|
|
“Et his qui columbas vendebant dixit: Auferte ista hinc, et nolite
facere domum Patris mei, domum negotiationis.”
|
|
Et hoc valde notandum quod in medio fervore districtionis, in ipsa
flamma zeli ardentis, dum sine cura sacerdotum mercimonia projicit,
pauperibus, scilicet his qui columbas vendebant (non enim divites, sed
pauperes ejusmodi aviculas vendere solent) pauperioribus ergo parcit, ut
non exturbet columbas quas vendebant, quas, cum exturbatae evolassent,
ipsi consequi non possent, et aliquando damno affecti angerentur, ac
jure deplorarent. Illud quoque non praetereundum quod cum in alio
evangelista de Scriptura dicat, proferens testimonium:
|
“Domus mea domus orationis vocabitur, vos autem fecistis illam speluncam
latronum (Matth. XXI; Isa. LVI),”
|
|
hic dicit:
|
“Nolite facere domum Patris mei domum negotiationis.”
|
|
Nam illud dixit scribis et Pharisaeis, sive sacerdotibus, qui revera sub
specie divini cultus quasi in spelunca latentes, praedam et latrocinium,
ut praedictum est, de populo faciebant; hoc autem pauperibus columbas
vendentibus loquitur, qui nesciebant quid esset inter dextram et
sinistram suam. Caeteruin secundum mysticos intellectus, quotidie Jesus
ingreditur templum Patris, et ejicit omnes, tam episcopos quam
presbyteros, tam diaconos quam laicos, et universam turbam de Ecclesia
sua, et unius criminis habet vendentes pariter et ementes. Scriptum est
enim:
|
“Gratis accepistis, gratis date (Matth. X).”
|
|
|
“Mensas quoque nummulariorum subvertit,”
|
|
id est altaria, videlicet propter avaritiam sacerdotum nummulariorum
mensas appellata. Cathedras quoque vendentium columbas, juxta Matthaeum
(ibid.), evertit, quod juxta simplicem intelligentiam accipere absurdum
est. Non enim columbae in cathedris erant, sed in caveis; nec columbarum
institores putandum est sedisse in cathedris, sed mystice in cathedris
magistrorum dignitas indicatur, quae ad nihilum redigitur, cum mista
fuerit lucris. Quod de Ecclesiis dictum est, unusquisque et de se
intelligat. Dicit enim apostolus Paulus:
|
“Vos estis templum Dei, et Spiritus sanctus habitat in vobis (I Cor.
III).”
|
|
Non sit in domo precationis nostrae negotiatio, non vendentium
ementiumque commercia, non donorum cupiditas; ne ingrediatur Jesus
iratus et rigidus, et non aliter mundet templum suum, nisi flagello
adhibito, ut de spelunca latronum et de domo negotiationis domum faciat
orationis. Quomodo autem Judaei vel haeretici Hebionitae, id est
pauperes, videlicet sensu magis quam nomine, et caeteri, adversum quos
maxime fulminat haec secundum Joannem evangelica veritas; quomodo,
quaeso, non audierunt imperiosam vocem dicentis:
|
“Et nolite facere domum Patris mei domum negotiationis?”
|
|
Audierunt Mariam matrem ejus dicentem:
|
“Fili, quid fecisti nobis sic? Ecce pater tuus et ego dolentes
quaerebamus te (Luc. II).”
|
|
Et idcirco prorumpunt, dicentes Christum ex Joseph semine esse natum
(Joan. VI), et non audierunt quod hic ipse:
|
“Nolite, inquit, facere domum Patris mei domum negotiationis.”
|
|
Si agni mansueti mitem balatum non audierunt dicentis:
|
“Quid est quod me quaerebatis? nesciebatis quia in his quae Patris mei
sunt, oportet me esse (Luc. II),”
|
|
quomodo saltem hunc rugitum leonis non audierunt, in tempestate et
turbine vias suas agentis, et omnia terrore aspectus sui subvertentis ac
dicentis:
|
“Domum Patris mei nolite facere domum negotiationis.”
|
|
Non enim leve aut parvum est, quod dicendo domum Patris, addidit mei.
Altius quippe est, quam si dixisset tantum: domum Patris. Hoc fere
ubique in verbis ejus notandum est, quod cum Patrem nominans addidit
meum, de paternitate agit naturae, qua solus et unicus Filius est: et
maxime alta sunt et divina quae loquitur, ut illud:
|
“Pater meus usque modo operatur, et ego operor (Joan. V).”
|
|
Cum vero Patrem nominans non addidit, meum, de paternitate agit gratiae
quae nobis communicatur, vel qua fratres ejus sumus. Et tunc magis
humilia de seipso loquitur, ut illud:
|
“Et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio (Joan. XIV).”
|
|
Sequitur:
|
“Recordati vero sunt discipuli ejus quia scriptum est: Zelus domus tuae
comedit me.”
|
|
Extunc recordati sunt hoc de illo esse scriptum, ex quo aperuit illis
sensum ut intelligerent Scripturas. Recordati sunt ergo de illo fuisse
scriptum, quia viderant impletum:
|
“Zelus domus tuae comedit me (Psal. LXVIII).”
|
|
Quod longe sonorius dictum est, quam si dictum fuisset: Zelus domus tuae
inflammavit vel accendit me. Infirmitas namque humanitatis ejus orat in
illo psalmo quae cum divinitatem in se habitantem ita contegeret, ut
inter homines ambulans, hominibus non appareret, repente sic illum
commovit zelus Patris sui, ut ipsa infirmitas ejus quasi non compareret,
quae hactenus hoc agebat, ut divinitas lateret. Quid enim aliud facere
potuisset, si naturae nostrae infirmitatem non haberet? Comedit ergo
illum zelus domus Dei, dum divinitatis fulgurantis splendor se exercens
naturam infirmam operuit vel abscondit.
|
“Responderunt ergo Judaei et dixerunt ei: Quod signum ostendis nobis,
quia haec facis?”
|
|
Quandiu coelum detonuit, ranae tacuerunt, quandiu Divinitas fremuit, de
illo carnis suae habitaculo proclamans: Auferte ista hinc, et nolite
facere domum Patris mei domum negotiationis, tandiu Judaei
conticescentes, et in palude silentii sui se continentes, contra hiscere
nihil ausi sunt. At ubi tonitruum quievit, rursus prorepentes, adhuc
tamen quasi iracundo timore, timidaque iracundia trementes et
palpitantes:
|
“Quod signum, inquiunt, ostendis nobis, quia haec facis?”
|
|
Judaei namque signa petunt, non ad Dei, sed ad suam gloriam: scilicet in
vanitate sitientes illam qua lactata est antiquitus infantia gentis
illius, miraculorum alimoniam; ut possint novis et ipsi prodigiis, sicut
et patres eorum, superbire, et cunctis per circuitum nationibus
spectaculo esse: non recogitantes quod patres eorum, superbire, et
cunctis per circuitum nationibus spectaculo esse: non recogitantes quod
patres ipsorum rebelles et increduli, et manna manducare, et in peccatis
suis mori potuerint. Aiunt ergo:
|
“Quod signum ostendis nobis?”
|
|
Ac si dicerent: Moyses signa et prodigia de coelo ostendit, et manna
dedit patribus nostris (Exod. XVI): tu si Christus es, sicut Joanne
testificante vulgo coepit jam dici,
Quid operaris, ut credamus quod Deus, cujus haec domus est, pater tuus
sit? Haec illis dicentibus vere non decebat sapientiam Dei ut illis
signa daret, qualia vellent ipsi, nihiloque meliores effecti, semper
magis ac magis quaererent curiositate insatiabili. Ait ergo:
|
“Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. Dixerunt ergo
Judaei: Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc, et tu in
tribus diebus excitabis illud? Ille autem dicebat de templo corporis
sui.”
|
|
Tria nobis hoc loco disserenda sunt. Primum, cur signum quaerentibus cum
multa signa fecerit, solam pro signo respondit virtutem suae
resurrectionis. Deinde secundum, cur eamdem resurrectionem vel mortem
suam edixit quidem, sed ab eorum, qui signum quaerebant, intellectu
abscondit. Tertium, cur non qualicunque figura, sed templi nomine vel
similitudine uti voluit. Plane ad rem pertinuit, ut illis dicentibus,
|
“quod signum ostendis nobis, quia haec facis?”
|
|
illud signum responderit, quod ad discernendam magnitudinem vel
eminentiam ejus sufficiens est. Nam idcirco quaestione pulsabatur, quia
de templo illos ejecerat, domum esse asserens Patris sui: et hoc ab ipso
quaerebatur, quo signo credendum esset illi. Hoc ergo signum respondere
debuit, quod sufficeret ad argumentum ejus divinae majestatis, imo quo
illis exhibito, cunctos eos de domo Patris et regno ejus expelleret,
simulque captivos in omnes gentes disperderet. Unde enim magis veritas
divinitatis ejus claruit? unde magis justitia damnationis vel
dispersionis illorum constitit, nisi ex eo quod crucifixus ab illis
resurrexit a mortuis? Moyses namque et caeteri sancti omnes mortui sunt,
et nemo illorum resurrexit: hic autem crucifixus quidem est ex
infirmitate nostra, sed vivit nunc ex virtute Dei (I Cor. I). Et huic
quidem, quia
|
“factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, donavit Deus
nomen quod est super omne nomen ut in nomine Jesu omne genu flecteretur,
coelestium, terrestrium et infernorum (Philip. II).”
|
|
Illi autem, quia crucifixerunt eum, de domo Dei ejecti sunt, et tanquam
oves et boves, quos in templo vendebant et emebant, in praedam et
occisionem cunctis gentibus juste expositi sunt. Igitur huic
percunctationi illorum, recte pro signo respondit Jesus:
|
“Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud.”
|
|
Dicis: Cur tanti signi gloriam sic edixit, ut tamen ab his quibus
respondebat, non posset intelligi? Vel, si nolebat intelligi, cur non
omnino reticuit? Videlicet idcirco non omnino reticuit, sed et hic et
multis in locis, alias obscurius, alias manifestius praesignavit, ut hi
qui jam erant vel futuri erant digni revelatione mysteriorum regni Dei,
in tempore suo recordarentur verborum ejus, et ad cognoscenda vel
credenda facta sequentia, dictis ejus praecedentibus adjuvarentur. Unde
et subditur:
|
“Cum ergo resurrexisset a mortuis. recordati sunt discipuli ejus quia
haec dicebat.”
|
|
Idcirco autem haec ipsa cum diceret, ab ipsorum quibus loquebatur
intellectu removit: quia videlicet, sicut paulo post evangelista narrat,
ipse Jesus non credebat semetipsum eis. Tales quippe illos esse noverat,
qualibus ipse mysteria consilii sui credere non habebat. Si enim his
quibus maxime crediturus erat semetipsum, cum diceret:
|
“Ecce ascendimus Hierosolymam, et Filius hominis tradetur ad
crucifigendum, et tertia die resurget (Matth. XX);”
|
|
si, inquam, cum haec diceret, opportuna moderatione sensus eorum, ut non
intelligerent, tenuit, et ut verbum istud absconditum esset ab eis,
quanto magis insidiatoribus suis quibus nunquam semetipsum crediturus
esset, verbum istud abscondere debuit? Et si discipulos suos, nondum
Spiritus sancti gratia reformatos, utres veteres esse dixit, et ideo
vinum novum non esse infundendum illis (Matth. IX): quanto magis in haec
sepulcra mortuorum, quae pulchra deforis parebant, intrinsecus autem
plena erant putredine (Matth. XXIII), sui puritatem consilii non debebat
infundere? Recte igitur illis signa quaerentibus, et hoc omnipotentiae
suae signum, nec omnino reticuit, nec nudo sermone, ut palam
intelligerent, edixit. Tertium eorum quae proposita sunt illud est: cur
non qualicunque figura, sed templi nomine vel similitudine, responsionis
suae sensum aperuit. Et quidem hoc dicto inimicos suos
|
“errare fecit, quasi in invio et non in via (Psal. CVI):”
|
|
fidelibus autem suis reservavit ea quae recordarentur, et tempore
opportuno intelligerent propositi sui mysteria. Errantes enim illi
dicunt:
|
“Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc, et tu in tribus
diebus excitabis illud?”
|
|
Quasi vero ille dicendo:
digitum intendisset in illos parietes magnos et pulchros, aut Deus non
in alio quam in illo habitaret templo manufacto; cum econtra, templi
illius constructor Salomon dixisset:
|
“Ergone putandum est quod vere Deus habitet super terram? Si enim coelum
et coeli coelorum te capere non possunt, quanto magis domus haec, quam
aedificavi tibi?”
|
|
(III Reg. VIII.) Sed haec isti surdi intus audierant, qui templum illud
exterius videbant: multo magis vero illud attenderant, quod per os
ejusdem incarnanda Sapientia de semetipsa dixerat:
|
“Sapientia aedificavit sibi domum, excidit columnas septem (Prov. IX),”
|
|
etc. Cum ergo sic in praesentia veritatis errarent, et oculi eorum sole
praesente caligarent,
|
“quadraginta, inquiunt, et sex annis aedificatum est templum hoc:”
|
|
non primam, sed secundam aedificationem significantes. Primus enim
Salomon templum in maxima regni sui pace, decentissimo septem annorum
opere perfecit (III Reg. VII): quod destructum a Chaldaeis, post
septuaginta annos (IV Reg. XXV), ad jussionem Cyri Persae laxata
captivitate, reaedificare coeptum est (I Esdr. I). Sed filii
transmigrationis, opus quod principibus Zorobabel et Jesu jubentibus
faciebant, propter impugnationem gentium vicinarum, ante quadraginta et
sex annos implere nequiverunt (I Esdr. II, III). Et hi quidem hoc modo
in verbo veritatis errabant. Nos autem non solum cum discipulis ejus
Scripturae credimus et sermoni quem dixit Jesus, sed in errore illorum
dicentium,
|
“quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc,”
|
|
invitis illis sensum veritatis extorquemus. Hic enim numerus non quidem
annorum, sed dierum, perfectioni Dominici corporis aptissime congruit.
Tradunt enim naturalium scriptores rerum, formam corporis humani tot
dierum spatio perfici, quia videlicet primis sex a conceptione diebus,
lactis habeat similitudinem, sequentibus octo convertatur in sanguinem,
deinde duodecim solidetur, reliquis decem et octo, formetur usque ad
perfecta lineamenta membrorum, et hinc jam reliquo tempore usque ad
tempus partus magnitudine augeatur. Sex autem et octo et duodecim et
decem et octo, quadraginta et quinque faciunt. Quibus si unum
adjecerimus, id est ipsum diem quo discretum per membra corpus
incrementum sumere incipit, tot nimirum dies in aedificatione corporis
Domini, quot fabrica templi annos invenimus. Unde recte per templum
illud manufactum, sacrosanctam ipsius carnem, quam sumpserat de Virgine
figurabat. Sed et sanctae Ecclesiae, quae est corpus ejus, et de qua
perfidos Judaeos cum flagello justae damnationis erat ejecturus, hic
idem nihilominus recte congruit numerus. Ipsa enim de universitate
generis humani ex Adam propagati construitur. Nomen autem Adam quatuor
litteris, quibus scribitur, hunc ipsum numerum, id est quadraginta sex
efficit, si in computo Graeco considerentur. Nam [a] unum, [d] quatuor:
et iterum [a] unum, [m] quadraginta significat: qui simul fiunt
quadraginta sex. Illud quoque sciendum, quod eisdem quatuor litteris, id
est, [a] [d] iterum [a] et [m]: quatuor partes orbis designantur, in
quas sparsus est Adam in filiis suis, de quibus universitas Ecclesiae
colligitur. Nam in principiis nominum partium mundi, hae quatuor
leguntur: videlicet [sbaac][r][k][t][o][sf], quod est septentrio, ab [a]
incipit: et [d][uac][s][i][sf] quod est occidens, a [d] et
[sba][n][a][t][o][l][eegv], quod est oriens, ab [a][qu]
[m][e][s][ee][m][b][r][iac][a], quod est meridies, a [m].
|
|