VERS. 16, 17.

Et apposui cor meum ut scirem sapientiam, et intelligerem distentionem, quae versatur in terra; est homo, qui diebus et noctibus somnum non capit oculis. Et intellexi quod omnium operum Dei nullam possit homo invenire rationem eorum, quae fiunt sub sole, et quanto plus laboraverit ad quaerendum, tanto minus inveniat, etiam si dixerit sapiens se nosse, non poterit reperire. Gravissima mentis distentio homines plerosque vexat, ad quam cognoscendam apponit cor Ecclesiastes. Quando enim aliquid apparet difficile, necessarium est, utile est, ut cor ad investigandum apponatur. Versari in terra ista distentio dicitur, non vexat haec distentio terram quam terimus. Qui de terra est, de terra loquitur (Joan. III) designantur nomine terrae qui terrena sapiunt (Philipp. III). Cor autem ad philosophos mundi applicat Ecclesiastes, qui usquequaque distenduntur ut terrena loquantur. Quod tantis et talibus libris convolvunt philosophi, pene tribus verbis Salomon explicat. Duas vero esse sectas philosophorum novimus, diversis inter se partibus belligerantium. Antiqui philosophi nomen sapientiae habentes, instabant quotidie naturae causis discutiendis. Qui volentes invenire usque ad unguem omnia opera Dei, semper quaerebant, semperque notabant quaerenda, et quod quaerebant ex aliqua parte inveniebant, quod autem invenire minime poterant, se nescire sciebant. Tales distendebantur studio sapientiae. Distentus autem Socrates sapiendi studio: Qui, inquit, vivendi mihi finis erit, erit et docendi. Multum distentus et ille fuit studio sapiendi, qui moriens cum esset pene centum annorum cum moreretur lacrymasse perhibetur, dicens: Heu mihi quia modo morior, quando sapere incipiebam! Tales designat homo noctibus atque diebus vigilando, ita instans causis naturae discutiendis, ut mirentur omnes, et prae caeteris Ecclesiastes. Ecce novis et magis assultibus incressando novi philosophi urgent veteranos philosophos, et invertunt nova doctrina philosophiam, cum de naturae causis atque rerum tenore quaeque dixerunt dedicunt, et illos refellunt, dicentes sciri nihil posse et nihil reperiri, quod fugit ab illis quasi scientia veri. His intendentes vanitatibus notat Ecclesiastes, dicens eorum verbis nullam esse rerum notitiam, sciri nihil posse et nihil reperiri. Istos philosophos pondere rerum tremefactos vulpibus esse similes putemus, quae ita tremefiunt audito coeli tonitru atque mundi fragore, ut latebram sibi quaerant fugiendo subtus terram. Istis antiquior et sapientior Ecclesiastes, istos notat et illos notat, hos docet et docet istos. Notat enim veteres, sciri omnia posse confitentes, notat et novos, sciri nihil posse putantes. Ostendit quid sapiant, ut si bene sapiunt quaerant, vult ut sapiant veteres, sciri res posse, sed non omnes. Quod faciat Deus et solus omnia regat, certissime scimus, qualiter et quare velit Deus illa variare, cur aegrotet bonus, malus fortis sit, hic dominatur, ille serviat, quid istum ditet, illum pauperet, et multa alia cur fiant, sciri nullo modo possunt a nobis, quia illa scire soli Deo convenit. Qui vero nihil sciri, et nihil putant posse reperiri, quidnam scire putant, qui suum scire sibi tollunt? Nihil sciri quis unquam hominum dicet nisi multa sciendo? Utique multum scit, qui scit quare nesciat ista vel illa. Permultum scit, qui tollit suum scire scienti. Unicuique animali natura suum scire dedit. Se nihil scire putans, se subjecit pecori. Est ingenium pecori, sed non aequale nostro, quo ratio pecori nos praeponit omni. Si dicat sapiens se nosse, contra ait Ecclesiastes, non poterit reperire. Quis hoc verum neget esse? Plurima Dei secreta nescit mundi sapientia. Iste sapiens quem discrete notat Ecclesiastes, forte Socrates fuit, qui quam putavit sapuisse, quando primus dixit, nihil sciri, nihil reperiri: aut fuit Archisilas, qui Socratis scire secutus, de nihil scire suam fecit sibi philosophiam