CAPUT III. De verecundia Cain, et quo modo dictum est: Quare concidit vultus ejus, et qualiter a Deo correptus est.

Iratusque est Cain vehementer, et concidit vultus ejus. Dixitque Dominus ad eum: Quare iratus es? et cur concidit facies tua? Nonne si bene egeris, recipies? Sin autem male, statim in foribus peccatum aderit, et subter te erit appetitus ejus, et tu dominaberis illius. Vehementer, inquit, iratus est, quod ab effectis claruit protinus, quia concidit vultus ejus, videlicet ira in odium versa trabali pondere declinavit in terram vultum et oculos ejus. Terram namque aspiciunt, qui crudelia meditantur. Unde est illud in Psalmo: Projicientes me nunc circumdederunt me, oculos suos statuerunt declinare in terram (Psal. XVI). Utrumque ab illo requirit Deus. Dixit enim: quare iratus es, addiditque, et cur concidit facies tua? Siquidem etiam si non occidere vellet, jam pro tali causa iratum fuisse scelus est, peccatum diabolicum est, quia diabolum imitatur, qui alterius justitiae invidet. Alias autem moveri vel irasci humanum est, dummodo ira prius resideat, quam peccati opus generet. Quapropter in psalmo dictum est: Irascimini et nolite peccare, quae dicitis in cordibus vestris, et in cubilibus vestris compungimini (Psal. IV). Ac si diceret: Et si ad horam ut homines movemini, nihil tamen per iram operemini, et de hoc ipso quod moti vel irati fuistis, cito poenitemini. Sed hanc iram qua iratus est Cain, nusquam Scriptura concedit, nam ipsa est invidia diaboli. Bene ergo Deus utrumque requirit, dicendo, quare iratus es, et concidit facies tua, quia videlicet iratus fuerat invidendo, et conciderat facies ejus, parricidium meditando. Ita percunctando vocat illum mitis ad misericordiam, ad conscientiam suam, invitat eum ad cor suum, ut videat ipse quid cogitet, bonum scilicet sit, an malum. Amplius autem subjungendo: Nonne si bene egeris, recipies, etc. Forti illum invectione pulsat, ut vultum suum sublevet a terra, ut mentis oculos sustollat a terra, scilicet, ut trabem de oculo suo ejiciat, et procul aspiciat, videatque prudenter quid magis expediat, quid eventurum sit, quis finis, quis fructus succedat, si malum quod cogitatione deliberat, opere perficiat. Nonne, inquit, si bene egeris, recipies? Sin autem male, statim in foribus peccatum aderit, sed subter te erit appetitus ejus, et tu dominaberis illius. Quod est dicere: Quia tu mente deliberas perpetrare opus peccati, en ego, priusquam id facias, ne postea quam feceris, quasi de ignorantia te excuses, dico tibi: Nonne scis quia si bene egeris, recipies? Sin autem male, subauditur, et illud recipies: nam statim in foribus peccatum aderit, ut quocunque te verteris, quidquid agere volueris, tecum sit comes in itinere, princeps in opere. Et tunc quidem subter te erit, et dominabitur tui, quia videlicet omnis qui facit peccatum servus est peccati (Joan. VIII): nunc autem antequam facias illud, dum adhuc est in appetitu, ipse appetitus ejus subter te erit, et tu dominaberis illius. Verbi gratia quemadmodum is, qui nondum rex creatus est, subter populum est, et populus dominabitur illius, ita ut eum recipiat si vult.