CAPUT XXIV. De misericordia ejus, ut damnatum pro sacrilegio clericum de suspendio liberaverit.

Porro de misericordia, quam magnam in pectore ejus domum sibi aedificaverit, quam vere misericors et misericordiae filius fuerit, testes erant pauperum multitudines, et pene innumerabiles esurientium cunei: quos non uno tantum tempore vel anno, sed pluribus episcopatus sui annis, fame per totum pene orbem grassante, de multis regionibus confluentes, paterno affectu et materna pietate in magna benignissimi cordis sui latitudine suscipiebat, dispertiens illos per episcopii sui possessiones, quantum cujuscunque fundi facultatem sustinere posse perpendebat. Verum praeter quotidiana haec pietatis ejus experimenta, quamdam aliquando memoria dignam rem gessit, in qua propter abundantiam misericordiae, prope mendacii sive simulationis ac duplicitatis iniquitatem incurrisse possit existimari. Sed nos ejusmodi rem gestam commemorantes, simul ad memoriam revocemus illud dictum Sapientis: Melior est iniquitas viri, quam benefaciens mulier (Eccli. XLII). Res hoc modo gesta est: Clericus quidam ex pauperibus, qui, ut jam dictum est, ad beati pontificis curam et eleemosynam confluxerant, non contentus stipendio charitatis, quod sibi ex illo die quotidie porrigebatur, usque in Saxoniam transvolaverat, et otiositatem sectatus quae, ut ait Sapientia, multam docuit malitiam (Eccli. XXXIII), furtum perpetraverat. Denique tres noctu effringens Ecclesias, cum vasis et vestibus sacris exinde sublatis, sacrilegus Colonium versus repedaverat. Illic deprehensus, imo subsequentibus e vestigio his qui damnum pertulerant, judici ejusdem civitatis reus repraesentatus fuerat. Nec erat dubia sententia quin sicut habet forensis lex, convictus fur sacrilegus, statim suspendio interiret. At tum sanctus pater in ipsa urbe praesens aderat. Audito ergo quod acciderat, confestim judicem ad se evocat, jubetque tanquam furti vindex animosus, ut furem secum in suam praesentiam deducat. Non, inquit, hodie quidquam cibi aut potus percipiam, donec in conspectu meo ille mortis reus appareat. Factumque est, et coram adductum, quamvis torvis oculis aspiciens: Te, inquit, vivere fas non est, cui mors tanto acquisita scelere, jam debita jamque parata est. Haec palam cunctis minaciter elocutus, optimo illum exsecutori, scilicet pauperum provisori, reum committens, secretius edixit ut necessariis sumptibus ubertim reficeretur. Ipse ad prandium discumbens, quae sola causa poenam illius differre videbatur, assidente omni frequentia, cunctisque ad epulandum intentis, ipse propositi non immemor, jam dictum provisorem pauperum clam advocans, clamque auri insusurrans, Educ, inquit, clericum, meumque sessuro illi sterne quantocius equum, tuqus pariter adequitans, deducito ultra silvam proximam, dansque illi libram argenti, illo in salutem dimisso, tu quantocius revertens coram astabis. Factum est ut imperavit. Et ministro, qui redierat coram astante, ipse simulata severitate: En, inquit, ubi est reus ille? Haec dicens, videbatur imo videri volebat, de poena illius jam maturanda tractare. At ille voluntatis ejus simul et facti conscius, tristitiam simul et pavorem confingens: Fuga, inquit, mi domine, lapsus est. Tunc et ipse discurrens, fictumque metum verbis atque questibus depromens, cunctos qui aderant, attonitos reddidit. Quem S. pontifex quasi vehementer increpans et minaciter objurgans, conversus ad populum, spectaculi causa confluentem: Ecce, inquit, reus ille effugit, evasit. Ite, currite, quatenus retractus ex fuga, debitam quantocius poenam solvat. Hoc insigne pietatis egit memorandus hic fraternae salutis artifex, simulator fidelis, et, si dici fas est, splendide mendax, de cujus tali commento si cuiquam mendacii nota non carere videretur, iterum atque iterum decantare licet id quod supradictum jam est: Quia melior est iniquitas viri quam benefaciens mulier. Vir namque is est, qui ad virtutem tendit, et in omnibus quae agit, regno charitatis intentus est. Mulier autem, id est mollis, judicatur quisquis quolibet in sexu malum intendit, et regno cupiditatis deditus est. Ergo hic in facto suo, quanquam simulationis vitium subiisse videatur, vir est, et haec iniquitas ejus melior est quam benefactum ejus qui dum justitiae zelum simulat, crudelitatem exercet.