CAPUT 24

“Sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis qui credit in ipso non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Vix ex parte cognosci, vix per speculum in aenigmate (I Cor. XIII) potest videri nunc ars Magistri hujus, qui a Deo in eo venit, maxime dum insinuare vult, quis ipse aut unde natus sit, vel quam ob causam venerit. Cum enim dixisset se exaltari oportere, et in se credendum esse, rationem auditor tacitus exspectabat (qui in unum et solum Deum credendum esse non ignorabat; quippe, qui princeps Judaeorum erat) qua perdoceretur ut quid in Filium hominis credi oporteat. Nam si credendum in illo est, consequitur, quia Deus est. Hoc ergo consequebatur, ut diceret:

“Quia Deus sum, quia Filius Dei sum; quia Dei Patris unigenitus sum.”

Et hoc subjungit, sed cum tanto condimento sapientiae et humilitatis, ut illum, non tam seipsum commendare vel gloriam propriam quaerere, quam necessariam audientium salutem optare, manifestum sit.

“Sic enim, inquit, Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret.”

Nonne hoc dicens rationabiliter ostendit, idcirco in se Filium hominis credendum esse quia sit unigenitus Filius Dei, Patri consubstantialis? Idcirco opportune repetit quod dixerat:

“Ut omnis qui credit in ipso non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Quantum habet gratiae et pulchritudinis, quod dum causa necessaria poscit ut se fateatur esse Filium Dei, ostentationem declinans, imo declinando se esse quod erat insinuans, ad commendationem dilectionis Dei confugit dicens:

“Sic Deus dilexit mundum,”

cum dicere posset: Tantus ego sum, ut credentem in me totum possim redimere mundum; tanta, inquit, dilectione Deus dilexit mundum, ut pro illo in pretium daret Filium suum unigenitum. Daret, inquit, id est traderet: Filio non parcens ut servum redimeret (Rom. VIII). Et quis dicere audeat illi: Quare sic fecisti? Nunquid recte adversarius, qui mundum captivum tenuit, criminari potest, quod haec tam misericors dilectio vel diligens misericordia sine justitia vel absque veritate sit? Forte superbus angelus, cum dicimus:

“Universae viae Domini misericordia et veritas, audet movere pennam, et aperire os, et gannire (Isa. X):”

falsum est, inquiens. Nam quod

“Deus sic dilexit mundum ut Filium suum unigenitum daret,”

misericordia sine veritate est, misericordia injusta est. Cui tam fortiter, quam fideliter in suam protervam et obscoenam faciem resistimus dicentes: Nunquid justum erat, ut Dei dilectio cujusquam hominis dilectione minor appareret? Nonne pater noster Abraham, pater enim est noster, et omnium credentium, sive illorum qui ex circumcisione, sive illorum qui ex praeputio sunt (Rom. IX; Gen. XV) in quo justificatus est per fidem tradidit homo, erat ex illa massa, quae tota in Adam perierat? Ecce hic obtulit Deo filium suum, et non pepercit filio suo propter Deum. Nonne ergo salva justitia et veritate, Deus homini debitor esse voluit, ut et Deus propter hominem Filio suo non parceret, quia propter Deum homo filio suo non pepercit? Ubi Deus accepta tanta justitiae causa proclamat:

“Per meipsum juravi, quia fecisti hanc rem et non pepercisti unigenito tuo propter me, benedicam tibi et multiplicabo semen tuum, et possidebit semen tuum portas inimicorum suorum, atque in te benedicentur omnes gentes terrae (Gen. XXII).”

Quis dicere audet: Quare sic jurasti? Quare apud hominem damnati generis juramento te obligasti, ut semen illi dare deberes, quod portas inimicorum suorum possideret, in quo benedicerentur omnes gentes? (Ibid. XII.) Nempe et si solius gratiae vel misericordiae est quod prius illum vocavit et hoc semen benedictionis promittens, de Hur Chaldaeorum eduxit; hoc sane jam veritatis quoque et justitiae est, quod in tanta tentatione fideli et emerito, cum interpositione juramenti promisit atque complevit. Igitur tam verax quam misericors Deus, tam constanti veritate quam irreprehensibili misericordia,

“sic dilexit mundum ut Filium suum unigenitum daret,”

id est, in altitudinem crucis exaltandum traderet, ut omnis qui credit in ipso, videlicet ejusdem patris Abrahae fidem eamdem firmiter tenens,

“non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Fide namque ille filium obtulit cum tentaretur; et unigenitum offerebat, qui susceperat repromissiones, ad quem dictum est:

“Quia in Isaac vocabitur tibi semen (ibid. XXI), arbitrans quia a mortuis suscitare potens est Deus (Rom. IV).”

Qui igitur credit in Filium Dei unigenitum, quod Deus illum dederit, sicut promisit, et interemptum suscitaverit, et Principem ac Salvatorem exaltaverit, hic eamdem cum illo possidet fidem, eamdem consequitur benedictionem,

“ut non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Mundum sane quem dilexit Deus, humanum genus accipimus, id est, vivos et mortuos. Mortuos scilicet, qui venturum in fide exspectaverunt; vivos, qui in illum sive ex Judaeis, sive ex gentibus credituri erant. Sic enim ait absque distinctione gentilis ac Judaei universaliter:

“ut omnis qui credit in ipsum non pereat, sed habeat vitam aeternam.”

Quod quia Nicodemum vel caeteros tunc temporis auditores movere poterat, adhuc adstruit confirmatione subjuncta.

“Non enim misit Deus Filium suum in mundum, ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum.”

Hoc profecto contra carnalem Judaeorum opinionem intulit, quibus, ut jam dictum est, terrenum regnum et carnale saeculum Christo regnante sperabatur adfuturum, bellis et caedibus gentium cruentum, videlicet per occisiones hominum pacificam pararent sibi victoriam, essentque capientes eos, qui se coeperant. Quo sensu irridendo exspectabant et quidam haeretici mille annorum fabulam, et auream atque gemmatam in terris Jerusalem, instaurationem templi, hostiarum sanguinem, otium Sabbati, circumcisionis injuriam, nuptias partus, liberorum educationem, epularum delicias, et cunctarum gentium servitutem, rursumque bella ac triumphos et superatorum neces. Contra hunc, ut dixi, illorum sensum quo talem exspectaverant regem Christum:

“Non, inquit, misit Deus Filium suum in mundum ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum.”

Non, inquit, misit illum ut judicet, sed ut judicetur; non ut judicet vel disponat ea quae in mundo sunt, sed ut judicetur et agat ea quae salutis aeternae sunt. Unde cuidam dicenti sibi:

“Magister, dic fratri meo ut dividat mecum haereditatem,”

respondit sic:

“O homo, quis me constituit judicem aut divisorem super vos? (Luc. XII.)”

Caeterum in ipsorum potius judicium, qui veniente Messia mundum judicare, gentesque suo subjugare dominio, sperabant se venisse, alio loco testatur dicens:

“In judicium veni in hunc mundum, ut non videntes videant, et videntes caeci fiant (Joan. IX).”

Verumtamen nec ista spiritualia sic judicare tunc venerat, sicut judicaturus est in majestate sua; nec saecularia vel carnalia ullo modo judicare habebat, sed ut salvaretur mundus per ipsum: judicandus potius quam judicaturus erat. Hac itaque judicii parte remota, de illo ad quod venit, judicio protinus subjungit:

“Qui credit in eum non judicabitur; qui autem non credit jam judicatus est.”

Ecce quem non misit Deus in mundum ut judicet mundum, quomodo sedens, imo jam quasi exaltatus et pro signo positus judicat mundum? Claret proinde quia non de omni judicio dixit:

“Non misit Deus Filium suum ut judicet mundum.”

Nam ecce judicat, ecce discernit:

“Qui credit in eum, inquit, non judicabitur.”

Recte, juste, fideliter. Qui enim credit in eum, hoc quoque quod supra dixit, quod praeceptum est, credit scilicet quod nisi quis ex aqua et Spiritu sancto renatus sit, non possit introire in regnum Dei. Hoc ille credit, et credendo festinat renasci, renatus autem jam alius homo est, jam novus homo est, jam a vetusto patre recessit, et ad novum accessit, alienatus homo est, alterius semen est (Galat. III; Ephes. IV). Quare ergo judicabitur? Quare propter Adam morietur? Quare propter peccatum illius a Dei regno exclusus invenietur? Absit, inquit.

“Non judicabitur. Qui autem non credit, jam judicatus est.”

Ubi? quando? In illo patre suo, in illo peccatore antecessore suo. Quando ille peccavit et judicatus est, quando tunica pellicea indutus et a regno Dei ejectus est (Gen. III), tunc et iste judicatus, et cum illo cujus

“in lumbis erat (Hebr. VII),”

a regno Dei expulsus est. Et quare, inquis, sic expulsus nunc et in aeternum foris permanet?

“Quia non credit, inquit, in nomine unigeniti Filii Dei;”

id est, quia non credit quod oporteat eum renasci secundum unigenitum Filium Dei, ut possit introire in regnum Dei. Idcirco is

“qui non credit jam judicatus est,”

id est, in illa damnatione permanet. Ille autem qui credit, judicatus quidem et ipse tunc est, sed non judicabitur, id est, in illa damnatione non retinebitur.