CAPUT XLIII. De eo quod ait:

“Si paupertate compulsus vendiderit se tibi frater tuus,”

quam sapienter oporteat humilem poenitentium confessionem attendere.

Oportet hic confessionis susceptorem doctum esse lege divina, cautumque discretione praecipua, ut sciat qua mensura, qua moderatione redemptionum singularum taxet pretia, id est qualia quibusque pro modo culparum, vel pro possibilitate confitentium poenitentiae imponet onera. Dicit ergo adhuc lex sancta, lex juxta et bona:

“Si paupertate compulsus vendiderit se tibi frater tuus, non eum opprimes servitute famulorum, sed quasi mercenarius aut colonus erit. Usque ad annum jubilaeum operabitur apud te et postea egredietur cum liberis suis, et revertetur ad cognationem et ad possessionem patrum suorum. Mei enim servi sunt, et ego eduxi eos de terra Aegypti.”

“Si, inquit, paupertate,”

id est spiritu timoris compulsus,

“vendiderit se tibi frater tuus,”

quod videlicet facit quando pro reatu timens, et compunctus semetipsum judicio Dei per ministrum Dei subjicit, ut veniam salutemque mercetur, facturus pro redemptione animae suae quidquid a te fuerit jussus. Ut quid enim se tibi subjicit, nisi quia paupertas eum compellit, illa, inquam, paupertas, in qua ponit Dominus beatitudinis principium, dicendo:

“Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum?”

(Matth. V.) Nisi enim haec illam angeret, qui forsitan natilibus, sensu quoque, aut etiam curiae fascibus te potior est, nunquam consilium salutis suae a te cum poena pudoris sui mendicaret.

“Non ergo, inquit, eum opprimes servitute famulorum,”

videlicet de tua confisus justitia, tanquam tu ipse misericordia Dei non indigeas, quemadmodum pharisaeus ille, qui peccatricem mulierem secus pedes Domini flentem videns, arenti corde fontem misericordiae deprehendebat:

“Hic, inquit, si esset propheta, sciret quae et qualis esset mulier, quae tangit eum, quia peccatrix est (Luc. VII).”

Utique tali si mulier haec eadem paupertate compulsa, semetipsam vendidisset, non eam paterna pietate suscepisset, sed servitute famulorum oppressisset, imo et quod pejus est calcibus forte repulisset.

“Sed quasi mercenarius, inquit, et colonus erit,”

id est veniam peccatorum, pro qua servit, per tuum ministerium impetrabit, tecumque in gratia vel justitia, qua dilatatus es, sine angustia receptus habitabit.

“Usque ad annum jubilaeum operabitur apud te, ”

id est usque ad remissionem sperandam indictos sibimet abs te faciet fructus dignos poenitentiae, et postea revertetur ad cognationem et possessionem patrum suorum, scilicet recipiendo pristinae dignitatis vel officii gradum. Non enim peccata, quae tali modo prodita sunt, honore vel gradu proprio privant auctorem suum, cum et David dicat:

“Docebo iniquos vias tuas (Psal. L),”

qui utique grande crimen admiserat.

“Mei enim, inquit, sunt servi, et ego eduxi eos de terra Aegypti.”

Ac si dicat: Idcirco non opprimes, ut praedictum est, quia non tibi se subjecit, sed mihi; non tuo, sed meo timore confessus est quod fecit, et ego inspiratione occulta vocavi illum de peccatorum suorum tenebris, ut veniret ad lucem consilii tui.

“Non veneant conditione servorum, nec affliges eum per potentiam, sed metuito Deum tuum.”

Ac si dicat: Non agetur cum his qui ejusmodi sunt, sicut cum his qui in servili nequitia perseverantes deprehensi vel a judicibus convicti sunt,

“sed metuito, inquit, Deum tuum,”

videlicet

“considerans ne et tu ipse tenteris (Gal. VI).”

Nam, qui se existimat stare,

“videat, inquit, ne cadat (I Cor. X).”

“Metuito, inquam, Deum tuum,”

et temetipsum in alterius calamitate defle, quia fortasse in similibus aut lapsus es, aut labi potes, si non lapsus es.

“Servus et ancilla sit vobis de nationibus qui in circuitu vestro sunt, et de advenis qui peregrinantur apud vos.”

Illos, ait, in fortitudine et terrore opprimite, quos arguit servilis conditio morum, qui nisi quasi cum armis quaesiti fuissent, ad modum belli, quo de nationibus, quae in circuitu sunt, laboriosa victoria fit et capiuntur, qui hostes vel rebelles fuerunt, nunquam prodidissent reatum suum. In illos, inquam, severius vindicate, qui non voluntaria confessione peccatum suum prodiderunt, sed per alios est cognitum.