CAPUT XI. De prima illarum grammatica et partibus ejus, quod ita illis utatur sancta Scriptura, ut ne fabulam quidem praetereat, et quod prius habuerit ea, quae se Graeci auctores invenisse gloriantur.

Prima liberalium artium grammatica, id est loquendi peritia sic adest primumque adfuit in sancta Scriptura sive sapientia Dei, ut primordia ejusdem artis, id est litteras communes quas librarii sequerentur, quarum disciplina velut quaedam grammaticae artis infantia est, Hebraeos cum lege Domini per Moysen accepisse non dubium sit. Divisiones quoque grammaticae artis, quae a quibusdam triginta dinumerantur, id est partes orationis octo, vocem articulatam, syllabam, pedes, accentus, posituram, notam, orthographiam, analogiam, etymologiam, glossam, differentiam, barbarismum, soloecismum, vitia, metaplasmum, schemata, tropos, prosam, metra, fabulas, historiam describere ac distinguere praesentis negotii non est, verumtamen haec in illa contineri vel observari usque adeo verum est, ut fabulam quoque non praetereat. Fabulas autem grammatici a fando nominaverunt, quia non sunt res factae, sed tantum loquendo fictae, quae ideo sunt inductae, ut ficto mutorum animalium, vel etiam eorum, quae anima non habent, inter se colloquio, imago quaedam vitae hominum nosceretur. Hac ita ille filius Hierobaal in libro Judicum utitur: Audite me, viri Sychem, ita ut audiat vos Deus. Ierunt ligna ut ungerent super se regem. Dixeruntque olivae: Impera nobis. Quae respondit: Nunquid possum deserere pinguedinem meam, qua et dii utuntur et homines, et venire, ut inter ligna promovear? Dixeruntque ligna ad arborem ficum: Veni, et super nos regnum accipe (Jud. IX), etc. Et in Paralipomenon, cum misisset Amasias rex Juda ad regem Israel, dicens: Veni, videamus nos mutuo, ille remisit nuntios, dicens: Carduus qui est in Libano, misit ad cedrum Libani, dicens: Da filiam tuam filio meo uxorem. Et ecce bestiae, quae erant in silva transierunt, et conculcaverunt carduum (II Par. XXV). Schemata quoque quod nomen Graecum, nos habitum, vel formam, vel figuram recte nominamus, quia per haec quodammodo vestitur et ornatur oratio, cognoscere licet in sancta Scriptura passim reperiri, ut est illud in Psalmo: Fundamenta ejus in montibus sanctis, diligit Dominus portas Sion (Psal. LXXXVI). Hoc schema prolepsis, id est praeoccupatio sive praesumptio dicitur, quando ea quae sequi debent anteponuntur. Ante enim posuit, ejus, dicendo: Fundamenta ejus, et postea, cujus, id est Domini, subjungendo, diligit Dominus. Sic et caetera schemata sive schematis species in sancta Scriptura sparsim inveniuntur. Et quidem gloriantur Graeci talium se figurarum sive troporum fuisse repertores, sed cum sancta Scriptura caeteris Scripturis omnibus non solum auctoritate, quia divina est, vel utilitate, quia ad vitam ducit aeternam, sed et antiquitate praeemineat, non solum vana, sed et falsa haec eorum gloriatio est. Nihilominus et metra, quae ab eo dicuntur, quod certis pedum mensuris atque spatiis terminentur, eadem sancta Scriptura non ignoravit, Psalterium enim lyrici composuere pedes et sancti Job pene totum volumen hexametris constat versibus, dactylo spondeoque currentibus.