CAP. III


CAPUT SINGULUM

Vae provocatrix, et redempta civitas. Columba non audivit vocem, et non suscepit disciplinam, in Domino non est confisa. Ad Dominum Deum suum non appropinquavit. Principes ejus in medio ejus, quasi leones rugientes. Judices ejus quasi lupi vespere, non relinquebant in mane. Prophetae ejus vesani, viri infideles. Sacerdotes ejus polluerunt Sanctum, injuste egerunt contra legem. Super quam coepit intentio judicii dicendo: Et extendam manum meam super Judam, et super omnes habitatores Hierusalem (Soph. I), super eamdem civitatem et consummatur dicendo: Vae provocatrix, et redempta civitas. Quae enim alia civitas a Deo provocatrix, quam passim et fere ubique sancta Scriptura Dominum provocasse arguit? Ipsa provocatrix, ipsa redempta, et tanto damnabilior provocatrix, quanto pluribus redempta beneficiis. Provocationes ejus magna cum admiratione hic denarrantur, cum in primis columba ipsa nominatur, et deinde leonum saevitiam, luporum ferocitatem vel habuisse vel habere declamatur. Columba, inquit, non audivit vocem, et non suscepit disciplinam, hoc dicere est, mansueta quondam civitas vel gens rebellis facta est, incorrigibilis perseverat. Quid enim mansuetius Abraham, Isaac et Jacob, caeterisque patribus, Mose et David, caeterisque sanctis et prophetis vel justis hominibus? Si illos et universam illius gentis vel civitatis electionem consideres, recte nimirum civitas columba dicta est. Econtra si illos attendas qui prophetas et justos homines occiderunt, qui Dominum dereliquerunt, et Baal, caeteraque portenta coluerunt, et alia sacrilegia commiserunt, veraciter dicas, quia non audivit vocem, et non suscepit disciplinam, in Domino non est confisa, et ad Dominum Deum suum non appropinquavit: etenim si attendas qualiter in ipsum Dominum eadem civitas egerit, quomodo generatio mala et adultera illum occidendo mensuram patrum suorum impleverit, recte dictum animadvertis: Principes ejus in medio ejus, quasi leones rugientes; judices ejus lupi vespere, non relinquebant in mane; prophetae ejus vesani, viri infideles, sacerdotes ejus polluerunt Sanctum, injuste egerunt contra legem. Quis non miretur haec de ea quae fuit vel esse debuit columba? Quomodo leones columba genuit? Quomodo lupos enutrivit? Quomodo vesanos fovit? Quomodo infideles educavit? Quomodo de pullis suis tales sacerdotes edidit, qui polluerent Sanctum, qui quasi secundum legem maledictum facerent Sanctum sanctorum? Dixerunt enim: Ecce lex dicit, quia maledictus a Deo est omnis qui pendet in ligno (Deut. XXI). Hic autem dicitur quod sit Sanctus, quod sit ipse benedictus, de quo Psalmus dicit: Benedictus qui venit in nomine Domini (Psal. CXVII). Appendamus ergo eum in patibulo, et erit non benedictus, sed maledictus; erit non sanctus, sed pollutus tanquam leprosus. Hoc modo polluerunt Sanctum, et ita polluentes Sanctum, nimirum injuste contra legem egerunt. Lex enim ita dixit, ita praemisit: Quando peccaverit homo, quod morte plectendum est (Deut. XXI), demum ita subjunxit, et adjudicatus morti suspensus fuerit in patibulo (ibid.). At ille homo non peccaverat, quod morte plectendum esset, imo sanctus erat, et sanctus est. Ergo polluendo Sanctum, suo judicio constituendo maledictum, quem constat esse benedictum, injuste egerunt contra legem dum volunt impietatis suae patronam facere legem. Dominus justus in medio ejus, non faciet iniquitatem. Mane mane judicium suum dabit in luce, et non abscondetur. Illi nimis injuste egerunt, illo modo polluentes Sanctum, et eum qui benedictus est volentes constanter esse maledictum, sed Dominus justus in medio ejus non faciet iniquitatem; neque enim injustus est aut esse potest, vel injustam dare aut scribere legem. Nonne esset iniquitas, si maledictum esse concederet hominem ex sui patibuli poena, non praecedente patibuli causa? Non faciet, nec fecit hoc; non sequetur tale sacerdotum judicium, neque dedit sacerdotibus tale legis decretum. Praemisit causam, quando peccaverit homo, quod morte plectendum est, et deinde subjunxit, et adjudicatus morti suspensus fuerit in patibulo, quod a justitia vel aequitate non discrepat, et deinde quod miserationis est: Non, inquit, permanebit cadaver ejus in ligno, sed in eadem die sepelietur (Ibid.), semper quippe morituris sepeliri vel sepultura non carere optabile fuit, miramque causam hujus censurae subdidit, quia maledictus a Deo est omnis qui pendet in ligno, et nequaquam contaminabis terram tuam, quam Dominus Deus tuus dederit tibi in possessionem (ibid.). Miro modo, o sacerdotes, dum Sanctum polluere tentatis, lex contra quam injuste egistis, vos in astutia sua comprehendit, ita ut et illum facere maledictum non possetis, nec insepultum relinquendo contaminare terram corporis Sancti, imo et omni mundo, vobis nescientibus, per vos provisum fuit, sepeliendo resurrecturum principem et auctorem resurrectionis. Non igitur faciet iniquitatem Dominus justus, non consentiet vobis lex Domini justi, non erit vestri similis, sicut vos existimastis iniqui. Sed quid? Mane mane judicium suum dabit in luce, et non abscondetur. Vos judicium vestrum dedistis in nocte super Sanctum, clamando quod esset reus mortis (Matth. XXVI), pro eo quod non negavit se esse Sanctum Dei, quod vobis interrogantibus confessus est se esse Christum Filium Dei benedicti; Dominus autem mane dabit, mane manifestum faciet judicium suum, de illo Sancto quale sit, et hoc in luce, ita ut non abscondatur. Dicet enim illi: Exsurge gloria mea, exsurge psalterium et cithara (Psal. CVII); atque ille respondebit: Exsurgam diluculo (Ibid.), et ita fiet. Ita judicium suum dabit mane, et dabit in luce, et non abscondetur, imo in omnem terram exivit sonus, et in fines orbis terrae (Psal. XVIII), audietur, quod longe aliter et dissimiliter a vobis injustis, de illo Sancto suo judicet Dominus justus, in medio vestrum vobis videntibus et audientibus, et pro injusto judicio poenas exsolventibus. Nescivit autem iniquus confusionem. Et hoc admirative dictum est, et revera miranda est impudentia non erubescere vel confundi, manifesto in tam clara luce judicio Dei de causa illius Sancti, juxta quod cecinit Psalmista: Judica me, Deus, et discerne causam de gente non sancta (Psal. XLII). Eodem modo hic dictum est, nescivit iniquus confusionem, cui apud Hieremiam Dominus ait: Frons mulieris meretricis facta est tibi, erubescere noluisti (Jer. III). Jam ac si quaeras quomodo vel quid agendo Deus dedisti in luce judicium tuum, ita subjungit: Disperdidi gentes, et dissipati sunt angeli eorum. Desertas feci vias ejus, eo quod non sit qui transeat. Desolatae sunt civitates eorum, non remanente viro nec ullo habitatore. Hoc, inquit, est judicium meum propter Sanctum quem polluerunt, et ita manifestum, ut jam nemo sit qui interroget, scientibus et videntibus cunctis quia disperdidi illos qui tam injuste egerunt; et non paucos, sed tanta multitudine, ut recte dixerim gentes, quia primum civitates omnes et subjectos pagos, tribus omnes, diversa confinia, tandemque ipsam metropolim Hierusalem disperdidi. Hoc est quod ait, disperdidi gentes, et dissipati sunt anguli, id est principes eorum, imo leones earum, lupi earum, sicut jam dictum est. Olim celeberrima civitas et templum, quo nihil erat in toto mundo augustius, quomodo frequentabantur, quomodo viae ejus confluentibus turbis populorum stipabantur? At nunc desertas fecit illas, eo quod non sit qui transeat, et sicut in vero judicio dixi: Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta (Matth. XXIII), ita in vero judicio feci quod desolatae sunt civitates, non remanente viro nec ullo habitatore. Nunquid autem hoc nimis properanter egi, et patientiam nullam exhibui? Imo tacui, diu silui, patiens fui (Isai. XLII). Dixi: Attamen timebis me, suscipies disciplinam, et non peribit habitaculum ejus propter omnia in quibus visitavi eam. Verumtamen diluculo surgentes, corruperunt omnes cogitationes suas. Sensus hic est: Misi prophetas meos consurgens diluculo, et ad poenitentiam provocans, dixique: Feci quidem tibi haec omnia, Hierusalem; sed feci ut timeres me, et susciperes disciplinam, et non periret habitaculum tuum, hoc est, templum, propter omnia scelera quae gesseras. At econtrario habitatores Hierusalem, me eos ad poenitentiam provocante, quasi de industria et ex contentione diluculo surrexerunt, ut festinatione qua ad me redire debuerant, complerent omnes cogitationes suas et opere demonstrarent quod mente conceperant. Itaque quod ait, dixi: Attamen timebis me, suscipies disciplinam, quoniam non est factum quod dixit, cum significatione dubitantis intelligendum est, ac si diceret: Dixi: Forsitan timebis me, forsitan suscipies disciplinam, mandavi prophetis meis, dicens: Loquimini ad eum verba mea, forsitan audiet et timebit vel quiescet et non peribit habitaculum ejus, quod futurum est nisi timuerit me, nisi susceperit disciplinam. Solet enim Deus interdum loqui cum significatione dubitantis, cum apud eum nihil dubium sit. Fili hominis, ait ipse ad Ezechielem, dices ad filios Israel: Haec dicit Dominus Deus: Si forte vel ipsi audiant, vel si forte quiescant, quoniam domus exasperans est (Ezech. II); item: Loqueris ergo verba mea ad eos, si forte audiant et timeant vel quiescant, quoniam irritatores sunt (Ibid.). Quod autem ita, quasi dubius loquitur, condescensio est ad vel propter eos qui dubii sunt vel esse possunt nisi experiantur, nec judicia Dei justa venerantur nisi experimento didicerint, incorrigibiles eos fuisse quos sprevit aut judicavit Deus. Sequitur: Quapropter exspecta me, dicit Dominus, in die tribulationis meae in futurum, quia judicium meum, ut congregem gentes, et colligam regna. Et effundam super eos indignationem meam, et omnem iram furoris mei. In igne enim zeli mei devorabitur omnis terra, quia tunc reddam populis labium electum ut invocent omnes nomen Domini et serviant ei humero uno. Postquam super impios et peccatores et illam quae provocatrix merebatur dici Hierusalem severitatem justi judicii declamavit; nunc tandem ad eam convertitur quae habet aurem fidei, et ea quae sunt gratiae, quae sunt misericordiae, familiariter insinuat illi, quam vocat et filiam Sion, nuncupat Israel, nominat filiam Hierusalem, lauda, inquiens, filia Sion, jubila Israel, laetare et exsulta in omni corde, filia Hierusalem, et caetera usque in finem, quae ita concludit, dabo enim vos in laudem, et in nomen omnibus populis terrae, cum convertero captivitatem vestram coram oculis vestris, dicit Dominus. Quapropter, inquit, quoniam sicut in initio dixi, congregans congregabo omnia a facie terrae, id est omnia traham ad meipsum (Joan. XII), scilicet in die resurrectionis meae, postquam fuero exaltatus a terra (Ibid.), et haec omnia quae dicta sunt faciam super eos qui me non exspectant, qui in me non credunt; tu exspecta me, tu crede et spera in me, in die resurrectionis meae in futurum, id est ex qua die resurgam a mortuis usque in diem novissimum, quia tunc faciam judicium, et hoc erit judicium meum, ut congregem gentes, et colligam regna. Tunc enim sedebit Filius hominis in sede majestatis suae, et venient omnes angeli cum eo, et congregabuntur ante eum omnes gentes (Matth. XXV). Exspecta me in die resurrectionis meae, illuminatos habens oculos clara et certa fide resurrectionis meae, quam qui non credit, non est in die, sed in nocte. Exspecta me, memor illius dicti angelorum testium meorum, sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I). Cum dicit, ut congregem gentes, et colligam regna, subauditur, a sinistris. Sequitur enim: Et effundam super eos indignationem meam, et omnem iram furoris mei, videlicet dum dicam eis: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV). In igne enim zeli mei devorabitur omnis terra, id est omnes impii qui coelum non respicientes, cuncta terrena gesserunt opera, tam qui sine lege quam qui in lege peccavarunt. Quicunque enim sine lege peccaverunt, sine lege peribunt, et quicunque in lege peccaverunt, per legem judicabuntur (Rom. II). Tu autem a dextris eris, cum hoc auditu: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi (Matth. XXV), et tu eris tunc illa regina de qua dicebatur mihi: Astitit regina a dextris tuis (Psal. XLIV). Quia tunc reddam populis labium electum, tunc retribuam populis fructum labiorum nomini meo confitentium, quia videlicet nomini meo confiteri, hoc est, habere labium electum, labium mundum vitae aeternae et cantici sempiterni, retributione dignum. In quo reddam illis? In eo ut invocent omnes nomen Domini, et serviant ei humero uno. Num parva est ista redditio? Aut nunquid parum est, illic invocare nomen Domini et servire Domino? Imo magnum atque magnificum et omne exsuperans desiderium, illic est invocationis et servitii bonum. Hoc Psalmista sciens cum dixisset: Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini, testimonium Israel (Psal. CXXI), hoc subjunxit, ad confitendum nomini Domini (Ibid.), et magnificentius dicere non potuit et in Apocalypsi unus de senioribus dicit Joanni: Hi sunt qui venerunt de tribulatione magna, et laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni; ideo sunt ante thronum Dei, et serviunt ei die ac nocte in templo ejus (Apoc. VII). Igitur non ut ibidem littera sonat, regnum illud vel civitatem Dei viventis Hierusalem coelestem Christianus vel spiritualis homo existimet aut existimare debet auro stratam gemmisque aut margaritis prostratam, quia videlicet non in auro aut lapidibus pretiosis, sed in confessione nominis Domini et in servitio ejus est regnum Dei. Servitur autem illic servitio perfecto, quod mira brevitate propheta hic innuit, cum dicit, humero uno. Quidnam est humero uno, nisi corde indiviso? Non ita hic in isto exsilio, ubi dispositi sumus ad serviendum eidem Domino. Multae namque sunt hujus mundi varietates, et animus mortalium, quamvis justorum atque perfectorum, vix una hora secum totus est. Non ergo aut esse potest hic, quod promittitur illic. Sciendum est autem et manifestius dicendum quae causa faciat, ut possit illic serviri humero uno, humero indiviso. Quaenam illa est? Videlicet, quia civitatis illius, regni illius, rex et Dominus, unus et solus est, unus Deus Pater et Filius et Spiritus sanctus est indivisus et inseparabilis imperii rex, et hic idem ipse est, idem permanet incommutabilis substantiae, et invariabilis animi est, et una semper trium personarum unius Dei voluntas est. Hinc indivisum imperium habet, quia indivisus et invariabilis ipse est, juxta illud ab ipso dictum: Ego sum qui sum (Exod. III). Proinde quod hic dicit, ut invocent omnes nomen Domini, et servient ei humero uno, nihil aliud esse arbitror quam quod fuerat in psalmo dictum, commutato duntaxat ordine sententiarum: Cujus participatio ejus in idipsum. Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini testimonium Israel, ad confitendum nomini Domini (Psal. CXXI). Nam invocare nomen Domini, quid aliud est nisi confiteri nomini Domini. Et huic Domino humero uno servire, quid aliud est nisi participatio ejus in idipsum? Sequitur: Ultra flumina Aethiopiae inde supplices mei filii dispersorum meorum deferent munus mihi. Si ita dixisset: Quia tunc reddam populo meo labium electum, ut invocet nomen Domini, putaret ut contenderet Judaeus de se tantummodo esse dictum, ut contendere solet, quasi Judaeorum sit Deus tantum, et non etiam gentium. Nunc autem cum dicit, reddam populis, negare non potest quin et de aliis cura Deo sit, quod etiam aliunde jamdudum providerit sibi Deus confessores nominis sui, et ita est: nam ultra, inquit, flumina Aethiopiae, id est in fines orbis terrae, subauditur, exibit sonus praedicationis evangelicae (Psal. XVIII), et inde, o filia, cui loquor, cui dico exspecta me, et cui protinus dicturus sum: Lauda, filia Sion; laetare et exsulta in omni corde, filia Hierusalem; deinde, inquam, de finibus terrae supplices mei, scilicet apostoli, deferent mihi munus dispersorum meorum, id est dispersos meos congregabunt in unum, quod mihi utique erit munus magnum. Hoc sciens evangelista, cum esset, inquit, Caiphas pontifex anni illius prophetavit, quia Jesus moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum (Joan. XI). Hoc tibi, o filia, pro magna consolatione dictum est: Quia si ex te exierunt, qui tui esse debuerunt, filii scelerati, semen nequam (Isai. I), nihilominus multiplicaberis, et in filiis laetaberis, qui profecto venient de longe, quod magnifice significatur, dicendo: Ultra flumina Aethiopiae, non quod de sola debeant Aethiopia venire, cum per alium prophetam dixerim: Ecce isti de longe venient, et ecce illi ab aquilone et mari, et isti de terra australi (Isai. XLIX), sed quod universitas gentium propter tenebras, in quibus erant, ignorantiae, et propter persecutionem principum vel tyrannorum recte significetur, per impetus fluminum, et per nigredinem Aethiopiae. Simul et plurimum laudis dat supplicibus suis quod transmeare debeant flumina Aethiopiae, et deinde sibi dispersorum suorum munus deferre, id est omnium persequentium tyrannorum saevitiam exsuperare, et Ecclesiam sibi de gentibus adducere, secundum typum qui in eo praecessit, quod regina Saba venit a fluibus terrae, audire sapientiam Salomonis (III Reg. X). Nunquid autem, o filia, semper nigri erunt illi Aethiopes supplices mei, aut tu semper Aethiopissa eris, ut sit semper unde erubescere possis? Imo audi quod sequitur: In die illa non confunderis super cunctis adinventionibus tuis, quibus praevaricata es in me, quia nunc auferam de medio tui magniloquos superbiae tuae, et non adjicies exaltari amplius in monte sancto meo. Magna promissio, magna consolatio. Nunc interim antequam veniat dies ille, dies resurrectionis meae, confunderis et non absque re, cum dicis et confiteris veraci confessione quidpiam tale, ut est illud Isaiae: Sicut pannus menstruatae omnes justitiae nostrae (Isai LXIV). At vero in illa die ita non erit, praesertim ut fiet, quod nunc promitto tibi in prophetis et in Psalmis, quia erit fons patens domui David, et habitantibus Hierusalem in ablutionem peccatoris et menstruatae (Zach. XIII). Unde et David bona spe exsultans Spiritu sancto: Asperges me, inquit, hyssopo, et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor (Psal. L). Equidem, quamvis et alibi dicat: Accedite ad eum, et illuminamini, et facies vestrae non confundentur (Psal. XXXVIII), tamen in praesenti vita, quamvis utitur mortali conditione, et nondum plenus est in te dies ille resurrectionis meae, erubescis modo quodam, juxta illud: Quem ergo fructum habuistis tunc, in quibus erubescitis nunc (Rom. VI); sed ista confusio gloriam adducit, et ipsa omnino succedente gloria pertransibit. Cum enim venerit plenitudo illius diei, plenitudo meae resurrectionis; cum resurrexerint membra, sicut caput resurrexit, nunquid recordatio praeteritae nigredinis quidquam afferet confusionis. Imo locupletissima erit materia cantationis ipsa miseriarum recordatio, juxta illud: Misericordias Domini in aeternum cantabo (Psal. LXXXIII). Nunquid vel alius quis improbrare poterit tibi, quod tu Aethiopissa fueris. vel mihi quod Aethiopissam uxorem duxerim? Jam Mariam operuit candens lepra tanquam nix, et extra castra manet septem diebus, pro eo quod murmuravit contra Mosen, propter uxorem ejus Aethiopissam (Num. XII). Et, ut manifestius dicam, jam Synagogam immunditia suae iniquitatis omni saeculo notam fecit, projectam non solum secundum animam de regno Dei, verum etiam secundum corpus de civitate et templo quondam Dei, et foris manet, mente et corpore dispersa secundum illud: Disperge illos in virtute tua (Psal. LVIII), et donec pertranseant septem dies, id est donec plenitudo gentium subintroeat, non revocabitur in castra haec, pro eo quod improperat tibi vel supplicibus tuis, quod Aethiopes fuerint, et mihi de talibus ego Ecclesiam conjunxerim. Quanto magis in plenitudine illius diei, in resurrectione universali, omne os obstructum erit? Praedico tibi, quia tunc auferam de medio tui magniloquos superbiae tuae, scilicet istos qui se dicunt Judaeos esse, et non sunt, sed sunt in Synagoga Satanae vere magniloqui et superbi, in eo maxime, quod suam quaerentes statuere justitiam, justitiae Dei non sunt subjecti (Rom. X), quae videlicet superbia, sic tua superbia dicitur esse, quomodo illi dicuntur esse filii tui vel filii Abrahae, et se unum patrem Deum dicunt habere (Joan. VIII). Hoc facto, non adjicies altari amplius in monte sancto meo, sed stabis in magno et aeterno sanctae humilitatis firmamento, sciens et perfecte cognoscens quod nunc ex parte cognoscis, (I Cor. XIII), et veraciter confiteris, quia de suis operibus nullus unquam potuit vel poterit in conspectu Dei justificari (Psal. CXLII). Imo omnes peccaverunt, et egent gloria Dei (Rom. III), et quod tunc probatione non indigebit, quia res manifesta erit. Auferentur magniloqui, et qui relinquentur ibi? Ait: Et derelinquam in medio tui populum pauperem et egenum, et sperabunt in nomine Domini reliquiae Israel. Sic magniloqui veraciter dicuntur et sunt, qui in semetipsis tanquam justi confidunt, et de operibus legis praesumunt, ita pauperes et egeni recte dicuntur et sunt, qui se peccatores esse cognoscunt, et nonnisi per fidem Jesu Christi justificari se sentiunt. Talem populum ita pauperem, ita egenum, pauperem spiritu, scientem se egere vel eguisse gloria Dei, quae est justificari gratis per fidem Jesu Christi (Ibid.), derelinquam, ait, in medio tui, ut venientes ab oriente et occidente recumbant in sinu Abrahae, magniloquis illis filiis regni in tenebras exteriores ejectis (Matth. VIII). Fiet tamen quandoque ut sperent in nomine Domini reliquiae Israel, scilicet cum plenitudo gentium subintroierit (Rom. XI). Quid erit illis sperare in nomine Domini, nisi deponere pertinaciam, qua se justificari arbitrantur ex operibus suis, et omnem justificationem credere in solo nomine Domini, in fide Jesu Christi? Sequitur: Non facient iniquitatem, nec loquentur mendacium, et non invenietur in ore ejus lingua dolosa, quoniam ipsi pascentur, et accubabunt et non erit qui exterreat. Felix ille dies resurrectionis, in cujus plenitudine nec verbo nec opere quisquam peccabit. Magna et beata remuneratio omni animae vel omni homini, qui nunc et si iniquitatem fecit, et mendacium locutus est, jam ulterius iniquitatem facere et mendacium loqui non vult. Magna, inquam, et beata remuneratio, quia nunc accipiet stabilitatem hanc, ut iniquitatem facere, ut mendacium loqui jam non possit; quippe ubi jam malam voluntatem habere non poterit beata anima Deo Creatori suo sociata vel conjuncta inseparabiliter per spiritum amoris aeterni. Lauda, filia Sion; jubila, Israel; laetare et exsulta in omni corde filia Hierusalem, subauditur, hanc promissionem habens. Lauda Deum Patrem, et jubila Deo Filio, laetare et exsulta in Deo Spiritu sancto, quae sancta Trinitas unus Deus est, unde accepisti quod es filia Sion, quod es Israel, quod es filia Hierusalem. Filia Sion per fidem, Israel per spem, filia Hierusalem per charitatem. Abstulit Dominus judicium tuum, avertit inimicos tuos rex Israel Dominus in medio tui, non timebis malum ultra. Vere pulchra, sed admodum occulta praedicatio sanctae et individuae Trinitatis. Dominus Deus Pater judicium tuum abstulit; rex Israel Dei Filius inimicos tuos avertit; Dominus Spiritus sanctus in medio tui est, et idcirco non timebis malum ultra, quia quem nunc vides per speculum in aenigmate, tunc videbis facie ad faciem (I Cor. XIII), et mors ultra non erit (Apoc. XXI), quae fuit judicium tuum super omne genus humanum Adam peccante prolatum. Neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra quae prima abierunt (Ibid.). In illa die dicetur Hierusalem. Noli timere, Sion; non dissolvantur manus tuae; Dominus Deus tuus in medio tui fortis, ipse salvabit. Gaudebit super te in laetitia, silebit in dilectione tua, exsultabit super te in laude. Quam laetus Trinitatis amator animus hoc attendit, quod hic Spiritus sanctus per os prophetae indubitabili veritate loquens, quasi tinnulam fidei tripudiat cantilenam, et jucunditatis suos modulos triplicat ut excitata audientis anima, jam per haec verba meditando gustare, ut speculari incipiat, quod Deus suus sancta sit Trinitas, quam videlicet Trinitatem, quia tunc mundus nomen ejus, quod est Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, portare non poterat: idcirco quaerendum non est hic cur non ita propheta distinxit, sicut ipse in Evangelio suo Dominus deprompsit, dicendo: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. XXVIII). Ecce quatuor modis opus decantavit, quod circa nos agit, vel actura est indivisa unitas Trinitatis. Primo modo ita sonat, vox exsultationis, et revera sonus epulantis. Lauda, filia Sion; jubila, Israel; laetare et exsulta in omni corde, filia Hierusalem. Secundo autem sic: Abstulit Dominus judicium tuum, avertit inimicos tuos rex Israel, Dominus in medio tui. Tertio vero ita: In die illa dicetur Hierusalem: Noli timere, Sion; non dissolvantur manus tuae, Dominus Deus in medio tui fortis ipse salvabit. Quarto autem sic: Gaudebit super te in laetitia, silebit in dilectione tua, exsultabit super te in laude. Quam pulchre quatuor his modis variatur vox unius ejusdem laudis, trinis per singulos modos distincta clausulis. Quam pulchre, inquam, si consideres quia quatuor sunt, quae in uno Christo pro maximo propter nos operata est unitas Trinitatis, quae nescire non licet ulli animae, quae et Sion, et Israel, et Hierusalem sit digna nuncupari. Quae sunt illa? Incarnatio, passio, resurrectio et ascensio. Incarnatio Trinitatis opus est, quia ut incarnaretur Filius, Pater illum misit. Ipse virginis uterum ingressus est, Spiritus sanctus illi verum corpus, veram carnem de carne virginis condidit, et cum anima rationabili carnem nostram verum hominem ut indueret, ipse effecit. Passio Trinitatis opus est, quia calicem illum, quem Pater dedit, Filius bibit, et per Spiritum sanctum, ait Apostolus, sese hostiam obtulit, ut emundaret conscientiam nostram ab operibus mortuis (Hebr. IX). Resurrectio Trinitatis opus est, quia Pater, exsurge, gloria mea, dixit; Filius Exsurgam diluculo (Psal. LVI) respondit; Spiritus sanctus, eadem die ex ore ejus in remissionem peccatorum processit insufflantis et dicentis: Accipite Spiritum sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis (Joan. XX). Ascensio Trinitatis opus est, quia dixit Pater: Sede a dextris meis (Psal. CIX), Filius ascendit et sedit, Spiritus sanctus de illo consessu super discipulos veniens, divisiones gratiarum illis distribuit (I Cor. XII). Itaque pro eo, quia Deus homo factus est. Lauda, Sion, jubila, Israel, laetare et exsulta in omni corde, filia Hierusalem, quia inde tu, filia Sion, quod sicut Deus patribus promisit, ita Filium suum misit; inde tu, Israel, quia natura tua cum Dei Filio, Dei Verbo in unam personam assumpta, revera cum Deo directa est secundum nomen Israel; inde tu, filia Hierusalem, quia per eamdem divinae et humanae naturae conjunctionem, tu quae de terra eras, coelestibus in pace sociata es, et jam quidem per hoc ipsum, quod propter te passus est, judicium tuum, judicium mortis abstulit, inimicos tuos avertit, scilicet malignos spiritus et ipsum principem mundi, quem foras misit, et illo foras misso, Dominus in medio est tui, et malum illud praevaricationis antiquae, transgressionis paternae, non timebis. Verumtamen est adhuc aliquid quod times, dum in corpore vivis, scilicet mors carnis et passiones corporis. Sed certum tibi est et esse debet, quia in illa die resurrectionis universalis dicetur tibi: Noli timere, videlicet, quia mors ultra non erit (Apoc. XXI), non dissolvantur manus tuae, quia immutata et impassibilis facta eris. Porro gaudium quo gaudebit super te in laetitia, silentium quo silebit in dilectione tua, exsultatio qua exsultabit super te (Isa. LXI) in laude Trinitatis sancta, oculus non vidit, auris non audivit, et in cor hominis non ascendit (I Cor. II). Sequitur: Nugas qui a lege recesserant, congrego, quia ex te erant, ut non ultra habeas super eos opprobrium. Nugas dixit nugaces homines, videlicet, qui Dominum ipsum, de quo hic sermo est, sicut Sapientia testatur, calumniantur, dicentes: Quoniam dissimilis est aliis vita illius, et immutatae sunt viae illius (Sap. II). Tanquam nugaces aestimati sumus ab illo, et abstinet se a viis nostris tanquam ab immunditiis. Ejusmodi nugas, inquit, illos nugaces, qui a lege recesserant, dicentes adversus Dominum, et adversus Christum ejus: Dirumpamus vincula eorum, et projiciamus a nobis jugum ipsorum (Psal. II). Congregabo, quia ex te erant, id est in fasciculos ad comburendum alligabo (Matth. XIII), et manus judicium portabunt propter hoc ipsum, quia ex te erant, quia legem acceperant, quia semen Abrahae erant, quia Israelitae erant, quia ministri Christi erant, unde et opprobrio tibi fuerunt, et propter eos blasphematum est nomen meum. Congregabo eos, ut non ultra habeas super eis opprobrium, ut non ultra in comparatione tui justificet se Sodoma (Ezech. XVI) sive Gomorrha, neque dicat mare, ut Sidon erubescat (Isa. XXIII), quod nimirum dicit, quoties manifesta gentilitas tibi propter aliquos, qui in te gentiliter vivunt, insultant. Ecce ego interficiam omnes qui afflixerunt te in tempore illo. Non eos tantum qui ex te erant et ex te exierunt, imo ex te non erant, sicut quidam tuorum dicit: Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis (I Joan. II). Non, inquam, illos tantum, sed et omnes qui te afflixerunt, sive in lege, sive sine lege peccantes, interficiam in tempore illo, eos qui in lege peccaverunt (Rom. II), per legem judicando, et eos qui sine lege peccaverunt (ibid.), sine lege perditione dando. Et salvabo claudicantem, et eam quae ejecta erat, congregabo, et ponam eos in laudem et in nomen, in omni terra confusionis eorum in tempore illo quo adducam vos, et in tempore quo congregabo vos. Magna dignatio, quam omnes novimus, excelsi Domini, qui juxta illud Psalmistae: Quoniam excelsus Dominus et humilia respicit, et alta a longe cognoscit, et fecit, et facit (Psal. CXXXVII). Nam videte, inquit, vocationem vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes; sed quae stulta sunt mundi, elegit Deus, ut confundat sapientes, et infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia, et ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus, et quae non sunt, ut ea quae sunt destrueret (I Cor. I). Quia aliud hic placet, dum dicit: Et salvabo claudicantem, et eam quae ejecta erat congregabo? Nam per claudicantem et ejectam cuncta infirma sive impotentia, cuncta stulta, et ignobilia, et contemptibilia, recte propheticus sermo designat. Salvabo, inquit, et congregabo hujusmodi, et ponam eos in laudem, et in nomen, et in omni terra confusionis eorum, id est faciam eos laudabiles atque nominatos illic, ubi erant sine nomine, ut videbantur illaudabiles, videlicet confundendo per ipsos, et destruendo sapientes, fortes atque potentes illos, quorum in oculis habebantur ignobiles, et videbantur contemptibiles. Hoc, inquam, faciam in tempore illo, quo adducam vos, et in tempore quo congregabo vos, id est non solum in futuro, verum etiam in praesenti saeculo faciam nominatos, et inclytos illos de humilitate vocatos principes vestros, ita ut sicut ad Moysen dixit: Ecce constitui te deum Pharaonis, ita et isti dii terrae dicantur (Exod. VII), et sint, juxta illud Davidicum: Principes populorum congregati sunt cum Deo Abraham, quoniam dii fortes terrae vehementer elevati sunt (Psal. XLVI). Dabo enim vos in nomen, et in laudem omnibus populis terrae, cum convertero captivitatem vestram coram oculis vestris, dicit Dominus. Omnes populos terrae hic intelligimus electos de omnibus populis terrae, qui dicunt in Apocalypsi, et redemisti nos Deo, et omni tribu, et lingua, et populo, et natione (Apoc. V). Quos istos vel quod ob meritum, daturum se promittit eos in nomen et in laudem, cum converterit captivitatem ipsorum coram oculis eorum? Nimirum illos, quos jam diximus principes populorum, quorum labore et industria, cooperante eis Dei gratia, factum est et fit hoc ipsum quod convertitur et convertetur captivitas eorum coram oculis eorum, quae videlicet conversio captivitatis nunc inchoata, tunc perfecta erit, quando resurgent mortui, et constituentur a dextris, mox percepturi regnum quod paratum est eis ab origine mundi (Matth. XXV). Magnum conversae captivitatis spectaculum ipsorum quondam captivorum et magna praesentis admiratio felicitatis apud ipsos, recolentes magnitudinem transactae miseriae praeteritae captivitatis. Proinde cum dixisset, cum convertero captivitatem vestram, magnifice addit, coram oculis vestris. Tunc isti principes, vel patres, sive apostoli, et quicunque convertendae hujus captivitatis adjutores fuerunt vel sunt, in nomen et in laudem, id est nominati et laudabiles eisdem erunt quos audierunt, ut converteretur captivitas eorum, et valde justo ordine principes vel patres, imo et salvatores post Deum illos se habere gaudebunt. Haec omnia dicit Dominus, subauditur, qui non mentitur, et cujus omnia dicta necessario implebuntur. Coelum enim, inquit, et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. XXIV).