CAP. II


CAPUT SINGULUM

Convenite, congregamini gens non amabilis, priusquam pariat jussio quasi pulverem transeuntem diem, antequam veniat super vos ira furoris Domini. Hoc officium et hic mos est speculatoris fidei, legati fidelis, ut non contentus sit clamasse quod viderit, vel nuntiasse cui rei legationem susceperit, verumetiam superintendat spontaneum quidpiam sermonis hortatorii, per quod auditorem faciendo benevolum ad cautelam necessariam properet excitare, quae magna pars est boni adjutorii. Hoc Apostolus de semetipso pulchre ostendit, cum praemisso ad Corinthios, quoniam quidem Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, et posuit in nobis verbum reconciliationis pro Christo, pro quo legatione fungimur (II Cor. V), deinde subjungit: Adjuvantes autem exhortamur, ne in vacuum gratiam Dei recipiatis (II Cor. VI). Sic iste, ubi speculatoris more prophetico ore clamavit quae vidisset mala ventura, primum in partibus, deinde in universitate mundi, quasi demissa paululum declamationis vehementia, suavius incipit, et hortatur his verbis: Convenite, congregamini, subauditur, conventu, congregatione, qua Deo Creatori conjungi possumus et conjungi debemus, quod quicunque non faciunt, ipsi sunt tanquam pulvis quem projicit ventus a facie terrae (Psal. I). Hinc est quod dicit: Priusquam pariat jussio quasi pulverem transeuntem diem, antequam veniat super vos ira furoris Domini. Nam inde pulvis mobilis est, et ventus dum flaverit, dispergit eum et projicit a facie terrae, quia non convenit, non congregatus est in unum rore suscepto, per quem poterat sibimet cohaerere. Cum autem ventus illum projecerit, ubi parebit, aut unde convenire vel congregari rursus poterit? Ita nimirum inde Omnipotentis jussio pariet super impios et incredulos diem transeuntem, et eos transire facientem, quasi pulverem, quia non convenerunt, non congregati sunt ad Deum et Dominum per gratiae ejus rorem salutiferum, per aquam et spiritum, per quem omnes quicunque non pereunt unum cum illo capite corpus effecti sunt. Hoc Petrus sciens, eodem sensu quo et ipse dicebat: Salvamini a generatione ista prava (Act. II). Sciebat enim quia super generationem illam primo paritura foret jussio, quasi pulverem transeuntem diem, ut captivi dispergerentur in omnes gentes, et deinde communiter cum caeteris gentibus impiis, ventura esset super eos ira furoris Domini, die universalis judicii. Verbum hujusmodi priusquam pariat jussio, pro re satis congruit illi qui apud alium prophetam dicit: Tacui, semper silui, patiens fui, sicut parturiens loquar (Isa. XLII). Illam namque iram furoris sui diu continuit et distulit, sed tandem tanto durius declarabit quanto patientius sustinuit, sicut in utero habens, diu quidem vocem continet et continere potest, sed cum venerit hora, non sine clamore et gemitu depromit, quod apud se nonnihil habuerit. Talis quoque compellatio, gens non amabilis, sensum eumdem habet, licet minus aspere sonet, quam illud dictum a Joanne Baptista: Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira? (Matth. III.) Sed et ipse Dominus: Generatio, inquit, prava et perversa signum quaerit (Matth. XII), et Petrus, ut jam supra dictum est, salvamini, ait, a generatione ista prava (Act. II). Neque hic neque illic dictum est ita sine judicio legis. Primus namque Moyses dixit: Generatio prava atque perversu, haeccine reddis Domino (Deut. XXXII), et: De vinea Sodomorum vinea eorum, etc. (ibid.). Sequitur: Quaerite Dominum Deum nostrum omnes mansueti terrae, qui judicium ejus estis operati. Quaerite justum, quaerite mansuetum, si quomodo abscondamini in die furoris Domini, quia Gaza destructa erit, et Ascalon in desertum, Azotum in meridie ejicient, et Accaron eradicabitur. Sicut ubi revelari per Evangelium coepit ira Dei de coelo super omnem impietatem hominum (Rom. I), primum oportebat Judaeis loqui verbum Dei, et deinde converti ad gentes (Act. XIII), sic in isto spiritus propheticus ubi praenuntiavit iram sive diem irae et furoris Domini juxta esse, et velocem nimis, primo gentem non amabilem, gentem Judaicam exhortando compellavit, dicens: Convenite et congregamini, et deinde omnes gentes alloquitur, dicendo: Quaerite Dominum Deum nostrum omnes mansueti terrae, et hoc ipsum verbum, quaerite, tertio repetit, quaerite Dominum Deum nostrum, quaerite justum, quaerite mansuetum, quod non aliud esse arbitror, quam credite in Patrem, credite in Filium, credite in Spiritum sanctum. Qui hujusmodi adhortationem receperunt vel recipiunt, recte dicuntur mansueti et operati judicium Dei, sicut econtra Judaei qui repulerunt verbum, et indignos se judicaverunt aeternae vitae (I Cor. XI), dicuntur gens non amabilis. Et revera omnes mansueti, per hoc ipsum quod sunt mansueti et tractabiles verbo Dei, judicium operati sunt et operantur Domini, judicando semetipsos, ut non judicentur, cujus videlicet judicii principium est semetipsos ut peccatores et reos mortis addicere patibulo Domini, id est baptizari in morte ejus, et consepeliri in illo per baptismum in mortem perfectio autem ejusdem judicii vel justitiae est, ita de caetero in novitate ambulare, quomodo ille surrexit a mortuis per gloriam Patris (Rom. VI). Mirum quod talibus dicit, si quomodo abscondamini in die furoris Domini. Ergone et ipsi vix abscondentur in die furoris Domini? An non et hoc Petrus apostolus dicit? Ait enim: Si autem primum a nobis, quis finis eorum, qui non credunt Dei Evangelio? Et si justus vix salvabitur, impius et peccator ubi parebunt? (I Petr. IV.) Igitur quamvis mansuetus quis, quamvis judicium sit operatus Domini, semper sibimet suspectus sit, nec se comprehendisse arbitretur, quia nec justus quispiam salvari poterit, si absque misericordia judicetur. Impius et peccator omnis, sub nominibus recte intelligitur urbium Philistiim, Gazae, et Ascalon, Azoti et Accaron, duplicem, ut reor, ob causam. Prima causa est quia gens Philisthiim primo loco denotatur inter omnes gentes quae inviderunt gloriae Domini, et mansuetis terrae, scilicet Moysi, et caeteris ascendentibus de terra Aegypti. Ascenderunt enim, ait, populi et irati sunt, dolores obtinuerunt habitatores Philisthiim, tunc conturbati sunt principes Edom, et caetera (Exod. XV). Primos nominavit habitatores Philisthiim, quia primi doluerunt, et primi ad impugnandum ascendentem Israelem fuere praeparati. Scriptum est enim: Igitur cum emisisset Pharao populum, non eos eduxit Dominus per viam terrae Philistinorum, quae vicina est, reputans ne forte poeniteret eum, si videret adversum se bella consurgere (Exod. XIII). Alia causa est, quia sub interpretationibus eorumdem nominum omnium illorum perversitas denotatur qui secundum similitudinem Philisthiim pios omnes ad eum fugientes, et hoc saeculum nequam relinquentes, odio habent et persequuntur. Gaza namque fortitudo ejus, Ascalon ponderata, vel ignis homicida, Azotus ignis generationis, Accaron eradicatio vel sterilitas interpretatur. Et est sensus: Omnes qui sibi applaudunt in fortitudine corporis, et in potentia saeculari, et dicunt cum diabolo: In fortitudine manus meae feci (Isa. X), diripientur, et ad nihilum redigentur in die irae Domini. Similiter qui arsit ad effundendum sanguinem, et multas scandalizavit animas, sceleris sui mensuram recipiet, et eodem quo operatus est pondere deprimetur, et implebitur in eo: Virum sanguinum et dolosum abominabitur Dominus (Psal. V), dum gehennae ignibus cum diabolo cremabitur. Itidem qui arsit libidine et generationis incendio debacchatus est: Omnes enim adulterantes, quasi clibanus corda eorum (Osee VII), non in tenebris, non in occulto judicio, sed in meridie, hoc est, quando sancti plenam recipient claritatem, projicietur in tenebras, et sanctorum consortium non habebit. Item qui non solum nullos fructus habuit, sed perversitate doctrinae suae plurimos eradicavit, ipse quoque eradicabitur. Proinde, quaerite Dominum, omnes mansueti terrae, et ne sitis sicut Gaza, id est sicut male fortes, et non mansueti, qui suam quaerentes statuere justitiam, justitiae Dei non sunt subjecti (Rom. X), quia talis Gaza destructa erit. Quaerite Dominum, omnes mansueti, et ne sitis sicut Accaron, id est ardentes igne homicidii, quorum manus sanguine plenae sunt, quia deserta erit talis Accaron, sicut dixit Veritas: Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta (Matth. XXIII). Quaerite Dominum, omnes mansueti, et nolite esse sicut Azotus, id est sicut hi qui genuinam voluptatem ultro exasperantes, verterunt in furorem, et conflaverunt sibi ignem urentem, quia talis Azotus in meridie ejicitur, id est manifesto judicio condemnabitur, talis, inquam Azotus, judicium portabit Sodomorum et Gomorrhae, juxta Prophetam alium dicentem: Audite verbum Domini, principes Sodomorum; percipite auribus legem Dei mei, populus Gomorrhae (Isa. I). Quaerite Dominum, et ne sitis sicut Accaron, id est sicut sterilis vinea Domini Sabaoth, domus Israel, quae cum debuisset facere uvas judicii et justitiae, fecit labruscas (Isa. V) iniquitatis et clamoris, quia talis Accaron, talis sterilitas eradicabitur. Omnibus quidem reposita est ira furoris Domini gentibus incredulis, sed maxime et prae omnibus genti illi quae prima restitit, et persecutionem excitavit Evangelio Christi, vel sacramento baptismatis, secundum similitudinem Philisthiim, quae gens, ut supra dictum est, prima invidit, et obsistere bellumque inferre prompta fuit Israeli ascendenti de terra Aegypti in transitu maris Rubri. Sequitur ergo: Vae qui habitatis funiculum maris, gens perditorum. Gens habitans funiculum maris, id est vicina baptismo Christi, sicut gens Philisthiim vicina erat mari per quod Israel transivit. Quam enim vicina fuit illi sacramento aeternae salutis, apud quam idem sacramentum Christus moriens condidit, apud quam aquam et sanguinem de suo latere fudit, apud quam dato Spiritu sancto claruit multis signis et prodigiis, quod dux esset ipse Dominus in misericordia populo quem redemit, gradientibus in fronte, intransitu maris Rubri tribus millibus hominum, quia ipsa die Pentecostes baptizati sunt in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti (Act. II). Vae tibi, gens perditorum, vae tibi taliter habitanti funiculum maris, quia cum posses trahere ad te funiculum ejusmodi, funiculum distributionis, in qua sorte dividitur terra regni Dei, non solum non attraxisti, verum etiam subeuntibus et trahentibus invidisti. Verbum Domini super vos Chanaan terra Philistinorum, et disperdam te ita ut non sit habitator. Quod terra Philisthiim terra sit Chanaan, nulli dubium est, et quod praesenti loco Chanaan Judaeus sit jam dictum est, et multis Scripturarum testimoniis comprobari solet. Itaque super vos, o Chanaan, et, o terra Philisthiim; super vos, o non Judaei, sed Chananaei; o non terra Hierosolymorum, sed terra Philisthinorum, id est potione cadentium, verbum Domini super vos est, quod ego loquor non in bono sed in malo, non in gratia sed in ira, non in misericordia sed in vindicta. Sequitur enim: Et disperdam te ita ut non sit habitator. Et erit funiculus maris, requies pastorum, et caulae ovium, et erit funiculus eis qui remanserint in domo Juda, ibi pascentur in domibus Ascalonis, ad vesperam requiescent, quia visitabit eos Dominus Deus eorum, et avertet captivitatem eorum. Utrum ita factum sit, ut littera sonat, quod terra Philisthinorum deserta et absque ullo habitatore fuerit, Deus viderit. Disperdam te, inquit, ita ut nullus sit habitator, et in tantam venies vastitatem ut omnes tuae urbes munitissimae sint in ovilia pastorum. Quomodocunque terrae illi quae proprie dicta est terra Philisthinorum contigerit, et terrae Moab, et terrae filiorum Ammon, de quibus postmodum dicturus est: Nos qui scimus signatum fuisse librum (Dan. XII), et clausas visiones prophetarum, sicut nonnullis eorum legimus imperatum, dubitare non debemus sacramenta rerum spiritualium sub rerum corporalium recondita esse nominibus, et cuncta ad Christum applicanda, habentem clavim, ut in Apocalypsi legimus, qui et aperit et nemo claudit, claudit et nemo aperit (Apoc. III), quia cuncta in eo reserantur. Igitur super vos, o terra Chanaan, terra Philisthinorum, id est super vos, o Judaei, verbum Domini est; quia jam semen Chanaan et non Judae terra estis Philisthinorum, id est potione cadentium, ex quo Christo Dei Filio dedistis in escam suam fel, et in siti sua potastis eum aceto (Psal. LXVIII), unde et facta est coram vobis mensa vestra in laqueum, et in retributionem, et in scandalum (ibid.). Te, o terra ejusmodi, disperdam, ait, ita ut non sit habitator. Juxta quod et Psalmista: Fiat, inquit, habitatio eorum deserta, et in tabernaculis eorum non sit qui inhabitet (ibid.). Ita namque factum est: Non est ex vobis, qui habitet in illa terra vestra, vel dominetur in ea. Quid porro fiet de funiculo maris de quo paulo ante dictum est: Vae qui habitatis funiculum maris? Requies erit pastorum, et caulae pecorum. Qui sunt pastores, et quae pecora sive oves? Nimirum pastores illi, quorum princeps ille bonus pastor est, qui posuit animam suam pro ovibus suis (Joan. X). Et illae oves sunt, de quibus idem ait: Et alias oves habeo quae non sunt de hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile, et unus pastor (ibid.) Funiculus maris, quem vos habitatis, o Judaei, id est omne quod habere vel quod vicini videbamini esse sacramento baptismatis Christi, quod inimicos nostros Pharaonem spiritualem, et exercitum ejus operuit, scilicet lex et prophetae, cuncta quae credita sunt vobis eloquia Dei, requies erunt pastoribus istis, et erunt caulae pecorum sicut ovium quam Dominus adduxit. Nonne ita est, o Judaei, imo Chananaei, sive Philisthiim? Oves istae et pastores earum, id est Christiani et doctores eorum in illo tali funiculo quondam vestro nunc requiescunt, quia legem et prophetas vestros scienter legunt. Ille vester funiculus Hebraico quidem sermone consertus, deinde in Graecum ductus et in Latinum reductus, ampla fecit spatia cunctis gentibus, et ecce in spatiis ejus requiescimus, et caulae pecorum, id est lectiones sive meditationes nostrae sunt. Mirum quod vos ipsi caulas nobis ovibus Christi, ne veterascant aut vetustate infirmentur et labescant, jugiter confirmatis, et ad confirmandum nobis materiam validam ubique terrarum subministratis, dum captivi in omnes gentes liberos vestros, imo jam nostros circumfertis, ut quidquid de Christo praedicatur, Graecis et Latinis sive barbaris, praesentes vos cum scriptis vestris palam testificemin: quod non sit novum sive confictum quidquid auribus eorum quasi nova refert vox evangelicae praedicationis. Quod deinde subjungitur, et erit funiculus eis, qui remanserint de domo Juda, cum praecedenti dicto bene perspectum, conjunctionem satius evidenter indicat aliarum, et aliarum ovium in ovile unum. Qui enim sunt, qui remanserunt de domo Juda, vel quid est remanere de domo Juda? Nimirum remanere de domo Juda, hoc est, salvari de eadem gente perditorum, gente Judaica, et qui hoc modo remanserunt vel remanebunt, primi apostoli fuerunt, et qui post ipsos vel per ipsos crediderunt, et illae erunt reliquiae, quae salvae fient, postquam subintraverit plenitudo gentium (Rom. XI). Pulchre ergo ita distinctum, et erit funiculus maris requies pastorum et caulae pecorum, quod recte intelligitur de pastoribus et pecoribus plenitudinis gentium. Ac demum: Et erit funiculus eis qui remanserint de domo Juda, quod nihilominus recte intelligitur de illis reliquiis quae supersunt et supererunt de Israel, in quo contigit caecitas (Rom. XI). Simul de utrisque, de ovibus sive pastoribus partium utrarumque illud intelligendum, quod subjunctum est: Ibi pascentur in domibus Ascalonis, ad vesperam requiescent. Quid est ibi pascentur, nisi in funiculo illo possidebunt? Funiculus namque possessio est, juxta illud: Pars autem Domini populus ejus, Jacob funiculus haereditatis ejus (Deut. XXXIII). Aut certe funiculus dimensio possessionis est, juxta illud: Et ejecit a facie eorum gentes, et sorte divisit eis terram in funiculo distributionis (Psal. LXXVII). Quolibet modo accipias, sensus totius summa est. Ibi pascentur in domibus Ascalonis, ad vesperam requiescent, ac si diceret: In sorte Domini computabuntur, in sinubus Abrahae, Isaac et Jacob collocabuntur, in coelestibus mansionibus quas Ascalon, id est ignis homicida, scilicet Judaica impietas suas esse domos gloriatur. At illi filii regni ejicientur in tenebras exteriores, isti autem venientes ab oriente et occidente, recumbent. in sinubus Abrahae, Isaac et Jacob (Matth. VIII). Unde hoc? Quia visitabit, inquit, eos Dominus Deus eorum, et avertet captivitatem eorum. Quis ille Dominus qui visitabit, nisi ipse qui dixit de his, et de semetipso: Et fiet unum ovile et unus pastor? Ipse namque de visitatione hac dicit in alio propheta: Ecce ego requiram oves meas, et visitabo eas sicut visitat pastor gregem suum (Joan. X) in die quando fuerit in medio ovium suarum dissipatarum (Ezech. XXXIV), etc. usque: Ecce ego judico inter pecus et pecus, arietem et hircum, inter pecus pingue et pecus macilentum (ibid). Duo dicta sunt in illo. Visitabo oves meas, et, judicabo inter pecus et pecus, duo nihilominus in isto, quia visitabit eos Dominus Deus eorum, et avertet captivitatem eorum. Visitabit, subauditur, primo adventu suo, ut sit ipse pastor, et ovem perditam ad gregem suo reportat humero (Luc. XV). Avertet captivitatem eorum, secundo adventu suo, quando judicabit utique inter pecus et pecus (Ezech. XXXIV), et separabit oves ab haedis, dicetque ovibus a dextris: Venite, benedicti, Patris mei, possidete paratum vobis regnum, et haedis a sinistris: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV).