CAPUT XXVIII. Quod

“fons ascendebat de terra, qui inde dividitur in capita,”

itemque de triplici significatione paradisi.

Quid tandem illud sibi vult, quod fons ascendebat e terra irrigans universam superficiem terrae, qui et inde (ut postmodum discendum est) dividitur in quatuor capita? Plane non minus in hoc fonte, quam illo ligno vitae mirabilis creator mysterium meditatus est. Quid enim? Nonne propheta supradictus, ab aquis fontis hujus similitudine derivata, dicit de eodem (de quo supra): Eratque pulcherrimus in magnitudine sua, erant enim rami ejus juxta aquas multas? (Ezech. XXXI.) Et de his humilibus mente spiritibus, qui, illo superbiente et dejecto, stabiliti sunt et firmati. Et consolata sunt, inquit, in terra infirma omnia ligna voluptatis egregia atque praeclara in Libano universa, quae irrigabuntur aquis. Quae autem sunt aquae illae quibus irrigantur ligna haec, infirma quidem, sed praeclara, infirma quidem, sed tamen egregia? Illorum namque infirmitas, quia humilitas est, vera fortitudo est: sicut, contrario modo, fortitudo robusti illius, contra haec dicuntur, vera infirmitas est. Quae, inquam, illae sunt aquae, quibus irrigata et consolata sunt haec ligna, nisi inundationes charitatis, nisi emanationes Spiritus sancti, qui sic illos sua dulcedine implevit, ut recte dicantur ligna voluptatis? Igitur dum talem hunc Dominus Deus plantavit in terra paradisum, et dividendum in omnes terras fecit inde ascendere fontem, magnum meditatus est mysterium, magnae gratiae fudit imaginem. De qua re tunc opportunius dicemus, cum ad glorificationem Domini Jesu, et datum Spiritus sancti pervenerimus, quae, juxta propositum, tertia pars erit operis hujus.

Nunc interim sciendum est duos rationalis creaturae esse paradisos: unum scilicet, sanctorum societatem angelorum, et alium, Ecclesiam electorum hominum, et horum utriusque hunc, de quo loquimur, terrestrem paradisum imaginem esse vel similitudinem. Etenim sicut in isto, lignum vitae plantatum fuit, et lignum per quod mors introivit in mundum, sic in coelo contra Deum vitae auctorem diabolus auctor mortis exstitit, sic nihilominus in genere humano lignum vitae Christus, et contrarium ejus lignum mortis Antichristus erit, qui jamdudum per membra sua ministerium operatur iniquitatis. Item, sicut de hoc paradiso terreno fons ascendit irrigans universam superficiem terrae, qui et inde dividitur in quatuor capita, omnemque terram reddit aptam frugibus alendis: sic et de illo coelesti paradiso fons manare dignatus est, id est, gratia Spiritus sancti, tanta copia rigans massam generis humani, ut cum sanctorum et electorum omnium cedris, olivis et vineis, vitae quoque lignum, id est, Christum Deum et hominem fecerit terra nasci virgineae carnis, circa quae fluenta Scripturarum in quatuor capita divisit, quae propheta in quatuor animalium diversas facies distinguit, scilicet hominis, leonis, vituli, atque aquilae volantis. Non enim solummodo quatuor Evangelia, sed et omnis Scriptura divinitus inspirata, certam hanc habet intentionis suae quadrifidam faciem, ut eumdem Dominum nostrum ostendat mansuetum nobis, ut vere hominem: fortem contra diabolum, ut leonem (Ezech. I), id est Deum omnipotentem: immolatum pro nobis ut vitulum electum atque saginatum: resurrexisse atque in coelum ascendisse, ut volantem aquilam. Sed de his alias dicendum erit. His breviter de paradisi pro veritate historiae decursis, nunc demum coeptum litterae prosequamur ordinem.