Rupertus sensit et expresse docuit Christi corpus etiam ab indignis manducari.

Expressa adeo sunt Ruperti verba, ut ipsa protulisse, Bellarmini et Vasquis judicium, seu manducationis fidei imputatum errorem, a Tuitiensi abbate propulsasse sit. Quae ergo sanctus ille doctor loquitur, docilis ausculta :

“Non nemo, inquit, indigne manducare potest, sed nemo indigne manducare debet.”

Minus ne ista diluendae calumniae quae plus quam satis sunt?

Minus Ruperto fuit ista dixisse nisi et in tanti sacramenti fidem ea validius comprobaret adversus eos qui, ut ex Guitmundo et Algero observavimus, Christi corpus asserebant a panis speciebus recedere si quis vestem non habens nuptialem ad sacrum Agni immaculati convivium, vel invitatus, accederet.

Stupeat hic Bellarmino addictus etiens, dum audit a Ruperto expresse assertum et comprobatum valide quod ab eo negatum in Bellarmini observatione legebat. Sed quis stupet, si noverit, quod iste, licet eminentissimus non dignitate modo, sed et scientia et pietate; non tamen omni probatione major est. Saepe nomini plus aequo tribuitur. Errare si non vis, nemini cito credas; nomini nunquam: non enim ex nomine, sed ex probationum momentis pendet aequi verique judicium. Quae autem doctrinae fideique Ruperti probatio certior, quam patentissima ipsius verba? Haec itaque excipe et judica.

Cum eucharisticus hic doctor non obscure proposuit (lib. VI in Joan.) quod

“non nemo indigne potest manducare, sed nemo indigne manducare debet,”

in hujusce veritatis confirmationem statim subjicit:

“Panis namque semel consecratus nunquam postea virtutem sanctificationis amittit aut Christi caro esse desinit: sed non prodest quidquam indigno, cujus fides sine operibus mortua est; et idcirco spiritum, qui vivificat non habet quo ore percipiat. Quid enim mirum est si terra comedat?”

Quod autem hoc terrae nomine Tuitiensis Christi carnem intelligat, quae de terra nostra sumpta est, his ipse aperit:

“Quid autem caro Christi remota divinitate, nisi terra nostra est?”

Unde nec stupendum vult, quod quivis, immeritus licet, carnem Domini comedat, quam de nostra assumpsit.

“Proinde, inquit (lib. VII in Joan.), quicunque Christi carnem manducat, non expavescimus, certi quid de nostro sumpserit, quid de suo sit, Filius Dei.”

Tum quaerit Tuitiensis quo demittatur, quod ab indigno manducatur et bibitur; difficilemque hujusce quaestionis nodum adversus Stercoristas paucis sic absolvit:

“Hoc certe, sicut ante nos dictum est, pium sit et salutare credere per membra diffundi, ut non sit obnoxium secessui.”

Tandemque quid corporis Christi manducatio cum fidei religione et religionis pietate, distet ab illa quae nec pietatem habet nec religionem, strictim edicit (lib. VI in Joan.):

“Sed hoc, ait, plus habet dignus ab indigno, quod huic ad salutem; illi proficit ad judicium.”

Manifesta haec doctrinae Ruperti qui audierit testimonia, qui Bellarmini et Vasquis censuram non minus aequam habeat? Quis Rupertum vere sensisse et expresse docuisse corpus Dominicum etiam ab indignis percipi et manducari, aequius non judicet? Quis enim verba haec in re tanti momenti temere a Ruperto emissa, aut leviter effusa crediderit? At forte quis aliud aliis in locis Tuitiensem expressisse suggeret. Cuine fides sit, alia ex aliis Ruperti libris produco, quae quam firma sit in ea fide sancti illius abbatis doctrina plenissime demonstrent.

Scribens in Matthaeum (lib. X), haec Christi verba, Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in illo. Postquam sic exposuit,

“non qualecunque suum, sed suam carnem et suum sanguinem dat;”

juxta apostolicam sententiam aperte pronuntiat

“quod in illis qui non credunt, et non credentes ore tamen sacramentum percipiunt, cibus et potus iste, haud dubie suae carnis et sui sanguinis, operatur judicium.”

Quem enim ut ipse alio in loco explicat (lib. IV in Gen., c. 5),

“propter peccata sua divinae virtutis adeps refugit, et ipse macrum sacrificii corpus solummodo dentibus conterendo, corporis et sanguinis Domini reus existit.”

Audiant haec et contremiscant, qui mensae Dominicae sacramenta polluunt, vel potius judicium sibi manducant et bibunt, corpus Domini non dijudicantes.

Sed haec audiant Ruperti censores et discant in Ruperti doctrina ab ipsis etiam non credentibus ore percipi sacramentum quod carnis et sanguinis Christi cibus et potus est; discant in Ruperti doctrina ab eo etiam, qui propter peccata sua divinae virtutis adipe non saginatur, sacrificii corpus, quod pro certo Christi corpus est, dentibus conteri.

Verbis adhuc expressioribus suae fidei sensum noster Tuitiensis (lib. III De operibus Spiritus sancti, c. 22), ubi errorem hunc manducationis per fidem de proposito confutat; et ita probandum suscipit Christi corpus etiam ab indignis vere manducari, ut illud Augustini , rem sacramenti non nisi digni accipere possunt, non in Augustini sensu eos intelligere ostendat, qui illud dixisse putant non esse Christi corpus aut sanguinem quae ab indigno percipiuntur.

Hujus difficultatis statum ex Augustini verbis Rupertus sic proponit:

“Est igitur, sicut et pater Augustinus ait, in sacramento isto quod digni et indigni accipiunt, res sacramenti, quam non nisi digni accipere possunt. Sed non sicut dicta ejus a nonnullis aestimata sunt, putaverunt enim illum dixisse quod non nisi corpus aut sanguis Christi, quod indignus quisque percipit, atque secundum tanti doctoris sensum, non corpus aut sanguinem Christi, sed tantum figuram vel signum esse corporis et sanguinis Christi, id quod visibiliter sumimus de mensa Domini.”

Hac difficultate sic exposita, erroneum hunc manducationis per fidem intellectum, utpote qui Apostoli et ipsius Christi verbis aperte contradicat, a sancti Augustini mente prorsus alienum Rupertus sic ostendit:

“Hoc ille non dixit, imo hoc ille non sensit. Neque enim Christo contrarius esse consuevit. Loquitur autem Christus, et per semetipsum dicens: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS; et per Apostolum suum, cujus experimentum habemus, quia in eo loquitur Christus, dicens: Itaque quicunque manducaverit panem Domini, et calicem Domini biberit indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. Probet autem seipsum homo et sic de pane illo edat, et de calice bibat: qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit.”

Quam Apostoli sententiam non de pane communi, sed de Christi corpore et sanguine intelligendam Tuitiensis sic interpretatur:

“Non dixit: Qui manducat et bibit indigne, panem manducat simplicem vel communem, et vinum bibit quale prius erat nondum consecratione celebrata, sed reus erit corporis et sanguinis Domini; sed judicium, inquit, sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini.”

Ex quo Apostoli planissimo sensu de corporis et sanguinis Christi veritate in sacrilega etiam terribilis illius sacramenti perceptione, Augustini mentem Rupertus colligit. Qua propter, inquit, non jam de contentiosa cujusdam dissertatione, sed de Apostoli veritate sensum petamus quo praedictus doctor (Augustinus) sacramentum remque sacramenti distinxerit.

Tum hujusce distinctionis explicationem doctor noster Tuitiensis prosequitur:

“Rem sacramenti Christus ipse mysterium suae dixit esse passionis, ut ante jam diximus, qui tenens in manibus hoc visibile sacramentum, cum dixisset, HOC EST CORPUS MEUM, addidit quod tradetur; cum dixisset, HIC EST SANGUIS MEUS, addidit qui effundetur.”

Et ita juxta hanc distinctionis istius expositionem Rupertus ipse cum Augustino docet quod profana manducatio Christi corpus et sanguinem seu sacramentum ore quidem percipit, sed non rem sacramenti, cum morti Christi et illius beneficiis nequaquam indigna sacramenti manducatio communicet.

“At ille, subdit Tuitiensis, qui indigne accedit, non communicat Christi passionibus, non contingit ore mentis quod percipit ore corporis, unde et hoc ipsum quod indignus existit.”

Ex quibus tandem sic concludit:

“Ergo corpus quidem et sanguis Christi est hoc visibile sacramentum quod ore percipit impius, neque enim indignitas ejus dignitatem tantae consecrationis evacuare potuit; sed rem sacramenti non attingit, quia mente et fide per dilectionem operante passionem Christi non respicit, idcirco nec effectum consequitur ejusdem sacramenti, in eo scilicet ut pro eo traditum sit hoc corpus et fusus iste sanguis: sed consequitur id quod huic effectui contrarium est, ut videlicet sit reus corporis et sanguinis Domini, et judicium sibi manducaverit et biberit.”

Haec evidentissima Ruperti doctrina est: in qua qui manducationis per fidem umbram vel levissimam suspicit, in sole maculas videt. Itane dicit quod non est corpus et sanguis Christi quod indignus quisque percipit, qui expresse concludit quod corpus et sanguis Christi est quod ore, quantumvis indignus, percipit? Itane sentit corpus Domini non in rei veritate nec nisi per fidem manducari, qui hunc sensum ut Apostolo et ipsi Christo contrarium ab Augustino repellit? Itane docet ab indigno Christi corpus et sanguinem invisibili sacramento ore non percipi, qui clare definit quod

“qui indigne accedit, percipit ore corporis quod non contigit ore mentis?”

Quid denique ex Apostoli, ne Christi dicam, comminantibus verbis eos arguit, qui fidem non habent quae per dilectionem operatur, Christi carnem comedere, et ejus bibere sanguinem, sed in judicium et mortem: qui sacramentum, quod est Christi corpus et sanguis, concedit indignis; sed non rem sacramenti, quae passionis et mortis Christi communicatio est: qui credit quod nec indignitas suscipientis

“tantae consecrationis dignitatem evacuare potuit,”

qua panis et vinum mira Spiritus sancti operatione transmutantur in illud ipsum Christi corpus quod pro nobis traditum est; et in illum ipsum Christi sanguinem qui pro nobis fusus est: et qui ex his omnibus adversus nonnullos sola fide, manducantes id unum concludit, Christi videlicet corpus hoc quod pro nobis est traditum, et sanguinem hunc qui pro multis effusus est, non sola fide, sed in veritate, nec a fidei pietatem habentibus solummodo, sed ab impiis, ore corporis vere percipi et manducari; is de corporis Christi manducatione quid sentit quod catholicae fidei non sapiat? quid docet quod Ecclesiae doctrina non tradat?

His omni probatione majoribus censor quid opponet? Adversus hanc Ruperti fidem quod profert testimonium? Unum audio. Rupertus dixit, observat Bellarminus,

“quod in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini, nihil de sacrificio pervenit.”

At si ex isto damnatur Ruperti fides, qui S. Augustini sensus non damnabitur, qui expressissime scribit quod

“qui discordat a Christo, non manducat carnem ejus, nec bibit sanguinem, etsi tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis quotidie accipit.”

An Augustinus ex Ruperto? an ex Augustino Rupertus fit reus? An Augustini simul ac Ruperti doctrinam reprobabimus? non enim durius id sonat,

“in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini, nihil de sacrificio pervenit”

quam istud,

“qui discordat a Christo, non manducat carnem ejus, nec bibit sanguinem, etsi tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis quotidie accipit.”

Ne quis ergo censura severiori Augustinum cum Ruperto emendare praesumat, magis ipse inde puniendus: advertat illam quae ipso etiam ore fit, corporis Christi manducationem, eos in indignis non producere fructus quos digne communicantes per Christi merita participant: et proinde unam esse qua Christi corpus manducatur cum fructu, alteram qua Christi caro comeditur, sed sine fructu salutis, imo cum judicio perditionis.

Unde sicut sui laboris qui nullos fructus consequitur, nihil legisse dicitur, ut Gallico nostro idiomate aptissime effertur (il n'a rien fait), non quod nihil egerit, sed quia egisse nihil ipsi profuit, ita corpori Christi qui communicat, nec tamen dona gratiae sanctificantis recipit, is in sensu perfecto Christi carnem manducare vel percipere non censetur; sed ille duntaxat qui Christi carnem sic comedit, ut non ejus vitae spiritum percipiat, hoc est qui illam ita manducat ut ex ipsa reficiatur.

Caro enim non prodest quidquam, sed spiritus est qui vivificat. Hunc sensum nobis dat ipse Augustinus , ubi ait,

“Christum manducare est refici,”

id est Spiritu sanctificationis nutriri, vel, juxta Rupertum, divinae virtutis adipe saginari.

Cui autem non certissimum est eum qui Christi fidem et spiritum non habet, nec est corporis Christi membrum, Christi carnem sic comedere ut ea non reficiatur, seu bonis illius non repleatur, sed dimittatur inanis? Cui ergo non sapientissime dixit Augustinus quod

“qui discordat a Christo, non manducat carnem ejus, nec bibit ejus sanguinem, etsi tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis quotidie accepit.”

Eo videlicet sensu quo

“Christum manducare est refici; quo credere in Jesum Christum, hoc est manducare panem vivum.”

Et quo communicare corpori et sanguini Domini est in Christo manere; seu corporis Christi esse membrum, et unum cum eo spiritum habere? quid ergo minus catholice Rupertus scripsit quod

“in illum, in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini, nihil, hoc est nullus vitae spiritualis seu benedictionis fructus de sacrificio pervenit.”

Hanc enim esse Ruperti mentem eo etiam loci (lib. II De Div. off., c. 9) ex quo Bellarminus verba descripsit, quae Ruperti fidem temerare, non explicare sufficiant, nemo prudens diffitebitur. Ibi enim Rupertus inducit Berengariani furfuris quemdam, qui cum in corpore sacrificii sensum et motum non deprehenderet in altaris sacrificio non esse Christum, non esse corpus Domini ex carnis sensu totus ipse carnalis arguebat. Ipsi autem Dominici corporis seu carnis Christi veritatem in eucharistiae sacramento Rupertus ut demonstret, et istum Berengarianae impietatis surculum praescindat, duplicem distinguit vitam: unam animalem, quae videlicet quinque sensibus fungitur; coelestem alteram ac spiritualem, quae est

“Verbum vitae, sive Spiritus sanctificationis et benedictionis, misericordiae et pacis.”

Vitae animalis, quae sensibus fungatur, non esse motum in corpore sacrificii Rupertus jure permittit; coelestem vero ab eo abesse non patitur, quae tamen

“ad illum non pervenit in quo fides non est.”

Ecquis enim fidem non habenti quae per dictionem operatur, Christi corpus in sacramento diceret esse vitam aut sanctificationem, aut misericordiam, aut veritatem, aut pacem, et non verius cum Apostolo, Augustino et Ruperto, esse mortem, perditionem, damnationem et judicium?

Quomodo autem spiritalem hanc vitam, quae cum Verbo vitae indivisibiliter manet in Christi corpore, ille non percipiat, qui eam carnem, in qua plenitudo Divinitatis habitat corporaliter, licet indigne, vere tamen manducat; et eum sanguinem, qui est fons aquae salientis in vitam aeternam, etsi impie, vere tamen bibit; Rupertus ibidem comparatione explicat et exemplo.

Comparatio est asini ad lyrae sonum aures arrigentis, qui sicut sonum quidem audit, sed modos cantus, quamvis in sono sint, minime capit; quia non rationalis est, ut rationes seu modos intelligat: ita carnalis homo visibiles quidem panis et vini species sumit et corpus sacramenti, sed vitam spiritualem quae in eo est, non attingit; quia animalis est, quia ea quae sunt Dei nullatenus percipit.

In exemplum vero seu figuram Judaeos adducit; qui, quia sine fide manducaverunt manna, et mortui sunt, ita qui sine fidei justitia corporis et sanguinis Christi communicat, damnationis sibi judicium manducat et bibit, reus corporis et sanguinis Domini.

Sed unde reus mortis Domini? An Christum occidit, qui ad Christi mensam indignus accedit? Rupertum audi ea pietate qua subtilitate ibi respondentem:

“Qui visibilem panem sacrificii comedit, et invisibilem a corde suo, non credendo, repellit, Christum occidit. Unde occidit? Quia vitam coelestem et spiritualem a vivificato sejungit, et dentibus suis mortuum,”

quia sine spiritu sanctificationis, laniat corpus sacrificii, atque

“per hoc reus est corporis et sanguinis Domini.”

Haec quos non terreant qui Christi carnem sine Spiritu Christi impie manducantes, Christum occidunt et corpus ejus laniant?

Sed quibus haec non protestentur istis Ruperti verbis,

“in illum in quo fides non est, nihil praeter species de sacrificio pervenit,”

non sacrificii corpus, quod est ipsa Christi caro, sed fructus sacrificii, qui sunt passionis et mortis Christi merita, excludi, ut omni sapientiae laude sagacissimus theologicae veritatis scrutator et doctor San-Bovius respondit, istius loci hunc esse sensum:

“Nihil praeter species pervenit, quod utile sit percipienti.”

Quo pariter responso, eademque erga Ruperti fidem observantia dominus de Lestocque omnem hujusce passus difficultatem absolvit.

Alterum tamen hujusmodi verborum intellectum, si quaesieris, praesto est; nec minus ad Ruperti mentem, nec minus ad catholicae fidei sensum videlicet quod qui corporis Christi in eucharistia veritatem certa fide non tenet, seu in quo

“fides non est”

corporis illius: is sua in fide, seu potius errore suo, non Domini corpus, sed solas panis et vini species accipit, hoc est se percipere credit, non dijudicans corpus Domini, quod cibum communem reputat: sicut asinus ad lyrae sonum aures arrigit, cujus tamen modos minime discernit.

Nullo itaque sensu Rupertus a sacrilegis communicationibus Christi corpus et sanguinem abesse, aut sola fide percipi usquam edixit. Imo constanti manifestaque doctrina ex proposito demonstravit hoc ipsum Christi corpus quod pro nobis traditum est, et hunc ipsum Christi sanguinem qui pro nobis effusus est, sub panis et vini speciebus, consecratione peracta, vere contineri; et in rei veritate etiam ab impiis ipso corporis ore manducari et bibi. Haec sancti illius doctoris fides.

Ab impanationis errore Rupertum vindicat, et eum transsubstantiationem seu conversionem panis et vini in corpus et sanguinem Christi sensisse et docuisse probat Vindex.

Hic quid miror? hic quid garriunt aemuli? quid inania meditantur? Fingere quis potuit, sed suspicari quis potest conversionem panis et vini in Christi corpus et sanguinem ad preces seu verba sacerdotis non tenuisse Rupertum, qui innumeris propemodum locis explicatissime docet et scribit panem

“transmutari, verti, converti, transire, et transferri”

in Christi corpus, et vinum in sanguinem, panem effici et fieri Christi corpus et vinum sanguinem?

Utque ex iis Rupertus evincat, ex quibus arguitur? ex ejus Commentariis in Joannem et in Exodum, ex quibus maxime damnatur, Ruperti fides imprimis est vindicanda.

In epistola nuncupatoria librorum in Joannis Evangelium, ad Cunonem abbatem, luculentum habet suae fidei testimonium; postquam enim se Berengarianis bellum indicere, et in corporis et sanguinis Christi gloriam istos in Joannis Evangelium Commentarios scribere se professus est; his etiam dignis aureo sigillo verbis claudit et obsignat:

“Credamus fideli Salvatori Deo in eo quod videmus, scilicet panem et vinum in veram corporis et sanguinis transisse substantiam.”

Nec pollicitis deest. Nam lib. VI inJoannis Evangelium, exponens haec verba: Pater meus dat vobis panem de coelo verum, haec habet:

“Putabant Judaei quod concidi vellet Christus carnem suam, et manducari,”

etc.

“Ibi figuratio haec perimitur et permanet sensus verbi consonus, scilicet quod panis in veram substantiam corporis ejus divina virtute convertatur. Quod si cuiquam impossibile esse videtur, scilicet ut panis qui hoc anno crevit e terra, corpus Christi fiat, et quod vinum, praesentibus expressum acinis, vertatur in sanguinem Domini,”

etc.

“Quia nec panis nec vinum aliquid de exteriori specie mutavit, idcirco sapere non potes nec vis quod vere factum sit corpus et sanguis Domini.”

etc.

“Crede et hoc, quia panis iste visibilis et vinum, quamvis nihil specie exteriori mutatum sit, in alium transierint, et in illum cibum potumque conversa sint, qui angelorum victus est, etc. Non tam plagarum timore quam veritatis amore confitemur quia panis iste et vinum hoc, expressum acinis praesentibus, mox ut eodem signo signatum est per manus Ecclesiae dicentis: Ut nobis corpus et sanguis fiat, dilectissimi, etc., usque in mei memoriam facietis, corpus et sanguis ejus est, qui traditionis hujus est auctor, etc. Quod si quis quaerat quomodo panis qui hoc anno de terra creatur, corpus Christi fit quod in cruce pependit; et vinum quod praesentibus expressum est acinis, ille sanguis ejus fit quem de latere suo fudit, interrogemus eum quomodo Filius hominis, qui utique de femina conceptus et de terra natus est, de coelo descenderit,”

etc.

“Panem terrenum in carnem suam transmutat.”

Haec Rupertus in capite sexto Joannis scripsit ut adversus Berengarianos Christi corpus et sanguinem sub panis et vini exteriori specie vero contineri, panemque et vinum in Christi corpus et sanguinem converti, verti, transiisse et transmutari; et ita panem et vinum fieri et esse Christi corpus quod in cruce pependit, et Christi sanguinem qui pro nobis fusus est, fusissime declararet.

Nullam itaque meretur fidem cui tam clara et tam certa Ruperti fides adhuc manet dubia: sed is omnis de iniquo tenebitur, qui, Ruperti hac fidei professione audita, Rupertum non judicaverit maxime catholicum iis etiam in libris quos scripsit in Joannem.

Non minus sincere suam fidem jam dederat in libris quibus Exodum exposuerat. Libri enim secundi capite sexto ait:

“Propriis manibus Deo Patri semetipsum immolavit, accipiens panem et vinum, et mira atque ineffabili sanctificationis potentia transferens haec in corporis et sanguinis sui sacramentum.”

Et ne corpus et sanguis nomine sacramenti minus expressa tibi videantur, id ipsum audi in decimo capite magis explicatum, ubi dicitur quod

“operatione Spiritus sancti panis et vinum fit corpus Christi.”

Iterum libro tertio, capite septimo:

“Substantia, inquit, panis et vini in veritatem nobis convertitur corporis et sanguinis.”

Capite decimo:

“Unusquisque credat per ea verba consecrationis panem et vinum exteriori specie non mutata transferri in veram viventis corporis et sanguinis Christi substantiam.”

Ampliora exigis? Haec accipe ex quarto libro in Exodum, cap. VII:

“Species utraeque panis et vini de terra sumuntur. Sed accedit substantiarum ac specierum creator Deus. . . . Non superficietenus inducit, sed efficaciter haec in carnem et sanguinem ejus Christi convertit, permanente licet specie exteriori.”

At alia forte Ruperti fides in libris De operibus Spiritus sancti, qui et aliquibus movere scrupulum? Ex istis dignosce, quae libri tertii secundo capite Rupertus evidentissima profert:

“Panem communem accepit, sed benedicendo longe in aliud quam fuerat transmutavit, ut veraciter diceret, HOC EST CORPUS MEUM, quod pro vobis tradetur. Item vini substantiam accepit, sed itidem gratias agendo, vel benedicendo sic in aliud vertit, ut diceret Veritas quae non mentitur: Hic est sanguis meus Novi Testamenti, qui pro multis effundetur. Sed non videtur oculis carnis, non sentitur gustu oris, quod panis ille caro Christi factus sit, quod vinum illud in sanguinem versum sit.”

Quibus, quaeso, expressioribus verbis transsubstantiatio doceri et explicari potuit?

Ipso etiam libro secundo De divinis officiis, capite secundo, ubi luteus oculus torvum quid inspicit, ineffabilem substantiae panis et vini in corporis et sanguinis Christi substantiam, quae divini verbi virtute fit, transmutationem his verbis profitetur:

“Panis et vinum in verum corpus et sanguinem transferuntur.”

Et paulo post:

“Si hujus verbi flumen super panem et vinum effuderis, et ordine qui ab ipso Christo statutus est, veritatem hujus verbi protuleris, statim de sancto altari panem ipsum et vinum in corpus et sanguinem suum transferendo suscipit.”

Qui junior haec adeo catholice sapiebat de panis et vini demutatione in Christi corpus et sanguinem, is non aetate modo, sed etiam fide senior et grandior factus eos vehementer objurgat, qui hujusce conversionis impugnantes veritatem, et Dominum tentantes dicebant:

“Quoniam percussit petram et fluxerunt aquae, et torrentes inundaverunt; nunquid et panem poterit dare, aut parare mensam populo suo?”

Haec enim verba ad sensum allegoricum deducens Tuitiensis obmurmurantes inducit (lib. X in Matth.), eos qui, ut istam panis in Christi corpus conversionem pernegent, Judaica perfidia dicunt:

“Nunquid quia potuit Deus facere, ut patefacto crucifixi Jesu Christi latere, quod fuit percuti petram, flueret aqua cum sanguine, ut implerentur Scripturae, sufficerentque mentibus nostris ad bibendum; nunquid quia potuit illud facere, poterit etiam panem confectum manibus hominum convertere in corpus, et vinum de palmitibus istis in sanguinem suum?”

Cum ergo Judaicae infidelitatis obloquium Ruperto fuerit negare vel minus certo credere Deum omnipotentem panem confectum manibus hominum convertere in corpus et vinum in suum sanguinem; quid, putas, Rupertus id negavit, quod ipsi nonnisi Judaica impietas negat?

Cum Rupertus panem et vinum transferri, transmutari, verti, converti et transire in verum Christi corpus, et in ejus sanguinem expresse docuerit quis sanctorum Patrum et Ecclesiae doctorum eam pressioribus verbis unquam explicuit panis et vini in Christi carnem et sanguinem transmutationem.

Sed et qua fronte M. Claudius dicere non erubuit,

“qu'on ne sçauroit faire voir aucun passage de ces auteurs (Anastase, Damascène et Rupertus), qui donne lieu nècessairement à la transsubstantiation.”

Quasi vero transsubstantiationis nomine aliud quid intelligi posset quam unius corporis substantiam in aliam transferri, transmutari, verti et converti.

Quamvis enim nomen istud transsubstantiationis Rupertus non usurpaverit, quod Stephanus Aeduensis , Ruperti aetate, primus scripsit, iis tamen verbis rem nominis istius, vera scilicet substantiae panis et vini conversionem in substantiam carnis et sanguinis Christi, exprimit, protestatur et defendit, quibus SS. Patres et ecclesiastici tractatores Ruperto antiquiores, suppares, coaevi et posteriores illam expresserunt, protestati sunt et defenderunt. Ipsis si credimus, Ruperto eodem cum illis et sentienti et docenti cur fidem denegabimus? In ipsis si panis et vini transmutationem in Christi carnem et sanguinem intelligimus, in Ruperto eadem cum ipsis loquente, eamdem cur non apprehendemus?

Irenaeus hanc transsubstantiationem sensisse creditur, cum dicit quod

“quando et mistus calix et fractus panis percipit, verbum Dei, et eucharistia sanguinis et corporis Domini.”

Tertullianus illam nobis tradidisse censetur, ubi sic loquitur

“acceptum panem et distributum discipulis, corpus suum illud fecit, HOC EST CORPUS MEUM, dicendo.”

Origenes non obscurae istius conversionis mysterium declaravit dicens quod

“oblatis panibus vescimur qui utique per precem efficiuntur corpus sanctum et sanctificans.”

Gregorius Nyss. ait :

“Dei verbo sanctificatum panem in Dei Verbi corpus credimus immutari, et infra per verbum in corpus mutatur, statim atque dictum est a Verbo, HOC EST CORPUS MEUM.”

Ambrosius non alia ratione hanc conversionem explicat quam nomine mutationis quam sermo divinus operatur, ea quae erant cummutando in id quod non erant, ita ut ex pane corpus Christi fiat, et vinum fiat sanguis, consecratione Verbi.

Hesychius nomine translationis et commutationis eam exposuit. Et Chrysostomus ,

“qui haec sanctificat et transmutat, ipse est.”

Apud Cyrillum Alexandrinum legitur,

“Deus convertens ea (oblata) in veritatem propriae carnis.”

Euthimius . Haec, inquit,

“ineffabiliter transmutat in ipsum vivificum corpus suum, et in ipsum pretiosum sanguinem suum.”

Isidorus hanc transmutationem his verbis expressit:

“Haec duo, panis et vinum, sunt visibilia; sanctificata tamen per Spiritum sanctum, in sacramentum divini corporis transeunt.”

Beda Vener. eadem loquitur.

“Panis, inquit, et vini creatura in sacramentum carnis et sanguinis ejus, ineffabili Spiritus sanctificatione transfertur.”

Hujusmodi voces de pane et vino quae offeruntur in altari, transeunt, transferuntur, mutantur, convertuntur in corpus et sanguinem; fiunt, efficiuntur Christi corpus et sanguis. Cum in sancti Patribus legimus substantiae panis et vini in substantiam corporis et sanguinis Christi transmutationem, seu, ut modo vocamus, transsubstantiationem, si catholici sumus, protinus intelligimus; nam ex hujusmodi aperta constantique traditione conversionis istius fidem tenemus; quae proinde excidit, si ad sensus alienos voces istae violenter distrahantur, aut aequivocae censeantur. Cum ergo easdem in pluribus Ruperti locis et libris audimus, ex ipsis et istam illius transsubstantiationis veritatem, si non invidi aut stupidi sumus, omnino debemus intelligere.

Et ne dixeris quod his quidem vocibus SS. Patres elocuti sunt ineffabile divinae illius conversionis sacramentum, priusquam circa illud exortae fuissent in Ecclesia contentiones quae Caroli Calvi temporibus excitatae sunt. At uti nata contentio, ac etiam in conciliis Vercellensi et Romano, haeresis Berengarii damnata est; aliis jam vocibus hujusmodi quam transsubstantiationem dicimus, conversionem scriptores ecclesiastici exposuerunt. Ex ipsis nonnullos non ignobilioris notae proferam, qui hancce transmutationem propugnantes adversus haereticos, ipsam iisdem quibus Rupertus, et non aliis expresserunt.

Sacrae huic militiae, quam Benedictinam jure dixerim, in Dominici corporis defensionem docta generosaque fide certanti, dux praeficitur Paschasius abbas Corbeiensis in Gallia, cujus aetate jam movebatur de veritate corporis et sanguinis Domini in altaris sacramento irreligiosa disputatio. Is in libro De corpore et sanguine Domini, haec habet:

“Advertat sacerdos quomodo sensibilis res intelligibiliter virtute Dei per verbum Christi in carnem ipsius ac sanguinem divinitus transferuntur.”

Et ad tertii capitis finem, ait:

“Spiritus sanctus panis ac vini substantiam, carnem Christi et sanguinem invisibili potentia, per sacramenti sui sanctificationem, operatur; quamvis nec visu exterius, nec gustu saporis comprehendatur.”

Et in capite quarto, sic concludit:

“Veritas ergo dum corpus Christi et sanguis virtute Spiritus in verbo ipsius, ex panis vinique substantia efficitur.”

In octavo capite, ait:

“Substantia panis et vini in Christi carnem et sanguinem efficaciter interius commutatur.”

Capite secundo ipse jam dixerat:

“Licet igitur panis in carnem et vinum in sanguinem convertatur,”

etc.

His Paschasius multa suae fidei et doctrinae laude, nonnullis de Dominici corporis et sanguinis sacramento contra totius orbis fidem minus recte sentientibus, sed nondum ejus veritatem animo pertinaci impugnantibus, stupendam panis et vini in substantiam corporis et sanguinis Christi conversionem exposuit.

His adorandum illud corporis et sanguinis Christi sub panis et vini duntaxat speciebus mysterium Paschasius aperuit. Quid Ruperto minus gloriae debetur, qui ut istam corporis et sanguinis Christi veritatem genuinus explicaret, multis locis et libris indefessus scripsit et docuit panem et vinum fieri et effici Christi corpus et sanguinem; substantiam fructuum terrae, transire, transferri, verti, converti, et transmutari in verum Christi corpus quod in cruce pependit, et illum sanguinem qui pro multis fusus est?

Lantfrancus Beccensis abbas, armata manu pro corporis et sanguinis Domini veritate pugnans , astruit panis et vini substantiam converti in Christi carnem et sanguinem: et ex Ambrosio, de pane fieri corpus, et vinum effici Christi sanguinem qui plebem redemit. Quid minus illustre egit Rupertus noster, qui pro eadem veritate decertans fortius sustinet et dicit panem et vinum factum esse corpus et sanguinem Christi; conversum transmutatumque esse in Christi carnem et sanguinem? Quibus quid in asserenda transsubtantiatione planius et apertius catholicus doctor eloqui potuit?

Guitmundus , Lantfranci discipulus, magistro succurit. Ipse jam exortam impanationis haeresim acerrime insectatus, transsubstantiationis fidem his profitetur vocibus, in primo ex libris quos De veritate eucharistiae conscripsit:

“Panem et vinum virtute divina in corpus Christi proprium singulari quadam potentia credimus immutari;”

et infra:

“In divinam carnem id quod mutatur transit.”

Nec minus expresse in altero libro loquitur:

“Panem et vinum in carnem et sanguinem Domini transire necessario credimus. Hanc mutationem per verba Christi necessario fieri credimus, panem hic converti in carnem dicimus . . ”

Haec si in Guitmundo impanationis errorem evertunt, et transsubstantiationis declarant et simul stabiliunt fidem, quidni et in Ruperto tot paginis profitente et demonstrante panem et vinum transire, transferri, converti et transmutari in Christi corpus et sanguinem?

Neque hic dimittenda Bellarmini in lib. De Script. Eccl. aucto et emendato, censoria hallucinatio, qua Ruperto impanationis auctorem, utpote qui prior monstrum istud effuderit, falso commentus est. Commenti enim illius falsitas vel ex uno Guitmundo arguitur qui Ruperto senior sua aetate jam exortas de impanatione diversas haereses describit et impugnat.

Algerus tandem, Benedictinae illius sacrae aciei partes sustinens, ut transsubstantiationis veritatem adversus Umbraticos et Impanatores tueatur, non aliis quam Rupertus verbis Ecclesiae fiidem explicat et defendit, videlicet,

“Verbum Dei substantiam panis in coexistentem substantiam carnis suae convertere. In quam (corporis scilicet et sanguinis Christi) substantiam, panis et vini substantia conversa est, translata est, cum panis in corpus Christi convertatur, et corpus Christi fiat.”

In his si sincera Algeri et caeterorum de transsubstantiationis veritate fides, quid unus Rupertus de ea minus catholice sensit; qui de ipsa non minus expresse, nec minus catholice scripsit: qui toties firmus asseruit quod panis in veram substantiam corporis Christi divina virtute convertitur: quod panis, qui hoc anno crevit e terra corpus Christi fit, quod vinum, praesentibus expressum acinis, vertitur in sanguinem Domini. Quod panis et vinum, exteriori specie nihil mutata, vere facta sint corpus et sanguis Domini; quod conversa sint in illum cibum potumque qui angelorum victus est. Quod panis et vinum in verum Christi corpus et sanguinem transferuntur et transeunt?

Neque dixeris sub aequivoco sensu hujusmodi vocum, Ruperti saeculo, eorum haeresim ut anguem in herba latuisse, qua dicebant panis et vini substantiam remanere cum corpore et sanguine Domini et cum illis hypostatice uniri, adeo ut unionis illius hypostaticae ratione panis et vinum dicerentur corpus Christi fieri, effici; et in illud transire, transferri, converti et transmutari. Hanc enim haeresim, et omnes ejus artes noverat Algerus, qui illas refert in prologo ad libros De sacramentis corporis et sanguinis Domini; nec ullatenus tamen sub hujusmodi verbis istius haereseos venenum latere suspicatus est, quibus et ipse catholicam de isto sacramento veritatem asserit.

De Algeri itaque, sed et de omnium sanctorum Patrum sensu circa corporis Dominici sacramentum dubitet necesse est quisquis de Ruperti fide, circa tremendum illud mysterium, vel levem suspicionis scrupulum patitur. Aut si certa constansque catholicorum Patrum fides habetur, ut omni jure habenda est, nulla prorsus de recta sanaque Ruperti fide et doctrina, de vera panis et vini in corpus et sanguinem Christi transmutatione, sola remanente panis et vini exteriori specie, legitima potest suboriri suspicio. Ut tamen aliquibus qui de levi moventur fiat satis, Expenduntur verba quibus Rupertus transsubstantiationem negare, et impanationem sentire nonnullis visus est.

Hanc unam, in exponendis scriptoris alicujus, alioquin catholici, sententiis, tenendam esse regulam fatentur omnes, videlicet, quae duriora videntur mitioribus esse temperanda, ut neque in asperioribus excessus, neque in lenioribus defectus arguatur. Quam regulam qui non fuerit secutus, vix ac ne vix scriptoris ullius sensum attinget, sed eum vel excessisse, vel defecisse, vel contraria fuisse locutum perperam judicabit. Exemplo sint plurima Scripturae sacrae testimonia, quibus si sensum affigas quem verborum exigit rigor, a vero et ab eorum proinde intelligentia totus aberrabis. Ad hanc ergo Christianae prudentiae regulam Ruperti verba expendamus, ut certum ejus intellectum assequamur.

Rupertus in cap. 2 lib. II, De Divinis officiis, haec loquitur,

“Verbum unus idemque Deus sursum est in carne. Hic (scilicet in sacramento) est in pane.”

Quae subindicare videntur quod in altaris sacramento Verbum Patris aeterni est in panis substantia, et quod ipse proinde remanet, ut Verbum impanetur, ut ita loquar, cum impanari nihil aliud intelligatur quam esse in panis substantia.

Haec, fateor, Rupertus protulit.

Verum nec Rupertus istud sacramentum magis catholice exprimere potuit quam Apostolus, qui, quod accepit a Domino nobis tradens, Christi corpus in altaris sacramento positum vocat panem

“Panis, inquit, quem frangimus, nonne communicatio corporis Christi est? De pane illo edat,”

etc.

Sed nec sapientius aut altius de ineffabili hocce mysterio Rupertus aut scribere, aut dicere potuit, quam Filius ipse, Sapientia Patris, qui corpus suum in sacramento panem dixit: Qui manducat hunc panem vivet in aeternum, etc.

Errorem ergo non habet panis ista vox et absque ulla tanti mysterii et transsubstantiationis injuria Verbum aeterni Patris a Ruperto dici potuit sursum in carne, hic in pane; Verbi carnem, quae in coelo est, a Verbi carne, quae est sub panis specie, ita discernente, ut nomine, re et effectu una sit, juxta quae ipse in epistola ad Cunonem et alibi expressit, et sola specie exteriori differat. Vide ergo ne dum Rupertum ex panis voce damnas, Apostoli verba redarguas, sed et ipsum Verbum aeterni Patris rescindas.

In isto eodem capite 2 Rupertus scribit quod in incruento illo sacrificio, quod non tamen sine sanguine est,

“sancta Ecclesia catholica verum Dei Verbum, verum Dei Filium offert creatori suo, pariter manibus panem et vinum offerens, sicut Ecclesiae tradidit ipse Salvator. Quod denique non solum panem et vinum quae corporaliter videntur; sed et, quod nonnisi fidei oculis aspicitur, Verbum Dei, Filium Dei offert sancta Ecclesia, novum et verum immolans sacrificium.”

Unde consequi quis fingere posset, panem et vinum cum Christi corpore et sanguine simul esse in novo illo et vero sacrificio; quo Ecclesia non panem et vinum duntaxat, sed aliud praeter panem et vinum, nempe Verbum Dei, offert suo creatori.

Et quidem non mirum quod qui vult illudere, ludat in verbis. Sed nec mirum si qui vult illudere luditur. Nudus est hujusce capitis et istorum Ruperti verborum sensus. Quid ipsum obvolvis? an ut pupam fingas pupum agis? Nuda placent, si pura. Ne ergo aut illudas aut illudaris, nudus purusque Ruperti sensus exhibetur. Sancta Ecclesia catholica manibus sacerdotum panem et vinum offert, sicut tradidit Salvator accipiens in manibus panem, et inter gratias benedicens. Quid verius? Sed quid purius? Nonne sacerdotes etiamnum Deo Patri panem et vinum offerunt, sed statim coelesti virtute in Christi corpus et sanguinem transmutanda et transferenda, ut ipse Rupertus eo in cap. explicat, Veritatis opus hoc esse declarans, quo panis et vinum in verum corpus et sanguinem Domini transferuntur? Nonne etiamnum in offerenda, quae post evangelium canitur, et quam eo in capite Rupertus exponit, panem et vinum offerimus, ut corporis et sanguinis Verbi divini praeparemus sacrificium?

Recte ergo Rupertus isto et sequenti capite offerendae seu offertorii explicans arcana, dixit panem et vinum ab Ecclesia offerri. Recte dixit; praeter panem hunc et vinum, verum Dei Filium in novo illo veroque sacrificio offerri et immolari. Sapienter denique dixit oculos fidei eos non habere, qui in hoc sacrificio, praeter panem et vinum, nihil amplius intuentes, cum dicitur eis:

“Corpus et sanguis Domini est,”

obmurmurantes dicunt,

“Quomodo est?”

Non est ergo unde male praeconcepta erroris suspicio id quod in Ruperto rectius est, in pravos inflectat sensus; et quod in ipso magis catholicum legitur, in perversos errores contorqueat.

Jam ergo ex eo quod Rupertus panem et vinum, nec solum panem et vinum, sed et verum Dei Filium offerri dixerit, nemo consequi putet Rupertum sensisse in adorando eucharistiae sacramento panis et vini remanere substantiam, et sic a Ruperto Verbum divinum impanari.

Nonum ejusdem libri cap. Ruperti censores in Rupertum objiciunt, tanquam praecipuum errorum illius fontem. Isto enim in cap. Rupertus agens de materia sacrificii, haec posuit:

“Verbum, quod humanam acceperat naturam, id est in carne manens, panis ac vini accipiebat substantiam vita media, panem cum sua carne, vinum cum suo jungebat sanguine.”

Et paucis interpositis:

“Verbum Patris carni et sanguini, quem de utero Virginis assumpserat, et pani ac vino, quod de altari assumpsit, medium interveniens, unum sacrificium efficit; quod cum in ora fidelium distribuit, panis et vinum absumitur et transit: partus autem virginis, cum unito sibi verbo Patris, et in coelo et in hominibus integer permanet et inconsumptus. Sed in illum, in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini, nihil de sacrificio pervenit.”

Et postea:

“Panis ergo invisibilis, qui de coelo descendit, vita est panis visibilis qui de terra creavit. Unus tamen panis est; quomodo qui de coelo descendit, et qui conceptus et natus de utero Virginis, Christus unus est. Quapropter qui visibilem panem sacrificii comedit, et invisibilem a corde suo non credendo repellit, Christum occidit.”

Et ad finem capitis:

“Et his sacrificium nobis construit summus Pontifex, quibus homo totus vegetatur, id est ex verbo Dei in quo vivit homo, et ex terrae fructibus, quibus solum vivit corpus. Panis enim eorum quae ad esum, vinum eorum quae ad potum pertinent, primus est.”

Ex quo uno Ruperti capite triplicis eum erroris insimulant; manducationis scilicet realis per fidem; impanationis et unionis hypostaticae panis et vini cum Verbo. Primum ex his erroribus jam supra diluimus. A tertio Rupertum infra vindicabimus. Quam autem procul sit a secundo hic, ut demonstretur, hujusce capituli nonnihil obscuri planiorem et veriorem intellectum, interjecta expositione dabimus.

Verbum divinum, quod in Incarnationis mysterio

“humanam accepit naturam, manens in carne, panis et vini”

in altaris sacramento accipit substantiam eam transferens in corpus et sanguinem suum,

“vita media,”

id est mediante vita Verbi, in quo Christi corpus substitit: vel

“vita media,”

scilicet sacramentali, quae inter mere spiritualem et sensibilem est media, panem quem accepit, et in corpus suum convertit, et qui panis nomen sicut et speciem retinet;

“cum sua carne,”

in qua Verbum manet;

“vinum,”

quod etiam accepit et in suum sanguinem transmutavit, quodque proinde jam nonnisi in exteriori specie vinum est;

“cum suo sanguine,”

quem Verbum assumpsit,

“jungebat,”

adeo ut non duo sed unum corpus unius Christi, mediante Verbo, esset illud quod est in altaris sacramento, in quo habet vitam mediam; et illud quod est in coelo et in quo Verbum semper inhabitat. Unde est istud

“Verbum Patris carni et sanguini quem de utero Virginis assumpserat,”

nec unquam dimisit.

“Et pani ac vino quod de altari assumpsit,”

sed in corpus et sanguinem in sacramento mutavit,

“medium”

inter hanc carnem et hunc Christi sanguinem, secundum speciem quam habet in coelo; et eamdem carnem eumdemque sanguinem, secundum panis et vini speciem quam habet in sacramento,

“interveniens, unum sacrificium”

seu unam hostiam, unum Christum, et unum Christi corpus, quod re non est aliud in coelo, et aliud in sacramento, cum sive in sacramento sive in coelo verum sit et unum Christi corpus in Verbo subsistens,

“quod cum in ora fidelium,”

in communione

“distribuit; panis et vinum,”

utriusque species quae remanet in sacramento,

“absumitur et transit. Partus autem Virginis corpus Christi cum unito sibi Verbo Patris”

unitum manens Verbo Patris

“et in coelo”

secundum propriam speciem,

“et in hominibus”

in sacramento sub panis et vini specie

“integer permanet et inconsumptus.”

Sed in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini, quae proinde transmutata eorum substantia in Christi corpus et sanguinem, solae supersunt, nihil, quod vitae spiritualis quidquam conferat percipienti,

“de sacrificio pervenit,”

non videlicet Christi corpus secundum rem seu fructum sacramenti, quod illis est in judicium damnationis et mortis, sed ne quidem panis substantia quae non remanere satis indicatur, cum praeter species nihil de sacrificio ad eos pervenire dicitur.

“Panis ergo invisibilis”

Verbum Patris quod est panis ille, qui de coelo descendit,

“vita est panis visibilis qui de terra crevit;”

in eo si quidem Verbo Christi corpus, quod in sacramento factum est ex pane visibili, nomen ejus sicut et exteriorem speciem retinens, substitit vita media, scilicet sacramentali.

“Unus tamen panis est,”

Verbum Patris, et Christi corpus, quod sub panis exteriori specie in Verbo nihilominus vivit et subsistit.

“Quomodo qui de coelo descendit, et qui conceptus et natus de utero Virginis, Christus unus est?”

Sicut enim unus Christus est, et qui de coelo descendit, et qui conceptus et natus est de utero Virginis, propter unitatem Verbi in quo, tam qui de coelo venit quam qui de Virgine natus est, subsistit, ita unus est panis, seu unum est corpus, et quod est in coelo, et quod est in sacramento; propter unitatem Verbi in quo, tam corpus quod est in sacramento, quam illud idem quod est in coelo, subsistit et vivit.

“Quapropter qui visibilem panem,”

qui sub panis specie Verbi caro est,

“sacrificii comedit,”

in reali corporis Christi manducatione,

“et invisibilem, Verbum a corde suo non credendo”

esse in corpore seu carne Christi in mysticis speciebus,

“repellit, Christum occidit,”

a carne seu a vivificato corpore sua infidelitate separans Verbum, quod vita est, et in quo caro ista vitam habet subsistentem.

“Ex his sacrificium nobis construit summus Pontifex quibus toto homo vegetatur, id est ex Verbo Dei in quo vivit homo; et ex terrae fructibus,”

pane et vino, quae vere fructus terrae sunt, sed in Christi corpus et sanguinem divini Verbi consecratione transmutandi;

“quibus, quatenus fructus terrae sunt, solum vivit corpus,”

etc.

Ex brevi ista plana facilique hujusmodi capituli ad Ruperti mentem expositione, cuivis parum perattendenti fit evidens Rupertum nihil aliud in isto capite docere quam a Verbo divino assumi panem transferendum et transmutandum in propriam carnem; et hunc panem, a Verbo sic assumptum et transmutatum in sacrificio, non aliam esse carnem ab ea quam Verbum habet in coelo; sed unam esse; quia unius illius Verbi caro est, sive quae in coelo, sive quae est in sacrificio. Quae quid erroris habeant, et quantum ab impanationis haeresi aliena sint, judicet quisquis de Christi carne non secundum carnem, sed secundum spiritum sapit.

Nec quem movere debet quod Rupertus, in subsequentibus ejusdem libri capitulis, tremendum illud mysterium vocat panis et vini sacramentum. Cum sancti Patres ex Apostolo, et ex ipso Christo, illud appellare panem, vel panis sacramentum, nullatenus dubitent; qui tamen veram substantiae panis in Christi corpus conversionem, his vocibus non modo non negant, sed suis interpretationibus evidenter astruant. Nec ergo Rupertus illas his verbis negasse censendus est, qui si mysterium istud panis et vini nonunquam vocat sacramentum, pluribus etiam aliis in locis illud, corporis et sanguinis Christi sacramentum nuncupat. Nonne in Exodum scribens dicit quod Christus panem et vinum, mira atque ineffabili sanctificationis potentia, transfert in corporis et sanguinis sui sacramentum? Quod sacramentum istud corporis et sanguinis est corpus et sanguis Domini, quod ipse Christus suis manibus sub specie panis obtulit? Non ab re igitur, sed absque ulla eucharisticae veritatis injuria, mysterium istud corporis et sanguinis Domini, sacramentum panis et vini a Ruperto nuncupari potuit.

Quod si et in duodecimo, capite 2, istius libri De divinis officiis, Rupertus dicit:

“Post consecrationem, quinarium crucis signaculum panis et vini imprimi substantiae,”

audi quae sequuntur, et ex his Ruperti sensum discernes. Non enim quinarium crucis signaculum imprimi dicit panis et vini substantiae in suo esse permanenti, sed veraciter concorporatae Christo sedenti ad dexteram Patris, hoc est, juxta Ruperti intellectum, quae cum panis substantia fuerit, virtute divina, per ineffabilem conversionem, facta est unum verum Christi corpus, illud idem ipsum quod in coelo sedet ad dexteram Patris, ut supra jam explicuimus, et fusius infra ex ipsomet sumus explicaturi. Ad alia solvenda progrediamur.

Rupertus verba haec Exodi, Non comedetis ex eo crudum quid, non coctum aqua, sed tantum assum igni, de corporis et sanguinis Domini sacramento sic interpretatur:

“Totum attribuetis operationi Spiritus sancti, cujus effectus non est destruere vel corrumpere substantiam, quacunque suos in usus assumit; sed substantiae bono permanenti.”

Haec verba critici maxime notant, in quibus impanationis errorem a Ruperto evidenter expressum volunt.

“Quod erat invisibiliter adjicere quod non erat; sicut humanam naturam non destruit, cum illam operatione sua ex utero Virginis Deus Verbo in virtute personae conjunxit, sic substantiam panis et vini secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam, non mutat aut destruit cum eidem Verbo in unitate corporis ejusdem quod in cruce pependit; et sanguis ejusdem quem de latere suo fudit, ista conjungit. Item quomodo Verbum a summo demissum, caro factum est, et non mutatum in carnem, sed assumendo carnem: sic panis et vinum, utrumque ab imo sublevatum, fit corpus Christi et sanguis, non mutatum in carnis saporem, sive in sanguinis horrorem, sed assumendo invisibiliter utriusque divinae scilicet et humanae, quae in Christo est, immortalis substantiae veritatem,”

etc.

Ad haec Ruperti censores exclamant: Qui expressius negari potuit transsubstantiatio, et impanatio doceri? Si enim Spiritus sancti operatio substantiam non destruit, sed substantiae bono permanenti invisibiliter adjicit, quod non erat; si denique panis substantiam non mutat aut destruit, qui verum erit quod invisibili Spiritus sancti operatione tota destruitur panis et vini substantia; quod substantiae panis et vini nihil remanet; sed in corpus et sanguinem Christi tota mutatur? Quid his pugnantius

Nihilominus tamen qui Ruperti fidem adductis comprobatam testimoniis acceperint, qui panem et vinum in Christi carnem quae pro nobis in cruce pependit, et in sanguinem qui pro nobis fusus est, transire, transferri, transmutari, verti et converti, ab ipso audierint: qui denique adverterint eo etiam capite hoc unum a Ruperto maxime doceri,

“quod per baptismum consecrato cuique, et a macula veteris cibi, per quem periit humanum genus, emundato corpus et sanguis Christi traditur: quod in sacramento corpus Dominicum comedimus:”

et tandem quod

“operatione Spiritus sancti panis corpus, vinum fit sanguis Christi,”

etc. Quae nonnisi ea posita, quae transsubstantiationis nomen obtinuit, conversione substantiae panis et vini in Christi carnem et sanguinem, in perpetuo Ecclesiae sensu consistere nequaquam possunt.

Hi objectis obscurioris intelligentiae verbis neutiquam cedent, ut a Ruperti doctrina veluti minus catholica recedant: sed ejus mentem altius scrutati deprehendent ab ipso non negari substantiae transmutationem, qua per Spiritus sancti virtutem res ita desinit esse quod erat, ut incipiat quid esse perfectius quod non erat; imo hanc ipsam immutationem ab eo non semel definiri.

Rupertus enim primum Christi miraculum explicans ait (lib. II in Joan. post med.)

“quod Deus de aqua vinum fecit; et in vitibus omni anno, eadem potentia, terrae gremio susceptam in vinum transire facit aquam. Hic autem, ubi cunctus deest ordo naturae, testatur vinum ex aqua factum, quoniam naturae Dominus est. Et infra notandum quod Dominus nec de nihilo vinum quo convivas laetificaret, nec de nihilo panem fecit quo turbas esurientes satiaret, nec aliquid omnino in tota suorum serie signorum de non existentibus fecit; sed vel existentia in majus et melius provexit, faciendo de aqua vinum,”

etc. Quae manifeste declarant Rupertum nullatenus Spiritus sancti operationis eas immutationes detrahere, quibus res ita desinit esse quod erat, ut in majus et melius provehatur; sed eas duntaxat Spiritus sancti virtuti non tribuere, quibus res in primum sui nihilum ita ducitur, ut nihil ex ea supersit.

Cum ergo Rupertus dicit bono substantiae permanenti quod erat, invisibiliter adjici quod non erat, nullo modo intelligit in hisce rerum transmutationibus, quas Spiritus sancti virtus operatur, res ita incipere esse quod non erant, ut non dimittant esse quod erant; sed simul idem sint quod erant, et incipiant esse quod non erant: alioquin vinum, ex aqua factum, non vinum duntaxat Ruperto fuit, sed aqua simul et vinum, quod quis non rideat vel sentiri vel Ruperto ascribi? quis ergo non miretur vel stupeat a censoribus non intelligi quam recto sensu Rupertus dixerit quod Spiritus sanctus panis et vini substantiam secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam, non mutat aut destruit, mutatione videlicet destructiva; ut adjecto verbo destruit aperte Rupertus indicat: sed bene mutatione perfectiva; cum nempe eidem Verbo in unitatem corporis ejusdem quod in cruce pependit, ita conjungit; id est ex ipso Ruperto innumeris locis, cum panem et vinum transmutans et convertens in corpus Christi Filii Dei dicentis: HOC EST CORPUS MEUM quod pro vobis tradetur, HIC EST SANGUIS MEUS qui pro multis effundetur, facit ut jam ea sint Verbi caro et sanguis; et proinde unum corpus cum eo quod in cruce pependit; seu potius illud ipsum corpus quod cruci affixum est, cum Verbi Dei nonnisi unum et idem corpus sit?

Quis ergo non videat ex eo Ruperti dicto, bono substantiae permanenti quod erat, invisibiliter adjici quod non erat, a censoribus inferri sensisse Rupertum quod panis, qui in Christi corpus convertitur et transit, simul panis permanet; quasi vero et ex eodem deducerent in sensu Ruperti aquam, quae in vinum transmutata est, mira Spiritus sancti potentia, suam semper aquae retinere naturam, adeo ut vinum simul sit et aqua? Hos itaque cachinnos ne moveant; ea Ruperti verba, non do qualibet mutatione, sed de penitus destructiva, si sapiunt, intelligant.

Porro advertant a Ruperto minime dictum quod Spiritus sanctus panis et vini substantiam, secundum se et simpliciter (scholae voces non abhorreat distinguendi necessitas), sed

“secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam,”

non mutat aut destruit. Quod quid aliud dicere est quam Spiritus sancti operationem, qua panis et vinum in Christi corpus et sanguinem vertuntur, non mutare sensibiles panis et vini species, licet panis et vinum sub illis jam non sint, sed corpus et sanguis Domini. Et hanc esse Ruperti mentem ea omnia persuadent, quibus frequentissime Rupertus docet

“panem videri, sed esse corpus Christi: sub panis et vini specie esse Christi corpus et sanguinem,”

et his similia.

Quae si male praesumptam suspicionem non superant, ipsi legunto quae Rupertus in cap. 6, lib. II, in Exodum scripsit:

“Manibus suis, inquit, corpus et sanguinem suum sub specie panis ipse summus Pontifex obtulit.”

Et in cap. 7, lib. IV:

“Species utraeque panis et vini, ait Rupertus, de terra sumuntur; sed accedit substantiarum ac specierum creator Deus; non superficietenus inducit, sed efficaciter haec in carnem et sanguinem ejus convertit, permanente licet specie exteriori.”

Prius jam in capite 32, lib. VII in Gen. scripserat

“quod panis admotus et immersus terribili mysterio passionis Christi, adhuc panis videtur esse quod erat; et tamen in veritate Christus est, quod non erat.”

Qui tamen expresse dicit panem et vinum in corpus et sanguinem Christi converti, remanente tamen exteriori specie, haud dubie non sensit panis et vini remanere substantiam, sed conversionem panis et vini in Christi corpus et sanguinem, quam transsubstantiationem vulgo vocamus, indubius asseruit. Qui tam aperte scribit panem immersum terribili passionis Christi mysterio videri esse quod erat.

Falso itaque Claudius minister posuit a Ruperto eo capite lib. II in Exodum eversum esse eucharisticae transsubstantiationis mysterium. Sed et alii viderint Ruperti censores, qua fidei religione, qua juris aequitate, quae in obscuris sicut et in dubiis pro possessore vult esse pronuntiandum, Rupertum, quasi qui impanationis errorem vel induxerit, vel saltem probaverit, et novo isto erroris figmento Lutheranis praeluserit, ex obscuris, incertis levioribusque damnarunt; non auditis, quae sanam Ruperti fidem ineluctabiliter probant, evidentissimis, firmissimis gravissimisque testimoniis. Refellendus hic unus occurrit Gregorius a Valentia, qui de Ruperto aliud a caeteris cogitans, non negatam ab eo transsubstantiationem, sed in solis accidentibus ab eo positam dicit substantiarum mutationem; adeo ut in Ruperti mente, si Gregorio credas, nonnisi accidentibus substantiae differant, et una in aliam transeat sola accidentium transmutatione.

Singularem hanc de Ruperto sententiam Gregorius a Valentia ipse sic exponit in 3, disp. 6, q. 3, punct. 2, par. VII, ubi cum sibi objecisset quod Rupertus abbas in cap. VII Joan. negat in sacramento mutari substantiam, sic objecto respondet:

“Quod vero ad Rupertum abbatem attinet, nihil hic auctor peculiare de transmutatione ista docere voluit, sed errorem quemdam suum, qui pugnat etiam cum philosophia, huc similiter, sicut etiam ad alias rerum mutationes accommodavit. Est enim arbitratus eamdem esse substantiam panis, vini, corporis, sanguinis, et aliarum hujusmodi rerum, tantumque eas differre accidentibus; ac proinde censuit cum panis et vinum in corpus et sanguinem revera transmutantur, non mutari ibi rei substantiam. Quare testimonium istud Ruperti ex parte quidem potius est pro nobis: si quidem sensit ita re ipsa mutari hic panem in corpus Christi, sicut mutari solet una res in alteram, quando juxta veram philosophiam mutatur substantialiter.”

Hic Gregorius a Valentia Rupertum non arguit erroris adversus transsubstantiationis fidem, sed duntaxat adversum humanam de rerum transmutationibus doctrinam; et Rupertum in philosophiam magis quam in catholicam veritatem peccasse objurgat. Verum et peripatheticae hujusce censurae momenta ponderanda sunt. Et adversus ipsam imprimis statuo Rupertum rerum principia, causas, alterationes et transmutationes perfecte novisse.

Novit enim 1. a Deo creatum unum commune principium, ex quo creata sint; materiam scilicet informem, quae hyle dicitur; et est proprie dicta substantia, utpote primum subjectum ex quo et in quo suum esse habet quidquid in orbe inferiori creatum est, animam rationalem cum exceperis.

Novit, secundo, primam hanc substantiam per modos diversos, diversas qualitates et proprietates, diversimode figurari; diversisque hujusmodi formis indutam diversas exhibere species. Sic elementa formantur, quae ex hyle seu creata materia informi suum esse deducunt, et a variis modis, qualitatibus et proprietatibus, suam formam suumque nomen fortiuntur. Sic terra, quae ex hyle suum esse habet, terra dicitur ex eo quod sit gravis et sicca.

Novit, tertio, caetera constare ex elementorum substantiis, quarum diversa figuratio sub diversis modis, proprietatibus et qualitatibus, diversas rerum quae ex illis compositae sunt definit naturas. Sic terra figurata aeris specie dicitur aes; et ipsum aes figuratum specie regis, dicitur rex. Et haec omnia, sive artis sive naturae opera, ex materia simul et forma consistunt, et mutabilia sunt.

Hanc omnem verioris philosophiae doctrinam Rupertus his verbis describit (lib. II De div. offic., c. 6):

“Artifex cum fabrili arte statuam figurat, materia formata, ejus est aeris species, scilicet imago imperatoris; aut, si maluerit, simulacrum Jovis. Ita, quod statuam nominamus, non est id quod est, quia non unum aut simplum aliquid est. Sic ne ipsum aes, antequam in ipso figuretur, simplum quid est, utpote cujus materia terra est multum ipsa differens, quae videtur, aeris specie. Ipsam quoque si consideres terram, non est id quod est, ut puta quae a forma nomen habet; dicitur enim terra ex eo quod sit gravis et sicca: suum autem esse sumit ex hyle, quam dicunt materiam creatam informem. Similiter homo non est simpliciter hoc vel hoc, videlicet quia constat ex partibus, quae sunt anima et corpus, quas solubili vinculo nexas procul dubio mors dissociat. Sic et caetera quaecunque sunt ex materia simul et forma, ut dictum est; ideoque accidentium multitudini subjacent et mutabilia sunt. At vero Dei substantia simpla est, non formata, sed solummodo forma, forma, Inquam, carens materia.”

Ex his paucis, velut ex ungue leonem, disce.

Novit, quarto, duplicis generis esse modos et qualitates; substantiales alias, et alias accidentales. Illae sunt, quae rei constituunt speciem, et quae propterea, ut philosophi loquuntur, a re inesse suo permanente separari non possunt. Hae vero, quae sive in se mera sint, accidentia, sive per se substantiae sint, rei in sua natura constitutae ita adveniunt, ut ipsius non immutent speciem; vel sic absunt, ut nihilominus res suam servet entelechiam.

Ista Rupertus sic ponit (lib. X De divin. offi., c. 6):

“Omnis humana vel angelica creatura, omnesque substantiales qualitates, sine quibus nusquam ulla potest vel cogitari substantia, videlicet esse, vivere, sentire, et discernere, quae naturaliter insunt; et idcirco eidem abesse non possunt, per Filium simul cum ipsa substantia conditae sunt. At vero bene esse, sancte vivere, recte sentire, prudenter discernere, vel sapienter intelligere, accidentales qualitates per Spiritum sanctum appositae sunt: quas ex eo constat accidentales esse, quia videlicet adsunt bono, et absunt malo homini vel angelo, natura vel substantia permanente. Et ne quis calumniae locus patere videatur, sic dictum est has qualitates accidentales esse, cum ipse Spiritus sanctus, cujus haec dona sunt, substantia sit; sicut mulieri procul dubio accidens est fetam esse, cum semen quo impraegnata est, vel illud de quo et per quid semen in ea transfusum est, substantia sit. Haec notis illustret philosophus cujus hic partes non ago.”

Novit, quinto, Rupertus diversas rerum species non ex accidentibus, sed ex substantialibus qualitatibus definiri; ut inter diversas naturas non accidentale duntaxat, sed et substantiale, discrimen intercipiatur. Quamvis enim non per formam, quae distincta in se et re substantia sit, res una discernatur a caeteris, non propterea tamen accidentalibus solum qualitatibus, sed substantialibus, quibus ipsa constituitur, maxime distat ab aliis. Et licet qualitates substantiales, in se et secundum rem accidentia sint primo subjecto, seu primae substantiae cui adveniunt, non tamen naturae illi quam constituunt, et ratione cujus dicuntur substantiales. Haec fluunt ex praecedenti.

Novit, sexto, unius ejusdemque substantiae transmutationes et generationes fieri novis modis occurrentibus, novarumque qualitatum accessu, ac etiam diversis maturationis gradibus. Haec Rupertus alio in opere (lib. II, in Joan. post. med.) edisserit, ubi eam aquae in vinum conversionem, quae sola naturae energia sit in vitibus, his exprimit:

“Caeteris omnibus elementis cooperantibus efficitur hoc, quod aqua vinum sit in vitibus. Primo namque terrae gremio aqua suscipitur; sine cujus ope nullam posset praestare pinguedinem vitium, sive herbarum, vel arborum radicibus.”

Ubi Rupertus aquam primum esse naturae principium sapientissime docet; quod et Helmontius hoc saeculo feliciter demonstravit.

“Dehinc aeris blanda temperie provocatur ut erumpat in palmitibus, simulque beneficio caloris accedente, frondescit palmes, florescit, et uva paulatim decoquitur.”

Quem, precor, apud sagaciores naturae indagatores reperis, qui mirandum hoc naturae opus disertius exposuerit; et diversos maturationis gradus, quibus internum efficiens externi beneficio totam rei scaenam peragit, clarius, brevius et doctius quam Rupertus noster explicuerit?

Absit itaque Rupertum in sanioris philosophiae placita peccasse, qui illius profundiora sagacissime scrutatus est, et ejus altiora subtilissime attigit. Non res solis accidentibus seu qualitatibus, ut vocat, accidentalibus, quae rei videlicet essentialem suae naturae perfectionem jam adeptae contingunt, inter sese differre Rupertus usquam sensit ac docuit. Non rerum ab una specie ad aliam transmutationes solis fieri illius speciei accidentibus ullibi dixit. Etiamsi aquam, accidentis adjectione, in vinum transire nonnunquam Rupertus scripserit, accidentis nomine, non accidentales solum qualitates, quae a rei natura abesse possunt, significatas intelligens; sed substantias etiam substantialesque qualitates, quatenus materiae seu primo subjecto accidunt.

Falso igitur theologus Peripatheticus respondit quod Rupertus arbitratus sit eamdem esse substantiam panis, vini, corporis et sanguinis, et aliarum hujusmodi rerum, solisque ipsas accidentibus differre. Falsissime vero dixit Rupertum censuisse in hocce corporis et sanguinis Christi sacramento, rei, hoc est, panis et vini, non mutari substantiam, cum tot praeadductis testimoniis Rupertus sensisse probetur et docuisse panis et vini substantiam in Christi corpus et sanguinem transire, converti et transmutari. Quod qui verum esset, si quae panis, eadem esset et sanguinis Christi substantia? Quomodo, inquam, panem et vinum in Christi corpus et sanguinem transmutari veraciter ab eo diceretur, qui unquam in aliam substantiam mutari denegaret?

Hac ergo unica et brevi argumentatione theologophilosophum falsi convinco. Rupertus admittit panis et vini in corpus et sanguinem Christi transmutationem. Hoc ipse a Valentia concedit, quod nec inficiari potest. Ergo transmutatio vel est substantiae vel est accidentis; cum in re nihil aliud sit et esse possit, juxta ipsiusmet Gregorii scholam. Annon est accidentis? nec enim a Valentia auderet Ruperto imponere quod usquam dixerit ipsas et solas panis et vini species, seu accidentia, in sacramento mutari; quem in confesso est apud omnes infinitis propemodum locis docuisse ipsas solas exteriores panis et vini species in corporis et sanguinis Domini sacramento remanere. Superest ergo ut, quam Gregorius fatetur a Ruperto doceri, panis et vini transmutationem, fateatur in ipsa Ruperti doctrina non esse accidentis sed substantiae conversionem.

Et sic Gregorius suum potius corrigat sensum, quam Ruperti doctrinam emendet; quae tot censuris non fuit exagitata et expuncta, nisi ut potentius vindicata prodiret illustrior; et magis probata fulgeret purior, fugata omni impanationis, ut Guitmundus loquitur, et invinationis umbra.

Quod si quis tam purae Ruperti fidei objicere velit errorem unionis hypostaticae panis et vini cum Verbo Patris, ad hunc censum praeallata Ruperti verba transferens, quibus vel obscuret, vel omnino deleat tanti doctoris gloriam, et hanc facile nebulam luce veritatis discutiemus.

Ab errore unionis hypostaticae panis et vini cum Verbo Patris in altaris sacramento venerabilem Rupertum defendit Vindex, et primo erroris illius sensum exponit.

Catholica fides de tremendo hoc corporis et sanguinis Domini sacramento credit et profitetur:

Non solam in eo corporis et sanguinis Christi esse figuram, sed illud ipsummet Christi corpus, quod ex Virgine sumptum in cruce pependit, ipsumque illum Christi sanguinem qui pro multis fusus est; 2. panem et vinum transire seu transferri, transmutari, verti et converti in verum Christi corpus et sanguinem, sola remanente exteriori panis et vini specie.

In duobus his stat nostrae circa hoc sacramentum summa fidei, quam ut evertant nihil non moliuntur nostri temporis haeretici. Ipsam perpetua catholicorum scriptorum traditione obfirmatam a nobis immobiliter teneri ubi deprehenderunt, istorum verba sensum et mentem pervertere, hoc est in suos errores convertere omni studio conati sunt, hoc uno fidem nostram posse concuti existimantes.

Albertinus prae caeteris (lib. III, pag. 902), cum Anastasium Sinaitam , Germanum Constantinop. , Joan. Damasc. episcopos, conc. Nicaen. II, Nicephorum Constantinop. audiret aperte negantes hoc, quod est in eucharistiae sacramento, esse corporis et sanguinis Domini figuram et imaginem, eo videlicet intellectu quo figura et imago rei praesentiam excludit, et pro ipsa absente substituitur, et clare professos hoc esse illud ipsum corpus, quod de Virgine natum est; et illum ipsum sanguinem qui de Christi in cruce pendentis latere fluxit: panem denique et vinum in verum Christi corpus, quod pro nobis affixum est, et in verum ejus sanguinem, qui ad exhaurienda multorum peccata effusus fuit, Spiritus sancti operatione transire, transferri, transmutari et converti: expressioribus hisce testimoniis ne virtus cedat, eis sensum affingit prorsus alienum. Quem putas? qui nec ipsius erroris faveat, nec nostrae patrocinetur fidei: ut si non ipsius, nec noster sit, sed omnino diversus.

Verum novator iste cum frustra mentita parentem, clamans nec mihi, nec tibi, sed dividatur, hac voce suum mendacium prodit. Quem ergo sensum evidentissime huic sanctorum Patrum doctrinae, quam a nostris partibus nititur distrahere, Albertinus attribuit? Quem alius a subtili erroris magistro et ministro non excogitasset.

Commentus est enim mutatam esse a praenomitatis doctoribus Ecclesiae fidem, quae si ipsi credimus, quod absit! nonnisi figuram corporis et sanguinis Domini in altaris sacramento hactenus professa fuerat. Et ne vel invitus agnoscat ab his veram substantiae panis et vini in substantiam corporis et sanguinis Christi conversionem praedoceri, his eorum verbis quibus panem et vinum fieri Christi corpus et sanguinem, in corpus et sanguinem Domini transire, transferri, converti, et alia hujusmodi, expresse professi sunt, Albertinus vult hypostaticam duntaxat intelligi panis et vini cum Verbo divino unionem; qua videlicet panis et vinum in personae unitatem conjuncta Verbo, et proinde simul ejus corpori et sanguini, vere dici possint, in Albertini sensu, corpus et sanguis Domini; sicut homo in Christo, propter hypostaticam naturae hominis unionem cum Verbo Dei, vere et catholice dicitur Deus.

Novum istud Albertini commentum doctissime confutavit liber aeterna luce dignus, cui titulus est: La perpetuite de la foy de la veritable presence du corps et du sang de Jesus-Christ au saint sacrement de l'Autel. Scio quidem acutissimam libri istius prodiisse refutationem, si refutatio dicenda est, et non magis errorum repetita congeries: at et ipsa, repetita confutatione potentius dissolvetur ab indefessis catholicae veritatis propugnatoribus. Hic labor non illarum est partium quas hic sustineo.

Hoc tamen unum non extra rem noslram facile dixerim: istam videlicet hypostaticae panis et vini cum Verbo divino unionis haeresim, nedum exortam Guitmundi Aversani episcopi aetate, qui undecimo saeculo florebat usque ad annum millesimum octogesimum. Tria hujus rei certam fidem faciunt cuivis qui non omnem fidem rejicit.

1. Guitmundus ipse, Impanatorum recens natam haeresim accuratius exponens , validiusque confutans, manifeste declarat neminem esse qui eam admodum unionis hypostaticae divini Verbi cum natura humana ausit defendere, quive impanatum asserat Verbum; sicut Verbum carnem factum credimus; vel qui panem et vinum dicat unum esse Christum, sicut Deum et hominem unum esse Christum confitemur.

“Unde igitur, inquit, eucharisticus hic athleta, eos malus error iste impanationis pervasit? totus mundus concinit, sicut anima rationalis et caro unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus: nemo dicere audet, ita Deus et homo et panis et vinum unus est Christus. Unde igitur istis nova haec companatio?”

2. Quamvis impanari Christum et invinari doceret nova haec heraesis, panem tamen et vinum per verba Salvatoris in carnem ejus et sanguinem verti nequaquam credebat; sed panem et vinum cum Christi corpore et sanguine misceri, seu Christi corpus et sanguinem sub pane et vino latere existimabat ut Guitmundus eodem libro testatur.

3. Guitmundus, qui ea omnia quibus haec haeresis inniti videbatur, studiose inquirebat et discutiebat exacte, hypostaticam istam panis et vini cum Verbo unionem nullatenus protulit; quam tamen non simulasset, nec dimisisset, sed vehementer impetiisset, si in ea tunc temporis sita fuisset nova haec companationis haeresis.

Imo ipse eo loci totus est in sanctorum Patrum sententiis, ex quibus adversus istos impanatores demonstrat panem et vinum, mira Spiritus sancti operatione, fieri corpus et sanguinem Christi, transire, transmutari et converti in Christi corpus et sanguinem. Quae sane ridendus effutiisset, si ea ipsa ultro admittentes adversarii, ea in sensu hypostaticae unionis exposuissent, quem Guitmundus nequidem attingere ausus sit. Ridendus ergo magis ille est, qui panaceae unionis istius hypostaticae haeresim a pluribus retro saeculis natam, et a multis non obscuri nominis tractatoribus, quos supra produximus, liberius traditam, audenter asseveravit.

Ipsa Guitmundo junior, non nisi sequenti saeculo prodiit, circa Algeri tempora, qui dum saeculo ineunte duodecimo, ad annum millesimum centesimum tricesimum floreret, hanc haeresim, ut novam et absurdam, his verbis describit:

“Errantes quidam de quibusdam sanctorum verbis, dicunt ita personaliter in pane impanatum Christum, sicut in carne humana personaliter incarnatum Deum. Quae haeresis, quia nova et absurda est, rationibus et auctoritatibus, prout Deus aspiraverit, radicitus est exstirpanda.”

Post haec fundamentum, cui novum hunc superstruebant errorem, Algerus subjicit:

“Ex quadam enim similitudine, inquit, B. Augustini in libro Sententiarum Prosperi, suam sumunt et defendunt haeresim qua dicit sacrificium Ecclesiae duobus confici duobusque constare; sicut persona Christi constat et conficitur ex Deo et homine. Dicunt enim male subaudiendo, ita personaliter sacrificium Ecclesiae, id est Christum, in altari sacrificatum duobus constare in eadem persona, sicut persona Christi constat ex Deo et homine.”

Quid etiam ipsi respondeant ad ea quae perverso huic dogmati objiciuntur, non tacet fortis hic Eucharastici sacramenti defensor:

“Si autem, ait, opponitur illis quod illa elementorum species non sit cum Christo una persona, sed tantum sacramentum ejus, mysterium et figura: nec sic desistunt, dicentes, quia ita dicit beatus Ambrosius ad Gratianum; sicut dicitur sacramentum assumpti hominis, sic dicitur sacramentum Dominici corporis; et B. Maximus, Deum sub carnis mysterio venientem Itemque in multis Scripturis dicitur Deus opertus humana forma vel figura; sicut Christus in altari, panis forma vel figura.”

Et paucis interjectis, absurdum hunc errorem ex his, quae opponebant, iterum sic explicat:

“Sed item opponunt quia ita dicitur Christus assumere speciem vel formam panis in altari, sicut Verbum Dei speciem vel formam carnis in utero virginali; et sicut Verbum fit caro, sic panis fit eadem caro.”

Haec autem omnia novae istius haereseos commenta Algerus rationum et auctoritatum pondere validissime concutit et funditus evertit. Quod rei nostrae est prosequor.

Hisce Algeri et Guitmundi testimoniis probatissimum fit et evidentissimum quis novae illius et absurdae haereseos Verbum hypostatice impanantis et invinantis sensus fuerit; quae fetulentis istius erroris origo; et tandem quae pestiferi hujusce monstri fuerint incrementa.

1. Berengariani non nisi figuram et signum corporis et sanguinis Christi in sacramento posuerunt.

2. Ecclesiae vero auctoritate rationibusque compressi, et ab ista pravitate dejecti ad eam, ut refert Guitmundus, confugerunt impietatem, qua Christi corpus et sanguinem in eucharistiae sacramento credentes, Christi corpus cum pane, quo posset comedi, et ejus sanguinem cum vino, quo possit potari, impie finxerunt; circa Guitmundi aetatem, qui hanc haeresim vocat novam companationem.

3. Cum autem nihil eis suppeteret unde hanc Christi impanationem vel defenderent, vel utcunque suaderent; nullusque ea ratione Christum, qua Verbum incarnari profitemur, impanari hactenus ausus esset dicere, ut ipse Guitmundus testatur; errori tandem suo frena laxantes, circa Algeri tempora, eo blasphemiae sese egerunt praecipites, ut panem et vinum hypostatice unita Verbo, et ab eo in personae unitatem assumpta cum carne et sanguine, ore sacrilego pronuntiarent, teste Algero, sicut naturam hominis a verbo assumptam ex catholica fide credimus.

Haec prima et vera hypostaticae impanationis origo est, non ab Anastasio, Damasceno, aut aliis orthodoxis scriptoribus, sed ab haereticis Berengarianis repetenda; non septimo sed duodecimo saeculo censenda; nec sua novitate haec haeresis Ecclesiae mutavit fidem, cum fere simul exstincta ac nata fuerit, nullusque ei, quem sciam, nisi Joannes Parisiensis usquam faverit. Quis ergo jam non rideat Albertini fabulam, qua ut catholicorum tractatorum fidem eluderet et doctrinam, faciliusque plus aequo credulis illuderet, finxit ab eis, ubi panem et vinum fieri et esse Christi corpus et sanguinem, panem et vinum, mysticis Ecclesiae consecrationibus, in corpus et sanguinem Domini, transire, transferri, transmutari, converti, et alia hujusmodi expresse docuerunt, novam et absurdam hypostaticae companationis seu unionis panis et vini cum Verbo divino haeresim inductam fuisse.

Corruat ergo tota Albertini machina, qua nostrae fidei de adorando corporis et Sanguinis Domini sacramento firmitatem concutere voluit, perpetuam catholicae illius traditionis seriem tentans, sed frustra, abrumpere.

Sed et Bellarmini pariter et Vasquis censura hic castiganda est. Insignis ille purpuratus, Rupertum suis ut illustraret observationibus, iis omnibus quae ex Algero de novo et absurdo hypostaticae impanationis errore supra protulimus, novam Ruperti haeresim describi, et tacito nomine denotari, quasi ex tripode pronuntiavit, adeo ut nova haec Ruperti haeresis in causa esse ab eo dicatur, cur abbatis illius Tuitiensis opera, alioquin non indocta, ut ipse loquitur, sine luce jacuerint et honore in tenebris oblivionis, annis circiter quadringentis. Qua autem veri aequitate Bellarminus id de Ruperti operibus censuerit, supra jam statim ostendimus, infra graviorem de haeresi impanationis per hypostasim calumniam confutaturi.

Iste vero subtilioris juxta ac promptioris ingenii, ad annum millesimum sexagesimum hujusce erroris initia revocat, utpote quem a Valeramno, auctore, ut putat, librorum De divinis officiis, arbitratus est exiisse, Bellarmini judicium sic temperans, ut Rupertum istius haereseos non velit esse parentem, sed patronum:

Primum Vasquis errorem circa haereseos istius primordia jam supra satis prodidimus; cum ubi nondum Guitmundi aetate exortam probavimus, tum ubi Valeramno Attembergensi opus De divinis officiis, omni jure subripuimus. Temperatae autem istius censurae excessum ad justum statim deducemus moderamen; ubi Tuitiensem nullatenus isti fuisse patrocinatum errori, plenius planiusque demonstrabimus.

Jam ergo Ruperti fidem, quem ut patrem sapientia et sanctitate veneror, quem ut fratrem professione diligo, et quem ut doctorem catholicum audio, ea omni, quae filii est, pietate; ea omni, quae fratris est, charitate; et ea omni, quae discipuli est, observantia et studio, ab unionis istius hypostaticae panis et vini cum Verbo divino impia novitate et nova impietate vindicandum aggredior.