CAP. XIV


CAPUT SINGULUM

Et congregabo omnes gentes ad Hierusalem in praelium, et capietur civitas, et vastabuntur domus, et mulieres violabuntur, et egredietur media pars civitatis in captivitatem, et reliquum populi non auferetur ex urbe. Et egredietur Dominus, et praeliabitur contra gentes illas, sicut praeliatus est in die certaminis. Ubi dixit, et convertam manum meam ad parvulos, et erunt in omni terra duae partes, et tertia pars relinquetur, hoc etiam locutus de duabus partibus, et disperdentur et deficient. Nunc quomodo disperdantur et deficiant, ita manifeste dicit, sicut factum esse videmus oculis nostris. Nam adversus Hierusalem illam terrenam congregatae sunt in praelium omnes gentes, scilicet Romani omnium gentium principes, et capta est civitas, et vastatae sunt domus, et mulieres sine dubio violatae sunt, ut solet fieri pro libitu victorum, et media pars civitatis, videlicet, quae gladio superfuit, in captivitatem egressa est. Et notandum, quod non dixit media pars multitudinis, sed media pars civitatis, quod longe minus fuit. Nam qui ceciderunt in ore gladii, qui fame perierunt, intus conclusi, multo plures fuerunt quam qui abducti sunt captivi, sed non omnes fuerunt populus civitatis. A totis enim regionibus, ut refert Josephus, ad azymorum diem festum congregati fuerant, et bello subito circumfusi sunt (De bel. Jud. lib. VII, c. 25). Et captivorum quidem numerus, qui in toto bello comprehensi sunt, nonaginta septem millia collectus est, occisorum vero per omne tempus obsidionis undecies centum millia. Multitudo, quae a tot regionibus convenerat ad diem festum, intus conclusa, sumptus non habens, quos nec providit, nec obsidionem praevidit, citius tormento famis interius vitam finiet miserabilem, populus autem civitatis diutius, quamvis in magna penuria durans, non totus intus fame interibit, sed media pars ad manus perveniet victoris, et egredietur in captivitatem. Quid de reliqua parte civitatis vel populi? Non, inquit, auferetur ex urbe. Quare non auferetur ex urbe? Quia victori non erit necesse. Mortua namque erit gladio, fame, igne, cum caetera adventitia multitudine. Hoc namque modo disperdentur Judaei, qui erant pars una de partibus supradictis. Quomodo deficiet pars alia, scilicet pagani? Et egredietur, ait, Dominus, et praeliabitur contra gentes illas, subauditur, in gladio oris sui, in fortitudine spiritus sui, sicut praeliatus est in die certaminis, id est secundum similitudinem mysticam praelii, quo Aegyptios in mare mersit. In hoc egredietur illo nimirum egressu, quem Isaias praevidens, quia de Sion exibit lex, et Verbum Domini de Hierusalem (Isa. II). Factum est et sicut Pharao cum curribus et equitibus suis in mare submersus est, ita gentes illae gentiumque illarum principes, reges, caesares, consules, praesides, sacerdotes templorum, et pontifices cum idolis suis, et omni ritu fanatico defecerunt, et ad nihilum redacti sunt, et ecce pars tertia superest, pars Christiana relicta est. Et stabunt pedes ejus, in die illa, super montes olivarum, qui est contra Hierusalem ad orientem, et scindetur mons Olivarum ex media parte sui ad orientem et occidentem, praerupto grandi valle. Et separabitur medium montis ad aquilonem, et medium ejus ad orientem, et fugietis ad vallem montium eorum, quoniam conjungitur vallis montium usque ad proximum, et fugietis sicut fugistis a facie terraemotus in diebus Oziae regis Juda, et veniet Dominus Deus meus, omnesque sancti cum eo. Pedes Domini pedes speciosi, apostoli sunt. Isti pedes, ait, stabunt super montem Olivarum, id est super fidem patriarcharum et prophetarum, et in Scripturis commorabuntur, et secundum auctoritatem loquentur Scripturarum quae ex illo sunt. Et bene de illo monte dicit, qui est contra Hierusalem ad orientem, quia videlicet sancta Scriptura patriarcharum et prophetarum omnino est contra illam terrenam Hierusalem, et omnino intendit ad illum orientem, de quo longe superius in hoc eodem propheta: Ecce enim, inquit Dominus, ego adducam servum meum orientem (Zach. III). Ita est contra illam Hierusalem, ut interdum etiam vocet eam Sodomam sive Gomorrham, ut illic: Audite verbum Domini principes Sodomorum, percipite auribus legem Dei mei, populus Gomorrhae (Isa. I). Ita est ad orientem, id est, ita intendit in Christum ut a nullo ipse cognosci, vel sensus ejus possit inveniri, nisi ab illo qui legendo vel audiendo respicit ad Christum. Et scindetur, ait, mons Olivarum ex media parte sui ad orientem et occidentem, praerupto grandi valle. Mons Olivarum scissus est ex media parte sui, quia cor patrum a filiis, et cor filiorum a patribus eorum recessit. Pars montis ad orientem, et pars ad occidentem, quia videlicet cor patrum ad Christum et fidei respicit lumen, et cor filiorum ad Antichristum spectans, occiduam patitur caecitatem. Rursus ait: Et separabitur medium ad aquilonem, et medium ejus ad orientem. Quod separatur ad aquilonem, idem est quod dixerat, scindi ad occidentem, sed propterea repetit ut de reliquiis quae convertentur, quando plenitudo gentium subintraverit (Rom. XI), inferret, et medium ejus ad orientem. Inter patres, quia jamdudum scissi sunt a filiis, ut jam dictum est, ad orientem, et filios illos, qui tandem credendo separabuntur ad orientem, valde grande est praeruptum, grande intervallum, nimirum subintrantium grandem capiens gentium multitudinem. Huic sensui veritas apostolica consonat, cum dicit: Aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem cum oleaster esses, insertus es in illis, et socius pinguedinis olivae factus es (ibid.). Et fugietis, ait, ad vallem Montium eorum, quoniam conjungetur vallis montium usque ad proximum. Hodie videmus quia fugiunt Judaei altitudinem montium, ubi veritatis lumen est, retrudunt se in vallem, quae sub montibus est, tenebras suas amantes, faciem solis quae in montibus patet odientes, videre non sustinentes. Fugietis, ait, quoniam conjungetur vallis Montium usque ad proximum, id est quoniam gentes vos supergredientes, locum vestrum supplebunt, et non erit vacuum praeruptum, atque ita et anterior mons patrum, et posterior pars filiorum, insertis gentibus in medium, fiet unus mons Olivarum, unus populus sanctorum. Et vos interim quomodo fugietis? Sicut fugistis, ait, a facie terraemotus in diebus Oziae regis Juda, idem significatum est illo terraemotu, qui factus est in diebus Oziae regis Juda, quo ille illicitum sibi sacerdotium vindicare conatus est, in fronte percussus est lepra (II Par. XXVI). Ergo vos, o Judaei, leprosi estis, quia secundum hanc assimilationem pro conscientia leprosae frontis, vos ad vallem fugitis. Jam amplius sacerdotium vestrum non erit. In domo separata habitabitis, secundum similitudinem, ut jam dictum est, Oziae regis, et sacerdotium eorum est et erit, quos fugitis omnes frontes inclytae et lucidae, juxta illud: Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine (Psal. IV). Et veniet, inquit, Dominus Deus meus, omnesque sancti cum eo. Et erit in die illa non erit lux, sed frigus et gelu, et erit dies una, quae nota est Domino Deo, non dies neque nox. Hic est finis cunctorum. Sic veniet, inquit, Dominus Deus meus, quemadmodum viderunt eum euntem in coelum (Act. I); et impiis fngientibus quidem, sed effugere non valentibus, omnes sancti venient cum eo, non erubescentes, lepram in fronte non habentes, et idcirco apertione frontis cum laetitia cordis occurrentes, assistentes, circumsedentes. Et erit in die illa vobis, o fugaces, istud quod dico eveniet. Non erit lux, sed frigus et gelu. Quomodo autem tunc effugietis, qui nunc fugitis, si non erit lux, sed frigus et gelu? Quale est fugere in gelu et frigore, et sine luce? Igitur fiet vobis, sicut et in psalmo Spiritus justo judicio concedens, dicit: Fiat via illorum tenebrae et lubricum, et angelus Domini persequens eos (Psal. XXXIV). Econtra, Sanctis lux aeterna, dies indeficiens erit. Hoc est quod continuo dicit: Et erit dies una, quae nota est Domino Deo. Quis enim alius illam diem novit, nisi Dominus Deus. Oculus non vidit, auris non audivit, et in cor hominis non ascendit, qualem diem sanctis suis praeparaverit (Isa. LXIV; I Cor. II). Et quid dico diem? Non dies, inquit, neque nox erit. Quod est dicere: Cum dico diem, vulgariter nomen hoc examinat aliquis, sed secundum sensum illius, non dies, neque nox erit, id est non ortus neque occasus solis erit. Sed quid? Et in tempore vesper erit lux, id est, post omnia saecula saeculorum, quantacunque numerari vel existimari possunt, lux erit, et lux exspectabitur indeficiens. Et erit in die illa, exibunt aquae vivae de Hierusalem, medium earum ad mare orientale, et medium earum ad mare novissimum. In aestate et in hieme erunt, et erit Dominus rex super omnem terram. Credimus propter quod et loquimur (II Cor. IV), quia dies ista dies est resurrectionis, quam dicit proloquens et repetens, et erit in die illa et protenditur dies ista a custodia matutina Dominicae resurrectionis usque in resurrectionem universalem, et ultra. Exibunt, ait, aquae vivae de Hierusalem. Qua de Hierusalem? Nimirum Hierusalem coelesti, Hierusalem civitate Dei viventis, ubi est visio B. Trinitatis. Inde, inquit, acquae vivae exibunt, aquae, inquam, vivae, id est aquae resurrectionis mortuorum. At illa videlicet resurrectio mortuorum gemina est: est resurrectio animarum, resurrectio prima, quae est remissio peccatorum; est et resurrectio corporum, resurrectio secunda, qua procedent ad vocem Filii Dei, omnes qui in monumentis sunt (Joan. V). Bene ergo aquas vivas divisit, medium, inquiens, earum ad mare orientale, quod jam factum est, quod est baptisma in remissionem peccatorum, et haec est resurrectio animarum, et medium earum ad mare novissimum, quod in capite quidem, id est in Christo, jam factum est, sed in corpore, id est in nobis, in novissimo die fiet, quod est regeneratio omnium, juxta illud: In regeneratione cum sederit Filius hominis (Matth. XIX), etc. Et haec est resurrectio corporum, remuneratio tam animarum quam corporum. Istae aquae vivae in aestate, inquit, et in hieme erunt, videlicet in aestate, quae nunc est, quando operari et fugere licet, erunt in resurrectionem animarum. In hieme autem, scilicet in novissimo judicio, quando nec operari, nec fugere licebit, erunt in resurrectionem corporum in remunerationem sanctis, tam animarum quam corporum. Et tunc erit Dominus, id est tunc apparebit quod sit Dominus et non alius Rex super omnem terram, completo quod dixit illi Pater Dominus: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum (Psal. CIX). In die illa erit Dominus unus, et erit nomen ejus unum. Et revertetur omnis terra usque ad desertum de colle Remmon ad austrum Hierusalem, et exaltabitur et habitabit in loco suo a porta Benjamin usque ad locum portae prioris, usque ad portam angulorum, et a turre Ananehel usque ad torcularia regis, et habitabunt in ea, et anathema non erit amplius, sed sedebit in Hierusalem secura.---Erit, inquit, in die illa Dominus unus, ac si dicat: Nunc quidem sunt multi qui dicantur dii, qui dicantur domini. Sed sicut in psalmo scriptum est: Periit memoria eorum cum sonitu, et Dominus in aeternum permanet (Psal. IX), ita et hic dico, quia in illa erit Dominus unus, et explosis deorum et dominorum nominibus, erit et permanebit unum et solum, nomen ejus. Et revertetur omnis terra usque ad desertum. Haec littera omnis fere usque ad finem voluminis, talis est sine dubio ex industria Spiritus sancti, ut puerum allicere possit ad favorem sui, totiusque voluminis prophetici, scilicet populum Judaicum sensu puerili, qui talia libenter audit, et sic intelligit quod Messias, quando in Hierusalem aurea atque gemmata sederit regnaturus, cuncta auferet idola, nec erit divinitatis cultura diversa, sed erit Dominus unus, et revertetur omnis terra usque ad desertum, id est ad antiquum statum, et quod secundum locorum haec vocabula, Hierusalem aedificanda sit, de colle Remmon ad austrum, etc. Sciens quippe quales et quantas in hoc volumine congesserit margaritas, claudendam thecam signandumque utiliter arbitratus est sacculum, ne porci maligni non solum conculcarent eas (Matth. VII), verum etiam conversi prophetam ipsum eliderent, quod sine dubio factum fuisset, ita ut nec Scripturae ipsae ad nos pervenirent. Nihil utilius dicere possumus quam intentionem istam sciendam esse in his, et in caeteris quae postmodum sequuntur, quae hujusmodi sunt: Et omnes qui reliqui fuerint de universis gentibus quae venerunt contra Hierusalem, ascendent ab anno in annum, ut adorent regem Dominum exercituum, et celebrent festivitatem tabernaculorum, etc. Verumtamen ista seductio talis pueri non fallit, sed sensum continet veritatis, quem, cognoscere deceat virum, qui evacuavit ea quae sunt parvuli (I Cor. XIII). Nam omnis terra, id est omnis Ecclesia, omnis ordo ecclesiasticus, qui nunc locis diversis et linguis dissonis disparatur, omnis, inquam, usque ad desertum, id est usque ad eos qui in Ecclesia magis contemptibiles sunt, minusque spiritualium videntur habere donorum, revertetur de colle Remmon, quod interpretatur excelsum, ad austrum Hierusalem, id est de altitudine fidei, et propter ipsam fidem perveniet ad plenam supernae visionis claritatem, ut sit una civitas omnium, et, sicut jam dictum est, unus Dominus omnium, et exaltabitur, et habitabit in loco suo, id est in regno sibi ab origine mundi praeparato, a porta Benjamin usque ad locum portae prioris, quod idem esse videtur, ac si dicat, a fine mundi usque ad originem mundi. Nam porta Benjamin, quod interpretatur filius dextrae, recte intelligitur illa vocatio qua dicetur his qui a dextris erunt: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis paratum est a constitutione mundi (Matth. XXV), et porta prior ipsa constitutionis mundi, scilicet benedictio, qua creatis hominibus primis, crescite, ait, et multiplicamini (Gen. I). Nam extunc usque ad jam dictam vocationem, qua vocabuntur a dextris constituti, colliguntur homines, quorum de reversione hic sermo est. Exaltabitur etiam usque ad portam angulorum, id est usque ad effectum promissionis, et spei patriarcharum, ad quos post maledictionem, quae subintroivit per peccatum, factum est promissionis verbum de semine benedictionis, quae propalabitur in illa porta Benjamin, dicendo: Venite, benedicti. Exaltabitur etiam, et habitabit a turre Ananehel usque ad torcularia regis. Ananehel interpretatur gratissimus Dei. Et quis est gratissimus Dei, ut Filius dilectus Deo Patri? Et quis rex, nisi ille idem gratissimus Dei? Porro, turris hujus gravissima, turris aedificata cum propugnaculis, ex qua mille clypei pendent, omnis armatura fortium, sancta Scriptura est (Cant. IV). Torcularia vero regis ejusdem, passiones ejus fuerunt. Exaltabitur ergo, ait, et habitabit Hierusalem a turre Ananehel usque ad torcularia regis, id est, gloriabitur, tam in his qui sanctarum virtute Scripturarum instructi et armati destruere potuerunt omnem sermonem extollentem se adversus scientiam Dei (II Cor. X), quam in illis qui, proficientes usque ad illam dilectionem, qua majorem nemo habet ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. XV), non subterfugerunt tradere corpora sua propter fidem Christi. Et habitabunt, inquit, in ea, et anathema non erit amplius, sed sedebit Hierusalem secura. Hoc est quod et in Apocalypsi legimus: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum eis, et ipsi populus ejus erunt, et ipse Dominus eis erit eorum Deus. Et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum, et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra (Apoc. XXI), quae prima abierunt. Haec omnia hic anathematis vocabulo comprehendit, dicendo, et anathema non erit amplius. Et haec erit plaga, qua percutiet Dominus omnes gentes, quae pugnaverunt adversus Hierusalem. Tabescet caro uniuscujusque stantis super pedes suos, et oculi ejus tabescent in foraminibus suis, et lingua eorum tabescet in ore suo. Nunquid haec erit tota plaga? Nunquid non in praesenti quoque saeculo nonnulli persecutores, qui afflixerunt Ecclesiam Domini, talia receperunt? Legamus ecclesiasticas historias, quid Valerianus, quid Decius, quid Diocletianus, quid Maximianus, quid saevissimus Maximinus et Apostata Julianus passi sunt, et tunc rebus probabimus, etiam juxta litteram prophetiae veritatem esse completam quod putruerunt carnes eorum, et oculi contabuerunt, et lingua in pedorem saniemque dissoluta sit. Nunquid oblitus est id, quod omnibus notum est, quod cruciabuntur igne et sulphure, in conspectu angelorum sanctorum, et ante conspectum Agni, et fumus tormentorum eorum ascendet in saecula saeculorum, vel sicut ipsemet ore suo loquitur Dominus: Ibunt in supplicium aeternum, ibunt in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXVII). Ergo secundum tropum, qui dicitur tapeinosis, id est humilitas magnae rei, non id assequente sermone quod intendit, hic locutus est, non tam statum rei magnae dictis infirmans, quam magnitudinem ejus quemquam verbis non posse consequi significans. In die illa erit tumultus Domini magnus in eis, et apprehendet vir manum proximi sui, et conseretur manus ejus super manum proximi sui. Sed et Judas pugnabit adversus Hierusalem, et congregabuntur divitiae omnium gentium in circuitu, aurum, et argentum, et vestes multae satis, et sic erit ruina equi, et muli, et cameli, et asini, et omnium jumentorum quae fuerunt in castris illis, sicut ruina haec. Et omnes qui reliqui fuerint de universis gentibus contra Hierusalem, ascendent ab anno in annum, ut adorent regem Dominum exercituum, et celebrent festivitatem tabernaculorum. Et erit qui non ascenderit de filiis terrae in Hierusalem, ut adorent regem Dominum exercituum, non erit super eos imber. Quod si et familia Aegypti non ascenderit, et non venerit, nec super eos erit. Sed erit ruina, qua percutiet Dominus omnes gentes, quae non ascenderunt ad celebrandam festivitatem tabernaculorum. Hoc erit peccatum Aegypti, et hoc peccatum omnium gentium, quae non ascenderint ad celebrandam festivitatem Tabernaculorum. In die illa erit, quod super frenum est equi, Sanctum Domino, et erunt lebetes in domo Domini, quasi phialae coram altare, et erit omnis lebes in Hierusalem, et in aula sanctificatus Domino exercituum. Et venient omnes immolantes, et sument ex eis, et coquent in eis, et non erit ultra mercator in domo Domini exercituum in die illo. Ultima haec recapitulatio brevis quo tendat, jam ante dictum est. Ad claudendum tendit, et ad ligandum totius prophetiae sacramentum, ut non intelligeretur usque ad tempus statutum sicut Danieli praecipiebatur: Tu autem, Daniel, claude sermones, et signa librum usque ad tempus statutum, pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Dan. XII), et sicut Isaiae dicebatur: Liga testimonium, signa legem in discipulis meis (Isa. VIII). Et tota quidem prophetia clausa est, nec nisi in ipso Christo revelatur, sed capitulum hoc etiam clausurae ligamentum est, nec tamen suspicari posset parvulus invidus, id est Judaicus populus, quod in prophetis aliquid boni gentilibus decerneretur, aut quod carnalibus caeremoniis finis esset aliquando ponendus. Fuerit illis quondam permissus carnalis et puerilis sensus, nunc autem in Christo evacuatus, inexcusabilis est error, ita ut de isto veraciter dicas, puer centum annorum maledictus erit, sive morietur (Isa. LXV). Nam quod dicit: In die illa erit tumultus Domini magnus, et apprehendet vir manum proximi sui et conseretur manus ejus super manum proximi sui, sed et Judas pugnabit adversus Hierusalem, et congregabuntur omnium gentium divitiae in circuitu, aurum, et argentum et vestes multae satis, jam factum est, non quomodo illi speraverunt et sperant, avaritiam insatiabilem sperantes, aureamque et gemmatam in terris Hierusalem exspectantes, sed quomodo Spiritum sanctum fecisse decet, cujus omnis civitas non terrena, sed coelestis est, cujus omnis pugna non contra homines, sed contra hominum vitia est. Tumultus ergo Domini magnus ille est, de quo Psalmista: Commovisti, inquit, Domine, terram et couturbasti eam (Psal. II), scilicet per praedicatores tuos, nos terrenos commovens ad poenitentiam. Et apprehendit vir manum proximi sui, et conserta est manus ejus super manum proximi sui, scilicet taliter, ut dicerent salubriter contriti, tam gentiles, quam Judaei, imo plures gentiles quam Judaei, quid faciemus, viri fratres (Act. II), et responderetur eis: Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Domini Jesu Christi. Non solum in hoc tumultus fuit, in quo bonum erat tumultuari, et ad poenitentiam conturbari, et quasi manibus consertis quaerere, et dare consilium salutis, sed et in hoc quod Judas, id est Judaeus sive Judaicus populus, non quidem solus sed primus pugnavit adversus Hierusalem, adversus evangelicam fidem et Ecclesiam, in coelis conversari, et ad visionem pacis pervenire cupientem. Non, inquam, solus sed primus pugnavit Judaeus, deinde etiam paganus. Sed quomodo provenit? Congregatae sunt divitiae omnium in circuitu, aurum, et argentum, et vestes multae satis. Aurum, et argentum, et vestes multas satis habebat Judaeus, scilicet adoptionem filiorum, et gloriam, et testamenta, et legislationem, et obsequium, et promissa (Rom. IX). Item aurum ingenii, argentum nitidi eloquii, artium studiorumque utilium, vestes multas paganus habebat. Omnes istae divitiae ad Hierusalem, id est ad Christi Ecclesiam congregatae sunt. Praeterea materiale aurum, et materiale argentum, et vestes manufactae omnium gentium, jure ad istam Hierusalem congregatae sunt, quia mortuis regibus vel principibus impiis, successerunt reges vel principes pii, quibus ista Hierusalem, quoniam sua spiritualia seminavit, eorum carnalia non indigne messuit (II Cor. IX). Illi qui pugnaverunt adversus eam ubi sunt? Periit memoria eorum cum sonitu (Psal. IX). Quae cura de illis? Sic, inquit, erit ruina equi, et muli, et cameli, et asini, et omnium jumentorum, quae fuerunt in castris illis, siout ruina haec. Ac si dicat: Non magis curat Deus de ruina illorum, quam de ruina equorum et mulorum, quibus sedentes et equitantes adversus Hierusalem pugnaverunt, sive de ruina camelorum et asinorum, omniumque jumentorum, quae illorum cibaria post illos circumtulerunt. Et recte. Nam in vita sua comparati sunt jumentis insipientibus, et similes facti sunt illis (Psal. XLVIII). Quomodo et illud jam factum est vel fit, quod dicit: Et omnes qui reliqui fuerint de universis gentibus, quae venerint contra Hierusalem, ascendent ab anno in annum, ut adorent regem Dominum exercituum, et celebrent festivitatem tabernaculorum? Levemus oculos nostros per universum orbem terrarum, et numeremus, si possumus, tabernacula Domini virtutum, id est ecclesias sive basilicas martyrum sanctorumque omnium. Nonne consecrationes earum recolentes, ab anno in annum celebramus festivitatem tabernaculorum, gratias agentes Domino propter nostrum de Aegypto hujus saeculi exitum? Egressus quondam Israelis de Aegypto per vastam et terribilem ac latam solitudinem, in qua non erat domus, villa, oppidum, specus, faciebat sibi tabernacula atque tentoria (Levit. XXIII), quae nunc a similitudine parvulae avis papiliones vocantur. Jussumque est, ut in mense septimo, in quinta decima die mensis fieret Tabernaculorum solemnitas (Deut. XVI), ut beneficiorum Dei omni tempore recordarentur, cum coepissent habitare in urbibus. Nos quando et quomodo exierimus, quali de Aegypto, quibus de tenebris exierimus, non incognitum habemus, et illum exitum in consecrationibus ecclesiarum mysticis sacramentis significatum, ab anno in annum celebramus ascendentes in Hierusalem, id est mente contemplantes illam beatam patriam et civitatem coelestem, cujus in istis tabernaculis exiguam quidem, sed sanctam et consolatoriam tenemus imaginem. Et erit, inquit, qui non ascenderit de filiis terrae in Hierusalem, ut adoret regem Dominum exercituum, non erit super eos imber. Imber coelestis doctrina, scientia Dei est. Hinc est illud: Crescat ut pluvia doctrina mea, fluat ut ros eloquium meum. Quasi imber super herbam, et quasi stillae super gramina. Magna igitur poena, magnum detrimentum his qui non ascendunt ad festivitatem hujusmodi Tabernaculorum, quia non est super eos imber, quia Verbum Domini non audiunt. Nec semel hanc poenam deprompsisse contentus, denuo ac tertio repetit hoc ipsum: Quod si et familia Aegypti non ascenderit et non venerit, nec super eos erit (Deut. XXXII), subauditur imber, sed erit ruina qua percutiet Dominus omnes gentes, quae non ascenderint ad celebrandam festivitatem Tabernaculorum. Haec secunda repetitio plus habet quam prima dictio. Nam ibi tantum dixit: Non erit super eos imber. Hic autem cum dixisset: Nec super eos erit, protinus addidit, sed erit ruina qua percutiet Dominus omnes gentes. Et est sensus: Inter paganos alienos a Verbo Dei reputabuntur haeretici, qui in Hierusalem, id est in catholicam Ecclesiam nolunt ascendere, ut audiant verbum Dei secundum regulam fidei, quos hic intelligimus per familiam Aegypti. Quam ob causam? Videlicet, quia templum aliquando fuit in terra Aegypti factum ad similitudinem templi, quod erat in Hierosolymis, quod fecit pontifex Onias (JOSEPH., De ant. lib. XIII, c. 4), putans se implere vaticinium Isaiae dicentis: Et erit altare Domini in medio terrae Aegypti (Isa. XIX). Temporibus Machabaeorum fecit Onias illud templum, et cum eo infinita examina Judaeorum in Aegypto consederunt. Ad illos est illa Scriptura secundi libri Machabaeorum: Fratribus qui sunt per Aegyptum Judaeis, salutem dicunt fratres qui sunt Hierosolymis Judaei et qui in regione Judaea, et pacem bonam (II Mach. I), hoc maxime intendens solum esse legitimum templum quod erat in Hierosolymis, et illud esse contra legem quod habebant in terra Aegypti. Quandiu stetit vel stare debuit templum illud in Hierosolymis, tandiu qui recesserunt ab illo, templum aliud tenentes in terra Aegypti, recte dicti sunt familia Aegypti, et nihilominus secundum similitudinem illorum haeretici qui se sciderunt ab Ecclesia catholica recte dicuntur familia Aegypti, et reputantur inter gentes, dicendo: Nec super eos erit imber, sed ruina qua percutiet Dominus omnes gentes. Tertia repetitione amplius adhuc facit, dicendo sic: Hoc erit peccatum Aegypti, et hoc peccatum omnium gentium, quae non ascenderint ad celebrandam festivitatem Tabernaculorum. Hoc enim est dicere: Ignorantiam Dei habentes, ex eo quod non erit super eos imber, erunt inexcusabiles. Quare non erit super eos imber? Nimirum quia non ascendent ad celebrandam festivitatem Tabernaculorum, id est idcirco non habebunt scientiam Dei, quia non acquiescent irae, ubi praedicatur Dei verbum. Ergo inexcusabiles erunt propter hoc peccatum suum, non quia non intellexerunt, sed quia intelligere noluerunt. Convincentur noluisse intelligere, per hoc quod noluerunt illuc ascendere, quod noluerunt festivitatem sanctam celebrare, quae festivitas est Scripturas sanctas libenter legere vel audire, et pro amore illarum a servilibus saeculi operibus aliquando vacare. Igitur super quem non erit imber, non excusabitur, sed qui ignorat ignorabitur. In die illa erit quod super frenum est equi, sanctum Domino. Ubi celebranda est ejusmodi festivitas Tabernaculorum, oportet celebratores et festivos illos sive Tabernaculorum aedituos habere victum et vestitum. Unde habebunt? non serunt, neque metunt, sed semper in festivitate occupati sunt, ad eruditionem et meditationem sanctarum Scripturarum dispositi sunt. Ad haec, inquam, satis habebunt. Inquirentes autem Dominum non minuentur omni bono (Psal. XXXIII). Unde hoc? Quod super frenum est equi, sanctum erit Domino. Hoc est dicere: Dives fidelis, quod sibi superabundat offeret Domino. Equi frenum significat omne necessarium. Quid enim inter cuncta equi ephippia, id est stramenta, magis vel tam necessarium, quam frenum? Ergo quod super frenum est equi, sanctum erit Domino, id est quod super necessitatem abundabit sibi, dives fidelis offeret Domino. Non frenum, sed quod super frenum est equi, id est non illud quo carere non potest vir fidelis sed quod sibi superabundabat docebitur offerre Domino. Hinc Apostolus: Si enim voluntas prompta est, secundum id quod habet accepta est, non secundum quod non habet (II Cor. VIII). Non enim ut aliis sit remissio, vobis autem tribulatio, sed ex aequalitate in hoc praesenti tempore vestra abundantia illorum inopiam supplet, ut et illorum abundantia vestrae sit inopiae supplementum, ut fiat aequalitas. Itaque quoniam frenum equi sui dare non poterit sine tribulatione sua, contentus erit Dominus illo tantillo, quod super frenum est, ut sibi sanctificetur, id est quoniam durum erit homini exspoliari se rebus necessariis, tantum ea quae superabundant, quaeret ut sibi offerantur, et haec proficient praedictam festivitatem Tabernaculorum celebrantibus, id est religiosam et spiritualem vitam ducentibus. Et erunt, ait, lebetes in domo Domini quasi phialae coram altari. Quidquid super frenum est equi sicut jam dictum est, id est omnis superabundantia, quae sanctificatur vel offertur Domino a divitibus hujus saeculi, recte lebetum nomine significatur, quia videlicet in lebete carnes coquuntur, et carnalia sunt quaecunque Domino ab hujusmodi offeruntur. Porro per phialas, quibus non carnes coquuntur, sed vinum funditur, spiritualia significantur. Igitur erunt, inquit, lebetes in domo Domini, quasi phialae coram altari, id est carnalia quaecunque offeruntur Domino in usum servientium sibi, sic erunt sacra ut vasa altaris, sive quaecunque res spiritualis ministerii, ita ut aeque de carnalibus sicut de spiritualibus Ecclesiae rebus quidquam defraudare sive depravare sacrilegium sit. Hoc itidem magis ac magis confirmat, dicendo sic: Et erit omnis lebes in Hierusalem et in Juda sanctificatus Domino exercituum. Quod est dicere: Omne quod carnale oblatum erit Domino exercituum in Hierusalem et in Juda, id est in illis, qui spiritualem vitam ducent, ita erit sanctificatum ut non dicat quisquam aliquid suum esse, sed sint omnia communia. Unde adhuc subditur: Et venient omnes immolantes, et sument ex eis, et coquent in eis. Quod est dicere: Et venient omnes saeculo renuntiantes, et semetipsos Domino offerentes, et sument ex eis quae oblata sunt Domino a divitibus, quibus ut jam dictum est superabundavit, et in victu et in vestitu utentur eis, dividenturque singulis prout opus erit (Act. IV). Et non erit ultra mercator in domo Domini exercituum in die illa. Nomine mercatoris graviter denotandum se esse noverit a Spiritu sancto quisquis in domo Domini, id est in proposito spirituali, proprium quid possidere praesumpserit, et delectari huic vitio nequissimo. Non erit, id est esse non debebit ultra talis mercator in domo Domini exercituum, ne forte poenam quam Ananias et Saphira in corpore pertulerunt (Act. V), ipse in anima patiatur.