CAPUT IV. De distinguenda significatione timoris.

Primo dicendum bifariam dividi significatum boni timoris, ita duntaxat ut non quidem aliunde, sed tamen pro diversis qualitatibus timentium, timor quo timetur Deus alius et alius sit. Est etenim timor servilis, et timor liberalis. Timor servilis, sive timor servorum est quo poena peccati timetur. Timor liberalis est idem timor filiorum quo detrimentum gratiae cavetur. Utrumque ab alterutro clarius distinguere conemur. Timor servilis, qui poenam habet, incipientium est, id est eorum qui nunc primum ad Deum respicere et gehennae ignis memores esse incipiunt, et ea memoria adversus, peccatum resistere contendunt. Hic non jam sapientia, sed tantum sapientiae initium est, nec adhuc omnino timor Domini, sed timor mortis, nec adhuc recte timor sanctus, sed tantum timor, aut certe timor poenalis, aut anxius dicitur. Porro timor liberalis perfectorum vel ad perfectionem tendentium est, id est eorum qui post conscientiam superiorum gratiarum sponte ad timorem propter cautelam sese demittunt. Differt hic ab illo plurimum et multis modis, maximeque in eo quod illum servilem atque poenalem perfecta charitas foras mittit (Joan. IV), iste autem liberalis et sanctus permanet in saeculum saeculi (Psal. XVIII). Hoc autem utrique commune est, quod uterque animam pungit, et quasi sanguinem animae lacrymas per oculos emittit, diversis tamen causis agentibus. Nam in illo causa est angustia mentis sollicitae ne in gehennam mittatur, in isto causa efficiens est ad desiderium animae eo quod peregrina sit et a regno differatur. De timore incipientium, qui et servilis sive poenalis dicitur, nunc locus et propositi ratio postulat ut loquamur.