptizaretur, percepisse legitur,
praeter Cornelium, et eos qui cum ipso erant; super quos adhuc loquente
Petro cecidit Spiritus sanctus, et erant
|
“loquentes linguis et magnificantes Deum (Act. X).”
|
|
Patres autem Veteris Testamenti nonnulli operationes virtutum, et
plurimi prophetiam perceperunt, et baptizati non erant in remissionem
peccatorum. Certum est enim, quia tunc omnes baptizati sunt, quando
mortuus in cruce Christus, fluvium sanguinis et aquae de suo profudit
lanceato latere, in emundationem universae Ecclesiae, quantacunque
fuerit ab origine mundi, usque in ipsam horam mortis suae, a primo
justorum, scilicet Abel, usque ad latronem, qui in cruce, nondum effuso
de latere Christi tantae tamque salutiferae mundationis fluvio, Dominum
confessus est, regnumque ejus futurum credens, eadem celeri confessione
mercatus est (Luc. XXIII). Positum est autem extunc ejusdem baptismi
sacramentum, ad primas ejusdem sanctae Ecclesiae fores, ut quisquis
Ecclesiam ingredi cupit, quo modo illa jam baptizata est, et ipse
baptizetur, sive gentilis, sive Judaeus. Cum ergo Veteris Testamenti
Patres eadem gratiarum dona consecuti sunt, antequam Christus
baptizaret, quae idem Christus ascendens in altum dedit hominibus Novi
Testamenti (Ephes. IV), certa discretione opus est, ut non ignoret
Christiana fides, quid novis amplius quam veteribus, imo, quid novis
pariter ac veteribus in Christo baptismo collatum sit. Nam ubi causa
postulat, ut de gratia Christi vel sancti Spiritus sermo habeatur,
fidelem atque catholicum in dictis suis adversarius haerere facit
objectionibus suis, qui et si non sensu, interdum sermone deficit. Tanta
enim per Patres antiquos idem Deus operatus est, tanta idem spiritus per
os sanctorum, qui a saeculo sunt prophetarum ejus locutus est (Luc. I),
ut obloquente adversario, novos veteribus conferre, contentiosum
praeferre vero, difficillimum sit, si non animadverso prius rei puncto,
verborum agere circuitum coeperit. Primum ergo dicendum, illam baptismi
Christi gloriam, quo sancti apostoli post ascensionem ejusdem Domini
glorificati sunt, accipiendo diversarum dona gratiarum, maximeque genera
linguarum (I Cor. XIV) (quae in signum sunt, non fidelibus sed
infidelibus), vel prophetiam (qua maxime veteres sancti claruerunt), non
ejus esse virtutis, ut in eis salus perfecta sit, praesertim cum illa et
boni, et mali habere possint.
|
“Multi enim, inquit Dominus, dicent mihi in illa die: Domine, nonne in
nomine tuo prophetavimus? et in nomine tuo multas virtutes fecimus?”
|
|
Et tunc respondebo eis:
|
“Non novi vos, recedite a me, operarii iniquitatis (Matth. VII).”
|
|
Etenim Saul quoque prophetare, et malus esse potuit (I Reg. XIX). Nonne
filii Israel omnes in Moyse baptizati in nube et in mari panem quoque de
coelo (I Cor. X; Exod. XVI), et aquam de petra consecuti (Exod. XXXII),
et aliis mirabilibus glorificati, postmodum quam plures reprobati sunt,
alii viventes absorpti, alii a serpentibus consumpti (Num. XXI), et alii
multis modis, praeter paucissimos, omnes in deserto prostrati? Imo ut ad
novos veniam, quando convocatis Dominus Jesus duodecim apostolis, dedit
illis virtutem et potestatem super omnia daemonia et ut languores
curarent misitque eos ad praedicandum regnum coelorum (Matth. X; Luc.
IX, X), nonne Judas erat unus ex illis (Joan. XII), quem ipse qui
mittebat eum, diabolum ante traditionem suam nominavit, quia nec
Dominicis loculis fidem exhibere potuit? Cum ergo non soli boni, sed
etiam et mali, hujusmodi charismatum dona potuerint consequi, non nos
dubios reddat claritas mirabilium, quae in antiquis facta sunt, non
caecos vel caecutientes nos faciat ad considerandam majestatem novae
gratiae Christi. Quia videlicet et horum potentiam, et illud, sine quo
nihil haec prosunt, scilicet remissionem peccatorum, hic qui baptizat in
Spiritu sancto nobis et illis dedit. Et hujus quidem muneris, id est,
operationis virtutum vel caeterorum hujusmodi (de quibus jam supra
dictum est) hujus secundi muneris non inchoatio fuit, sed adjectio
largitatis; cum in die Pentecostes discipulos Domini Spiritus sanctus
implevit (Act. II). Sed ejus, quod maximum opus maximaque virtus est,
baptismi Christi, scilicet remissionis peccatorum, inchoatio simul et
perfectio est mors Christi, qui per Spiritum sanctum semetipsum obtulit
in odorem suavitatis (Ephes. V), in qua morte baptizamur, sicut
Apostolus dicit:
|
“Quia quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius
baptizati sumus, consepulti cum illo per baptismum in mortem, ut quomodo
surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate
vitae ambulemus (Rom VI).”
|
|
Nam in morte sua sanguinem et aquam, ut jam dictum est, de latere suo
fundens (Joan. XIX), lavit universam Ecclesiam a peccatis suis, dans
vivis et defunctis spiritum remissionis, sicut mox, ut apparuit illis
vivus, ostendit, dicens:
|
“Pax vobis: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata,
remittuntur eis (Joan. XX).”
|
|
Hoc solum munere baptizati parvuli morientes transmigrant in regnum Dei.
Illo autem cujus in die Pentecostes adjectio fuit, sic potuerunt antiqui
Patres clarificari, et apud inferos propter originale peccatum detineri,
quomodo potuit et Judas, cum eodem munere fungeretur, diabolus vocari,
et esse fur loculorum Domini, et habere locum in profundissimis inferni,
in quem abiret, praevaricatione peracta filius perditionis. Ipsum
Dominum in forma servi dona haec recepisse, propheta testatur, qui haec
in persona ejus loquitur:
|
“Spiritus Domini super me, propter quod unxit me (Isa. LXI),”
|
|
ad evangelizandum pauperibus misit me (Luc. VII). Nam haec de praesenti
unctione sua dicta esse, qua Spiritus sanctus visus est super eum, in
specie columbae (Luc. III), testatur et ipse, qui ut Lucas narrat,
plenus Spiritu sancto regressus e Jordane, et actus in desertum, et
consummata omni tentatione regressus in virtute Spiritus in Galilaeam
introivit in Synagogam, et traditus est ei liber Isaiae prophetae. Quem
cum revolvisset, invenit locum praedictum, et coepit dicere ad eos:
|
“Quia hodie impleta est Scriptura haec in auribus vestris (ibid. IV).”
|
|
Non ergo ea tantum causa, ut signum daretur Joanni, Spiritus sanctus in
Dominum Jesum descendit, sed ut evangelizandi officio, et summi
sacerdotii ordine fungeretur unita Deo natura hominis. Nam, sicut non a
seipso venit Filius Dei, sed Pater illum misit, ut omnium Dominus,
formam servi assumere dignaretur, sic in eadem servi forma (Philip. II),
non a seipso Filius hominis evangelizandi officium praeripuit, sed a
Spiritu sancto impositum sibi onus humiliter suscepit. Sic enim decebat
eum implere omnem justitiam (Matth. III), ut qui obedienter fuerat homo
factus, obedienter nihilominus ad praedicandum mitteretur per eumdem
Spiritum, qui caeteros mittit, quicunque salutis ministerium digne
sortiuntur, ut quidam apostoli, alii prophetae vel evangelistae in
Ecclesia ponantur (I Cor. XII). Tunc ille magnus atque conspicuus magni
consilii angelus, stetit juxta aram templi (Apoc. VIII), scilicet
vocatus ad sacrum ordinem summi sacerdotii, apparente super caput ejus
in specie columbae Spiritu pietatis, ut misericors fieret, et fidelis
pontifex ad Dominum, et repropitiaret delicta populi (Hebr. II). Accepit
igitur dona in hominibus creator omnium Deus (Psal. LXVII), ad
ministrandum missus, quae postmodum ascendens in altum, et captivam
ducens captivitatem (Ephes. IV), mittendis ad diem ministerium daret
hominibus, et sic
|
“plenus Spiritu sancto ut praedictum est, a Jordane regressus est.”
|
|
Plenus sane, non quod tunc primum Spiritum sanctum acceperit, quippe qui
ab ipso humanitatis suae initio ejusdem Spiritus operatione conceptus
est. Quid ergo nunc actum est, unde diceretur Spiritu sancto plenus a
Jordane regressus? Nimirum plenitudo, quae in illo jam erat [usque ad]
superficiem, id est usque ad ipsos exteriores actus, sese diffudit, ut
inde omnes acciperemus, quomodo si plenitudo vivae et indeficientis
aquae, quae in altissimo puteo sursum ad superficiem oris ascendat, ut
parvis quoque infantibus hauriendi vel bibendi detur facultas. Ita
nimirum, usque ad exteriora se diffudit plenitudo, quam habebat
intrinsecus, et diffusa est gratia in labiis ejus (Psal. XLIV), ut
audiretur in verbis, et videretur in miraculis abundantia ejus, qua
plenus erat gratiae et veritatis. Peccatorum autem remissionem non
accepit, quam, ut supra dictum est, baptizando in Spiritu sancto
hominibus dedit. Quia quod majus est, de Spiritu sancto conceptus est,
ut peccatum nec originale haberet, nec actuale admitteret. Sed dicit
aliquis: Baptizari quoque debuit in remissionem peccatorum, non suorum,
sed nostrorum, ut illo baptizato, fieret peccatorum nostrorum remissio.
Hoc plane oportet concedi, sed de illo duntaxat baptismo suo, de quo
ipse jam baptizatus a Joanne, dicit:
|
“Baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur?”
|
|
(Luc. XII.) Quod videlicet de passione sua dixit, in qua tota Ecclesia
(quae est corpus ejus [Ephes. I]) baptizari habebat. Alioquin si in
Jordane baptizato illo, facta est peccatorum nostrorum remissio, quid
nobis necessaria fuisset ejus Passio? A nullo ergo homine baptismum
accepit remissionis peccatorum, sed ipse nobis per passionem suam fons
remissionis factus est. Unde recte sancta Romana Ecclesia, non in die
Epiphaniorum, sed in sacrosancta solemnitate Paschali communiter atque
universaliter baptismi sacramentum celebrare consuevit. Quia videlicet,
sicut supra dictum est,
|
“quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati
sumus (Rom. VI).”
|
|
Igitur hic est qui baptizat, hic est qui solus peccatorum remissionem
dat, hic est qui probrosam atque ignobilem, ex peccato accidentem
naturae nostrae inopiam, copiosis per Spiritum sanctum donis divinitatis
suae solatur et munerat. Cur autem hoc loco vel tempore, tam certum
tamque evidens de auctoritate baptismi datum sit judicium, jam dudum
catholicae Ecclesiae bene cognitum est. Primo sciendum, quia magnus hic
homo, qui missus est a Deo, magnus meritis, et secundum suam
magnitudinem, magnam habens intrinsecus in corde vocem sancti desiderii,
levabat oculos mentis ad Deum, et clamabat fortiter in coelum, orans
jugiter, ut videre sibi daretur citius illam, quam prope esse sciebat,
quamque in utero matris salutaverat consolationem Israel. Non enim minus
erat desiderium hujus desiderio beatissimi senis Simeonis, cujus
internus clamor et vociferatio grandis, tetigit aures Altissimi, ut non
contineret se miseratio Dei, responsum dante illi Spiritu sancto, quod
non esset visurus mortem, nisi prius videret Christum Domini (Luc. II).
Ergo hic et clamando magnis desiderii vocibus et orando jugiter, hoc a
Spiritu sancto obtinuerat, ut responsum dans illi diceret:
|
“Super quem videris hoc signum, hic est qui baptizat.”
|
|
Et hujus signi rationem Catholica, ut praedictum est, jam dudum bene
novit Ecclesia. Futuros namque sciebat columba illa, quae Joannem
mittebat, et omnes prophetas miserat, futuros illa sciebat corvos atque
milvos, qui invicem se rostris laniantes, et unitatem scindentes,
dicerent, contra alterutrum erecti, et spiritu protervo tumentes: A
nobis, quod datur sanctum est. Hic ab illo ebrioso, ille autem ab illo
fornicario baptizatus, indignus est. Tu ab illis vel illis baptizatus,
inquit Donatus, a nobis, si sapis, rebaptizandus es. Clamat contra hos
columba illa, ramum virentis olivae semper in ore suo portans (Gen.
VIII), id est, veram pacem et unitatem semper amans et praedicans
clamat, ecce de summo vertice illius altissimi capitis nostri, et dicit:
Ac si dicat: Quid vos, o milvi rapaces et corvi litigiosi, baptismi
gratiam, tam pertinacibus rostris in tot auctores distrahitis?
Unus et solus hic est, qui sanctificat; unus est fons; unus est rivus
baptismi salutaris, qui per qualescunque canales influat:
de cujus ore profluit ipsa vis sacramenti, purificans, emundans,
vivificans totum fidelem hominem et sanctificans. Tu forte fontem vivum
nesciebas a mortua palude vel coenosa discernere cisterna. Ecce sicut
dixi tibi:
|
“Super quem videris Spiritum descendentem”
|
|
sicut columbam,
sic et nunc dico tibi: Ubicunque audieris verbum hoc integre prolatum:
|
“Ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti,”
|
|
ibi est absque dubio hic ipse, et hic ibidem baptizat. Quid enim Paulus?
quid autem Apollo? quid vero Cephas? (I Cor. I.) Ministri sunt in
sacramento Christi; ministri isti sunt, non auctores; servi, non Domini;
canales, non fontes. Unus enim hic est fons, ut praedictum est, unus
Dominus, unus auctor, qui baptizat quidem in aqua per ministros,
baptizat autem tantum per semetipsum in Spiritu sancto. Quod si sub
sacramento praedicti nominis morticinum fetet alicujus haereticae
putredinis, nec sic tamen irrita judicabitur invocatio divini nominis,
sed baptismus talis est duntaxat, qualis qui mortuos [mortuis] fieri
potuit, de quibus Apostolus dicit:
|
“Habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes (II
Tim. III).”
|
|
Nam palmites quidem sunt, sed a vite praecisi. Membra fuerunt viventis
corporis Ecclesiae, sed vita carent, quia praecisa sunt a corpore.
Speciem ergo solam pietatis quam habent, baptizando contulerunt; sed
quam non habent virtutem ejusdem pietatis conferre non potuerunt.
Quapropter, hi qui a talibus baptizati sunt, quando ad catholicam
Ecclesiam redeunt, non eis repetitur lavacrum carnis, ut perficiantur,
sed (quod deest) inferuntur catholicae Matri, ut per ejus
reconciliationem Spiritus sancti gratiam percipere mereantur, nam in
illa sola Spiritus sanctus datur, quia videlicet in scissura mentium
Deus non est, sed in unitate et pace, quae
|
“perfectionis vinculum est (Colos. V).”
|
|
Et hi quidem, quasi toro minus legitimo procreati, tamen reputantur
filii. Nam ex omni tribu filiorum Israel, numerati sunt filii Deo
cogniti, ubi signantur servi Dei nostri in frontibus suis (Apoc. VII),
scilicet tam ex tribubus Gad et Assur, qui de ancilla nati sunt, quam ex
tribu Juda et Joseph, qui ex legitimis conjugibus orti sunt (Gen. XXX).
Igitur nulli hominum attribuenda, neque secundum hominem metienda est
baptismi gratia. Quia solus hic est qui baptizat, et in nomine ejus
solius baptizamur, qui solus pro omnibus nobis est crucifixus, sicut
columba de capite ejus ostensa testatur. Qua in specie cur Spiritus
sanctus apparere voluerit, diligenter in quantum ipse aperire dignatur,
jam nunc intuendum est. Spiritus sanctus omnium, quae circa salutem
nostram acta vel agenda sunt, Dominus et Arbiter, imo et efficiens causa
est: Cur enim, nisi propter charitatem suam Pater Filium misit in hunc
mundum (Joan. III), vel ipse Filius Patri suo nos, cum inimici essemus,
reconciliavit per sanguinem suum? Quidem autem Spiritus sanctus nisi
Patris et Filii charitas est? Hic igitur Spiritus sanctus super Auctorem
nostrae salutis apparens, congruum satis gratiae suae secundum tempus
indicium praebuit, dum assumptam columbae speciem, corporaliter humanis
ostendit oculis. Columba namque, avis simplex et mitis est (Matth. X).
Et charitas saevit quidem et zelatur, sed primo blanditur; ita, ut in
neminem saeviat, nisi in eum, quem non flectunt blandimenta, nunquam in
virga venit, nisi ad eos, a quibus sua mansuetudo fuerit contempta (I
Cor. IV). Utrumque in Christo sic eadem charitas ordinavit, ut primus
adventus ejus ad nos in mansuetudine fieret; secundus autem in
fortitudine zeli futurus sit. Venientem ergo ad nos in spiritu
mansuetudinis, recte idem Spiritus super ipsum apparens, velut avis
mansueta designavit. Sciendum autem, quia super neminem sanctorum, ante
Christi adventum Spiritus sanctus apparuit; neque post ejus adventum
super ullum in hac specie visus est. Ante quidem dona dabat, ut supra
dictum est, et eorumdem quantitatem, sive qualitatem congruentibus
nonnunquam signis indicabat, velut, cum prophetam supradictum misit, ut
in regem ungeret electum suum David, non lenticulam (sicut ad inungendum
Saul) sed cornu olei tollere jussit (I Reg. X); videlicet significans
doni sui magnitudinem simul et fortitudinem, id est throni ejus
firmitatem, et prophetalis gratiae celsitudinem. Item, cum Eliam in
coelum tollere vellet (IV Reg. II), quem hujus divini amoris zelum
ferventissimum habuisse notum est, ad significandam ejus boni zeli
dignitatem, currus igneus cum equis igneis, quibus tolleretur, missus
est. Sic et in aliis plerisque sanctorum dona, quae dabat, figuris
competentibus exprimebat: super nullum autem ipse, ut dictum est, ante
Christi adventum apparere visus est. Post ipsum vero super apostolos
apparens visus est: non quidem ipsa ejus substantia (quae invisibilis
est) sed ignis, praesentiae ejus index; ita tamen, ut ex ipso igne
dispartitae linguae viderentur (Act. II), quia videlicet nulli cuncta
dabantur, sed pro voluntate ejusdem Spiritus, sua cuique mensura gratiae
dividebatur. Super ipsum autem Dominum et ipsa sancti Spiritus
substantia invisibilis adest; et, quod foris videtur, non pars aut
partis signum, sed quidam totum est atque integrum. Quia videlicet hic
et solus est, cui
|
“non ad mensuram dat Deus Spiritum (Joan. III).”
|
|
|
“Quia in ipso, inquit Apostolus, habitat plenitudo divinitatis
corporaliter (Col. II).”
|
|
Corporaliter dixit, non quod Deus corporeus sit, aut localis, sed quia
sicut corpus quodlibet quovis in loco cum omnibus membris suis indivisum
est, ita Spiritus sancti divinitas tota cum omnibus donis suis in
Christo praesentialiter adest. Quam ejus plenitudinem Propheta longe
ante intuens ait:
|
“Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet. Et
requiescet super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiae et
intellectus, spiritus scientiae et pietatis, spiritus consilii et
fortitudinis, et replebit eum spiritus timoris Domini (Isa. XI).”
|
|
Haec enim sunt cuncta sancti Spiritus dona, velut cuncta unius corporis
membra, quorum Christo nullum deesse, testatur tam praedictum praeconium
prophetae, quam praesentis integra atque individua species columbae.
Etenim sapientiae spiritus in eo plenarie requievit. Quem primus homo
non habens, imo per superbiam a se repellens, noluit attendere vel
subesse meliori, veramque lucem relinquens, sequentibus sibimet lucere
confidens, inter latrones quasi per noctem incidit, a quibus spoliatus
et plagatus, semivivus relictus est (Luc. X). Hic autem homo secundus,
velut columba
|
“residens juxta fluenta plenissima (Cant. V),”
|
|
divinitati sibi insitae semper intendit. In cujus liquida majestate
prospiciens, venientem insidiosum accipitrem vidit et evasit dum
tentationes ejus omnes in deserto sapienti responsione cassavit (Matth.
IV). Spiritu quoque intellectus iste repletus, scivit quibus aperiret
mysteria regni Dei, quibusve loqueretur in parabolis (Matth. XIII). Quo
primus homo fraudatus non discrevit in statera rationis, quanto
fideliores essent comminationes Dei, promissionibus serpentis, cum
diceret:
|
“Eritis sicut dii (Gen. III).”
|
|
In felle quippe amaritudinis erat, positumque sibi esse praeceptum,
tumens superbiae spiritu, indigne ferebat. Hic autem velut columba,
omnium ejusmodi felle carens, et sano cordis palato cuncta discernens,
nec daemones admittebat, confitentes ipsum esse Filium Dei (Marc. V):
nec indignis loquebatur mysterium Dei, imo prohibebat sanctum canibus
dari, et margaritas ante porcos mitti (Matth. VII). Spiritum nihilominus
habens consilii, abscondebat
|
“haec a sapientibus et prudentibus, ut revelaret ea parvulis (Matth.
XI).”
|
|
Quo penitus carens primus, contulit sermonem cum adversario, nec se in
humilitate abscondit ab eo. Hic autem propositum suum omnino secretum
habuit a diabolo, ut licet sciret ipsum esse Filium Dei, nesciret tamen
per crucem et passionem ejus facturum esse salutem generis humani eodem
consilii Spiritu evangelizans pauperibus, nec Samaritanos, nec gentiles
a misericordia repellebat, imo et infirmos eorum curabat (Joan. IV;
Matth. VIII, XV), veluti columba quae interdum pullos fovet alienos, et
eis ab oriente et ab occidente venturis, sinum Abrahae ad recumbendum
sese aperire promittebat. Spiritu quoque fortitudinis incessit. Quo
relicto, primus homo victus, intemperanter gulae succubuit, et seipsum
venalem fecit: imo gratis venundatus, semetipsum omni praesidio
destituit et perdidit. Hic autem velut columba in petris nidificans, quo
serpens accedere non possit, credentes in se tuto praesidio collocavit,
v. g., cum diceret:
|
“Nemo potest rapere de manu Patris mei (Joan. X).”
|
|
Spiritu scientiae similiter abundavit: quam primus homo perdidit, dum
plus scire appetivit, promittente hoste antiquo, quod transgressor
praecepti factus, habiturus esset scientiam boni et mali. Hic autem
acervum omnium scripturarum habens penes se, quomodo columba de magno
tritici acervo grana congerit candidiora, sic de omni scriptura tempori
vel rei congruas proferebat sententias, ita ut mirantes dicerent ejus
adversarii:
|
“Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit?”
|
|
(Joan. VII.) Spiritu pietatis omnino plenus fuit. Quo nimium primus homo
nudatus erat, quando seipsum et posteros suos aeternae morti addixit,
nec post culpam requisitus, animae suae condoluit, ut poenitentiam
ageret, imo, in Deum retorsit malum, quod perpetravit, dicendo:
|
“Mulier, quam dedisti mihi dedit mihi et comedi (Gen. III).”
|
|
Hic autem non solum neminem occidit, velut columba, quae nihil vivum
comedit, verum et eo semper intentus fuit, ut vitam daret mortuis:
|
“Nam Filius hominis, inquit, non venit animas perdere, sed salvare (Luc.
IX).”
|
|
Spiritus timoris Domini super illum requievit. Quem primus homo a se
repulit, a prima suggestione diaboli, usque ad consummationem peccati.
Hic autem, sicut columba pro cantu gemitum habet, ita pro deliciis
habuit, cum voluntate Patris saturari opprobriis, dicens per omnia ab
initio suae incarnationis, dicens prompte non solum verbis, sed et
factis:
|
“Pater, non mea, sed tua fiat voluntas (Luc. XXII).”
|
|
Igitur Spiritus Domini, qui hactenus in magna silva generis humani
requiem non invenerat, tandem super hunc florem requiescit. In quo
aeterna statione permanens, nullam alicujus vitii repulsam aliquando
pertulit: quam ejus requiem et in hoc loco divinum oraculum non tacuit.
Cum enim dixisset:
|
“Super quem videris Spiritum descendentem sicut columbam,”
|
|
protinus adjunxit,
Et apud nos quidem et in nobis est, juxta promissum ejusdem Salvatoris
nostri, hic idem Spiritus, sed longe praestantius multoque praesentius
in ipso capite nostro manere dicitur. Nam apud nos ita quidem manet, et
ita in nobis est, ut nunquam desint in Ecclesia, qui hujus gratiam
Spiritus habeant, vel aliquod donum ejus, id est fidem, sapientiae vel
scientiae sermonem, interpretationem sermonum, vel discretionem
spirituum, et his similia. Rarus autem quisque est, qui adeo profecerit,
ut ejus intrinsecus anima, vel ad momentum, illum hujus spiritus
contactum sentiat, qui per sibilum aurae tenuem significatur in Elia,
dicente:
|
“Et post ignem sibilus aurae tenuis, et ibi Dominus (III Reg. XIX).”
|
|
Est enim intimus quidam circumscriptae veritatis sensus illa
significatione expressus, quem sancta mens in contemplatione rapta,
subita interdum illustratione degustare meretur. At ille sic eodem
Spiritu plenus est, ut in ipso habitet corporaliter, ut supra dictum
est, semper mansueti pectoris ejus mansione contentus, nulloque unquam
carnalium affectionum strepitu inquietatus. Spirituum supradictorum
plenitudinem, quasi prima eructatione nobis ipse refudit, dum primum
sermonem, quem post hanc manifestationem turbis ad se confluentibus
habuit, hoc modo incoepit:
|
“Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth.
V),”
|
|
etc. Hic enim nos ad hoc invitat et informat, ut simus ad ipsius
imitationem, juxta quemdam supernae dispensationis modum, per timorem
Dei humiles, per pietatis studium mites, per scientiam discreti, per
mentis fortitudinem liberi, per consilium cauti, per intellectum
providi, per sapientiam maturi. Sed Propheta de coelestibus loquens,
gradus istos descendendo magis quam ascendendo numeravit: videlicet
sapientiam, intellectum, consilium, fortitudinem, scientiam, pietatem,
timorem. Constat enim procul dubio, quia a timore ad sapientiam
ascenditur, non autem a sapientia ad timorem reditur. Quia nimirum
perfectam habet scientia charitatem,
|
“initium vero sapientiae timor Domini (Psal. CX).”
|
|
Dominus autem, quia nos a terrenis ad coelestia sublevat, eosdem gradus
ascendendo numerat, a timore incipiens, qui per paupertatem spiritus
intelligitur, dicendo:
|
“Beati pauperes spiritu (Matth. V).”
|
|
Deinde pietatem commendat, dicendo:
Mitescere namque opus est pietatis, neque resistere divinae Scripturae
sive intellectae, dum aliqua vitia nostra percutit: sive non
intellectae, quasi nos melius sapere, melius praecipere possimus. Deinde
venitur ad tertium scientiae gradum, dum dicit:
|
“Beati qui lugent (ibid.).”
|
|
Nam ille timor, quo cogitat de judicio Dei, et illa pietas, qua non
potest nisi credere et cedere divinae Scripturae, cogit eum seipsum
lugere. Vera namque scientia bonae spei hominem, non se jactantem, sed
lamentantem facit. Tunc esse incipit in quarto gradu fortitudinis, de
quo dicit:
|
“Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam (ibid.).”
|
|
Fortitudinis namque est, animum adeo ab omni mortifera jucunditate rerum
transeuntium extrahere, ut vacet ei justitiam esurire ac sitire. Deinde
in consilio misericordiae purgat animam tumultuantem, et quodammodo
obstrepentem sibi, de appetitu inferiorum conceptis sordibus. Unde et
sequitur:
|
“Beati misericordes (ibid.).”
|
|
Hinc ascendit in sextum gradum intellectus; ubi jam ipsum purgat oculum,
quo videri Deus potest, in quantum potest ab eis, qui huic saeculo
moriuntur, in quantum possunt, de quibus subditur:
|
“Beati mundo corde (ibid.).”
|
|
In hoc gradu ita purgat oculum cordis, ut veritati nec seipsum
praeferat, nec proximum, quem diligit sicut seipsum. Talis Filius
ascendit ad sapientiam, quae ultima et septima est, qua pacatus
tranquillusque perfruitur. Unde et subditur:
|
“Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (ibid.).”
|
|
Octava beatitudo eadem quae prima est. Dum ergo haec dicit is, in quo
manet et requiescit, velut columba Spiritus septiformis, hoc nimirum
intendit, ut eodem spiritu regenerata Ecclesia talis sit, de qua ipse
merito dicat in Canticis:
|
“Una est columba mea, formosa mea, immaculata mea (Cant. V, VI).”
|
|
Una quippe columba est, dum ex qualibet multis hominibus collecta, unum
habens spiritum, unanimis est Ecclesia, idipsum dicens, idipsum
sentiens, nec se per sectarum scandala dividens (I Cor. I). Nam
quicunque alio spiritu aguntur, corvi sunt, corvi rapaces, corvi
litigiosi. Talis fuit Macedonius, qui in membris columbae, id est
Ecclesiae computari indignus dixit, quia Spiritus sanctus non est Deus.
Hic vere corvus, horribili facie de aquis baptismi, totus niger et
sinister evasit: nec eum columba illa, quae super Dominum apparuit,
donorum suorum aliqua parte respexit, sicut scriptum est:
|
“Spiritus enim sanctus disciplinae effugiet fictum, et auferet se a
cogitationibus, quae sunt sine intellectu (Sap. I).”
|
|
Columba vero, id est Spiritus sanctus de illa mansione sua in qua
requiescit, satis firmo probat argumento quod Deus sit. Si enim Deus non
esset, quomodo humano vel angelico spiritui capabilis esset? Creatus
namque spiritui alieno se infundere nullatenus potest. Valet quidem
malignus spiritus occultus corporis cavernas irrepere, et hominis animam
furiis agere: unde et dicitur homo daemonio plenus esse, ipsam autem
substantiam suam illius substantiae nullatenus potest infundere. Solus
namque Creator spiritus, subtilitate sua capabilis est rationali
spiritui, veluti creaturae suae: ille autem nullius est capax, nisi
divinae atque creatricis substantiae. Hic autem
|
“Spiritus replevit orbem terrarum, et ipsum quoque replevit, quem totus
non capit orbis terrarum (ibid.),”
|
|
sicut supra dictum est, quia
|
“Jesus plenus Spiritu sancto regressus est a Jordane (Luc. IV).”
|
|
Et ne forte objiciat haereticus, quia carnem ejus implevit, non mentem,
meminisse oportet quia hic
|
“Spiritus Domini Spiritus est sapientiae et intellectus, consilii et
fortitudinis, scientiae et pietatis, et timoris Domini (Isa. XI).”
|
|
Ubi autem sapientia et intellectus, ubi consilium vel fortitudo, nisi in
mente inhabitat? Ubi scientia vel pietas, sive timor Domini, nisi in
corde regnat? Igitur hic qui rationali mente capitur, qui omnia
scrutatur, Spiritus Deus est. Quapropter et hunc, scilicet Macedonium et
caeteros omnes, quotquot sunt corvini generis, una columba, id est
sancta Ecclesia respuit, et eorum laniantia detestans oscula,
communionem nullam patitur habere cum illis. Pacem amat, pacem
amplectitur, utpote cui columba prior sanctus Spiritus, ramum attulit
olivae virentibus foliis, faciendo pacem per Christum, per quem nos Deo
reconciliavit. Sed jam tribus his, quae proposita fuerant, pro posse
explicitis, audiamus quid Joannes testis et decertator veritatis
evidentibus roboratus indiciis, ad summum libere proclamet in spiritu
fortitudinis.
|
“Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”
|
|
Non, inquit, solam famam audivi, non ex incertis conjecturis didici; sed
ego vidi columbam venientem de coelis, ego vidi Spiritum Dei, non sola
columbae oscula porrigentem, sed totum seipsum huic homini inferentem.
Et in hoc templo suo manet, unde ultra migratus non est, nusquam
invenitur, nisi in hoc accubitu suo, quo in magna quiete mansurus
receptus est. Et miro modo sic in hoc templo suo manet, ut inde semper
egrediatur, videlicet ad hoc, ut de hujus plenitudine omnes accipiamus,
|
“haurientes aquam, quae, juxta Ezechielem, egreditur de hoc templo a
latere dextro (Ezech. XLVII).”
|
|
Templum enim magnae civitatis, quae illi ostensa est, templum verum
sanctae Ecclesiae, hic ipse Dominus est; sicut et in Apocalypsi testatur
evangelista Joannes:
|
“Et templum non vidi in ea, Dominus enim Deus omnipotens templum illius
est et Agnus (Apoc. XXI).”
|
|
Hoc ergo templum, ut praedictum est, velut columba ingressus, velut aqua
viva mundans et salvans, egredi prophetae ostenditur: scilicet ut jam,
sicut dictum est,
|
“de plenitudine ejus nos omnes accipiamus.”
|
|
|
“Hoc, inquit, vidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”
|
|
Dicat hoc dignus orator, amicus regis et curiae coelestis archisenator
nobilis, dicat quia vir iste,
|
“qui, ut supra dixi, post me venit, hic est Filius Dei.”
|
|
Nihil enim libentius audiunt cives supernae urbis, nullum citharoedum
audire malunt pueri probi cantandi dociles, et ad bonum canticum saltare
docti (Matth. XI). Nam quis manifestius hoc praecentore fidei Christum
Deum et hominem esse potuit confiteri? Ubi enim virum post se venientem
dixit, hominem post se natum evidenter expressit. Et magnificentius
Agnum Dei virum, quam hominem dixit, videlicet eo respectu, quo de agno
typico in lege dictum est:
|
“Erit autem agnus absque macula, masculus, anniculus (Exod. XII).”
|
|
Agnus namque masculus est hic homo, nulla mollitie resolutus, sed omni
virtute constans, solidus atque perfectus. Virum ergo dicens, veram cum
integritate virtutis expressit naturam hominis. Nunc autem testificans,
quia hic est Filius Dei, veram nihilominus confitetur in illo naturam
divinitatis. Filium namque alterius naturae esse, quam Pater est qui
illum genuit, rationabiliter non potest intelligi. Quando enim homo
aliud generat quam hominem? Sic et omne animal, non aliud quam quod
ipsum est aliquando generat. Sed nec ulla herbarum semen affert, nisi
juxta genus suum, neque lignum faciens fructum suum in semine aliquando
excedit speciem (Gen. I). Sic enim Creator omnium illa statuit,
|
“praeceptumque posuit et non praeteribit (Psal. CXLIV).”
|
|
Quanto magis ipse Creator, non aliud quam quod est ipse genuit, id est
Deus Deum, lux lumen, immensus immensum, Omnipotens Omnipotentem? Istum
quippe non adoptavit, sed genuit: sicut hic ipse Joannes evidenter
exprimit, in eo quod superius ait:
|
“Unigenitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit.”
|
|
Claro igitur lumine nobis lucerna haec ardens et lucens, lucem veram
Christum Deum et hominem esse ostendit, quam non comprehenderunt
tenebrae, scilicet Manichaeus atque Photinus, ille verum Deum, hic verum
hominem esse negans hunc Jesum Christum. Sed rursus cavendum nobis est
haeresis Nestorianae monstrum biforme, asserentis, sicut duas naturas
vel substantias, sic duas nihilominus in Christo confitendas esse
personas: ut alius Filius Dei sit, alius vero Filius hominis. Hoc sane
nec ratio, nec ipse communis nostrae locutionis usus admittit, quod
maxime norunt dialectici. Non est enim nomen aliquod speciale aut
generale, praeter hoc quod generalissimum est, scilicet substantia, quo
simul Deus et homo possint appellari generaliter, v. g., quomodo Moyses
et Aaron duo sunt homines, et hic bos et ille, vel duo sunt animalia,
sive duo sunt animata corpora. Non aliquo, sic pariter Deus, et homo
praedicari poterunt uno speciali vel generali, nisi tantum eo, quod
generalissimum est, id est, substantiae vocabulo. Neque enim de Deo vero
aeque, ut de homine potest animal praedicari. Quia videlicet Deus verus
corpus non est; quapropter nec animatum corpus aut animal est. Cum ergo
masculino genere de Christo Deo et homine praedicaveris duos, quod
subjectum secundum hoc praedicatum appones? Desiderat enim praedicatum
habere subjectum, sive (quod pueri quoque norunt) semper mobile quaerit
sui generis, numeri quoque et casus ejusdem, habere fixum. Et utique non
quod diversas species, aut diversarum individua specierum significet:
quod fieri in genere masculino impossibile est. Nam, verbi gratia
hominem et equum, quia diversarum nomina sunt specierum, uno masculini
generis substantiali nomine proferre non potest. Quapropter de homine et
equo melius dicis: haec duo quam hos duos. Quia videlicet equus cum
homine personarum non facit numerum, licet pluralitatem faciat
substantiarum. Quid ergo subjicies, cum in Christo Deo et homine
praedicaveris duos? Nunquid Christo subjicies? Nempe tale hoc est, ac si
de uno equo et sessore ejus duos dicas equites. Christus enim non
naturae, sed officii nomen est. Siquidem Christi, id est, uncti fuerunt
et alii, de quibus ipse ait:
|
“Nolite tangere christos meos (I Par. XVI):”
|
|
sed hic, in quo habitat
|
“plenitudo Divinitatis (Colos. II),”
|
|
ut supra dictum est, prae consortibus suis unctus est (Psal. XLIV). Imo
multo magis inaequalia sunt Deus et homo, quam equus et homo. Nam veri
Dei et hominis haec solum commune est, quod de utroque praedicatur,
substantia: de homine autem et equo, non solum substantia, sed et corpus
communiter praedicatur et animal. Si ergo persona sedentis in equo, sic
equi personam absumit, ut cum ipso equus, cui tamen unitus non est,
personarum numerum facere non possit, quanto magis in Christo, persona
Dei, sic hominis personam absorbet vel absumit, ut nequaquam dicantur
aut sint duo Christi, sive duo Filii, praesertim cum homini Deus
inseparabiliter unitus sit. Igitur salva duarum veritate substantiarum,
unus, id est, una persona est Christus unus: hic est vir sive filius
hominis, unus idemque hic est Filius Dei. Cujus specie et pulchritudine
delectatus ipse Deus Pater, dignum illud memoria verbum de coelo super
eum locutus est:
|
“Tu es Filius meus dilectus, in te mihi complacui (Marc. I).”
|
|
Hoc utique a principio non dixit, cum universa conderet, cum coeli
fabricam extenderet, vel mari terminum poneret, et omnia visibilia sive
invisibilia mirabilis artifex componens, sua singula loco, vel ordine
distingueret. Et quidem placebant illi
quia
|
“erant valde bona (Genes. I);”
|
|
sed nusquam in omnibus illis seipsum sibi complacuisse insinuat. In hoc
autem uno sibi complacet et dicit:
Quod longe aliud, quam si dixisset tu mihi complacuisti. Attendamus ergo
quid in Christo factum sit, et videbimus quod vere pro magnitudine vel
qualitate operis, recte Pater in illo sibi complacuerit. Videlicet cum
omnia fecisset Deus nihil omnino simile sibi vel aequale fecerat. Nec
enim fieri poterat, ut in creato Deo similis vel aequalis formaretur
creatura. Non ergo benevolentiae Creatoris sufficiebat, quod ea quae
fecerat, erant cuncta valde bona, quia nihil inter omnia sibi simile vel
aequale videbat. Sed ut jam dictum est, tale quid omnino, qualis ipse
est, creari non poterat. Quapropter multitudo creaturae infirma utpote
de nihilo facta, partim corruerat, neque suis viribus ullo modo
restaurari valebat. Suggessit igitur ipsa, quae nunc apparuit in specie
columbae, mitis et benevola Patris charitas, quatenus ipsam virtutem,
ipsum verbum per quod omnia fecerat, quoniam nihil aequale sibi
condiderat, facturae suae uniret, et sic unum quid, cui nihil deesset,
in ordine vel natura creaturae produceret. Quo facto, gratulatur
omnipotens bonitas, et applaudit sibimet dilectio columbina, omnis
invidentiae nescia, quod ope sua compar sibi facta sit humana creatura:
dignum laude judicans, quod inopi naturae ejus, de suae naturae divitiis
adeo subvenerit, ut totum regnum Patris regere, universam omnino coeli
ac terrae rempublicam disponere, et in throno ejus dominari, aeque ut
ipse deinceps idonea sit. Hoc opus suum adeo collaudat, et in hoc sibi
complacet in tantum, ut cuicunque non complacuerit, quicunque cum laude
et gratiarum actione non aspexerit eum, velut ingratum et vere superbum
et invidum, a salute sua, et ab ejusdem Christi Filii sui regno
repellat. Sed jam narrationis evangelicae sequentia videamus.
|
“Altera die iterum stabat Joannes et ex discipulis ejus duo.”
|
|
Hoc loco recte quaeritur qualiter hic evangelista Joannes caeteris
tribus evangelistis praesenti narratione non discrepet. Matthaeus enim
statim post jejunium Domini et tentationem diaboli ita subinfert:
|
“Cum autem audisset Jesus quod Joannes traditus esset, secessit in
Galilaeam (Matth. IV).”
|
|
Item et Marcus continuo post ejusdem tentationis narrationem:
|
“Postquam autem, inquit, traditus est Joannes, venit Jesus in Galilaeam
(Marc. I).”
|
|
Hoc isti consonanter astruere videntur, quod antequam Joannes traditus
esset, in Galilaeam non venerit Jesus. Lucas interim de traditione
Joannis taceat, ita incipiens:
|
“Et consummata omni tentatione, diabolus recessit ab illo usque ad
tempus. Et egressus est Jesus in virtute spiritus in Galilaeam (Luc.
IV),”
|
|
etc. Hic autem, scilicet evangelista Joannes refert, quia nondum tradito
Joanne, veniens in Galilaeam, vocavit Philippum et Nathanael (Joan. I),
et tertia die invitatus ad nuptias in Cana Galilaeae, de aqua vinum
fecit, et manifestavit gloriam suam, et crediderunt in eum discipuli
ejus, et post multa dicit sic:
|
“Erat autem et Joannes baptizans in Enon juxta Salim, quia aquae multae
ibi erant, et veniebant et baptizabantur (Joan. III).”
|
|
Et protinus subinfert:
|
“Nondum enim missus fuerat in carcerem Joannes.”
|
|
Quaeritur ergo, quomodo non discrepent, quos contrarios esse sibimet
nemo dicere audet, nisi qui animae suae contrarius est? Et quidem
solutio quaestionis nimium difficilis esset, si Christus in Galilaeam
semel tantum venisset, vel si cunctis evangelistis singillatim, cunctos
ejus actus, cunctos ejus egressus vel regressus describere propositum
fuisset. Constat autem evangelica narratione quia plusquam semel Dominus
noster, salutis noster minister, ivit et rediit, et nulli
evangelistarum, cuncta quae gessit comprehendere, quod impossibile
esset, propositum fuit. Sed unumquodque animalium coelestium, ante
faciem suam graditur (Ezech. I), id est unusquisque evangelistarum de
innumerabilibus factis vel dictis ejus tantum describere proposuit,
quantum et fidei testificandae sufficeret, et lectori fastidium non
afferret. Et Matthaeus quidem, et Marcus, Lucas quoque de primo anno
tacuerunt, quo adhuc praedicante Joanne, miracula quidem fecit Jesus, et
seorsum aliquos docuit: sed publica praedicatione non adeo turbis
innotescere voluit. Alioquin unde illa opinio nata fuisset, ut quando
publice praedicando innotuit, Joannes putaretur surrexisse a mortuis?
Sic enim in Marco scriptum est:
|
“Et audivit Herodes rex (manifestum enim factum est nomen ejus) et
dicebat: Quia Joannes Baptista surrexit a mortuis, et propterea virtutes
operantur in illo (Marc. VI).”
|
|
Lucas quoque sic:
|
“Audivit autem Herodes tetrarcha omnia quae fiebant ab eo, et
haesitabat, eo quod diceretur a quibusdam, quia Joannes surrexit a
mortuis (Luc. IX).”
|
|
Igitur de primo anno tacuerunt, et a publica praedicatione ejus, quam
coepit postquam traditus est Joannes, narrationes suas orditi sunt. Quod
manifeste ex subsequentibus Matthaei vel Marci animadvertere promptum
est. Nam uterque cum dixisset: venit Jesus in Galilaeam, statim
apostolorum subjicit vocationem. Lucas vero paulo tardius. Nam apud
illum, ante vocationem apostolorum Jesus frequenter est in synagogis, et
docet Sabbatis. In hoc vero evangelista Joanne, forte ad suscipienda
illa quae dicta sunt, scrupulum movet illud, quod antequam traditus
esset Joannes, ad judicium ejusdem Joannis, Andreas sequitur Jesum, et
adducit ad eum Simonem fratrem suum, et ipse Jesus in Galilaeam exiens
vocat Philippum, et Philippus adducit Nathanael. Sed amoto omni
scrupulo, certius pedem figat ratio: quia profecto non est haec ipsa,
quae citius quidem, ut dictum est, apud Matthaeum et Marcum, tardius
autem apud Lucam occurrit, apostolorum vocatio. Nec enim consequens est,
ut quia sequentes eum venerunt et viderunt ubi maneret, et apud eum
manserunt die illo, jam perfecti, jamque apostolico fastigio sublimati
sint. Nam tunc quidem cognoscere illum coeperunt: non autem jam tunc
eumdem relictis omnibus secuti sunt. Oportet ergo primum ut sensum illum
ab animo suo lector attentus amoveat, qui fere omnium evangelicam
Scripturam audire incipientium animos confestim ultra praeoccupat. Nam
quia post tentationem supra memoratam in caeteris evangelistis, statim
subjungitur praedicationis Christi narratio, sicut littera conjungitur,
v.g., cum dicit Lucas:
|
“Et egressus est Jesus in virtute spiritus in Galilaeam, et venit
Nazareth, ubi erat nutritus (Luc. IV),”
|
|
sic temporis quoque vel rerum continuatam fuisse successionem
negligenter opinantur. Quod profecto non ita esse ex ejusdem Lucae
vicina subjunctione manifestum est: Dicunt enim illi venienti Nazareth,
ubi fuerat nutritus:
|
“Quanta audivimus de te facta in Capharnaum, fac et hic in patria tua
(ibid.).”
|
|
Ante hunc ergo regressum ejus in Galilaeam, a quo caeteri evangelistae,
praemissa tentatione, praedicationis ejus narrationem incipiunt,
manserat et signa fecerat in Capharnaum: At vero postquam discipuli
Joannem loquentem audientes secuti sunt Jesum, imo post miraculum, quo
in nuptiis aqua conversa est in vinum, facta sunt illa signa in
Capharnaum. Hoc enim fuit initium signorum, quo facto descendit Jesus in
Capharnaum. Sic enim hic evangelista subjungit:
|
“Post haec descendit Capharnaum ipse et mater ejus . . . et discipuli
ejus (Joan. II).”
|
|
Igitur hoc recte sentiendum est: quia ille regressus Jesu in Galilaeam a
quo caeteri incipiunt, ille est, quem Joannes longe inferius commemorat
dicens:
|
“Ut ergo cognovit Jesus, quia audierunt Pharisaei, quia Jesus plures
discipulos facit et baptizat, quam Joannes (quanquam Jesus non
baptizaret, sed discipuli ejus) reliquit Judaeam et abiit iterum in
Galilaeam (Joan. IV).”
|
|
Cum autem tam multa miracula ejus audire, imo et videre Petrus et
Andreas potuerunt priusquam de navicula vocati, eumdem Redemptorem
sequerentur, omnibus relictis, dictum est tamen a priscis doctoribus de
his principibus et patribus nostrae fidei, nulla hunc facere adhuc
miracula viderant, nihil ab eo de praemio aeternae retributionis
audierant, et tamen ad unum Domini praeceptum, hoc quod possidere
videbantur obliti sunt. Quod nequaquam superioribus dictis debet videri
esse contrarium. Nam hoc dictum est, respectu ejus narrationis cujus,
secundum Matthaeum, talis textus est: velut quod ante vocationem ipsorum
nulla doctrinae ejus, vel miraculorum mentio facta sit (Matth. IV).
Itaque nihil a caeteris hic evangelista dissonans, post manifestationem
Christi, quae in baptismo facta est, narrationem suam sic inchoat, imo
prosequitur ea quae coeperat, divinitatis ejus testimonia.
|
“Stabat Joannes, et ex discipulis ejus duo (Joan. I).”
|
|
Quod stetisse Joannem asserit, juxta litteram quidem situm hominis
indicat stantis, et aliquid quod officii sui esset, instanter agentis
vel dicentis. Juxta altiorem vero sensum, magnam ac semper suspensam
ejus intentionem insinuat, qua videlicet ei, quem supradicto modo
cognoverat, Domino nostro, non solum exterius officio suae praecursionis
deserviebat, sed et interius erecto mentis affectu jugiter astabat. Nam
ubi illum baptizavit, et Spiritum sanctum super eum in specie columbae
descendentem vidit, statim idem Spiritus expulit eum in desertum, et
erat in deserto quadraginta diebus, et quadraginta, noctibus, et
tentabatur a Satana (Luc. IV). Quod hic evangelista, ut caetera multa,
omittit, videlicet hoc intendens, ut in initio dictum est, quatenus
testimonia proferat de divinitate Filii Dei, atque ideo, quasi de magno
acervo eorum quae dicta vel facta sunt, tandummodo splendidiora
colligens, quae intentioni vel proposito suo magis idonea cognoscit. Nec
vero dubium est, quin ad reditum Domini nostri idem Joannes toto affectu
tetenderit, ut iterum videret eum, quem videre salus agnoscentis, gloria
praedicantis, gaudium erat demonstrantis. Stabat ergo in altitudine
cordis speculator vitae et salutis, nuntius redemptionis et pacis, judex
gratiae et veritatis. Stabat plane altior solis praecursore Lucifero,
solem justitiae prospectans in nube latentem, id est, Christum
exspectans, in deserto tentationum objectiones perferentem, vel jam
victo tentatore, adhuc se in umbra humilitatis suae continentem.
Incertum autem est, utrum antehac a deserto regressum illum Joannes
viderit. Stabant et duo ex discipulis ejus cum eo, qui videlicet
magistrum suum statu mentis imitabantur, et erant primitiae plebis
illius, quam non sibi, sed Domino parabat ille praecursor ejus.
|
“Et respiciens Jesum ambulantem, dicit: Ecce Agnus Dei.”
|
|
Notanda diligenter narrationis series, in superficie quidem brevis et
lucida, intrinsecus autem (quod parvuli necdum attingere praevalent)
mysteriorum pondere gravida. Quid enim est ambulans Jesus, nisi
mutabilitatis nostrae particeps factus Dei Filius? Qui hominibus non
ante cognitus, ex eo cognosci atque diligi coepit, ex quo ambulare
coepit, de coelo veniens in uterum Virginis, de utero in praesepe, de
praesepi ad crucem, de cruce in sepulcrum, de sepulcro rursus in coelum.
Ex tunc ille notus esse coepit et dilectus, sicut eidem in Canticis
canticorum dicitur:
|
“Oleum effusum nomen tuum, ideo adolescentulae dilexerunt te (Cant. I).”
|
|
Quid enim
nisi verbum de corde Patris eructatum? Si ergo nostrae animae jam
sunt, jamque velut in adulta aetate Joannis, semper cum discipulis ejus
firmo gradu stare didicerunt, per judicium ipsius in hoc evangelio
loquentis, agnoscunt Jesum ex eo quod ambulat, et sequentes eum tandem
perveniunt eo quo idem ipse per divinitatem manens inhabitat. Quod
pulchre nobis innuitur ex profectu conversionis eorumdem discipulorum
ejus. Ait enim secum stantibus illis:
Secundum naturam hominis eum, ut superius dictum est, Agnum vocat. Quia
videlicet sicut per immolationem Agni Pharao quondam superatus, et
servitus filiorum soluta est, quod per manum Moysi et Aaron, plagis
immissis perfici non potuerat, sic per passionem Christi princeps
tenebrarum diabolus victus et redemptio generis humani facta est, quod
per legis antiquae praecepta, veterisque sacerdotii sacrificia perfici
non poterat.
|
|