CAP. III.


VERS. 1-8.

Omnia tempus habent, et suis spatiis transeunt universa sub coelo. Tempus nascendi, et tempus moriendi. Tempus plantandi, et tempus evellendi quod plantatum est. Tempus occidendi, et tempus sanandi. Tempus destruendi, et tempus aedificandi. Tempus flendi, et tempus ridendi. Tempus plangendi, et tempus saltandi. Tempus spargendi lapides, et tempus colligendi. Tempus amplexandi, et tempus longe fieri ab amplexibus. Tempus acquirendi, et tempus perdendi. Tempus custodiendi, et tempus abjiciendi. Tempus scindendi, et tempus consuendi. Tempus tacendi, et tempus loquendi. Tempus dilectionis, et tempus odii. Tempus belli, et tempus pacis. Quare mirabamur quod sit distantia tanta inter bonum et malum, inter doctum et indoctum? Ecce sapientia ibi dilatans mentem et cor Ecclesiastis, per universum orbem circumduxit eum, et docuit quod mundus assidua vicissitudine varietur, statu, et actu, neque fieri aliquid nisi per rerum contraria. Notans igitur clarissimo mentis oculo res singulas, tempora, et causas, tempora opponens temporibus, res rebus, innumera contraria redigit ad numerum rerum, non ad cum numerum quem forte invenit, sed quem naturae ratio ad illud assignavit. Nam viginti octo a natura matre creati sunt, septem, sex, quinque, quatuor, tres, duo, et unum, si naturaliter conjungas viginti octo sunt, per septem quadruplicati. Iste etiam numerus, ut notum est aremitistis, post primum senarium perfectus est, et suis constat partibus, habet enim suam mediam, id est quatuordecim habet quartam decimam, id est duos, septimam, id est quatuor, quartam. id est septem, vicesimam octavam, id est unum, juncti ergo sibi quatuordecim, duo, septem, quatuor, unus, perfectam reddunt summam viginti octo. Itaque sicut per sex in primo ordine perfectum omnia perfecta perfecit, qui verbo omnia creavit (Gen. I, II), aeque per numerum istum propriis aequum partibus ostendit natura, imo naturae Deus loquens per Ecclesiasten, qualiter excurrant, quaecunque per tempora currunt, et quae sub coelo sole variantur. In isto mundo sapientia semper bene concordat naturae, et nunquam natura aliud, aliud sapientia dixit. Notum est etiam, quia quidquid homines agunt, digitis manuum operantur, idque quod faciunt, digitorum figurat forma. Certe, quot sunt articuli, quot articulorum fluxurae in manibus, scilicet quatuordecim in dextra, quatuordecim in sinistra, hoc est pariter viginti octo, tot sunt hic cunctarum variamina rerum. Sicut dextera adversa et contrapositae sinistrae, ita adversantur cunctae res sibi contrapositae. Difficile quippe est humanam animam aliquid non amare, et necesse est ut in quoscunque mens nostra trahatur affectus, carnis amor spiritus amore superetur, desiderium desiderio restinguatur, quidquid inde minuitur, hinc crescat. Quin potius semper ingemina: In lectulo meo per noctes quaesivi quem diligit anima mea (Cant. III). Mortificate, ait Apostolus, membra vestra quae sunt super terram (Coloss. III). Unde et ipse postea confidenter aiebat: Vivo autem, jam non ego, vivit vero in me Christus (Gal. II). Nihil itaque prodest biduo vel triduo transmisso vacuum portare ventre, si pariter obruatur.

Tempus nascendi, et tempus moriendi. Secundum temporum et rerum varietatem accepta occasione ab ore Ecclesiastis, hinc Ecclesia, inde Synagoga, quasi altercando quae sibi videntur propria proloquuntur. SYNAGOGA. Tempus mihi nascendi erat, cum pater meus Abraham ignem fugiens Chaldaeorum, pene solus adorabat unum Deum (Gen. XI), qui omnia de nihilo creavit. ECCLESIA. Et mihi fuit utile tempus nascendi, quando Eva de latere viri dormientis facta (Gen. II); cum Christo nata, Christo coadulta, in figura illius de sanguine et aqua lateris ejus (Joan. XIX) sanctificata sum. Sanctificantur etiam mecum quicunque Christo credunt. Sed tempus est moriendi, quotiescunque aliquis a bono recedens opere, vitam perdit, et mortem invenit. Hoc ordine nascimur, hoc ordine morimur.

Tempus plantandi, et tempus evellendi quod plantatum est. SYNAGOGA. Tempus plantandi mihi erat, cum me plantavit Deus (Psal. LXXIX), sicut olivam fructiferam (Psal. LI) in Domine Moses et Aaron et prophetae me transplantaverunt, ut acidos succos naturalis legis mihi auferrent, et radicatam in lege secunda excolerent, ut possem dulces et deliciosos portare fructus. Sed tempus erit evellendi, quando fractis ramis per incredulitatem (Rom. XI), Judaei in olidam mutabuntur amurcam. Tempus plantandi, tempus evellendi mihi fuit. ECCLESIA. Et mihi plantandi tempus fuit, quando me Dominus plantavit ut essem vinea Soreth (Isa. V; Jer. II). Ego sum vinea: Christus vitis: palmites Christiani (Joan. XV) toto orbe diffusi morimur. Post veniet tempus moriendi, quando filii Israel a cultura summi Dei recessuri sunt. Hoc ordine nascimur, hoc ordine morimur. Apostoli et discipuli credentes sunt botri: botrorum uvae, fructus operantium bona: sed tempus est evellendi, quia Dominus dicit: Si quis in me non manserit, mittetur foras sicut palmes et arescet, et colligent eum, et in ignem mittent, et ardet (ibid.). Tempus plantandi, tempus evellendi mihi fuit.

Tempus occidendi, et tempus sanandi. SYNAGOGA. Tempus occidendi mihi fuit, quando Moab et Aggareni, Gebal et Amon, et Amalech alienigenae cum habitantibus Tyrum, me interficiebant, quando Philistaei, Chaldaei, Assyrii diverso me tempore affligebant, et occidebant. Tempus sanandi fuit, quando per Mosem et Aaron, Josue, Samson, David, et Machabaeos, fortes licet, sera tamen vindicta veniebat. Tempus occidendi fuit, et sanandi. ECCLESIA. Quis, obsecro te, soror mea Synagoga, quis occisum sanare potest? quid ultio tua prodest? Ultio non sanat, sed auget mortibus mortes. Lex tua non sanat: lex tua reos morte multat. Littera occidit: spiritus vero vivificat (II Cor. III). Dominus noster Jesus Christus, natus de Virgine, teste Simeone, venit in ruinam et resurrectionem multorum in Israel (Luc. II). Ille prius occidit, deinde sanavit: occidit peccata; virtutes fecit vivere. Propterea dicit: Ego occidam, et ego vivere faciam: percutiam, et ego sanabo (Deut. XXXII). Tempus occidendi fuit, et sanandi

Tempus destruendi, et tempus aedificandi. SYNAGOGA. Tempus fuit destruendi templi sub Nabuchodonosor (Jer. LII), quod me nimium contristavit et tempus aedificandi sub Dario (I Esdr. VI), quod me usquequaque laetificavit. Sic destructa, sic aedificata sum. ECCLESIA. Exhilarat faciem meam spiritualis destructio, et aedificatio. Si habitat peccatum in nostro mortali corpore, exsurgat homo fortis, et induat arma virtutis: assiliat hostem, destruat urbem peccati, destructam diabolo restituat urbem Christo: verrat, emundet, exornet pectoris urbem, ut veniens Dominus, qui non habet ubi caput suum reclinet (Matth. VIII), habitet ibi. Non ergo possumus aedificare bona, nisi prius destruxerimus mala, sicut Jeremiae verbum a Deo datum est, ut ante eradicaret, et suffoderet, et perderet, et postea aedificaret, atque plantaret (Jer. I). Sic destructa, sic aedificata sum.

Tempus flendi, et tempus ridendi. SYNAGOGA. Tempus flendi mihi imminet, dum recordor et video civitatem sanctam Jerusalem cunctis reverendam gentibus, sic desolatam, sic filiis suis dulcissimis viduatam, esse sub opprobrio et prodigioso monstro. Heu! captivatae, et sub servitio redactae nostri generis reliquiae, ab ipso Domino de omnibus gentibus electae, et circumcidendo notatae, cui Deus sua credebat mysteria! Ecce silet lex digito Dei secundo tabulis inscripta, arca Dei, sedes, et propitiatorium perdita, portentum, mihi male jam non propitiandum. Tamen tempus ridendi, repurgia templi mihi spondetur, et Jerusalem iterum circumdanda novis muris. Lex relicta et libertas reddita jam relaxatae genti faciet pene res aequas prioribus rebus sub Zorobabel, Esdra, et Neemia. Illud pro fletu: hoc pro risu accipio. ECCLESIA. Vix mihi imperare possum, tempore flendi, ut parcam lacrymis, quas cordis compunctio tribuit. Prius enim timore, post amore compungor. Recolens quippe mecum, quae, qualia et quanta contra jus naturae, et sanctae religionis feci, cogor exclamare: Amplius lava me ab iniquitate mea, et a peccato meo munda me: quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper (Psal. L). Tandem accepta fiducia, et confidens veniae amore compungor. Non jam mala formidans, sed sperans aeternae vitae praemia; prae desiderio aeternae patriae tota deficio, tota liquesco: sicut cera fluit a facie ignis, sicut nix de montibus a facie solis. Sed gratia Christi tempus spondet ridendi: tum nos omnes consolabitur suprema dies, quando maxima dabitur merces, hic bene ridentibus aeterna gloria in saecula saeculorum. Illud pro fletu, hoc pro risu accipio.

Tempus plangendi, et tempus saltandi. SYNAGOGA. Tempus plangendi mihi est, quoniam Hebraicus populus durae cervicis, et rebellis Deo suo, longe a terra sua cum radice sui nominis evulsus interiit. Quid memorem decem tribus, quas rex Assur victas transmigravit procul ultra montes Medorum, et alio pene posuit sub orbe? Nulla spes revertendi, nulla spes miserendi. Duas tribus, quae Judaea vocabantur, devoravit bestia quarta, terribilis et magna, quam vidit Daniel, Romanum scilicet Imperium, per litum et Vespasianum. Non plangam super ista, non tundam pectora? Exspecto tamen saltandi tempus, cum veniet Messias (Joan. IV), et restituet omnia nobis (Matth. XVII). Ita plangendum: ita mihi saltandum reor. ECCLESIA. Quod sit tibi, o Synagoga, et mihi tempus plangendi, et tempus saltandi, Dominus noster bene in Evangelio docet, qui incredulitatem et duritiam admirans Judaeorum, ait: Cui generatio ista similis erit? Similis est pueris qui clamant coaevis suis dicentes: Lamentavimus vobis et non planxistis, cantavimus vobis et non saltastis (Matth. XI). Pueri isti doctores sunt sancti, pueri propter simplicitatem appellati. Judaei pueri sensu et lege naturae coaevi, dum illis cantantibus et praedicantibus audirent verba salutis, credere noluerunt in eum cui credere vita est (Joan. VI, XI, XVII). Instabant pueri coaevis suis, dare monita salutis dicentes: Paenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. IV), illi ad haec non planxerunt, peccata sua non doluerunt. Itaque neutrum tibi fuit utile tempus, o Synagoga: mihi autem per quinque aetates mundi tempus plangendi fuit, periisse cultum dilecti mei, qui mihi sponsales arrhas per secretales patriarchas et prophetas miserat. Saltandi tamen, quamvis longam spem, certa tenebam: licet sero, sciens venturum certo tempore. Cum me sic variando traherent, inde dolor, hinc amor, tandem advenit desiderium collium aeternorum (Gen. XLIX), saliens in montibus, transiliens colles (Cant. II). Et quis unquam sanctorum omnium saltus tales dedit? Primus saltus ejus fuit de coelo in uterum Virginis, secundus de utero in praesepium, tertius de praesepio in crucem, quartus de cruce in infernum, quintus de inferno ad corpus suum resuscitans illud, sextus de terra ad coelum. Duo adhuc restant saltus: septimus, cum venerit judicare vivos et mortuos; octavus, cum de judicio saliet cum suis fidelibus in gloriam suam. Cujus calentes amore et odore fragrantes curremus, nec tantummodo curremus, sed etiam saliemus, qui sic volumus currere ut comprehendamus, quo affectum cordis ostendat gestus in corpore. Ita plangendum, ita mihi saltandum reor.

Tempus spargendi lapides, et tempus colligendi. SYNAGOGA. Tempus spargendi lapides, et tempus colligendi simpliciter aestimamus, cum aliquis non bene directus clavo rationis, diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis. Spargendi etiam lapides tempus illud fuit, quando nobile Salomonis templum, et opus decorum, quod David construxit in arce Sion, hostilis subvertit virtus, opusque secundum, quod prophetarum cura ad instar primi aedificavit, sic omnino periit, sic omnino destructum est, ut non remanserit lapis super lapidem. Sed erit tempus colligendi et reaedificandi, cum aurea venerit aetas, et omnia in antiquum restituentur statum. Et non solum Jerusalem, sed et Gomorrheas et Sodomiticas favillas in magnas restaurari mirabimur urbes. Hoc est spargere, hoc colligere lapides. ECCLESIA. Aliter est. Vos enim, o Judaei, vos hic credo figurari, vos estis lapides duritia quidem cordis, sed non naturae conditione, ad nullum virtutis opus habiles, ubique spargimini tanquam viles per plateas et compita. Erit tamen colligendi vos tempus, quia potens est Deus de lapidibus suscitare filios Abrahae (Matth. III), molitos prius moribus Abrahae. Si enim fuerit numerus eorum sicut arena maris, reliquiae salvae fient (Rom. IX). Praeterea lex scripta in tabulis lapideis, vos facit esse lapides, sive lapideos, vos spargere lapides cogit. Nonne durus lapis est hoc praeceptum legis: Qui hoc et illud fecerit, morte moriatur? (Exod. XVIII et alib.) Nonne durus lapis est: Oculum pro oculo, dentem pro dente restitues? (Exod. XXI.) Tempus est colligendi hos lapides, atque reponendi, quia clamat Evangelium, misericordiae et pietatis visceribus plenum: Nolo, ait, mortem peccatoris, sed magis ut convertatur et vivat (Ezech. XVIII). Nonne vos Jesum tentare volentes, voluistis lapidare moecham mulierem? Sed Dominus juste pius et pie justus, ratione vos conclusit, et colligens lapides et ream absolvit, legisque praecepta non resolvit (Joan. VIII). Hoc est spargere, hoc colligere lapides.

Tempus amplexandi, et tempus longe fieri ab amplexibus. SYNAGOGA. Tempus amplexandi, et tempus longe fieri ab amplexibus ostendit Dominus per Jeremiam, qui jussus solvere de lumbis suis lumbare, solvit et abscondit in Euphrate magno (Jer. XIII), post longum tempus jubente Domino recepit totum putridum, et nullis aptum usibus, et reddens causam, cujus ante dederat figuram: sicut lumbare, ait, arctius ambit lumbos, sic filios Israel ampliori complectebar dilectione, ut esset mihi populus, et ego essem eorum Deus; postquam autem computruit vitiis et peccatis, et a me recessit, a lumbis et cordis mei complexibus illum elongans, ab eo longius ipse recedo. Ecce tempus amplexandi, et tempus longe fieri a complexibus. ECCLESIA. Et nos, si bona fecerimus, lumbare procul dubio erimus. Si amaverimus eum, ipse amabit nos. Si vero foedi et putridi, nec diligimus eum, nec diligimur ab eo. Tempus quoque fuit amplexandi apud te, o Synagoga, quando vigebat illa sententia: Crescite et multiplicamini, et replete terram (Gen. I). Nunc tempus successit longe fieri a complexu, dicente Apostolo: Qui habent uxores, tanquam non habentes sint (I Cor. VII). Si autem voluerimus ad altiora ascendere, videbimus sapientiam amplexari amatores suos (Honora quippe eam, ait, et amplexabitur te [Proverb. IV]), intraque ulnas suas et gremium strictiore eos tenere complexu. Porro, quia non potest humanus animus semper in sublime tendi, et de divinis et altioribus cogitare, nec jugiter in contemplatione esse rerum coelestium, sed interdum necessitatibus corporis indulgere, propterea tempus est amplexandi sapientiam, et eam strictius continendi, et tempus relaxandi mentem ab intuitu complexuque sapientiae, ut curae corporis, et his quibus vita nostra absque peccato indiget, serviamus. Ecce tempus amplexandi, et tempus longe fieri a complexibus.

Tempus acquirendi, et tempus perdendi. SYNAGOGA. Tempus acquirendi fuit Judaeis, quando vigebat in eis certa spes, et certa fides, cum adjuti meritis sanctorum Patrum, Abraham, Isaac et Jacob, victis et expulsis Chananaeis, terram possessionum eorum sibi acquisierunt. Postea tempus venit perdendi, cum relicto Deo suo, qui eos eduxerat de Aegypto, ab hostibus suis caesi sunt, et expulsi. Hoc fuit tempus acquirendi et perdendi. ECCLESIA. O mirabile tempus et miserabile! Mirabile quidem nobis, vobis miserabile. Hoc uno temporis momento concurrunt et nostra salus, et vestra perditio, cum perdis, acquiro; cum gemis, exsulto; cum cadis, resurgo. Moreris infidelitate, vivo ego fide et credulitate. Est et alius modus acquirendi, et perdendi. Acquiro terrena, et curis dedita activae vitae invigilo studiosius; dum vero tangor amore contemplativae vitae, gaudeo perdere omnia acquisita pro Christo, cujus amore suspiro, dicoque: Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum (Cant. I). Est etiam alius perdendi modus, qui in Evangelio scribitur: Qui amat animam suam, perdet eam, et qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam aeternam custodit eam (Joan. XII). Magna et mira sententia, quemadmodum sit hominis in animam suam amor ut pereat, odium ne pereat. Si male amaveris, tunc odisti; si bene oderis, tunc amasti. Felices qui oderunt custodiendo, ne perdant amando. Hoc fuit tempus aquirendi et perdendi.

Tempus custodiendi, et tempus abjiciendi. SYNAGOGA. Quam gratum et quam gloriosum mihi tempus erat, quando ille qui non dormit, neque dormitat, custodiebat me (Psal. CXX), quem qui habet custodem, nihil potest sinistri facere, qui habet custodem, non potest deviare! Sed quoniam venit tempus (Psal. CI) abjiciendi, propter iniquitates meas ille abjecit me: sanctorum custodias angelorum, quos ne a malis angelis premeremur, nobis praefecerat, jam removit. Propterea a custode meo destituta undique, premor, spernor et abjicior, projecta vilior alga. Sic est tempus servandi; sic tempus projiciendi. ECCLESIA. Est mihi quoque gratum et gloriosissimum tempus, quo in se credentes semper Christi servat gratia. Servat intrantes et egredientes; ingredientes ad se, cum credimus; egredientes, cum de corpore isto solvimur. Est tempus ut abjicias, et ut abjiciaris. Abjicias credentes in Christo persequendo illos; abjiciaris a Christo, et a regno coelorum, a quo jamdiu cecidisse te opera clamant tua. Sic est tempus servandi, et tempus projiciendi.

Tempus scindendi, et tempus consuendi. SYNAGOGA. Tempus scindendi fuit, quando Jeroboam scindens me de uno corpore inaequales fecit partes: diviso regno, sicut uncia assem dividit; regi Samariae dexans concessit; Jerusalem sexantem retinere vix potuit; Samaria decem tribubus praelata superbit; Jerusalem duabus praelata est tribubus (III Reg. XI). Sic populus toto orbe olim fama diffusus et gloriosus, non tantummodo regno, sed etiam toto nomine a cultura et cognitione Dei abscissus est. Verumtamen tempus suendi spondent nobis patriarchae et prophetae, quoniam a quatuor ventis non esse congregandos, et in Jerusalem regnaturos praedixerunt. Sed ista tam longa spes pene me facit exspem. Nam spes quae differtur affligit animam. Hoc est tempus scindendi, et tempus consuendi. ECCLESIA. Esto ut dicis, o Synagoga: sed illa sessio amplius te destruxit, amplius attrivit, quando pro vita mundi moriente Domino nostro Jesu Christo, velum templi scissum est (Matth. XXVII), et nudata sunt omnia mystica templi, quae lex celabat Mosi tecta velamine. Scissura quoque petrarum lapidei te cordis esse ostendit, et a Deo scissam et a membris illius projectam. Nobis vero tempus scindendi et tempus consuendi est, cum gratia Christi scindens velamen Mosi, quam lex velata celabat, plano revelat sermone. Scindit ipse et consuit, quod nullus alius scindere possit: scindens quippe legem, Evangelii mihi vestem consuit, exemplis a scissa lege acceptis. Lex est vestimentum vetus, cui non est aptanda commissura novi panni, ne pejor fiat scissura (Matth. IX). Confundit enim vestimentum vetus novi panni reparatio. Scinduntur et veteres utres, quos lex tua consuit, si nova musta conservanda receperint: nova lex, quam Christus dedit, novos utres fecit, quibus nova et candida musta Evangelii servanda sunt. Hoc tempus scindendi et consuendi significabat, quod Dominus in Evangelio aiebat: Alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile et unus pastor (Joan. X). Hoc est tempus scindendi, et tempus consuendi.

Tempus tacendi, et tempus loquendi. SYNAGOGA. Tempus tacendi mihi est, quoniam cuncta tacent, lex ipsa tacet, legis auctor, et legis dator tacet, iratusque propter peccata mea cunctos facit ille tacere. Non est dux, non est rex, non est propheta, non patriarcha, per quos solebant mihi verba Dei significari. Jam mihi nullus videt futura, nullus praeterita commemorat. Quis dux cantat epinicia? Tacent cuncta, quae per allegoriam significandam praesignabant mihi recte vivendi normam. Non stola, non oleum, non est thus, non holocaustum: non sonat tuba pro bello, non buccina pro jubilaeo; nulla cithara pro mei memoria dulci cantu audientes laetificat. Muta diu fui: sed erit tempus loquendi, quando Messias veniet mea summa voluptas. Tum prae laetitia soluta lege naturae, laudes Creatoris sui omnis creatura loquetur. Tunc saliet, sicut cervus, claudus, et clara erit lingua mutorum. Montes et colles cantabunt coram eo laudem: et omnia ligna silvarum plaudent manu (Isai. XXXV, LV). Tale tempus tacendi fuit mihi, et tale loquendi. ECCLESIA. Ego vero reor Pythagoricos, quorum disciplina est tacere per quinquennium, et postea eruditos loqui, hinc originem sui traxisse decreti. Discamus itaque et nos prius tacere, ut postea ad loquendum ora reseramus. Sileamus certo tempore, ad praeceptoris eloquia pendeamus: nihil nobis videatur rectum esse nisi quod discimus, ut post multum silentium de discipulis efficiamur magistri. Tale tempus tacendi fuit mihi, et loquendi.

Tempus dilectionis, et tempus odii. SYNAGOGA. Heu! quantis varior temporum discursibus!Quam bene gaudebam, quando tempus dilectionis agebam! Abraham pater meus Domino me conjunxit amandam, et Deus Jacob jam tunc reprobato Esau, non merito, sed gratuito me coepit amare. Ex illo pio dominantis amore, dignatam me praeponebam cunctis, mihi sola placebam, utpote dilecta Deo prae cunctis gentibus, mirabilis orbi lege nova, sacrisque novis. Quanto cordis amore me dilectam tenebat, qui dicebat: Qui tangit vos, tangit pupillam oculi mei! (Zach. II).

. . . Sed quid non timeamus amantes?
. . . Quid perpetuum quis credat in ordine rerum?

Tanta dilectio periit, tantus refriguit ignis, vix inter sopitos cineres parvula remansit scintilla, unde levis se resuscitat ignis. Plena sum malis, addicta odiis, gravata periculis. Sic amoris mihi tempus, sic fuit odii tempus.

ECCLESIA. Natura, imo Deus auctor naturae praecipit, ut nos invicem diligamus, sicut ipse dilexit nos (Joan. XIII). Sponsa virum, vir amet sponsam, se mutuo fratres; patres filii, et filios parentes; jubet ut per affectum dilectionis omnes sociemur in unum. Proximus meus sit mihi alter ego, sit amicus amico. Mandato novo Deus sic nos nobis unit. Quomodo his sequatur tempus odii, Dominus indicat dicens: Si quis venit ad me, et non odit patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum, non potest meus esse discipulis (Luc. XIV). Haec nova lex est, ut quod amas odio insecteris, amare quod odis. Si pater aut mater, si sit tibi soror aut frater, qui sit virtuti contrarius atque saluti, iste odio tibi sit, nullo colatur amore. Quid amicius pede, manu aut oculo? Si ille scandalizat te, erue eum et projice abs te (Matth. V). Vel certe tempus amandi legem, et ea quae a lege fuerant imperata, circumcisionem, hostias, Sabbatum, neomenias, et tempus odiendi eam Evangelii gratia succedente. Sic amandi mihi tempus, sic fuit odii tempus.

Tempus belli, et tempus pacis. SYNAGOGA. Heu mihi! qui nescit tempus belli? Causas bellorum, seriem per bella malorum, si quis velit scire, hunc pigebit me vidisse, quod nihil reliqui est de priori prosperitate. Sola teneor spe, sed angor ea nimis longa. Cum venerit Messias, quandoaurea erunt tempora, tanta erit pax, quae fere omnem fidem superabit. Tunc praeter multa alia commoda felicis vitae, fiet quod Isaias nobilis propheta dicit: Habitabit lupus cum agno, et pardus cum haedo accubabit; vitulus et leo et ovis simul morabuntur, et puer parvulus minabit eos; vitulus et ursus pascentur simul, requiescent catuli eorum, et leo quasi bos comedet paleas, et delectabitur infans ab ubere super foramen aspidis, et in caverna reguli qui ablactatus fuerit manum suam mittet (Isai. XI, LXV). ECCLESIA. Hoc vero satis nobis mirabile et venerandum est, quod Dominus Jesus noster pax, et nostrum gaudium, tempora belli praeponit temporibus pacis, dicens: Non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. X). Gladius iste districtus et durus tempore, omnes affectus cordis et corporis separat moventes bella contra se et contra salutem suam. Propterea dicit: Veni enim separare (ibid.), etc. Paulus apostolus in hoc procinctu belli ac pacis, scuto fidei, et lorica spei, galeaque salutis, nos accingendos esse praemunit, ut possimus contra spirituales nequitias resistere (Ephes. VI). In hoc procinctu quot turmas, et quot cohortes septemplex ducat exercitus, bene notum est illis, qui septem capitalibus obstant vitiis. Cum talibus modo colluctantes, tempus belli habemus; tempus vero pacis tribuet nobis victoriam, cum debellatis vitiis, quae contrahit usus carnis, pax erit in terra nostra, ubi erit summa libertas et summa voluptas. Propterea laeti cantabimus: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris (Rom. V). Unde? Interroga horrearium Dominicum, per Spiritum sanctum qui datus est nobis. Si ergo divitem aliquem hospitio suscipias, pateris angustias; ubi manens, tu non vides; ubi illi lectus paretur, ubi conjux, ubi filii, ubi familia. Quid ago? inquis, quo eo? quo migrabo? Suscipe divitem Spiritum Dei, dilataberis, non angustiaberis; dices hospiti tuo: Dilatasti gressus meos (Psal. XVII); quando hic non eras, angustias patiebar; implesti cellam meam, at non imo exclusisti, sed angustiam meam. Suscipe hospitem istum, et non sit hospes quasi de transeuntibus. Non enim debet dare discendendo; veniens habitet in te, et dabit. Ipsius esto, non deserat te, non inde migret. Tene illum omnino, et dic ei: Domine Deus noster, posside nos.