CAPUT XXVII. Quod paradisus terrestris ad exemplar plantatus sit coelestis paradisi, itemque de ligno paradisi quod in medio erat.

Sciendum autem est hunc paradisum terrenum ad exemplar coelestis paradisi fuisse compositum, in quo, quasi ligna pulcherrima fuere angelicae fortitudines, et lignum vitae Deus ipse, cujus felices angeli beata semper vivunt visione. Quod maxime Ezechiel propheta commendat his verbis, loquens contra principem tenebrarum diabolum, sub nomine regis Pharaonis, inter caetera: Cedri non fuerunt altiores illo in paradiso Dei, abietes non adaequaverunt summitatem ejus, et platani non fuerunt aequae frondibus illius. Omne lignum in paradiso Dei non est assimilatum illi, et pulchritudini ejus, quoniam speciosum fecit illum, et aemulata sunt eum omnia ligna voluptatis, quae erant in paradiso Dei. Et post pauca: Cui assimilatus es, o inclyte et sublimis inter ligna voluptatis? Ecce deductus es cum lignis voluptatis ad terram ultimam (Ezech. XXXI). Haec et hujusmodi propheta cum dicit, non utique veritatem infirmat hujus historicae narrationis, sed pulcherrimam rationem consilii divini nostris in hoc paradiso sensibus sublucescere facit. Igitur primum illud quaerimus in quo maxime terrenus hic paradisus coelesti similis sit, et tunc demum litteraturae vestigia prosequemur. Similitudinem coelestis paradisi duo maxime hujus paradisi perferunt ligna, causas contrarias habentis, scilicet, lignum vitae in medio paradisi, lignumque scientiae boni et mali. Haec enim causas habere contrarias recte dixerim, quia videlicet si causam rite perpendas, sicut hoc lignum vitae, sic illud revera dicendum est lignum mortis. Ironice enim dictum esse lignum scientiae boni et mali, perspicuum erit. Dixit enim Deus: Quacunque die comederitis ex eo, morte moriemini; et verum dixit. Dixit contra serpens: Comedite, et eritis sicut dii, scientes bonum et malum, et falsum dixit. Deus, inquam, verum, et serpens falsum dixit; nec enim comedendo dii facti sunt, aut scientiam ampliorem acceperunt, ut bonum et malum omnino scirent, sed juxta veritatem Dei statim et in anima mortui, et in corpore mortales effecti sunt. Hoc itaque lignum ironice dictum est lignum scientiae boni et mali ut ipso nomine suo monumentum legentibus repraesentet diabolici mendacii. Nam vere palam est quia per inobedientiam manducantis homini lignum mortis exstitit, quae tamen mors non ex ligni natura, sed ex manducantis culpa processit. Ita pulcherrima quidem, sed non minus terribilis quam pulchra, consilii divini ratio per haec nobis elucescit: quia videlicet sicut ad examinandam omnem angelicam creaturam diabolum in coelo cum electis angelis posuit, sic ad examinandum hominem in hoc paradiso cum ligno vitae lignum interdicendum plantare voluit. Utrumque prae caeteris pulchrum, et illud lignum, et illum fecit angelum. Et quidem pro specie sua vanis et superbis angelis plusquam Deus: hoc autem interdictum lignum pro sua pulchritudine, plusquam non interdictum lignum vitae, primis hominibus complacuit. Nam de appetita pulchritudine ligni. Scriptura sic dicit: Vidit igitur mulier quod bonum esset lignum ad vescendum, et pulchrum oculis, aspectuque delectabile, et tulit de fructu ejus et comedit (Gen. III). De illo autem vanitatis principe, propheta praedictus sumpta similitudine ab hujus paradisi lignis: Omne inquit, lignum paradisi Dei non est assimilatum ei, et pulchritudini illius, quoniam speciosum fecit eum, et multis condensisque frondibus, et aemulata sunt eum omnia ligna voluptatis quae erant in paradiso Dei (Ezech. XXXI). Ligna, inquit, voluptatis, non quae sunt, sed quae erant in paradiso Dei, aemulata sunt eum, quia videlicet spiritus illi qui aemulati sunt speciem superbiae ejus dicentis: Ero similis altissimo (Isa. XIII), ejusque vanitatem plus quam Dei sapientiam mirati vel sectati sunt, erant quidem in paradiso Dei, sed modo ibi non sunt. Igitur quomodo in illo coelesti paradiso Deus vere lignum vitae, qui sanctos angelos sua pascit dulcedine, secum assumpsit in coelum: illum rebellem suum regem superbiae, sic idem magnus et metuendus Deus, terribilis in consiliis super filios hominum, cum ligno vitae in isto paradiso plantavit, et lignum hoc, in quo contumax homo deprehenderetur per culpam inobedientiae, sicut illi omnes spiritus qui filii essent superbiae, convincerentur et judicarentur in suo rege, Deo rebelli. Illic et omnes principes coelorum fuerunt, quorum nulli proprium nomen positum invenitur, nisi illi qui aeque ut Deus voluit esse et magnus nominatus. Alii namque communi nomine lux, ille autem cum sit tenebrarum portitor, per contrarium Lucifer est appellatus. Hic itidem et omne lignum pulchrum visum et ad vescendum suave produxit de humo Dominus, circa lignum vitae, et nullum eorum proprio nomine nuncupatur, nisi hoc solum, quod revera (ut jam dictum est) lignum mortis exstitit, per contrarium autem lignum nuncupatum est scientiae boni et mali. Non enim, ut nonnulli arbitrati sunt, proprium cujusdam ligni vocabulum est omne, ut per hoc quod dictum est produxitque Deus de humo omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave, unum lignum debeat accipi, sicut et per lignum vitae nonnisi unum et per lignum scientiae boni et mali nihilominus nonnisi unum oportet intelligi. Nam et infra cum dixisset callidus serpens: Cur praecepit vobis Deus ut non comederitis de omni ligno paradisi, videlicet permisto mendacio suae quaestioni mulier respondit: De fructu lignorum quae sunt in paradiso vescimur, de fructu vero ligni quod est in medio paradisi, praecepit nobis Deus ne vesceremur. Cum ergo dicat de fructu lignorum, multa intelligenda sunt in eo, quod dicitur omne lignum. Et nota quod non modo lignum vitae, sed etiam hoc lignum quod interdictum est, dicitur esse in medio paradisi, quia videlicet, in hoc quoque quaedam similitudo est Dei et adversarii ejus diaboli. Cum enim recte dominari deberet in medio creaturae suae Deus, non tulit aemulus majestatis, ille adversarius, ut hic dominaretur solus, sed praesumpsit ut et ipse dominaretur, ederetque medius quasi altissimus, et millia millium starent vel ministrarent in circuitu throni ejus.