CAPUT XXI. De eo quod ait:

“Utrique moriantur,”

subaudiendum esse, si cum consensu mulieris dormierit cum ea vir.

Igitur si dormierit, inquit, vir cum uxore alterius uterque moriantur, subauditur, si cum consensu mulieris dormivit cum ea vir. Nam si invita violata est, si vim perpessa est, ita quemadmodum latro consurgit adversus fratrem suum, et occidit animam ejus, adulter solus erit vir, illa nihil patietur, nec est rea mortis. Quare? Videlicet quia sola caro violata est, animus autem, ubi sedet fides conjugii, incorruptus. Sola fides violata in crimine est, sola fidei perditio adulterium est. Nam ubi nullius desponsionis sigillata est fides, si corruptor accesserit, jam quidem vitium, sed in neutro adulterium est. Nam sequitur: Si invenerit vir puellam virginem, quae non habet sponsum et apprehendens concubuerit cum ea, et res ad judicium venerit, dabit qui dormivit cum ea patri puellae quinquaginta siclos argenti, et habebit eam uxorem, quia humiliavit illam. Non poterit dimittere eam cunctis diebus vitae suae. Igitur sanctio conjugii non tam in conjunctione, vel commistione carnis, quam in sacramento desponsionis est. Quapropter legitime ac rationaliter de virgine nunquam cognoscenda carnaliter vel cognita, loquitur angelus ad Joseph: Joseph, fili David, noli timere accipere Mariam conjugem tuam; quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est (Matth. I). Legitime, inquam, id est secundum legem praesentem vocat illam in Evangelio conjugem propter solam desponsionis fidem. Porro de spirituali adulterio idem sentiendum est, videlicet quod invitam, vel ab adultero vim passam, nullam animam proprius vir Deus quasi adulteram judicet. Quod optime sciens martyr invicta, eademque virgo pudica dicit primum de carnali adulterio sic:

“Nunquam inquinatur corpus, nisi de consensu mentis. Nam si invitam me feceris violari, castitas mihi duplicabitur ad coronam.”

Sumptum quoque de praesenti legis loco testimonium sic inserit, dicens:

“Nam sic patitur Deus violatorem castitatis, sicut serpentem, sicut latronem, sicut barbarum.”

Porro de spirituali adulterio itidem dicit:

“Nam et si in manu mea thura ponas, et per manum meam jacias sacrificia, Deus haec attendit et ridet.”

Et de utroque communem reddens sententiam:

“De sensibus enim et de voluntatibus, inquit, judicat.”