|
Prelo subductis omnibus nostrae pro Ruperto abbate Tuitiensi Apologiae
paginis, in Simplicii Verini librum De transsubstantiatione incidi, in
quo dum sectae Protestantium felleus hic scriptor, qui Cl. Salmazius
est, Rupertum Tuitiensem in omnem contra eucharistiae sacramentum
errorem trahit; praesentiae videlicet signi duntaxat aut virtutis,
manducationis per fidem, impanationis, et hypostaticae unionis panis cum
Verbo, multa animadvertenda committit; quae dimittere non debuit sancti
illius doctoris vindex, sed per appendicis modum hic adjicere et
emendare.
I.
De auctore librorum De divinis officiis, Verinus sic dubitat, ut magis
putet iis assentiendum qui illos negant a Ruperto Tuitiensi fuisse
compositos.
Primum hunc Verini lapsum corrigit Apologiae prima pars, in qua accurata
dissertatione opus hoc De divinis officiis, uni Ruperto Tuitiensi certo
jure adjudicavimus.
Et quidem eo sub nomine hoc opus legitur in mss., codicibus qui in
illustrioribus Belgii bibliothecis asservantur: in bibliotheca Alnensis
monasterii in editione Leodicensi; in bibliotheca Elnonensi, in cujus
codice desiderantur libri decimi caput vicesimum quintum et caput
ultimum, quae in excusis habentur: in bibliotheca S. Martini Tornacensi,
in qua et aliud De divinis officiis opus a magistro Roberto, qui a
Tuitiensi alius est, scriptum reperitur, cum prologo qui incipit: Memini
eum de ecclesiasticis officiis parva quaedam, etc. In bibliotheca
Villariensi; in bibliotheca monasterii Bonae Spei; in bibliotheca
Trajectensi; in bibliotheca Camberonensi, ut nobis tradit Antonius
Sanderus in Bibliotheca Belgica.
Nec alicujus momenti est ratio qua Verinus hujusmodi librorum auctorem
in dubium vocat, utpote quae nonnisi ex praeconcepto errore, et ex falso
Ruperti intellectu procedit. Verinus enim hujus operis auctorem non
sensisse existimat realem veri corporis Christi in altaris sacramento
praesentiam, sed divinitatem seu gratiam duntaxat in eucharistia cum
pane conjunctam docuisse; Rupertum vero Tuitiensem, qui in Exodum haud
dubie scripsit Commentarios, tenuisse censet non divinitatem modo, sed
et Christi humanitatem esse hypostatice unitam pani.
Ex qua sententiarum pugnantia Verinus negandum voluit ab eodem Ruperto
editos libros De divinis officiis, a quo prodierunt in Exodum
Commentarii. Error in errorem Verinum trahit. Et prima haec circa
Ruperti hoc opus hallucinatio manifeste prodit Simplicii Verini in
evolvendis Ruperti libris indiligentiam, qui hujusmodi opus caeteris
Ruperti elucubrationibus perpetua accensent, et primitias esse frugum
Ruperti ubivis protestantur.
Quid ergo mirum si Verinus, qui vel nunquam, vel levissime Ruperti
libros evolvit, doctissimi illius scriptoris mentem non sit assecutus,
et extraneos ei sensus affinxerit?
II.
Rupertum, qui indubie auctor est librorum De divinis officiis,
intellexisse cucharistiae sacramentum constare sola visibilium
specierum, panis videlicet et vini substantia, et virtute divina qua
pascuntur et sanctificantur animae justorum, Verinus ex his quae in
libro II, cap. 9, De divinis officiis, leguntur, verbis astruit :
|
“Est tam in Pontifice quam in sacrificio divina substantia; est et
terrena. Terrena in utroque est id quod corporaliter vel localiter
videri potest: divina in utroque Verbum invisibile est, quod in
principio erat Deus apud Deum,”
|
|
etc.
Quam insulsa autem haec sit Verini expositio fit cuivis obvium
attendenti, 1. Quod terrena substantia Ruperto fluit non solum panis et
vini substantia, ex qua sacrificium conficitur quidem, sed non constat
sacramentum; sed ipsa etiam Christi caro, quae, ut ait Rupertus, de
terra nostra est, et in altari sub panis specie videtur. 2. Quod eo ipso
in opere, non solum divinitatem, ut Verinus commentus est, sed ipsam
simul Christi humanitatem, verum Christi corpus, verumque illius
sanguinem, non in umbra, sed in veritate, ut loquitur Tuitiensis, non in
figura, sed in re contineri in eucharistia Rupertus expresse profitetur,
ut productis ex libri primi De divinis officiis, cap. 17, et ex libri
II, capit. 2, 5, 16 et 22, testimoniis in Apologia speciatim
demonstravimus. 3. Quod genuina, quam in Apologia dedimus, adducti a
Verino loci explicatio manifeste ostendit Rupertum eo loci nihil aliud
sentire aut docere quam a Verbo divino in altaris sacrificio assumi
panem transferendum et transmutandum in illam ipsam carnem quam in utero
Virginis induit et ita ex pane visibili per verbum assumpto et in veram
ejus carnem transmutato, et ex ipso Dei Verbo invisibili visibile
construi sacrificium.
Non est itaque unde Verinus aut alius quis umbratici corporis defensor,
Rupertum suo patrocinatum errori ducat; sed est unde has suae fidei
figuras abjiciens, catholicae corporis Christi veritati firmus
adhaereat.
III.
Qui in sacramento nonnisi panis et vini substantiam et divinam virtutem
seu gratiam credit, is in illius sacramenti communione solam panis et
vini substantiam ab indignis percipi concludat necesse est.
Sic Verinus contendit quod qui indigne comedit, in suo et Ruperti sensu
solum panem comedit, quod mali sacramentum quidem, sed non Christi
corpus sumunt , juxta haec Ruperti verba,
|
“in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini,
nihil de sacrificio pervenit.”
|
|
Injustum hoc Verini de Ruperti doctrina judicium nostra corrigit
Apologia, tum ubi ex certissimis Ruperti testimoniis probat eum sensisse
et expresse docuisse Christi corpus ore etiam sacrilego ab indignis
manducari: tum ubi catholicum horumce verborum, in illum in quo fides
non est, etc., intellectum multiplicem profert: nempe nihil quod
percipienti sit utile, de sacrificio in illum in quo fides non est,
pervenire: vel, in illum qui in hocce sacrificio Christum esse non
credit, praeter visibiles species nihil, secundum hanc fidem quae solas
panis et vini species in sacrificio agnoscit, de sacrificio pervenit.
Quae quantum a Verini judicio distent quis non videat?
IV.
Verinus in suae contra transsubstantiationem disputationis progressu, de
Ruperto dicere audet , quod non ille putavit panem revera mutari in
Christi corpus: quod istis verbis,
|
“cum vino accedit Verbum crucis, fit sanguis ille qui effusus est in
remissionem peccatorum,”
|
|
non tamen Rupertus transsubstantiationem panis in corpus, et vini in
sanguinem confirmare voluit. Et tandem concludit Rupertus , sicut et
alios Patres ipsos antiquiores, negasse ullam intervenire in his
sacramentis substantiae panis et vini et aquae mutationem.
Quod qua veracitate sit dictum, judicet quisquis Rupertum ubivis
docentem audivit quod panis et vinum prece mystica fiunt et vere sunt
vera Christi caro, ipsa quae pro nobis transfixa est, et verus Christi
sanguis, ille qui effusus est in remissionem peccatorum; quod panis et
vinum in carnis et sanguinis Christi substantiam vertuntur et
convertuntur, mutantur et transmutantur, remanente licet exteriori panis
et vini specie, ut in Apologia evidentissimis Ruperti testimoniis fuit
comprobatum.
Ipsa enim aequivocis subjici expositionibus, vel ad divinitatis aut
corporis Christi virtutem aut figuram, vel ad hypostaticae impanationis
sensus distrahi, legitima interpretandi ratio nullatenus sustinet.
Ecquis, nisi summa in Ruperti fidem injuria, eum istis sub vocibus
alienam occultasse doctrinam suspicabitur? aliud sentire et aliud loqui
vel scribere de divinis sacramentis grande piaculum: quod absit a
doctore catholico.
Nec violentae Verini interpretationi ullo modo favet, quod Tuitiensis
diserte scripserit aquam qua lavantur fideles in baptismo, eam ipsam
esse quae ex aperto Christi latere profluxit: quam tamen nec Rupertus
sensit in substantia fuisse mutatam.
Nam Rupertus nullibi unquam vel sensit vel scripsit baptismi aquam in
eam converti et transmutari quae de Christi latere cum sanguine
effluxit; cum tamen innumeris propemodum locis scripserit panem et vinum
converti in Christi corpus et sanguinem. Quae verba Verinus hic fateri
cogitur transsubstantiationem exprimere, ubi, ne illius veritatem
admittat, nullo argumento patitur ut dicere quis possit
|
“aquam baptismi in eam aquam converti quae fluxit ex latere Christi.”
|
|
Verum nec Rupertus aquam regenerationis eam esse quam de Christi latere
militis lancea eduxit, eo sensu definivit, quo panem in eucharistia
fieri et esse illam Christi carnem, quae cruci affixa est, nulla
verborum aut sensus dubietate asseruit.
Cum enim Rupertus unam omnium aquarum, sive quae in Rheno, sive quae in
Tiberi, sive quae in sacris fontibus, sive quae in cruce de Christi
latere fluunt, unam esse substantiam non inepte judicaret, et eam quae
in regenerationis lavacro est, virtutem ex Christi sanguine manare, qui
cum aqua simul de Christi corpore exivit, sapientissime dixit
baptismatis aquam illam esse, tam secundum substantiam quam secundum
virtutem, quae Christi sanguine mista de ejus latere fluxit.
Haec autem Ruperti doctrina, quid, quaeso, adversus panis et vini in
Christi carnem et sanguinem transsubstantiationem concludit.
Aqua baptismatis a Ruperto dicitur illa ipsa esse
|
“ratione substantiae, quae omnium aquarum una in genere est; et ratione
virtutis quae in utramque ex Christi sanguine fluit,”
|
|
quae de Christi perforato latere cum sanguine exivit. Ergone, et cum
panis Ecclesiae ore consecratus a Ruperto dicitur ea ipsa Christi caro
esse quae in cruce suspensa mundum redemit, nulla panis et vini in
Christi carnem et sanguinem transmutatio a Ruperto intelligitur? Quid
ergo tot in paginis scripto dedit panem et vinum in ipsam carnis Christi
et sanguinis substantiam converti et transmutari?
Si una carnis Christi et panis est substantia, una in aliam transmutari
quomodo potest? si haec illius virtutem duntaxat obtinet, quomodo non
effectu solum, sed nomine ac etiam ipsa re panem fieri et esse Christi
carnem a Ruperto definite profertur disertis verbis, quae in Apologia
protulimus? Imo (insurget criticus cliens) Rupertus panem et vinum esse
Christi carnem et sanguinem, ex eo suadet quod vinum a sanguine, et
panis ab humano corpore solis accidentibus differt. Quod quam inscite
positum et physicae contrarium, tam a transsubstantiationis veritate
lissitum Salmazius ducit.
Nec diffiteor ego nullam ibi intelligi posse transsubstantiationem, ubi
una substantia eadem est quae altera. Sed et Cl. Salmazius, si a
Tuitiensi panem et vinum in Eucharistia sic posita intelligit, ut ipsa
simul in hoc sacramento sit corporis et sanguinis substantia, quae
substantiali duntaxat et non individuali unitate cum pane et vino sit
eadem, fateatur necesse est a Ruperto non magis assertam in altaris
mysterio carnis et sanguinis Christi, quam cujusvis alterius hominis
individuam substantiam. Quod quis de Ruperto sentiret, qui expresse
declarat panem et vinum fieri esse ipsum individuum Christi corpus quod
cruci affixum est, ut Christus veraciter dixisse credatur: Hoc est
corpus meum quod pro vobis tradetur.
Verum nec eo loci Rupertus a transsubstantiationis veritate discessit,
qui panem et vinum fieri et esse Christi sanguinem demonstrare nusquam
ex eo intendit, quod unius ejusdem rationis est panis et carnis, seu
vini et sanguinis substantia, ut ex pluribus contra Salmazium et alios
Ruperti censores fit manifestum.
1. Una etsi concederetur panis et carnis, seu vini et sanguinis in
genere substantia, non inde tamen consequi vel fatuus intelligeret panem
et vinum fieri et esse Christi, magis quam alius carnem aut sanguinem.
Sicut Verbum naturam quae omnium hominum una est, assumens, non unius
prae alio hominis naturam sibi copulavit.
2. Licet una panis et corporis humani esset substantia, nihilominus
verum esset plures panes esse plura corpora; ut vel logicae tiro plures
panes admitteret plures esse substantias: nec eo dato stare posset ex
pluribus panibus unum idem numero corpus confici.
3. Si de suo panis est ejusdem cum carne humana substantia, seu vinum ex
insitis proprietatibus eamdem cum sanguine habet naturam, adeo ut sub
illa ratione panis et vinum vere dicantur et sint ipsa Christi caro et
ejus sanguis, falso et stulte omnino diceretur, quod operatione divina
et ineffabili Spiritus sancti virtute panis et vinum inter mysticas
preces fiunt Christi caro et sanguis.
4. Nec minus fatue doceretur quod unitas Verbi facit ut panis et vinum
fiant et vere sint illa ipsa caro quae confixa est, et ille ipse sanguis
qui in cruce fusus est.
5. Denique non duae in eucharistia forent panis et carnis substantiae.
Cum ergo Rupertus, juxta Verini censuram , duas, praeter divinam, in
eucharistiae sacramento substantias, panis scilicet et carnis Christi,
his in libris admiserit: cum expresse pluribus in locis dixerit quod
unitas Verbi facit unitatem sacrificii non modo substantialem (ut
Verinus fingit ), sed individuam; qua fit ut panis illa una sit caro
Christi quae in cruce pependit, et vinum ille unus sanguis sit qui pro
multis fusus est: cum diserte scripserit quod operatione divina et
virtute Spiritus sancti panis et vinum in Christi carnem et sanguinem
transeunt; quod plures qui quotidie a sacerdotibus offeruntur panes non
sunt plura corpora, sed unum illud quod hostia fuit pro peccatis: quod
denique non qualecunque suum, sed suam carnem et suum sanguinem Christus
dat hominibus, ut non cujusvis, sed unius Christi caro illa sit.
Quis a Ruperto sic dictum putet panem et vinum ejusdem esse substantiae
cum corpore et sanguine humano, ut inde probare voluerit panem et vinum,
absque ulla substantiae transmutatione, fieri, esse et vere dici Christi
carnem et sanguinem?
Quis, qui humano sensu ducitur, non sanius judicet eo loci Rupertum ex
quadam solummodo panis et vini cum carne et sanguine analogia, vel etiam
substantiali aliqua similitudine utcunque explicare quomodo non omni
rationi repugnet, nec ultra omnem potentiam sit panem et vinum transire
et converti in Christi carnem et sanguinem?
Quamvis enim Rupertus ejusdem esse substantiae aquam et vinum, vinum et
sanguinem nonnunquam dixerit, cum ex uno aquae communi principio vinum
et sanguis constituantur: non tamen ejusdem rationis, speciei vel
naturae substantiam aquae vini et sanguinis noster Tuitiensis uspiam
censuit, cum in vino et sanguine non solam aquam, sed ignem aquae
conjunctum opinatus sit, et diversas in rebus intelligat essentias,
rationes et naturas.
Ea autem quibus res inter se differunt et diversas in essentia
sortiuntur definitiones; idcirco Rupertus vocat accidentia, quia primae
substantiae in suo esse jam constitutae adveniunt, non vero quod res,
seu ultimae substantiae, puta vino aut sanguini sic contingunt, ut,
ipsis recedentibus, ipsa tamen semper stet incorrupta substantia, quae
omnem vini et sanguinis servet entelechiam et essentiam, ut fusius in
Apologia contra Gregorium a Valentia disseruimus.
Haec si ad Cartesii placita quis deducere velit, quae in formis, cum
animam intelligentem exceperis, nullam a subjecto distinguunt
substantiam, concedo lubens: modo, juxta Ruperti doctrinam et fidem tota
panis et vini substantiam in individuam Christi carnem quae in cruce
passa est, et in individuum ejus sanguinem quem pro impiis effudit,
converti et transmutari, exteriori duntaxat panis et vini remanente
specie, catholice profiteatur, firmiter teneat et strenue defendat.
Nec audienda Verini sententia, quae, ut Rupertum a transsubstantiationis
fide alienum pronuntiet, corruptionem visibilium sacramenti specierum
nullam contingere ex eo Ruperti testimonio probat , quo Tuitiensis
sincere declarat Spiritus sancti operatione panem corpus, et vinum fieri
Christi sanguinem; ita tamen ut substantiae bonum non destruatur aut
pereat; sed secundum visibilem seu exteriorem speciem in suo esse sic
permaneat, ut secundum rem ad corporis et sanguinis Christi veritatem et
dignitatem promoveatur.
Quasi vero nostro Tuitiensi, juxta Verini commentum, idem sit substantia
quod exterior species, et mutationem res non subeat, quam non habet
visibilis species, cum tamen distinctissime Rupertus panem et vinum in
eucharistia fieri et esse re, nomine et effectu, sed non in exteriori
specie, Christi corpus et sanguinem edicat.
Sic Verinus in sua capitur, quae haec non capit sapientia. Sic Salmazius
in his caecutit, ex quibus clarum omnibus ostentare se jactat Rupertum,
ut et alios Patrum ipso antiquiores, negasse ullam in tervenire in his
sacramentis substantiae rerum visibilium et corporalium, id est panis et
vini et aquae mutationem.
Quid Cl. Salmazius non invertit, ut cuncta in suos convertat errores?
hanc Theophilacti vocem, [e][sbiti][d][o][sf] Salmazius vertit
substantiam; ipsis vocibus, quo jure viderit, sensus nusquam auditos
praescribens, ut suae serviant fidei.
Suo tandem ex ore Verinus judicatur , ubi ipse pro certo firmat stare
minime posse, ut substantia panis maneat et simul sit verum corpus
Christi.
Quid verius a Verino proferri potuit? sed qua interpretis fide Rupertum,
ubi dicit quod panis est verum Christi corpus, eo sensu Verinus
interpretatur, quem stare non posse ipsi certum est, hoc est, panem sic
esse verum Christi corpus, ut simul sit et panis substantia? an quia
panis ista vox retinetur, et ipsa panis substantia remanere a Verino
censetur? Nunquid et ubi Christus dicit: Caeci vident, Salmazius putat
caecos adhuc esse qui jam vident? Desipit sane qui haec sapit, et
dialecticis tradendus est rudimentis, qui nondum didicit quod in
mutationum enuntiationibus, res quae mutatur, prioris sui status nomine
exprimitur, ut et statum a quo res transit, et illum, ad quem
transfertur propriis vocibus propositio clarius enuntiet. Quam ergo
meretur fidem, qui scriptorum in istos inflectit sensus, qui nec stare
possunt, nec in dialecticae scholis admitti?
Equidem scio Rupertum dixisse quod Verbum in eucharistiae sacramento non
mutat aut destruit panis substantiam: sed et duplicem scio mutationis
speciem: unam novi qua res sic desinit esse quod erat ut in nihilum
abeat, et alteram didici qua res sic incipit esse quod non erat ut ad
altiora provehatur. Ex duabus autem his mutationum differentiis quaenam
a Ruperto intelligatur quis non videat, qui sibiipsi non tenebras aut
mendacia fingit, cum Tuitiensis aperte adjecta hac voce, aut destruit
eam duntaxat significet in pane non fieri substantiae mutationem, qua
panis sic destruatur, ut ex eo nihil sit, non tamen eam negans, qua sic
esse suum amittat, ut ad carnis divini Verbi dignitatem veritatemque
transferatur: ut in Apologia observavimus, ubi asperiora Ruperti loca
explanavimus, et eluci davimus obscuriora.
V.
Profecto Verinus, seu ficto sub eo nomine Salmazius, in sua critica nec
prudentior Grotio, quem stringit, nec felicior, dum hypostaticam panis
cum verbo Dei, non tamen cum Christi humanitate, in altaris sacramento
unionem concludit antiquissimam esse, et a vetustis Patribus creditam
traditamque. Sed vero sibi minime constans, post aliqua , dicit antiquos
Patres hypostaticam panis cum divinitate conjunctionem nec tenuisse nec
docuisse.
Eadem versatili mente, postquam finxit ex recentioribus Rupertum
Tuitiensem in lib. II De divinis officiis, cap. 9, hanc divini Verbi cum
pane hypostaticam unitatem sic tradidisse, ut solam divinitatem poneret
Christi quae pani mystico adhaerebat eodem modo quo divinitas in persona
ejus et vero corpore cum humanitate juncta est, paucis interjectis ,
nostrum Tuitiensem in oppositum errorem novo figmento trahit, scribens
quod Rupertus, suis in Exodum Commentationibus, non solam Christi
divinitatem cum pane sacramentali conjunctam esse vult, sed etiam
humanitatem; cum nempe Rupertus in Exodum ait:
|
“Quomodo Verbum a summo demissum caro factum est, non mutatum in carnem,
sed assumendo carnem; sic panis et vinum.”
|
|
Haec autem Ruperti loca, quae in Apologia ex integro protulimus et mente
sincera explicuimus, nullam hypostaticae illius impanationis sive
divinitatis sive humanitatis Christi fidem faciunt, sed Incarnationis
duntaxat inducunt comparationem: ex qua, ut ipso Verinus fatetur , minus
consequenter quis deduceret hypostaticam Verbi divini cum pane a SS.
Patribus in eucharistia intelligi unionem, cum similitudo singulis
nusquam aptanda sit apicibus.
Porro Salmazius, sub ementito Verini nomine, non in Rupertum modo, sed
et in Haimonem Halberstadensem, Remigium Remensem, Valeramnum et alios
quosdam hunc refundit errorem, quasi qui senserint Divinitatem, quae
coelum et terram implet, et quae Christi corpori in coelo manet unita,
hypostatica eadem unione panis substantiae in altaris sacramento sic
conjungi, ut panis haec substantia absque ulla sui transmutatione
fieret, esset, et vere diceretur Christi corpus, unum cum eo quod sedet
a dextris Dei.
Sic sibi mendax quod struit evertit. Remigio quidem similia dixisse et
sensisse Rupertum in Apologia vidimus. At quam catholica utriusque sit
doctrina, et ab hypostatica impanatione distans, ex eorum verbis, et ex
ipsis dialecticae regulis ibidem fusiori expositione demonstravimus.
Nec Remensem, sed magis Antissiodorensem huncce Remigium exacta crisis
pronuntiasset: quae nec Valeramnum ista scripsisse censuisset, qui vel
nunquam fuit: vel, si ex adductis in prima Apologiae parte Valeramnus
est, de his saltem nihil usquam scriptis mandavit, ut in ea
dissertatione adnotavimus.
Injusta ergo omni ex parte et prorsus inerudita Simplicii Verini, in
libro De transsubstantiatione, de Ruperto Tuitiensi censura.
|
|