|
|
“Dixerunt ergo Judaei: Quod ergo signum tu facis, ut videamus et
credamus tibi? quid operaris? Patres nostri manducaverunt manna in
deserto, sicut scriptum est: Panem de coelo dedit illis manducare.”
|
|
Nonne ergo Veritas verum dixit, quod isti homines veniebant ad eum, non
quia viderant signa, sed quia de panibus manducaverant, et saturati
fuerant, id est, quia non illud propter quod signa faciebat, sed ipsa
signa quaerebant ea maxime, quae non animae sed ventri proficerent. Cum
enim dixissent:
|
“Quod signum tu facis, ut videamus et credamus tibi? quid operaris?”
|
|
continuo quasi Jesus interrogasset: quod signum vultis ut faciam vobis?
|
“Patres nostri, inquiunt, manducaverunt manna in deserto,”
|
|
videlicet quidquid fecisset aut dixisset ad veram pertinens vitam, nihil
actum crederent, nisi ultroneis divitiis impleret eos usque ad omnem
nauseam. Et vide nunc quam irreverenter pulsant Dominum vani tentatores,
quasi jam illum in consortium adduxerint suae vanitatis, a conclusione
incipiunt sic:
|
“Quod ergo signum tu facis?”
|
|
Ac si dicant: Dixisti hoc esse opus Dei, ut credamus in te quem ille
miserit. Magnam profecto gloriam quaeris, nec parvo signo tibi debet
concedi.
|
“Quod ergo signum tu facis?”
|
|
quid operaris? An quia de quinque panibus hordeaceis quinque millia
hominum semel satiasti? Hoc valde parum est ad hoc ut credamus tibi.
Majus fuit quod
|
“patres nostri manducaverunt manna in deserto,”
|
|
non panem de terra creatum, sed de coelo datum, non quatuor aut quinque
millia hominum, sed exceptis parvulis et mulieribus, sexcenta millia
pugnatorum, non semel aut bis, sed totis quadraginta annis (Exod. XVI).
Quid tale tu operaris? Nunquid tu mandasti nubibus desuper et januas
coeli aperuisti, et pluis nobis manna ad manducandum et panem coeli das
nobis, ut panem angelorum manducet homo, et cibaria habeamus in
abundantia? (Psal. LXXVII.) Nonne haec contulit nobis Moyses, et tu
majora quoque conferre debes, si te, ut asseris,
Non minoribus, imo majoribus signis ut credamus tibi efficere debes. Hoc
modo tentantes, ipsa tentationis pressura putabant extorquere se posse
quidquid ille facere poterat, quasi se continere non valens et festinans
ad gloriam, mox talia facturus esset signa, qualia superba ipsorum
cupiditas ambiebat. Equidem nec nunc cum homo factus esset, manus
ejusdem Domini, qui coram patribus eorum illa fecit mirabilia, erat
invalida, ut iterum plueret super eos sicut pulverem carnes, et sicut
arenam maris volatilia pennata et caetera faceret talia; sed, sicut illi
tentatores horum tentatorum patres non potuerunt satiari a miraculis,
nisi solis mortibus suis, tentantes et murmurantes tandiu, donec
desertum implerent cadaveribus suis; ita isti filii illorum nullo
miraculorum genere vel multitudine satiari potuissent, nisi solo signo
Jonae (Matth. XII), quo ita contriti et destructi sunt, cum templi et
sacerdotii sui veteribus umbris, quomodo cucurbita, quae obumbrabat
capiti ejusdem Jonae, sub uno solis ictu exaruit (Jon. IV). Si enim
postquam Filius hominis tribus diebus et tribus noctibus in corde terrae
fuit, in statu suo Judaea vel Synagoga permansisset, non magis
quievissent adversus Dominum et adversus Christum ejus insanire, quam
patres eorum, nisi in deserto prostrati fuissent, cessassent tentando,
murmurando, adversus Deum consurgere. Quid ergo saturatis illis et
superflua quaerentibus aeterni ac necessarii Dominus convivii dicat:
Omnis famelicus exaudiat, qui non propter cibum pereuntem, sed propter
eum qui
|
“permanet in vitam aeternam”
|
|
ad tantum Regem accedere, et coram illo semper assistere desiderat.
|
“Respondit ergo Jesus et dixit eis: Amen, amen dico vobis, non Moyses
dedit vobis panem de coelo, sed Pater meus dat vobis panem de coelo
verum.”
|
|
Non, inquit, patres vestri, non Moyses patrum vestrorum illorum omnium,
qui manna manducaverunt, maximus,
|
“dedit vobis panem de coelo, sed Pater meus;”
|
|
non dico dedit, sed praesenti tempore
|
“dat vobis panem de coelo verum;”
|
|
panem, inquam, verum, id est non pereuntem, sed permanentem in vitam
aeternam. Sicut scriptum est, dicitis, panem de coelo dedit illis
manducare (Psal. LXXVII). Vere dico vobis, non sicut haec Scriptura
prophetica dicit, tunc factum est, quando manna manducaverunt patres
vestri, sed sicut futurum erat ut aperirentur januae coeli quae propter
peccatum antiquum clausae fuerant humano generi; et ut panem angelorum
manducaret homo, tunc praefiguratum est, quando illo pane patres vestri
aliti sunt in deserti (Exod. XVI). Nam sicut aqua illa, quae tunc de
petra percussa profluxit, ut biberent patres vestri (Exod. XVII),
romphaeam quae ante paradisum posita est non exstinxit (Gen. III), sic
illud manna nec cibus angelorum exstitit, nec vitam angelicam patribus
vestris dedit. Hoc loco silendum non est, male quosdam ignotos, sed
absconditi nominis homines opinari, suis quoque defendere dictis et
scriptis, panem verum et potum quem in sancto altari sumimus nihilominus
patres illos manducasse tunc temporis et bibisse, et nihilo magis hoc
esse verum corpus et sanguinem Christi, quam fuit illud manna quod ille
populus comedit, et illa aqua quam de petra productam non solus populus,
sed jumenta biberunt. Huic errori suo pro maximo argumento adhibent
auctoritatem Apostoli dicentis:
|
“Et omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt, et omnes eumdem potum
spiritualem biberunt. Bibebant autem de spirituali consequente eos
petra; petra autem erat Christus (I Cor. X).”
|
|
Itaque cum praesenti veritatis auctoritate, dicentis:
|
“Amen, amen dico vobis: non Moyses dedit vobis panem de coelo, sed Pater
meus dat vobis panem de coelo verum,”
|
|
adversus hanc detestabilem praesumptionem, quamlibet paucis respondendum
est. Primoque dicendum, Apostolum non eo sensu dixisse quo isti
accipiunt,
|
“et omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt, et omnes eumdem potum
spiritualem biberunt,”
|
|
neque dictiunculam relativam, scilicet eamdem escam vel eumdem potum ita
posuisse, ut referri velit ad illam escam illumque potum, de quo ipse
Dominus:
|
“Hoc est, inquit, corpus meum; hic est sanguis meus (Luc. XXII; I Cor.
XI).”
|
|
Sed eamdem, inquit, escam manducaverunt, et eumdem potum biberunt Dathan
et Abiron, quam Moyses et Aaron. eamdem utique Core quam Caleph aut
Josue. Hoc enim intendit Apostolus ea lectione, ut sollicitum reddat
omnem hominem, ne se arbitretur jam comprehendisse, quia consecutus est
sacramenta fidei Christianae. Nam haec omnia, inquit, in figura facta
sunt nostri, videlicet ut antiquis sciamus experimentis, quod, licet
omnes baptizati simus in eodem nomine Patris, et Filii, et Spiritus
sancti, et omnes manducemus idem corpus et sanguinem Christi, non tamen
arbitrandum nobis sit, quod aeque omnibus nobis beneplacitum sit Deo,
quomodocunque vivamus, qualiacunque post baptismum operemur. Quia,
quemadmodum cum omnes illi eisdem signis, eisdem, inquam, mali, quibus
et boni fuerint glorificati, in pluribus tamen eorum non beneplacitum
est Deo, ut introduceret eos in terram repromissionis; sic nimirum non
complacebit ei, ut introducat nos in regnum Dei, si fuerimus
concupiscentes malorum, quemadmodum et illi concupierunt; si fornicati
fuerimus, sicut quidam ex ipsis fornicati sunt; si tentaverimus
Christum, sicut quidam eorum tentaverunt; si murmuraverimus, sicut
quidam ex ipsis murmuraverunt. Igitur textus apostolicae litterae nemini
succurrit, volenti accipere sic eamdem escam et eumdem potum esse
dictum, ut referat ad identitatem cibi et potus vivifici, quem sumimus
in commemorationem Domini nostri Jesu Christi. Sed neque illud, quod
escam et potum spiritualem idem apostolus dicit. Nam si aliter velis
accipere escam et potum spiritualem, quam in figura spirituali
contingentem, et idcirco non naturali rerum ordine, sed spirituali
virtute prodeuntem; ipse apostolus in eisdem litteris te constringit,
quantumvis recalcitrantem. Dicit enim paulo post:
|
“Haec autem omnia in figuris contingebant.”
|
|
Si omnia, utique et illa esca et ille potus in figura contingebant.
proinde non magis illud manna panis iste verus erat, nec magis ille
potus idem erat, quod iste vitalis potus, quem vere Christi sanguinem
credimus et confitemur, quam illa
petra utique inanimata et insensibilis, quam Moyses virga percussit. Nam
universa, ut jam dictum est, contingebant in figura, quae profecto
nusquam valet idem quod ipsa res quam figurat, sicut umbra non est idem,
quod ipsa rei vel corporis substantia. Sed dicit adversarius: Nimirum et
iste panis quem in altari consecramus, figura est panis vivi, qui de
coelo descendit, non ipse panis vivus. Cujus, quaeso, auctoritate
canonica fretus, Catholicis hoc infers auribus? Nunquid ubi dixit ipse
panis vivus de pane quem tenebat in manibus:
dictum est aliquid tale quale dixit Paulus, ubi cum dixisset:
|
“Petra autem erat Christus,”
|
|
etc.
|
“Haec autem, inquit, omnia in figura contingebant illis?”
|
|
Nempe si ipse Christus aut evangelista vel apostolus auctor esset
dictionis hujus, non tu esses redarguendus. Etiamsi dicat quis figuratam
esse locutionem, qua dicetur posterius:
|
“Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem,
non habebitis vitam in vobis,”
|
|
non nobis adversatur, quia videlicet ista figuratio locutionis veritatem
rei non perimit, quemadmodum in parabola seminantis, verba parabolica
rem non perimunt vere seminantis. Quae enim est definitio figuratae
locutionis? Nempe cum aliud in voce sonat, aliud intelligendum est,
figurata locutio est. Plane ergo etsi praedicta locutio figurata est
(aliter enim Judaeis sonuit, aliter Christus sensit) rem ipsam figuratio
non perimit, sed ipsa potius figuratio re permanente perimitur, cum de
pane et vino signanter dicitur.
|
“Hoc est corpus meum; hic est sanguis meus.”
|
|
Ibi enim sensus Judaicus perimitur, quia luce clarius est, quod sicut
intelligebant, Christus manducandus non est. Putabant enim, quod concidi
vellet carnem suam, et manducari, in qua coutebatur quinque sensibus,
quemadmodum conciditur caro agni, et comeditur. Ibi, inquam, figuratio
haec perimitur et permanet sensus verbi consonus, scilicet quod panis in
veram substantiam corporis ejus divina virtute convertatur. Quod si
cuiquam impossibile esse videtur, scilicet ut panis, qui hoc anno crevit
e terra, corpus Christi fiat, et quod vinum, praesentibus expressum
acinis, vertatur in sanguinem Domini, consequitur, ut aquam quam paulo
ante de Rheno ac Tiberi, vel quolibet fonte hausit, crucis et passionis
Christi sacramento signatam, non credat illam esse, quae de latere ejus
lanceato cum sanguine fusa cucurrit (Joan. XIX), ad hoc, ut per
baptismum suum lavaret nos a peccatis nostris, ut cum hoc quoque
negaverit, si ex toto corde ethnicus et publicanus, sit homo haereticus,
post primam et secundam admonitionem a cunctis devitandus (Luc. XVIII;
Tit. III). Sed illud cur non credat, cum omnis aqua, sive maris, sive
fluminum, aut fontium, cisternarum aut paludum; omnis, inquam, aqua
undecunque sumpta vel producta, secundum substantiam sit una? Cum
igitur, undecunque sumpta sit, crucifixi Domini sacramento admota
fuerit, rationi fidelium nulla dubietas subest, quin ipsa eadem sit,
quam, ut supra dictum est, Dominus noster de latere suo profudit. Quid
autem secundum substantiam nisi aqua est? Aqua nempe a radicibus
imbibita, per vites ascendit, et calore solis paulatim vegetata, vinum
fit. Item cum ex quatuor elementis homo compositus sit, sanguis utique
in illo ex aquae substantia est. Itaque vinum et sanguis ex eadem
substantia sunt humoris, et neutri horum ignis quoque deest elementum.
Nam et sanguis calidus, et vinum fervidum est. Solummodo colore et
sapore differunt, quae profecto cum accidentia sint, nullius in divinis
actibus momenti sunt. Substantiae quippe non accidentia computantur in
numero creaturarum. Cum igitur vino verbum crucis et passionis Christi
accedit, quae ratio vetat, ut non idem sanguis, qui pro multis in
remissionem peccatorum fusus est, debeat credi? An quia non colorem,
saporem assumit sanguinis, quemadmodum quando corrumpitur in intestinis
corruptibilis hominis, et sanguis horridus visui quoque fit? Nempe
incorruptibile verbum, jamque incorruptibilis et immortalis Christus,
sic vinum suum sanguinem effecit, ut rei visu et gustu blande nihil
inferat corruptionis. Nihilominus substantia panis quatuor elementis
confecta, multo magis cognata est vere humano corpori Christi, quam
fuerit manna, quod in aere jussu Dei concretum supra castra Israel
pariter cum rore descendebat (Exod. XVI). Frumentum de terra natum est
et blandis favoribus aeris aspiratum permaturuit, non sine aqua, pluvia,
et calore solis. Sed ut hoc taceam, rursus ut fieret panis, aqua
commistum, et igne decoctum est, et ita substantia panis peracta est.
Cum ergo panis ille vivus, qui de coelo descendit, quem, ut supra ipse
dixit, Pater signavit, cum, inquam, eodem signo quod ipse est, signat
hunc panem, qui ut omnes novimus, nuper crevit in terra, et signanter
dicit:
|
“Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur (I Cor. XI),”
|
|
audes dicere aliud esse quam Christi corpus? Veritas dicit:
et addit,
|
“quod pro vobis tradetur,”
|
|
et tu dicis non est idem corpus? Nempe si non est idem corpus, si non
est idem qui de coelo descendit panis vivus, non est hoc corpus quod pro
vobis traditur. Sed jamdudum liquet omnibus, in quo sensus tuus haereat
carnalis totusque animalis, ideoque non percipiens ea quae sunt Dei (I
Cor. II), videlicet quia nec panis, nec vinum, aliquid de exteriori
specie mutavit, idcirco sapere non potes, nec vis, quod vere factum sit
corpus et sanguis Domini. Consequitur ergo, ut cum albus episcopus te
forte Maurum hominem baptizaverit, non credas te ipsum apud Deum factum
esse, quod est is qui te baptizavit, scilicet quod de filio diaboli,
factus sis filius Dei (Rom. VIII); de filio mortis, filius vitae; de
filio irae (Ephes. II), filius gratiae sempiternae (Gal. VI); pro eo
quod capillus tuus niger non refloruit, faciesque tua totiusque corporis
cutis aethiopica, secundum colorem ejus, qui te baptizavit, non retinuit
[renituit]. Quod si concedere perhorrescis, ne infideli deterior sis, et
mavis confiteri quod quamvis de exteriori specie nihil mutaveris, vere
de alio corpore diaboli (quod est omnis massa perditorum) in aliud
corpus Christi, quod est Ecclesia, transieris, crede et hoc, quia panis
iste visibilis, et vinum, quibus ex rebus temporaliter vivis, quamvis
nihil de exteriori specie mutatum sit, in alium transierint, et in illum
cibum potumque conversa sint, qui angelorum victus est, quo pascuntur
immortaliter, quia videlicet tam in hoc, quam in illo sacramento, verba
quae loquitur nobis Dominus, spiritus et vita sunt, id est, non
carnaliter, sed spiritualiter, non secundum crassitudinem carnis, sed
secundum mentis nostrae spiritum, renovationem et resurrectionem totam
perficiunt. Sed quid dicemus magnis et magnificis parvulorum magistris,
quibus interdum suavius redolet Platonis Academia quam haec vivifica
Domini mensa; quid, inquam, dicimus eis, ubi totis viribus intenti ad
expugnandam veritatem Dominici corporis et sanguinis, magnorum
sententias doctorum coram attulerint, dicentium: Hunc panem significavit
manna; hunc panem significat altare Dei, sacramenta illa fuerunt,
sacramenta haec sunt; in signis diversa sunt, in re quae significatur
paria sunt, itemque aliud illi manducaverunt, aliud nos sub specie
visibili, quod tamen idem significat virtute spirituali? Haec enim et
his similia de non contemnendis sumere videntur auctoribus. Secundum
quos et Apostolum audi, inquiunt:
|
“Patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt, et
omnes in Moyse baptizati sunt, in nube et in mari, et omnes eamdem escam
spiritualem manducaverunt, et omnes eumdum potum spiritualem biberunt.
Bibebant autem de spirituali consequente eos Petra: Petra autem erat
Christus (I Cor. X).”
|
|
Quid igitur respondebimus eis? Et quidem jam superius dictum est, eamdem
escam et eumdem potum nequaquam Apostolum ad hanc escam et ad hunc
potum, quem de Christi mensa sumimus, referre voluisse, habitatoremque
ejus Spiritum veritatis et gratiae longe alio sensu verba haec
protulisse, videlicet, ut intelligas quod eamdem escam manducaverint, et
eumdem potum biberint Datan et Abiron, quem Moyses et Aaron; eumdemque
Chore, quem Caleph aut Josue. Alioquin si dicas, vel Apostolum dixisse
intelligas, eamdem escam illos in illis umbris manducasse quam et nos
manducamus hoc tempore revelatae gratiae, et dicas cum supradicta
quorumdam auctoritate, manna illud, et hunc panem mensae Christi, in
signis diversa, et in re quae significatur paria esse (et caetera quae
supra dicta sunt) ac proinde fatearis, hunc panem non magis quam illud
manna corpus esse Christi, nec plus spiritus habere virtutis,
consequitur plane, ut dicas sacrificia agnorum et arietum, novo
sacrificio panis et vini fuisse sanctiora, veteresque panes
propositionis digniores hoc pane, qui ponitur et sacratur in mensa
Christi (Levit. XXI; II Reg. XII). Praedicta namque sacrificia longe
sanctiora fuerunt quam illud manna (Exod. XVI), vel aqua illa, quae de
percussa fluxit petra; quippe cum de sacrificiis, vel propositionis
panibus non nisi mundis, et sacerdotibus, aut Levitici generis hominibus
edere liceret; illud autem manna indifferenter cuncti manducare, et
illam aquam, utpote nulla divini nominis invocatione sanctificatam,
licet spiritualem, id est, non naturali ordine, sed spirituali virtute
productam, vel spiritualis potus significativam, jumentis aeque ut
hominibus bibere, et canibus quoque lambere impune licuerit. Scriptum
est enim:
|
“Egressae sunt aquae largissimae, ita ut populus biberet ac jumenta
(Num. XX).”
|
|
|
|