VERS. 9, 10, 11.

Quid est quod fuit? ipsum quod futurum est. Quid est quod factum est? ipsum quod faciendum est. Nihil sub sole novum, nec valet quisquam dicere: Ecce hoc recens est: jam enim praecessit in saeculis, quae fuerunt ante nos. Non est priorum memoria: sed nec eorum quidem, quae postea futura sunt, erit recordatio apud eos qui futuri sunt in novissimo tempore. Paucis verbis multa comprehendit, et cum Aristotele substantiam dividit et accidens. Omnis enim res aut substantia est, aut accidens, ita ut neque accidens sine substantia, neque sine accidente substantia esse possit. Accidens quippe sino aliquo substantiae fundamento esse non potest: substantia vero ipsa sine superjecto accidenti videri nullo modo potest. Ut enim color sit, quod accidens est, in corpore erit, quod est substantia. Porro autem cum corpus, id est substantiam, videris, insignitam eam accidenti, id est aliquo colore, respicies. Itaque fit ut neque substantia praeter accidens sit, neque accidens a substantia relinquatur. Ubi enim substantia fuit, mox accidens consecutum est. Sic Ecclesiastes in eo quod ait, fuit, est, et erit, substantiam manifeste demonstrat: in eo vero, quod dicit, quid factum est, et quid faciendum, varios eventus rerum ostendit cum accidentibus suis. Videtur ergo de his quae supra enumeravit, generatione et generatione, mole terrarum, ortu solis et occasu, omnibusque, quod aut cogitatione, aut visu, aut auribus discimus, non communiter loqui, quod nihil sit in natura rerum, quod ante jam non fuerit. Ab initio enim mundi et homines nati, et mortui sunt, et terra super aquas librata constitit, et sol ortus occubuit. Et, ne plura loquar, et avibus volare, et natare piscibus, et terrestribus ingredi, et serpentibus labi Deo artifice concessum est. Huic quid simile sententiae et Comicus ait: Nihil est dictum, quod non sit dictum prius. Quod si in sermonibus nihil novum dici potest, quanto minus in administratione, quae ab initio sic perfecta est, ut requiesceret Deus ab operibus suis die septimo (Gen. II). Pereat ergo haeresis Epicureorum, qui plures mundos esse, vel fuisse mentiuntur, dicentes animas mortuorum in alia semper relabi corpora, et iterum vivore. Hinc Pythagoras, ut ipsi fingunt, in pavonem se transanimavit, anima Pythagorae in Ennium, et sexta sorte in Virgilium requievit. Haec omnia dissipat Ecclesiastes, qui ait: Non est priorum memoria, nec eorum quidem, quae futura sunt, erit recordatio apud eos qui futuri sunt in novissimo tempore.

Ecce quem subito stupebam, et mirabar exclamasse: Vanitas vanitatum, quid tardat, quid moratur reddere verbi et clamoris sui rationem? Cur tantam fecit digressionem? Suspendere et quasi fallere nos vult, ne reddat rationem pro se. Sed absit a me, ait Ecclesiastes, reddam rationem per me festinanter. Certe, qui dixi: Vanitas vanitatum, et omnia vanitas, possum videri majestatis reus, et in Deum peccasse, si inter vanitatem creaturas ejus reputarem. Sed non recessit ita retro cor meum (Psal. XLIII), ut non sentirem de Domino in bonitate (Sap. I). Qui enim omnia bona fecit, nulla utique mala fecit. Qui nulla mala fecit, quomodo omnia vana fecit? Respice triplicem creaturam, coelum, terram, mare: nihil est vanum in eis, nihil in eis nisi certum. Terra stat in aeternum: homines quotidie aliis morientibus nascuntur. Militiam coeli, id est solem, lunam et sidera, a debito cursu quando errare videbis? Cohibet mare flumina, et fontes limes praefixus: nihil fortuna potest in rerum natura. Si ergo intendas, homo, plus justo ad capiendas res tam difficiles, oculi tui vincuntur et aures. Nihil deest exemplo: Vel continuus ordo rerum auget fidem; adhuc per totum orbem temporis, quod fuit, et quod factum est, et adhuc restat faciendum. Haec causa fuit, quae nos suasit tot et tanta praemittere, quae non patitur inter vanitatem reputari opus Creatoris. Laudo enim creaturam: amplius laudo creaturae Creatorem. Ne ergo vanus fiam, ne vanitatem recipiam, primus mihi occurro, arguam me, et statuam contra faciem meam (Psal. XLIX), et, ut te videas in me, prius exordiar a me.