CAPUT V. Quod quatuor sint timores, quorum perceptibilis est anima hominis, duo mali et duo boni.

Timor iste, vel perturbatio animae, est veniens ex fide et Spiritu Dei. Quatuor enim sunt timores, quorum anima hominis perceptibilis est, et idcirco dum de uno proponimus, definitione opus est. Duo mali, duo boni sunt timores. Est enim malus timor passio quaedam vel perturbatio animi, sed neque ex fide veniens, neque ex Spiritu Dei, quem improbant etiam saeculares philosophi, apud quos lectitantur etiam et saepius quatuor animi passiones, gaudium, timor, spes atque dolor, et econtrario totidem virtutes, temperantia, fortitudo, prudentia atque justitia. Timor ille idcirco malus est, quia perturbat inde animum, unde perturbari non debuit, scilicet de amittendis opibus saeculi, vel de incumbentibus adversis, quae oportuerat pro utilitatis causa fortiter sustineri. Item timor malus est ex fide quidem, sed non est ex Spiritu Dei, quo interdum turbatur animus, sed non se corrigit. Hic jam forte quaerat aliquis quomodo possit esse ex fide, quod non est ex Spiritu Dei, cum ipsa fides donum sit Spiritus Dei? Ad haec Jacobus apostolus dicit: Tu credis quoniam unus est Deus, bene facis. Et daemones credunt et contremiscunt. Vis autem scire, o homo inanis, quia fides sine operibus otiosa est (Jac. II). Idemque supra dixerat: Fides, si non habeat opera, mortua est in semetipsa (ibid.). Est ergo timor malus ex fide quidem, sed non ex Spiritu Dei, quia non ex fide quae per dilectionem operatur (Gal. V), sed ex fide otiosa, et ideo mortua. Et hunc timorem omnes quidem et semper daemones habent, quia credunt et contremiscunt; homines autem mali non omnes, sed multi desperati habent, quomodo ille de quo in Actibus apostolorum ita legitur: Post aliquot autem dies, veniens Felix cum Drusilla uxore sua, quae erat Judaea, vocavit Paulum et audivit ab eo fidem quae est in Jesum Christum. Disputante autem illo de justitia et castitate, et de judicio futuro, tremefactus Felix respondit: Quod nunc attinet, vade; tempore autem opportuno accersam te. Simul et sperans quia pecunia ei daretur a Paulo, propter quod frequenter accersens eum, loquebatur cum illo. Biennio autem expleto, accepit successorem Felix Portium Festum. Volens autem gratiam praestare Judaeis Felix, reliquit Paulum vinctum (Act. XXIV). Tremefactus est, sed non se correxit, qui tali modo gratiam praestare Judaeis, et correctionis magistrum vinctum reliquit. Sed quid tam longe timoris hujus exempla petivimus? Primus homo timore isto timuit: Vocem tuam, inquiens, Domine, audivi et timui, eo quod nudus essem, et abscondi me (Gen. III). Neque enim bene timuit, qui se abscondit, et culpam confiteri noluit. Bonorum differentias timorum supra diximus, quia videlicet alter servilis, alter liberalis, alter incipientium, alter perfectorum est, alter poenam pavet, alter detrimentum gratiae cavet. Sed et in hoc differunt quia alter quidem passio vel perturbatio, alter vero pax et requies animi est. Alter enim dicit: Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum; sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea, et anima mea turbata est valde (Psal. VI). Et subinde: Turbatus est a furore oculus meus (ibid.). Alter vero ita tranquillus, quietus, et ab omni perturbatione remotus est, ut de illo veraciter quidam sapiens dicat: Qui timet Dominum nihil trepidabit et non pavebit, quoniam ipse est spes ejus. Timentis Dominum beata est anima ejus. Ad quem respicit, et quis est fortitudo ejus? Firmamentum virtutis, tegmen ardoris, et umbraculum meridiani, deprecatio offensionis, et adjutorium casus exaltans animam et illuminans oculos, dans sanitatem, et vitam et benedictionem (Eccli. XXXIV). Igitur timoris boni quidem, sed nondum perfecti et optimi timoris poenam habentis, quem perfecta charitas foras mittit, vera et sufficiens est illa definitio, quam diximus, quia passio vel perturbatio animi est veniens de fide et de Spiritu Dei.