CAPUT XXII. De azymo.

Cur sancta Romana Ecclesia nunquam in sacrificio fermentum admiserit, non otiose quaeritur, nec inutiliter scitur, maxime quia consuetudini huic tota hactenus Graecia refragatur. Nam de fermento Graeci immolant, et nescio qua auctoritate suffragante (quae procul dubio de authenticis nunquam profecta est Scripturis), tam legalem quam evangelicam Romanae Ecclesiae consuetudinem nimis pertinaciter abhorrent. Veris persaepe rationibus superati sunt, sed Constantinopolitanae sedis arrogantia multarum haeresum genitrix, cedere dedignata est. Leo, IX hujus nominis papa, a B. Petro CXLVIII, per Epistolam ad imperatorem Constantinum scriptam, animum ejus concilians, apocrisiarios suos Hunibertum Silvae candidae episcopum, et Petrum Amalitanorum archiepiscopum, Fridericum quoque VII levitam et cancellarium, Constantinopolim dirigens, multas Graecorum confutavit haereses, qui inter caetera Latinos vocabant Azymitas, et eos nimis persequentes, eorum ecclesias claudebant, et Michaelem patriarcham, a gratia et palatio imperatoris remotum, excommunicationis gladio percussit. Tantis autem haeresibus fermentata est Graecia, ut mirum videri non debeat hoc quod de fermento immolat. Tantae econtra sinceritatis semper fuit sancta Romana Ecclesia, ut cui deest Scripturarum notitia, vel argumentandi facultas, sola illi de azymo contra Graecos sufficere debeat ejus auctoritas. Nam Constantinopolitana non solum haereticos, sed et haeresiarchas protulit multos. Romana vero Ecclesia, super apostolicae fidei petram altius fundata, firmiter stetit, et tam Graeciae quam totius orbis haereticos semper confutavit, et de excelso fidei tribunali data sententia judicavit. Scripturarum tamen suffragia deesse non debent, ne ullam tam sincera auctoritas videatur passa esse jacturam. Quae certius atque commodius peterentur, si vel scripto vel auctore certo constaret, quid rationis super fermentato sibi videantur habere Graeci. Nam Romanae Ecclesiae consuetudo legalibus, propheticis, evangelicis atque apostolicis rationibus consona est. Ferunt tamen quidam, hanc a Graecis fermentati se audivisse rationem, eo quod Maria praegnans de Spiritu sancto facta fuerit, atque ideo per fermentatum signari recte Dominicam incarnationem, et manifestum virginei ventris tumorem. Quicunque ex eis huic innituntur rationi, longius a sanae doctrinae regula absunt, quam si nullas omnino supradictae rei causas redderent. Quid enim ideo fermentatum offerunt, ut impraegnatum et tumidum Mariae significent uterum? Nempe hoc respectu panem sacrificii Mariam, vitium autem panis, id est fermentum Christum ejus filium esse volunt. Haec ratio duabus ex causis evidentibus, infirmata contemnitur. Primo, quia non Mariae, sed Christi solius, qui solus pro nobis crucifixus est, corpus offerre debemus. Secundo, quia fermento, ut aliquid boni significari mereatur, nulla omnino sacrae Scripturae de Veteri aut Novo Testamento auctoritas suffragatur; pulchrius atque rationabilius memoriam Dominicae incarnationis ex sancto Evangelio recognoscimus. Nam quod dixit Dominus de pane quem accepit,

“hoc est corpus meum (Matth. XXVI),”

quoties illa sacrosancta actione iteramus, incarnationem ejus ita nobis reparamus, ut ad hoc non uterum beatae Mariae, sed solam ejus fidem, per quam concepit, necessariam habeamus. Est autem ejus fidei signum altare visibile, sicut recte placet doctoribus Ecclesiae. Igitur cum Dei Verbum per fidem Ecclesiae descendens, panem accipit de signo fidei, quod est altare, renovatur nobis illud quod idem Verbum Dei, per fidem Virginis descendens in uterum ejus, carnem assumpsit. Atque ita incarnationem Dominicam nobis reparamus, non sicut fermentum in pane significante Mariam, sed sicut Dei Verbum in pane Catholicam significante Ecclesiam, in eo quod sicut unus ille panis de multis confectus est granis, sic Ecclesia de multis hominibus una consistit per fidei unitatem. Significari autem pane illo dixi Ecclesiam, non in eo quod offertur et consecratur, sed in eo quod de multis, ut dictum est, granis conficitur. Nam in eo quod consecratur, nec ipsum individuum corpus Domini significat, sed est transfusio in se Dei Verbo per fidem passionis, resurrectionis et ascensionis Domini. Dominus enim non hoc significat, sed,

“hoc est corpus meum,”

inquit. Infirma ergo et merito contemptibilis est supradicta fermenti ratio. At vero azyma tam ex evangelica quam ex legali auctoritate profecta sunt. Nam Dominus et in lege, ubi typicum paschae sacrificium mandavit, fermentum abjici jussit (Exod. XII; Deut. XVI), et in Evangelio, ubi novum sacrificium primus celebravit, azyma nihilominus ipse consecravit. Et ne forte aliter suspiceris, fermentum in domibus Israel tunc non inveniebatur, lege enim Domini sancitum erat. Dum ergo a vetere ad novum sacrificium proficiscens, azyma non reliquit, sed azyma benedixit, fregit, dedit discipulis suis dicens,

“hoc facite in meam commemorationem (Marc. XIV; Luc. XXII),”

nunquid de fermento quidquam dixit aut questus est, quod cogente consuetudine legis fermentum sibi defuerit? Imo qui in lege de azymis jussit, in gratia quod contrarium erat, statuere non debuit. Notandum quippe est, et animo memori retinendum, nullas antiquae legis consuetudines, contrariis supervenientibus ex Evangelio decretis, esse destructas. Sed quae abolitae sunt vel destructae, melioribus non contrariis cesserunt, ut circumcisio baptismo. Nam circumcisio bona quidem, sed baptismus melior. Nec mutabilitate usus est Deus, dum bono praetulit melius, praesertim cum bonum illud irritum fecisset ille populus, sicut ipse Deus improperat illis per prophetam dicentem:

“Et irritum fecistis pactum meum (Malach. II),”

etc. Magis autem praeputium oppositum videtur circumcisioni, scilicet ut habitus privationi. Sed Dominus de praeputio nihil dixit, imo de utroque tacuit,

“quia circumcisio nihil est, praeputium nihil est, ait Apostolus, sed fides quae per dilectionem operatur (Galat. V).”

At vero azymum et fermentum manifeste opposita sunt, ut contraria immediata. Igitur non decebat Deum, ut tanquam sibimet contraria, abjecto azymo de fermento praeciperet de quo ante prohibuerat dicens:

“Non immolabis super fermento sanguinem hostiae tuae (Exod. XXIII).”

Approbat vero Deus azymum, non propter ipsum, sed propter id cujus est signum. Significat quippe sacrificantibus nobis, ut epulemur paschali convivio,

“non in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis (I Cor V).”

Nec ideo rei tam necessariae significatio haec rejicienda est, quia de legis antiquae caeremoniis illam constat esse profectam. Non enim cunctas legis antiquae significativas consuetudines abjecimus (Exod. XII). Adhuc quippe plenariam lunae faciem consideramus, nec unquam in defectu ejus pascha celebramus, et quotidie thus sacrum Domino in odorem suavitatis adolemus, et oleum unctionis sanctum apud nos est (Levit. II; Exod. X), et pro tubis campanas habemus, et multa ejusmodi (Num. X). Nam illa quae significantur, quoniam bona sunt moralia, significationes ipsas omnes quidem lectione, quasdam vero actu quoque celebramus, ut significata ipsa nostris sensibus, opportune importune ingerantur. Quis hoc improbare audeat? De gentibus quoque exemplo apostolorum atque doctorum, solemus auferre, si qua ab aliis probe dicta vel facta sunt, et tanquam captivae mulieris ungnes pilosque superfluos amputare (Deut. XXI), ut ab alienigena falsitate mundata sententia, thalamum veritatis digna sit introire. Nonne ergo familiarius aut justius antiquitatum suarum reminiscitur Ecclesia? quae in Canticis canticorum gloriatur et dicit:

“Omnia poma nova et vetera, dilecte mi, servavi tibi (Cant. VII).”

Igitur azyma non propter hoc abjicienda erant, quia significationis gratia in antiqua lege tradita fuerant, quin potius ideo retinenda, quia quod significant, optimum, et huic tempori gratiae magis congruum est. Significant enim id quod apostolica tuba probabiliter sentiendum personat, videlicet ut inter Christum, qui de massa peccatrice carnem sine peccato, tanquam azymum assumpsit de fermentato, et Christianum populum ita nequitiae et malitiae nihil intersit, quomodo in azymo pane cum fermento, et aqua nihil veteris massae aut alienae confectionis intervenit (I Cor. V). Aqua namque populum significat, juxta illud:

“Beati qui seminatis super aquas (Isa. XXXII).”

Frumento autem significari Christum, nullo melius quam ipso auctore probamus, qui seipsum mortificandum infidelitate Judaeorum, multiplicandum fide populorum, figurate praedicans:

“Nisi, inquit, granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet; si autem mortuum fuerit, multum fructum affert (Joan. XV).”

Aqua frumento mista sine fermento, simplices debere esse significat populos, Christo per fidem conjunctos. Cum ergo monimentum sit sinceritatis et veritatis ejus, in cujus azymis nos epulari hortatur Apostolus expurgato veteri fermento (I Cor. V), ut simus nova conspersio, jure inter utilia legis antiquae signa, reservata sunt azyma, auctore magno pontifice Christo, et per succedentem sibi beatum Petrum, Romanae Ecclesiae fideliter delegata. Quae beata, quod in fundamento suo petram illam excepit, quam in suo veritas ore laudavit et beatificavit (Matth. XVI), tali structura super illam aedificata est, ut contra omnes haereses perstaret murus inexpugnabilis. Et quacunque mundi ex parte periclitata fides ad illam confugit,

“mille clypeos ex ea, omnemque armaturam fortium (Cant. IV),”

qua se defenderet, pendentem et praeparatam invenit.