SYNOPSIS APOLOGIAE PRO RUPERTO ABBATE TUITIENSI.

Rupertus is seu Robertus, cujus Apologiam scribo, in coenobio S. Laurentii in publico Monte Leodii, seu, ut aliis placet, Leodici, sub Berengario abbate S. P. N. B. Regulae sese mancipavit. Ibi cum religiose pietatis exercitiis et sacrae doctrinae studiis totum se daret, in abbatem monasterii Tuitiensis, seu Divitensis ad Rhenum e regione Coloniae Agrippinae assumptus est. Floruit ad annum reparatae salutis millesimum centesimum tricesimum quintum, quo plenus meritis aeternos beatae vitae fructus apprehendit. Sancti illius abbatis Apologiam duas in partes sic distribuo.

Pars prima crisim habet Ruperti Operum. Pars altera ipsum ab imputatis erroribus vindicat.

In parte I quos libros, quo ordine et qua aetate Rupertus scripserit studiosis ostendo; et perfectum lucubrationum illius elenchum exhibeo.

Ex quo deinde diversi sancti illius doctoris Operum a pluribus, et ab ipsomet editi catalogi emendantur: tres videlicet, quos ipse Rupertus conscripsit; unus quem Trithemius dedit; unus quem Reynerus composuit; unus quem Sixtus Senensis construxit; unus quem Bellarminus adduxit; unus quem Centuriatores posuerunt, et unus quem in editione ultima Parisiensi legimus: quibus adjungi possunt a Possevino in Apparatu, a Valerio Andrea in Bibliothaeca Belgica, a P. Labbe in lib. De script. eccles. et ab aliis Ruperti librorum editi census ex accuratissimo, quem ibi damus, pariter corrigendi.

Ibi etiam aliquos venerabilis Ruperti libros in excusis desiderari lugemus, nempe libellum De diversis Scripturarum sententiis, libellum solutae Orationis, De statu coenobii S. Laurentii in Monte Leodii, etc. Carmen Saphicum de eodem. Vitam S. Augustini. Vitam S. Odilae virginis. Cantus de SS. Theobaldo martyre, Goare et Severo confessoribus. In libros Regum, de rege David. Annulum, seu Dialogum Christiani et Judaei. Epistolam Meditatus, ex editione Coloniensii, in qua Commentariis in Joannis Evangelium praefigitur, aliis editionibus esse restituendam ibidem monemus.

Sed et ibi quod minus vere Bellarminus dixerit Ruperti Opera quadringentis circiter annis sine honore et luce jacuisse in tenebris oblivionis, et ejus errores in causa fuisse cur per id temporis latuerint, paucis sed certis demonstro

Post haec celebrem de auctore librorum De divinis officiis controversiam agito. Valeramnum, sive Attembergensem sive Numburgensem, cui Waldensis, Alanus, Vasques et aliqui alii opus istud adjudicarunt, ab omni jure dejicio; et uni Ruperto Tuitiensi abbati pluribus titulis certum assero.

Nec enim epistolam,

“Lego et relego,”

etc., ab Anselmo scriptam esse probatum ducimus a Joanne Picardo et a Theophilo Raynaldo, sed magis a Guillelmo S. Theodorici missam habemus; non ad aliquem ex pluribus Valeramnis quos induximus circa Anselmi et Ruperti tempora, sed ad Rupertum Sancti Laurentii Leodicensis ea aetate coenobitam. Nec Joannes Parisiensis ord. Praed, qui circa annum 1304 de modo quo Christi corpus est in sacramento scripsit determinationem, quam de integro legi, ullam habet Valeramni alicujus mentionem, ut Vasques finxit; sed duntaxat praedictam epistolam Anselmi nomine sibi proponit.

Primam hanc Apologiae partem claudimus divinis illustrationibus, quibus desuper infusam Scripturae sacrae intelligentiam. Rupertus obtinuit. Non quod tamen obtusioris fuisset ingenii; id enim nullius fidei commentum esse eorum qui minus accurate de Ruperto scripserunt, indicamus.

Alteram Apologiae partem exordior ab errorum enumeratione quos critici ex heterodoxis M. Claudius, Albertinus, etc., et ex Catholicis Bellarminus, Vasquez et alii Ruperto Tuitiensi iniquius affixere: umbraticam scilicet seu figurativam duntaxat corporis et sanguinis Christi in altaris sacramento praesentiam. Veram corporis Christi in mensa Dominica manducationem solummodo per fidem corporis Christi impanationem, et tandem panis et vini hypostaticam cum Verbo Patris unionem.

His expositis nostrum Tuitiensem ab omni generatim contra eucharistiae veritates errore liberum probo; tum ex illustrium scriptorum testimoniis, quibus Ruperti fidem et eruditionem, omni remota cujuscunque erroris suspicione, celebrarunt; et prae omnibus Joannis Coclaei, qui Lutheranorum impugnator acerrimus, ea Ruperti opera hisce temporibus, quibus in eucharistiae mysterium vehementius invehebantur, non misisset in publicum nec laudasset, quae Lutheranorum aut Calvinianorum praedocuissent errores.

Tum ex eo quod in Rupertum frementes aemuli qui ejus scripta legebant, ut eum in sermone caperent, nullius ex istis erroribus eum uspiam insimularunt: ea licet tempestate de eucharistiae sacramento ardentiores et curiosiores moverentur disputationes; quae vel levissimam erroris umbram, si quae in Ruperti scriptis deprehensa fuisset, diligenter excussissent.

Postea explicitius ab unoqueque hujusmodi errorum Rupertum vindico. Unde in sequenti dissertatione,

Rupertum nusquam sensisse aut docuisse in eucharistia non esse corporis et sanguinis Christi nisi figuram; imo hunc errorem impugnasse et realem corporis et sanguinis Christi existentiam sub panis et vini speciebus adversus Berengarianos propugnasse, invictissime demonstro.

Primo ex ipsis Ruperti operibus, nempe ex libris De divinis officiis, in quibus hunc errorem deprehendere sibi ipsi videntur. Eo enim in opere exponens illud ferebatur in manibus suis, Rupertus astruit corporis et sanguinis veritatem in altaris sacramento; quod multa pietate ibi vocat testimonium humilitatis et charitatis.

Ibi etiam a prioris Testamenti figuris tanquam a signo rei veritatem discernens Tuitiensis expressissime ponit quod Christus in Veteri Testamento promissus et praesignatus hic praesentialiter exhibeatur NON IN UMBRA, SED IN VERITATE, NON IN FIGURA, SED IN RE; ibi et eos objurgat qui adversus corporis et sanguinis Christi in altari veritatem obmurmurantes dicebant: Quomodo est?

Ibi docet quod Christus eo Testamento consignat suis haeredibus thesaurum corporis et sanguinis sui, etc.

Quod sacerdos cum dicit: Pax Domini, etc., hostiae particulam sacro sanguine demersam immergit. Quod cruce salutata duo presbyteri deferunt ad altare corpus Dominicum, corpus Domini. Quod sanguis ille quem sumimus, ad Deum de ore nostro clamat. Quod per cibum corporis et potum sanguinis sui Christus procurat vitam et incolumitatem animabus filiorum. Quae profecto nec Berengariani, nec Wiclefistae, nec Calviniani dicerent.

Secundo ex aliis Ruperti libris catholicam de corporis et sanguinis Christi veritate sub panis et vini speciebus, illius fidem vindico.

Ex libro sexto in caput VI Joannis, ubi Rupertus Umbraticorum exponit errorem, quo panem et vinum Christi corpus et sanguinem in altari non magis esse profitebantur quam fuit manna quod comedit populus Judaeorum, et aquam quam de petra eductam non solus populus sed et jumenta biberunt.

Ubi Tuitiensis explicat illud Apostoli: Omnes eamdem escam spiritalem manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritalem biberunt; et haec omnia in figuris contigisse declarat, simulque decernit quod figura nusquam valet, idem quod ipsa res quam figurat, sicut umbra non est idem quod ipsa rei vel corporis substantia.

Ubi illud Augustini dicentis haec Christi verba: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, etc., esse figuratam locutionem; sic intelligendum Rupertus ostendit, ut carnis et sanguinis Christi veritati in eucharistiae sacramento nihil omnino detrahatur.

Ubi realem hanc et veram corporis et sanguinis Christi sub exteriori panis et vini specie existentiam firmiter constituit ex verbis Christi qui signanter dicit:

“Hoc est corpus meum quod pro vobis tradetur. Et tu audes dicere aliud esse quam Christi corpus? Si non est hoc corpus quod pro vobis traditur, Veritas mentita est sibi.”

Ibidem noster Tuitiensis ponit quod homo carnalis et animalis carnem Christi et sanguinem percipere non potest, eo quod nihil de exteriori panis et vini specie mutetur. Quod jocose infringit a similitudine Mauri alicujus qui baptismi virtute de filio diaboli fit Dei filius, nihil mutata exteriori corporis nigredine. Et inter haec dicit Rupertus quod massa perditorum est corpus diaboli, et Ecclesia corpus Christi; non illud tamen quod conficitur in altari.

Iterum eo loci apostolicum illud, omnes eamdem escam manducant, quo Umbratici suum niti errorem putabant, Tuitiensis exponit sensu a Berengarianis, Wiclefistis et Calvinianis penitus diverso; hoc est juxta catholicam corporis Christi in altari veritatem.

Iisdem ibi opponit B. Ambrosium docentem quod illud, quod conficimus, corpus ex Virgine est, etc., quod vera caro est quam accipimus. Opponit et B. Augustinum haec Psalmistae verba, ferebatur in manibus suis, de ipso Christi corpore, quod in coena Christus dedit discipulis, interpretatum.

Tandemque his Christi verbis, Hoc est corpus meum, hic est sanguis meus, Rupertus nihil addendum, nihil detrahendum judicat.

Et licet ea Christi verba: Ego sum vitis, per similitudinem dicta intelligantur, ista tamen: Hoc est corpus meum, hic est sanguis meus, per proprietatem S. doctor ostendit esse intelligenda. Et juxta haec sincere et catholice profitetur quod panis et vinum, postquam Pater ea signaverit per manus Ecclesiae, corpus et sanguis Christi sunt.

Modum etiam, quo panis corpus Christi fit quod in cruce pependit, et vinum sanguis ille fit quem Christus de latere suo fudit, ex divini Verbi in carne mysterio elucidat Rupertus; et post multa dicit quod unitas Verbi unum efficit corpus Christi, ut illud quod tunc in cruce pependit, et istud quod Ecclesiae fides ore sacro conficit, unum corpus sit, una, inquam, caro, et unus sanguis sit.

Illud autem quod ex Augustini sententiis est, videlicet quod manducare carnem et bibere Christi sanguinem sit in fidei unitate manere, Rupertus sic admisit, ut tamen realem corporis illius manducationem nullatenus excludi sustineat; imo firmius asserat quod panis semel consecratus nunquam postea Christi caro esse desinit; et quod ut viventibus, a quibus manducatur, vitam det aeternam, panem in carnem suam transmutat.

Denique ex adjunctis ab ipsomet Christo dicente: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur; hic est sanguis meus qui pro multis effundetur, eo in libro indubitanter fatetur non corpus quodlibet, non corpus Christi quod est Ecclesia, sed illud corpus Domini, quod pro nobis traditum est, nos manducare; et illum sanguinem qui pro nobis fusus est, nos bibere.

In subsequenti libello eosdem obmurmurantes et dicentes: Si non figurate, sed re vera panis iste Christus est, quotidie Christus patitur, et toties moritur, quoties panis iste in commemorationem frangitur, Rupertus comprimit exemplo Abrahae immolantis Isaac in ariete, dato tamen figurae et veritatis discrimine.

Porro haec quae Umbratici objiciebant Apostoli verba, caro non prodest quidquam, spiritus est qui vivificat, Tuitiensis sic interpretatur ut Christi caro non sola, seu mortua, more carnis brutorum, sed cum spiritu suo manducetur, nec exanimem carnem aut sanguinem reputemus in pane aut calice.

Disjectis hisce Umbraticorum objectis Rupertus intrepidus ait, quod in altari verum Christi corpus immolatur, frangitur et manducatur. Et hunc librum, quem in eucharisticae veritatis adversus haereticos defensione susceperat, ista confessione concludit:

“Quantum potuimus adjuvante Deo, verum et vivum Agnum Dei esse suomet ex balatu, id est ex ipsiusmet Christi verbis, comprobare curavimus.”

Ista Ruperti ex libris in Joannem postquam adduxi, quibus liquido constat quam catholice tenuerit ipse et docuerit corporis et sanguinis Christi in eucharistiae sacramento veritatem, protuli ejusdem epistolam quae incipit, Meditatus, et in editione Coloniensi legitur.

In ea Berengarianorum haeresim eam fuisse declarat quae in altaris mysterio figuram duntaxat vel signum aut imaginem corporis et sanguinis Christi esse crederet. Declarat quod sua aetate hunc errorem fere nemo palam profiteri aut defendere auderet.

Declarat quod universa sciret Ecclesia in hoc sacramento verum corpus et verum Christi sanguinem esse; et quod pro ista veritate libris suis in Joannem, quibus haec epistola praemitti solet, totus decertaverit.

In ea expresse docet quod eucharisticum illud sacramentum tribus modis Christi corpus et sanguis est, nomine videlicet, re atque effectu; quarto autem, specie scilicet exteriori, differt.

Ex libro De operibus Spiritus sancti eamdem omnino distinctionem attuli, qua falsi convinco commentum M. Claudii, ex Ruperto corporis et sanguinis Christi nomen tantum et effectum seu virtutem in eucharistiae sacramento a sanctis Patribus intelligi, nulla fide arguentis. Praeterea noster Tuitiensis fallacibus diaboli pollicitis, si comederitis, eritis sicut dii, ea Christi promissa: Qui manducat hunc panem, vivet in aeternum, opponit, et cibum illum vocat cibum vitae, cibum et potum veraciter communicandae divinitatis, effectivam carnem et sanguinem Christi.

Scribit insuper munus hoc quod offertur esse sacrificium verum, sanctum et immaculatum, corpus vivificum, et sanguinem verum fratris cui reconciliatus es.

Scribit et quod cum Judas exierit priusquam Novi Testamenti coenam Christus instituisset, non ei corpus suum, sed intinctam panis buccellam Christus porrexit.

Quod eucharistiae mysterium magna est fidei tentatio.

Quod ut fidem probaret Deus, exterior panis et vini species remanet.

Quod Christus non qualecunque suum, sed suam carnem et suum sanguinem dat.

Quod Christus in Coena panem communem accepit, sed benedicendo longe in aliud quam fuerat transmutavit, ut veraciter diceret: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Item vini substantiam accepit, sed ibidem gratias agendo vel benedicendo (idem gratias agere ac benedicere), sic in aliud vertit ut diceret Veritas quae non mentitur: Hic est sanguis meus qui pro multis effundetur.

Quod denique nostrae saluti sufficit, ad usum nostrum confenit Christi carnem et sanguinem in altaris sacramento non videri oculis carnis, nec sentiri gustu oris.

Ubi et docet quod Christus praeteritis omnibus electis remissionem peccatorum et vitam aeternam in cruce operatus est; et in altaris sacramento etiam omnibus electis, qui post eamdem passionem ad fidem ejus veniunt, remissionem peccatorum et vitam aeternam conferre non dubium est.

Alio autem in capite ejusdem libri Rupertus explicat quid sit sacramentum et quid res sacramenti, et quem intellectum habere debeat haec Augustini distinctio,

Et ibi rursum verbis diaboli nequiter aequivocantis, verba Christi veraciter promittentis objicit.

Credatur itaque huic sacramento, ut Rupertus ait, inesse quod non videtur, videlicet veritas carnis et sanguinis valens efficere nos concorporales unigenito Filio Dei

Hanc Ruperti fidem tribus obsignamus miraculis corporis Christi, quae ex ipso enarramus. Et sic ab Umbraticorum figuris Ruperti doctrinam defendimus.

Secundus error, manducationis nempe corporis Christi per fidem, a venerabili Ruperto depellitur.

E limine declaramus qui erroris istius nostrum Tuitiensem arguerint.

Et quadruplicem corporis Christi manducationem per fidem distinguimus. Primam et quartam Ecclesia probat; secundam et tertiam damnat, tum in eorum sensu qui dicebant Christi corpus non esse in sacramento, nisi dum actu suspicitur; tum eorum, qui tenebant totum quidem panem in Christi corpus prece mystica transmutari; sed ab illius speciebus recedere, cum ab indignis sacramentum percipitur; tum eorum, qui eam panis partem, quam Deus praenovit, sacrilegis distribuendam fore, non converti in Christi corpus impie docuerunt.

Hos errores a venerabili Ruperto ut propulsemus, manifestum facimus quod sanctus hic doctor vere sensit et catholice docuit Christi corpus etiam ab indignis manducari.

In catholicae istius fidei abbatis Tuitiensis invictissimum argumentum expressissima adduco catholici hujusce scriptoris verba.

Rupertus enim distinctissime expressit

“quod nemo indigne manducare potest, sed nemo indigne manducare debet. ”

“Quod panis semel consecratus nunquam postea virtutem sanctificationis amittit, aut Christi caro esse desinit: sed non prodest quidquam indigno. ”

“Quod homo cujus fides sine operibus mortua est, Spiritum qui vivificat non habet quo ore percipiat; sed terra terram comedit, hoc est Christi carnem quae de terra nostra est, sine Divinitatis spiritu vivificante. ”

“Quod Christi corpus ab indignis ita suscipitur, ut tamen non sit obnoxium secessui, contra stercoristas. ”

“Quod plus habet dignus ab indigno, quod huic ad salutem, illi proficit ad judicium, et illum propter peccata sua divinae virtutis adeps refugit.”

Sed et Augustini discernentis sacramentum a re sacramenti sententiam Rupertus sic exponit, ut non solum a dignis, sed etiam ab indignis vera Christi caro ore quantumvis sacrilego vere percipiatur, juxta illud Apostoli: Reus erit corporis et sanguinis Domini.

“Neque enim, ut ait Rupertus, indignitas ejus dignitatem tantae consecrationis evacuare potuit. Sed quia mente, et fide per dilectionem operante (hic quis non contremiscat), passionem Christi non respicit; idcirco non effectum consequitur ejusdem sacramenti.”

His Ruperti fide inconcusse stabilita, unum quod a Bellarmino objicitur, solvendo diluimus.

Noster Tuitiensis dixit quidem quod

“in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini nihil de sacrificio pervenit,”

etc.

At Rupertum eadem loqui ostendo quae Augustinus, ubi ait quod qui discordat a Christo, non manducat carnem ejus nec bibit sanguinem, etsi tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis quotidie accipit.

Adeo ut manifestus Augustini et Ruperti sensus sit quod ille qui discordat a Christo, seu in quo fides non est, nullum carnis Christi fructum percipiat, seu ex Christi carne non reficiatur.

Et quidem eo loci sanctus doctor Tuitiensis multa fidei pietate docet, quod fidem non habenti quae per dilectionem operatur, Christi corpus in sacramento neque sanctificatio, nec veritas, nec pax est, sed mors, perditio, damnatio et judicium.

Eadem fide eademque pietate ex Ruperto dictum posui quod qui panem invisibilem a corde suo non credendo repellit, Christum occidit, quia vitam a vivificatione sejungit. Et dentibus mortuum utpote sine spiritu vivificante laniat corpus sacrificii. Is macrum, hoc est, sine virtutis adipe, Christi corpus dentibus terit, et hinc fit reus corporis et sanguinis Domini.

Alterum insuper hujusmodi verborum Ruperti intellectum, nimirum quod qui Christi corpus in sacramento non credit, illi profecto non aliud nisi panis et vinum est, in mensa Domini; et non nisi panem, et vinum ea in fide, seu potius eo in errore, ille sumit de altari.

Et sic Rupertus a manducationis per fidem errore liber exeat.

Ego vero anam Apologiae dissertationem aggredior in qua

Ab impanationis errore

Rupertum Tuitiensem vindico; et eum demonstro sensisse et docuisse veram panis et vini in corpus et sanguinem Christi conversionem, quam modo transsubstantiationem vocamus. Catholicam hanc Ruperti doctrinam ex tribus arguo.

1. Ex explicatissimis Ruperti verbis et sententiis, quibus eam exprimit.

2. Ex perfecta Ruperti cum ecclesiasticis scriptoribus consonantia.

3. Ex genuina, clara et catholica expositione locorum quae in Ruperto subobscura videntur.

Ad primum ut procedam: ipsamet et quidem expressissima Tuitiensis abbatis verba, quibus suam hanc declarat fidem et istam defendit doctrinam, ingenue profero.

Tum ex epistola nuncupatoria librorum in Joannis Evangelium, quos adversus Berengarianos in eucharisticae veritatis defensionem se scripsisse testatur. Ubi sic habet:

“Credamus fideli Salvatori Deo in eo quod non videmus, scilicet panem et vinum in veram corporis et sanguinis transiisse substantiam.”

Tum ex ipsomet sexto libro in Joan., ubi figurationem rejiciens dicit quod panis in veram corporis Christi substantiam divina virtute convertitur. Quod panis iste visibilis et vinum, quamvis nihil specie exteriori mutatum sit, in alium transierint et in illum cibum potumque conversa sint, qui angelorum victus est.

Quod panis [fit] Christi caro illa quae cruci affixa est; et vinum fit ille Christi sanguis qui pro multis effusus est. Quod panem terrenum in carnem suam Verbum transmutat.

Tum ex Ruperti Commentariis in Exodum ubi pluribus in locis iterum docet panem et vinum fieri, exteriori specie non mutata, tranferri in veram corporis et sanguinis Christi substantiam.

Et tandem ibi docet quod substantiarum ac specierum creator Deus non superficietenus inducit, sed efficaciter haec, panem et vinum, in carnem et sanguinem Christi convertit, permanente licet specie exteriori.

Tum ex catholici illius scriptoris libris (De operibus Spiritus sancti). Ibi enim aperte declarat quod Christus panem communem accepit; sed benedicendo longe in aliud quam fuerat transmutavit; ut veraciter diceret: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Quod panis ille caro Christi factus sit, quod vinum illud in sanguinem versum sit. De quo qui dubitat, Judaicae infidelitatis arguitur.

Ex quibus confutamus M. Claudii commentum dicentis nullum proferri posse illius auctoris testimonium, quo transsubstantiationem docuisse necessario intelligatur; quasi aliud sit transsubstantiatio quam substantiae panis et vini in corporis et sanguinis Christi substantiam transmutatio; quae quot locis a nostro Tuitiensi distinctissime sit expressa, judicabit lector aequi amans et veri.

Alterum, quo sanctum hunc doctorem ab impanationis errore asserimus, est perfecta illius cum eucharistica veritate consonantia.

De ista enim panis et vini in Christi corpus et sanguinem conversione, quam ex ecclesiastica traditione credimus, Rupertum ostendo eadem prorsus esse locutum quae Tertul., Orig., Greg. Niss., Ambros., Cyril. Alex., Hesychius, Euthym., Isidor., Beda et alii disseruerunt; imo et eadem quae, post exortas de eucharistica ista transmutatione contentiones, Paschasius, Lantfrancus, Guitmundus, Algerus et caeteri veritatis illius defensores elocuti sunt.

Tertio tandem praemitto hanc Christianae justitiae regulam, qua Scripturas et scriptores alioquin catholicos quisquis debet interpretari.

Quae duriora videntur, mitioribus sun emperanda; et quae obscura, ex evidentibus explicanda sunt.

Ad hanc catholicae veritatis regulam, ea Ruperti verba, quae si durius vel obscurius accipiantur, impanationis errorem habere nonnullis visa sunt, clara et catholica expositione illustro.

1. Quam recto sensu noster Tuitiensis dixerit quod in hocce mysterio Verbum est in pane, ex his ostendo, nimirum quia eucharistiae sacramentum, ut ex Apostolo et ipso Christo discimus, nomen panis retinet sicut et speciem exteriorem; et quia ex pane fit. Sic mulier, ex osse formata, in Scripturis dicitur os; voces enim seu nomina in sensu distracto nonnunquam supponere vel rudiores dialectici norunt.

2. Quam sano intellectu sanctus abbas scripserit, quod Verbum panem cum sua carne, vinum jungit cum suo sanguine: quod pani, ac vino medium interveniens unum efficit sacrificium interjecta expositione planum facio.

Ibi enim fit patentissimum quod Rupertus, isto et aliis pluribus locis, nihil aliud docuerit quam quod Verbum panem et vinum jungit cum ea carne et eo sanguine quae assumpsit ex utero Virginis; ipsa videlicet transmutando in eam carnem et eum sanquinem, quae cum ista carne et isto sanguine, quibus se in Virginis sinu hypostatice univit, una caro et unus sanguis sunt. Et ex divini Verbi unitate quod panem et vinum in altari sic assumit, ut ea convertat in carnis et sanguinis substantiam, demonstrat evidenter unitatem carnis et sanguinis, quae ex pane et vino Spiritus sancti operatio conficit; cum ea carne et illo sanguine, quae Spiritu sancto obumbrante de purissimis beatae Mariae sanguinibus idem Verbum Patris sibi efformavit. Cum divini illius Verbi non nisi una caro et non nisi unus sanguis sit.

Unde et eo sensu dicit quod Verbum pani ac vino, in carnem videlicet et sanguinem transmutandis, medium interveniens unum efficit sacrificium, hoc est, ut alibi pluries se explicat, unitas verbi unitatem facit sacrificii, faciendo scilicet ut caro, quae in altari offertur, et illa quae in altari consecratur, et illa quae in cruce immolata est, divini Verbi caro sit, cujus una tantum caro est.

Hunc Ruperti sensum qui assequitur, nullum in tota illius doctrina deprehendit impanationis vestigium.

Verum et eo loci Rupertum nequaquam sensisse panis substantiam in sacramento manere ex illis ejus verbis ostendo, quibus ibi ipse declarat quod praeter visibiles panis species nihil de sacrificio pervenit in illum qui ore sacrilego sacramentum percipit.

3. Rupertus catholice dixisse probatur, post consecrationem quinarium crucis signaculum panis et vini imprimi substantiae; nimirum, ut ipse loquitur, Christo sedenti ad dextram Patris concorporatae, hoc est, transmutatae in eam Christi carnem quae est una caro cum illa Christi carne quae sedet a dextris Dei.

4. Noster Tuitiensis, qui tot in paginis scripsit panem et vinum verti, converti, transmutari, mutari, in illam Christi carnem quae in cruce appensa est, et in illum Christi sanguinem qui pro nobis est effusus, remanente tamen exteriori panis et vini specie; recto et catholico sensu intelligendus est dixisse quod panis et vini substantia, non quidem secundum se, sed, ut seipse explicat, secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam, non mutatur aut destruitur.

Hac insuper sancti illius doctoris sententia mutationem duntaxat destructivam, non vero perfectivam negari, ex ipsa voce aut destruitur, prudenter colligimus.

Unde falsi arguimus M. Claudium ubi dixit a Ruperto eversum esse transsubstantiationis mysterium.

Post haec Gregorii a Valentia profero judicium, quo abbatem Tuitiensem in philosophiae et non in theologiae aut fidei principia peccasse pronuntiat.

Singulare istud Gregorii judicium ut emendem, Rupertum altiora scientiae naturalis arcana scrutatum et consecutum ostendo. Ubi quid de prima causa, quid de primo subjecto, quid de primis rerum principiis, quid de transmutationibus, quid de accidentalibus et substantialibus proprietatibus, quid de figurationibus, modis, etc., doctissimus abbas noverit, paucis explico.

Quandoquidem vera ea quae in Ruperti vindictam verba protulimus, et quibus sanctus hic doctor sincere professus est panem et vinum vere fieri et esse Christi corpus et sanguinem in carnem et sanguinem Christi, violenter critici detorquent ad sensum hypostaticae unionis panis et vini cum verbo Patris, et pravum hunc sensum Ruperto ascribunt; idcirco in ultima hujusce Apologiae dissertatione.

Ab errore hypostaticae unionis panis et vini cum Verbo divino in sacramento altaris Rupertum defendo.

In hujusce dissertationis praeludiis duo haec propono, in quibus stat nostrae summa fidei erga venerabile corporis et sanguinis Christi sacramentum.

1. Corporis et sanguinis Domini non figuram duntaxat, sed ipsam rem vere esse sub panis et vini exteriori specie.

2. Pacis et vini substantiam in Christi carnem et sanguinem converti et transmutari.

Deinde erroris illius, hypostaticae videlicet impanationis, sensum aperio, aetatem, originem et seriem.

Uti Albertini et aliorum qui ad anteriora saecula hunc revocant, fabulam falsi manifeste convinco: et cum non nisi vel undecimo abeunte, vel duodecimo ineunte saeculo natam esse hujus erroris impietatem, ex evidentissimis Guitmundi et Algeri testimoniis probem; Anastasium Sinaitam, Germanum Constantinop., Nicephorum, et alios prioris aetatis ab hypostaticae impanationis calumnia contra Albertini et aliorum ejusdem furfuris commenta ex occasione vindico. Post haec praeludia, Rupertum nostrum Tuitiensem ab istius pravitatis absurda novitate liberum facio multiplici argumentorum vi.

Quod affero integre fidei Ruperti argumentum illud est. Quod catholicorum nemo ex antiquioribus ad posteriora usque saecula Ruperti fidem isto errore denotaverit, licet a Ruperti temporibus, et ipsa etiam sancti illius doctoris aetate multi catholicas de eucharistia veritates contra quascunque errorum novitates defenderint.

Hic ab Algero, novam hanc, ut ipse loquitur, et absurdam hypostaticae companationis haeresim insectante, non Rupertum, sed alios erroris istius auctores describi patenter adversus Bellarmini observationem demonstro. Tum quia nihil habet Bellarminus unde ecclesiasticum scriptorem ab Algero designari prudenter indicet.

Tum maxime quia sententiae quibus hanc impietatem a novatoribus explicari et defendi scribit Algerus, in nullo Ruperti opere positae leguntur; et nullam adducit Algerus ex iis quas in Ruperti libris legimus, et quas modo critici notant.

Hic etiam falsum attendere est, quod Vasquez ex Valdensi tradit hunc Ruperti errorem a Joanne Parisiensi, ord. Praedic. theologo, fuisse confutatum. Nam licet Joannes Parisiensis defendere conetur communem Ecclesiae sententiam, qua creditur panis et vini substantia sic transire et converti in Christi carnem et sanguinem, ut panis et vini substantia non remaneat; non cadere sub fidem: sed alium modum, quo nempe panis sic uniatur corpori Christi, et eo corpore mediante, Dei verbo; ut Christi corpus dicatur, veluti probabilem astruat; nusquam tamen Ruperti meminit, nec ullibi confutat hypostaticam divini Verbi cum panis et vini substantia nullo medio, unionem, quasi quae Ruperti fuerint. Imo etsi eos omnes qui transmutationis modum per assumptionem aut unionem Verbi expresserunt, in suum sensum pertrahat. Joannes ille Parisiensis, nullibi tamen Ruperti verba aut sententias adducit. Haec advertat lector, et judicet quo jure noster Tuitiensis erroris istius a Vasquesio et aliis insimuletur, sed et damnetur.

Sed nec est quod ex Joannis Parisiensis in theologia magistri determinatione M. Claudius deducere possit, ipso etiam saeculo decimo quarto, anno videlicet a salute reparata millesimo trecentesimo quarto, quo illius determinatio scripta aut saltem evulgata notatur a continuatore Nangiaci, nondum de fide tenuisse doctores panis et vini substantiam in sacramento manere.

Haec enim ipsa Joannis Parisiensis determinatio M. Claudium omnino jugulat. Cum realem et veram carnis Christi existentiam in eucharistia de fide teneat et defendat, et in titulo expresse declaret se inducere modum quo Christi corpus exstitit in sacramento altaris (alium ab eo quem tenet Ecclesia); quae rubrica, ut cum canonistis loquar, est conformis textui.

Nec M. Claudium juvat quod hujusce determinationis modum tanquam probabilem magistri in theologia probasse dicantur. Cum Nangiaci continuator, cujus Historiam prae manibus habeo, quam eodem anno scribebat, expresse tradat caeteros, praeter Joannem Parisiensem, theologiae doctores contrarium, astruisse primum, quem Ecclesia tenet, modum tanquam ab Ecclesia determinatum, praesertim per decretalem extra. De summa Trinitate et fid. cath., c. Firmiter credimus, necessario esse tenendum definivisse; alterum vero, quem introducebat Joannes, tanquam veritati fidei dissonum merito reprobasse. Adeo ut, cum ea quae dixerat fr. Joannes retractare nollet, sed magis videretur pertinaciter sustinere, a Guillelmo Parisiensi episcopo, de consilio fratris Aegidii Bituricensis episcopi, provecti theologi, ac magistri Bertrandi de S. Dionysio, praecellentum doctorum, et Aurelianensis episcopi, ac Guillelmi Albianensis episcopi, nec non doctorum in jure canonico, pariter et dominorum ad haec specialiter vocatorum, perpetuum silentium dicto fratri sub poena excommunicationis impositum sit, et ipse a lectura praedicatione privatus.

Haec in synopsi posui, ne dimitterem quae, quia in mss. nondum legeram, in Apologia omisi. Ad ejus argumenta redeo.

Alterum, quo ab hypostatica impanatione Ruperti doctrinam validissime assero, illud est, quod ardentes aemuli qui ejus scripta studiose legebant, ut quidquid erroris alicujus vel umbram praeberet, iniquiori censura proclamarent haereticum, ne levissimam quidem unionis hypostaticae panis et vini cum Verbo suspicionem ex Ruperti Operibus concepere.

Hujus argumenti pondus sentiunt, qui cui parcat invidia norunt, et quis fuerit Ruperti aemulorum zelus ea tempestate qua de Eucharistiae sacramento quaestiones movebantur, ex nostro proloquio didicerunt.

Tertium, quo ab hypostaticae companationis blasphemia Ruperti doctrinam vindicandam suspicio, illud est: quod abbas Tuitiensis episcopo Ratisponensi, archiepiscopo Coloniensi, sed et sanctae sedis apostolicae legato, et ipsi Romano pontifici gratulantibus sua omnia nuncupaverit opera, quod qua fronte vel imprudentissimus praestitisset, si novam hanc et absurdam hypostaticae impanationis haeresim tot in locis, quos critici carpunt ea aetate praedocuisse, qua majori sollicitudine eradicandis adversus eucharisticas veritates erroribus, novitatibusque comprimendis, sedes apostolica invigilabat. Tales blasphemias Ecclesia nunquam suscipit; sed omnem novitatem, mox ut exorta est, refutat, ut ex Facundo observamus.

Quarta Ruperti ab ista pravitate defensio est, quod illa Tuitiensis verba, quibus panem et vinum prece mystica fieri et esse nomine, re et effectu Christi carnem et sanguinem; panem et vinum in corporis et sanguinis Christi substantiam, non dicit personam vel suppositum, verti, converti, mutari, transmutari edixit, in sensu hypostaticae unionis seu communicationis idiomatum, intelligi prohibeat sensus Ecclesiae perpetuus, ne tota corruat traditio, cum iisdem verbis, quibus Scriptura et tractatores catholici, illud semper expresserit sacramentum prohibeat ipsius grammatices regula; prohibeant e dialecticae leges, ut manifeste demonstro.

Quinta erroris istius a Ruperto depulsio est, quod iis omnibus in locis ex quibus Tuitiensem hypostaticae illius companationis liberius damnant, eam nusquam exprimat, imo eucharisticam veritatem iisdem omnino verbis, sententiis et comparationibus illustret et explicet, quibus sancti Patres eam evidenter exposuerunt et constanter asseruerunt.

Et ne imponere videar, ea omnia Ruperti loca ex integro et fide sincera profero.

Et ad ipsorum explanationem, quae nonnullis ardua sunt, duo potissima nobis a SS. Patribus ad sacramenti illius veritatem stabiliendam tradita hic pono. 1. Christi carnem et sanguinem, quae per Ecclesiae consecrationem in altari ex pane et vino conficiuntur, esse illam ipsam carnem quae cruci affixa est, et illum Christi sanguinem qui in ara crucis pro multis fusus est: adeo ut una sit Christi caro et unus sanguis sit, et individuae illius unitatis ratio ipsa sit unitas Verbi. Id Greg. Nyss., Chrysost., Cyril., Alex., Damasc., Remigius et Alcuinus tradunt.

Unde istorum verba et mentem secutum ostendo Tuitiensem, qui productis in eum locis ex divini Verbi unitate non praecisam arguit corporis Christi in altaris sacramento existentiam; sed expressius probat illam carnem, quae ex pane et vino conficitur et illam quam ex Virgine Verbum assumpsit, unam esse Christi carnem. Quod qui attendit, planissimum habet omnium Ruperti locorum intellectum.

Ibidem adverto diversa catholicorum Patrum de Christi corpore in sacramento enuntiationes, unum tamen fidei sensum.

Ab aliis dictum observo Christi corpus in altari differre, secundum speciem, ab eo quod sedet in gloria: ab aliis, ipsum esse quod de Virginis sanguinibus formatum, et tamen non ipsum, secundum speciem et nonnullas qualitates; ab aliis, istud esse illius typum, similitudinem, imaginem et figuram, in memoriam videlicet cruenti sacrificii; ab aliis, corpus hoc visibile et videri, palpabile et palpari, frangi et dentibus atteri; ab aliis vero, unum esse idem Christi corpus, non aliud et aliud. Et hoc corpus quod est in sacramento, invisibile esse, intelligibile et spirituale, pro modo existendi sub mysticis speciebus; haec autem in sono vocis licet diversa, in uno unius fidei intellectu paucis concilio.

Alterum quod ex SS. PP. ad pleniorem clarioremque Ruperti intelligentiam pono, illud est. Incruentum altaris sacrificium tremendumque sacramentum cum ineffabili et adorando Incarnationis mysterio a SS. DD. in multis comparari discerno; et in eo maxime, quod sicut unitas Verbi unitatem constituit Christi, qui ex duabus naturis divina mistura est; ita unitas Verbi unitatem facit sacrificii, ut unum sit illud corpus quod in ligno transfixum est, et illud quod in altari quotidie immolatur.

Hoc autem prae caeteris nostrum Tuitiensem in adductis adversus ejus fidem testimoniis, sensisse cum catholicis scriptoribus, et docuisse vel invitis aperio.

Et quidem in primo ex locis objectis, qui sumitur ex l. II De divinis officiis, c. 2, Rupertum ad SS. PP. mentem tria docuisse significo. 1. Quod Verbum Dei eadem virtute divina panem et vinum in corpus et sanguinem suum transferenda suscipit, qua nostram de Virgine carnem assumpsit. 2. Quod unum Christi corpus est, quod singuli sacerdotes sive diverso sive eodem tempore conficiunt: et una est Christi caro quae in altari offertur, et quae cruci appensa est. 3. Quod individuae illius unitatis ratio carnis Christi ipsa est divini Verbi unitas, cum unius divini Verbi non nisi unum corpus seu una caro sit.

In secundo pariter, tertio et quarto loco Rupertus nihil aliud intellexisse demonstratur, quam divini Verbi unitatem efficere ut unum sit sacrificium. Et huic Tuitiensis interpretationi verba haec, conjungitur, jungitur, unitur, quae de corpore quod est in altari nonnunquam a Ruperto dicuntur, nullatenus officere ex aliis Patribus manifestum fit.

Ibi etiam quod haec Ruperti et aliorum SS. PP. verba, panis fit et est corpus Christi, panis in Christi carnem transmutatur, et alia hujusmodi ferre non possint hypostaticae unionis sensum, et dialecticae regulis vel pertinacem convinco.

Deinde quintum Ruperti locum sic explico, ut nemo non videat eo loci Tuitiensem corporis Christi in Eucharistia veritatem propugnare, et modum explicare quo Christi corpus in altari sic frangitur, ut nihil tamen patiatur, nec moriatur. Quod duplici sensu, utroque tamen catholico, a Tuitiensi dictum posse intelligi agnosco.

Ibi etiam voces istas, Christi corpus in altari frangitur, ex Chrysostomi doctrina et ex ipsiusmet Berengarii catholica confessione, nihil a fide alienum proferre sustineo.

Tandem quod in sexto loco panis et vini substantiam non secundum se, sed secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam in sacramento manere immutatam Rupertus senserit, hic iterum declaramus: et quod mutationem duntaxat destructivam, non vero perfectivam Spiritus sancti operationi denegaverit noster Tuitiensis.

Cur autem adeo frequenter Rupertus doceat et probet Christi corpus unum esse illud quod Ecclesiae fides ore sacro conficit, et illud quod pro nobis est morti traditum, seu panem et vinum converti in illam ipsam carnem quae cruci affixa est, ex duobus colligo. 1. Ex eo quod Ruperti aetate nonnulli panem et vinum mutari dicerent in corpus quidem Filii hominis, justi cujuslibet et sancti, sed non Christi, Nestorii dogma utcunque renovantes. 2. Ex eo quod ex catholicis, etiam doctoribus aliqui, ut jam observatum est, corpus illud quod in altari prece mystica consecratur non illud ipsum esse secundum aliquas rationes quod in cruce pependit aliquando enuntiassent. Quas voces, ut Eucharistiae veritati minus consonas, Rupertus audire non potuit.

Sic venerabilem Rupertum ab omni contra catholicas sacramenti eucharistici veritates, erroris nota, videlicet ab Umbraticorum figura, a Calvinianorum manducatione per fidem, a Lutheranorum impanatione, et a Joannis Parisiensis, qui solus ex nomine scitur eam ut catholicae fidei minime adversam defendisse, hypostatica panis et vini mediata vel immediata unione, vindicatum exhibeo, Mendaces ostendens eos qui maculaverunt illum (Sap. X).