CAPUT 23

“Respondit Nicodemus, et dixit ei: Quomodo possunt haec fieri?”

Non ut incredulus, qualiter haec fieri valeant, inquirit; sed certus complenda esse, quae a tanto magistro audiebat (quippe quem a Deo venisse magistrum modo confessus est) quo ista fieri modo vel ordine possint, sibi postulat exponi. Et quidem poterat Dominus omnia, quae dixerat, ab eo loco quo ait:

“Solvite templum hoc, et ego in tribus diebus excitabo illud (Joan. II),”

manifestius exponere huic discipulo suo, verbi gratia sic dicendo: Hoc corpus meum templum illud est, de quo dixi Judaeis:

“Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud.”

Solvent enim illud, non quidem jussi, sed permissi; solvent, inquam, per violentiam passionis et crucis. Tunc lancea patefaciet latus templi hujus, et aqua cum sanguine egredietur, et omnes ad quos pervenerit aqua ista, salvi fient (ibid. XIX; Ezech. XLVII). Pervenit autem et ad mortuos omnes electos invisibilis virtus ejus, videlicet quorum salutis causa et hoc templum corporis mei solvi permittitur. Et haec aqua cum sanguine perveniet ad vivos quoque omnes, qui credituri sunt in me. Ego cum in tribus diebus hoc templum excitavero, id est, a mortuis resurrexero, daturus sum hujus, de qua nunc loquor, necessariae regenerationis regulam, dicendo:

“Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. XXVIII).”

Cum hujus nominis invocatione perveniet ad illos aqua ista, et salvi fient. Cum hac enim dabitur, tam mortuis quam vivis, spiritus remissionis: ut sicut et in corporeis cogitationibus et corporeis quinque sensibus peccatum admissum est, ita corporeo elemento aquae, et incorporeo spiritu emundentur. Aliter enim aperiri non potest regni Dei introitus. Hoc nimirum modo sua dicta manifestius illi exponere poterat. Verum nec huic adeo credebat Jesus semetipsum, sciens quod nec ipse posset talia portare. Nam de hujusmodi suis quoque apostolis ait:

“Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo (Joan. XVI).”

His ergo pro tempore suppressis, ait:

“Tu es magister in Israel, et haec ignoras?”

Opportune non hujus tantum, sed et omnium Scribarum et Pharisaeorum, qui

“sedebant super cathedram Moysi (Matth. XXIII),”

supercilium decutit. Quia videlicet amantes primas cathedras in synagogis, et vocari ab hominibus Rabbi, ipsarum profecto, quarum profitebantur magisterium, verum non habebant intellectum Scripturarum. Si enim veri magistri essent in Israel, Scripturarum notitiam haberent, quomodo haec ignorarent? Quid enim aliud legebant, v. g., et in Ezechiele dicente:

“Tollam vos de gentibus, et congregabo vos de universis terris, et adducam vos in terram vestram, et effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris, et dabo vobis spiritum novum (Ezech. XXXVI).”

Quid, rogo, aliud scriptura haec loquitur quam idipsum quod nunc ait Dominus:

“Oportet vos renasci ex aqua et Spiritu?”

Quam vero terram promittit post effusionem aquae et spiritus, dicens: Et habitabitis in terra quam dedi patribus vestris, nisi regnum Dei? quod nunc ait, aliter introire non possemus, nisi sic renati. Idem ergo est ac si dixisset: Nisi prius effundam super vos aquam mundam, et Spiritum meum ponam in medio vestri, non habitabitis in terra quam dedi patribus vestris: imo non introibitis in regnum Dei, quod dederam quondam primis parentibus vestris (Gen. II). Item in Ezechiele (Cap. XLVII), quae sunt aquae de templo a latere dextro egredientes, quibus caeterae aquae sanantur, et pisces magni creantur, nisi aquae baptismi, et dona Spiritus sancti quibus de Christi et Ecclesiae ejus templo profluentibus sanantur et renascuntur omnes populi, ut possint introire in regnum Dei? Omitto quod de hac eadem baptismi regeneratione loquens Zacharias:

“Et erit, inquit, fons domus David patens in ablutionem menstruatae (Zach. XIII),”

et caetera talia quae sparsim in Scripturis inveniuntur: quae omnia Scribae et Pharisaei, quorum unus hic erat, ignorantes, falso sibi magistrorum nomen et locum arrogare comprobantur, dicente Domino:

“Tu es magister in Israel, et haec ignoras?”

Quod enim uni dicit, omnibus dicit; quod idem est ac si diceret: Tu ignoras haec, et magister es in Israel? A quorum praesumptione discipulos suos reprimens ait:

“Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus (Matth. XXIII).”

Vere enim unus et solus magister noster est Christus,

“in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi (Col. II),”

qui discipulorum suorum sensum per Spiritum sanctum aperuit, ut intelligerent Scripturas, qui

“abscondidit haec a sapientibus et prudentibus, et revelavit ea parvulis (Luc. X; Matth. XI).”

De cujus magisterii sui veritate protinus subdit:

“Amen, amen dico tibi, quia quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur, et testimonium nostrum non accipitis.”

Notandum quod cum supra vel infra singulariter loquitur:

“Amen, amen dico tibi,”

etc., in hoc duntaxat versiculo pluraliter loqui maluit:

“quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur,”

etc. Videlicet quia testari se profitetur, et loquelam suam testimonium nuncupat: testimonium autem unius legitimum non est, sed in ore duorum vel trium testium stat omne verbum. Recte ergo non ait: et quod vidi, hoc testor, et testimonium meum non accipitis: sed

“quod vidimus testamur, et testimonium nostrum non accipitis,”

seipsum et Patrem intelligi volens, sicut et alibi dicit:

“Ego sum qui testimonium perhibeo de meipso, et testimonium perhibet de me, qui misit me, Pater (Joan. VIII).”

Et est sensus: Non, inquit, sicut Magistri, Scribae, et Pharisaei, ex quibus es tu, qui tulerunt clavem scientiae, et nec ipsi introeunt, nec alios introire permittunt (Luc. XI): non ita nos ex conjecturali praesumptione, sicut hi, qui a semetipsis loquuntur, propriam quaerentes gloriam, et de cordibus suis prophetant. Sed

“quod scimus et quod vidimus”

rem certam in veritate existentem, verum Scripturarum sensum (quarum profitemur magisterium)

“loquimur et testamur.”

Quid enim nescit, quid non videt una Patris et Filii Divinitas, in qua consistunt omnia, quae regit et implet omnia? Illud quoque non praetereundum, quod cum uni loquatur Nicodemo, non singulariter ait, ut in caeteris, et testimonium nostrum non accipis, sed

“testimonium nostrum non accipitis,”

inquit, subaudis: Vos Scribae et Pharisaei, qui in hoc solum vos sapientes et magistros arbitramini, quod vocamini ab hominibus Rabbi, et famae vestrae detrimentum pati metuentes, doctrinam audire, veritati acquiescere dedignamini. Videlicet hoc illi singulariter dicendum non erat, qui ex ipsis quidem erat, sed ex ipsis exiens, hunc ut magistrum qui a Deo venisset, audire desiderabat. Illos autem nolle suum accipere testimonium, argumentando probat, dicens:

“Si terrena dixi vobis, et non creditis, quomodo, si dixero vobis coelestia, credetis?”

Ac si dicat: Terrena sunt, templum manufactum solvi, et illud in tribus diebus reaedificari. Terrena, inquam, sunt, vestro sensu, id est, sic accepta, quomodo verba sonant exterius, ultra quae vester non ascendit sensus terrenus. Sed vos ista non creditis a me tam brevi temporis spatio posse fieri, videlicet nescientes me Verbum esse, per quod mundus et omnia quae in mundo sunt in sex diebus condita sunt. Hoc, ut dixi, non creditis a me tam cito posse fieri, quod licet majori spatio, id est quadraginta et sex annis, ab hominibus factum, et idcirco opus terrenum est. Revera autem coelestia sunt haec, quia coeleste templum est, quia coelitus aedificatum est, quia non manufactum, sed a Deo conditum est. Quomodo ergo, si dixero vobis, vos illud crucifigendo solvetis, et ego in tribus diebus reaedificabo, resurgendo a mortuis, et extunc incipient homines renasci, resurgendo et ipsi a peccatis suis: si haec et caetera his similia, quae vere coelestia sunt, dixero vobis, credetis? Sequitur:

“Et nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis qui est in coelo.”

Et hoc, inquit,

“Amen,”

id est, vere dico tibi, vel idipsum quod jam dixi tibi, neminem nisi renatum ex aqua et Spiritu sancto posse introire in regnum Dei: rursus acquipollenti ratione confirmo tibi quia

“nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis, qui est in coelo.”

Idcirco expedit universis. ut renascendo ex aqua et Spiritu induant Filium hominis (I Cor. XV), vel incorporentur illi, ut quia ex carne nati sunt, quia caro sunt, et idcirco in coelum ascendere non possunt, leventur illuc ab eo qui solus ascendere potest in coelum: et quomodo caput membra sequuntur, et

“ubicunque fuerit corpus, illuc et aquilae congregantur (Matth. XXIV; Luc. XVII),”

ita quicunque renascendo ex aqua et Spiritu sancto Christum induunt, et Christo incorporantur, vehiculo divinitatis ejus in coelum subleventur, et cibo visionis ejus aeterno pascantur. Hoc loco maxime Nestoriana haeresis geminato ictu percutitur: quae Christum dividens, alium Filium Dei, alium volebat esse filium hominis. Quomodo enim filius hominis descendit de coelo, cum quando missus est angelus Gabriel ad Virginem, et cum voce ejus Verbum Patris interiorem ejusdem virginis aurem penetravit (Luc. I), hactenus non filius hominis, sed erat tantummodo Filius Dei? Et quomodo jam tunc erat in coelo, ut diceret,

“Filius hominis, qui est in coelo,”

cum ista loquens duobus pedibus staret, aut forte complicatus sederet in terra? Quomodo, quaeso, et de coelo descendit filius hominis, et in coelo jam erat filius hominis, nisi quia cum Verbo, quod de coelo descendit, una est persona, qui de terra sumptus est homo: et cum homine loquente in terra, Deus qui et in coelo et ubique est, una eademque persona est? Ergo qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes coelos (Ephes. IV), unus idemque Filius Dei et filius hominis: Qui et ex eo ascendere potuit, quia non, ut haeretici blasphemare ausi sunt, ex Maria initium sumpsit, sed de coelo, ubi ante Mariam fuerat, in illam descendit. Haec autem omnia Nicodemo dicebantur, ut interim clausa, tanquam sub velamine tegerentur, quia modus quo haec fieri possent, illo etiam quaerente, non exprimebatur. Nam revera nox erat, et ob hoc dicta haec vel quaecunque similia congerebantur, ut orto die, id est clarificato Jesu per resurrectionem et ascensionem ipsius dicta factis, imo dicta et facta Scripturis conferrentur, et tunc demum opportune intelligerentur. Hoc sane in gratia labiorum ejus venerandum est, quod cum dicere potuisset: nemo ascendit in coelum, nisi ego qui sum in coelo, sicut in sequentibus ait:

“ita exaltari oportet filium hominis,”

cum dicere potuisset, ita me oportet exaltari, sicut et in caeteris pene omnibus locis, familiare est ori ejus, appellare se filium hominis. Et quidem cum hac appellatione, melius humilitatis suavitatem dicta ejus redolent. Quo exemplo docemur nos quoque viciniores jactantiae voces devitare. Verum et praeter hoc est aliud, quod in hoc nomine filii hominis rememorantes amplius delectemur. Etenim proximum atque fratrem nostrum sese vult intelligi, tam frequentem habens in ore suo appellationem filii hominis. Et procul dubio magis hoc modo sese indicat nobis afflinem, quam si se appellaret tantum hominem. Quod ut indubitanter pateat, operae pretium est respondere his qui quaerere solent: cur Deus ob restaurationem generis humani hominem assumens, non de terra plasmavit, quem assumeret, ex qua fecerat Adam, sed ex genere ejusdem Adam, ex massa perdita, veram sumpsit hominis naturam, de semine Abrahae, de stirpe David, de carne vel semine Mariae, licet virginis? Ad hoc breviter respondere libet, quia poterat quidem de terra, quem sibi assumeret, plasmare novum hominem, et esse quidem caro et sanguis, sed non nostra caro, neque noster sanguis: homo quidem, sed non proximus nobis; homo plane, sed non filius hominis. Quapropter nec tam justa esset causa nostrae redemptionis: quippe, cum non eadem peccatum expiaret caro quae peccatum admisit, nec tam recte nostra reputaretur justitia unius hominis, utpote ignoti et a genere nostro alieni. Nunc autem

“misericordia et pax obviaverunt sibi (Psal. LXXXIV),”

quia nos in uno eodemque Christo, et misericorditer divinitas requisivit, et juste nostra caro reconciliavit, cum idem Deus et homo, creator et proximus noster sit. Hoc igitur nobis congrue cognato affectu loquitur in gratia, quae

“diffusa est in labiis ejus (Psal. LIV),”

cum tam crebro tamque familiariter se appellat filium hominis, ut uni et eidem Christo, tanquam Creatori nostro, debitum timorem et honorem exhibeamus: et tanquam proximo occurramus cum fiducia dilectionis. Sequitur:

“Et sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis qui credit in ipsum non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Ecce qualem vitam, qualem introitum uni, exspectanti regnum Dei, et in illo uno omnibus qui exspectant, vel quaerunt illud, paulatim Salvator ostendit. Dixerat, non nisi renatum posse quemquam videre regnum Dei: renatum autem non undecunque, sed ex aqua et Spiritu sancto spirante ubi voluerit, etc. Magna quidem et alta, quae tamen nondum Nicodemum altius provexerant, ut plus de illo aestimarent, quam primo confessus est, dicens:

“Scimus quia a Deo venisti magister.”

Nunc autem quod se auditurum non sperabat audire incipit, scilicet quod hic idem magister, non homo tantum, sed et Deus sit. In quem enim alium, quam in Deum credere oportet, imo in quem, nisi in solum Deum credere perniciosum non est? Hic autem qui a Deo venit magister, oportere in seipsum credere, manifeste docet:

“ut omnis, inquit, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Igitur palam de seipso testatur, quia Deus est. Ipse quoque divinitatis suae attestatione perpende, quantam humilitatem redoleat, cum sit altissima professio:

“Sicut exaltavit, inquit, Moyses serpentem in deserto, sic exaltari oportet Filium hominis.”

Serpentem in figuram sui factum fuisse consentit (Num. XXI), imo serpentem fieri se praecepisse testatur in figuram sui. Quis enim hoc et caetera fecit, vel fieri praecepit, nisi Deus, nisi Verbum Dei? Hic autem homo, hic ipse Christus, qui haec loquitur, Verbum Domini est, quod ad Moysen et ad omnes sanctos prophetas factum est. Ipse idem ergo, qui fieri mandavit, factum esse testatur in similitudinem sui. Nota historia est: Locutus populus contra Moysen et Dominum, quia taedebat eos itineris, ac laboris: Cur, inquit, eduxisti nos de Aegypto, ut moreremur in solitudine? (Ibid.) Quamobrem immisit Dominus in populum ignitos serpentes, ad quorum morsus et plagas plurimum cum clamarent ad Moysen, et ille oraret ad Dominum:

“Fac, inquit Dominus, serpentem aeneum, et pone eum pro signo: qui percussus aspexerit eum, vivet; quod et factum est (Ibid.).”

Hujus signi sui recordata humilitas, quae ut nos ad coelum levaret, semetipsam ad terram deposuit.

“Sicut exaltavit, inquit, Moyses serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis.”

Signi ergo ejusdem similitudo, quae illa nocte Nicodemo praedicta vel commemorata est, nobis in clara die perspicienda tunc est. Et quidem plura sunt quae similitudinem exaltationis hujus filii hominis perficiunt. Primum, quod contra morsum serpentum signum datum est; deinde quod non qualecunque signum, sed serpentis simulacrum propositum est; tertio, quod non lapideum aut ligneum, sed aeneum factum est; quarto, quod aspicientibus solo visu remedium conferebat. Haec enim omnia Domini nostri Principis et Salvatoris, ad dandam poenitentiam et remissionem peccatorum exaltati, quamdam similitudinem perficiunt. Morsus enim serpentum, peccata sunt, quibus plagatum est humanum genus, ex quo primum hominem per serpentem decepit diabolus, quo contra signum datum est, scilicet ipse, qui hic de seispso loquitur Christus. De quo dixit Simeon cum teneret eum in ulnis suis:

“Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur (Luc. II).”

Quomodo autem, vel a quibus huic signo contradictum est? Videlicet maxime a Judaeis illi contradictum est, dicentibus illum esse magum, maleficum, seductorem (Matth. XXVII; Joan. VII) et hoc inclamando tandiu persisterunt, donec illum in crucem exaltatum, juxta quod propheta praedixerat, inter sceleratos reputarent (Isa. LIII; Marc. XV). Ergo serpentis similitudo quaedam exstitit, quia nihil aliud de illo dici vel aestimari volebant, nisi magus est, seductor est. Et ipse quidem talis dici et judicari potuit, sed quemadmodum serpens ille forma quidem, imo effigie sola serpens erat, serpentis autem venenum non habebat, ita ipse in similitudine carnis peccati damnatus hominum judicio, et crucifixus est inter peccatores, aut maleficos, sed peccatum non fecit,

“nec dolus inventus in ore ejus (I Petr. II; Isa. LIII).”

Hoc idem intelligendum esset, si ligneus aut lapideus serpens factus fuisset. Verumtamen hoc ad mysterium amplius valet, quod aeneus fieri jussus est; tum, quia ut tale simulacrum fieret, non ferro caedente, sed igni conflante actum est; tum, quia natura aeris valde sonora est: praeterea, quia diuturnum est et rubigine corrumpi difficillime potest. Nam Deus homo, non mortali opere, sed veri ignis conflatione, id est, sancti Spiritus operatione conceptus est; et cum hominibus loquens, non ut veri serpentes, id est, susurrones aut detractores, occulte aliquid insibilabat, sed tanquam sonorum aes clare concrepans, publice praedicabat. Sicut ipse de seipso perhibuit:

“Ego palam locutus sum mundo, et in occulto locutus sum nihil (Joan. XVIII).”

Et caro ejus, tanquam aenea, nulla cujuslibet vitii rubigine solubilis exstitit. Ad summum, totius perfectio similitudinis in hoc est, quod sicut de illo aeneo serpente dictum est:

“Qui percussus aspexerit eum, vivet (Num. XXI);”

ita et hic de Filio hominis:

“Ut omnis, inquit, qui credit in ipso non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Haec similitudo in tantum valet apud fidelem populum, desiderantem vivere, abolitis spiritualium morsibus serpentium, ut, sicut serpens ille visibiliter pro signo exaltatus est, et corporalibus aspiciebatur oculis, ita corporaliter quoque Ecclesia exaltet signum hujus Filii hominis; et mente sequens atque explorans absconditum in coelo, corporeis quoque oculis inhaereat visibili ejus signo. Quod Judaei videntes irascuntur, quia videlicet atroci conscientia dissecantur, dum scelus eorum hoc etiam modo maxime publicatur, et in nullo terrarum angulo latere sinitur. Irascuntur ergo et contra nos cantitant:

“Simulacra gentium argentum et aurum, opera manuum hominum.”

Ac deinceps:

“Similes illis fiant qui faciunt ea, et omnes qui confidunt in eis (Psal. CXIII).”

Et quidem Davidicum se putant cantare canticum. Sed revera, quoties haec dicunt, secundum intentionem ipsorum serpentina sibila sunt (Ibid. CXXXIX). Sibilant adversus Dominum et adversus Christum ejus; contra Filium hominis et contra signum ejus. Sed non terreant nos, non nos absterreant, neque avertant oculos nostros, quo minus aspiciamus mente Christum, et oculis reverentibus ejus signum, ut evadamus morsus serpentium, per ora ipsorum blasphema sibilantium (Num. XXI; Jud. V).

“Simulacra, inquiunt, gentium argentum et aurum;”

concedimus quia sunt argentum et aurum, id est, sine sensu, sine anima sunt, sicut argentum et aurum. Sed quid ad nos? imo quid ad exaltatum et jure exaltandum hoc Filii hominis signum? nunquid impugnatur per illud Davidicum canticum? Absit. Non enim est simulacrum gentium. Simulcra gentium fuerunt idola Beelphegor, sive Baal et Astaroth (IV Reg. XXIII), caeterorumque mortuorum, quae patres istorum commisti inter gentes adoraverunt, mentientes, quia deos illos esse vel fuisse dixerunt. Item simulacra Jovis et Neptuni, Martis et Mercurii, sive Saturni ac Veneris, caeterorumque idolorum portenta, simulacra gentium fuerunt, tantummodo aurum erant et argentum. Hoc autem exaltati Filii hominis est signum, quod gentes ignoraverunt, quod nesciebamus nos, cum essemus gentes, ad simulacra muta prout ducebamur euntes (I Cor. XII). Hoc vero signum non est tantummodo aurum et argentum, sed est veritatis signum (Matth. XXVII). Hoc illi balbutiant vipereis infantulis suis, quibus thesaurizaverunt sanguinem Christi. Hoc patres categorizent infelicibus puerulis suis,

“sicut David, putantes se habere vasa cantici (Amos VI)”

et dicant:

“Simulacra gentium argentum et aurum,”

digitum intendentes in illas basilicas martyrum, ubi exaltatum esse sciunt tale Filii hominis signum, et dicant illis de hoc signo illud esse praecantatum, ut ab ore paterno perditi filii certatim imbibant odium Christi. Nobis autem idem Deus, cujus Propheta hoc dixit de simulacris gentium, nobis gentibus Deus idem per prophetam dicit de hoc signo Christianorum:

“Ecce ego levo ad gentes manum meam, et ad populos, dicit Dominus, exaltabo signum meum, vultu in terram demisso adorabunt eum (Isa. XLIX).”

Cantitent ergo quantum volunt, et sui [alias suo] ipsimet illaqueati cantico teneantur, dicentes:

“Similes illis fiant qui faciunt ea, et omnes qui confidunt in eis (Psal. CXIII),”

sintque similes vitulo quem fecerunt in Horeb, et sculptili quod adoraverunt (ibid. CV). Quia vere mendacium coluerunt, et mendacium locuti sunt, dicentes:

“Isti sunt dii tui, Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti (Exod. III).”

Illis jure similes sunt, videlicet oculos habentes et non videntes, aures habentes et non audientes (Psal. CXIII). Et ne se ab hoc maledicto immunes putent, et de aliis dictum existiment, non illis objicimus, quae non recipiunt, Paulum apostolum dicentem:

“Scimus, quia quaecunque lex loquitur, his qui in lege sunt loquitur (Rom. III),”

potius Isaiam prophetam audiant, per quem loquitur Deus:

“Educ foras populum caecum et oculos habentem, surdum et aures ei sunt (Isa. XLIII).”

Item.

“Surdi, audite, et caeci, intuemini ad videndum. Qui caecus, nisi servus? et serdus, nisi ad quem nuntios meos misi?”

(Ibid. XLII.) Et ad summum, non solum simulacris suis, sed et Barabbae latroni suo seditioso similes facti sunt, quem elegerunt, crucifigentes Regem suum pacificum, justeque homocidiis ac seditionibus pene consumpti ac dispersi sunt. Nos autem signo, quod adoramus, similes fieri non recusamus, videlicet ut sicut habitatores illorum daemones, in aspectu hujus signi tremunt et fugiunt, ita cum quisque nostrum loquitur illis

“inimicis suis in porta (Psal. CXXVI),”

id est, in exitu vitae praesentis, confundantur et subsistere non valeant, sed avolent longe corvi crocitantes, poenamque nostram esurientes (Isa. IX), eamque consequi non valentes, coelumque liberum ascendenti Christianae animae hoc signo insignitae, eam citius derelinquunt. Igitur juxta aliud quoque prophetae oraculum dicentis:

“Et levate signum ad populos: Ecce Dominus auditum fecit ab extremis terrae (Ibid. LXII).”

Visibiliter quoque exaltemus hoc signum, sicut exaltavit Moyses serpentem in deserto ut non obliviscantur ejus populi, quia non expedit. Quid irascuntur? Ipsi quoque ab hoc dispersi sunt in cunctis nationibus, ne quando populi Christum obliviscantur. Dicit enim ipse in Psalmo:

“Deus ostendit mihi super inimicos meos, ne occidas eos, nequando obliviscantur populi mei.”

Sed quid?

“Disperge illos in virtute tua (Psal. LVIII).”

Itaque licet irascantur, et captivitas ipsorum, et hujus signi exaltatio ubique praedicabit Christum. Et ad hanc exaltationem maxime ivit scelus illorum. Si enim aliter Christum occidissent, nullo modo tam commode potuisset exaltari mortis ejus evidens signum (Joan. VIII). Si, ut aliquando conati sunt, lapidassent, aut de supercilio montis praecipitassent (Luc. IV), vel aliquo genere mortium, quibus prophetas occiderunt (Matth. XXIII), illum peremissent, longe minus evidenter mortis imaginatio proponi potuisset. Nunc autem in qualitate mortis et mentibus est miraculum audacissimi sceleris eorum, et oculis aptum atque evidens propositum imaginationis spectaculum. Vere igitur exaltatus est Filius hominis, quia sic oportuit, ut omnis qui credit in ipso non pereat, sed habeat vitam aeternam. Subjectam rationem contra haereticos, quos maxime hic Evangelista destruens, divinitatis Christi testimonia conscribit, audiamus. Praemissa namque sententia, qua se exaltari oportere, et in se credendum esse pronuntiat, rationem auditor desiderat, quae et Nicodemo praesenti satisfaciat, et haereticorum, qui futuri erant, os obstruat. Ait ergo: