IN AMOS PROPHETAM COMMENTARIORUM

LIBER PRIMUS

CAP. I


CAPUT 1

“Verba Amos qui fuit in pastoralibus de Thecue, quae vidit super Israel in diebus Oziae regis Juda, et in diebus Hieroboam filii Joas regis Israel, ante duos annos terraemotus.”

Amos, quod interpretatur populus avulsus, ex ipsa sui nominis interpretatione durum praefert praesagium Israeli ad quem mittitur, quod videlicet proxima captivitate de terra sua foret avellendus, quin aureos colendo vitulos, a domo et stirpe David quem elegerat Dominus fuerat avulsus. Hujus verba sunt haec de vivo nimirum fonte, quod est unicum Verbum Dei, prolata, et idcirco omni veritate rerum sequentium necessario adimplenda; quia videlicet

“Amos fuit in pastoralibus Thecue.”

Est autem Thecue vocabulum oppidi distantis a Bethlehem sex millibus ad meridianam plagam, et ultra nullus est viculus, ne agrestes quidem casae, quales Afri appellant Mapalia, furnis potius quam domibus similes. Tanta est eremi vastitas, quae usque ad mare Rubrum Persarumque et Aethiopum atque Medorum terminos dilatatur. Et quia humo arida atque arenosa nihil omnino frugum gignitur, cuncta sunt plena pastoralibus, ut sterilitatem terrae compensent pecorum multitudine. Ex hoc numero pastorum et Amos propheta fuit, imperitus sermone, sed non scientia. Idem enim qui per omnes prophetas Spiritus sanctus per istum quoque locutus est. Porro Thecue tuba interpretatur. Unde et hoc ipsum nomen viculi multum congruit rei, scilicet huic prophetiae, quae nimirum si bene auditur, si aures audiendi habemus, tanta et tam fortis est ut merito vocetur tuba Dei. Haec verba

“vidit super Israel,”

subauditur venientia velut grande pondus. Caeterum nisi Israel praevaricatus fuisset, et idcirco non adversa, sed prospera nuntiaret, rectius diceretur ad Israel sive pro Israel. Vidit autem visione illa qua possunt verba videri, scilicet visione mentis, quae vera visio est, ob cujus excellentiam et prophetae dicuntur Videntes. Ozias cujus in diebus haec vidit cognomento Azarias dictus est, rex Juda, qui indebitum sibi sacerdotium vindicare conatus lepra in fronte percussus est (II Par. XXVI), quando iram Domini non solum poena ejus, sed et terraemotus ostendit, quem Hebraei tunc accidisse commemorant.

“Ante duos annos illius terraemotus”

haec verba se vidisse testatur. Cur autem terraemotus ejusdem nunc fecerit mentionem, si ratio quaeritur opportunius in proximo dicetur, quando pro necessitate mystici sensus inveniendi, scrutabimur verticem Carmeli, cur praemisso

“Dominus de Sion rugiet, et de Hierusalem dabit vocem suam, et luxerunt speciosa pastorum,”

subjunxit atque ait,

“et exsiccatus est vertex Carmeli.”

Porro Hieroboam iste non est filius Naboth, qui peccare fecit Israel, sed filius Joas, filii Joathan, filii Jehu, pronepos ejusdem Jehu, sub quo prophetaverunt, Osee, et Johel, et Amos. Verba ipsa jam nunc aggrediamur.

“Dominus de Sion rugiet, et de Hierusalem dabit vocem suam, et luxerunt speciosa pastorum, et exsiccatus est vertex Carmeli.”

Ab eo quo summa sanctorum prophetarum intentio tendit, verborum suorum initium facit, scilicet ab adventu qui tunc exspectabatur, et Evangelio Christi Filii Dei, et quid propter ejus rejectionem sive repulsionem infelicibus eventurum foret Judaeis, mirabiliter atque terribiliter propheta de pastore assumptus edicit. Nam

“Dominus de Sion rugiet,”

hoc est, Christus Dei Filius, Deus et Dominus, homo factus et mortem passus, infernum confringet, et mortem evincet, tanquam leo fortissimus, tanquam catulus leonis, id est fortissimus, Filius fortissimi Dei, secundum prophetiam Jacob dicentis:

“Catulus leonis Juda; ad praedam, fili mi, ascendisti. Requiescens accubuisti, ut leo, et quasi leaena. Quis suscitabit eum?”

(Gen. XLIX.) Tanto rugitu emisso de Sion deinde de Hierusalem, quae una eademque civitas est,

“dabit vocem suam,”

id est emittet praedicationem evangelicam, quod et fieri oportere secundum Scripturas ipse testatus est:

“Quoniam sic scriptum est, et sic oportebat Christum pati, et resurgere a mortuis tertia die, et praedicare in nomine ejus poenitentiam et remissionem peccatorum in omnes gentes, incipientibus ab Hierusalem (Luc. XXIV).”

Quid deinde miseris eventurum erat Judaeis? Nimirum geminum malum, duplex contritio alia temporalis, alia aeterna, sive alia corporalis, alia spiritualis. De temporali sive corporali,

“et luxerunt speciosa pastorum,”

inquit. De aeterna sive spirituali,

“et exsiccatus est, inquit, vertex Carmeli.”

Quae enim vel quorum speciosa pastorum luxerunt, et quomodo luxerunt? Utique speciosa civitas illa Jerusalem, quae et prophetas et ipsum Dominum prophetarum occidit, et augustum in ea templum, quo nihil in orbe fuit augustius, etc., quaecunque speciosa sive delectabilia potuerant habere pastores illi falsi, scilicet Scribae et Pharisaei, qui se profitebantur esse pastores, cum essent lupi rapaces. Luxerunt luctu inconsolabili, circumdantibus et vastantibus cuncta Romanis, quibus vincentibus, quicunque ex Judaeis gladio, fami, et igni superesse potuerunt, in omnes gentes captivi ducti sunt. Haec fuit et est contritio temporalis, contritio corporalis. Quis porro erat Carmelus, et quis Carmeli vertex, et quomodo exsiccatus est? Interpretatio nominis Carmeli rem cito aperit, interpretatur enim Carmelus scientia circumcisionis. Ergo Carmelus secundum suum nomen significat circumcisionem, id est Judaismus carnalem multum in sua scientia gloriantem. Vertex ejusdem Carmeli illa fuit generatio, quae Salvatorem crucifixit,

“generatio cujus, ut Sapientia dicit, excelsi erant oculi, et palpebrae in altum resurrectae (Prov. XXX).”

Illa namque generatio circumcisionis, summum sibi visa est esse vel habere culmen scientiae, ita ut et claves scientiae dixerit eam Dominus tulisse.

“Vae, inquit, vobis, quia tulistis clavim scientiae! Ipsi non introistis, et eos qui introibant, prohibuistis (Luc. XI).”

Talis et vertex Carmeli, post rugitum Domini de Sion et vocem ejus de Hierusalem exsiccatus est, quia videlicet extunc ab illis recessit omnis ros supernae gratiae, et nubibus suis mandavit Dominus, ne pluerent super eos imbrem, quia repulerunt Verbum Dei, et indignos se judicaverunt aeternae vitae. Super illum verticem, id est super illam generationem omnium caeterarum nationum omnia peccata venerunt, secundum sententiam ipsius Domini, qui cum dixisset:

“Ecce ego mitto ad vos Prophetas et sapientes et Scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et caetera,”

subjunxit atque ait:

“Ut veniat super vos omnis sanguis justus qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae, filii Barachiae, quem occidistis inter templum et altare. Amen dico vobis, venient haec omnia super generationem istam (Matth. XXIII).”

Sequitur ergo:

“Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Damasci, et super quatuor non convertam eum, eo quod trituraverit in plaustris ferreis Galaad.”

Haec est contritio aeterna, contritio spiritualis, in eo quod dicit,

“Non convertam eum.”

Quem enim dicit eum, nisi verticem Carmeli, id est sicut jam diximus, superbiam scientiae circumcisionis, cujus illa generatio vertex quidam exstitit, nempe cum dicit:

“Non convertam eum,”

non licet subaudire Damascum, cum Damascus sit feminini generis, sicut et cum dicitur,

“super tribus sceleribus Gazae, et super quatuor non convertam eum”

, non licet referri ad Gazam, cum Gaza nomen civitatis et feminei sit generis, et sicut cum dicitur.

“super tribus sceleribus filiorum Ammon, et super quatuor non convertam eum,”

non convenit singulariter eum referri ad pluralitatem filiorum Ammon. Igitur

“non convertam eum”

cum dicit, subaudiri necesse est Carmelum, sive verticem Carmeli, id est populum Judaicum circumcisum, maximeque illam, quae Dominum crucifixit, generationem ejusdem populi, cujus sententia denotatur reprehensibilis ex interpretatione, ut jam dictum est, nominis Carmeli. Neque enim leviter ac sine magnae indignationis pondere illa generatio hic dicitur vertex Carmeli, sed eodem spiritu, et eadem ira qua et diabolus sub nomine principis Tyri, in Propheta propter praesumptionem scientiae dicitur Cherub, quod interpretatur plenitudo scientiae:

“Tu, inquit, signaculum similitudinis, plenus sapientia, et perfectus decore, in deliciis paradisi Dei fuisti; tu Cherub extentus et protegens, et posui te in monte sancto Dei (Ezech. XXVIII).”

Item:

“Et ejeci te de monte Dei, et perdidi te; o Cherub protegens, de medio lapidum ignitorum (ibid.).”

Homo quoque cui persuasit in pretium transgressionis scientiam plenariam, dicendo:

“Et eritis sicut Dii, scientes bonum et malum (Gen. XXXVI),”

super eodem vitio denotatur in ligno praevaricationis, dum pro eo quod accidit, nomen ironice scriptum est illi, ut diceretur lignum scientiae boni et mali. Ita nimirum per verticem Carmeli, secundum jam dictam interpretationem, terribiliter hic denotari arbitramur superbiam illius generationis, sive circumcisionis nimium de scientia praesumentis cujus tanta praesumptio, ut Christum virtutem et sapientiam Dei speraret se circumvenire posse dolis, et ita exinanire consilium Dei, ut illum qui venisset benedictus in nomine Domini faceret haberi maledictum in manu legis Domini, pro eo quod dixerat lex, quia

“maledictus est a Deo qui pendet in ligno (Deut. XXI).”

Proinde terribiliter dictum, et cum metu ac reverentia cogitandum, quod propter scelera Damasci, propter scelera Gazae, propter scelera Tyri, propter scelera Edom, propter scelera filiorum Ammon, propter scelera Moab, propter scelera Juda, et propter scelera Israel, hic judicet Dominus et damnet illum verticem Carmeli, ut non convertat eum, id est omnino repellat et caecitati tradat eum secundum alterius prophetiae testimonium, qua idem Dominus dicit:

“Excaeca cor populi hujus, et aures ejus aggrava, ne forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, et corde suo intelligat et convertatur, et sanem eum (Isa. VI).”

Quis hoc animadvertere posset, nisi Dominus ipse in luce Evangelii consonanter et manifestius dixisset, illud quod jam praemisimus:

“ut veniat super vos omnis sanguis justus qui effusus est super terram a sanguine Abel justi (Matth. XXIII).”

Itemque:

“Amen dico vobis, venient haec omnia super generationem istam (ibid.).”

Denique si omnia, ergo et Damasci et Gazae, et Philisthiim et Tyri, et Edom, et Moab, patrum suorum Juda, atque Jerusalem scelera venire debuerunt super generationem illam secundum prophetiam hanc. Porro quamvis dicantur venire super illius generationis verticem, non tamen removeri dicuntur ab eisdem, quorum priorum scelera fuerunt, vel a quibus incoepta sunt. Nam et illi onus suum singuli portare debuerunt, illa autem infelicissima generatio, et onera omnium illorum, et suum debuit portare onus proprium. Vere generatio infelix, in malum tempus separata, quemadmodum hic idem propheta quodam loco, cum exclamasset:

“Vae qui opulenti estis in Sion,”

inter caetera subjunxit:

“Qui separati estis in diem malum, et appropinquatis solio iniquitatis (Amos VI).”

Nempe sicut Dominus noster apostolos suos beatificans et dicens:

“Ego misi vos metere quod non laborastis, alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis (Joan. IV),”

mercedem illorum non excludit qui laboraverunt et non messuerunt, videlicet sanctorum patriarcharum: qui exspectaverunt, et,

“non acceptis promissionibus, omnes defuncti sunt (Hebr. XI),”

sed istorum praefert qui sine labore exspectationis ipsum praesentem beatis oculis videre meruerunt, ita nimirum cum dicit: Venient haec omnia super generationem istam, poenam Damasci et caeterorum non aufert, sed generationis ejusdem, quae mensuram illorum implevit, majorem fore censet. Jam litterae ordinem prosequamur:

“Super tribus sceleribus Damasci, et super quatuor non convertam eum.”

Recte in initio scelera ponit Damasci, quia videlicet a Damasco initium fuit sanguinis, de quo Dominus ait:

“ut veniat super vos omnis sanguis justus qui effusus est super terram a sanguine Abel justi (I Joan. III).”

Is namque locus esse dicitur, ubi Cain eumdem Abel occidit, et ex eo traxisse causam nominis sui. Damascus namque bibens sanguinem interpretatur. Computanda jam hic sunt scelera tria, et quatuor, et designanda qualitatibus propriis. Primum scelus est voluntas perversa, quae etsi opere compleri nequeat, tamen scelus utique est. Unde et propter odium, quoniam et occidendi voluntas est jam quisque dicitur, et est homicida.

“Omnis enim qui odit fratrem suum, homicida est (Matth. IX).”

Jam ergo mortuus est qui odit, sed mors ejus intrinsecus latet, et rursus ad vitam converti potest, sicut illam puellam Dominus suscitavit, quae nondum erat elata, sed in domo jacebat (Luc. VII). Secundum scelus est, voluntatem opere complevisse, et hoc facto mortuus est peccator, et foras elatus. Sed adhuc suscitari potest, sicut illum juvenem Dominus suscitavit, qui per portam civitatis mortuus efferebatur. Tertium scelus est opus malum in consuetudinem vertisse, et tunc peccator mortuus et sepultus est. Sed adhuc ad vitam suscitari potest, sicut Lazarum sepultum jam quatriduanum et fetentem Dominus suscitavit (Joan. XI). Quartum scelus est, in suo sibi peccato complacere, Deoque ad poenitentiam revocanti, et legi ejus redarguenti, superbiae spiritu resistere. Hoc scelus diabolicum est, quod et in psalmo brevi versiculo designantur:

“Qui dixerunt: Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt, quis noster Dominus est? (Psal. XI.)”

Hoc scelus perpetrare et sic loqui est dicere verbum contra Spiritum sanctum, et

“non remittetur, neque in hoc saeculo neque in futuro (Matth. XII).”

Non placet sancto Spiritui, ut convertat illum qui sese in hoc scelus erexit. Nunc jam litterae hujus distinctionem sive tenorem, diligenter attendamus.

“Super tribus, inquit, sceleribus Damasci, et super quatuor.”

Non dicit super tribus sceleribus et super quatuor Damasci, sed nomen Damasci tribus et quatuor interponit, et tria, et quatuor scelera subjunxit. Hic tenor in omnibus vigilanter considerandus est. Ita enim super tribus sceleribus Gazae dicit, demumque et super quatuor adjungit.

“Super tribus sceleribus Edom,”

inquit, ac deinde,

“et super quatuor,”

ait. Sic omnino et in caeteris. Nusquam tria et quatuor scelera conjungit. Quod si faceret, et tria et quatuor viderentur esse scelera Damasci, et Gazae, et Tyri, et Edom, et filiorum Ammon, et Moab, et Judae, et Israelis. Nunc autem hoc perpendere operae pretium est, quod singulorum illorum, Damasci, videlicet et caeterorum, tria tantum scelera sint, quatuor vero verticis Carmeli, id est saepe dictae generationis, cujus tempore Dominus venit. Denique nec illa quartum scelus habuisset, nisi Dominus ad eam venisset, sicut et ipse testatus est?

“Si non venissem et locutus fuissem eis, peccatum non haberent. Nunc autem excusationem non habent de peccato suo (Joan. XV).”

Item:

“Si opera non fecissem in eis, quae nemo alius fecit, peccatum non haberent. Nunc autem, et viderunt, et oderunt, et me, et Patrem meum (ibid.).”

Igitur quoniam Dominus ad Damascum, ad Gazam, ad Tyrum, ad Edom, ad filios Ammon, et ad Moab non venit, sed neque ad Judam, neque ad Israel prioribus temporibus venerat, sicut venit in tempore illius generationis, tria tantum sunt scelera Damasci et caeterorum, quatuor autem verticis Carmeli, id est illius malae et adulterae generationis Judaeorum, sive Scribarum et Pharisaeorum, quia Filium Dei et opera ejus viderunt, ipsumque et Patrem ipsius oderunt. Denique et Damascus, et Gaza, et Tyrus, et Edom, et filii Ammon, et Moab, tria haec scelera, malam voluntatem, et malum opus, et mali operis consuetudinem habuerunt, sed de quatuor, id est de superba defensione scelerum aliquam habere defensionem sibi videri possunt, quia neque Christum viderunt, neque Patrem ejus bonum cognoverunt, sed neque legem ejus, vel redarguentem audierunt. Juda quidem et Israel ante generationem istam legem habuerunt, et transgressi sunt atque in transgressionis suae defensionem prophetas occiderunt. Verumtamen non ita, sed in comparatione illius saepe dictae generationis, multo magis excusabiles sunt. Etenim, et de Juda, et de Israel, qualiacunque exempla sunt, quod poenitentiam egissent, si factae fuissent virtutes in illis, quae in illa generatione factae sunt. Denique et Achab, rex Israel, cum audisset sermones Domini per Heliam Thesbitem, pro sanguine Naboth, quem occiderat, poenitentiam egit, jejunavitque et dormivit in sacco, et ambulavit demisso capite. Et idcirco

“non inducam, ait Dominus, malum domui ejus in diebus ejus (III Reg. XXI).”

Et Manasses rex Juda, cum impie egisset, multumque sanguinem innoxium fudisset, postquam coangustatus est, oravit Dominum, et egit poenitentiam valde coram Deo patrum suorum. Illa autem generatio, de qua nunc sermo est, neque sicut Achab rex Israel de futuris malis praedicexti Domino credidit, neque sicut Manasses rex Juda, postquam mala ipsa venerunt, propter tantas angustias poenitentiam egit, quamvis perirent fame, gladio, et igni, quamvis qui erant residui, ducerentur in omnes gentes captivi. Caeteris, qui in hoc loco praescribuntur, Damasco, Gazae, Tyro, Idumaeae filiis Ammon, quod si annuntiatum illis fuisset, testis est ipse Dominus, quia poenitentiam egissent. Cum enim exprobraret civitatibus in quibus factae sunt plurimae virtutes, nec egissent poenitentiam:

“Vae tibi, inquiens, Corozaim, vae tibi, Bethsaida,”

subjunxit, atque ait:

“Quia si in Tyro et Sidone factae essent virtutes quae factae sunt in vobis, olim in cinere et cilicio poenitentiam egissent (Matth. XV).”

Quod de Tyro testatus est, hoc idem caeteris civitatibus sive gentibus, inter quas Tyrus tertio loco hic nominatur, licet intelligi. Quod si quaeras: Cur ergo non fuit annuntiatum, quare virtutes non sunt factae in illis, quoniam crederent et poenitentiam agerent. Breviter hic pro tempore respondendum est quia Deus de tali illorum poenitentia non curavit, aut curare debuit, quae non ageretur pro aeterna salute futuri saeculi, sed pro vitanda adversitate, pro retinenda prosperitate vitae praesentis. In hoc duntaxat cunctis illis generatio saepe dicta magis inexcusabilis exstitit, et sceleratior cunctis illis quia neque temporalis miseriae comminationibus, quam illaturi erant Romani, neque aeterni judicii vel gehennae ignis auditui Domino praenuntiante credidit, semper incredula, semper dura cervice rebellis. Igitur tria tantum Damasci et caeterorum, verticis autem Carmeli quatuor scelera sunt, quia quartum est cor impoenitens, sive rebellio atque defensio scelerum. Porro tria et quatuor, septem sunt, quia numerus impar insolubilis, neque enim in partes aequas potest resolvi, sicut plerumque universitatem significat, ita in Cain, qui typus fuit illius generationis, insolubilem sive interminabilem vindictam designat, dicendo de Lamech:

“Septies ultio dabitur de Cain, de Lamech vero septuagies septies (Gen. IV).”

Et quidem vindicta videtur extendi, cum dicit de Lamech, septuagies septies, quia numerus prolixior est, sed econtra solubilem significat ultionem de Lamech, qui numerus solubilis est, septies vero insolubilem ultionem de Cain, quia numerus insolubilis est. Denique septem nullus alius metitur numerus praeter unitatem, septuaginta septem alii quoque metiuntur numeri, videlicet septem et undecim. Nam septies undecim, sive undecies septem, septuaginta septem sunt. Itaque cum dicitur,

“septies ultio dabitur de Cain,”

insolubilis, et idcirco major ultio denuntiatur; dicendo autem:

“de Lamech vero septuagies septies,”

solubili, et idcirco minor vindictae modus appenditur. Proinde cum dicit Dominus:

“sed omnis qui occiderit Cain, septuplum punietur (ibid.),”

subaudiendum est, nisi poenitentiam egerit. Et in lege, quoties dicitur, qui hoc vel illud fecerit, morte moriatur; et in Evangelio:

“Omnes enim qui acceperint gladium, gladio peribunt (Matth. XXVI),”

necessario subaudiendum est, nisi poenitentiam egerint. Iste cor non se habuisse ostendit, qui, nemine vocante in jus, reum se esse confessus est,

“quoniam, inquiens, occidi virum in vulnus meum, et adolescentulum in livore meo (Gen. IV).”

Ille autem, et requisitus Domino, negavit proterve dicens:

“Nescio, nunquid custos fratris mei sum?”

(ibid.). et convictus desperavit.

“Major est, inquiens, iniquitas mea, quam ut veniam merear (Ibid.).”

Igitur et generationis illius ultionem interminabilem significat hic numerus septenarius, cum dicitur:

“super tribus sceleribus”

gentium istarum,

“et super quatuor non convertam;”

quod idem est, ac si diceretur: Propter omnem sanguinem justum qui effusus est super terram, projiciam generationem illam, quoniam, tribus sceleribus alienis addendo sua quatuor, sicut patrum suorum, ita et omnium gentium mensuram impleverunt. Scelera Damasci in hoc uno facto comprehendit, eo quod trituraverint in plaustris ferreis Galaad. Hoc Damascum fecisse constat, regnante Azahel secundum prophetiam Elisaei. Scriptum est enim:

“Stetitque cum eo, et conturbatus est usque ad suffusionem vultus, flevitque vir Dei. Cui Azahel ait: Quare dominus meus flet? At ille respondit. Quia scio quae facturus sis filiis Israel mala. Civitates eorum munitas igni succendes, et juvenes eorum interficies gladio, et parvulos elides, et praegnantes divides. Dixitque Azahel: Quid enim sum servus tuus canis, ut faciam rem istam tam magnam? Et ait Elisaeus. Ostendit mihi Dominus te regem Syriae fore (IV Reg. VIII).”

Factum est ut propheta praedixerat, et in facto ejus tria scelera, de quibus supra dictum est, hoc modo distinguuntur. Primum scelus ultroneum ejus odium fuit, quo adversus populum Dei cor suum induravit, nihil ab eo laesus, imo et Deo et prophetis ejus ingratus, Eliae scilicet et Elisaeo, per quos fuerat rex praesignatus. Nam ad Eliam Dominus:

“Vade, inquit, revertere in viam tuam per desertum in Damascum, cumque perveneris illuc, unges Azahel regem super Syriam (III Reg. XIX).”

Ad Elisaeum autem idem revelatum fuerat, cum diceret ad eum, ut jam praemissum est,

“Ostendit mihi Dominus te regem Syriae fore (IV Reg. VIII).”

Secundum scelus fuit, quod odium illud opere explevit, dum contra regem Israel Achab ad praeliandum in Ramoth Galaad ascendit, mala utique reddens pro bonis, sieut et praecessor ejus Benadad. Quid enim boni fecerat cum illo rex Israel? Victi Syrii cum dixerunt:

“Ecce audivimus quod reges domus Israel clementes sint. Ponamus itaque saccos in lumbis nostris, et funiculos in capitibus nostris, et ingrediamur ad regem Israel, forsitan salvabit animas nostras. Egressus est ad eum Benadad, et levavit eum in currum suum. Qui dixit ei: Civitates quas tulit pater meus a patre tuo, reddam, et plateas fac tibi in Damasco, sicut fecit pater meus in Samaria, et ego foederatus recedam a te. Pepigit ergo foedus, et dimisit eum (III Reg. XX).”

Hoc foedus uterque irrupit, quia propter Ramoth in Galaad, quae civitas erat Israel, uterque, Benadad scilicet et Azahel, suo quisque tempore ad praeliandum contra Israel ascendit. Tertium scelus ejusdem Azahel regis Syriae sive Damasci illud fuit, quod non una victoria contentus in Ramoth Galaad, quotiescunque et quantumcunque potuit, percussit Israel, et concidit in universis finibus ejus, sicut postmodum eadem sacra Historia testatur:

“Et percussit eos, inquit, Azahel in universis finibus Israel, a Jordane contra orientalem plagam, omnem plagam Galaad et Gad, et Ruben, et Manasse, ab Azoer quae est super torrentem Arnon, et Galaad, et Basan (IV Reg. X).”

Porro Galaad interpretatur acervus testimonii, significatque hoc nomen martyres, id est testes Christi, quorum in persecutione ille saepedictus vertex Carmeli superavit crudelitatem hujus Damasci sive regis Damasceni, et tria ejus scelera quatuor suis sceleribus abundantius implevit. Proinde sicut omnis sanguis justus, ita ille quem tunc Damascus fudit, super illum verticem venire debuit. Sed jam hic quaeri potest quomodo inter sanguinem justum sanguis ille possit reputari, quem tunc Damascus effudit. Certum est enim quia tunc temporis miserabilis Israel, nimirum idololatriae cultibus sordebat, quam ob causam tradebatur in manus hostium, justam Domini sustinens iram. Ad hoc breviter respondendum, quia tunc quoque in Israel nonnihit justi sanguinis erat, testante Domino, cum dicit ad Eliam:

“Et derelinquam mihi in Israel septem millia virorum, quorum genua non sunt incurvata Baal (III Reg. XIX).”

Septenario numero millium universitas significabatur illorum, qui etiam in illo tempore malo, regnantibus Achab et Jezabel, impietati non consenserunt, latentes apud semetipsos, et colentes Deum verum patrum suorum. Ex illis nonnullos ille Damasci belluinus furor trituravit. Caeterum et in omnibus quos pervagando dissecuit, non merita vitae, sed veri Dei mentionem tam illi quam et caeteri persecuti sunt inimici, hoc maxime invidentes, quod dicerentur habere Deum verum, secundum invidiam Cain, qui fratrem suum odio habuit, ob illam solummodo causam, quod visus est illi dignior esse cultor Dei (Genes. IV). Ergo nec illorum sanguinem ab omni sanguine justo, qui effusus est super terram, ratio excipit, sentitque judicio Domini venisse super illum Carmeli verticem ut exsiccaretur, et non contereret eum Dominus, id est, super illius temporis populum Judaicum, sub quo, et a quo Domini et prophetarum, sapientiumque et Scribarum, quos ipse misit, sanguis est effusus occidendo, crucifigendo, flagellando, et de civitate in civitatem persequendo. Sequitur:

“Et mittam ignem in domum Azahel et devorabit domos Benadab, et conteram verticem Damasci, et disperdam habitatorem de domo idoli, et tenente sceptrum de domo voluptatis et transferetur populus Syriae Cyrenen, dicit Dominus.”

Sicut jam super dictum est, cum dicit Dominus omnia venire super generationem illam a sanguine Abel justi, quam intelligimus per exsiccatum verticem Carmeli, nequaquam tamen a poena liberi, vel immunes sunt quicunque sanguinem justum fuderunt, sed in propriis personis poenam quoque receperunt, cujus videlicet poenae, sicut culpae, nonnullam haereditatem generationi illi transmiserunt. Itaque quod nunc ait:

“Et mittam ignem in domum Azahel,”

et caetera, sic de illa Damasco, et de illa Syria facta intelligamus super tribus sceleribus suis, id est propter tria scelera sua, quae jam supra diximus, ut ignem illum et dispersionem, qua illa generatio disperiit super eis tribus sceleribus Damasci, et quatuor, quae suo tempore adjecit, pariter respiciamus. Legimus quippe quod Theglath Phalassar rex Assyrius, interfecto Rasin rege Damasci, omnem Syriae populum in Cyrenen transtulerit. Ob hoc nunc ait:

“Et conteram vectem Damasci, et disperdam habitantem de domo idoli,”

omnem videlicet Syrorum fortitudinem, qua veluti quodam vecte adversariorum impetus submovebat, et ut ostenderet vana idolorum auxilia, cum populus Damasci Assyrio veniente caperetur, signanter ait:

“Et disperdam habitatorem de campo idoli.”

Simulque luxuriae populum arguit, dicendo:

“Et tenentem sceptrum de domo voluptatis,”

quem intelligimus Rasin. Quod autem praemissum est:

“Et mittam ignem in domum Azahel, et devorabit domos Benadab,”

dat intelligi, quod Azahel, regnantibus Ozia et Jeroboam, jam in Syria mortuus erat, et ei in regnum successerat filius suus benadab, a quo postea omnes reges Syriae et Damasci Benadab vocabulum possederunt. Quapropter non dixit: Mittam ignem in Azahel, sed,

“in domum Azahel,”

id est in domum ejus regiam, cui Benadab filius eo tempore praeerat. Verumtamen hoc aperte Scriptura non dicit, quod ignis materialis domum ejus conflagravit, sive quando regnante jam dicto Benadab filio Azahel, Joas filius Joahaz Syriam percussit, sive quando rex Assyriorum Rasin interfecit. Sic enim Scriptum est:

“Mortuus est autem Azahel, rex Syriae, et regnavit Benadab filius ejus pro eo. Porro, Joas filius Joahaz tulit urbes de manu Benadab filii Azahel, quas tulerat de manu Joahaz patris sui jure praelii, tribus vicibus percussit eum Joas, et reddidit civitates Israeli (IV Reg. XIII).”

“Ascendit enim rex Assyriorum in Damascum, et vastavit eam, et transtulit habitatores ejus Cyrenen. Rasin autem interfecit (IV Reg. XVI).”

Nusquam hic vel illic mentio fit ignis, ut possimus ostendere materialis incendii magnitudinem secundum altitudinem prophetici praeconii. Simulque notandum quod contra omnes istas scelerum declamationes (excepto loco octavo, ubi dicitur:

“Super tribus sceleribus Israel”

eadem poena ignis eodem modo subscripta est:

“Et mittam ignem in domum Azahel, et devorabit domos Benadab, et mittam ignem in murum Gazae, et devorabit aedes ejus, et mittam ignem in Theban, et devorabit aedes Bosrae, et succendam ignem in muro Rabath, et devorabit aedes ejus, et mittam ignem in Moab, et devorabit aedes Carioth: et mittam ignem in Judam, et devorabit aedes Jerusalem.”

Istae sunt septem vindictae ignis, secundum tria et quatuor scelera, quibus omnis justi sanguinis mensuram Juda sive Jerusalem illa saepedicta generatione implevit, cujus materialem ignem sive incendium totus orbis audivit. Quapropter si historia deficit, qua materialis ignis secundum prophetiam hanc, illis et illis aedibus atque muris immissus possit ostendi, nihilominus, imo et multo magis, veritatem phophetiae miremur, atque veneremur adimpletam juxta subtilitatem suae intentionis, quia nimirum quarum scelera gentium implevit, earumdem vindictas igneas illa infelix generatio super semetipsam transtulit, ignemque commeruit, qui hic incipiens nullum haberet finem, secundum illam in Deuteronomio Domini sententiam, qua dixerat:

“Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima (Deut. XXXII).”

Sequitur:

“Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Gazae, et super quatuor non convertam eum, eo quod transtulerit captivitatem perfectam, ut concluderet eam in Idumaea, et mittam ignem in murum Gazae: et devorabit aedes ejus, et disperdam habitatorem de Azoto, et tenentem sceptrum de Ascalone, et convertam manum meam super Accaron, et peribunt reliqui Philistinorum, dicit Dominus Deus.”

Quinque civitates Philistinorum plerisque locis nominatae sunt. Exempli gratia, ut illic:

“Hi sunt autem ani aurei, quos reddiderunt Philistiim pro delicto Domino: Azotus unum, Gaza unum, Ascalon unum, Geth unum, Accaron unum (I Reg. VI).”

Istas hic omnes praeter unam Geth sermo propheticus nominatim commemorat, sed eamdem videlicet Geth non omnino praeterit, dum, caeteris nominatis, tandem ait:

“Et peribunt reliqui Philistinorum.”

De ista gente, id est, de Philistiim, hoc sciendum, quia filiis Israel ascendentibus de Aegypto per mare Rubrum prima invidit. Primam enim hanc inter caeteras gentes tunc temporis nominatam audimus in illo dolore invidiae ex Cantico Moysi:

“Ascenderunt, inquit, populi, et irati sunt, dolores obtinuerunt habitatores Philistiim. Tunc conturbati sunt principes Edom,”

etc. (Deut. XXXII.) Inter dolentes dolores invidiae, primos posuit habitatores Philistiim. Videretur ergo in ordine gentium sceleratarum prius debere posuisse scelera Philistiim quam scelera Damasci, sive Syriae. Sed ad hoc sciendum, quia etiam ante exitum de Aegypto, imo et ante discessum Israel in Aegyptum, Syriam in persecutione Sanctorum proprius livor excitavit, testante eodem Moyse, cum in Deuteronomio dicit:

“Suscipiensque sacerdos cartallum, ponet ante altare Domini Dei tui, et loqueris in conspectu Domini Dei tui. Syrus persequebatur patrem meum, qui descendit in Aegyptum, et ibi peregrinatus est in paucissimo numero, crevitque in gentem magnam et robustam,”

etc. (Deut. XXVI.) Syrus, inquit, id est, Laban de Mesopotamia Syriae, assumptis fratribus suis, persecutus est patrem meum Jacob, quem et comprehendit in monte Galaad, sed vidit in somnis dicentem Deum:

“Cave ne quidquam aspere loquaris contra Jacob (Genes. XXXI).”

Illa persecutio Syri jam tunc, et periculosa fuit, et magnam persecutionem significavit, qua jam humiles persequi incipiebant superbi secundum interpretationem ipsius nominis Syri. Syrus interpretatur sublimis. Recte igitur, non ante, sed post Syriam, sive Damascum hic ponitur Philistiim, non ob istam solummodo causam, verum etiam quia sicut jam superius dictum est, ubi initium effusum est justi sanguinis, quando fratrem suum Abel justum Cain funestus occidit. Item, recte quaeritur cur in capite condemnationis Philistiim, Gaza potius quam Azotus, sive Ascalon, aut certe Accaron posita sit, dicendo,

“super tribus sceleribus Gazae?”

Ad quod dicendum, quia Gazae potius Judaici sceleris simul et damnationis triste praesagium praetulit, videlicet in eo quod apud illam Samson fortissimus et occubuit, et plures quam vivus occiderat, moriens occidit (Judic. XVI). Quo tandem in facto Gazae, sive Philistiim scelera, quorum de numero jam dictum est, denotantur?

“Eo quod, inquit, transtulerit captivitatem perfectam, ut concluderet eam in Idumaea,”

hoc videtur dicere, quod Gazae captivitatem ex populo Idumaeorum duxerit, et quod Idumaeis vendiderit quos ceperat ex Judaeis. Verum hoc etsi factum est, tamen non tam clare factum est, nec tanta captivorum, sive venditorum multitudine, ut sacris Historiis traditum sit, atque idcirco res minor videtur quam ut prophetica declamatione, sive conquestione digna sit. Altius ergo quaerendum quid, Gazae sive Philistiim conspiratione habita cum Idumaeis, contra populum Dei fecerit. Jam ante dictum, quia filiis Israel ascendentibus de Aegypto per mare Rubrum, gens Philistiim prima invidit. Sciendum autem, nec dubium est, quod si Idumaei, filii videlicet Esau, filiis Israel tanquam fratribus suis, ut jure debuissent, auxilium ferre voluissent, et Philistiim et Chananaei, de quibus postmodum dicendum erit, non tam facile illis obsistere tentavissent. Proinde item et illud non dubium est quin prima illis cura fuerit, antiquam invidiae flammam, quam habuit Esau contra fratrem suum Jacob, resuscitare in gente ejusdem Esau, id est Idumaeis, imo et augere malis persuasionem flatibus, ut sibi caeteris gentibus potius quam Israelitis Idumaei consentirent, secumque contra illos communes inimicitias susciperent. Hoc primi fecisse Philistiim vigilanter attendentibus, Scriptura indice, probantur. Scriptum est enim:

“Igitur cum emisisset Pharao populum, non eos duxit Dominus per viam terrae Philistiim, quae vicina est, reputans ne forte poeniteret eum si vidisset adversum se bella consurgene, et reverteretur in Aegyptum (Exod. XIII).”

Si vidisset, inquit, adversum se bella consurgere, quod utique fieret, nam jam tunc, ut supra dictum est

“dolores obtinuerunt habitatores Philistiim (Exod. XV).”

Nec vero absque consensu fratrum Israelis, id est, Idumaeorum, hoc facere leviter ausi fuissent, imo et communem cum illis conspirationem eamdemque praeparaverant voluntatem. Hoc ex eo satis liquet, quod, filiis Israel declinantibus Philistiim, primi ex cunctis gentibus armati occurrerunt eisdem sui fratres Idumaei, sicut scriptum est:

“Misit nuntios Moyses de Cades ad regem Eddom qui dicerent: Haec mandat frater tuus Israel. Obsecramus ut nobis transire liceat per terram tuam. Ad haec respondens Edom: Non transibis, inquit, per me, alioquin armatus occurram tibi (Num. XX).”

Rursus supplicantibus respondens ait:

“Non transibitis.”

Statimque egressus est obvius cum infinita multitudine et manu forti, nec voluit acquiescere deprecanti ut concederet transitum per fines suos.

“Quamobrem divertit ab eo Israel (ibid).”

Igitur dubitare opus non est quin illuc propheta respexit, ut diceret:

“eo quod transtulerit captivitatem perfectam, ut concluderet eam in Idumaea.”

Perfectam namque captivitatem, id est filios Israel, consummata atque transacta captivitate sive peregrinatione de Aegypto, ascendentes transtulit, id est, declinare et per viam deserti circuire fecit. Quod nisi Dominus praevidisset, et si Israelem per terram Philistiim duxisset, utique conclusissent eos Philistiim in Idumaea, id est, armatis occurrentibus Idumaeis, sicut jam dictum est, ipsi a tergo insecuti fuissent, et ita conclusos oppressissent, ac proinde poeniteret Israelem de Aegypto exisse, cum videret undique adversum se bella consurgere. Horum scelerum, quae in hoc facto numerantur, mensuram illa generatio Judaici populi, de qua saepe dictum est, taliter implevit: Credentibus in Christum plurimis, et ad praedicationem Evangelii transeuntibus Rubrum mare baptismi, dolores obtinuerunt Judaeos cum Scribis et Pharisaeis, et transferre conati sunt illos, ut concluderent in Idumaeam, nimirum quando institerunt, summittendo pseudoapostolos, ut inducerent eos in suas terrenas et carnales caeremonias, sicut in Actibus apostolorum scriptum est:

“Et quidam descendentes de Judaea docebant fratres, quia nisi circumcidamini secundum legem Moysi, non potestis salvi fieri (Act. XV).”

Item:

“Surrexerunt autem quidam de haeresi Pharisaeorum, qui crediderunt dicentes quia oporteret circumcidi eos praecipere quoque servare legem Moysi (ibid.).”

Haec et similia dicentes et facientes, non minimas Evangelio Christi seditiones excitaverunt. Itaque

“super tribus sceleribus Gazae, et super quatuor non convertam eum,”

inquit, subaudi verticem Carmeli, id est illam generationem Judaici populi, super quam, sicut caetera omnia, ita et ista tria scelera Gazae cum suis quatuor juste venerunt. Quia sicut Gaza, sive Philistiim, et mala voluntate inviderunt, et facto persecuti sunt, et quoad potuerunt, adversari non destiterunt: ita ipsi quoque Evangelio Christi, et mala voluntate inviderunt, et facto adversati sunt, et nunc usque blasphemare non desinunt, quartum habentes scelus in eo quod legem et prophetas econtra testificantes audire contemnunt.

“Et mittam, ait, ignem in murum Gazae, et devorabit aedes ejus, et disperdam habitatorem de Azoto, et tenentem sceptrum de Ascalone, et convertam manum meam super Accaron, et peribunt reliqui Palaestinorum dicit Dominus.”

Haec juxta litteram ubi vel quando insigniter facta sint, sacra non narrat Historia. Caeterum in illam generationem ita factum est. Misit namque Dominus ignem in murum ejus per Romanorum manus, et devoravit aedes ejus, et dispersit habitatores de Jerusalem, et tenentem sceptrum, ut jam non habeant regem, sive regnum, qui regem suum Christum negaverunt. Et convertit manum suam super eos, quicunque igni jam dicto superfuerunt, ita ut dispergerentur, et in omnes gentes captivi ducerentur. Nomina ipsa, Gaza, Azotus, Ascalon, et Accaron, et Philistiim generationi tali congruunt. Gaza quippe sonat fortitudinem, et Judaeorum designat rebellionem adversus veritatem. Azotus interpretatur ignis uberis sive patrui, et ardentem in illis significat invidiam patris eorum diaboli, quae exuberat in eis. Ascalon interpretatur ignis homicida, et homicidialem illorum furorem designat. Accaron sterilitas, et inopiam illorum, quia fructum spiritus fugiunt, et paleam litterae sectantur, significat. Philistiim potione cadentes, et illorum vere ebriosum hoc nomine intelligimus scandalum, juxta illud, quod in psalmo scriptum est:

“Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum, et in retributionem et in scandalum. Obscurentur oculi eorum ne videant, et dorsum eorum semper incurva (Psal. LXIII).”

Sequitur:

“Haec dicit Dominus. Super tribus sceleribus Tyri, et super quatuor non convertam eum, eo quod concluserit captivitatem perfectam in Idumaea, et non fuit recordata foederis fratrum, et immittam ignem in murum Tyri, et devorabit aedes ejus.”