CAPUT VI. De propitiatorio, quod Dominicae passionis signum fuerit. Et quid mystice sint duo cherubim, et cur dictum sit,

“inde praecipiam tibi.”

“Faciesque propitiatorium de auro mundissimo. Duos cubitos tenebit, et dimidium longitudo ejus, semissem, et cubitum latitudo,”

longitudinis et latitudinis ejusdem propitiatorium, cujus et arca est, quia videlicet eadem charitatis intentione Filius Dei pro nobis passus, qua et incarnatus est. Propitiatorium namque nobis idem incarnatus Deus est, sed per passionem et mortem suam. Per illam enim propitiatus nobis est Deus, et per illam peccatorum remissionem accipimus, in qua baptizati sumus ut ait Apostolus

“quicunque baptizati sumus in eodem Christo Jesu (Rom. VI).”

Ergo quia nisi Deus incarnatus etiam mortuus fuisset, ipse solus maneret. Post arcae fabricam,

“facies, inquit, et propitiatorium.”

Unde?

“de auro mundissimo.”

Aurum divinae in Christo substantiae significat pretium. Signanter et expresse dixit

“mundissimo,”

quia videlicet ex eo quod Deus ab omni est sorde mundissimus, ex eo, inquam, propitiatorium nobis factus est Christus Dei Filius, ex eo peccata mundi tollere potuit Agnus Dei,

“sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus, et excelsior coelis factus (Hebr. VII).”

Hoc duo testamenta consonis vocibus cathegorizant, hoc lex et Evangelium uno spiritu, eodemque sensu praedicant. Sequitur ergo:

“Duos quoque cherubim aureos et productiles facies, ex utraque parte oraculi.”

Juxta litteram, qualis factura, qualis vel unde sumpta fuerit cherubim forma, non exprimit Scriptura; creaturae tamen angelicae monumentum est, quam fortitudinem cum gladio flammeo atque versatili ante paradisum collocatam in Genesi scriptum est (Gen. III), cui licentia pictorum alas effingit, non sine auctoritate Scripturae praesentis. Videlicet propter velocitatem naturae spiritualis. Sequitur enim:

“Utrumque latus propitiatorii tegant, expandentes alas, et operientes oraculum,”

id est propitiatorium. Sequitur adhuc:

“Respiciantque mutuo versis vultibus in propitiatorium.”

“Respiciant,”

inquit, non aspiciant. Nempe et alis propitiatorium operire et mutuos vultus in se convertere, id est non ante se aspicere, sed alam versus caput divertendo, in alterutrum respicere. Porro juxta praedictam exemplarium rationem, duo cherubim, quod nomen plenitudo scientiae interpretatur, duo Testamenta sunt, unde scientiam Dei sitientes haurimus, ubi nihil deest eorum quae de Deo quaerenda vel scienda sunt. Duos ergo, inquit, cherubim aureos et productiles facies. Duo cherubim duo testes sunt, quorum in ore stat omne propitiationis nostrae verbum. Aurei sunt, quia Vetus et Novum Testamentum eadem Dei sapientia vera lucent, eadem simplici veritate descripta sunt,

“desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum multum (Psal. XVIII).”

Productiles, quia profecto inter tunsiones et pressuras, sancta utriusque Testamenti Scriptura condita est. Expandunt alas suas, et oraculum protegunt, quia videlicet humilitatem crucifixi Domini nostri Jesu Christi, a Judaicis vel haereticis blasphemiis defendunt. Nam Judaei putaverunt

“eum quasi leprosum et percussum a Deo, et humiliatum (Isa. LIII),”

ipse autem duobus cherubim attestantibus

“vulneratus est propter iniquitates nostras, attritus est propter scelera nostra, disciplina pacis nostrae super eum, et livore ejus sanati sumus (ibid.).”

Mortuus est pro gente,

“et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui dispersi erant, congregaret in unum (Joan. XI).”

Versis vultibus respiciunt in propitiatorium, quia utraque Testamenta in nullo a se discrepant. Quod enim unum promittit, aliud exhibet, et ita dispositum inter se Mediatorem Dei et hominum vident. Facies a semetipsis cherubim averterent, si quod unum Testamentum promittit, aliud negaret.

“Quo operienda est, inquit, arca.”

Ergo propitiatorium sublimius quam arca, et ita dictum est,

“quo operienda est arca,”

ac si diceretur, cui submittenda est arca. Unde Apostolus:

“Supraque eam cherubim gloriae obumbrantia propitiatorium (Hebr. IX).”

Hic quidem neutro genere

“obumbrantia”

dictum est. Caeterum masculino genere cherubim enuntiari, ex hoc loco,

“duos quoque cherubim aureos et productiles facies,”

ex aliis plerisque locis magis patet. Et notandum quam sonora dixit Apostolus enuntiatione,

“supraque eam cherubim gloriae.”

Duo nempe Testamenta ubique gloriam Filii Dei spirare sapit quisquis Spiritus sancti delibutus est unctione. Alterum, namque eorum inquit:

“Gloria et honore coronasti eum (Psal. VIII).”

Alterum vero:

“Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre (Joan. I).”

In his quidem dictis, nomen quoque, sed ubique in tota serie Scripturarum, res est gloriae, personantis jugiter consona fide:

“Inde praecipiam, inquit, et loquar ad te super propitiatorio,”

scilicet ac medio duorum cherubim, qui erunt super arcam testimonii. Quid est,

“inde praecipiam, et loquar ad te?”

Nunquid non aliunde poterit homo responsa Dei percipere? Non utique. Nam nisi per mortem Christi Filii sui parietem inimicitiarum Deus diruisset, non erat accessus homini ad Deum (Ephes. II), non erat aliud quod daret homo reconciliationis pretium, per mortem repropitiatoris hujus reconciliati sumus, et perinde reconciliationis spiritum accipimus, de quo alibi Propitiator ipse dicit:

“Nisi abiero, Paracletus non veniet ad vos. Si autem abiero, mittam eum ad vos (Joan. XVI).”

Ergo quia per illum Paracletum accipimus, qui docet nos omnem veritatem, et quae ventura sunt annuntiat nobis (ibid.), inde, inquit, praecipiam et loquar ad te cuncta quae mandabo per te filiis Israel.