CAPUT 6

“Intuitus autem eum Jesus, dixit: Tu es Simon filius Joanna, tu vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus.”

Magnum et ineffabile gaudium beato Petro praesignat, hoc primum intuentis et alloquentis eum Domini praedicamentum. Si enim cunctis apostolis et omnibus sanctis gaudendum est in hoc saeculo quod eorum nomina scripta sunt in coelo (Luc. X), quanto magis huic beatissimo laetandum est, qui, ut ita dicam, in capite libri nomen suum invenit scriptum? Non enim aliquem adhuc Dominus proprio vocaverat nomine, nec postea quemquam tam familiari descripsit inspectatione, nec tam amica expressit intentione. Causam autem hujus nominis, ex alio secundum Matthaeum cognoscimus Evangelii loco. Nam cum dixisset Petrus:

“Tu es Christus Filius Dei vivi, respondens Jesus dixit: Beatus es Simon Bar Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui est in coelis: Et ego dici tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram, aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI).”

Tanquam si quaereres cur Petrum illum nominaret, rationem, in humilitate sua pro tempore latentem, subdidit:

“Et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam.”

Claret ergo, quia Christus super seipsum, videlicet firmam petram, suam aedificaturus Ecclesiam, ubi vidit, imo intuitus est, ut ait evangelista, id est, diligenter respexit illum, quem primum post se volebat ejusdem esse fundamentum Ecclesiae. Hac de causa Petrum a seipso petra prima denominavit, utpote in quo post seipsum tota constituta erat fabrica spiritualis aedificii. Sed et ex fine praesentis capituli maxime idem potest intelligi. Sic enim finitur:

“Amen dico vobis, videbitis coelos apertos, et angelos Dei ascendentes et descendentes supra Filium hominis.”

Quod dum dicit, procul dubio mittit nos ad historiam, ubi

“Jacob lapide supposito capiti suo, vidit in somnis scalam coelos tangentem, et angelos Dei ascendentes et descendentes per eam. Surgensque mane, tulit lapidem, quem supposuerat capiti suo et erexit in titulum, fundens oleum desuper (Gen. XXVIII).”

Ille namque lapis perfusus oleo ipsum significat unctum Spiritu sancto. Unde et singulariter dicitur Christus: quia

“prae consortibus suis est unctus (Psal. XLIV).”

Sed de hoc plenius paulo post dicendum est. Igitur Simon, quod interpretatur obediens, quia primus petrae illi erat superponendus, super quam Ecclesia aedificatur, pulchre mutato nomine, Petrus ab ipsa petra denominatur: per quod significatum est quia cunctis, qui super illud fundamentum, quod est Christus, aedificantur, juxta prophetam

“vocandum sit nomen novum, quod os Domini nominavit (Isa. LXII).”

In quo nec illud vacat, quod tali loco vel tempore dicitur filius Joanna. Quia videlicet sicut nomen illi commutatur, sic a carnali patre vel generatione ad spiritualem transfertur, ut deinceps sit pater ejus ille sponsus, qui de latere suo sponsam sibi erat aedificaturus (Ephes. V), in qua, sicut primus lapis, sic et primus merebatur esse filius.

“In crastinum voluit exire in Galilaeam et invenit Philippum.”

Ne casu accidisse putes, quod

“Philippum invenit,”

voluntatem ejus evangelista praemisit. Nihil enim per casum divinae providentiae occurrit, nihil temerarium, nihil fortuitum, cuncta videntibus oculis ejus se ingerunt. Bene ergo dicturus:

“invenit Philippum,”

praemisit:

“voluit exire,”

quod idem est, ac si dixisset: Volens invenire Philippum, imo volens de aqua facere vinum, ibique facere signorum initium, ubi postmodum, juxta Matthaeum, primo praedicaturus erat et dicturus:

“Appropinquabit regnum coelorum (Matth. IV),”

volens omnino prophetiam implere, dicentem:

“Primo tempore revelata [alleviata] est terra Zabulon et terra Nephthalim, via maris trans Jordanem Galilaeae gentium (Isa. IX),”

“Exivit in Galilaeam, et invenit Philippum.”

Invenit, utpote quem quaesivit: ipsum enim cum omnibus sanctis praescivit et praedestinavit. Atque idcirco exivit, ut vocaret tunc, quem ante saecula praescivit et praedestinavit.

“Invenit”

autem, non eo modo quo nos invenisse dicimur, cum quidlibet videmus, quod antea non videntes quaerebamus. Sed quomodo dicit pastor bonus:

“Inveni ovem meam, quae perierat (Luc. XV):”

quomodo dicit mulier:

“Congratulamini mihi, quia inveni drachmam meam, quam perdideram (ibid.):”

quomodo itidem invenit singulos nostrum, quando ad fidem suam nos colligit, qui fueramus perditi, eodem modo nunc eodemque pondere dictum est:

“Invenit Philippum. Dixit ei: Sequere me; et surgens secutus est eum.”

Et hoc ipsum praescierat, quia mox ut diceret ei:

“Sequere me,”

surgeret, et sequendo obediret. Jam enim gratia sua nescientem praevenerat, et antequam vocem ad aures dirigeret, manum suam ad trahendum illum in cor ejus miserat.

“Erat autem Philippus e Bethsaida civitate Andreae et Petri.”

Hoc opus divinam maxime commendat gratiam, quod de civitate peccatrice, tres isti vocati sunt, magni Patres justorum atque credentium. Bethsaida namque peccatrix erat civitas, in tantum, ut et illi Dominus, sicut Matthaeus refert, exprobret ac dicat:

“Vae tibi Corozaim, vae tibi Bethsaida; quia si in Tyro et Sidone factae fuissent virtutes, quae factae sunt in vobis, profecto in cilicio et cinere poenitentiam egissent (Matth. XI).”

Cum ergo de civitate illa, cui propter incredulitatem et impoenitentiam vae pronuntiat veritatis judicium, tanti Patres vocari ad gaudium et ad pacem universo mundo evangelizandam, eligi meruerunt: cujus opus, cujus est hoc donum, nisi gratiae Dei, quae suos praeveniens et subsequens electos, indebitum illis praestat beneficium? Sequitur:

“Invenit Philippus Nathanael.”

Quaerens utique Philippus Nathanael, invenit, ut eum participem praesentis faceret gaudii: et juxta nomen suum (Philippus enim interpretatur os lampadis), proximum suum illustraret, festinat lumine boni nuntii.

“Et dicit ei: Quem scripsit Moyses in lege, et prophetae, invenimus Jesum Filium Joseph a Nazareth Galilaeae.”

Ordo verborum est: Jesum Filium Joseph a Nazareth Galilaeae, invenimus ipsum esse, quem scripsit Moyses in lege et prophetis [propheta]. Hoc invenimus, ita esse didicimus, talem tantumque hominem, de tam humili loco, scilicet a Nazareth Galilaeae, lucerna probabilium testimonium prodente, exortum agnovimus. Opportuna descriptione usus est, quia videlicet multi, vocabulo Jesu nuncupabantur, idcirco cum proprio nomine, ipsius civitatis quoque nomen posuit, et patris ejus, qui erat Joseph, ut putabatur. In quo et veram tenuit legem historiae, quae est opinionem vulgi pro tempore et loco non omittere. Et mendacii notam non incurrit, patrem illum nominando, qui non erat pater ejus carnalis. Si enim hi, qui alienos sibi adoptant filios, non incongrue dicuntur patres eorum, quos paterno sibi affectu adoptaverunt, quanto magis hic, unicus et singularis Domini nutritius, pater ejus non inconvenienter dicitur? Natus enim pupillus in hoc saeculo, id est absque carnali patre Dominus, illo beato viro pro patre in omnibus usus est, et in illa generationis scala, quae per Matthaeum (cap. I) texitur, eidem sancto Joseph omnis humanae opis indiga humanitatis ejus natura tanquam gradui supremae innixa est. Hoc ergo audito,

“Respondit Nathanael, et dixit: A Nazareth potest aliquid boni esse?”

Nathanael, quia legis peritus erat. Unde et Philippus ei nuntiando praedixerat, quem scripsit Moyses in lege et prophetae, invenimus Jesum, sciens quia de Bethlehem civitate David secundum Scripturas, et de semine David nasciturus esset Christus, dubitat vel quaerit utrum a Nazareth possit aliquid boni esse ejusmodi. Nesciebat enim neque sibi fuerat indicatum, vel, si quando scivit, ab ejus memoria poterat esse oblitteratum, quod in diebus professionis

“ascendisset Joseph a Galilaea in civitatem David, quae vocatur Bethlehem, eo quod esset de domo et familia David, ut profiteretur cum Maria, desponsata sibi uxore praegnante (Luc. II).”

Et forte hoc sciebat quod Joseph, vel ipsa quoque Maria, quae in Nazareth habitabat, de Bethlehemitico genere, et semine David esset. Et idcirco quomodolibet distinguatur, quod ait: A Nazareth potest aliquid boni esse, sive interrogando, sive affirmando, a vero sensu non discrepat.

“Vidit Jesus Nathanael venientem ad se, et dicit de eo: Ecce vere Israelita in quo dolus non est.”

Et hic plane Salvator apertis gratiae suae vidit oculis, illis nimirum oculis quibus nos omnes, antequam essemus, vidit et praedestinavit. Nec poterat ignorare quali mente veniret ad se, scilicet quod in simplicitate cordis quaereret Deum, juxta quod scriptum est:

“Quae sunt in corde hominum oculi tui vident, et in libro tuo omnes scribentur: Homo videt in facie, Deus autem in corde (Psal. CXXXVIII).”

Quam ergo sententiam de illo sine errore scripserat in libro suo, statim protulit, dicens:

“Ecce vere Israelita, in quo dolus non est (I Reg. XVI).”

Dignum utique spectaculo illum esse significat dicendo, ecce, facitque opportunam Israelitarum distinctionem, addendo, vere, et,

“in quo dolus non est.”

Non enim omnes, qui secundum carnem ex Israel sunt, hi sunt Israelitae: sed hi tantum, in quibus dolus non est, qui recto corde sunt, et Deum videre sitiunt, reputantur Israelitae (Rom. IX). At ille vultu alacer et mente alacrior, ut vere Israelita filius illius qui cum Deo luctatus est (Gen. XXXI).

“Dicit ei Nathanael: Unde me nosti:”

Qua percontatione hoc ipsum indicat, quod juxta veritatis testimonium verus sit Israelita. Falsi namque Israelitae nimium delectantur laudibus suis, scilicet non attendentes utrum laus ipsorum ex hominibus an ex Deo sit. Hic autem audiens verum Israelitam se appellari (quod magnae est laudis, magnique pretii.)

“Unde, inquit, me nosti?”

Subaudis, quem hactenus secundum hominem non vidisti?

“Respondit Jesus, et dixit ei: Priusquam te Philippus vocaret, cum esses sub ficu, vidi te.”

Hoc est, quod quaerebat, scilicet Deum ac Dei Filium, qui secundum divinitatem ubique praesens, etiam illos videt, quibus corporaliter praesens non est. Attamen comparationem majorum, parvum hoc est, quod illum sub ficu se vidisse testatus est. Vidit enim non solum illum, sed et omnes electos suos, cum essent sub ficu: vidit misericordiae suae oculis, id est, cum primus parens illorum, factus mandati transgressor, consutis fici foliis, pudenda contegeret (Gen. III). Jam tunc vidit eos, et miseratus est: jam disponebat misericorditer, quo illos ordine a praevaricationis reatu liberaret. Verus ergo Israelita Nathanael, in quo dolus non erat, quia non more Pharisaeorum, veritatem sciens impugnabat, sed cognitam simplici corde diligebat, cito ac breviter satisfactum sibi Christum quaerenti, protinus indicat. Nam sequitur:

“Respondit Nathanael, et dixit: Rabbi, tu es Filius Dei, tu es rex Israel.”

Loco praesenti subsistit, et tenetur animus amator fidei, circumspiciens, et scire ardens, quo post tam sonoram confessionem Filii Dei dilectus iste Nathanael devenerit. Nusquam enim comparet, neque in hoc evangelista, neque in aliquo caeterorum, nisi quod post Dominicam resurrectionem, hic idem Joannes evangelista, ejusdem hoc modo facit mentionem:

“Erant simul Simon Petrus et Thomas qui dicitur Didymus, et Nathanael, qui erat a Cana Galilaeae, et duo filii Zebedaei, et alii ex discipulis ejus duo (Joan. XXI).”

Et quis non optaret, ut lucerna tantae claritatis nequaquam sub modio lateret, sed supra candelabrum poneretur (Matth. V), et omnibus, qui in domo Ecclesiae sunt, luceret? Quis, rogo, non cuperet ut tantus confessor Filii Dei computaretur inter magnos apostolos Christi? Quod enim amplius Petrus confessus est, qui non solum apostolatum, sed et prae caeteris claves meruit regni coelorum (Matth. XVI)? Quaerenti hoc forte dicat aliquis: Petrus piscator erat: Nathanael legisperitus erat. Propositum autem Deo fuerat, ut per infirma et contemptibilia mundi, fortia confringeret, et per ea quae stulta fuerant, confunderet sapientes (I Cor. I). Igitur in proposito persistens, piscatoris Petri fidem et confessionem non solum apostolatu, sed coelorum clavibus remuneravit. Nathanaelis autem confessionem, nec apostolico remuneratam ordine, quia legisperitus erat, inferius dereliquit. Cum hoc dixerit quis, non sic omnino satisfaciet studioso lectori? Quia videlicet

“spiritus scientiae (Isa. XI),”

qui unus est de septem spiritibus Dei, cum sit honorabile donum Dei, nullo modo fidei veritatem vel meritum diminuit. Imo docta sanctam rusticitatem praecellit, testante angelo qui ad Danielem dicit:

“Quia docti fulgebunt sicut splendor firmamenti, et qui ad justitiam erudiunt plurimos, quasi stellae in perpetuas aeternitates (Dan. XII),”

ad summam maxime et illud repugnat, quod Saulum magnae scientiae sacrarium, et, ut ipse fatetur, ad pedes Gamalielis eruditum, Dominus ab apostolica gratia non repulit (Act. XXII),

“sed qui operatus Petro in apostolatum circumcisionis, operatus est et huic inter gentes. Et creditum est mihi, inquit, Evangelium praeputii, sicut et Petro circumcisionis (Galat. II).”

Quaerimus igitur ubinam iste Deo amabilis Nathanael delituerit, quia, sicut jam dictum est, praeter hunc et alium supra memoratum locum, in cunctis evangelistarum diversoriis nusquam ulla vestigia parent hujus nominis. Rursus autem aspicientes ad duodecim sedes, et sedentes in illis, videmus Bartholomaeum Philippo, per quem Nathanael iste vocatus est, ubique cohaerentem, quem ignoramus, quando vocatus sit, sicut nescimus Nathanael, postquam vocatus est quo devenerit. Et sicut hic evangelista Joannes qui de Nathanael scripsit, sparsim cunctos nominans apostolos, de Bartholomaei nomine omnino tacuit; sic econtra caeteri evangelistae, qui ubique Bartholomaeum Philippo conjungunt, de nomine Nathanael omnino tacuerunt. Constat vero quia Bartholomaeus non Hebraicum, sed Syrum nomen est, quod Latine dicitur, filius suspendentis aquas. Nathanael autem Hebraicum, et interpretatur donum Dei. Fortassis ergo hic ipse Nathanael, qui erat a Cana Galilaeae, Bartholomaeus est, quod interpretatur filius suspendentis aquas: quia tertia die, cum nuptiae fierent in illo vico suo Cana Galilaeae, forte per occasionem ejus Dominus invitatus ad nuptias, aquas in vinum convertens, in admirationem omnium, illas suspenderat. Sed audiamus quid huic confessori suo Filius Dei, rex Israel unus idemque homo, responderit.

“Quia dixi tibi: Vidi te sub ficu, credis; majus his videbis.”

Hoc plane de seipso sperare potest quisque fidelis. Cum enim parva, quae sentit de Verbo Dei, fideliter et intentione bona depromit, dignum se exhibet, cui revelet majora Pater qui est in coelis, quae revelare non potest caro et sanguis (Matth. XVI). Unde scriptum est in Psalmo:

“Os meum aperui, et attraxi spiritum (Psal. CXVIII).”

Os namque suum aperiens, scilicet confitendo ad salutem, quod corde credit ad justitiam, Spiritum sanctum attrahit, qui in ampliori cognitione veritatis, bonum ejus impleat desiderium.

“Et dixit illis: Amen dico vobis, videbitis coelum apertum, et angelos Dei descendentes et ascendentes super Filium hominis.”

Hoc illis dicto, illud quo [quod] nesciebant, videndum repromittit, scilicet per passionem suam coelum esse aperiendum, futuramque angelorum et hominum concordiam, qui prius inter se discordes fuerant, clauso hominibus coelo, et sub texto pariete inimicitiarum, propter originale peccatum. Non enim fuerat hactenus ille angelorum et hominum consensus, ut venientes sancti angeli, exeuntes de corporibus animas beatorum hominum, per patentes portas coeli inferrent, ut nunc faciunt, venerantes et adorantes in rege ac Deo suo naturam hominum, qui sine vehiculo angelorum potenter ascendit in coelum,

“ponens nubem ascensum suum, et ambulans super pennas ventorum (Psal. CIII).”

Hoc plane videndum veris promittit Israelitis, ut quod in figura praevidit carnalis pater eorum Israel, (Genes. XXVIII) hoc in semetipso revera complendum esse pronuntiet.

“Jacob”

namque

“egressus de Bersabee, et pergens Aran, cum venisset ad quemdam locum, et vellet in eo requiescere post solis occubitum, tulit de lapidibus qui jacebant, et supposuit capiti suo, dormivitque in eodem loco: viditque scalam stantem super terram et cacunem illius tangens coelum, angelos quoque. Dei ascendentes per eam (Gen. XXVIII).”

Jacob ille, qui postea dictus est Israel, vetos significat Israelitas, qualis iste erat Nathanael, de quo paulo ante dixerat Dominus:

“Ecce versus Israelita, in quo dolus non est.”

Lapis autem ille, quem capiti suo supposuit, ut dormiret, hic eumdem Christum significat,

“lapidem”

angularem,

“quem,”

falsi Israelitae

“reprobaverunt, aedificantes (Psal. CXVII; Act. IV).”

Hunc enim quicunque supponit capiti, id est, cordi suo, dormit securus: quia mundi divitias contempsit, et ideo passionibus mundi non perturbatur, nihil habens in saeculo cur gaudeat, cur timeat, cur speret, cur doleat. Secura namque mens est, ubi propter Christum haec desunt, dicitque is, qui lapidi Christo sic superposuit caput, id est, cor suum, ut his passionibus careat:

“Ego dormo et cor meum vigilat (Cant. V).”

Fecerunt hoc illi maxime, qui tunc audientes vocem ejus, dicentis:

“Venite ad me omnes qui laboratis, et onerati estis, et ego reficiam vos”

(Matth. XI) relinquentes veniebant ad eum, et discere ab ipso, quia

“mitis”

omnia est,

“humilis corde,”

ut in humilitate cordis ejus, tanquam super solidum lapidem dormientes, et animabus suis requiem invenientes, mysteria regni Dei scirent, quae scire non possunt superbi, inter quos semper jurgia sunt, qui ad lites et contentiones vigilant. Hi viderunt coelum apertum clavibus illis, quas praecipuo vicario suo Petro Dominus tradidit (Matth. XVI): viderunt exstinctum flammeum gladium, qui positus fuerat ad introitum paradisi (Gen. II): et expergefacti repentino sono advenientis super eos, Spiritus sancti, paventes et exclamantes annuntiaverunt nobis (Act. II). Qui et illum tollentes lapidem, super quem requieverant, erexerunt in titulum, ut omnes videremus, et crederemus in illum, et spirituali aedificio constructis super eumdem lapidem, sanctae Ecclesiae parietibus (I Petr. II),

“quam terribilis est, inquiunt, locus iste (Gen. XXIII,”

scilicet portis inferi, quae non praevalen: adversus eum (Matth. XVI).

“Non hic aliud nisi domus Dei, et porta coeli:”

videlicet per quam ascendunt et descendunt angeli supra Filium hominis, ascendentes ad divinitatis ejus contemplationem, descendentes autem ad humanitatis vel passionis ipsius venerationem. Per hanc enim solam et unicam portam descendunt angeli ad ipsum Filium hominis, Deum et regem suum, habitantem per fidem in cordibus nostris, et ascendunt pro illos scalae gradus, quos moraliter intelligimus diversos virtutum esse profectus: quibus duo latera, scilicet corpus nostrum et anima insignita sunt, coelumque recta via contingunt: quo sanctis angelis suffragantibus, qui nobis per mortem Christi amici facti sunt, deportemur. Sequitur:

“Et die tertia nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae: et erat Mater Jesu ibi. Vocatus est autem et Jesus, et discipuli ejus ad nuptias.”

Gloriam Filii Dei praecedit semper humilitas unius ejusdem Filii hominis: quod agnosci promptum est fere in omnibus quae fecit vel pertulit in terris, nostrae salutis voluntariae intentus operationi. Natus de femina, virgineis lictatur uberibus; pannis involutus, ab angelis

“gloria in excelsis Deo”

canentibus collaudatur (Luc. II), et in praesepis augustia positus, in latitudine coeli stella fulgenti declaratur (Matth. II): ad templum, tanquam peccator deportatus, a Simeone lumen verum praedicatur (Luc. II): et inter peccatores ad servi sui baptismum veniens, voce Patris, et Spiritus sancti visibili specie super illum apparente, Sanctus sanctorum manifestatur (Matth. III; Luc. III): fraudes perfert tentatoris, et mox accedentes angeli ministrant ei (Matth. IV; Luc. IV). Sic et nunc, cum hominibus carnalibus ad nuptias invitatus, venire non dedignatur, et mox aquam in vinum convertens Deus verus, elementorum Dominus et naturae imperator comprobatur. Sic [sicut] enim gloriae est miraculum hoc fecisse, et elementum supra naturae suae leges sola voluntate elevasse, quod utique ad divinam ejus majestatem credendam solum posset sufficere: sic magnae et praedicandae humilitatis insigne est, eum qui absque viro conceptus est, et salva matris integritate natus est, ad nuptias venisse, quibus virginitas amittitur, et in inferiori gradu conjugatorum tribulatio carnis acquiritur (I Cor. VII). Inferioris quippe gradus est, quamlibet honorabile conjugium et thorus quantumvis immaculatus (Hebr. XIII): altioris autem honoris et gratiae sacra virginitas, quam pia commendat humilitatis venustas. Non ita contra quosdam haeretiticos, qui nuptiis detraxerunt, conjugia defendimus, ut aliis consentientes, virginitati nuptias coaequemus, aut etiam impudenti temeritate praeferamus. Quis enim nesciat, bonum quidem et a Deo constitutum esse conjugium, sed ipsam vitiatam esse conjugum naturam? Nam, cum homini primo Deus uxorem fecisset, in adjutorium scilicet propagandae sobolis, benedixit eis, dicens:

“Crescite et multiplicamini, et replete terram, et subjicite eam (Gen. I).”

Eratque in benedictione sic data generationis facultas, ut absque omni injuria carnis superbientis et adversantis spiritui, absque omni pruritu libidinis, soli nascerentur electi, et ad decimi ordinis restaurationem praedestinati. At ubi veneno serpentis antiqui homo intumuit, dejectus est ab illa potestate suae carnis (Gen. III): et qui in honore positus fuerat

“comparatus est jumentis insipientibus et similis factus est illis (Psal. XLVIII).”

Statim enim conjuges honesti, qui fuerant rationales conditi, coeperunt rationabiliter commoveri, coepitque caro commovere spiritum, ut suis nutibus serviret, cujus erat conditio talis, ut ipsa spiritus imperio, sicut decebat, obtemperaret (Rom. VII). Unde semetipsos erubescentes, foliis fici consutis pudenda contexerunt (Gen. III). Pugnat ex tunc caro cum spiritu, in quamlibet sanctis aut justis conjugibus (Gal. V): et quantumvis sancte reliquo tempore vivant, carnemque spiritui subjiciant, dum sibi copulantur, superior caro, inferior spiritus est, totaque mentis acies sic obruitur, ut Deum nequeat meditari, orationi vacare non possit. Unde Paulus cum dixisset secundum indulgentiam, non secundum imperium:

“Nolite fraudare invicem (I Cor. VII),”

statim subdidit:

“nisi forte ex consensu, ad tempus, ut vacetis orationi.”

Vitiata ergo, ut praedictum est, conjugum natura, permanet quidem, quae ante peccatum data est benedictio dicentis:

“Crescite et multiplicamini, et replete terram (Gen. I).”

Sed bonum hoc imminuit vitium, quod per peccatum accessit: et quod valde dolendum est, illa tribulatio carnis non deficit in complexibus conjugii, quae a Deo juste imposita est mulieri, quando dixit ei:

“Multiplicabo aerumnas tuas, et conceptus tuos (Gen. III).”

Multiplices namque conceptus de terra carnis, tanquam spinarum et tribulorum densitates excrescunt super numerum. Et tanti nascuntur reprobi, ut ad comparationem illorum pauci sint electi. At vero virginitas sollicita est quomodo placeat Deo et

“cogitat quae Domini sunt, ut sit sancta, et corpore, et spiritu (I Cor. VII),”

quia non intecurrit caro media inter Deum et spiritum ejus, sed superior carne spiritus, carnem inferiorem regit, a superiore Deo regitur. Non quidem condemnat Apostolus in conjugatis licentiae usum: sed confidenter licentiae praefert illud quod utilius probat, de virginibus consilium. Igitur humilitatis est dignatio quod homo coelestis, de Virgine natus, terrenis et carnalibus nuptiis interesse non renuit invitatus. Quod autem de aqua vinum fecit, consequens est, post humilitatem gloria semper nova, semper eadem admiratione praedicanda. Nam licet in vitibus omni anno Deus idem eadem potentia, terrae gremio susceptam, in vinum transire faciat aquam, et noster sensus hanc illius comprehendere non possit efficaciam, maxime tamen ad hoc miraculum cuncti laudatores, nostram intendimus mentem, divinae laudis avidam. Illo namque naturali usu monstratur id quod omnibus notum est, Deum esse omninipotentem: hoc autem novo miraculo probatur id quod solis fidelibus creditum est, Deum omnipotentem factum esse hominem. Praeterea caeteris omnibus elementis cooperantibus efficitur hoc quod aqua vinum sit in vitibus. Primo namque terrae gremio aqua suscipitur, sine cujus ope nullam posset praestare pinguedinem, vitium sive herbarum, vel arborum radicibus. Dehinc aeris blanda temperie provocatur, ut erumpatin palmitibus; simulque beneficio caloris accedente, frondescit palmes, florescit botrus, et uva paulatim decoquitur. Hic autem ubi cunctus deest ordo naturae, testatur vinum ex aqua factum, quoniam hic homo natura ipsa major est, naturae Dominus est. Sic multo magis illam miramur virgam Aaron, quae fronduit, floresque protulit, qui in amygdalas deformati sunt; magis omnino miramur, et veneramur, quam universas cedros Libani, caeteraque ligna revirescentia, fructusque aut semen, unumquodque in genere suo, singulis annis usitato cursu naturae producentia. Non quia majora sunt haec, sed quia, cum ipso miraculo, divinae praesentiae signum, atque voluntatis ejus et curae vigilantis super nos evidens praestant indicium. Non enim miramur quod Deus potuerit ex aqua facere vinum, quantum gaudemus, quod is qui solus hoc potuit facere, factus homo, triginta annis inter homines ambulaverit, degens intra carnis latibulum. Igitur ut supra dictum est, gloriam Filii Dei praecedit in hoc quoque facto humilitas ejusdem Filii hominis, ut omni ordini ostendat in semetipso factis, quid [quod] docebat verbis dicens: Quia sicut omnis quise exaltat, humiliabitur, sic econtra, omnis qui se humiliat, exaltabitur (Matth. XXIII; Luc XIV, XVIII). Meritum namque humilitatis praecedentis janua est gloriae subsequentis. Sed jam ad ipsa lectionis evangelicae verba veniamus, et primo littera per ordinem inspecta, deinde mysteria requiramus.

“Et die tertia nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae.”

Conjunctio, quae praeponitur, ad superiora diligentem remittit lectorem, videlicet hoc modo:

“Altera die stabat Joannes,”

etc.

“In crastinum noluit exire in Galilaeam, et invenit Philippum,”

“et die tertia nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae.”

Diligenter animadvertere voluit nos evangelista quia non sine causa, sed certi gratia mysterii, Dominus noster duobus diebus posquam discipulos collegit vero die miraculum fecit, quo gloriam suam manifestavit, ut crederent in eum discipuli ejus. Ipse est enim qui duobus saeculi temporibus, scilicet ante legem, et sub lege, paucos de massa perditorum sanctos homines elegit, et tertio tempore, videlicet sub gratia, in mediis nuptiis hominum uxores ducentium et dantium ad nuptias, suisque omnino voluptatibus vacantium, sanctae Ecclesiae coelestes nuptias intulit:

“procedens”

ipse tanquam sponsus de thalamo suo (Psal. XVIII), ut filii spirituales de illo nascerentur virginali conjugio. Sed hoc posterius dicendum: nunc, ut praedictum est, primo historiae fundamenta jacienda sunt.

“Et erat mater Jeus ibi.”

Magnum, et cunctis sanctae Ecclesiae spectandum ordinibus humilitatis exemplum: veruntamen sacris virginibus non imitandum, quod mater Jesu, virgineum Domini templum, illibatum Sancti Spiritus sacrarium, non aspernata est carnalium interesse celebritati nuptiarum. Non enim sacris virginibus hoc imitandum est, quia videlicet tempus aliud, alia persona, locus alius est.

“Omnia tempus habent (Eccl. III),”

dicit Ecclesiastes. Virginibus Deo dicatis propositum, quod ardeat in mente, luceat in veste, radiet in ore, vel publica professione. Matris Domini virginitas cunctos homines latitabat, quia videlicet divulgari illam ratio temporis non sinebat. Neque enim libera tunc esse poterat virginitatis professio, vel hujusce exempli praedicatio, cum adhuc Moses sub velamine suo declamaret (II Cor. III): Maledictus omnis, qui non facit semen in Israel (Gen. XXXVIII). Maluit ergo humiliter praesens cavere scandalum, quam futuris virginibus immaturum rigidi propositi praebere exemplum, quo plus attolleret supercilium virginum fatuarum, quam instrueret custodiam prudentium, matribus caeterisque, quae cunctae viros noverant: virgo mater se nulli praeferens, matrem ubique se profitens, eo quod haberet filium, virginitatis autem suae tacitum conservans in corde mysterium. Nam sicut incongruum, imo impossibile est, tectum domus stabilire, antequam fundamentum, sic impossibile erat ante susceptam fidem incarnationis Christi, praescribere ordinem, quo sacrae virgines sese a saecularibus distinguere debeant. Nunc autem publicum est propositum, publice datum atque acceptum de virginibus consilium (I Cor. VII); et idcirco sacrae virgines majus eundo ad nuptias, quam talem refugiendo conventum, facerent Ecclesiae Christi scandalum. Quapropter intus quidem habent prudentes virgines humilitatis vel charitatis oleum, scilicet non contemnendo, quamvis in inferiori gradu stantem legitimam licentiam nubentium; foris autem et maxime ad eamdem frequentiam nuptiarum lucentes suas lampades non efferunt. Ubi enim citius vento miserae vanitatis exstingui possunt? Aut ubi properantius in oculis vel auribus suis periclitari queunt, juxta exemplum Dinae filiae Jacob, quae idcirco a corruptore inventa et oppressa est, quia levitate puellari exivit, ut filias ignotae regionis videret? (Gen. XXXIV.) Non enim ita securae esse possunt, sicut illa beata regina coelorum, quae virginitatis thesaurum et hominibus habebat occultum, et filii sui forti praesidio, sanctorumque angelorum fida custodia praemunitum.

“Vocatus est autem et Jesus, et discipuli ejus ad nuptias.”

Et hoc procul dubio non temere spiritualis propositi viris est imitandum. Nam ubi ratio postulat, non solum ad nuptias ire, sed et idolium frequentare irreprehensibile est. Ubi vero causa idonea est, quae prohibeat, non solum cum publicanis et peccatoribus manducare, sed vel fratri, Ave dicere, indignum est (II Joan. I). Quod nota similitudine discernere promptum est. Quandiu languidus suimet impotens est, scilicet phrenesim sive lethargum passus, aut certe paralysi dissolutus, tandiu prudenti et nobili medico laudi est, si ob visitandum aegrum ad locum sibimet indignum accedere, et lectulo paupertatis assidere non subterfugiat, interrogatusque imo et ab aegro percussus, opem gratuitam impendat. At ubi sensus menti, vel sanitas redierit corpori, si quid denuo inciderit, sive pituita, sive gravior tussis molesta fuerit, tunc demum suum medicus honorem agnoscens, ad sordidas pauperis aegri tabernas non descendit. Quia videlicet nota est domus sua, in qua requiri vel inveniri possit, jamque ille ambulare potest, pro seipso loqui novit. Ita nimirum, cum incarnatus Deus in hunc mundum venit, magnus et verus medicus ad aegrotum jam desperatum descendit, qui non posset ad medicum accedere, nesciret opem ejus implorare, imo qui cum semivivus jaceret, sanum se putaret esse. Sicut ergo non exspectavit, ut talis in coelum ascenderet, seipsum deducere; sic postquam descendit, non exspectavit, ut peccatores venirent ipsum in Synagoga legentem, vel in templo docentem audire, sed ipse prior descendebat ad illos, cum publicanis et peccatoribus manducans et bibens, ita ut dicerent Pharisaei:

“Ecce homo vorax, et potator vini, amicus publicanorum et peccatorum. (Matth. XI).”

Sic et ejus apostoli fecerunt, ubicunque gentium doctores missi, tanquam ad aegrotos ignoti venere medici. At ubi languorem curaverunt, et vivendi praecepta dederunt, longius se ab eis sequestraverunt, in quibus per fidem curatis, vitia morum renovata sunt, dicente Paulo:

“Scripsi in Epistola, non commisceri fornicariis, non utique fornicariis hujus mundi, aut avaris,”

et caetera. Et paulo post:

“Si is qui frater nominatur, est fornicator, aut avarus, aut idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum ejusmodi nec cibum sumere (I Cor. V).”

Igitur postquam ad eos, qui male habebant, accessit medicus, et vocando peccatores ad poenitentiam, sic per fidem curavit eos, ut sciant ipsi, vel possint venire ad Ecclesiam: jam non est spiritualis propositi viris eumdum, exemplo Domini, ad nuptias saecularium; sicut ejusdem nihilominus exemplo, non est peccatoribus et publicanis communicandum cum ipsius apostolis, cum ejusmodi nec cibum sumere, nec ave eis dicere (II Joan. I), eodem Christo in se loquente, praeceperint. Et non quod juxta Tatianum et Marcianum, aliosque nonnullos haereticos, nuptiis detrahant, aut fornicationi comparent; sed, quia melioris ipsi votum propositumque habentes, bonum hoc post tergum dereliquerunt: quod tale est, ut non sine periculo respiciatur, quia non sine labore relinquitur. Sequitur: