APPENDIX. Injusta et inerudita Simplicii Verini de Ruperto abbate Tuitiensi critica in libro De transsubstantiatione.

Prelo subductis omnibus nostrae pro Ruperto abbate Tuitiensi Apologiae paginis, in Simplicii Verini librum De transsubstantiatione incidi, in quo dum sectae Protestantium felleus hic scriptor, qui Cl. Salmazius est, Rupertum Tuitiensem in omnem contra eucharistiae sacramentum errorem trahit; praesentiae videlicet signi duntaxat aut virtutis, manducationis per fidem, impanationis, et hypostaticae unionis panis cum Verbo, multa animadvertenda committit; quae dimittere non debuit sancti illius doctoris vindex, sed per appendicis modum hic adjicere et emendare.

I.

De auctore librorum De divinis officiis, Verinus sic dubitat, ut magis putet iis assentiendum qui illos negant a Ruperto Tuitiensi fuisse compositos.

Primum hunc Verini lapsum corrigit Apologiae prima pars, in qua accurata dissertatione opus hoc De divinis officiis, uni Ruperto Tuitiensi certo jure adjudicavimus.

Et quidem eo sub nomine hoc opus legitur in mss., codicibus qui in illustrioribus Belgii bibliothecis asservantur: in bibliotheca Alnensis monasterii in editione Leodicensi; in bibliotheca Elnonensi, in cujus codice desiderantur libri decimi caput vicesimum quintum et caput ultimum, quae in excusis habentur: in bibliotheca S. Martini Tornacensi, in qua et aliud De divinis officiis opus a magistro Roberto, qui a Tuitiensi alius est, scriptum reperitur, cum prologo qui incipit: Memini eum de ecclesiasticis officiis parva quaedam, etc. In bibliotheca Villariensi; in bibliotheca monasterii Bonae Spei; in bibliotheca Trajectensi; in bibliotheca Camberonensi, ut nobis tradit Antonius Sanderus in Bibliotheca Belgica.

Nec alicujus momenti est ratio qua Verinus hujusmodi librorum auctorem in dubium vocat, utpote quae nonnisi ex praeconcepto errore, et ex falso Ruperti intellectu procedit. Verinus enim hujus operis auctorem non sensisse existimat realem veri corporis Christi in altaris sacramento praesentiam, sed divinitatem seu gratiam duntaxat in eucharistia cum pane conjunctam docuisse; Rupertum vero Tuitiensem, qui in Exodum haud dubie scripsit Commentarios, tenuisse censet non divinitatem modo, sed et Christi humanitatem esse hypostatice unitam pani.

Ex qua sententiarum pugnantia Verinus negandum voluit ab eodem Ruperto editos libros De divinis officiis, a quo prodierunt in Exodum Commentarii. Error in errorem Verinum trahit. Et prima haec circa Ruperti hoc opus hallucinatio manifeste prodit Simplicii Verini in evolvendis Ruperti libris indiligentiam, qui hujusmodi opus caeteris Ruperti elucubrationibus perpetua accensent, et primitias esse frugum Ruperti ubivis protestantur.

Quid ergo mirum si Verinus, qui vel nunquam, vel levissime Ruperti libros evolvit, doctissimi illius scriptoris mentem non sit assecutus, et extraneos ei sensus affinxerit?

II.

Rupertum, qui indubie auctor est librorum De divinis officiis, intellexisse cucharistiae sacramentum constare sola visibilium specierum, panis videlicet et vini substantia, et virtute divina qua pascuntur et sanctificantur animae justorum, Verinus ex his quae in libro II, cap. 9, De divinis officiis, leguntur, verbis astruit :

“Est tam in Pontifice quam in sacrificio divina substantia; est et terrena. Terrena in utroque est id quod corporaliter vel localiter videri potest: divina in utroque Verbum invisibile est, quod in principio erat Deus apud Deum,”

etc.

Quam insulsa autem haec sit Verini expositio fit cuivis obvium attendenti, 1. Quod terrena substantia Ruperto fluit non solum panis et vini substantia, ex qua sacrificium conficitur quidem, sed non constat sacramentum; sed ipsa etiam Christi caro, quae, ut ait Rupertus, de terra nostra est, et in altari sub panis specie videtur. 2. Quod eo ipso in opere, non solum divinitatem, ut Verinus commentus est, sed ipsam simul Christi humanitatem, verum Christi corpus, verumque illius sanguinem, non in umbra, sed in veritate, ut loquitur Tuitiensis, non in figura, sed in re contineri in eucharistia Rupertus expresse profitetur, ut productis ex libri primi De divinis officiis, cap. 17, et ex libri II, capit. 2, 5, 16 et 22, testimoniis in Apologia speciatim demonstravimus. 3. Quod genuina, quam in Apologia dedimus, adducti a Verino loci explicatio manifeste ostendit Rupertum eo loci nihil aliud sentire aut docere quam a Verbo divino in altaris sacrificio assumi panem transferendum et transmutandum in illam ipsam carnem quam in utero Virginis induit et ita ex pane visibili per verbum assumpto et in veram ejus carnem transmutato, et ex ipso Dei Verbo invisibili visibile construi sacrificium.

Non est itaque unde Verinus aut alius quis umbratici corporis defensor, Rupertum suo patrocinatum errori ducat; sed est unde has suae fidei figuras abjiciens, catholicae corporis Christi veritati firmus adhaereat.

III.

Qui in sacramento nonnisi panis et vini substantiam et divinam virtutem seu gratiam credit, is in illius sacramenti communione solam panis et vini substantiam ab indignis percipi concludat necesse est.

Sic Verinus contendit quod qui indigne comedit, in suo et Ruperti sensu solum panem comedit, quod mali sacramentum quidem, sed non Christi corpus sumunt , juxta haec Ruperti verba,

“in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini, nihil de sacrificio pervenit.”

Injustum hoc Verini de Ruperti doctrina judicium nostra corrigit Apologia, tum ubi ex certissimis Ruperti testimoniis probat eum sensisse et expresse docuisse Christi corpus ore etiam sacrilego ab indignis manducari: tum ubi catholicum horumce verborum, in illum in quo fides non est, etc., intellectum multiplicem profert: nempe nihil quod percipienti sit utile, de sacrificio in illum in quo fides non est, pervenire: vel, in illum qui in hocce sacrificio Christum esse non credit, praeter visibiles species nihil, secundum hanc fidem quae solas panis et vini species in sacrificio agnoscit, de sacrificio pervenit. Quae quantum a Verini judicio distent quis non videat?

IV.

Verinus in suae contra transsubstantiationem disputationis progressu, de Ruperto dicere audet , quod non ille putavit panem revera mutari in Christi corpus: quod istis verbis,

“cum vino accedit Verbum crucis, fit sanguis ille qui effusus est in remissionem peccatorum,”

non tamen Rupertus transsubstantiationem panis in corpus, et vini in sanguinem confirmare voluit. Et tandem concludit Rupertus , sicut et alios Patres ipsos antiquiores, negasse ullam intervenire in his sacramentis substantiae panis et vini et aquae mutationem.

Quod qua veracitate sit dictum, judicet quisquis Rupertum ubivis docentem audivit quod panis et vinum prece mystica fiunt et vere sunt vera Christi caro, ipsa quae pro nobis transfixa est, et verus Christi sanguis, ille qui effusus est in remissionem peccatorum; quod panis et vinum in carnis et sanguinis Christi substantiam vertuntur et convertuntur, mutantur et transmutantur, remanente licet exteriori panis et vini specie, ut in Apologia evidentissimis Ruperti testimoniis fuit comprobatum.

Ipsa enim aequivocis subjici expositionibus, vel ad divinitatis aut corporis Christi virtutem aut figuram, vel ad hypostaticae impanationis sensus distrahi, legitima interpretandi ratio nullatenus sustinet. Ecquis, nisi summa in Ruperti fidem injuria, eum istis sub vocibus alienam occultasse doctrinam suspicabitur? aliud sentire et aliud loqui vel scribere de divinis sacramentis grande piaculum: quod absit a doctore catholico.

Nec violentae Verini interpretationi ullo modo favet, quod Tuitiensis diserte scripserit aquam qua lavantur fideles in baptismo, eam ipsam esse quae ex aperto Christi latere profluxit: quam tamen nec Rupertus sensit in substantia fuisse mutatam.

Nam Rupertus nullibi unquam vel sensit vel scripsit baptismi aquam in eam converti et transmutari quae de Christi latere cum sanguine effluxit; cum tamen innumeris propemodum locis scripserit panem et vinum converti in Christi corpus et sanguinem. Quae verba Verinus hic fateri cogitur transsubstantiationem exprimere, ubi, ne illius veritatem admittat, nullo argumento patitur ut dicere quis possit

“aquam baptismi in eam aquam converti quae fluxit ex latere Christi.”

Verum nec Rupertus aquam regenerationis eam esse quam de Christi latere militis lancea eduxit, eo sensu definivit, quo panem in eucharistia fieri et esse illam Christi carnem, quae cruci affixa est, nulla verborum aut sensus dubietate asseruit.

Cum enim Rupertus unam omnium aquarum, sive quae in Rheno, sive quae in Tiberi, sive quae in sacris fontibus, sive quae in cruce de Christi latere fluunt, unam esse substantiam non inepte judicaret, et eam quae in regenerationis lavacro est, virtutem ex Christi sanguine manare, qui cum aqua simul de Christi corpore exivit, sapientissime dixit baptismatis aquam illam esse, tam secundum substantiam quam secundum virtutem, quae Christi sanguine mista de ejus latere fluxit.

Haec autem Ruperti doctrina, quid, quaeso, adversus panis et vini in Christi carnem et sanguinem transsubstantiationem concludit.

Aqua baptismatis a Ruperto dicitur illa ipsa esse

“ratione substantiae, quae omnium aquarum una in genere est; et ratione virtutis quae in utramque ex Christi sanguine fluit,”

quae de Christi perforato latere cum sanguine exivit. Ergone, et cum panis Ecclesiae ore consecratus a Ruperto dicitur ea ipsa Christi caro esse quae in cruce suspensa mundum redemit, nulla panis et vini in Christi carnem et sanguinem transmutatio a Ruperto intelligitur? Quid ergo tot in paginis scripto dedit panem et vinum in ipsam carnis Christi et sanguinis substantiam converti et transmutari?

Si una carnis Christi et panis est substantia, una in aliam transmutari quomodo potest? si haec illius virtutem duntaxat obtinet, quomodo non effectu solum, sed nomine ac etiam ipsa re panem fieri et esse Christi carnem a Ruperto definite profertur disertis verbis, quae in Apologia protulimus? Imo (insurget criticus cliens) Rupertus panem et vinum esse Christi carnem et sanguinem, ex eo suadet quod vinum a sanguine, et panis ab humano corpore solis accidentibus differt. Quod quam inscite positum et physicae contrarium, tam a transsubstantiationis veritate lissitum Salmazius ducit.

Nec diffiteor ego nullam ibi intelligi posse transsubstantiationem, ubi una substantia eadem est quae altera. Sed et Cl. Salmazius, si a Tuitiensi panem et vinum in Eucharistia sic posita intelligit, ut ipsa simul in hoc sacramento sit corporis et sanguinis substantia, quae substantiali duntaxat et non individuali unitate cum pane et vino sit eadem, fateatur necesse est a Ruperto non magis assertam in altaris mysterio carnis et sanguinis Christi, quam cujusvis alterius hominis individuam substantiam. Quod quis de Ruperto sentiret, qui expresse declarat panem et vinum fieri esse ipsum individuum Christi corpus quod cruci affixum est, ut Christus veraciter dixisse credatur: Hoc est corpus meum quod pro vobis tradetur.

Verum nec eo loci Rupertus a transsubstantiationis veritate discessit, qui panem et vinum fieri et esse Christi sanguinem demonstrare nusquam ex eo intendit, quod unius ejusdem rationis est panis et carnis, seu vini et sanguinis substantia, ut ex pluribus contra Salmazium et alios Ruperti censores fit manifestum.

1. Una etsi concederetur panis et carnis, seu vini et sanguinis in genere substantia, non inde tamen consequi vel fatuus intelligeret panem et vinum fieri et esse Christi, magis quam alius carnem aut sanguinem. Sicut Verbum naturam quae omnium hominum una est, assumens, non unius prae alio hominis naturam sibi copulavit.

2. Licet una panis et corporis humani esset substantia, nihilominus verum esset plures panes esse plura corpora; ut vel logicae tiro plures panes admitteret plures esse substantias: nec eo dato stare posset ex pluribus panibus unum idem numero corpus confici.

3. Si de suo panis est ejusdem cum carne humana substantia, seu vinum ex insitis proprietatibus eamdem cum sanguine habet naturam, adeo ut sub illa ratione panis et vinum vere dicantur et sint ipsa Christi caro et ejus sanguis, falso et stulte omnino diceretur, quod operatione divina et ineffabili Spiritus sancti virtute panis et vinum inter mysticas preces fiunt Christi caro et sanguis.

4. Nec minus fatue doceretur quod unitas Verbi facit ut panis et vinum fiant et vere sint illa ipsa caro quae confixa est, et ille ipse sanguis qui in cruce fusus est.

5. Denique non duae in eucharistia forent panis et carnis substantiae.

Cum ergo Rupertus, juxta Verini censuram , duas, praeter divinam, in eucharistiae sacramento substantias, panis scilicet et carnis Christi, his in libris admiserit: cum expresse pluribus in locis dixerit quod unitas Verbi facit unitatem sacrificii non modo substantialem (ut Verinus fingit ), sed individuam; qua fit ut panis illa una sit caro Christi quae in cruce pependit, et vinum ille unus sanguis sit qui pro multis fusus est: cum diserte scripserit quod operatione divina et virtute Spiritus sancti panis et vinum in Christi carnem et sanguinem transeunt; quod plures qui quotidie a sacerdotibus offeruntur panes non sunt plura corpora, sed unum illud quod hostia fuit pro peccatis: quod denique non qualecunque suum, sed suam carnem et suum sanguinem Christus dat hominibus, ut non cujusvis, sed unius Christi caro illa sit.

Quis a Ruperto sic dictum putet panem et vinum ejusdem esse substantiae cum corpore et sanguine humano, ut inde probare voluerit panem et vinum, absque ulla substantiae transmutatione, fieri, esse et vere dici Christi carnem et sanguinem?

Quis, qui humano sensu ducitur, non sanius judicet eo loci Rupertum ex quadam solummodo panis et vini cum carne et sanguine analogia, vel etiam substantiali aliqua similitudine utcunque explicare quomodo non omni rationi repugnet, nec ultra omnem potentiam sit panem et vinum transire et converti in Christi carnem et sanguinem?

Quamvis enim Rupertus ejusdem esse substantiae aquam et vinum, vinum et sanguinem nonnunquam dixerit, cum ex uno aquae communi principio vinum et sanguis constituantur: non tamen ejusdem rationis, speciei vel naturae substantiam aquae vini et sanguinis noster Tuitiensis uspiam censuit, cum in vino et sanguine non solam aquam, sed ignem aquae conjunctum opinatus sit, et diversas in rebus intelligat essentias, rationes et naturas.

Ea autem quibus res inter se differunt et diversas in essentia sortiuntur definitiones; idcirco Rupertus vocat accidentia, quia primae substantiae in suo esse jam constitutae adveniunt, non vero quod res, seu ultimae substantiae, puta vino aut sanguini sic contingunt, ut, ipsis recedentibus, ipsa tamen semper stet incorrupta substantia, quae omnem vini et sanguinis servet entelechiam et essentiam, ut fusius in Apologia contra Gregorium a Valentia disseruimus.

Haec si ad Cartesii placita quis deducere velit, quae in formis, cum animam intelligentem exceperis, nullam a subjecto distinguunt substantiam, concedo lubens: modo, juxta Ruperti doctrinam et fidem tota panis et vini substantiam in individuam Christi carnem quae in cruce passa est, et in individuum ejus sanguinem quem pro impiis effudit, converti et transmutari, exteriori duntaxat panis et vini remanente specie, catholice profiteatur, firmiter teneat et strenue defendat.

Nec audienda Verini sententia, quae, ut Rupertum a transsubstantiationis fide alienum pronuntiet, corruptionem visibilium sacramenti specierum nullam contingere ex eo Ruperti testimonio probat , quo Tuitiensis sincere declarat Spiritus sancti operatione panem corpus, et vinum fieri Christi sanguinem; ita tamen ut substantiae bonum non destruatur aut pereat; sed secundum visibilem seu exteriorem speciem in suo esse sic permaneat, ut secundum rem ad corporis et sanguinis Christi veritatem et dignitatem promoveatur.

Quasi vero nostro Tuitiensi, juxta Verini commentum, idem sit substantia quod exterior species, et mutationem res non subeat, quam non habet visibilis species, cum tamen distinctissime Rupertus panem et vinum in eucharistia fieri et esse re, nomine et effectu, sed non in exteriori specie, Christi corpus et sanguinem edicat.

Sic Verinus in sua capitur, quae haec non capit sapientia. Sic Salmazius in his caecutit, ex quibus clarum omnibus ostentare se jactat Rupertum, ut et alios Patrum ipso antiquiores, negasse ullam in tervenire in his sacramentis substantiae rerum visibilium et corporalium, id est panis et vini et aquae mutationem.

Quid Cl. Salmazius non invertit, ut cuncta in suos convertat errores? hanc Theophilacti vocem, [e][sbiti][d][o][sf] Salmazius vertit substantiam; ipsis vocibus, quo jure viderit, sensus nusquam auditos praescribens, ut suae serviant fidei.

Suo tandem ex ore Verinus judicatur , ubi ipse pro certo firmat stare minime posse, ut substantia panis maneat et simul sit verum corpus Christi.

Quid verius a Verino proferri potuit? sed qua interpretis fide Rupertum, ubi dicit quod panis est verum Christi corpus, eo sensu Verinus interpretatur, quem stare non posse ipsi certum est, hoc est, panem sic esse verum Christi corpus, ut simul sit et panis substantia? an quia panis ista vox retinetur, et ipsa panis substantia remanere a Verino censetur? Nunquid et ubi Christus dicit: Caeci vident, Salmazius putat caecos adhuc esse qui jam vident? Desipit sane qui haec sapit, et dialecticis tradendus est rudimentis, qui nondum didicit quod in mutationum enuntiationibus, res quae mutatur, prioris sui status nomine exprimitur, ut et statum a quo res transit, et illum, ad quem transfertur propriis vocibus propositio clarius enuntiet. Quam ergo meretur fidem, qui scriptorum in istos inflectit sensus, qui nec stare possunt, nec in dialecticae scholis admitti?

Equidem scio Rupertum dixisse quod Verbum in eucharistiae sacramento non mutat aut destruit panis substantiam: sed et duplicem scio mutationis speciem: unam novi qua res sic desinit esse quod erat ut in nihilum abeat, et alteram didici qua res sic incipit esse quod non erat ut ad altiora provehatur. Ex duabus autem his mutationum differentiis quaenam a Ruperto intelligatur quis non videat, qui sibiipsi non tenebras aut mendacia fingit, cum Tuitiensis aperte adjecta hac voce, aut destruit eam duntaxat significet in pane non fieri substantiae mutationem, qua panis sic destruatur, ut ex eo nihil sit, non tamen eam negans, qua sic esse suum amittat, ut ad carnis divini Verbi dignitatem veritatemque transferatur: ut in Apologia observavimus, ubi asperiora Ruperti loca explanavimus, et eluci davimus obscuriora.

V.

Profecto Verinus, seu ficto sub eo nomine Salmazius, in sua critica nec prudentior Grotio, quem stringit, nec felicior, dum hypostaticam panis cum verbo Dei, non tamen cum Christi humanitate, in altaris sacramento unionem concludit antiquissimam esse, et a vetustis Patribus creditam traditamque. Sed vero sibi minime constans, post aliqua , dicit antiquos Patres hypostaticam panis cum divinitate conjunctionem nec tenuisse nec docuisse.

Eadem versatili mente, postquam finxit ex recentioribus Rupertum Tuitiensem in lib. II De divinis officiis, cap. 9, hanc divini Verbi cum pane hypostaticam unitatem sic tradidisse, ut solam divinitatem poneret Christi quae pani mystico adhaerebat eodem modo quo divinitas in persona ejus et vero corpore cum humanitate juncta est, paucis interjectis , nostrum Tuitiensem in oppositum errorem novo figmento trahit, scribens quod Rupertus, suis in Exodum Commentationibus, non solam Christi divinitatem cum pane sacramentali conjunctam esse vult, sed etiam humanitatem; cum nempe Rupertus in Exodum ait:

“Quomodo Verbum a summo demissum caro factum est, non mutatum in carnem, sed assumendo carnem; sic panis et vinum.”

Haec autem Ruperti loca, quae in Apologia ex integro protulimus et mente sincera explicuimus, nullam hypostaticae illius impanationis sive divinitatis sive humanitatis Christi fidem faciunt, sed Incarnationis duntaxat inducunt comparationem: ex qua, ut ipso Verinus fatetur , minus consequenter quis deduceret hypostaticam Verbi divini cum pane a SS. Patribus in eucharistia intelligi unionem, cum similitudo singulis nusquam aptanda sit apicibus.

Porro Salmazius, sub ementito Verini nomine, non in Rupertum modo, sed et in Haimonem Halberstadensem, Remigium Remensem, Valeramnum et alios quosdam hunc refundit errorem, quasi qui senserint Divinitatem, quae coelum et terram implet, et quae Christi corpori in coelo manet unita, hypostatica eadem unione panis substantiae in altaris sacramento sic conjungi, ut panis haec substantia absque ulla sui transmutatione fieret, esset, et vere diceretur Christi corpus, unum cum eo quod sedet a dextris Dei.

Sic sibi mendax quod struit evertit. Remigio quidem similia dixisse et sensisse Rupertum in Apologia vidimus. At quam catholica utriusque sit doctrina, et ab hypostatica impanatione distans, ex eorum verbis, et ex ipsis dialecticae regulis ibidem fusiori expositione demonstravimus.

Nec Remensem, sed magis Antissiodorensem huncce Remigium exacta crisis pronuntiasset: quae nec Valeramnum ista scripsisse censuisset, qui vel nunquam fuit: vel, si ex adductis in prima Apologiae parte Valeramnus est, de his saltem nihil usquam scriptis mandavit, ut in ea dissertatione adnotavimus.

Injusta ergo omni ex parte et prorsus inerudita Simplicii Verini, in libro De transsubstantiatione, de Ruperto Tuitiensi censura.