|
Rupertus is seu Robertus, cujus Apologiam scribo, in coenobio S.
Laurentii in publico Monte Leodii, seu, ut aliis placet, Leodici, sub
Berengario abbate S. P. N. B. Regulae sese mancipavit. Ibi cum religiose
pietatis exercitiis et sacrae doctrinae studiis totum se daret, in
abbatem monasterii Tuitiensis, seu Divitensis ad Rhenum e regione
Coloniae Agrippinae assumptus est. Floruit ad annum reparatae salutis
millesimum centesimum tricesimum quintum, quo plenus meritis aeternos
beatae vitae fructus apprehendit. Sancti illius abbatis Apologiam duas
in partes sic distribuo.
Pars prima crisim habet Ruperti Operum. Pars altera ipsum ab imputatis
erroribus vindicat.
In parte I quos libros, quo ordine et qua aetate Rupertus scripserit
studiosis ostendo; et perfectum lucubrationum illius elenchum exhibeo.
Ex quo deinde diversi sancti illius doctoris Operum a pluribus, et ab
ipsomet editi catalogi emendantur: tres videlicet, quos ipse Rupertus
conscripsit; unus quem Trithemius dedit; unus quem Reynerus composuit;
unus quem Sixtus Senensis construxit; unus quem Bellarminus adduxit;
unus quem Centuriatores posuerunt, et unus quem in editione ultima
Parisiensi legimus: quibus adjungi possunt a Possevino in Apparatu, a
Valerio Andrea in Bibliothaeca Belgica, a P. Labbe in lib. De script.
eccles. et ab aliis Ruperti librorum editi census ex accuratissimo, quem
ibi damus, pariter corrigendi.
Ibi etiam aliquos venerabilis Ruperti libros in excusis desiderari
lugemus, nempe libellum De diversis Scripturarum sententiis, libellum
solutae Orationis, De statu coenobii S. Laurentii in Monte Leodii, etc.
Carmen Saphicum de eodem. Vitam S. Augustini. Vitam S. Odilae virginis.
Cantus de SS. Theobaldo martyre, Goare et Severo confessoribus. In
libros Regum, de rege David. Annulum, seu Dialogum Christiani et Judaei.
Epistolam Meditatus, ex editione Coloniensii, in qua Commentariis in
Joannis Evangelium praefigitur, aliis editionibus esse restituendam
ibidem monemus.
Sed et ibi quod minus vere Bellarminus dixerit Ruperti Opera
quadringentis circiter annis sine honore et luce jacuisse in tenebris
oblivionis, et ejus errores in causa fuisse cur per id temporis
latuerint, paucis sed certis demonstro
Post haec celebrem de auctore librorum De divinis officiis controversiam
agito. Valeramnum, sive Attembergensem sive Numburgensem, cui Waldensis,
Alanus, Vasques et aliqui alii opus istud adjudicarunt, ab omni jure
dejicio; et uni Ruperto Tuitiensi abbati pluribus titulis certum assero.
Nec enim epistolam,
etc., ab Anselmo scriptam esse probatum ducimus a Joanne Picardo et a
Theophilo Raynaldo, sed magis a Guillelmo S. Theodorici missam habemus;
non ad aliquem ex pluribus Valeramnis quos induximus circa Anselmi et
Ruperti tempora, sed ad Rupertum Sancti Laurentii Leodicensis ea aetate
coenobitam. Nec Joannes Parisiensis ord. Praed, qui circa annum 1304 de
modo quo Christi corpus est in sacramento scripsit determinationem, quam
de integro legi, ullam habet Valeramni alicujus mentionem, ut Vasques
finxit; sed duntaxat praedictam epistolam Anselmi nomine sibi proponit.
Primam hanc Apologiae partem claudimus divinis illustrationibus, quibus
desuper infusam Scripturae sacrae intelligentiam. Rupertus obtinuit. Non
quod tamen obtusioris fuisset ingenii; id enim nullius fidei commentum
esse eorum qui minus accurate de Ruperto scripserunt, indicamus.
Alteram Apologiae partem exordior ab errorum enumeratione quos critici
ex heterodoxis M. Claudius, Albertinus, etc., et ex Catholicis
Bellarminus, Vasquez et alii Ruperto Tuitiensi iniquius affixere:
umbraticam scilicet seu figurativam duntaxat corporis et sanguinis
Christi in altaris sacramento praesentiam. Veram corporis Christi in
mensa Dominica manducationem solummodo per fidem corporis Christi
impanationem, et tandem panis et vini hypostaticam cum Verbo Patris
unionem.
His expositis nostrum Tuitiensem ab omni generatim contra eucharistiae
veritates errore liberum probo; tum ex illustrium scriptorum
testimoniis, quibus Ruperti fidem et eruditionem, omni remota
cujuscunque erroris suspicione, celebrarunt; et prae omnibus Joannis
Coclaei, qui Lutheranorum impugnator acerrimus, ea Ruperti opera hisce
temporibus, quibus in eucharistiae mysterium vehementius invehebantur,
non misisset in publicum nec laudasset, quae Lutheranorum aut
Calvinianorum praedocuissent errores.
Tum ex eo quod in Rupertum frementes aemuli qui ejus scripta legebant,
ut eum in sermone caperent, nullius ex istis erroribus eum uspiam
insimularunt: ea licet tempestate de eucharistiae sacramento ardentiores
et curiosiores moverentur disputationes; quae vel levissimam erroris
umbram, si quae in Ruperti scriptis deprehensa fuisset, diligenter
excussissent.
Postea explicitius ab unoqueque hujusmodi errorum Rupertum vindico. Unde
in sequenti dissertatione,
Rupertum nusquam sensisse aut docuisse in eucharistia non esse corporis
et sanguinis Christi nisi figuram; imo hunc errorem impugnasse et realem
corporis et sanguinis Christi existentiam sub panis et vini speciebus
adversus Berengarianos propugnasse, invictissime demonstro.
Primo ex ipsis Ruperti operibus, nempe ex libris De divinis officiis, in
quibus hunc errorem deprehendere sibi ipsi videntur. Eo enim in opere
exponens illud ferebatur in manibus suis, Rupertus astruit corporis et
sanguinis veritatem in altaris sacramento; quod multa pietate ibi vocat
testimonium humilitatis et charitatis.
Ibi etiam a prioris Testamenti figuris tanquam a signo rei veritatem
discernens Tuitiensis expressissime ponit quod Christus in Veteri
Testamento promissus et praesignatus hic praesentialiter exhibeatur NON
IN UMBRA, SED IN VERITATE, NON IN FIGURA, SED IN RE; ibi et eos objurgat
qui adversus corporis et sanguinis Christi in altari veritatem
obmurmurantes dicebant: Quomodo est?
Ibi docet quod Christus eo Testamento consignat suis haeredibus
thesaurum corporis et sanguinis sui, etc.
Quod sacerdos cum dicit: Pax Domini, etc., hostiae particulam sacro
sanguine demersam immergit. Quod cruce salutata duo presbyteri deferunt
ad altare corpus Dominicum, corpus Domini. Quod sanguis ille quem
sumimus, ad Deum de ore nostro clamat. Quod per cibum corporis et potum
sanguinis sui Christus procurat vitam et incolumitatem animabus
filiorum. Quae profecto nec Berengariani, nec Wiclefistae, nec
Calviniani dicerent.
Secundo ex aliis Ruperti libris catholicam de corporis et sanguinis
Christi veritate sub panis et vini speciebus, illius fidem vindico.
Ex libro sexto in caput VI Joannis, ubi Rupertus Umbraticorum exponit
errorem, quo panem et vinum Christi corpus et sanguinem in altari non
magis esse profitebantur quam fuit manna quod comedit populus Judaeorum,
et aquam quam de petra eductam non solus populus sed et jumenta
biberunt.
Ubi Tuitiensis explicat illud Apostoli: Omnes eamdem escam spiritalem
manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritalem biberunt; et haec omnia
in figuris contigisse declarat, simulque decernit quod figura nusquam
valet, idem quod ipsa res quam figurat, sicut umbra non est idem quod
ipsa rei vel corporis substantia.
Ubi illud Augustini dicentis haec Christi verba: Nisi manducaveritis
carnem Filii hominis, etc., esse figuratam locutionem; sic intelligendum
Rupertus ostendit, ut carnis et sanguinis Christi veritati in
eucharistiae sacramento nihil omnino detrahatur.
Ubi realem hanc et veram corporis et sanguinis Christi sub exteriori
panis et vini specie existentiam firmiter constituit ex verbis Christi
qui signanter dicit:
|
“Hoc est corpus meum quod pro vobis tradetur. Et tu audes dicere aliud
esse quam Christi corpus? Si non est hoc corpus quod pro vobis traditur,
Veritas mentita est sibi.”
|
|
Ibidem noster Tuitiensis ponit quod homo carnalis et animalis carnem
Christi et sanguinem percipere non potest, eo quod nihil de exteriori
panis et vini specie mutetur. Quod jocose infringit a similitudine Mauri
alicujus qui baptismi virtute de filio diaboli fit Dei filius, nihil
mutata exteriori corporis nigredine. Et inter haec dicit Rupertus quod
massa perditorum est corpus diaboli, et Ecclesia corpus Christi; non
illud tamen quod conficitur in altari.
Iterum eo loci apostolicum illud, omnes eamdem escam manducant, quo
Umbratici suum niti errorem putabant, Tuitiensis exponit sensu a
Berengarianis, Wiclefistis et Calvinianis penitus diverso; hoc est juxta
catholicam corporis Christi in altari veritatem.
Iisdem ibi opponit B. Ambrosium docentem quod illud, quod conficimus,
corpus ex Virgine est, etc., quod vera caro est quam accipimus. Opponit
et B. Augustinum haec Psalmistae verba, ferebatur in manibus suis, de
ipso Christi corpore, quod in coena Christus dedit discipulis,
interpretatum.
Tandemque his Christi verbis, Hoc est corpus meum, hic est sanguis meus,
Rupertus nihil addendum, nihil detrahendum judicat.
Et licet ea Christi verba: Ego sum vitis, per similitudinem dicta
intelligantur, ista tamen: Hoc est corpus meum, hic est sanguis meus,
per proprietatem S. doctor ostendit esse intelligenda. Et juxta haec
sincere et catholice profitetur quod panis et vinum, postquam Pater ea
signaverit per manus Ecclesiae, corpus et sanguis Christi sunt.
Modum etiam, quo panis corpus Christi fit quod in cruce pependit, et
vinum sanguis ille fit quem Christus de latere suo fudit, ex divini
Verbi in carne mysterio elucidat Rupertus; et post multa dicit quod
unitas Verbi unum efficit corpus Christi, ut illud quod tunc in cruce
pependit, et istud quod Ecclesiae fides ore sacro conficit, unum corpus
sit, una, inquam, caro, et unus sanguis sit.
Illud autem quod ex Augustini sententiis est, videlicet quod manducare
carnem et bibere Christi sanguinem sit in fidei unitate manere, Rupertus
sic admisit, ut tamen realem corporis illius manducationem nullatenus
excludi sustineat; imo firmius asserat quod panis semel consecratus
nunquam postea Christi caro esse desinit; et quod ut viventibus, a
quibus manducatur, vitam det aeternam, panem in carnem suam transmutat.
Denique ex adjunctis ab ipsomet Christo dicente: Hoc est corpus meum,
quod pro vobis tradetur; hic est sanguis meus qui pro multis effundetur,
eo in libro indubitanter fatetur non corpus quodlibet, non corpus
Christi quod est Ecclesia, sed illud corpus Domini, quod pro nobis
traditum est, nos manducare; et illum sanguinem qui pro nobis fusus est,
nos bibere.
In subsequenti libello eosdem obmurmurantes et dicentes: Si non
figurate, sed re vera panis iste Christus est, quotidie Christus
patitur, et toties moritur, quoties panis iste in commemorationem
frangitur, Rupertus comprimit exemplo Abrahae immolantis Isaac in
ariete, dato tamen figurae et veritatis discrimine.
Porro haec quae Umbratici objiciebant Apostoli verba, caro non prodest
quidquam, spiritus est qui vivificat, Tuitiensis sic interpretatur ut
Christi caro non sola, seu mortua, more carnis brutorum, sed cum spiritu
suo manducetur, nec exanimem carnem aut sanguinem reputemus in pane aut
calice.
Disjectis hisce Umbraticorum objectis Rupertus intrepidus ait, quod in
altari verum Christi corpus immolatur, frangitur et manducatur. Et hunc
librum, quem in eucharisticae veritatis adversus haereticos defensione
susceperat, ista confessione concludit:
|
“Quantum potuimus adjuvante Deo, verum et vivum Agnum Dei esse suomet ex
balatu, id est ex ipsiusmet Christi verbis, comprobare curavimus.”
|
|
Ista Ruperti ex libris in Joannem postquam adduxi, quibus liquido
constat quam catholice tenuerit ipse et docuerit corporis et sanguinis
Christi in eucharistiae sacramento veritatem, protuli ejusdem epistolam
quae incipit, Meditatus, et in editione Coloniensi legitur.
In ea Berengarianorum haeresim eam fuisse declarat quae in altaris
mysterio figuram duntaxat vel signum aut imaginem corporis et sanguinis
Christi esse crederet. Declarat quod sua aetate hunc errorem fere nemo
palam profiteri aut defendere auderet.
Declarat quod universa sciret Ecclesia in hoc sacramento verum corpus et
verum Christi sanguinem esse; et quod pro ista veritate libris suis in
Joannem, quibus haec epistola praemitti solet, totus decertaverit.
In ea expresse docet quod eucharisticum illud sacramentum tribus modis
Christi corpus et sanguis est, nomine videlicet, re atque effectu;
quarto autem, specie scilicet exteriori, differt.
Ex libro De operibus Spiritus sancti eamdem omnino distinctionem attuli,
qua falsi convinco commentum M. Claudii, ex Ruperto corporis et
sanguinis Christi nomen tantum et effectum seu virtutem in eucharistiae
sacramento a sanctis Patribus intelligi, nulla fide arguentis. Praeterea
noster Tuitiensis fallacibus diaboli pollicitis, si comederitis, eritis
sicut dii, ea Christi promissa: Qui manducat hunc panem, vivet in
aeternum, opponit, et cibum illum vocat cibum vitae, cibum et potum
veraciter communicandae divinitatis, effectivam carnem et sanguinem
Christi.
Scribit insuper munus hoc quod offertur esse sacrificium verum, sanctum
et immaculatum, corpus vivificum, et sanguinem verum fratris cui
reconciliatus es.
Scribit et quod cum Judas exierit priusquam Novi Testamenti coenam
Christus instituisset, non ei corpus suum, sed intinctam panis buccellam
Christus porrexit.
Quod eucharistiae mysterium magna est fidei tentatio.
Quod ut fidem probaret Deus, exterior panis et vini species remanet.
Quod Christus non qualecunque suum, sed suam carnem et suum sanguinem
dat.
Quod Christus in Coena panem communem accepit, sed benedicendo longe in
aliud quam fuerat transmutavit, ut veraciter diceret: Hoc est corpus
meum, quod pro vobis tradetur. Item vini substantiam accepit, sed ibidem
gratias agendo vel benedicendo (idem gratias agere ac benedicere), sic
in aliud vertit ut diceret Veritas quae non mentitur: Hic est sanguis
meus qui pro multis effundetur.
Quod denique nostrae saluti sufficit, ad usum nostrum confenit Christi
carnem et sanguinem in altaris sacramento non videri oculis carnis, nec
sentiri gustu oris.
Ubi et docet quod Christus praeteritis omnibus electis remissionem
peccatorum et vitam aeternam in cruce operatus est; et in altaris
sacramento etiam omnibus electis, qui post eamdem passionem ad fidem
ejus veniunt, remissionem peccatorum et vitam aeternam conferre non
dubium est.
Alio autem in capite ejusdem libri Rupertus explicat quid sit
sacramentum et quid res sacramenti, et quem intellectum habere debeat
haec Augustini distinctio,
Et ibi rursum verbis diaboli nequiter aequivocantis, verba Christi
veraciter promittentis objicit.
Credatur itaque huic sacramento, ut Rupertus ait, inesse quod non
videtur, videlicet veritas carnis et sanguinis valens efficere nos
concorporales unigenito Filio Dei
Hanc Ruperti fidem tribus obsignamus miraculis corporis Christi, quae ex
ipso enarramus. Et sic ab Umbraticorum figuris Ruperti doctrinam
defendimus.
Secundus error, manducationis nempe corporis Christi per fidem, a
venerabili Ruperto depellitur.
E limine declaramus qui erroris istius nostrum Tuitiensem arguerint.
Et quadruplicem corporis Christi manducationem per fidem distinguimus.
Primam et quartam Ecclesia probat; secundam et tertiam damnat, tum in
eorum sensu qui dicebant Christi corpus non esse in sacramento, nisi dum
actu suspicitur; tum eorum, qui tenebant totum quidem panem in Christi
corpus prece mystica transmutari; sed ab illius speciebus recedere, cum
ab indignis sacramentum percipitur; tum eorum, qui eam panis partem,
quam Deus praenovit, sacrilegis distribuendam fore, non converti in
Christi corpus impie docuerunt.
Hos errores a venerabili Ruperto ut propulsemus, manifestum facimus quod
sanctus hic doctor vere sensit et catholice docuit Christi corpus etiam
ab indignis manducari.
In catholicae istius fidei abbatis Tuitiensis invictissimum argumentum
expressissima adduco catholici hujusce scriptoris verba.
Rupertus enim distinctissime expressit
|
“quod nemo indigne manducare potest, sed nemo indigne manducare debet. ”
|
|
|
“Quod panis semel consecratus nunquam postea virtutem sanctificationis
amittit, aut Christi caro esse desinit: sed non prodest quidquam
indigno. ”
|
|
|
“Quod homo cujus fides sine operibus mortua est, Spiritum qui vivificat
non habet quo ore percipiat; sed terra terram comedit, hoc est Christi
carnem quae de terra nostra est, sine Divinitatis spiritu vivificante. ”
|
|
|
“Quod Christi corpus ab indignis ita suscipitur, ut tamen non sit
obnoxium secessui, contra stercoristas. ”
|
|
|
“Quod plus habet dignus ab indigno, quod huic ad salutem, illi proficit
ad judicium, et illum propter peccata sua divinae virtutis adeps
refugit.”
|
|
Sed et Augustini discernentis sacramentum a re sacramenti sententiam
Rupertus sic exponit, ut non solum a dignis, sed etiam ab indignis vera
Christi caro ore quantumvis sacrilego vere percipiatur, juxta illud
Apostoli: Reus erit corporis et sanguinis Domini.
|
“Neque enim, ut ait Rupertus, indignitas ejus dignitatem tantae
consecrationis evacuare potuit. Sed quia mente, et fide per dilectionem
operante (hic quis non contremiscat), passionem Christi non respicit;
idcirco non effectum consequitur ejusdem sacramenti.”
|
|
His Ruperti fide inconcusse stabilita, unum quod a Bellarmino objicitur,
solvendo diluimus.
Noster Tuitiensis dixit quidem quod
|
“in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini
nihil de sacrificio pervenit,”
|
|
etc.
At Rupertum eadem loqui ostendo quae Augustinus, ubi ait quod qui
discordat a Christo, non manducat carnem ejus nec bibit sanguinem, etsi
tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis quotidie accipit.
Adeo ut manifestus Augustini et Ruperti sensus sit quod ille qui
discordat a Christo, seu in quo fides non est, nullum carnis Christi
fructum percipiat, seu ex Christi carne non reficiatur.
Et quidem eo loci sanctus doctor Tuitiensis multa fidei pietate docet,
quod fidem non habenti quae per dilectionem operatur, Christi corpus in
sacramento neque sanctificatio, nec veritas, nec pax est, sed mors,
perditio, damnatio et judicium.
Eadem fide eademque pietate ex Ruperto dictum posui quod qui panem
invisibilem a corde suo non credendo repellit, Christum occidit, quia
vitam a vivificatione sejungit. Et dentibus mortuum utpote sine spiritu
vivificante laniat corpus sacrificii. Is macrum, hoc est, sine virtutis
adipe, Christi corpus dentibus terit, et hinc fit reus corporis et
sanguinis Domini.
Alterum insuper hujusmodi verborum Ruperti intellectum, nimirum quod qui
Christi corpus in sacramento non credit, illi profecto non aliud nisi
panis et vinum est, in mensa Domini; et non nisi panem, et vinum ea in
fide, seu potius eo in errore, ille sumit de altari.
Et sic Rupertus a manducationis per fidem errore liber exeat.
Ego vero anam Apologiae dissertationem aggredior in qua
Ab impanationis errore
Rupertum Tuitiensem vindico; et eum demonstro sensisse et docuisse veram
panis et vini in corpus et sanguinem Christi conversionem, quam modo
transsubstantiationem vocamus. Catholicam hanc Ruperti doctrinam ex
tribus arguo.
1. Ex explicatissimis Ruperti verbis et sententiis, quibus eam exprimit.
2. Ex perfecta Ruperti cum ecclesiasticis scriptoribus consonantia.
3. Ex genuina, clara et catholica expositione locorum quae in Ruperto
subobscura videntur.
Ad primum ut procedam: ipsamet et quidem expressissima Tuitiensis
abbatis verba, quibus suam hanc declarat fidem et istam defendit
doctrinam, ingenue profero.
Tum ex epistola nuncupatoria librorum in Joannis Evangelium, quos
adversus Berengarianos in eucharisticae veritatis defensionem se
scripsisse testatur. Ubi sic habet:
|
“Credamus fideli Salvatori Deo in eo quod non videmus, scilicet panem et
vinum in veram corporis et sanguinis transiisse substantiam.”
|
|
Tum ex ipsomet sexto libro in Joan., ubi figurationem rejiciens dicit
quod panis in veram corporis Christi substantiam divina virtute
convertitur. Quod panis iste visibilis et vinum, quamvis nihil specie
exteriori mutatum sit, in alium transierint et in illum cibum potumque
conversa sint, qui angelorum victus est.
Quod panis [fit] Christi caro illa quae cruci affixa est; et vinum fit
ille Christi sanguis qui pro multis effusus est. Quod panem terrenum in
carnem suam Verbum transmutat.
Tum ex Ruperti Commentariis in Exodum ubi pluribus in locis iterum docet
panem et vinum fieri, exteriori specie non mutata, tranferri in veram
corporis et sanguinis Christi substantiam.
Et tandem ibi docet quod substantiarum ac specierum creator Deus non
superficietenus inducit, sed efficaciter haec, panem et vinum, in carnem
et sanguinem Christi convertit, permanente licet specie exteriori.
Tum ex catholici illius scriptoris libris (De operibus Spiritus sancti).
Ibi enim aperte declarat quod Christus panem communem accepit; sed
benedicendo longe in aliud quam fuerat transmutavit; ut veraciter
diceret: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Quod panis ille
caro Christi factus sit, quod vinum illud in sanguinem versum sit. De
quo qui dubitat, Judaicae infidelitatis arguitur.
Ex quibus confutamus M. Claudii commentum dicentis nullum proferri posse
illius auctoris testimonium, quo transsubstantiationem docuisse
necessario intelligatur; quasi aliud sit transsubstantiatio quam
substantiae panis et vini in corporis et sanguinis Christi substantiam
transmutatio; quae quot locis a nostro Tuitiensi distinctissime sit
expressa, judicabit lector aequi amans et veri.
Alterum, quo sanctum hunc doctorem ab impanationis errore asserimus, est
perfecta illius cum eucharistica veritate consonantia.
De ista enim panis et vini in Christi corpus et sanguinem conversione,
quam ex ecclesiastica traditione credimus, Rupertum ostendo eadem
prorsus esse locutum quae Tertul., Orig., Greg. Niss., Ambros., Cyril.
Alex., Hesychius, Euthym., Isidor., Beda et alii disseruerunt; imo et
eadem quae, post exortas de eucharistica ista transmutatione
contentiones, Paschasius, Lantfrancus, Guitmundus, Algerus et caeteri
veritatis illius defensores elocuti sunt.
Tertio tandem praemitto hanc Christianae justitiae regulam, qua
Scripturas et scriptores alioquin catholicos quisquis debet
interpretari.
Quae duriora videntur, mitioribus sun emperanda; et quae obscura, ex
evidentibus explicanda sunt.
Ad hanc catholicae veritatis regulam, ea Ruperti verba, quae si durius
vel obscurius accipiantur, impanationis errorem habere nonnullis visa
sunt, clara et catholica expositione illustro.
1. Quam recto sensu noster Tuitiensis dixerit quod in hocce mysterio
Verbum est in pane, ex his ostendo, nimirum quia eucharistiae
sacramentum, ut ex Apostolo et ipso Christo discimus, nomen panis
retinet sicut et speciem exteriorem; et quia ex pane fit. Sic mulier, ex
osse formata, in Scripturis dicitur os; voces enim seu nomina in sensu
distracto nonnunquam supponere vel rudiores dialectici norunt.
2. Quam sano intellectu sanctus abbas scripserit, quod Verbum panem cum
sua carne, vinum jungit cum suo sanguine: quod pani, ac vino medium
interveniens unum efficit sacrificium interjecta expositione planum
facio.
Ibi enim fit patentissimum quod Rupertus, isto et aliis pluribus locis,
nihil aliud docuerit quam quod Verbum panem et vinum jungit cum ea carne
et eo sanguine quae assumpsit ex utero Virginis; ipsa videlicet
transmutando in eam carnem et eum sanquinem, quae cum ista carne et isto
sanguine, quibus se in Virginis sinu hypostatice univit, una caro et
unus sanguis sunt. Et ex divini Verbi unitate quod panem et vinum in
altari sic assumit, ut ea convertat in carnis et sanguinis substantiam,
demonstrat evidenter unitatem carnis et sanguinis, quae ex pane et vino
Spiritus sancti operatio conficit; cum ea carne et illo sanguine, quae
Spiritu sancto obumbrante de purissimis beatae Mariae sanguinibus idem
Verbum Patris sibi efformavit. Cum divini illius Verbi non nisi una caro
et non nisi unus sanguis sit.
Unde et eo sensu dicit quod Verbum pani ac vino, in carnem videlicet et
sanguinem transmutandis, medium interveniens unum efficit sacrificium,
hoc est, ut alibi pluries se explicat, unitas verbi unitatem facit
sacrificii, faciendo scilicet ut caro, quae in altari offertur, et illa
quae in altari consecratur, et illa quae in cruce immolata est, divini
Verbi caro sit, cujus una tantum caro est.
Hunc Ruperti sensum qui assequitur, nullum in tota illius doctrina
deprehendit impanationis vestigium.
Verum et eo loci Rupertum nequaquam sensisse panis substantiam in
sacramento manere ex illis ejus verbis ostendo, quibus ibi ipse declarat
quod praeter visibiles panis species nihil de sacrificio pervenit in
illum qui ore sacrilego sacramentum percipit.
3. Rupertus catholice dixisse probatur, post consecrationem quinarium
crucis signaculum panis et vini imprimi substantiae; nimirum, ut ipse
loquitur, Christo sedenti ad dextram Patris concorporatae, hoc est,
transmutatae in eam Christi carnem quae est una caro cum illa Christi
carne quae sedet a dextris Dei.
4. Noster Tuitiensis, qui tot in paginis scripsit panem et vinum verti,
converti, transmutari, mutari, in illam Christi carnem quae in cruce
appensa est, et in illum Christi sanguinem qui pro nobis est effusus,
remanente tamen exteriori panis et vini specie; recto et catholico sensu
intelligendus est dixisse quod panis et vini substantia, non quidem
secundum se, sed, ut seipse explicat, secundum exteriorem speciem
quinque sensibus subactam, non mutatur aut destruitur.
Hac insuper sancti illius doctoris sententia mutationem duntaxat
destructivam, non vero perfectivam negari, ex ipsa voce aut destruitur,
prudenter colligimus.
Unde falsi arguimus M. Claudium ubi dixit a Ruperto eversum esse
transsubstantiationis mysterium.
Post haec Gregorii a Valentia profero judicium, quo abbatem Tuitiensem
in philosophiae et non in theologiae aut fidei principia peccasse
pronuntiat.
Singulare istud Gregorii judicium ut emendem, Rupertum altiora scientiae
naturalis arcana scrutatum et consecutum ostendo. Ubi quid de prima
causa, quid de primo subjecto, quid de primis rerum principiis, quid de
transmutationibus, quid de accidentalibus et substantialibus
proprietatibus, quid de figurationibus, modis, etc., doctissimus abbas
noverit, paucis explico.
Quandoquidem vera ea quae in Ruperti vindictam verba protulimus, et
quibus sanctus hic doctor sincere professus est panem et vinum vere
fieri et esse Christi corpus et sanguinem in carnem et sanguinem
Christi, violenter critici detorquent ad sensum hypostaticae unionis
panis et vini cum verbo Patris, et pravum hunc sensum Ruperto ascribunt;
idcirco in ultima hujusce Apologiae dissertatione.
Ab errore hypostaticae unionis panis et vini cum Verbo divino in
sacramento altaris Rupertum defendo.
In hujusce dissertationis praeludiis duo haec propono, in quibus stat
nostrae summa fidei erga venerabile corporis et sanguinis Christi
sacramentum.
1. Corporis et sanguinis Domini non figuram duntaxat, sed ipsam rem vere
esse sub panis et vini exteriori specie.
2. Pacis et vini substantiam in Christi carnem et sanguinem converti et
transmutari.
Deinde erroris illius, hypostaticae videlicet impanationis, sensum
aperio, aetatem, originem et seriem.
Uti Albertini et aliorum qui ad anteriora saecula hunc revocant, fabulam
falsi manifeste convinco: et cum non nisi vel undecimo abeunte, vel
duodecimo ineunte saeculo natam esse hujus erroris impietatem, ex
evidentissimis Guitmundi et Algeri testimoniis probem; Anastasium
Sinaitam, Germanum Constantinop., Nicephorum, et alios prioris aetatis
ab hypostaticae impanationis calumnia contra Albertini et aliorum
ejusdem furfuris commenta ex occasione vindico. Post haec praeludia,
Rupertum nostrum Tuitiensem ab istius pravitatis absurda novitate
liberum facio multiplici argumentorum vi.
Quod affero integre fidei Ruperti argumentum illud est. Quod
catholicorum nemo ex antiquioribus ad posteriora usque saecula Ruperti
fidem isto errore denotaverit, licet a Ruperti temporibus, et ipsa etiam
sancti illius doctoris aetate multi catholicas de eucharistia veritates
contra quascunque errorum novitates defenderint.
Hic ab Algero, novam hanc, ut ipse loquitur, et absurdam hypostaticae
companationis haeresim insectante, non Rupertum, sed alios erroris
istius auctores describi patenter adversus Bellarmini observationem
demonstro. Tum quia nihil habet Bellarminus unde ecclesiasticum
scriptorem ab Algero designari prudenter indicet.
Tum maxime quia sententiae quibus hanc impietatem a novatoribus
explicari et defendi scribit Algerus, in nullo Ruperti opere positae
leguntur; et nullam adducit Algerus ex iis quas in Ruperti libris
legimus, et quas modo critici notant.
Hic etiam falsum attendere est, quod Vasquez ex Valdensi tradit hunc
Ruperti errorem a Joanne Parisiensi, ord. Praedic. theologo, fuisse
confutatum. Nam licet Joannes Parisiensis defendere conetur communem
Ecclesiae sententiam, qua creditur panis et vini substantia sic transire
et converti in Christi carnem et sanguinem, ut panis et vini substantia
non remaneat; non cadere sub fidem: sed alium modum, quo nempe panis sic
uniatur corpori Christi, et eo corpore mediante, Dei verbo; ut Christi
corpus dicatur, veluti probabilem astruat; nusquam tamen Ruperti
meminit, nec ullibi confutat hypostaticam divini Verbi cum panis et vini
substantia nullo medio, unionem, quasi quae Ruperti fuerint. Imo etsi
eos omnes qui transmutationis modum per assumptionem aut unionem Verbi
expresserunt, in suum sensum pertrahat. Joannes ille Parisiensis,
nullibi tamen Ruperti verba aut sententias adducit. Haec advertat
lector, et judicet quo jure noster Tuitiensis erroris istius a Vasquesio
et aliis insimuletur, sed et damnetur.
Sed nec est quod ex Joannis Parisiensis in theologia magistri
determinatione M. Claudius deducere possit, ipso etiam saeculo decimo
quarto, anno videlicet a salute reparata millesimo trecentesimo quarto,
quo illius determinatio scripta aut saltem evulgata notatur a
continuatore Nangiaci, nondum de fide tenuisse doctores panis et vini
substantiam in sacramento manere.
Haec enim ipsa Joannis Parisiensis determinatio M. Claudium omnino
jugulat. Cum realem et veram carnis Christi existentiam in eucharistia
de fide teneat et defendat, et in titulo expresse declaret se inducere
modum quo Christi corpus exstitit in sacramento altaris (alium ab eo
quem tenet Ecclesia); quae rubrica, ut cum canonistis loquar, est
conformis textui.
Nec M. Claudium juvat quod hujusce determinationis modum tanquam
probabilem magistri in theologia probasse dicantur. Cum Nangiaci
continuator, cujus Historiam prae manibus habeo, quam eodem anno
scribebat, expresse tradat caeteros, praeter Joannem Parisiensem,
theologiae doctores contrarium, astruisse primum, quem Ecclesia tenet,
modum tanquam ab Ecclesia determinatum, praesertim per decretalem extra.
De summa Trinitate et fid. cath., c. Firmiter credimus, necessario esse
tenendum definivisse; alterum vero, quem introducebat Joannes, tanquam
veritati fidei dissonum merito reprobasse. Adeo ut, cum ea quae dixerat
fr. Joannes retractare nollet, sed magis videretur pertinaciter
sustinere, a Guillelmo Parisiensi episcopo, de consilio fratris Aegidii
Bituricensis episcopi, provecti theologi, ac magistri Bertrandi de S.
Dionysio, praecellentum doctorum, et Aurelianensis episcopi, ac
Guillelmi Albianensis episcopi, nec non doctorum in jure canonico,
pariter et dominorum ad haec specialiter vocatorum, perpetuum silentium
dicto fratri sub poena excommunicationis impositum sit, et ipse a
lectura praedicatione privatus.
Haec in synopsi posui, ne dimitterem quae, quia in mss. nondum legeram,
in Apologia omisi. Ad ejus argumenta redeo.
Alterum, quo ab hypostatica impanatione Ruperti doctrinam validissime
assero, illud est, quod ardentes aemuli qui ejus scripta studiose
legebant, ut quidquid erroris alicujus vel umbram praeberet, iniquiori
censura proclamarent haereticum, ne levissimam quidem unionis
hypostaticae panis et vini cum Verbo suspicionem ex Ruperti Operibus
concepere.
Hujus argumenti pondus sentiunt, qui cui parcat invidia norunt, et quis
fuerit Ruperti aemulorum zelus ea tempestate qua de Eucharistiae
sacramento quaestiones movebantur, ex nostro proloquio didicerunt.
Tertium, quo ab hypostaticae companationis blasphemia Ruperti doctrinam
vindicandam suspicio, illud est: quod abbas Tuitiensis episcopo
Ratisponensi, archiepiscopo Coloniensi, sed et sanctae sedis apostolicae
legato, et ipsi Romano pontifici gratulantibus sua omnia nuncupaverit
opera, quod qua fronte vel imprudentissimus praestitisset, si novam hanc
et absurdam hypostaticae impanationis haeresim tot in locis, quos
critici carpunt ea aetate praedocuisse, qua majori sollicitudine
eradicandis adversus eucharisticas veritates erroribus, novitatibusque
comprimendis, sedes apostolica invigilabat. Tales blasphemias Ecclesia
nunquam suscipit; sed omnem novitatem, mox ut exorta est, refutat, ut ex
Facundo observamus.
Quarta Ruperti ab ista pravitate defensio est, quod illa Tuitiensis
verba, quibus panem et vinum prece mystica fieri et esse nomine, re et
effectu Christi carnem et sanguinem; panem et vinum in corporis et
sanguinis Christi substantiam, non dicit personam vel suppositum, verti,
converti, mutari, transmutari edixit, in sensu hypostaticae unionis seu
communicationis idiomatum, intelligi prohibeat sensus Ecclesiae
perpetuus, ne tota corruat traditio, cum iisdem verbis, quibus Scriptura
et tractatores catholici, illud semper expresserit sacramentum prohibeat
ipsius grammatices regula; prohibeant e dialecticae leges, ut manifeste
demonstro.
Quinta erroris istius a Ruperto depulsio est, quod iis omnibus in locis
ex quibus Tuitiensem hypostaticae illius companationis liberius damnant,
eam nusquam exprimat, imo eucharisticam veritatem iisdem omnino verbis,
sententiis et comparationibus illustret et explicet, quibus sancti
Patres eam evidenter exposuerunt et constanter asseruerunt.
Et ne imponere videar, ea omnia Ruperti loca ex integro et fide sincera
profero.
Et ad ipsorum explanationem, quae nonnullis ardua sunt, duo potissima
nobis a SS. Patribus ad sacramenti illius veritatem stabiliendam tradita
hic pono. 1. Christi carnem et sanguinem, quae per Ecclesiae
consecrationem in altari ex pane et vino conficiuntur, esse illam ipsam
carnem quae cruci affixa est, et illum Christi sanguinem qui in ara
crucis pro multis fusus est: adeo ut una sit Christi caro et unus
sanguis sit, et individuae illius unitatis ratio ipsa sit unitas Verbi.
Id Greg. Nyss., Chrysost., Cyril., Alex., Damasc., Remigius et Alcuinus
tradunt.
Unde istorum verba et mentem secutum ostendo Tuitiensem, qui productis
in eum locis ex divini Verbi unitate non praecisam arguit corporis
Christi in altaris sacramento existentiam; sed expressius probat illam
carnem, quae ex pane et vino conficitur et illam quam ex Virgine Verbum
assumpsit, unam esse Christi carnem. Quod qui attendit, planissimum
habet omnium Ruperti locorum intellectum.
Ibidem adverto diversa catholicorum Patrum de Christi corpore in
sacramento enuntiationes, unum tamen fidei sensum.
Ab aliis dictum observo Christi corpus in altari differre, secundum
speciem, ab eo quod sedet in gloria: ab aliis, ipsum esse quod de
Virginis sanguinibus formatum, et tamen non ipsum, secundum speciem et
nonnullas qualitates; ab aliis, istud esse illius typum, similitudinem,
imaginem et figuram, in memoriam videlicet cruenti sacrificii; ab aliis,
corpus hoc visibile et videri, palpabile et palpari, frangi et dentibus
atteri; ab aliis vero, unum esse idem Christi corpus, non aliud et
aliud. Et hoc corpus quod est in sacramento, invisibile esse,
intelligibile et spirituale, pro modo existendi sub mysticis speciebus;
haec autem in sono vocis licet diversa, in uno unius fidei intellectu
paucis concilio.
Alterum quod ex SS. PP. ad pleniorem clarioremque Ruperti intelligentiam
pono, illud est. Incruentum altaris sacrificium tremendumque sacramentum
cum ineffabili et adorando Incarnationis mysterio a SS. DD. in multis
comparari discerno; et in eo maxime, quod sicut unitas Verbi unitatem
constituit Christi, qui ex duabus naturis divina mistura est; ita unitas
Verbi unitatem facit sacrificii, ut unum sit illud corpus quod in ligno
transfixum est, et illud quod in altari quotidie immolatur.
Hoc autem prae caeteris nostrum Tuitiensem in adductis adversus ejus
fidem testimoniis, sensisse cum catholicis scriptoribus, et docuisse vel
invitis aperio.
Et quidem in primo ex locis objectis, qui sumitur ex l. II De divinis
officiis, c. 2, Rupertum ad SS. PP. mentem tria docuisse significo. 1.
Quod Verbum Dei eadem virtute divina panem et vinum in corpus et
sanguinem suum transferenda suscipit, qua nostram de Virgine carnem
assumpsit. 2. Quod unum Christi corpus est, quod singuli sacerdotes sive
diverso sive eodem tempore conficiunt: et una est Christi caro quae in
altari offertur, et quae cruci appensa est. 3. Quod individuae illius
unitatis ratio carnis Christi ipsa est divini Verbi unitas, cum unius
divini Verbi non nisi unum corpus seu una caro sit.
In secundo pariter, tertio et quarto loco Rupertus nihil aliud
intellexisse demonstratur, quam divini Verbi unitatem efficere ut unum
sit sacrificium. Et huic Tuitiensis interpretationi verba haec,
conjungitur, jungitur, unitur, quae de corpore quod est in altari
nonnunquam a Ruperto dicuntur, nullatenus officere ex aliis Patribus
manifestum fit.
Ibi etiam quod haec Ruperti et aliorum SS. PP. verba, panis fit et est
corpus Christi, panis in Christi carnem transmutatur, et alia hujusmodi
ferre non possint hypostaticae unionis sensum, et dialecticae regulis
vel pertinacem convinco.
Deinde quintum Ruperti locum sic explico, ut nemo non videat eo loci
Tuitiensem corporis Christi in Eucharistia veritatem propugnare, et
modum explicare quo Christi corpus in altari sic frangitur, ut nihil
tamen patiatur, nec moriatur. Quod duplici sensu, utroque tamen
catholico, a Tuitiensi dictum posse intelligi agnosco.
Ibi etiam voces istas, Christi corpus in altari frangitur, ex
Chrysostomi doctrina et ex ipsiusmet Berengarii catholica confessione,
nihil a fide alienum proferre sustineo.
Tandem quod in sexto loco panis et vini substantiam non secundum se, sed
secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam in sacramento
manere immutatam Rupertus senserit, hic iterum declaramus: et quod
mutationem duntaxat destructivam, non vero perfectivam Spiritus sancti
operationi denegaverit noster Tuitiensis.
Cur autem adeo frequenter Rupertus doceat et probet Christi corpus unum
esse illud quod Ecclesiae fides ore sacro conficit, et illud quod pro
nobis est morti traditum, seu panem et vinum converti in illam ipsam
carnem quae cruci affixa est, ex duobus colligo. 1. Ex eo quod Ruperti
aetate nonnulli panem et vinum mutari dicerent in corpus quidem Filii
hominis, justi cujuslibet et sancti, sed non Christi, Nestorii dogma
utcunque renovantes. 2. Ex eo quod ex catholicis, etiam doctoribus
aliqui, ut jam observatum est, corpus illud quod in altari prece mystica
consecratur non illud ipsum esse secundum aliquas rationes quod in cruce
pependit aliquando enuntiassent. Quas voces, ut Eucharistiae veritati
minus consonas, Rupertus audire non potuit.
Sic venerabilem Rupertum ab omni contra catholicas sacramenti
eucharistici veritates, erroris nota, videlicet ab Umbraticorum figura,
a Calvinianorum manducatione per fidem, a Lutheranorum impanatione, et a
Joannis Parisiensis, qui solus ex nomine scitur eam ut catholicae fidei
minime adversam defendisse, hypostatica panis et vini mediata vel
immediata unione, vindicatum exhibeo, Mendaces ostendens eos qui
maculaverunt illum (Sap. X).
|
|