|
Sequitur: Haec dicit Dominus exercituum. Zelatus sum Sion zelo magno, et
indignatione magna zelatus sum eam. Haec dicit Dominus exercituum:
Reversus sum ad Sion, et habitabo in medio Hierusalem et vocabitur
Hierusalem civitas veritatis, et mons Domini exercituum, mons
sanctificatus. Haec dicit Dominus exercituum: Adhuc habitabunt senes et
anus in plateis Hierusalem, et viri baculus in manu ejus prae
multitudine dierum. Hactenus quasi ridendo et subsannando loquebatur,
juxta quod Sapientia talibus dicit: Ego quoque in interitu vestro
ridebo, et subsannabo cum vobis id quod timebatis advenerit (Prov. I),
nunc deposito risu et subsannatione semota, gloriosa dicit de te, o Sion
civitas Dei, cujus pars non vilis aut parva erat illa quae tunc
reaedificabatur Hierusalem terrestris, secundum electionem, quae de
gente illa erat assumenda, maximeque propter implendam promissionem
exinde nascituri et regnaturi in te Christi regis aeterni Zelatus sum,
ait, Sion zelo magno. Zelus Domini bonus est diligere homines, et odisse
hominum vitia. Quo contra zelus diaboli malus est odisse homines, et
amare hominum vitia. Hinc erat illud, quod idem Dominus ut iniquitates
compesceret, captivitati tradiderat homines, et civitas Sion cum templo
igne conflagrata est. Magnus hic utique exstitit angelus, non parcere
suo templo et propriae civitati, non pepercisse genti, apud quam solam
erat notitia nominis sui. Et non est, ait Hieremias, recordatus scabelli
pedum suorum in die furoris sui (Thren. I). Zelo zelatus sum, ait, Sion
zelo magno. Verum hoc dicere superioribus quoque temporibus potuit,
zelatus sum populo meo zelo meo, quoties, ut ait Psalmista, iratus est
in furore in populo suo, et tradidit eos in manus gentium, et dominati
sunt eorum qui oderunt eos (Psal. CV), scilicet Mesopotamii et Moabitae,
Chanaaei, et Madianitae, et filii Ammon et Philistiim. Potuit, inquam,
tunc etiam dicere: Zelatus sum zelo magno, quia videlicet sub illis
quoque hostibus vehementer afflixit eos. At vero tempore illo, de quo
hic sermo est, amplius fecerat, quia non in terra sua consistentes,
servierant Babyloniis, sed desolata et posita in desertum terra
desiderabili, tenti fuerunt per septuaginta annos in Babylone captivi.
Recte ergo non contentus dixisse, Zelatus sum Sion zelo magno, addidit,
et indignatione magna zelatus sum eam. Et est sensus: Non solum taliter
zelatus sum, ut eos servituti subjicerent adversae gentes, quod saepe
factum est, sed, addita cum zelo indignatione magna, terram quoque et
locum nomine meo sanctificatum illis abstuli et igni Babylonico tradidi,
quod hactenus factum non est. Quare? Videlicet, quia non solum ut olim
me derelinquentes, deos alienos coluerunt, verum etiam prophetas
occiderunt, et multum sanguinem innocentem effuderunt. Zelus ille magnus
et indignatio magna per justum venit judicium. At nunc idem Dominus
exercitum haec dicit, subauditur, quae misericordiae sunt, memor, quod
juravit in sancto suo locutus David: Visitabo in virga iniquitates
eorum, et in verberibus peccata eorum, misericordiam autem non dispergam
ab eo (Psal. LXXXVIII). Reversus sum ad Sion, videlicet in eo, ut iterum
aedificetur ipsa civitas et templum reaedificatum est. Postmodum veniam
et habitabo in medio Hierusalem, scilicet homo factus, ita ut ipsa
Hierusalem, et omnis qui legem et verbum Domini, quod de ipsa exibit,
non incredulus audierit, dicat et veraciter dicere possit, quia Verbum
caro factum est et habitavit in nobis, et vidimus gloriam quasi
unigeniti a Patre, plenum gratiae et veritatis (Joan. I). Perinde et
vocabitur, ait, Hierusalem civitas veritatis, videlicet pro parte
electorum, prophetarum, atque apostolorum et omnium justorum, qui ex
illa gente fuerunt, vel sunt, vel erunt, quorum de carne homo factus,
habitabo in medio Hierusalem, unde et ipsa vocabitur et erit civitas
veritatis, id est civitas vel terra, unde veritas oriri dignata sit,
juxta quod Psalmista praedixit: Veritas de terra orta est, et justitia
de coelo prospexit (Psal. LXXXIV). Recte igitur vocabitur civitas
veritatis et mons Domini exercituum, mons sanctificatus, de quo
videlicet monte multa in prophetis dicta sunt, ut est illud apud Isaiam
sive Michaeam. Venite, ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei
Jacob (Isa. II; Mich. IV), etc. Porro haec promissa spiritualia sunt, et
spiritualibus conveniunt, ac desiderabilia sunt. Illi autem ad quos
sermo fiebat carnales erant et carnalia desiderabant, sicut jam
demonstratum est ex illa ipsorum interrogatione, nunquid flendum mihi
est, vel sanctificare me debeo, sicut feci jam multis annis? Putabant
enim, nullam sibi jam esse causam fletus vel jejunii; solo contenti
gaudio temporali, quod videbant, soluta captivitate, terrenam civitatem
et templum reaedificari. Condescendens ergo carnalibus, sermo divinus,
et quasi cum pueris ut eos mulceat balbutiens pater grandaevus: Adhuc,
inquit, habitabant senes et anus in plateis Hierusalem, et viri baculus
in manu prae multitudine dierum, et plateae civitatis implebuntur
infantibus et puellis ludentibus in plateis ejus. Haec namque dicta
plenam fore et integram civitatis restitutionem, pulchre personant atque
denuntiant, quam illi multum desiderabant, propter quam multum
desiderabant, propter cujus destitutionem jejunaverant et fleverant.
Sequitur: Haec dicit Dominus exercituum: Si difficile videbitur in
oculis reliquiarum populi hujus in diebus illis, nunquid in oculis meis
difficile erit? Perspicuum est, illos tales fuisse, qualibus oportuerit
de terrenis et temporalibus bonis blandiri, qualibus non jam deberent
spiritualia vel coelestia praedicari. Nam, ut quodam loco ipse dicit: Si
terrena dixi vobis et non creditis, quomodo si dixero vobis coelestia
credetis? (Joan. III.) Similiter hic, quoniam difficile videbatur in
oculis eorum, ut fieret sicut dixerat, adhuc habitabunt senes et anus in
plateis Hierusalem, etc. Dicere convenit ei, qui nusquam inconvenientia
dicit: Si difficile videtur vobis, posse fieri haec terrena ut habitent
senes et anus in plateis Hierusalem, et viri baculus in manu ejus, prae
multitudine dierum, et plateae civitatis impleantur infantibus et
puellis ludentibus, quae omnia terrena sunt, quanto magis difficile
videbitur si dixero vobis spiritualia sive coelestia, quae eadem
civitate proventura sunt! Verumtamen quodcunque illud sit quod dixi sive
dicam vobis, quantumvis difficile videatur in oculis vestris, in oculis
meis nequaquam difficile erit. Haec dicit Dominus exercituum: Ecce ego
salvabo populum meum de terra orientis et de terra occasus solis, et
adducam eos, et habitabunt in medio Hierusalem, et erunt mihi in
populum, et ego ero eis in Deum, in veritate et justitia. Haec dicit
Dominus exercituum: Confortentur manus vestrae, qui auditis in diebus
his sermones istos per os prophetarum, in die qua fundata est domus
Domini exercituum, ut templum aedificaretur. Siquidem ante dies illos
merces hominum non erat, nec merces jumentorum erat, neque introeunti et
exeunti erat pax prae tribulatione, et dimissi homines unumquemque
contra proximum suum. Nunc autem non juxta priores dies ego faciam
reliquiis populi hujus, dicit Dominus exercituum, sed semen pacis erit.
Vinea dabit fructum suum, et terra dabit germen suum, et coeli dabunt
rorem suum, et possidere faciam reliquias populi hujus universa haec. Et
erit, sicut eratis maledictio in gentibus, domus Juda et domus Israel,
sic salvabo vos, et eritis benedictio. Nolite timere, confortentur manus
vestrae, quia haec dicit Dominus exercituum: sicut cogitavi ut
affligerem vos, cum ad iracundiam me provocassent patres vestri, dicit
Dominus, et non sum misertus, sic conversus cogitavi in diebus istis, ut
benefaciam Hierusalem et domui Juda. Nolite timere. Haec sunt ergo
verba, quae facietis. Loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo.
Veritatem et judicium pacis judicate in portis vestris, et unusquisque
malum contra proximum suum, ne cogitetis in cordibus vestris, et
juramentum mendax ne diligatis. Omnia enim haec sunt quae odivi, dicit
Dominus. Cuncta haec ut dicuntur, recte simpliciter intelliguntur, nec
opus est propter mysticos sive allegoricos sensus digressionem facere ab
illius temporis statu, quo propheta ad populum Domino mandante
loquebatur. Hoc maxime et ante omnia sciendum est, quod omnis consolatio
sive exhortatio haec in Christum tendat, ad Christi adventum respiciat,
nec propter aliud Spiritui sancto, qui haec sine dubio per os prophetae
loquebatur, curae fuerit de reaedificanda et rursus habitanda sive
implenda terra, et civitate illa, nisi propter eumdem Christum, quatenus
esset unde nasceretur, juxta fidele Dei promissum. Neque enim aliunde,
sed de gente illa, de semine Abrahae, de domo et familia David nasci
oportebat illum. Expediebat igitur promissis et blandimentis
consolatoriis animari, et benevolum reddi populum ad habitandum in loco
illo, ad reaedificandum et reformandum terrae vel civitatis statum
pristinum, templo jam reaedificato, ad quod venturus, juxta alium
prophetam, esset idem Dominator Dominus. Verumtamen quod hic de templo
manufacto in parte, in una gente, imo in parvis unius gentis reliquiis
dictum est, hoc idem de templo non manufacto Dominici corporis in
universitate (Malach. III), in toto humano genere veraciter dici potest.
Ante dies illos, inquit, antequam fundaretur domus Domini, merces
hominum non erat, nec merces jumentorum erat, id est omnis labor vester
irritus fuit, et tam homines quam jumenta in agricultura, in
mercimoniis, operibusque diversis cassis conatibus frustrabantur. Neque
introeunti, ait, et exeunti, erat pax prae tribulatione, et dimisit
omnes homines, quemque contra proximum suum. Quod est dicere, foris
adversarii, domi erat seditio, et ubique tristitia ob bellorum
frequentiam, et insidias domesticas, dum nec frater fratri exhibet
fidem, et omnis est inimica propinquitas. Nonne itidem verum, imo magis
verum est, quod antequam fundaretur templum Dominici corporis, antequam
Deus homo fieret ex utero Virginis, nullum erat pretium generis humani?
Revera neque hominum, id est Judaeorum, neque jumentorum, id est
gentilium ullum erat pretium. Non enim erat pax introeunti et exeunti,
id est nascenti et morienti prae tribulatione, subauditur peccati, quia
cum peccato omnis homo introiens in hunc mundum nascendo, cum peccato
exibat moriendo, videlicet nondum pariete inimicitiarum soluto (Ephes.
II). Quo enim pretio redimeretur saltem homo, id est Judaeus? Nunquid
pretio sanguinis hircorum, aut vitulorum? (Hebr. IX.) Ergo non erat pax,
non erat remissio peccatorum, et dimisi, ait, homines, unumquemque
contra proximum suum, utpote habentes semen et concordiae spiritum: Nunc
autem non juxta priores dies ego faciam. Sed quid? Semen pacis erit,
nimirum secundum illud Evangelium: Pacem relinquo vobis, pacem meam do
vobis (Joan. XIV), quae pax non alia debet intelligi, quam reconciliatio
Dei et hominum, non alia quam remissio peccatorum, quam tunc ipse, dum
diceret haec faciebat, per sanguinem suum; haec animadvertens, quis non
leve reputat, quod subinde dicit, et erit, sicut eratis maledictio in
gentibus, domus Juda et domus Israel, sic salvabo vos et eritis
benedictio. Nam qui tunc erat maledictio, ita ut diceretur, vel dici
posset tale quippiam ei, quem perire quis vellet, sic tibi eveniat
quomodo evenit miserabili populo, qui terra sua in desertum redacta, et
civitate Hierusalem cremata igne, captivus abductus est, ipse idem
populus nunc est benedictio per Christum semen pacis, ut ante dictum
est, quia in ipso benedicentur omnes gentes. Ad hoc ipsum pertinet, hoc
quoque quod protinus dicit: Sicut cogitavi ut affligerem vos, cum ad
iracundiam provocassent me patres, dicit Dominus exercituum, et non sum
misertus: sic conversus cogitavi in diebus istis, ut benefaciam
Hierusalem et domui Juda. Nam revera ad iracundiam provocaverunt Dominum
patres nostri Adam et Eva, non solum transgrediendo praeceptum, verum
etiam defendendo peccatum (Genes. XXII), et propter hoc cogitavit ut
affligeret nos, et modo quodam non est misertus, quatenus alio modo
melius misereretur. Emisit enim eos de paradiso mortis et muletarum
misertus sententiis oneratos. Sed sicut cogitavi tunc ut affligerem vos,
sic, inquit, conversus cogitavi in diebus istis ut benefaciam, scilicet
per templum vel propter templum meum non manufactum, quia sicut illud
per mortem solutum, post triduum excitatum est, ita et vos omnes
resurgere faciam. Nescio qualiter evenit, ut pene mihi invito accidit,
diversum ab eo, quod supra dixi: siquidem de his verbis propheticis
dixi, quia cuncta ut dicuntur, ita simpliciter recte intelliguntur, nec
opus est propter mysticos sive allegoricos sensus digressionem facere ab
statu illius temporis quo haec dicebantur. Et quidem illud dixi studio
vitandi fastidii, sed mysteriorum nota suavitas, cursum sermonis
improvisum odore suo intrinsecus traxit, et apud se paulisper detinuit.
Quoniam ergo caetera perstrinxit, cur omittat initium praesentis
capituli, quo dixerat Dominus: Ecce ego salvabo populum meum de terra
orientis, et et de terra occasus solis, et adducam eos. Et habitabunt in
medio Hierusalem et erunt mihi in populum et ego ero eis in Deum in
veritate et justitia. Denique et si tempore illo, ubi templum per manus
Zorobabel, et murus civitatis per Nehemiam restauratus est, populum suum
salvavit Dominus, salus ista non tanta exstitit, ut digna esse possit
tantis oris Domini declamationibus. Verum ubi conditum est templum jam
dictum, templum dominici corporis non manufactum, tunc et ex eo
veraciter de terra orientis, et de terra occasus solis salvatur populus
Domini. Multi enim veniunt ab oriente et ab occidente et recumbunt in
sinu Abrahae (Matth. VIII), quod utique est adduci et habitare in medio
Hierusalem, et sunt Domino in populum, et ipse est, et erit eis in Deum
in veritate et justitia, id est, in Christo, qui est ipsa veritas, et
justitiae via, et vita aeterna (Joan. XIV). Sed jam quid tandem de
jejunio interrogatus, post haec Dominus responderit audiamus: Et factum
est verbum Domini exercituum ad me, dicens: Haec dicit Dominus
exercituum: Jejunium quarti, et jejunium quinti, et jejunium septimi, et
jejunium decimi erit domui Juda in gaudium et laetitiam, et in
solemnitates praeclaras. Veritatem tantum et pacem diligite, dicit
Dominus exercituum. Ad id quod supra Sarasar et Ragomelech per legatos
quaesierant, utrum in mense quinto jejunare deberent, an post
aedificationem templi finire jejunium, luctumque deponere, multis in
medio positis quae facerent, quae sperarent, haec Dominus, per
prophetam, respondit. Et illi quidem de uno interrogaverunt jejunio
mensis quinti, Dominus autem respondens, de caeteris quoque jejuniis
suam sententiam deprompsit, de jejunio quarti, de jejunio quinti, de
jejunio septimi, de jejunio decimi. Erat autem jejunium quarti mensis,
qui apud Latinos vocatur Julius, die septima decima ejusdem mensis,
quando descendens Moses de monte Sina, tabulas legis abjecit (Exod.
XXXII), atque confregit, et juxta Hieremiam muri primum rupti sunt
civitatis (Jer. LII). In quinto mense, qui apud nos appellatur Augustus,
cum propter exploratores terrae sanctae seditio orta esset in populo,
jussi sunt montem non ascendere, sed per quadraginta annos longis a
terra sancta circuire dispendiis, ut exceptis duobus, Celeph et Josue,
omnes in solitudine caderent (Num. XIV). In hoc mense et a
Nabuchodonosor templum Hierosolymis incensum est, atque destructum, et
populus in captivitatem abductus (IV Reg. ult.). In septimo, qui apud
nos appellatur October, occisus est Godolias, et Judae tribus ac
Hierusalem reliquiae dissipatae (Jer. XLI). Mense decimo qui apud nos
Januarius dicitur, Ezechiel in captivitate positus, audivit et cunctus
populus captivorum, quinto mense templum esse subversum, quod plenissime
in eodem propheta cognoscimus (Ezech. XXIV). Haec igitur jejunia propter
causas tristes ac flebiles merito jejunabant, sed jejunandi scientiam
non habebant, quippe qui unum ex his, scilicet jejunium quinti jam non
observandum esse volebant, quoniam captivitatem solutam, et templum
videbant reaedificatum. Porro, Dominus non usquequo templum
reaedificaretur, sed usquequo deleretur peccatum, et finem acciperet
praevaricatio, volebat observari jejunium, hoc est, quod praemisso,
jejunium quarti, et jejunium quinti, et jejunium septimi, et jejunium
decimi erit domui Juda in gaudium et laetitiam, et in solemnitates
praeclaras, continuo subjunxit: Usquequo venient populi, et habitabunt
in civitatibus multis, et vadent habitatores, unus ad alterum dicentes:
Eamus et deprecemur faciem Domini, et quaeramus Dominum exercituum.
Vadam etiam ego, et venient populi multi, et gentes robustae ad
quaerendum Dominum exercituum in Hierusalem, ad deprecandum faciem
Domini. Haec dicit Dominus exercituum: In diebus illis, in quibus
apprehendent decem homines ex omnibus linguis gentium, et apprehendent
fimbriam viri Judaei, dicentes: Ibimus vobiscum. Audivimus enim, quoniam
Deus vobiscum est. Quid aliud est hoc dicere, nisi usquequo veniat qui
mittendus est, et ipse erit exspectatio gentium? Neque enim ante, sed
quando ex quo ille venit, venerunt, et veniunt populi, et habitaverunt
atque habitant in civitatibus multis, id est in ecclesiis multis, et ex
eo vadunt habitatores civitatum ejusmodi, unus ad alterum dicentes:
Eamus et deprecemur faciem Domini, et quaeramus Dominum exercituum, quod
dicere nimirum est annuntiare Christi Evangelium, et exhortare atque
aedificare alterutrum, atque hoc modo dum unus dicit, eamus, et alter
respondet, vadam etiam ego, veniunt, et usque in finem saeculi venire
non desinunt populi multi, et gentes robustae ad quaerendum Dominum
exercituum in Hierusalem, ad deprecandum faciem Domini. Ex abundanti est
astruere sive demonstrare, quod in illam quoque terrenam Hierusalem, ubi
Dominus exercituum in terra visus, et cum hominibus conversatus est
(Baruch. III), unde post mortem Christi, atque resurrectionem salus
processit, sicut alibi scriptum est, quia de Sion exibit lex et verbum
Domini de Hierusalem (Isa. II), in illam, inquam, Hierusalem terrenam,
ubi est sepulcrum ejus gloriosum, vadunt populi multi ad quaerendum
Dominum, ad deprecandum faciem Domini. Illam potius Hierusalem hic
intelligere placet, quam Psalmista pulchre exprimens: Hierusalem,
inquit, quae aedificatur ut civitas, cujus participatio ejus in idipsum.
Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini; testimonium Israel ad
confitendum nomini Domini (Psal. CXXI). Usquequo istud fiat, usque dum
istud proveniat? Jejunium, ait, quarti, et jejunium quinti, et jejunium
septimi, et jejunium decimi erit domui Juda in gaudium et laetitiam, et
in solemnitates praeclaras. Quomodo in gaudium et laetitiam et in
solemnitates praeclaras? Videlicet non jejunando cum tristitia, sicut
jejunant hypocritae tristes, non, inquam, cum tristitia, sed cum
laetitia, juxta illud: Tu autem cum jejunas, unge caput tuum, et faciem
tuam lava (Matth. VI), et caetera. Ibi enim est solemnitas praeclara,
ubi est intentio jucunda desiderantis, ut soli Domino placeat, hoc ipsum
quod jejunat. Quid ergo inquis? Cum venerit illud tempus, de quo dicis,
usquequo venient populi, non erit jejunandum in mensibus illis? Non
utique exiget Dominus, imo prohibebit illa jejunia vetustatis. Nonne hoc
ipsum habet veritas Evangelii? Tunc, inquit, accesserunt ad eum
discipuli Joannis, dicentes: Quare nos et Pharisaei jejunamus
frequenter, discipuli autem tui non jejunant? Et ait illis Jesus:
Nunquid possunt filii sponsi lugere, quandiu cum illis est sponsus?
Venient autem dies cum auferetur ab eis, et tunc jejunabunt (Matth. IX).
Itaque causa jejunii absentia sponsi est, et usquequo veniret, usque dum
nasceretur, et praesens adesset, jejunandum erat, et quandiu praesens
fuit, jejunare non debuerunt discipuli ejus, filii sponsi, sive filii
nuptiarum, ut alius evangelista scripsit (Marc. II), et rursus quando et
ex quo ablatus est eis, recte jejunant usquequo cum illo sint. Dicet
aliquis: Ergo Joannes de filiis sponsi non erat, qui jejunabat? Plane et
intimus sponsi amicus erat, sed usque ad tempus illud, cujus evangelista
describens actus, et erat, inquit, Joannes vestitus cameli pilis, et
locustas et mel sylvestre edebat (Marc. I). Sponsum eumdem non viderat,
et venisse quidem illum noverat, sed eumdem facie nesciebat.
|
|