|
Cum plurima dicta sint antiquis, et omnia comprehendantur uno nomine
legis, quam Dominus ipse,
|
“non veni, inquit, solvere legem, sed adimplere:”
|
|
rationem non frustra quaerat aliquis cur pauca de plurimis, id est
tantummodo sex dicta pro exemplo posuerit ut appareret, quibus modis
agenda foret adimpletio quam dixit: et cur ista potius quam caetera hic
assumpserit, talique ordine digesserit. Primum est:
secundum:
tertium: Quicunque dimiserit uxorem suam, det illi libellum repudii,
quartum:
quintum:
|
“Oculum pro oculo, et dentem pro dente;”
|
|
sextum:
|
“Diliges proximum tuum, et odies inimicum tuum.”
|
|
Haec, ut jam dixi, non frustra quaerat aliquis, cur potius ista, quam
caetera tali ordine digesserit, per singula subjungens:
Ad haec breviter dicendum quia quae sub istis continentur dictis sive
praeceptis, ita sunt necessaria Christiano homini ad perfectionem
justitiae tendenti, ut sine his perfectus esset non possit eadem
perfectione, quam post eadem dicto diligenter commendans tandem dicit:
|
“Estote et vos perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus est.”
|
|
Hoc namque primum est opus justitiae, esse unanimes in fide, et fraterna
dilectione. Quid aliud nobis intimare curavit, dum praemisso,
|
“dictum est anitiquis: Non occides,”
|
|
adjecit:
|
“Ego autem dico vobis, quia omnis qui irascitur fratri suo,”
|
|
et caetera usque,
|
“esto consentiens adversario tuo?”
|
|
Post hoc initium justitiae, quid tam pulchrum, tam Deo dignum, quam pro
adipiscenda castitate laborare? Hoc plane vehementi intentione declamat
dum praemisso,
|
“dictum est antiquis: Non moechaberis,”
|
|
adjecit:
|
“Ego autem dico vobis quoniam omnis qui viderit mulierem ad
concupiscendum eam,”
|
|
etc., usque
|
“quam totum corpus tuum mittatur in gehennam.”
|
|
Porro studium castitatis sic discrete erat exercendum, ut nullum ipsi
naturae generaret scandalum, id est ne praedicatio castitatis occasio
fieret adulterii, quod et Apostolus praecavens,
|
“his autem qui matrimonio vincti sunt, praecipio non ego, sed Dominus,
uxorem a viro non discedere (I Cor. VII).”
|
|
Super hoc nimirum confestim nos instruit, dum praemisso,
|
“dictum est: Quicunque dimiserit uxorem suam, det illi libellum
repudii,”
|
|
subjungit:
|
“Ego autem dico vobis quia omnis qui dimiserit uxorem suam, excepta
fornicationis causa, facit eam moechari.”
|
|
Cum autem hucusque Christianus profecerit ut castitatis virtute
praecinctus sit, confestim et ille justitiae successus eum delectare
poterit, ut cunctis quoad potest sese eximat negotiis saeculi. Hoc
intendens cum deinde dixisset:
|
“Dictum est antiquis: Non pejerabis,”
|
|
adjecit,
|
“ego autem dico vobis: Non jurare omnino,”
|
|
etc. Denique sine juramentis quomodo tractari possint negotia saeculi?
Cum ergo dicit,
liberum esse vult ab omni saeculari negotio. Profecto qui hanc
susceperit partem consilii, consequenter et illud suscipiet, ut injuriam
non solum non facere, verum etiam pati propter Deum velit. Mox itaque
praemisso,
|
“dictum est: Oculum pro oculo, et dentem pro dente,”
|
|
adjecit,
|
“ego autem dico vobis: Non resistite malo,”
|
|
etc. Post haec unum adhuc necessarium est justitiae signaculum, quod
protinus superponens,
|
“dictum est, ait: Diliges proximum tuum, et odies inimicum tuum; ego
autem dico vobis: Diligite inimicos vestros, benefacite his qui vos
oderunt,”
|
|
etc. Quae ita concludit:
|
“Estote et vos perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus est.”
|
|
Nunc horum omnium series juxta propositum sive incoeptum diligentius
percurrenda est.
|
“Audistis, quia dictum est antiquis: Non moechaberis. Ego autem dico
vobis, quia omnis qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam
moechatus est eam in corde suo.”
|
|
Quomodo supra homicidii, ita hic adulterii voluntas damnatur, etiam non
sequente effectu. Videre namque mulierem ad concupiscendum eam, quid
aliud est, nisi contemplari mulierem, habendo voluntatem adulterandi
eam? Recte ergo, sicut
|
“qui irascitur fratri suo,”
|
|
vel
|
“qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III), et idcirco reus erit
judicio; ita qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam, inquit,
moechatus est eam in corde suo, et idcirco nihilominus reus erit
judicio.”
|
|
Verumtamen adhuc parum est, ejusmodi visum continere, si vis in te
veracem facere eum qui haec proloquens dixit
|
“non veni legem solvere, sed adimplere.”
|
|
Proinde audi quod sequitur adhuc:
|
“Quod si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice abs te.
Expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus
tuum mittatur in gehennam.”
|
|
Etenim hic [addo est] sensus: Ut sis in castitate perfectus non solum
sinistrum oculum eruere, verum etiam dextrum debes projicere abs te, si
tamen scandalizat te, id est non solum adulterim concubitus
concupiscentiam fugere, verum etiam licitum amorem, licitam conjugii
copulam solvere et abjicere, si duntaxat tecum non consentit mulier
habitare, aut si propter cohabitationem ejus periculum tibi subeundum
est vitae vel salutis aeternae. Nam hoc modo revera dexter oculus tuus
scandalizat te, si vel te virum mulier, vel te mulierem vir conjux non
patitur in fide Christi permanere. Huic fundamento fideliter insistens
Apostolus, infidelis, ait, si discedit, discedat.
|
“Non est enim servituti subjectus frater aut soror ejusmodi (I Cor.
VII).”
|
|
Exempli gratia: Pone Judaeum sive gentilem virum sive mulierem converti
velle ad Christum, sive jam credidisse in Christum, et de conjugali
copula pati hominem scandalum, ut aut solvendum conjugium, aut fidei
subeundum sit dispendium. Nonne huic incunctanter, et certissime dicas,
|
“expedit tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum
mittatur in gehennam?”
|
|
Si et fratrum et liberorum atque affinium et propinquorum in causa hac
nescire debemus affectum, imo truncare expedit homini portiones, ne, dum
volumus lucrifacere caeteros, ipsi in aeternum pereamus. Unde et de
sacerdote magno dicitur, cujus anima cultui Dei dedicata est:
|
“Super patre et matre et filiis non polluetur (Levit. XXI),”
|
|
id est nullius affectum sciet, nisi ejus cujus cultui dedicatus est.
|
“Dictum est autem: Quicunque dimiserit uxorem suam, det illi libellum
repudii. Ego autem dico vobis, quia omnis qui dimiserit uxorem suam,
excepta fornicationis causa, facit eam moechari. Et qui dimissam
duxerit, adulterat.”
|
|
Ne ergo nimium sis festinus, o auditor evangelicae pacis, ad eruendum
oculum tuum dextrum, ne multum festines quasi propter Evangelium rumpere
conjugii vinculum, quod supra diximus competenter significari per oculum
dextrum. Dixit tibi supra:
|
“Erue oculum tuum dextrum, si scandalizat te,”
|
|
et non dixit, erue oculum tuum dextrum ne forte scandalizet te. Ut
manifestius fiat quod dico, non tibi dicit Evangelium:
quam tecum Christiana fides invenit, ne forte seducat te; sed dicit
tibi:
si propter fidem odit te, et tecum non consentit habitare. Adjuvat
sensum vestrum Apostolus ad cautelam necessariam, cum dicit:
|
“Si quis frater uxorem habet infidelem, et haec quidem consentit
habitare cum illo, non dimittat illam. Et si qua mulier habet virum
infidelem, et hic quidem consentit habitare cum illa, non dimittat virum
(I Cor. VII),”
|
|
et subinde:
|
“Unde enim scis, mulier, si virum salvum facies? Aut unde scis vir, si
mulierem facies salvam?”
|
|
(Ibid.) Fieri namque potuit et nonnunquam factum est, et nonnunquam
futurum Apostolus scire poterat, ut per mulierem vir, et per virum
mulier salva fieret. Rachel vero uxor Jacob per idololatriae culpam pene
perdita erat, quippe quae et cum viro proficiscens, furata fuerat idola
patris sui Laban, sed salvata est per virum dicentem paulo antequam
moreretur, periclitata partu:
|
“Abjicite deos alienos, et mundamini: ac mutate vestimenta vestra.
Surgite, et ascendamus in Bethel, ut faciamus ibi altare Deo qui
exaudivit me in die tribulationis meae, et fuit socius itineris mei.
Dederunt ergo ei omnes deos alienos quos habebant. At ille infodit eos
subter therebinthum (Gen. XXXV).”
|
|
Ergo coruscante Christi Evangelio, o tu quicunque conjugatus, quaecunque
conjugata inventa es comparem sive tori consortem ad fidem Christi
praeveniens, exspecta, nec desperes quandoque sequi posse quamvis
tardantem. Habes namque non solum rationem, verum etiam exempla cur de
salute comparis desperare non debeas.
|
“Sanctificatus est enim vir infidelis in muliere fideli, et santificata
est mulier infidelis per virum fidelem (I Cor. VII),”
|
|
videlicet ut illa, quam dixi, Rachel. Sed hoc aliquando factum est et
adhuc fieri potest. Una duntaxat causa est, propter quam dimittere
liceat etiam invitam et tecum habitare consentientem, scilicet
fornicatio. Sola enim causa ista te liberat, ut non judiceris fecisse
illam moechari, cum alius eam duxerit, quia prius illa moechata est,
quam tu illam dimitteres. Lex quoque ubi dixit
|
“antiquis dare libellum repudii,”
|
|
non omnino de isto judicio tacuit, quod scilicet, et qui dimisit et
dimissam duxit, uterque adulterii reus fuit. Quid ergo amplius hic
dixit, quam dictum est antiquis? Videlicet quod in Evangelio causa ista
non recipienda sit, ut uxorem suam propter odium dimittat quis, nec
aliam prorsus ob causam hoc licitum sit, nisi ob illam quam dixit,
causam fornicationis, quae sola cum interciderit, reatu moechiae non
involvitur is qui dimisit. In posteriori parte hujus Evangelii plenius
exponit Salvator quod Moses libellum repudii dari jusserit propter
duritiam cordis maritorum, non dissidium concedens, sed auferens
homicidium (Deut. XXIV). Multo enim melius est, licet lugubrem, evenire
discordiam quam fundi sanguinem per odium. Iterum
|
“audistis quia dictum est antiquis: non pejurabis. Reddas autem Domino
juramenta tua. Ego autem dico vobis, non jurare omnino, neque per
coelum, quia thronus Dei est; neque per terram, quia scabellum est pedum
ejus; neque per Jerosolymam, quia civitas est magni regis; neque per
caput tuum juraveris, quia non potes unum capillum album facere aut
nigrum. Sit tamen sermo vester, est, est: non, non. Quod autem his
abundantius est a malo est.”
|
|
Sciendum hic in primis quia dictum hoc Domini,
nonnihil in rationibus nostris differt a caeteris dictis ejusdem Domini.
Denique ut non irascaris fratri, ut non videas mulierem
ut non dimittas uxorem
|
“excepta fornicationis causa,”
|
|
ut non resistas malo, quinimo
|
“percutienti dexteram maxillam praebeas et alteram,”
|
|
ut
|
“benefacias his qui oderunt te, et ores pro persequentibus et
calumniantibus,”
|
|
nec littera, nec spiritus legis usquam contradicit. At vero ut non jures
omnino, non videtur lex in tuo reliquisse arbitrio. Dicit enim:
|
“Si latet fur, dominus domus, a quo sublatum est furto quidpiam in
custodiam sibi commendatum applicabitur ad deos, id est sacerdotes, et
jurabit quod non extenderit manum suam in rem proximi sui, ad
perpetrandam fraudem (Exod. XXII).”
|
|
Item: Si quis commendaverit proximo suo quodcunque jumentum ad
custodiam, et mortuum fuerit aut debilitatum, vel captum ab hostibus,
nullusque hoc viderit, jusjurandum erit in medio, quod non extenderit
manum ad rem proximi sui, suscipietque Dominus juramentum, et ille
reddere non cogetur (ibid.). Quomodo ergo dicit nobis non jurare omnino,
nisi ita duntaxat ut velit nos, eorum quae occasionem sive etiam
necessitatem praebent jurandi, nihil proprium possidere in mundo? Et
revera hic est ordinatus ad perfectionem justitiae profectus, ut,
postquam erueris abs te oculum dextrum eo modo quo supra dictum est,
totum deinde sequaris consilium, quod homini est:
|
“Si vis perfectus esse, vade, et vende universa, quae habes, et da
pauperibus, et veni, sequere me (Matth. XXII).”
|
|
Cum enim hoc feceris, in tuo jam erit arbitrio non jurare omnino. Quod
deinde dicit,
|
“neque per coelum, neque per terram, neque per civitatem Hierosolymam,
neque per caput tuum juraveris,”
|
|
jam non solum modo consilium, verum etiam praeceptum est, quia videlicet
per elementa mundi jurare, omnino delictum est. Hanc per elementa
jurandi pessimam consuetudinem semper habuere Judaei, sicut prophetalis
sermo eos frequens arguit, utpote creaturas resque carnales venerantes
honore et obsequio Dei. Qui enim jurat, profecto aut veneratur aut
diligit id quod jurat. Porro, hic venerationem circa haec habendam
videtur augere, cum dicit de coelo,
de terra,
|
“quia scabellum est pedum ejus,”
|
|
de Hierosolyma,
|
“quia civitas est magni regis,”
|
|
et idcirco per ista ne juraveris, inquit. Nunquid hoc sensu res istas
magnificat, ut ad earumdem rerum non sit ausu jurandi temeranda
majestas? imo haec jurisjurandi vocibus indigna judicat. Solus enim Deus
solus creator est, per quem jurandum sit, si necessitas jurare
compellat. Ait enim lex:
|
“Et per nomen externorum deorum non jurabitis, nec audietur ex ore
vestro (Exod. XXIII).”
|
|
Item: Dominum Deum tuum timebis, et ei servies, ipsi adhaerebis,
jurabisque in nomine illius (Deut. VI). Et hoc quasi parvulis fuerat
lege concessum, ut, quomodo victimas immolabant Deo, nec eas idolis
immolarent, sic et jurare permitterentur in Deum, non quod recte hoc
facerent, sed quod melius esset Deo id exhibere, quam daemoniis. Cum
igitur dicit
|
“neque per coelum juraveris,”
|
|
et causam istam subjungit,
itemque de terra
|
“quia scabellum est pedum ejus,”
|
|
idem est ac si dicat, quia coelum tanto minoris est eo per quem solum
jurare concessum est, quanto minoris est sedente sua sedes, itemque
terra tanto minor illo est, quanto minoris est scabellum eo cujus sub
pedibus est. Similiter Hierosolyma, quae, ut multum dicam, civitas magni
regis est, forte David, qui illam coepit, aut Salomonis, qui illam
amplificavit, sive etiam Dei, propter fundatum in ea templum Dei. Quid
ergo per ista juras cum coelum non Deus, sed tuo sensu scabellum pedum
Dei sit, propter illud, quod in Propheta dicit:
|
“Coelum mihi sedes est, et terra scabellum pedum meorum (Isa. LXVI),”
|
|
cum Hierosolyma non Deus, sed civitas sit regis magni? De capite tuo
quid dicam? Quid juras per caput tuum, id est per temetipsum, cum tu non
feceris temetipsum? Illum namque solum jurare decuit per semetipsum quem
alius non fecit,
|
“quia majorem se, ait Apostolus, per quem juraret, non habuit (Hebr.
VI).”
|
|
Haec secundum tempus illud maxime contra Judaeos dixerit, qui per
angelos et urbem Hierusalem et templum, et elementa jurantes, creaturas,
resque carnales venerabantur honore et obsequio Dei. Denique considera,
quod hic Salvator non per Deum jurare prohibuerit, sed per coelum et
terram, et per Hierosolymam, et per caput tuum. Porro evangelica veritas
non recipit juramentum, cum omnis sermo fidelis pro jurejurando sit.
Dicit enim:
|
“Ego autem dico vobis, non jurare omnino. Sit autem sermo vester, est
est, non non: quod autem his abundantius est, a malo est,”
|
|
subauditur illius, cujus infirmitate, seu duritia jurare coactus est.
Exempli gratia: ut is, qui primus ex hominibus jurasse legitur Abraham.
Quod enim juravit, a malo ejus fuit, qui dixit:
|
“Jura ergo per Dominum, ne mihi noceas, et posteris meis, stirpique
meae, sed juxta misericordiam, quam feci tibi, facias mihi et terrae, in
qua conversatus es advena (Gen. XXI).”
|
|
Rex enim erat ille, et nisi rogatus ab eo jurasset Abraham, magis illi
suspectus esse poterat. Similiter quod Apostolus juravit Corinthiis, si
tamen nihil minus habet a juramento quod dicit:
|
“Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui est benedictus in
saecula, scit quod non mentior (II Cor. XI),”
|
|
itemque,
|
“quotidie morior per vestram gloriam, fratres;”
|
|
a malo fuit ipsorum, quos ipse culpans, ait:
|
“Factus sum insipiens: vos me coegistis. Ego enim debui a vobis
commendari (II Cor. XII).”
|
|
Postquam consilium hoc sequi coeperit Christianus homo, ut non juret
omnino, quod, sicut jam supra dictum est, tunc demum observare poterit,
si semetipsum expediat ab omni saeculari negotio; quod jam sequitur
secundum propositum ejus ad perfectionem justitiae tendentis, nisi hoc,
ut nulli malum pro malo reddere velit, nec saltem resistere injuriam
facienti? Sequitur ergo:
|
“Audistis quia dictum est, oculum pro oculo, et dentem pro dente. Ego
autem dico vobis, non resistere malo.”
|
|
Sicut illud dictum antiquis:
|
“Quicunque dimiserit uxorem suam, det illi libellum repudii (Deut.
XXIV),”
|
|
ita et istud:
|
“Oculum pro oculo, dentem pro dente (Exod. XXI),”
|
|
non praecipientis, sed concedentis sive permittentis fuit, videlicet ob
duritiam cordis, cui nequaquam sufficit aequa repensio, nec requiescit,
nisi de poena crudelitatis satiata fuerit. Ergo et in hoc est adimpletio
legis, dum non solum vicariam non reposcere docetur poenam, verum etiam
ad omnis injuriae vir ecclesiasticus formatur patientiam.
|
“Si quis, ait, te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et
alteram. Et ei qui vult tecum judicio contendere, et tunicam tuam
tollere, remitte ei et pallium. Et quicunque te angariaverit mille
passus, vade cum illo alia duo. Qui petit a te, da ei. Et volenti
mutuari a te, ne avertaris.”
|
|
Vere propter hujusmodi doctrinam Salvator quodam loco dicit:
|
“Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam
vos. Tollite jugum meum super vos, et discite a me, quia mitis sum et
humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris (Matth. XI).”
|
|
Etenim qui contra faciunt, qui percutientem in maxillam quoad possunt,
repercutiunt; qui pertinaci contentione agunt, ne vincantur ab eo qui
vult tollere tunicam vel pallium, nonne laborant? Nonne onerati sunt?
Econtra, qui praesens sequuntur consilium, nonne requiem etiam in
praesenti saeculo inveniunt? Jam fiet illud quod dicit, qui petit a te,
da ei, sihilariter fiet, quoniam, ut testatur Apostolus
|
“hilarem datorem diligit Deus (II Cor. IX),”
|
|
quanta ibi jucunditas? Quanta festivitas? Verumtamen notandum quod non
ita dixit, et qui petit a te, da ei quidquid petit. Quis enim hoc semper
facere potuit? Forte petit aurum, tu aurum non habes vel argentum.
Propterea dic illud, quod Petrus apostolus dixit, dum claudus mendicans
intenderet in eum, sperans ab eo se aliquid accepturum:
|
“Argentum et aurum non est mecum, quod habeo, hoc do tibi (Act. III).”
|
|
Etenim
|
“si voluntas prompta est, ait Apostolus Corinthiis, secundum id quod
habet, accepta est, non secundum id quod non habet (II Cor. VIII).”
|
|
Et si non est aliud, sermo responsionis porrigatur bonus, quia scriptum
est:
|
“Sermo bonus super datum optimum (Prov. XV).”
|
|
Sciendum quia Dominus noster, qui haec docet, in primis vel maxime fecit
quae docuit. Petenti dedit, imo non exspectavit ut peteretur, sed ultro
dedit plus quam petere sciret aliquis. Quomodo coepit:
|
“Scitis enim, ait idem Apostolus, gratiam Domini nostri Jesu Christi,
quoniam propter nos egenus factus est, cum esset dives, ut illius inopia
vos divites essetis (I Cor. VIII).”
|
|
Ipse percutienti maxillam praebuit non solum et alteram, verum etiam
totum corpus, ut saturaretur opprobriis, sicut dictum fuerat per
prophetam Hieremiam (Thren. III). Ipse volenti cum eo contendere
judicio, videlicet Pilato, sive populo Judaico, non respondit verbum,
tollentique
|
“tunicam ejus inconsutilem, et desuper contextam per totum (Joan. XIX),”
|
|
remisit et omne vestimentum, ut facerent quod scriptum est:
|
“Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem
(Psal. XXI).”
|
|
Porro, quod adhuc dicit,
|
“et quicunque te angariaverit mille passus, vade cum illo alia duo,”
|
|
subauditur millia passuum, multo insignius quam littera sonat, ipse
paulo ante fecerat (Act. I). Hic primo sciendum, quia mille passus
sabbatizantem (sic) lex sacra concedit. Quod autem vel quale est, aut
esse debet spiritualis viri sabbatum, nisi secreta et quieta meditatio
rerum spiritualium? Nimirum ejusmodi sabbatum sabbatizabat ipse in
deserto quando accessit ad eum tentator. Veraciter hoc fuit mille passus
angariari, cum tentatore in illo tali sabbato altercari (Matth. XV; Luc.
IV). At ipse tantummodo semel passus angariari, id est non tantummodo
semel passus est tentari, sed ivit cum illo alia duo, quia duas praeter
priorem tentationes pertulit, assumptus ab illo in sanctam civitatem, et
ductus in montem excelsum valde, et tunc dixit ei:
Forte et tu, o anima magni apostoli, sive cujuscunque viri apostolici,
sabbatizare vis. Exspoliasti te tunica tua, lavisti pedes tuos, et in
cubiculo secretae contemplationis sabbatizare vis. Sed
|
“ecce vox dilecti tui pulsantis: Aperi mihi, soror mea, amica mea,
columba mea, immaculata mea (Cant. V).”
|
|
Haec dicens, utique angariare te vult mille passus, quod est sabbati
iter, ut ante jam dictum est: Angariare, inquam, te vult, ut postposita
quam elegeras solitariae contemplationis requie surgas. Illi aperire,
vadas Evangelium ejus annuntiare, et hoc in una parte orbis terrae in
Asia, ubi sita est Hierusalem sive Judaea, ubi Evangelium ejus primum
loqui oportebat. Vade cum illo alia duo millia passuum, id est noli
contentus esse in una Asia praedicare, sed et in Africa, et in Europa
praedicando labora, laborando praedica Evangelium, et hoc modo pulchre
angariatus es, vadens cum illo non solum mille passus, sed et alia duo,
fiuntque tria millia passuum, quia tres sunt partes orbis terrarum.
Nunquid in hujusmodi angaria plus injuriae tu pro illo, quam ille pro te
passus est? Illum quippe Deum et hominem diabolus tentator, te purum
hominem angariavit ipse Deus salvator. Interea justificare debemus Deum,
et Patrem Domini nostri Jesu Christi, ipsumque Filium, qui hic loquitur
nobis, et dum non accipimus quod ab ipso petimus, nihilominus cum
Psalmista dicere:
|
“Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus
suis (Psal. CXLIV).”
|
|
Quid enim? Nunquid illud solum dixit:
|
“Amen, amen dico vobis, si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit
vobis (Joan. XXVI);”
|
|
|
“petite et accipietis, petite et dabitur vobis (Luc. XI).”
|
|
Nonne et hoc dixit:
et quod hic in praesenti loco habemus,
|
“qui petit a te ne avertaris? (Luc. VI).”
|
|
Volumus audire,
|
“petite et dabitur vobis:”
|
|
et dissimulamus,
Profecto sicut apud Isaiam, ubi praemittens
|
“quaerite judicium, subvenite oppresso,”
|
|
etc., tunc demum subjungit,
|
“et venite et arguite me (Isa. I);”
|
|
ita et hic jurisperitus esse debebis, ut cum feceris quod dicit:
|
“Qui petit a te, da ei, et volenti mutuare a te, ne avertaris,”
|
|
tunc demum venias et arguas eum, eo quod non acceperis, juxta promissum
hoc:
Adhuc unum superest, o Christiane, dictum, vel dicendum tibi, et sex
erant dicta Domini, ut cum sex quasi diebus dictorum homini bene
operatus fueris, legemque adimpleveris, tunc demum vir emeritus jure
introire in requiem Domini, et sabbatismum filiorum Dei sabbatizare
dignus sis. Quid est illud?
|
“Audistis, inquit, quia dictum est: Diliges proximum tuum, et odies
inimicum tuum. Ego autem dico vobis: Diligite inimicos vestros, et
benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et
calumniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri, qui in coelis est, qui
solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos et
injustos.”
|
|
Poteras percutienti maxillam dextram, etiam iratus praebere alteram, et
dicere, non, ut Apostolus, pronuntiando,
sed imprecando: PERCUTIAT
|
“te Dominus, paries dealbate (Act. XXIII);”
|
|
poteras auferenti tunicam, etiam iratus remittere et pallium, et dicere
non, ut idem Apostolus, comminando sive praenuntiando,
sed maledicendo sive imprecando: REDDAT
|
“illi Dominus secundum opera ejus (II Tim. IV),”
|
|
ut non esset contra hoc legis mandatum adhuc minimum:
neque contra hoc legis permissum,
|
“et odies inimicum tuum.”
|
|
Porro tendenti tibi ad gradum optimum ut sis filius Patris tui, qui in
coelis est, permisso uti non convenit, ut odio habeas inimicum tuum, imo
expedit ut diligas eum jam, dum adhuc inimicus est, et pro illo ores.
Quare ergo lex dixit,
|
“et odies inimicum tuum?”
|
|
Nonne ipsa ejusdem vox est, cujus et Evangelium? Quare ergo tam diu
distulit dictum hoc tam benignum. Dilige inimicum tuum? Videlicet, quia
hoc impossibile erat legi, et in hoc infirmabatur per carnem, sicut
Apostolus ait:
|
“In quo per carnem infirmabatur (Rom. VIII),”
|
|
nimirum eorum qui sub lege erant, quia carnales erant. Sicut ad duritiam
cordis eorum permisit eis dare conjugibus libellos repudii, ita
nihilominus ad duritiam cordis eorum et propter infirmitatem carnis
eorum alia quoque multa permisit, quorum de notissimis est hoc unum,
|
“et odies inimicum tuum,”
|
|
sive ita,
|
“propinquus occisi statim ut homicidam apprehenderit, interficiet eum
(Num. XXXV).”
|
|
Dicis itaque mihi: Nonne et hodie in hominibus eadem est tam duritia
cordis quam infirmitas carnis? Est quidem, sed exemplum accessit quod
antiquis defuit. Debet plus valere doctrina, ubi docentem sua commendant
opera. Audiri debet praeceptum, quod praeceptoris roboravit exemplum.
Ecce Filius Dei praeceptor et doctor de coelo venit, quod praecipit,
fecit, quod docet, opere ostendit. Dilexit inimicos;
|
“nam, cum inimici essemus, ait Apostolus, reconciliavit nos Deo (Rom.
V).”
|
|
In ipso mortis articulo pro persequentibus et calumniantibus se oravit:
|
“Pater, inquiens, ignosce illis, non enim sciunt quid faciunt (Luc.
XXIII),”
|
|
cunctisque credere volentibus reatum suae mortis indulsit. Hoc exemplum
doctrinam ejus adjuvat, quod quia defuit quando data est lex, erat ipsa
lex infirma; simulque quia spiritum dilectionis dare non poterat, tale
quid illi efficere, et ad perfectionem cogere homines impossibile erat.
Iste quia et perfectionis exemplum et dilectionis spiritum dedit,
idcirco jam ex tunc vere a nobis imitationem exigit grandi proposita
spe, quae cum venerit, profecto meritum omne excedit, ut simus filii
Dei, fratres et cohaeredes unici Filii Dei (Rom. VIII). Et in hoc dicto
cum dicit,
|
“ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est,”
|
|
magna subjungitur distantia filiorum multorum, et ipsius unici Filii
Dei. Ille namque non ut esset filius Dei, sed quia erat Filius Dei,
dilexit inimicos, secundum naturam suae bonitatis; alii omnes, non quia
sunt, sed ut sint filii Dei, diligant inimicos imitatione illius
bonitatis,
|
“qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos
et injustos.”
|
|
Hoc si sensu duplici intelligas, abundantius valet: nam est quidem
magnum bonitatis sive benignitatis ejus experimentum, quod solem istum
visibilem facit oriri super bonos et malos, et pluviam terrae
necessariam pluit super justos et injustos, sed majus multo est, quod
solem justitiae, solem verum, Christum Filium suum notum facit bonis et
malis, tam qui ex Judaeis quam qui ex gentibus sunt, et voluntaria
praedicationis evangelicae pluvia cunctos irrigans, cohortatur eos
facere bonum fidei vel poenitentiae fructum.
|
“Si enim diligitis eos tantum qui vos diligunt, quam mercedem habetis?
Nonne et publicani hoc faciunt? Et si salutaveritis fratres vestros
tantum, quid amplius facitis? Nonne et ethnici hoc faciunt? Estote ergo
perfecti sicut et Pater vester coelestis perfectus est.”
|
|
Ubi opus laboriosius, ubi labor est operosior, ibi vel inde merces
major, et corona acquiritur gloriosior. Porro, multi praecepta Dei,
imbecillitate sua non sanctorum viribus aestimantes, putant esse
impossibilia quae praecepta sunt, et dicunt sufficere virtutibus, non
odisse inimicos, caeterum diligere plus esse, quam humana natura
patiatur. Non sunt impossibilia, sed possibile est observari haec omnia,
quippe cum de justis hominibus exempla nonnulla sunt, qui haec
observaverunt. Stephanos Protomartyr deprecatus est pro lapidantibus
inimicis (Act. VII), et Paulus optabat anathema esse pro persecutoribus
suis (Rom. IX). Sed et ante exemplum hujus Filii Dei, cujus est dictum,
quique fecit hoc ipsum, dicens:
|
“Pater, ignosce eis, quod enim faciunt, nesciunt (Luc. XXIII),”
|
|
David injussus planxit Saulem, luxit Absalon, ambos persequentes, ambos
ipsius animam quaerentes (II Reg. I). Injussum David idcirco dixi, quia
lex non jusserat inimico parci, sive doleri de inimico. Evangelium
autem, sicut in caeteris ante dictis, ita in isto supplet defectum
legis. Dictum hoc:
|
“Estote ergo et vos perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus
est,”
|
|
quantae gratiae sit, ex opposito magis elucet, scilicet ex eo quod
serpens primis parentibus nostris dixit, suadens transgredi praeceptum:
Comedite, et eritis sicut dii, scientes bonum et malum (Gen. III). Malam
viam quasi ad perfectionem ille sibilando susurravit, bonam viam ad
veram perfectionem iste demonstrando praedicavit. Estote, inquit,
perfecti, estote non dico sicut dii, sed sicut filii Dei. Estote,
inquam, ita perfecti, secundum modum perfectionis, quo Pater vester
coelestis perfectus est, id est non odiendo amicum Dei, quod ut fieret,
serpens suasit, sed diligendo etiam inimicos, cujus rei vobis exemplum
praebet ipse Pater coelestis. Illius doctrina nequam abduxit hominem ad
omnimodam Dei dissimilitudinem. Haec doctrina aequa conformabit vos ad
ejusdem Dei similitudinem, ut fiat quod scriptum est:
|
“Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI).”
|
|
|
“In hoc, inquit apostolus Joannes, manifesti sunt filii Dei, et filii
diaboli (I Joan. III).”
|
|
Nam filii diaboli sunt, qui nec amicos diligunt, in hoc imitantes
diabolum, qui non dilexit, imo odio habuit Creatorem suum, cum ille
gratis et magnum et speciosum et sapientem, sicut apud Ezechielem
testatus (Ezech. XXVIII; XXXI), fecisset, et in monte sancto Dei, id est
in coelo, posuisset eum, persuasitque homini (Gen. III), ut neque fidem,
neque dilectionem haberet erga eumdem Creatorem suum, suoque exemplo
contemneret eum, habendo perversum similitudinis, id est divinitatis
ejus appetitum. Filii Dei sunt econtra, qui etiam inimicos diligunt,
optando ut amici fiant, imitantes ipsum Deum, qui cum inimici essemus,
ultro nobis obtulit reconciliationis gratiam, tanta dilectionis
abundantia, ut proprio Filio suo non parceret, sed pro nobis omnibus
traderet eum (Rom. V, VIII). Ad hujus imitationem suos Filius Dei
auditores invitans, cum dixisset,
|
“estote et vos perfecti,”
|
|
protinus non quantitatem, sed qualitatem perfectionis proponens,
addidit,
|
“sicut et Pater vester coelestis perfectus est.”
|
|
Quod est dicere: Sicut ille vos dilexit, cum essetis inimici, ut amicos
faceret de inimicis, ita et vos diligite inimicos, dando operam, quoad
potestis, ut convertantur et efficiantur amici. His explicatis, protinus
dicit:
|
|