CAPUT XXVIII. De eo quod dictum est:

“Vocavitque firmamentum coelum.”

Vocavitque Deus firmamentum coelum. Ubi vel quando vocavit Deus firmamentum coelum? Et quidem quando ad Noe loquens: Ponam, inquit, arcum meum in nubibus coeli (Gen. IX), vel quod certius est, ad Abraham: Suspice, inquit, coelum, et numera stellas si potes (Gen. XV), enim in quocunque coelo, sed in firmamento stellae suspiciuntur, tunc sine dubio vocavit Deus firmamentum coelum. Verumtamen quid hoc sibi vult, quod scriptor ipsum Deum astruit firmamentum coelum vocasse? Non enim sine causa esse putandum est, quod de animantibus loquens quae sine dubio praetereunt, Adduxit, inquit, ea ad Adam, ut videret quid vocaret ea. Omne enim quod vocavit Adam animae viventis, ipsum est nomen ejus (Gen. II). Lucis autem nomen, id est diem, et tenebrarum, id est noctem, ipse Deus posuit, de quibus sane dubium non est quia praeterire vel mutari non possunt. An et coeli et terrae perennitatem ex eo scriptor idem innuit, quia Deus firmamentum coelum, et aridam terram nominans, per seipsum vocabula imposuit? Forte dicis ad haec: Coelum quoque et terra transitura sunt. Ait enim idem Dominus: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. XXIV). Sed rursus alia Scriptura dicit: Generatio praeterit, et generatio advenit, terra autem in aeternum stat (Eccle. I). Proinde est distinguendum, quod coelum, aut quae terra, sive quomodo transitura sit, quoniam utramque Scripturam veram esse oportet, scilicet, et eam quae dicit: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt, et illam, quae ait: Terra autem in aeternum stat. Petrus apostolus cum dixisset in Epistola sua: Latet enim eos hoc volentes, quod coeli erant prius, et terra de aqua, et per aquam consistens Dei verbo, per quae ille tunc mundus aqua inundatus periit, ita subjunxit: Coeli autem qui nunc sunt et terra eodem verbo repositi sunt, igni reservati in diem judicii, et perditionis impiorum hominum (II Petr. III). Patet sententia, quia illam terram et illos coelos, qui diluvio perierunt, et post diluvium repositi sunt, igni ultimo perdendos asseverat. Cum itaque dicit Dominus: Coelum et terra transibunt, non 12 substantiam terrae, sed eam, quae nunc est, qualitatem ejus transituram asserit, quippe cum de tempore illo quo certum est substantiam ejus non perisse dicat apostolus, per quae ille tunc mundus inundatus periit aqua: multo magis nec pro eo quod dicit Psalmista: Initio tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt coeli; ipsi peribunt, tu autem permanes (Psal. CI), aestimandum est quod firmamentum periturum sit, praesertim cum et tunc percuntibus coelis secundum quantitatem, et speciem hujus aeris, quos aqua excrescens occupavit, firmamentum nihilominus steterit. Sunt autem coeli superiores, in firmamento videlicet, per quos feruntur sol et luna, et praeter haec quinque stellae quas dicunt planetas, id est erraticas, sed utrum et ipsi sint perituri igne, an hi soli qui etiam diluvio perierunt, disputatio est aliquanto scrupulosior inter doctos. Verumtamen cum Veritas dicat: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno patris eorum (Matth. XIII), de resurrectione loquens mortuorum: quid ibi facient sol et luna, ubi quasi tot erunt soles quot justorum corpora? Nempe etsi supererunt, lucere non valebunt, tam multorum corporum claritate reverberante lumen ipsorum. Sed et Joannes dicit: Et nox ultra non erit, et non egebunt lumine lucernae, neque lumine solis (Apoc. XXII). Proinde scrupulosa, ut jam dictum est, inter doctos disceptatio est, utrum et ipsa luminaria cum ipsis per quos feruntur coelis, sive circulis, peritura sunt? Igitur eorum quibus nomina per semetipsum Deus imposuit, et ipsorum quibus homo vocabula dedit, haec observanda distantia est: quia illa quidem, quamvis mutata permanent, haec autem transitoria sunt. De solo mari, pro eo quod dictum est in Apocalypsi: Et mare jam non est (Apoc. XXII), utrum illo magno incendio, cum judicabitur saeculum per ignem, exsiccetur, an in melius commutetur, non facile quis dixerit. Potest tamen intelligi, quod de turbulento praesenti saeculo dixerit, Et mare jam non est, quia videlicet, ut supra, cum dicit: Et mare reddidit mortuos suos (Apoc. XX), sub eodem nomine hoc saeculum intelligi oportet.