CAPUT II. Quod non minus a Filio quam a Patre procedat Spiritus sanctus, et de eo quod ait Filius:

“Quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit.”

Jam de processione, quia procedit in remissionem peccatorum, pauca dicta sunt et adhuc aliqua dicenda sunt, pro stipulatione veritatis hujus, quod non minus a Filio quam a Patre procedat hic unus idemque spiritus. Dixit enim ipse Filius:

“Si enim non abiero, Paracletus non veniet ad vos; si autem abiero, mittam eum ad vos (Joan. XVI).”

Et de hoc jam dictum est. Restat ut ejusdem Filii dictum pro hoc ipso negotio ad medium deducamus, cui fortiter inniti visi sunt sibi, qui dixerunt, quod a solo Patre, et non etiam a Filio procedat Spiritus sanctus.

“Cum venerit Paracletus, quem ego mittam vobis a Patre, spiritum veritatis, qui a Patre procedit (Joan. XV).”

Ecce, inquiunt, quomodo distinxit, quam diligenter expressit. Nam dixit quidem tantum,

“quem ego mittam vobis,”

sed addidit

“a Patre.”

Sed nec semel dixisse contentus, ne parum expressisse videretur, subjunxit:

“Qui a Patre procedit.”

Itaque ad confirmandum quod aeque a Filio, ut a Patre procedat Spiritus sanctus, parum illis est, quod dixit Filius pluribus in locis:

“ego mittam vobis,”

nisi rationem demus, cur vel quid intendens addiderit,

“qui a Patre procedit.”

Magna plane quaestio, et ad solvendum esset difficilis, si jam constaret et concederemus quod, ubicunque nominatur Pater, una tantum persona debeat intelligi, scilicet Deus Pater unici Filii Jesu Christi. At vero, sicut Apostolus dicit:

“Unus Deus et Pater omnium (Ephes. IV),”

et nos in oratione Dominica dicimus:

“Divina institutione formati: Pater noster, qui es in coelis;”

discrete accipiendum est nomen Patris, ut alias intelligitur Pater omnium filiorum adoptionis, alias Pater unici et consubstantialis Filii. Denique nobis, qui non nati, sed adoptati sumus, Pater est unus idemque trinus Deus, Pater et Filius, et Spiritus sanctus; illi autem qui solus est naturalis Filius, una persona Pater est, et ad illum unicum Filium relative Pater dicitur. Discretionis hujus signum hoc est. In Evangelio est, ubi cum additamento possessivi pronominis dicat hic Filius, Pater meus vel Patris mei; et est ubi dicat, Pater vel Patrem, et a Patre, sicut hic absque additamento hujusce pronominis. Quod si diligenter discreveris, perpulchrum est animadvertisse, quia cum signanter dicit Pater vel Patris, cum propositione hac meus vel mei, ea quae tunc loquitur, longe communionem excellunt nostrae fraternitatis, scilicet et qualia tunc loquitur, nemini nostrum qui per gratiam fratres ejus vel Filii Dei nominamur et sumus, loqui fas, aut licitum sit. Exempli gratia:

“Pater meus, inquit, usque modo operatur;”

quod deinde sequitur,

“et ego operor.”

Et:

“Amen, amen dico vobis, non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem.”

Et subinde:

“Sicut enim Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius, quos vult, vivificat (Joan. V);”

haec et caetera quae sequuntur, cui filiorum dicere unquam licuit aut licebit, nisi huic unico Filio Dei? Ubi vero absque pronomine possessivo dicit, Pater, sic loquitur humiliora de se, ut pene congruant vel imitanda sint parvitati nostrae, cuorum frater dignatur dici vel esse. Exempli gratia:

“Et, sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio (Joan. XIV).”

Humiliora namque sunt haec, et assumptae humanitatis humilitatem, qua sine dubio major est unus Deus Pater, et Filius et Spiritus sanctus sonant ea quae ibidem loquitur, scilicet haec:

“Si diligeretis me, gauderetis utique, quia vado ad Patrem, quia Pater major me est (ibid).”

“Jam non multa loquar vobiscum: Venit enim princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam (ibid.),”

etc. Promptum esset discretionem istam, fere ubique observatam, in Scriptura Evangelii, nisi longum nimis videretur legenti; praesertim cum ex paucis istis commonitus, caetera per semetipsum valeat experiri. Qui etsi cantare consuevit ex persona Filii:

“Rogabo Patrem, et alium Paracletum dabit vobis (Joan. XIV);”

itemque:

“Meus cibus est ut faciam voluntatem Patris mei (Joan. IV),”

sciat evangelistam non scripsisse, meus cibus est ut faciam volutatem Patris mei, sed voluntatem ejus qui misit me; nequo scripsisse rogabo Patrem meum (cum rogare sit naturae inferioris, et rogatio ejus, sacrificium passionis ejus fuerit)

“et ego rogabo Patrem, inquit, et alium Paracletum dabit vobis.”