CAPUT XXI. Unde ignis tam fortis, aut tam infirmus, sit diabolus et angeli ejus, ut ad poenam illorum sit ignis praeparatus.

Unde autem, aut ignis tam fortis, aut diabolus et angeli ejus tam infirmi, ut igni crucientur, et ignis ad poenam illorum sit praeparatus? simulque et illud quaerendum, ex quo sit eis praeparatus ille ignis aeternus? Ista quaerentes jure contresmicimus, quia vere mirabilis, qui fecit eum, et vere fortis, qui judicat eum Deus. Porro superba malitia vel malitiosa superbia ejus nihil stultius in qua illum comprehendit, qui creavit cum prudens et sapiens Deus. Cum enim dicitur: qui praeparatus est diabolo et angelis ejus, recte subaudimus a constitutione mundi, quod supradictum est de regno iis qui sunt a dextris (Matth. XXV). Potest etiam subaudiri, ante constitutionem mundi, quia videlicet antequam constitueretur hic mundus, vel distingueretur partibus suis, creatus est ignis. Cum enim dicitur: In principio creavit Deus coelum et terram (Gen. I), cum adhuc terra sive arida lateret sub aquis, jam ibi erat ignis in cavernis terrae, vel silicum reconditus venis. Diligentius ergo animadvertendum quia, cum supra dicat: Possidete paratum vobis regnum, non hic ait de igne tantum, qui paratus est, sed qui praeparatus est diabolo et angeli ejus. Quid enim est, praeparatus, nisi ante paratus? Ante videlicet quam crearetur ipse diabolus. Unde tandem ipse diabolus tam infirmus, ut igne materiali crucietur? Nimirum ex natura, ex conditione sua. Sicut enim magni Patres asserere non dubitaverunt, corpus habet aereum, id est ex aere factum. Quando tenebrae erant super faciem abyssi, dixitque Deus: fiat lux. Et facta est lux (ibid.), tunc angelica creatura facta esse intelligitur de tenebris illis, id est de tenebroso et humido aere, quippe qui nondum sole aut ullis illustratus erat luminaribus. Verum pars ejusdem creaturae, vero lumini Deo per humilitatem subjecta meruit fieri vel permanere lux per gratiam ejus, diabolus autem et angeli ejus, quia rebelles luminis exstiterunt, ab illa gratia exciderunt, factique sunt tenebrae, et non lux. Sicut homo propter peccatum audivit quia pulvis es, et in pulverem reverteris (Gen. III), sic diabolus, propter superbiam suam, in istum de quo sumptus est caliginosum aerem detractus est, ut ait apostolus, rudentibus inferni et reservatur in illud, de quo loquimur, judicium cruciandus cum angelis suis (II Petr. II). Itaque angeli nostri quidem comparatione spiritus sunt, qui corpora eorum quanto aer iste terra subtilior est, tanto nostris corporibus subtiliora sunt, sed comparatione Creatoris, qui solus incircumscriptus est spiritus, corpora vel corporei sunt, et, sicut jam dictum est, de aere isto conditi sunt. Porro aer palam est, quia igne corrumpitur, et cum sit humidus siccitatem nimiam ignis non sustinens, validis interdum tempestatibus, id est tonitruum fragoribus fluminumque jactibus disjectus in partes contrarias usque ad periculum viventium conturbatur. Igitur ex natura vel conditione propria, diabolus hoc habet et angeli ejus, ut igne materiali conflagrentur, et tunc verae infirmitatis arguentur, quando fortior ignis invenietur diabolo principe eorum, qui contra principem fortitudinis Deum extollitur, et non erit sicut ignis qui arbitratus est, quod posset esse sicut Deus. Ego vere mirabilis, et vere terribilis Deus spirituum fortissimus, qui sic illum condidit ut tam superbus tam facile humilietur, non manu aut lancea, sine aliquo genere laboriosi certaminis, in quo laboret aut ipse judex, aut quaelibet ex officialibus ejus creatura rationalis, sed solo satis idoneo, satis valente, et sufficiente ministerio ignis, judici ipsi quasi scienter, et libenter ad serviendum assistentis. Ignis enim in conspectu ejus ardebit, et in circuitu ejus tempestas valida (Psal. XLIX). Iratus et fervidus movebitur ignis, Deus autem noster in judicando et disponendo suavis et tranquillus erit. Tunc ille insensatus, pro Deo igne pugnante, dolore victus humiliabitur et deprecabitur, sed non parcam ei, ait, verbis potentibus, et ad deprecandum compositis (Job XLI).