CAPUT XXIII. Do ornatu altaris vel templi.

Sacrosanctum altaris ministerium idcirco, ut dictum est, missa dicitur, quia ad placationem inimicitiarum, quae erant inter Deum et homines, sola valens et idonea mittitur legatio. Cujus divina ratio, quamvis assidui splendoris sit, cultus tamen exterior in vasis sacris, in apparatu altaris et ministrorum ejus, semper quidem sancta, sed pro dierum vel temporum diversa ratione interdum splendidior est. Auro et argento, lapidibus pretiosis, pro posse fidelium singulis in locis splendet festiva devotio, quae cum in saecularibus ambitionis insignia sint, in ecclesiasticis et divinis rebus pietatis officia sunt; non quia Deum, qui spiritus est, plus aurea quam lutea, plus gemmata quam nuda delectent corpora; sed quia homines, quod diligunt, cum Deo libenter offerunt, dilectione Dei, qua illud a se separant, quidquid illud sit, Deo pretiosum efficiunt. Diligunt enim aurum quod maxime concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum (I Joan. II). Cum ergo illud offerunt non indigenti Deo, sicut David concupitam libavit aquam Domino, procul dubio sanctum et Deo placitum est quod offerunt (II Reg. XXIII). Nimis reprehensibiliter sic ungerentur pedes luxuriosorum et nequam hominum, quomodo super pedes Domini unguentum effusum est, quod potuit venundari multo, et dari pauperibus (Matth. XXVI; Joan. XII). Sed hoc ideo laudabiliter fecit Domino devota mulier quia Dominus, cui non indigenti hoc factum est, in libra unguenti pistici libram appendit potius pietatis et fidei, et ideo pro odore, qui respersus est in una domo, memoriam praedicandae mulieris spirare fecit in toto mundo. Igitur dum auro, et lapidibus, ac sericis vestibus honoratur Christus in altaris apparatu, poterat et hoc dari pauperibus, sed non ideo jure ornatus mensae Domini reprehenditur, cujus habitus, dum est incultus, non sine culpa eorum despicitur, qui illam ornare posse videntur. Nam quod Dominus per prophetam arguit populum, dicentem:

“Mensa Domini contaminata est (Malach. I),”

ideo facere videtur, quia sine culpa tunc erat quae putabatur contaminatio esse altaris, nuda paupertas. Reversus namque de Babylone populus, altare tantum fecerat fortuitis, ut ait Hieronymus, et impolitis lapidibus, absque templo, absque urbis aedificiis, absque exstructione murorum, et putabant minorem esse cultum religionis quia templi ornatus deerat, nec intelligebant, omnipotentem Deum non aurum gemmasque et hostiarum multitudinem quaerere, sed offerentium voluntatem. Caeterum ubi opportunitas et opes non deerant, Dominus ipse aurea sibi et argentea fieri mandavit opera, summa artificum industria (Exod. XXV, XXVI et XXVII). Nec statim nobis illud objiciatur ex dictis beati Hieronymi. Quod si haec ex Veteri Testamento suscipimus, consequenter et victimarum ritum, et legem Sabbati, et his similia suscipere deberemus. Pugnat enim haec ejus sententia, ne aurea vel gemmata divini cultus ornamenta, velut necessaria requirantur. Nam scribens adversus Vigilantium, itemque ad Demetriadem virginem, eleemosynam quidem pauperum praefert, sed de hujusmodi unusquisque, inquit, in suo sensu abundet, non damno, non reprehendo (Rom. XIV). Sed et manifesta ratione colligimus, figuras ejusmodi, quales de constructione tabernaculi beatus Gregorius moraliter exponit, praesentia veritatis non ita dissipari, ut non debeant etiam nunc in exteriori cultu Ecclesiae simili vel eadem ratione proponi; ut in illo nobis eluceat, qualis interioris domus Dei, quod sumus nos, ornatus esse debeat. Quamvis enim auctor veterum et novarum figuratarum promissionum sacramenta mutaverit, quia promissa perfecit et denuntiationibus, ut ait magnus Leo, cessationem imposuit, quoniam denuntiatus advenit, in praeceptis tamen vel figuris moralibus (I Cor. III), nulla prioris testamenti reprobata decreta, sed evangelico magisterio multa sunt aucta. Dictis, factis, pulchrius Evangelium quam lex, frequentius Christus quam prophetae, parabolas vel allegoricas proponit similitudines, cujus magisterium sequens Ecclesia, rerum habitu visibilium, res imitatur invisibiles, non solum in eorum, de quibus supra dictum est, ministrorum sacro cultu, sed in caeterorum quoque templi vel altaris ornatu. Nam si nulla significantur in hoc quoque spiritualia, cur pretiosa pallia, et holoserica dorsalia parietibus appenduntur, et sacrosanctum Domini corpus lineo corporali superpositum obtegitur? Nam juxta dignitatem ejus, quod pretiosissimum habere possemus, merito illi circumponeremus. Arcana ergo aliqua, quaesitu et intellectu digna, cum hac discretione animadversa sunt. Nam corporale lineum, in quo Dominicae passionis celebramus memoriam, tribulationem ejus, et singularem designat in eo earnis munditiam. Linum quippe de terra natum, multis attritum pressuris, ad nivei candoris honorem et levem subtilitatem pervenit. Grossum et inglorium e terra consurgit, sed inter manus prementium opificum subtiliatur et candescit. Tribulationem ergo Domini in lineo corporali advertimus.

“Ascendit enim sicut virgultum et sicut radix de terra sitienti, non habens speciem neque decorem (Isa. LIII);”

sed propter munditiam animae suae, quam pro peccato nostro posuit, videbit semen longaevum, et voluntas Domini in manu ejus directa. Quod diligentiores observant, ut duplex corporale sit, linteamina significans capitis Domini quibus corpus ejus aromatibus conditum involvit Joseph (Matth. XXIII; Luc. XXIII). Pallia vero, quae ut dictum est, solemniter appenduntur templi parietibus futuram sanctae Ecclesiae gloriam significant in regno Christi, quod nobis praesentes solemnitates commemorant,

“ubi exhibebit sibi Christus gloriosam sponsam, non habentem maculam vel rugam (Ephes. V).”

Codices quoque evangelici auro et argento, lapidibusque pretiosis non immerito decorantur, in quibus rutilat aurum coelestis sapientiae, nitet argentum fidelis eloquentiae, fulgent miraculorum pretiosi lapides, quae manus Christi tornatiles aureae plenae hyacinthis operatae sunt. His atque aliis hujusmodi ornatibus loquitur quodammodo regina, quae assistit a dextris speciosi ac potentissimi regis, ut vestitum deauratum, et varietates, quibus ipsa circumamicta est, omnemque gloriam ejus, quae est ab intus in fimbriis aureis (Psal. XLIV), id est, in perseverantia bonorum operum, recogitemus et ad memoriam revocemus, et admoniti de visibilibus, invisibiles ornatus et repositam in coelis ejus gloriam avida mente speculemur. Tunc solemne est cantoribus, sed et omni choro psallentium, pretiosum de sacrario capere vestitum, et magnis vocibus atque amplificatis cantibus jucundum sacri sacrificii celebrare convivium. Causa postulat quiddam nostri ordinis, id est monachorum, non praeterire proprium. Solemus enim in hujusmodi festis omnes in albis stare vel procedere: qua veste novam sanctorum vitam designari superius expositum est. Tunc namque in contemplatione ejus novitatis positi sumus, de qua nos hortatur Apostolus dicens:

“Ut quomodo surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus (Rom. VI).”

Itaque cum simus comae illae, de quibus scriptum est:

“Comae ejus sicut elatae palmarum, nigrae quasi corvus (Cant. V),”

quia scilicet capiti nostro adhaerentes, humili conscientia nigri esse, et victo mundo sursum tendere debemus; tunc tamen quando commemoratur ejus saeculi status, quo cum filiis semper est sponsus, convenienter laetitiam praeferentes, quotidianam salubris tristitiae nigredinem laeto candore obducimus, juxta illud:

“Non possunt filii sponsi lugere, quandiu cum illis est sponsus (Matth. V).”

Convenienter ergo in albis procedentes, simul etiam omnes a senibus usque ad infantes, manipulos portamus, quia videlicet in illa vita, quae per albas significatur,

“propriam unusquisque mercedem accipiet, secundum suum laborem (I Cor. III),”

et

“venientes venient cum exsultatione, portantes manipulos suos (Psal. CXXV).”