|
Ipsum nomen, quod dicitur vigilia, nos excitare debet, ut vigilanter
advertamus ea, quae in officio diei hujus congesta sunt. Quae cum
perspexerimus, quibus ex Scripturarum locis conquisita sint, miranda
nobis significatio potius quam expressio sese offeret profundae
intentionis, qua compositor officii nostras in meditatione divina mentes
occupare per hujusmodi officium intendit. Primum itaque de introitu
dicendum: Hodie scietis quia veniet Dominus. Hoc de Exodo parva
mutatione sumptum est. Nam cum dixisset Dominus filiis Israel:
|
“Ecce ego pluam vobis panes de coelo, dixerunt Moyses et Aaron ad illos: ”
|
|
|
“Vespere scietis quod eduxerit vos Dominus de terra Aegypti, et mane
videbitis gloriam ejus (Exod. XVI).”
|
|
Cum ergo nobis, in exspectatione Dominicae nativitatis mente
vigilantibus, hoc in introitu canitur, quod dictum est, tunc panem de
coelo, id est manna suscipientibus, facile persentit chorus eruditus
quid innuat piae calidus intentionis oculus, id est quo tendat, vel ad
quid sensus nostros invitet officii compositor vere sapiens, et scriba
doctus magni sibi thesauri conscius (Matth. XIII). Denique ad hoc
invitat nos, ut recogitemus, manna illud, quod datum est filiis Israel,
de Aegypto egressis, et tendentibus ad terram repromissionis, figuram
fuisse Verbi Dei, quod per Virginem carnem assumens, nos in se credentes
pascere venit, qui eramus a Deo jejuni, solis carnis vitiis, tanquam
carnibus Aegypti distenti atque crapulati. Hujus interpres
similitudinis, non quivis hominum, sed ipse est, qui dixit:
|
“Ego sum panis vitae: patres vestri manducaverunt manna in deserto, et
mortui sunt. Hic est panis de coelo descendens, ut si quis ex illo
manducaverit, non moriatur: Ego sum panis vivus qui de coelo descendi
(Joan. VI).”
|
|
Hoc igitur intelligentes, et magnifice exsultantes, amplius ex
subjunctione psalmi dilatamur in intellectu gaudio spirituali, dicentes:
Domini est terra et plenitudo ejus (Psal. XXIII). Quod de psalmo sumpta
est offerenda quoque cum versibus suis. Convenit namque diei vel rei
psalmus hic per omnia, quia totius hodierni officii psalmique hujus una
fere intentio est. Nam et in vigilia praesenti contemplari jubemur, non
solum quod natus sit, sed et cur natus, vel quando natus sit Christus,
sicut et cantamus: Intuemini quantus sit gloriosus iste (Hebr. VII). Et
in psalmo juxta titulum, qui talis est:
|
“Psalmus David in prima Sabbati,”
|
|
agit Propheta de victoria Christi, quae facta est in resurrectione, in
prima sabbati (Luc. XXIV), exhortans fideles, ut tanto regi semetipsos,
sicut decet, praeparent advenienti, tollentes, sicut in offertorio
cantamus, portas suas, portas mortis, id est vitia, vel elevantes portas
justitiae, virtutes, ut introeat rex gloriae Dominus virtutum, ad
debellandum fortem armatum, cujus est orbis terrarum, quia ipse super
maria fundavit eum (Psal. XXIII), dum sicut olim
|
“divisit mare Rubrum in divisiones (Psal. CXXXV),”
|
|
ita et nunc orbem, id est populum Christianum, educens inter
dissensiones amaricantium populorum, fundavit in fide, et super flumina
praeparavit, id est super principes saeculi stabilivit eum. Nihilominus
et hoc, quod eidem introitui, in graduale transformato, versus iste
subjungitur: Qui regis Israel, intende (Psal. LXXIX), sensum vigilantem
aedificat. Nam psalmus ille oratio est pro Judaeis, et gentibus, qui
cito apparente Domino Jesu commutandi erant in eum. Et pro perfidis
quoque Judaeis, qui in titulo appellantur Assyrii, id est seipsos
dirigentes secundum reputationem suam,
|
“qui justitiam suam statuere volentes, justitiae Dei non sunt subjecti
(Rom. X),”
|
|
pro perfidis, inquam, Judaeis orant in illo psalmo fideles, ut tandem
convertantur, quod ipsi tandem futurum praevident, Et in supradicto
versu sub nomine Israel Judaicus populus, sub nomine Joseph, quod
interpretatur accrescens, gentium designatur multitudo, quae illis
addita est, juxta illud:
|
“Alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me
adducere (Joan. X),”
|
|
etc. De Evangelio vel Epistola palam est, quod eis introitus supradictus
conveniat, videlicet quia sensus utriusque hoc maxime intendit
attestari, qualem per portam coeli supradictum manna nobis Dominus
pluerit, scilicet per Virginem, dicente angelo in Evangelio:
|
“Quod enim ex ea natum est, de Spiritu sancto est, pariet autem filium
(Matth. I),”
|
|
etc. Pauli autem in Epistola:
|
“Qui factus est ei ex semine David (Rom. I).”
|
|
Maxima namque portarum coeli, quas Dominus, ut hoc manna plueret, nobis
aperuit, Maria exstitit, per quam ad nos Verbum Dei, caro factum, de
coelo descendit. Siquidem aliae portae, id est omnes sanctorum animae,
quae ab initio verbum illud in gremio fidei meruerunt suscipere, ore suo
verbum salutis pepererunt, id est praedicaverunt, sanctamque Scripturam
composuerunt, dicentes:
|
“A timore tuo, Domine, concepimus et peperimus. Spiritum salutis tuae
fecimus super terram (Isa. XXVI).”
|
|
Haec autem Verbum illud ita plena gratia concepit, ut visibilem hominem
factum pareret, in veritate carnis, eodem Spiritu sancto et per ora
prophetarum verbum hoc eloquente, et conceptionem ejus in utero virginis
operante. Quod et ipsum coelitus significatum est in eo quod de
supradicto manna scriptum est:
|
“Cumque descenderet mane ros supra castra, descendebat pariter et manna
(Exod. XV).”
|
|
Ros enim Spiritum sanctum, de quo nunc dictum est, quod enim in ea natum
est, de Spiritu sancto est, manna vero, ut saepe dictum est, verbum Dei
significabat, quod per operationem ejus humanae naturae unitum est. Et
quod populus inobediens, de eo quod collegerat, reservavit, nec totum,
ut jussum erat, comedit, hoc illud est quod non totum quod accepit a
sanctis prophetis de verbo Dei, credere voluit. Quod autem de manna
reservatum est, quale fuit?
|
“Computruit, inquit, et scatere coepit vermibus (Exod. XVI).”
|
|
Nimirum hoc est quod usque hodie Judaea de manna comedere, id est de
verbo Dei credere refugit: Quod videlicet putredinem, id est carnem
nostram assumpserit, et vere sit vermis, quod purum manna fuerat, id est
homo vere mortalis sit factus, qui Deus, imo Verbum Dei erat. quod autem
die Sabbati non computruit neque vermis est inventus in eo, quia pulchre
illud significat, quod, ut ait Apostolus:
|
“Christus resurgens ex mortuis, jam non moritur, mors illi ultra non
dominabitur (Rom. VI).”
|
|
Recte igitur in introitu cantamus: Hodie scietis quia veniet Dominus, et
mane videbitis, etc. quia hodie, id est in praesenti vita scimus et
credimus quia de coelo descendit panis vivus, mane, id est in
resurrectionis gloria, videbimus non solam humanam, sed gloriosam
divinitatis ejus formam, et ut in communione canimus, revelatibur gloria
Domini, et videbit omnis caro salutare Dei nostri (Isa. XL).
|
|