|
[CAP. XIII.]
|
“Ante diem festum Paschae sciens Jesus quia venit hora ejus, ut transeat
ex hoc mundo ad Patrem, cum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem
dilexit eos.”
|
|
Christum Dominum verum Dei Agnum esse, pro salute mundi totius
immolatum, ejusque figuram illum praetulisse agnum, quem in Aegypto
jubente Domino per Moysea, immolavit omnis multitudo filiorum Israel ad
vesperam (Exod. XII), omnis domus Israel, id est, universa quae carnem
comedit, et sanguinem bibit ejusdem veri Agni, sancta catholica
confitetur Ecclesia. Sed et illud non ignorat, diem festum Paschae, quem
populus ille summa celebritate solemnem agebat, commemorationem illius
divini fuisse beneficii, et ob hoc Pascha dictum, quod est transitus, et
Hebraice dicitur phase, quia Dominus super tabernacula filiorum Israel
sanguine agni signata transivit, caesisque primogenitis Aegypti, fecit
eosdem transire per mare Rubrum, Pharaone qui persequebatur eos
submerso, simulque cunctis Aegyptiis. Igitur perspicuum est cur cum
dixisset Evangelista:
|
“Ante diem festum Paschae,”
|
|
statim subjunxerit:
|
“Sciens Jesus, quia venit ejus hora, ut transeat ex hoc mundo ad
Patrem,”
|
|
videlicet ut docili evangelicae veritatis alumno significaret, totum
illud umbraticum veteris Paschae sacrificium ex eo fuisse sanctum, quia
praefigurabat Dominum Jesum pro salute mundi per passionem mortis fore
transiturum ex hoc mundo ad Patrem. Siquidem ante diem festum Paschae,
idem est ac si dixisset: Illo die, quem continuo subsequitur dies festus
Paschae. Erat autem luna primi mensis decima quarta, cujus diei
subsequente vespera, quando luna jam plenissima est, et decima quinta
nobis incipit haberi, agnus, ut jam dictum est, immolabatur, magnis
praefulgentibus mysteriis, non solum quia luna plena erat, sed etiam
quia non nisi post aequinoctium vernum, ex quo jam dies noctem superare
incipit, cum primum occurrisset luna plena, agebatur haec magna
solemnitas. Plena quippe luna, plenitudinem temporis significat, quo jam
multiplicata per praeteritas generationes Ecclesia, redemptionem de
coelo mittendam apud inferos exspectabat; dies autem longior noctem jam
superans, illud designat quia per passionis Christi mysterium contra
tenebras errorum, quae hactenus praevaluerant, nunc versa vice
praevalere inciperet in cunctis gentibus clara veritatis notitia. Sed de
hujusmodi non est modo dicendum per singula.
|
“Sciens ergo, inquit, Jesus, quia venit ejus hora, ut transeat ex hoc
mundo ad Patrem,”
|
|
illa videlicet hora, quam intuens, hic idem evangelista superius
dicebat:
|
“Et nemo in eum misit manus, quia nondum venerat hora ejus (Joan. VII).”
|
|
De qua et ipse Dominus quodam loco dixit:
|
“Tempus meum nondum advenit (ibid.).”
|
|
|
“Cum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem dilexit eos.”
|
|
Hoc multum gratiose dictum est.
|
“Cum, inquit, dilexisset suos,”
|
|
id est eos quos elegerat, ut sui essent ab initio. Nam ne solos
putaremus apostolos, vel solam gentem Israel secundum electionem, de qua
Caiphas supra nesciens prophetaverat, quod Jesus esset moriturus pro
gente (Joan. XI), non ait tantum
sed addidit,
scilicet, ut omnes intelligamus electos, quia profecto non tantum
moriturus erat pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi,
congregaret in unum. Ergo
|
“cum dilexisset suos qui erant in mundo,”
|
|
idem est ac si dixisset: Cum opus magnae dilectionis facere coepisset
erga suos, qui propter originale peccatum ejecti de paradiso
peregrinabantur in hoc mundo. Quomodo autem coeperat diligere suos, et
quem usque in finem dilexit eos? Sic utique jam dilexerat eos, ut de
coelo ad terram descenderit propter eos, et ut qui erat Deus invisibilis
in sinu Patris, homo visibilis, de ventre femineo factus fuerit. Sed non
erat consummata ista dilectio. Nihil enim suis profuisset, quod homo
fuerat factus, si non pro illis etiam pateretur. Siquidem hoc ipse supra
dixit:
|
“Nisi granum frumenti cadens in terram, mortuum fuerit, ipsum solum
manet (Joan. XII),”
|
|
etc. Igitur ut oportebat
id est dilectionem erga illos, eo usque perfecit ultra quod non posset
augeri, videlicet ut animam suam poneret pro illis. Sequitur.
|
“Et coena facta, cum diabolus jam misisset in cor, ut traderet eum Judas
Simonis Iscariotis, sciens quia omnia dedit ei Pater in manus, et quia a
Deo exivit, et ad Deum vadit, surgit a coena, et ponit vestimenta sua.
Et cum accepisset linteum, praecinxit se.”
|
|
Et
|
“deinde mittit aquam in pelvim, et coepit lavare pedes discipulorum, et
extergere linteo quo erat praecinctus.”
|
|
Dicta haec Evangelistae diligentem auditorem, facta Domini nostri Jesu
Christi avidum postulant spectatorem; facta enim ejus haec mira sunt et
perpulchra, quod a coena necdum finita surgit, vestimenta sua ponit,
linteo se praecingit, pedes discipulorum lavat, iterumque recumbens,
docet in habitu Domini et magistri, quid fecerit in habitu minoris ac
ministri. Dicta autem Evangelistae prudentissima, quia causam horum,
quae Dominus sic et sic fecit, pene exposuit, et tamen non omnino
divulgavit, dum praedictis quatuor factorum Domini clausulis, quatuor
itidem ipse praemisit, dum dicit:
|
“Sciens Jesus, quia venit ejus hora, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem,
et sciens, quia ad Deum vadit.”
|
|
Pene, inquam, exposuit, tanquam diceret:
|
“Sciens, quia venit ejus hora, ut transeat,”
|
|
idcirco surrexit, inchoata jam coena, quae ipsum ejus transitum
significabat, Pascha namque manducabat;
|
“et sciens quia a Deo exivit, idcirco ponit vestimenta sua, et sciens
quia omnia dedit ei Pater in manus, idcirco lavat pedes discipulorum; et
sciens quia ad Deum vadit, idcirco postquam lavit pedes eorum, iterum
accepit vestimenta sua, et iterum recubuit.”
|
|
Igitur haec ipsa repetentes, latius explicemus. In finem, inquit,
dilexit eos, et coena facta, subauditur, agere placuit sibi illud, in
quo exprimeret dilectionem suorum, qualiter incoepisset, et qualem ad
finem usque perducturus esset. Hoc, inquam, non solum verbis edicere,
sed et signanter voluit agere, videlicet, ut nunc praesenti magnae
humilitatis schemate, viscera quoque suorum taugeret, et post
resurrectionem suam, quando aperiret illis sensum, ut intelligerent
Scripturas (Luc. XXIV), istud quoque factum illi vulnerata memoria
recolente, profundius intelligerent, et eamdem dilectionem ipsius, cujus
ob significationem talis vel tantus, ipse tali hora vel tempore taliter
egisset:
|
“Et coena jam facta, inquit, cum diabolus jam misisset in cor, ut
traderet eum Judas Simonis Iscariotis.”
|
|
Coena ipsa, quae facta erat, id est, agnus paschalis assus cum azymis
panibus et lactucis agrestibus comedendus, ipsi vero agno causa esse
poterat, ut, sicut postmodum dicendum, in semetipso turbaretur, quia
videlicet passionis suae significationem per tot retro generationes, ab
exitu filiorum Israel de Aegypto, hoc ritu celebratam, nunc in
praesentiarum morte sua compleri oportebat. Hoc enim sciebat coena
facta, sed et illud non ignorabat, quia diabolus jam miserat in cor ut
traderet eum Judas Simonis Iscariotis, qui et pridie abierat ad
Pharisaeos et dixerat.
|
“Quid vultis mihi dare, et ego vobis eum tradam?”
|
|
(Matth. XXVI.) Hoc sciens ipse et illud quoque,
|
“quia omnia dedit ei Pater in manus;”
|
|
omnia, inquam, unde et paulo ante dixerat:
|
“Et ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum (Joan.
XIX),”
|
|
et illud
|
“sciens, quia a Deo exivit,”
|
|
videlicet in eo quod cum in forma Dei esset, semetipsum exinanivit
(Philip. II); et
scilicet ut sedeat ad dexteram majestatis in excelsis, sicut dixit David
de illo in spiritu:
|
“Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis (Psal. CIX).”
|
|
Haec, inquam, et haec sciens surgit a coena, videlicet, ut ineffabilis
opera dilectionis, habitu vel actu significaret admirandae humilitatis.
Quid enim fecit surgens a coena?
|
“Ponit, inquit, vestimenta sua.”
|
|
Quid deinde?
|
“Et cum accepisset linteum praecinxit se. Deinde mittit aquam in pelvim,
et coepit lavare pedes discipulorum, et extergere linteo, quo era:
praecinctus.”
|
|
Magnum quidem et mirum in praesenti est spectaculum, et angelis et
hominibus, quidnam faceret hic et angelorum et hominum Dominus: idem
homo, idemque Deus; idem humilis, idemque altissimus. Verum postquam
cognoverunt discipuli ejus quod ipse esset, id est postquam resurgens a
mortuis, aperuit illis sensum, unde et paulo post dicturus est: Ut cum
factum fuerit,
|
“credatis, quia ego sum;”
|
|
tunc
|
“videntes et intelligentes sic admirati sunt, conturbati sunt, commoti
sunt, et ibi dolores, ut parturientis (Psal. XLVII),”
|
|
quia videlicet intellexerunt quid fecerit, imo quid tali facto
significaverit eis. Hic praecipue dilectus discipulus, qui tunc in eadem
coena supra pectus ejus recubuit (Joan. XXI), intellexit quid, vel ad
quid fecerit eis, quod et nobis innuens sic dixit, sic praelocutus est:
|
“Sciens, quia a Deo exivit, et ad Deum vadit, et quia omnia dedit ei
Pater in manus.”
|
|
Tunc, inquam, intellexerunt, et anima eorum vulnerata charitate sensit;
quomodo dilexisset suos, quomodo propter eos surrexisset de accubitu
suo, de sinu Patris aeterni, de throno incircumscriptae majestati, et
depositis gloriae suae vestimentis, exinanitus a claritate, quam habuit
priusquam mundus fieret, adeo nudus, id est, nostri per omnia similis
absque peccato; inter homines apparuit, ut quomodo typum ejus servus
servorum maledictus Cham patrem suum Noe, nudum jacentem dormire foris
nuntiavit fratribus suis (Gen. IX), sic haeretici Cerinthus et Marcion,
aliique quamplures eumdem Dominum nostrum, nullatenus Deum de Deo ante
saecula natum, sed hominem tantum exstitisse, et ex Maria coepisse
contenderint: maxime pro eo, quia
id est, tribulatione passionis afflictus vera morte, verus esse homo
comprobatus sit: Hoc modo illum suorum pedes lavisse, id est, peccata
emundasse se intellexerunt. In illa namque nuda humilitate passionis
suae, sanguinem et aquam de latere suo fudit (Joan. XIX), unde usque
hodie peccata suorum emundare non desinit. Quare autem solos pedes tunc
lavit, cum secundum exteriorem hominem simul et interiorem, credentes in
se lavet in sanguine suo a peccatis eorum? (Apoc. I.) Videlicet quia
hora illa rem solummodo significare, non etiam agere debuit. Praeterea
idcirco pedes potius quam manus aut caput lavare voluit, quia videlicet
in lavandis pedibus, et affectuosior est gestus humilitatis, et
propinquior, significatio charitatis, qua nos lavat in sanguine suo a
peccatis nostris (ibid.). Denique non solum tunc lavat nos in sanguine
suo, quando quisque nostrum baptizatur, sed et quotidie lavat ab
actualibus peccatis, quando in sancto altari carni ejus communicamus et
sanguini. Ipsa autem peccata, quae non omnino potest effugere vita
humana, quamlibet religiosa, per pulverem pedum solent significari,
verbi gratia, cum ipse Dominus dicat:
|
“In quamcunque domum intraveritis et non susceperint vos, exeuntes in
plateis ejus, dicite: Etiam pulverem, qui adhaesit nobis de civitate
vestra, extergimus in vos (Luc. X).”
|
|
Quod est dicere: Etiam minima peccata, sine quibus non omnino quamvis
sancta mortalitas, vel mortalis sanctitas vitae praesentis transigi
potest, quotidianis remediis palam expurgare, ut non habeant imprudentes
homines, ob quam vitae nostrae reprehensionem videantur sibi quasi
rationabiliter predicationem vestram contemnere. Quas videlicet
peccatorum pene inevitabilium sordes Spiritus sanctus significat, dum in
Canticis canticorum dicente sponso:
|
“Aperi mihi soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea,”
|
|
respondit illa:
|
“Exspoliavi me tunica mea, quomodo rursus induar illa? Lavi pedes meos,
quomodo inquinabo illos?”
|
|
(Cant. III.) Cum enim activae vitae tunicam exuerit, et in secreto
contemplativae vitae lectulo sese anima composuerit, tunc quia minus ea,
quae aguntur in saeculo videt vel audit, quasi jam lotis pedibus, id
est, praeteritis actuum saecularium, abjectis sordibus, terram deinceps
tangere refugit. Quod si animarum utilitas poscit ut exeat, et tanquam
voce sponsi excitata, Evangelio Christi publice inserviat, rursus
pulvere: aliquantulo se sordidari posse non ignorat, et idcirco magis
indiget ut sibi quotidie Christus pedes lavet. Igitur magnum quidem, ut
praedictum est, spectaculum fuit in illo coenaculo, ubi Domino Pascha
paraverant discipuli, quod tantus ille Dominus et magister surrexit a
coena et posuit vestimenta sua, praecinctusque linteo, pedes lavit,
iterumque acceptis vestimentis suis recubuit, et docere coepit; et multo
maximum est quod sicut illic sanctissime ac religiosissime significatum
est, creator angelorum et hominum semetipsum exinanivit, minoratus paulo
minus ab angelis, et in forma servi cinctus est labore et angustia
passionis, ut nos in sanguine suo lavaret a peccatis nostris, et iterum
resurgendo a mortuis, indutus gloria immortalitatis et honore
incorruptionis (Psal. III), recubuit in coelo ad dexteram Patris, et
dato sancto Spiritu fecit nos scire quidnam fecerit nobis. Sequitur:
|
|