CAPUT XIII.

Quare igitur contemnis morem sacrum ex divina traditione statutum atque fundatum? Cum omnibus virtutibus tuis habuero et charitatem, quia si haec vel illa fecero, inquit Apostolus, et haec vel illa habuero, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest (I Cor. XIII). Recordor cujusdam dicti quod ex te audivi, de quo et judicare dubito quale sit, vel quali a spiritu processerit. Dixisti enim: Postquam regnum Babylonium crevit in immensum, crescere desiit et succrevit aliud, scilicet regnum Persarum atque Medorum, et deinde super hoc aliud, videlicet regnum Macedonum. Ista, quasi similitudine praemissa, subjunxisti sic futurum esse, jamque fieri debere, ut magnitudo sive altitudo illorum, qui hactenus in conversatione monachica viguerunt, maximeque Cluniacensium, de quibus nescio utrum aliquod unquam dixeris amabile verbum, deprimeretur, atque minueretur admodum, atque humilibus suborientibus fieret aliud principium. Qualis est ista similitudo sive comparatio? Quatuor namque illa regna bestialia sine Deo fuerunt, monachica vero conversatio, sive omnis ecclesiastica religio, nequaquam similis, imo contraria est bestiis illis, utpote pertinens ad ministerium quo ministratur Antiquo dierum, et Filio hominis, cui ille tradidit potestatem, et regnum suum, qui judicavit de bestiis illis, et sublata potestate corpora eorum igni tradidit. Non bene contraria contrariis assimilare voluisti. Pulchrius atque amabilius diceres quia quemadmodum luna, postquam ad plenum creverit, absque mora decrescere incipit, ac pene deficit, sed cum defecisse putatur, rursus exoritur et crescit, vel sicut arcturus semper quidem versatur, sed nunquam occidit sive mergitur, sic et sancta Ecclesia, maximeque spiritualis ordo, quem ordinavit Spiritus sanctus, interdum quidem deficit alicubi, sed iterum proficit, et variis consuetudinibus secundum mores hominum sive gentium fere semper versatur, sed nunquam dissipabitur aut destruetur. Non te audiet super hoc Ecclesia Dei, quatenus licitum esse judicet, ut qui monachus erat, clericus fiat, alio modo, nisi isto, ut sacros altaris ordines suscipiat, sicut jam supra dictum est.

Si de austeritate conversationis, quam noviter assumpsisti, auctoritatem assumere vis, idem facere potest adversus clericum laicus, si abstinentior esse voluerit. Sed scriptum est: Melior est iniquitas viri quam bene faciens mulier (Eccli. XLII). Mulieri namque, id est arroganti, nonnunquam ex intentione venit occasio bene faciendi, et idipsum benefactum fit ei materia superbiendi; viro autem, id est obedienti, qui propositae sibi regulae obedit, interdum ex securitate per tentationem aliquid iniquum subrepit, et ipsa iniquitas sive infirmitas fit illi occasio virtutis. Sicut Apostolo ipse Dominus: Nam virtus, ait, in infirmitate perficitur (II Cor. XII). Ante annos aliquot sermo mihi erat cum domino Joanne Fernensi episcopo, religioso ac venerabili viro, de quodam monacho, qui clericus fuerat ex Regula beati Augustini. Dicebam quia licuit semperque licebit de clerico monachum fieri, cum auctoritate canonum, et Regulae beati Benedicti, suffragante omnimoda ratione, quam exponere multis verbis tunc vacavit et libuit. Nondum nobis auditum fuerat, sed nec usum eatenus erat, ut illius professionis clerici a carnium comestione jugiter abstinerent, sed et in aliis plerisque rebus, laxiorem, quam nunc, habebant consuetudinem. Mentionem ergo feci arcae Noe, in qua, ut Scriptura testatur, mensuras diligenter exprimens, quisque status quo angustior, eo et altior, et econtra, quo latior, eo erat et inferior (Gen. VI). In hunc modum ordinatam esse dixi domum Dei, quae est Ecclesia, professionesque clericorum et monachorum sic recte discerni, ut quaeque, prout est arctior, sit et altior, et econtra prout est laxior, et sit inferior. Erat autem jam dictus episcopus illius professionis atque Regulae et tunc, et antequam episcopus fieret, unde et rationibus, quas opponebam, difficilius ab eo concessum est. Quorsum istud? Videlicet ad insinuandam sanctae contentionis causam, qua nunc professionis ejusdem nonnulli tirones versa vice gloriantur, se arcae jam dictae superiorem obtinere locum, quia jam non solum esum carnium, verum etiam adipis usum sponte projecerunt. Verum istud neque illis adauget, neque istis minuit altitudinem meriti Ecclesiae; namque Dominus claves regni coelorum beato Petro tradidit. Ecclesia autem tantum potestatem habens generali synodo monachis (quoniam olei copiam non haberent), non carnes, sed carnibus cognatum indulsit adipem. Qui infirmus est, ait Apostolus, solus manducet (Rom, XIV). Conceditur namque illi natalitium quoque carnibus abstinere, si velit, si hujus infirmitatis est, ut putet escam et potum esse regnum Dei (ibid.). Tu quantumvis abstinentior monacho sis, non eris Badoch sive Abiathar, aut certe supra dictus Joiada sacerdos, idem quod Elias sacerdos; et anachorita, sicut Elysaeus quantumvis abundantiorem spiritum habens, quam Elias, non erit idem quod Elias. Unusquisque in suo ordine beatus est; Elisaeus obtinuit quod petivit. Oro, inquit, domine, ut fiat spiritus tuus duplex in me (IV Reg. II); duplicia namque signa, quam Elias, operatus est. Sed divisiones gratiarum sunt, neque in omnibus superat alium, qui in una gratia copiosior est, ut fuit Elysaeus in ista, id est operatione virtutum. Similiter qui simpliciter monachus est, potest in aliqua gratia praeire illum, qui et monachus et sacerdos est; et qui simpliciter sacerdos, illum qui et sacerdos et monachus est; non tamen aequabitur illi, qui ordinis utriusque gratia praepollet. Quis tandem finis? Invitus namque in ista disceptationis valle tandiu teneor, ad pacifica, sedentis in monte, Domini verba, quae prius audire coeperam, redire festino. Si te, o quisquis es, iste meus sermo laesit, tanquam ferrum manubrio elapsum, dum ligna cedimus forte incauti, ad unam de civitatibus fugitivorum me confugisse aestimato, et desine persequi (Deut. XIX). FINIS.

Mysterium baculi abbatis:

Collige, sustenta, stimula, vaga, morbida, lenta.