CAPUT XXIV. Quare in lege scriptum sit:

“Locutus est Dominus ad Moysen,”

in prophetis autem

“Factum est Verbum Domini,”

etc.

Res ipsa nunc animum percellit, facitque clarius audire et sentire dictionem hujuscemodi usitatam in prophetis:

“Factum est verbum Domini;”

nam possunt quidem paria, sive aequipollentia videri: Factum est Verbum Domine ad me, et Locutus est, sive dixit Dominus ad me. Verum non ita est, et ut palam constet, non ita esse, primum illud perpende, quod opinor valde delectabile esse prudenti animo, quia nusquam invenis in lege sic dictum aut scriptum: Factum est Verbum Domini ad Moysen, sive ad Aaron, sed ita duntaxat,

“Locutus est Dominus ad Moysen dicens,”

sive,

“Dixit Dominus ad Moysen.”

In prophetis hujuscemodi dictio frequens est:

“Factum est verbum Domini,”

sive,

“Factus est sermo Domini.”

Pulcherrima haec consideratio est, multumque delectat intueri quam ob causam istud cautum sit. Quam ergo ob causam putas? Quia videlicet in his tantum decuit sic enuntiare:

“Factum est verbum Domini,”

ubi quae dicuntur cuncta irrevocabilia, cuncta sunt inevitabilia, veluti jam facta sint. Porro lex conditionali sponsione data est, exempli gratia, ut in initio dandae vel datae ejusdem Legis. Praemisso namque:

“Vosipsi vidistis, quae fecerim Aegyptiis, quomodo portaverim vos super alas aquilarum”

continuo subjungit conditionali modo locutionis:

“Si ergo audieritis vocem meam, et custodieritis pactum meum, eritis mihi in peculium de cunctis populis, et vos eritis mihi regnum sacerdotale, et gens sancta (Exod. XIX).”

Profecto non erant vocem Domini audituri, neque pactum ejus custodituri, et proinde nec in peculio vel regno Dei permansuri, idcirco non decebat in tali re sic enuntiari:

“Factum est verbum Domini,”

et deinde absque conditione sic proferri promissa,

“Vos eritis mihi in peculium, vos eritis mihi in regnum sacerdotale, et gens sancta.”

Sic et de caeteris, maximeque de sacrificiorum caeremoniis, quoniam transitoria erant, et mutari habebant, non decebat sic edici: Factum est verbum Domini ad Moysem. Sic esse, ut dicimus, consideranti confestim liquet, quia nusquam in Moyse, sed in prophetis duntaxat, sive ad prophetas scriptum habes,

“Factum est verbum Domini,”

et impossibile fuit, et est, remanere infectum, quidquid sub tali enuntiatione, absque conditionis interpositione est praedictum. Cum igitur audimus, vel ubicumque legimus de aliquo propheta, quia factum est ad eum verbum Domini, cum audimus quemlibet ex prophetis dicentem:

“Factus est ad me sermo Domini,”

sic accipiamus, tanquam fiduciale gaudium, tanquam triumphale tripudium, velut si de tenebris ad lucem, de servitute ad libertatem, de captivitate ad patriam, de morte ad vitam resiliant dicentes, dicant resilientes, Factum est, factum est. Et quid factum est? Factum est id quod futurum est, quia verbum ejus audivimus, verbum illius non videntes vidimus, cujus dixisse fecisse est.