|
Sicut mane transit, pertransiit rex Israel; quia puer Israel, et dilexi
eum, et ex Aegypto vocavi filium meum. Sensus iste est: Rex Israel
nonnisi Deus esse debuerat, et Christus Dei Filius, quem patriarcharum
fides exspectaverat. Unde cum quaererent regem filii Israel, displicuit
sermo in oculis Samuelis, Domino quoque dicente ad eum: Non te
abjecerunt, sed me, ne regnem super eos (I Reg. VIII). Verum nequaquam
exspectavit tempora legitima regni Dei, quisquis in Israel regnare
potuit, sed certatim in alterutros insurgendo, regesque alios
percutiendo, alii regnaverunt quousque regnaret Herodes, qui non erat de
genere Israel. In illo cessavit homo transiturus regnare in Israel,
quamvis quidam de posteris ejusdem Herodis aliquas post illum
laceraverint potius, quam rexerint ejusdem regni partes, quia tunc rex
Christus natus, cujus regnum non transit, sed in aeternum permanet (Luc.
I). Igitur transire et cessare debuit rex Israel, eo maxime tempore,
quando talis erat rex Herodes, qui neque de Juda, neque de ulla esset
tribu Israel, quo tempore verus rex Christus natus est. Nimirum ita
factum est. Nam sicut mane transit, pertransiit rex Israel, et finitum
est terrenum regnum Israel. Et quidem cito mane transit, verumtamen
iterum revertitur. Rex autem ejusmodi sive regnum Israel non revertetur
amplius. Recte ergo cum dixisset, sicut mane transit, non contentus fuit
dixisse, transit rex Israel, sed omnimodum et irrevocabilem exprimens
transitum, pertransiit, inquit, rex Israel, qui jam ultra non rediturus
est, sicut mane transit quidem, sed iterum transmissa nocte rediturum
est. Quare? Quia puer, inquit, Israel, subauditur natus est, qui solus
coelesti imperio regnare debeat in Israel, quem quaerebat ad perdendum
Herodes ille alienigena rex (Matth. II). Et dilexi eum, ait, videlicet
juxta alium prophetam, per quem hic idem Deus Pater locutus est: Ecce
puer meus, suscipiam eum, electus meus, complacuit sibi in illo anima
mea (Isa. XLII). Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene
complacui (Matth. XVII). Et rectissime puer iste praesenti loco dicitur
Israel, propter illud quod sequitur, et ex Aegypto vocavi filium meum.
Iste namque puer pertulit tentationes sive tribulationes Israel,
incipiens ab eo quod fugit ex Israel in Aegyptum, ubi quondam ille
peregrinatus est Israel. Quod sciens divinus evangelista, cum dixisset:
Qui consurgens accepit puerum et matrem ejus nocte, et secessit in
Aegyptum, et erat ibi usque ad obitum Herodis, continuo testimonium hoc
ita subintulit, ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam
dicentem: Ex Aegypto vocavi filium meum (Matth. II). Ubi servivit
propter peccata sua domus Israel, quia vendiderant fratrem suum Joseph
(Gen. XXXVII), illic exsul factus est iste rex Israel. Vocatus ex
Aegypto, quadraginta diebus tentatus est in deserto (Matth. IV). Illic
quondam Israel egressus ex Aegypto tentatus est, quia tentavit Deum in
deserto quadraginta annos, quia deliquit detrahendo terrae
repromissionis, quam per quadraginta dies exploravit, et idcirco diem
pro anno computante illi judice Deo, mansit illic, ut dictum est,
quadraginta annos. Hic autem, qui non tentavit, sed tentatus est, statim
post quadraginta dies in veram repromissionis terram introire, suosque
auditores introducere coepit praedicando, daemones ejiciendo, et caetera
miracula faciendo, mortem patiendo, et a mortuis resurgendo, atque in
coelum ascendendo. Recte igitur hic Filius praesenti loco Israel dictus
est, et pulchre ad illam ejus fugam in Aegyptum et reditum hoc pertinet
testimonium ab evangelista sumptum: Ex Aegypto vocavi filium meum. Et
quidem populus quoque Israel, cum vocaretur ex Aegypto, filius dictus
est, sicut scriptum est: Dicesque ad Pharaonem: Haec dicit Dominus:
Filius meus primogenitus Israel. Dixi tibi: Dimitte filium meum ut
serviat mihi, et noluisti dimittere eum. Ecce ego interficiam filium
tuum primogenitum (Exod. IV). Ergo populus quoque Israel pro parte
electorum filius quidem dictus est, sed hoc nonnisi gratia hujus, qui
filius est unicus, non adoptatus, sed genitus, qui de populo illo
secundum carnem nasciturus erat, ut multos filios per passionem suam in
gloriam adduceret, non dedignatus eos habere fratres et cohaeredes.
Alioqui nisi venisset qui venturus erat hic dilectus Filius Dei, Israel
quoque, sicut caeterae gentes, nequaquam poterat tanti Patris Filius
dici, testante Apostolo, qui cum ex illo sit populo, tamen dicit: Eramus
enim et nos aliquando natura filii irae, sicut et caeteri (Ephes. II).
Quod si quaeras quid olim factum sit, quando Israel de Aegypto ascendit.
Quoniam quidem, sicut evangelista dicit, tunc quando puer Jesus in
Aegyptum fugit, et inde rediit, impletum est illud quod dictum est a
Domino per hunc prophetam dicentem: Ex Aegypto vocavi Filium meum; audi
quod sequitur: Vocaverunt eos et sic abierunt a facie eorum, Baalim
immolabant, et simulacris sacrificabant. Hic jam quarto peccata ejusdem
populi replicans, ad superiora tempora sermo recurrit. Et est sensus:
Ego quidem vocavi tunc temporis filios Israel ex Aegypto; at illi tunc
non exierunt ex Aegypto, praeterquam paucissimi. Corpore quidem
exierunt, sed animo non exierunt. Alii vocaverunt eos, et ipsi me
contemnentes, potius secuti sunt illos. Denique cum corpore ex Aegypto
exirent, usque adeo mente in Aegypto remanserunt, ut simulacris Aegyptis
sacrificarent, insuper et Baalim immolarent. Et quidem Hieroboal, qui et
Gedeon, destruxit idolum Baal (Judic. VIII), sed postea ad immolandum
illi revoluti sunt, vocantibus maxime regibus suis et impia Jezabel, et
a facie illorum taliter abeundo, nequaquam ex Aegypto se exisse testati
sunt, qui peccata Aegyptiaca non deseruerunt. Et ego quasi nutritius
Ephraim portabam eos in brachiis meis, et nescierunt quod curarem eos.
Miram Dei patientiam, cujus et Paulus in Actibus apostolorum meminit his
verbis: Et per quadraginta annorum tempus mores eorum sustinuit in
deserto (Act. XIII), praesens locus, quamvis breviter magnifice satis
innuit: Et ego, inquit, quasi nutritius Ephraim, portabam eos in
brachiis meis. Sicut enim nutritius puerulum, qui nondum ad
intelligibilem aetatem pervenit, sed nec discretionem adhuc habere
potest boni ac mali, patienter suffert et infantiles ejus ineptias,
quamvis interdum commotus reverberet, adhibitis saepius consolatus
blandimentis, et quamlibet ingratum portat in brachiis; sic Dominus
Deus, qui haec loquitur, populum rudem et spiritualia nescientem
mysteria coelestis regni Dei patienter sustinuit, et quamvis multorum ex
illis corpora prosterneret in deserto, residuis tamen multis et magnis
blandiebatur miraculis, circumducendo illos et docendo, ut Moses ait, et
custodiendo quasi pupillam oculi sui (Deut. XXXII). Hoc est quod ait: et
portabam eos in brachiis meis; per brachia namque fortitudinem eorum,
quae facta sunt, miraculorum vult intelligi. Unde Scriptura cum
dixisset: Induravitque Dominus cor Pharaonis regis Aegypti, et
persecutus est filios Israel, continuo subjunxit: At illi ingressi erant
in manu excelsa (Exod. XIV). Et Psalmista: Et eduxit Israel, inquit, de
medio ejus in manu potenti et brachio excelso (Psal. CXXXV). Nec vero
abs re per nomen hic Ephraim exprimitur, cum haec una tantum tribus
fuerit illius populi, sed quia major ingratitudo tribus illius exstitit,
in eo quod Hieroboam de tribu Ephraim vitulos aureos fecit, recte
gravius eadem tribus denotatur, ubicunque potiora super ingratam gentem
commemorantur beneficia Dei. Et nescierunt, inquit, quod curarem eos.
Revera nescierunt, in tantum, ut dum ipse quaedam curationis ligamenta,
id est legalia daret illis praecepta, illi perterriti et pavore
concussi, starent procul dicentes Mosi: Loquere tu nobis, et audiemus.
Non loquatur nobis Dominus, ne forte moriamur. Econtra Moses, ut scirent
quod Dominus non occidere, sed curare vellet eos: Nolite, ait, timere.
Ut enim probaret vos, venit Deus, et ut terror illius ac pavor esset in
vobis, et non peccaretis (Exod. XX). Secundum sensum verborum eorumdem,
quae tunc locutus est Dominus, sequitur in propheta et dicit: In
funiculis Adam traham eos, in funiculis charitatis. Cum enim dixisset
Moses: Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me suscitabit
tibi Dominus Deus tuus, ipsum audies, subjungens protinus: Ut petisti,
ait, a Domino Deo tuo in Oreb, quando concio congregata est, atque
dixisti: Ultra non audiam vocem Domini Dei mei, et ignem hunc maximum
amplius non videbo, ne moriar. Et ait Dominus: Bene omnia sunt locuti.
Prophetam suscitabo eis de medio fratrum suorum similem tui, et ponam
verba mea in ore ejus, loqueturque ad eos omnia quae praecepero illi.
Qui autem verba ejus, quae loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego
ultor existam (Deut. XVIII). Denique sicut illic in ejusmodi verbis, ita
et hic dicendo, in funiculis Adam traham eos, in funiculis charitatis,
incarnationem unigeniti Filii sui Deus Pater hominibus repromittit.
Quando enim hoc factum est, tunc revera prophetam suscitavit Deus
hominibus de medio fratrum suorum, similem Mosi, id est Deum talem
factum cui possent homines loqui, sicut locuti sunt Mosi, cui dixerant:
Loquere tu nobis, et audiemus. Non loquatur nobis Dominus, ne forte
moriamur. Et nunc in funiculis Adam traxit nos, utpote factus filius
Adam sive filius hominis, qui funiculi sunt charitatis. In eo namque
quod factus est ex carne Adam filius hominis, miro modo sibi nos
colligavit, et traxit ad se in funiculis charitatis, et ex eo scimus
quod curet nos: nam eatenus et nescierunt, ait, quod curarem eos.
Funiculorum eorumdem attritionem in eo maxime tandem intendit, quod
veniens in hunc mundum peccatum gulae, per quod primus homo periit, et
per quod jam dicti filii Israel tentaverunt Deum, concupiscendo
concupiscentiam in deserto (Psal. CVIII), corrigeret in electis suis,
informando illos ad operandum cibum, qui non perit, ad manducandum et
bibendum sacramentum corporis et sanguinis sui (Joan. VI). Sequitur
ergo: Et ero eis quasi exaltans jugum super maxillas eorum, et declinavi
ad eum ut vesceretur. Maxillis namque dentes radicati continentur, et
per eas primum comminutus ad interiora cibus transmittitur. Recte ergo
per maxillas gula denotatur, per quam primus, ut jam dictum est, homo
periit, et per quam filii Israel Deum tentantes, dixerunt: Nunquid
poterit Deus parare mensam in deserto (Psal. LXXXII), et caetera
hujusmodi. Sed et cum praesens adesset, diceretque illis: Hoc est opus
Dei, ut credatis in eum, quem misit ille. Dixerunt ei: Quod ergo tu
facis signum, ut videamus et credamus tibi? Quid operaris? Patres nostri
manducaverunt manna in deserto (Joan. VI). Hoc nimirum intendebant, ut
vel eodem modo, quo patres eorum sine opere suo panem illum
manducaverunt, vel sicut ipse paulo ante de quinque panibus, et duobus
piscibus satiaverat quinque millia hominum (Luc. IX), ita pasceret eos,
atque hoc modo quasi maxillis hiantibus ciborum quam habebant
expromebant concupiscentiam. Cum ergo dicit: Et ero eis quasi exaltans
jugum super maxillas eorum, et declinavi ad eum ut vesceretur; hic est
sensus: Et ego extrahens illos in funiculis Adam, in funiculis
charitatis, sicut jam dictum est, reprimam atque coercebo in illis
temperatam edendi appetentiam, per quam primus homo periit, et cui
secundum exemplum ejus nimium sunt dediti, dicendo illis: Operamini non
cibum qui perit, et caetera hujusmodi. Etenim ego sum panis vivus qui de
coelo descendi (Joan. VI), quo nimirum descensu declinavi ad eum ut
vesceretur, atque vescendo pane hoc, viveret quisquis in fide et in
obedientia bene operans, infidelitatem atque inobedientiam cuperet in
semetipso evadere, per quam in primo parente male comedente fuerat
mortuus. Sequitur: Non revertetur in terram Aegypti, et Assur ipse rex
ejus, quoniam noluerunt converti. Coepit gladius in civitatibus ejus, et
consumet electos ejus, et comedet capita eorum, et populus meus pendebit
ad reditum meum. Jugum autem imponetur eis simul, quod non auferetur.
Quando, ut supra dictum est, in brachiis suis populum illum portabat per
desertum, et panem, id est manna, dabat illi vivi et vivifici panis
figurativum, tunc multoties murmurando contendebant (Exod. XVI) dicendo:
Constituamus nobis ducem, et revertamur in Aegyptum (Num. XIV). Quando
autem ipse per semetipsum declinavit ad eum, ut vesceretur, quando se
descendisse de coelo testatus est panis vivus, ut qui manducaverit ex
eo, non moriatur (Joan. VI), eo tempore non erat tumultus iste in
populo, ut constituens sibi ducem in Aegyptum reverteretur, quinimo in
civitate et templo illo plurimum gloriabatur, sed nihilominus ipse
Assur, id est diabolus, rex est ejus. Quare? Quoniam noluerunt, inquit,
converti, subauditur, ut vescerentur pane illo qui, ut jam dictum est,
declinavit, id est qui de coelo descendit ad hoc ut vesceretur operarius
quisquis operis Dei. Quod autem revera rex ejus extunc sit Assur, id est
diabolus, pro eo quod regem suum, regem justitiae et principem pacis
negavit et blasphemavit, et ad eum noluit converti, claruit ex
subsequentibus. Coepit enim, inquit, gladius in civitatibus ejus,
videlicet quando populus ille Romano exercitu circumdatus est. Miro
namque modo, antequam hostilibus machinis muri deforis pulsarentur,
intus seditiosorum gladiis innumera miserabilius civium corpora
necabantur, sicut mira et cunctis saeculis pervulgata Hierosolymitani
excidii tragoedia Josepho describente testatur. Recte ergo et veraciter
dictum, coepit gladius in civitatibus ejus, quia prius vastavit eos
intus gladius, quam pavor foris ex hostium praesentia clausis
incuteretur. Quod sequitur dicens: Et consumet electos ejus, et comedet
capita eorum, id est ac si dicat, quia destruet non solum duces aut
principes, sed et omnem principatum eorum, secundum Danielis quoque
prophetiam, qui cum dixisset: Et post hebdomadas sexaginta occidetur
Christus, et non erit ei populus qui eum negaturus est, prosecutus est
ita dicens: Et civitatem et sanctuarium dissipabit populus cum duce
venturo; et finis ejus vastitas, et post finem belli statuta desolatio.
Et deficiet hostia et sacrificium, et in templo erit abominatio
desolationis, et usque ad consummationem et finem perseverabit desolatio
(Dan. IX). Cum autem, ut ait ille, et non erit ei populus, qui eum
negaturus est, Judaei cum Christo nihil habeant, Christum autem se
exspectare contendunt. Hoc est quod praesenti loco nunc dicit, et
populus meus pendebit ad reditum meum. Pendent enim nunc inter utrumque,
utpote neque Deum patrum suorum habentes, neque idola colentes, sicut
quondam Baal, et vitulos coluerunt. Et redibit quidem Christus ad eos,
ita ut reliquiae salvae fiant (Rom. IX), sed interim eis qui non credunt
jugum impositum est, quod non auferetur, jugum peccati et jugum
captivitatis, qua in omnes gentes captivi ducti sunt. Hoc intendens ac
prospiciens, ut videlicet reliquiae salvae fiant, continuo dicit:
Quomodo dabo te, Ephraim, protegam te, Israel? Quomodo dabo te? Sicut
Adam ponam te, ut Seboim. Conversum est in me cor meum, pariter
conturbata est poenitudo mea. Non faciam furorem irae meae, non
convertar ut disperdam Ephraim, quoniam Deus ego, et non homo in medio
tui sanctus. Notum est Adama et Seboim civitates fuisse Sodomorum.
Quinque namque civitates fuerunt, Sodoma et Gomorrha, Adama, et Seboim,
et Balla, quae et Segor (Genes. XIV). Unde et ipsa regio Pentapolis
dicta est. Illae civitates per ignem et sulphurem ita subversae sunt, ut
nullae ex eis reliquiae superessent. Cum ergo dicit, quomodo dabo te,
Ephraim, protegam te, Israel, subauditur, qui protegi non mereris,
statimque meritam subjungit sententiam dicens: Sicut Adama ponam te, ut
Seboim, tantam illi populo comminatur repulsam, ut ne reliquiae quidem
ex eo debeant salvari. Hoc dicto, confestim quasi dolore cordis tactus
intrinsecus, nimiam ipse sui severitatem censet esse judicii, et dicit:
Conversum est in me cor meum, pariter conturbata est poenitudo mea. Et
est sensus: Statim ut locutus sum adversum te malum et crudelem protuli
sententiam, tetigit me pietas vincente misericordia, veluti austeritatem
judicis pietas mitigat Patris. Non faciam, ait, furorem irae meae; non
convertar ut disperdam Ephraim, subauditur, eo modo quo disperdidi Adama
et Seboim, nullis reliquiis earum reservatis. Non ita convertar, non ita
mutabor ab insita mihi clementia ut taliter compleam furorem meum,
quoniam Deus ego et non homo in medio tui sanctus. Homo dum irascitur,
accepta injuria profunde laesus, eo totus intendit ut vindictam exigat,
et de poenis satietur ejus qui laesit, nec enim poenitentiam, sed solam,
ut jam dictum est, quaerit vindictam. Ego autem Deus sum in medio tui
sanctus, non pro furore vindictam aut poenam, sed pro misericordia
peccatorum desiderans poenitentiam. Non ergo ingrediar civitatem. Id est
non indiscrete percutiam ad modum hominis, qui cum iratus, ut saepe
dictum est, offensam irruperit civitatem, furore ardens nullam aetatum
aut ordinum sive conditionum habet discretionem, omnes pariter
involvens, universos indiscrete percutiens, et fugientes insequens et
obviantes jugulans. Secundum hunc sensum dicit et Apostolus: Nunquid
repulit Deus populum suum? Absit. Nam et ego Israelita sum ex semine
Abraham, de tribu Benjamin. Non repulit Deus plebem suam, quam
praescivit. Et subinde: Quid dicit Heliae responsum divinum? Reliqui
mihi septem millia virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal. Sic
ergo et in hoc tempore reliquiae secundum electionem gratiae salvae
factae sunt (Rom. XI). Non ergo Deus genti iratus est, sed
incredulitati, quia non sic iratus est ut nullas ex illo populo suo
reliquias, si convertantur, suscipere velit: non, inquam, idcirco
Judaeus quisquam repellitur, quia gens Judaica Christum occidit; sed qui
Christum negat, sive Judaeus sive gentilis, ipsemet sese facit in sua
persona repelli. Unde loco supra memorato, cum dixisset Daniel: Et post
hebdomadas sexaginta occidetur Christus, subjungens: Et non erit ei
populus, ait, qui eum negaturus est. Non dixit, non erit ejus populus
qui eum occisurus est, sed qui eum negaturus est. Nam occisio Christi
occisoribus sine dubio donatur, secundum ipsius precem dicentis: Pater,
dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt (Luc. XIII); negationis
autem pertinacia damnatur, nullamque veniam meretur. Itaque non ut Adama
et Seboim, quarum corporale incendium nullus evasit inhabitantium,
posuit Deus illum populum suum, quia corporali excidio multi
superfuerunt, et reliquiae ex illis subverterentur cum intraverit
plenitudo gentium, nisi sponte sua, nisi gratuita misericordia furorem
irae suae repressisset, justo valde judicio, sicut Adama et sicut
Seboim, nullis reservatis reliquiis, perdidisset. Unde et Isaias
loquitur: Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma
fuissemus, et quasi Gomorrha similes essemus (Isa. I). Sequitur: Post
Dominum ambulabunt, quasi leo rugiet quia ipse rugiet et formidabunt
filii maris, et avolabunt quasi avis ex Aegypto, quasi columba de terra
Assyriorum. Et collocabo eos in domibus suis, dicit Dominus. Idcirco,
ait, non omnino disperdam, quia post Dominum reliquiae ambulabunt, id
est credent in Christum. Etenim Christus ab eis in tempore beneplacito
cognoscetur et timebitur sicut ex suo rugitu leo cognoscitur et
formidatur. Ipse enim quasi leo rugiet, inquit. Hoc ipsum, non semel
contentus, repetit et dicit, quia ipse rugiet, et formidabunt filii
maris. Dominus noster Jesus Christus quasi leo rugiit, quando infernum
contrivit et mortem vicit, secundum prophetiam Jacob dicentis: Catulus
leonis Juda; ad praedam, fili mi, ascendisti. Requiescens accubuisti, ut
leo, et quasi leaena. Quis suscitabit eum? (Gen. XLIX.) Itaque post
Dominum rugientem, quemadmodum rugit leo, ambulabunt et formidabunt, id
est in Christum devicta morte et spoliatis inferis glorificatum credent,
ejusque vestigia sequentur, et in timore illi subditi erunt. Sed quinam
sunt, qui ita post Dominum ambulabunt et ita formidabunt? Filii maris,
inquit. Non dixit filii Ephraim sive filii Israel, quibus supra dixerat:
Quomodo dabo te, Ephraim? Protegam te, Israel? Filii maris, inquit, id
est, quicunque crediderint et baptizati fuerint. Moriturus enim erat
Jesus non tantum pro gente, sive pro reliquiis gentis, sed ut filios Dei
qui erant dispersi, congregaret in unum (Joan. XI). Bene ergo magis
universali enuntiatione dixit, filii maris, id est filii baptismi, filii
gratiae regenerantis, quacunque ex gente sive natione sint. Reliquiae
filiorum cum istis post Dominum ambulabunt et formidabunt, et ita qui
dispersi erant filii Dei, congregabuntur in unum. Istam unitatis eorum
congregationem propheta pulcherrime exornat, cum dicit: Et avolabunt
quasi avis ex Aegypto, et quasi columba de terra Assyriorum, et
collocabo eos in domibus suis, dicit Dominus. Aegyptus sive terra
Assyriorum mundus iste est omnibus errantibus et principem hujus mundi
sectantibus, qui intelligitur per Assur. Pulchre namque quasi avis
avolare dicitur, qui terrenas cupiditates relinquendo coelestem gratiam
sequuntur, et sic evadunt ut vestigia culpae nulla in eis inveniat
insecutor diabolus, sicut avolatus avium vestigia nulla supersunt, dum
liberis per aera pennis feruntur. Nec vero contentus dixisse nomine
generali, et avolabunt quasi avis, sed continuo specialiter exprimit
ejus avis similitudinem, cui competenter assimiletur gratia coelestis,
dicendo: Et quasi columba de terra Assyriorum. Columba namque maxime pro
eo quod in hac specie Spiritus sanctus super Dominum nostrum cum
baptizaretur apparuit (Matth. III), regenerantem ejusdem Spiritus sancti
gratiam significat, cujus utique sacramentis vivificati, avolavimus ex
Aegypto et de terra Assyriorum, id est de ignorantiae tenebris et de
terrenarum affectibus cupiditatum. Et sic avolantes collocabo eos in
domibus suis, dicit Dominus. In domibus suis, id est in mansionibus sibi
praeparatis. Nam ab origine mundi, quando creatis hominibus primis
benedixit illis et ait: Crescito et multiplicamini, et replete terram
(Gen. I), praeparavit illis domos sive mansiones aeternas, de quibus
continuo moriturus dixit: In domo Patris mei, multae mansiones sunt
(Joan. XIV), et in novissimo die dicturus est: Venite, benedicti Patris
mei; percipite paratum vobis regnum a constitutione mundi (Matth. XXV).
Sequitur:
|
|