|
|
“Vidi Dominum stantem super altatare, et dixit: Percute cardinem et
commoveantur superliminaria. Avaritia enim in capite omnium, et
novissimum eorum in gladio interficiam. Non erit fuga ejus. Fugiet et
non salvabitur ex eis qui fugerit.”
|
|
Adhuc depromitur, et magis ac magis declaratur sententia vindex contra
supradictam superbiam Jacob, cum dicit:
|
“Avaritia enim in capite omnium.”
|
|
Nam, cum avaritia de superbia quoque tractari testis est sapiens vir,
qui cum dixisset:
|
“Avaro nihil est scelestius (Eccli. X),”
|
|
continuo subjunxit:
|
“Quid superbis, terra et cinis?”
|
|
(Ibid.) Divitiarum namque comes superbia est. Idcirco Apostolus:
|
“Divitibus, inquit, hujus mundi praecipe non superbe sapere (I Tim.
VI).”
|
|
Sed jam admirandae hujus visionis sacramentum ingredientes, litterae
ordinem prosequamur.
|
“Vidi, inquit, Dominum stantem super altare.”
|
|
Magna vere visio, et magnae rei significatio exstitit. Prophetico deinde
spiritu vidit, et revera futurum erat, quod illi talis visio
praeostendit. Quaerimus ergo, ubi vel quando factum sit tale quid, cujus
in signum stans Dominus super altare videri debuerit. Quaerentibus autem
in toto Christi Evangelio, vel in omni evangelicae gratiae sacramento,
nihil tam magnum, nihil tam evidens secundum hujus visionis proprietatem
nobis occurrit quam schema vel habitus Domini nostri Jesu Christi
crucifixi. Crucifixus namque et sacrificium pro nobis factus, super
altare crucis stetit, statione difficili, statione laboriosa sibi.
Diligenter animadvertendum, nec unquam oculis mentis nostrae debet
abesse stationis illius spectaculum. Pendebat et stabat manibus ad
crucis cornua confixis, pedibus ligno suppedaneo per clavorum fixuram
cohaerentibus in modum stantis. Taliter stans ipse hostia, crux vero
altare erat. Propter talem ejus stationem futurum erat ut destrueretur
illud Judaicae superbiae templum, juste profecto, quia taliter stanti
crudeles insultantes dicebant:
|
“Vah, qui destruis templum, et in triduo illud reaedificas (Matth.
XXVII).”
|
|
Dixit ergo ita stans:
|
“Percute cardinem et commoveantur superliminaria.”
|
|
Cuicunque dixerit, sive videnti haec prophetae, sive angelo, nimirum
illa in visione percussio cardinis et commotio superliminarium
certissime adfuturum significabat templi exterminium tanta percussione,
tanta commotione ut hodieque admiretur orbis terrarum. Quam ob causam?
|
“Avaritia enim, inquit, in capite omnium,”
|
|
cui videlicet avaritiae crudelissimae fructus fuit avaris et impiis
scelus istud, quod taliter Dominum super altare crucis stare fecerunt.
Nam, cum quotidie disputaret contra avaritiam illorum, illud maxime
concitaverat eos, quod diutius non ferens pertinaciam avaritiae, propter
quam domum Patris domum orationis, speluncam fecerunt latronum (Matth.
XXI), Scripturam implevit dicentem:
|
“Zelus domus tuae comedit me (Psal. LXVIII),”
|
|
mensas nummulariorum cathedrasque vendentium columbas convertens,
factoque de resticulis quasi flagello cunctos ejiciens (Matth. XXI).
Avaritia ergo in capite, id est, in summa intentione omnium, et idcirco
percusso cardine et motis superliminaribus, id est, destructo summo
sacerdotio, summis Scribarum Pharisaeorumque ordinibus, novissimum
quoque eorum, id est plebeium, in gladio interficiam.
Circumdati namque erunt et coangustati undique. Quod etsi fugerit,
|
“non salvabitur qui fugiet ex eis. Si descenderint usque ad infernum,
inde manus mea educet eos: et si ascenderint usque ad coelum, inde
detraham eos: et si absconditi fuerint in vertice Carmeli, inde scrutans
auferam eos: et si celaverint se ab oculis meis in profundo maris, ibi
mandabo serpenti, et mordebit eos. Et si abierint in captivitatem coram
inimicis suis, ibi mandabo gladio, et occidet eos, et ponam oculos meos
super eos in malum.”
|
|
Mirabiliter Dominus, qui super altare crucis stare habebat, ut jam
dictum est, simul cum praeostensione stationis illius omnipotentiam suam
depromit, mira declamatione asserit quod manus suas nullus inimicorum
ejus effugere possit. Nunc ut verba haec melius perpendere queamus simul
recordemur illud quod idem homo factus jamque passurus, sive super aram
crucis staturus dixit:
|
“Et ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me (Joan. XII).”
|
|
Hoc illis dixit qui jam illum in crucem levare cogitaverant. Et quidem
si solius gratiae attractionem cogites, cum dicit:
subaudiendum est utique electa. Si autem hoc attendas, quod per illam in
cruce exaltationem Filii hominis judiciariam super vivos et mortuos
accepit potestatem, accepit enim secundum humanitatem, cui nihil deerat
secundum divinitatem, cum dicat:
subintelligendum est actione potentiae, ut manus meas nullus vestrum
possit effugere. Habens enim potestatem judicium facere, sedebo super
sedem majestatis meae, atque omnes gentes congregabuntur ante me, et
omnia electa statuam ad dextram, reproba vero ad sinistram meam. Nimirum
quod illic idipsum intelligendum est, et hic, videlicet quod nullus
effugere possit manus hujus Domini, qui super altare crucis taliter
tamque dolendo habitu, pendendo stetit, stando pependit.
|
“Si descenderint, inquit, usque ad infernum,”
|
|
etc. Ista quinque dixit, quorum tria quidem impossibilia erant fieri,
unum impossibile non fieri, itemque unum possibile fieri. Etenim ut
angustiam fugiens homo vivens, ad infernum descendat, ibique vivat vita
incolumi, impossibile est. Attamen dicit:
|
“Si descenderint usque ad infernum, inde manus mea educet eos.”
|
|
Item, impossibile est ut homo pennas volucres assumat, et in coelum
volet; attamen dicit:
|
“Et si ascenderint usque ad coelum, inde detraham eos.”
|
|
Item, impossibile est ut homo in piscem mutetur, et profundum maris
subintret; attamen dicit:
|
“Et si celaverint se oculis meis in profundo maris, ibi mandabo
serpenti, et mordebit eos.”
|
|
Quid igitur per ista quae impossibilia sunt contendit, nisi quod manus
suas homo nusquam effugere possit, cum inde quoque detrahere, vel illuc
usque persequi posset, quo nullus vivens profugere potest? Unum eorum
quae dixit, possibile est, ut jam diximus, fieri, scilicet ascendere in
verticem Carmeli? Sed vide quanta cum irrisione dicat,
|
“si absconditi fuerint in vertice Carmeli.”
|
|
Valles enim et defossa terrarum potius quam vertices montium captare
solet, qui cupit abscondi, civitas autem vel aliud quid in monte positum
non potest abscondi (Matth. V). Est tamen modus quidam in infernum
descendendi, quo possit homo descendere, in fuga vultus Domini, scilicet
cum desperans, a Deo, diabolo sese maligno foedere tradit. Nonnullos
fuisse ejusmodi in populo Isaias insinuat, cum dicit:
|
“Dixistis enim: Percussimus foedus cum morte, et cum inferno fecimus
pactum. Flagellum inundans, cum transierit, non veniet super nos, quia
posuimus mendacium spem nostram, et mendacio pertracti sumus (Isa.
XXVIII).”
|
|
Item, modo quodam quasi in coelum ascenditur, cum quis superbiae pennis
ultra semetipsum elevatur. Et modo quodam in profundum maris intratur,
videlicet sectando curiosa, nimiasque subeundo curas saeculi hujus.
Quocunque modo sive illum ad inferna descensum, sive illum ascensum ad
coelum, sive demersionem illam in profundum maris intelligas, illud
Davidicum semper decantandum est:
|
“Quo ibo a spiritu tuo, et quo a facie tua fugiam? Si ascendero in
coelum, tu illic es, si descendero ad infernum, ades. Si sumpsero pennas
meas diluculo, et habitavero in extremis maris, etenim illic manus tua
deducet me, et tenebit me dextera tua (Psal. CXXXVIII).”
|
|
Est etiam quidam abscondendi modus in vertice Carmeli, videlicet
secundum nomen ipsum Carmeli, quod interpretatur scientia
circumcisionis. Cum enim inimici Christi quasi scienter disputant et
contendunt de circumcisione carnis, ut videantur rationabiliter
repellere a se fidem Evangelii, ecce absconditi sunt in vertice Carmeli,
sed inde scrutans aufert eos Christus, dum scrutando Scripturas nos
Christiani falsos illos esse convincimus. Ultimum eorum quae dicta sunt:
|
“Et si abierint in captivitate coram inimicis suis,”
|
|
impossibile erat non fieri, nec enim ipsi dimittere poterant, quin
abierint ducti in omnes gentes captivi.
|
“Ibi inquit, mandabo gladio, et occidet eos.”
|
|
Hoc saepe factum est ut ex his qui dispersi sunt Judaeis caedes plurima
fieret, Domino utique mandante gladio cujus in arbitrio gladius omnis
est, quia
|
“non est potestas, nisi a Deo (Rom. XIII).”
|
|
Quod deinde subjungit,
|
“et ponam oculos meos super eos in malum, et non in bonum,”
|
|
modis duobus jam dictis perficit, dum mandat serpenti, et mordet eos
invisibiliter morsu malo, qui aeterna mors animae est, dum mandat
gladio, et occidit eos occisione visibili, quae corporalis mors est.
Utrum hoc intelligimus, et in psalmo, cum dicit.
|
“Tradentur in manus gladii”
|
|
Romanorum, et secundum animam partes vulpium, id est malignorum
spirituum, sunt (Psal. LXII). Et secundum animam quidem omnes, quoniam
impoenitentes sunt, morsu serpentis moriuntur, et partes vulpium sunt,
secundum corpus vero non in omnibus gladio mandatum est, ut occidat eos,
quia praeter hoc quod reliquiae salvandae sunt (Rom. XI), etiam memoriae
et honori Christi prodest vita et dispersio illorum, quemadmodum ipse
dicit in psalmo:
|
“Deus ostendit mihi super inimicos meos, ne occidas eos, ne quando
obliviscantur populi mei. Disperge illos in virtute tua (Psal. LVIII.”
|
|
Multum enim Christum colentibus confert hoc quod Christi inimici Judaei
inter eos vivunt. Secum namque libros bajulant, in quibus inveniuntur
cuncta, de quibus confirmamus fidem Christianam, nec dicere potest quis,
quod nova doctrina sit, dum antiquam proferimus auctoritatem ex libris
quos habent illi. Sequitur:
|
“Et Dominus Deus exercituum qui tangit terram, et tabescit, et lugebunt
omnes habitantes in ea. Et ascendet sicut rivus omnis, et defluet sicut
fluvius Aegypti. Qui aedificat in coelo ascensionem suam, et fasciculum
suum super terram fundavit. Qui vocat aquas maris, et effundit eas super
faciem terrae, Dominus nomen ejus.”
|
|
Quia dixerat ibi,
|
“mandabo gladio, et occidet eos”
|
|
, valde convenienter de illo propheta subjunxit,
|
“et Dominus Deus exercituum,”
|
|
subauditur, ipse est, qui hoc se facturum dicit, quia profecto mandare
potest gladio, qui Dominus exercituum est, qui non unum tantum sed
multos exercitus habet, quia videlicet Assyriorum atque Chaldaeorum,
praesertim et Medorum, Graecorum atque Romanorum, et omnium gentium
exercitus servierunt et serviunt ei, quamvis nescientes, ut videlicet
regnum aliud alio superveniente destruatur, justo ejus judicio, sicut
postmodum dicturus est,
|
“ecce oculi Domini Dei super regnum peccans, et conteram illud a facie
terrae.”
|
|
Cum ergo dicit,
|
“et Dominus Deus exercituum,”
|
|
subauditur, ipse est, mirari te non vult quod dixerit se gladio mandare,
qui quando stetit, ut jam dictum est, super altare, id est patibulum
crucis, gladium nullum ostendit, nec saltem Patrem rogare voluit, ut
quod facere poterat, plus quam duodecim legiones angelorum exhiberet
sibi (Matth. XXVI). Quod protinus subjungit,
|
“qui tangit terram et tabescit,”
|
|
in utramque partem, scilicet in bonam et in malam intelligi potest, quia
postquam a terra exaltatus est, alii tangentes illum salvi facti sunt,
alii perierunt. Siquidem tangentes illi pauci ex Judaeis, multi ex
gentibus tabescentes et compuncti corde poenitentiam egerint, itemque
multi tam Judaei quam gentiles male tabescentes et invidentes, Evangelio
Christi tangente, id est percutiente illo, tam in anima quam in corpore
perierunt et pereunt. Etenim tabescere tam in bona quam in mala
significatione poni non est dubium. In bona ut illic,
|
“tabescere me fecit zelus meus, quia obliti sunt verba tua inimici mei
(Psal. CXVIII).”
|
|
In mala ut alibi:
|
“Peccator videbit et irascetur, dentibus suis fremet et tabescet (Psal.
CXI).”
|
|
Item quod sequitur,
|
“et lugebunt omnes habitantes in ea,”
|
|
similiter in utramque partem recte intelligitur. Nam qui compuncti corde
poenitentiam egerunt, bonum luctum habuerunt, juxta illud:
|
“Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. V).”
|
|
Qui vero poenitentiam non egerunt, maxime Judaei, malum luctum
habuerunt, videlicet de quo superius dictum est:
|
“Et convertam festivitates vestras in luctum, et omnia cantica vestra in
planctum (Amos VIII).”
|
|
Item quod sequitur:
|
“Et ascendet sicut rivus omnis, et defluet sicut fluvius Aegypti,”
|
|
in utramque partem dividendum est. Nam ascendere bonum, defluere malum
est. In his qui poenitentiam egerunt, fides Evangelii, gratia Spiritus
sancti de fonte Christo procurrens, sicut rivus ascendit in his qui
impoenitentes fuerunt vel sunt, maxime in Judaeis, cuncta carnalium
caeremoniarum vanitas et inutilitas defluit, et est ubique
contemptibilis, nullusque jam verus Dei cultor illas suscipit.
|
“Defluit, inquam, sicut fluvius Aegypti,”
|
|
quia videlicet non utcunque contemnuntur caeremoniae carnalis Judaismi,
sed ita ut, quicunque illas exercent, reputentur et sint velut Aegyptii,
id est tenebrosi et omnino Rubri maris, quod est baptisma Christi,
transitu indigni. In his quoque qui ex gentibus crediderunt iste
prophetiae versiculus sic impletur, ut quod valde timendum est,
|
“multi vocati pauci vero sint electi (Matth. XXII).”
|
|
Nam quia pauci electi sunt recte dicitur,
|
“et ascendet sicut rivus omnis,”
|
|
qui videlicet rivus minor est quam fluvius; et quia multi sunt vocati
qui non pertingunt ad electionis ascensum recte subjungitur,
|
“et defluet sicut fluvius Aegypti.”
|
|
Ex ipsis qui ascendunt sicut rivus, ut jam dictum est, completum
propositum Dei in aedificationem Ecclesiae Christi,
|
“quod est corpus ejus, plenitudo ejus (Ephes. I),”
|
|
cujus
|
“ipse caput est, sicut Apostolus dicit (Coloss. I).”
|
|
Recte ergo subjungitur,
|
“qui aedificant in coelo ascensionem suam.”
|
|
Ascensio namque rivi omnis, id est electi omnis, spiritualem ex ipso
gratiam habentis, ascensio ipsius est.
|
“Quod enim illic ascenderunt tribus tribus Domini (Psal. CXXI),”
|
|
non ascendentium facultas, sed gratia vocantis agit.
|
“Et nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis
qui est in coelis (Joan. III).”
|
|
Et Apostolus cum dixisset:
|
“Qui descendit ipse est, et qui ascendit super omnes coelos, ut impleret
omnia, et ipse dedit quidem quosdam apostolos, quosdam autem prophetas,
alios vero evangelistas, alios autem pastores et doctores, ita
sententiam complevit ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in
aedificationem corporis Christi (Ephes. IV).”
|
|
Pulchre ergo dictum est,
|
“qui aedificat ascensionem suam in coelo,”
|
|
quia videlicet ascensus sanctorum, corporis Christi aedificatio est, et
quod membra sequuntur ascendendo, gratia capitis est praeeuntis, quod
solum propria virtute ascendit.
|
“Et fasciculum suum, inquit, super terram fundavit.”
|
|
Nimirum quando Christus in coelum ascendit, parvum apostolorum numerum
in terra reliquit, et eosdem misso sancto dilectionis Spiritu, quasi in
fasciculum figavit vinculo charitatis et unitate fidei, et ejusmodi
id est in fundamento posuit, et super illum Ecclesiam suam aedificavit.
Deinde et de gentibus nonnullos tanta implevit ubertate coelestis
gratiae et verbo doctrinae, ut secundum apostolorum imitationem possent
Ecclesiam Christi instruere. Hinc protinus subjungit.
|
“Qui vocat aquas maris, et effundit eas super taciem terrae.”
|
|
Maris namque nomine interdum gentilitas significatur, ut illic:
|
“Propterea non timebimus, dum turbabitur terra, et transferentur montes
in cor maris (Psal. XLV).”
|
|
Hoc enim hunc habet sensum: Non timebimus tribulationes futuras quae
tunc erunt, quando turbatis et repellentibus Verbum Domini Judaeis,
quibus primum oportebat praedicari Evangelium, transferentur apostoli in
medium gentium. Itaque
|
“qui vocat aquas maris, et effundit eas super faciem terrae,”
|
|
idem est ac si dicat: Qui homines gentiles falsas et insipidas habentes
aquas saecularis scientiae, sursum vocat et coelestia facit sapere,
constituitque doctores ut tam loquendo quam scribendo compluant terram
Ecclesiae. Quis haec tanta et talia facit?
|
“Dominus, inquit, nomen ejus,”
|
|
quia revera non posset talia facere, non posset de mortuis resurgens in
coelo ascensionem suam aedificare, nisi esset Dominus. Idcirco et David
cum dixisset:
|
“Iter facite ei, qui ascendit super occasum (Psal. LXVII),”
|
|
continuo subjunxit,
|
“Dominus nomen illi (ibid.).”
|
|
Hoc sudaei multum graviter tulerunt quod gentiles vocati et recepti
sunt, invidentes saluti illorum. Exempli gratia, ita ut Petro dicerent:
|
“Quare introisti ad viros praeputium habentes?”
|
|
(Act. XI.) Et multa his similia. Recte ergo sequitur:
|
“Nunquid non ut filii Aethiopum vos estis mihi filii Israel, ait
Dominus? Nunquid non Israel ascendere feci de terra Aegypti, et
Palaestinos in Cappadocia, et Syros de Cyrene? Ecce oculi Domini Dei
super regnum peccans, et conteram illud a facie terrae.”
|
|
Ac si dicat: Quid gloriamini vos, Judaei, de proprietate Dei, et
gentibus derogatis?
|
“An Judaeorum Deus tantum? nonne et gentium? imo et gentium (Rom. III),”
|
|
sicut Aethiopes, ita et vos mihi estis nec magis aut minus propinqui,
quia sicut Judaeos, ita et Aethiopes ego creavi. Quod si in hoc
gloriamini, et propter hoc vos potius quam alias gentes ad me pertinere
jactatis, quia feci vos ascendere de terra Aegypti. Nunquid propter hoc
alterius naturae sive conditionis, quam caeteri homines estis? Nempe et
Palaestinos de Cappadocia, et Syros ascendere feci de Cyrene. Non ergo
erigamini in superbiam, quod vos de Aegypto eduxerim, et quasi
peculiarem populum meum, Pharaoni servire non passus sim, neque
arbitremini quod propter hoc solis vobis debeatur regnum Dei, quia
videlicet et in hoc saeculo Aethiopes Palaestinos, Syros atque Judaeos
distantes locis atque corporibus mortalitatis lege sociavi, et pro
arbitrio meo servos meos huc illucque committo, et in universas
provincias transfero, et in illa coelesti Sion, cujus fundamenta sunt in
montibus sanctis, similiter omnes sive ex omnibus gentibus quoscunque
fides commendaverit, congruis mansionibus collocet, sicut per Psalmistam
dicit:
|
“Memor ero Raab et Babylonis, scientium me. Ecce alienigenae, et Tyrus,
et populus Aethiopum, hi fuerunt illic (Psal. LXXXVI).”
|
|
Econtra, sicut aequali conditione omnes sunt facti, ita quicunque
peccaverint aequali judicii mei sententia punientur, et omnia absque
discretione personarum impia regna subvertam. Nam
|
“ecce, inquit, oculi Domini super regnum peccans, et conteram illud a
facie terrae.”
|
|
Quod autem vel cujus gentis regnum tantum peccavit quam illius quae
prophetas occidit, et ipsum prophetarum Dominum crucifixit? Ne ergo in
superbiam erecti, peccatores ex gentibus ad fidem venientes, repellendos
esse censeatis, quia Judaei non minus quam Graeci, imo primum, sive
magis quam Graeci, iram et indignationem, tribulationem et angustiam
sunt recepturi, quicunque non acquiescunt veritati (Rom. II), ita ut
regnum quoque illorum temporale destruatur, etenim a facie terrae
conteram illud.
|
“Verumtamen conterens non conteram domum Jacob, dicit Dominus: ecce enim
mandabo, et concutiam in omnibus gentibus domum Israel, sicut
concutiuntur in cribro, et non cadet lapillus super terram. In gladio
morientur omnes peccatores populi mei, qui dicunt: Non appropinquabit,
et non veniet super nos malum.”
|
|
Certam, et quae falli non possit suam Deus commendat providentiam, dum
praemisso,
|
“ecce oculi Domini Dei super regnum peccans, et conteram illud a facie
terrae,”
|
|
subjungit,
|
“verum conterens non conteram domum Jacob. Idem enim est ac si dicat:
Conteram quidem domum Jacob in reprobis, sed non conteram in clectis.
Impossibile namque est, dum conteritur regnum Judaicum contritione
Romanae virtutis, dum occiduntur, dum dispergunt in omnes gentes
captivi, perire Deo quemquam ex illis quos praescivit et praedestinavit
(Rom. VIII).”
|
|
Non enim regnum vel gentem illam sic contrivit, ut nullum ex illa salvum
esse velit. Hinc Apostolus dicit:
|
“Nunquid repulit Deus populum suum? Absit. Nam et ego Israelita sum ex
semine Abrahae de tribu Benjamin. Non repulit Deus plebem suam quam
praescivit (Rom. XI),”
|
|
etc. Pulchra valde similitudine ipsum mysterium innuit, de quo
Apostolus:
|
“Nolo enim, inquit, vos ignorare, fratres, mysterium hoc, ut non sitis
vobis ipsis sapientes, quia caecitas ex parte contigit in Israel, donec
plenitudo gentium intrares (ibid.).”
|
|
Pulchra, inquam, similitudine idipsum prophetatur hic dicendo:
|
“Ecce enim mandabo, et concutiam in omnibus gentibus domum Israel, sicut
concutitur in cribro, et non cadet lapillus super terram.”
|
|
Cuncta tribulatio sive angustia, qua coangustati et contribulati Judaei,
in omnes gentes sunt eventilat ac dispersi, velut concussio cribri
exstitit, quomodo si pulverulenta collapsi muri cribro congesta
concutiantur, ut pulvere in terram cadente soli remaneant lapilli, in
opus restaurationis conferendi. Unde praemisso,
|
“in gladio morientur omnes peccatores populi mei, qui dicunt: Non
appropinquabit, et non veniet super eos malum, continuo subjungit: In
die illo suscitabo tabernaculum David quod cecidit, et reaedificabo
aperturas murorum ejus, et ea quae corruerant instaurabo, et
reaedificabo eum sicut in diebus antiquis, ut possideant reliquias
Idumaeae et omnes nationes, eo quod invocatum sit super eos nomen meum,
dicit Dominus, faciens haec.”
|
|
Quem enim sensum haec habeant apostoli probant, ubi quaestione
suscitata, cur homines ex gentibus Paulus ac Barnabas absque
circumcisione et observantia Sabbati suscepissent. Petrus respondit ut
debuit. Cujus sententiam probans Jacobus haec locutus est:
|
“Viri fratres, audite me.”
|
|
Simon narravit, quemadmodum primum Deus visitabit sumere ex gentibus
populum nomine suo, et huic concordant verba prophetarum, sicut scriptum
est: Post haec revertar, et reaedificabo tabernaculum David, quod
cecidit; et diruta ejus reaedificabo, et erigam illud, ut requirant
caeteri hominum Dominum, et omnes gentes super quas invocatum est nomen
meum, dicit Dominus, faciens haec.
|
“Notum a saeculo est Domino opus suum (Act. XIII).”
|
|
Igitur domus Israel quae concutitur in cribro ruinosa domus et collapsum
tabernaculum est, quia Dominus stans super altare, id est in ara crucis
appensus ab illis, sicut jam superius dictum est, percuti jussit
cardinem, ut commoverentur superliminaria, et lapilli residui, quorum
nullus cecidit super terram, reliquiae sunt, de quibus Apostolus cum
praemisisset, sed quid dicit Eliae responsum divinum?
|
“Reliqui mihi septem millia virorum, qui non curvaverunt genua ante
Baal. Sic ergo, inquit, et in hoc tempore reliquiae secundum electionem
gratiae salvae factae sunt (Rom. XI).”
|
|
Porro, peccatores ejusdem populi omnes in eo sunt peccatores,
|
“quod dicunt: Non appropinquabit, et non veniet super nos malum, et
idcirco in gladio morientur,”
|
|
inquit. Ergo non parvi criminis est dicere
|
“non appropinquabit, et non veniet super nos malum,”
|
|
cum Deus vel Spiritus sanctus dicat per os prophetarum,
|
“appropinquabit et veniet super vos malum.”
|
|
Veraciter crimen hoc esse magnum antiquo et nimis dolendo exemplo est
comprobatum. Nam Deus dixit:
|
“In quocunque die comederis ex eo, morte morieris (Gen. III).”
|
|
Econtra serpens:
|
“Nequaquam, inquit, morte moriemini (ibid.).”
|
|
Itaque qui per serpentem dixit,
cum Deus dixisset,
idem spiritus malignus per os pseudoprophetarum dicebat,
|
“non appropinquabit et non veniet,”
|
|
cum Spiritus sanctus per prophetas suos diceret,
|
“appropinquabit et veniet super vos malum.”
|
|
Proinde ipsi quidem pseudoprophetae serpenti similes, et maledictione
digni sunt, peccatores autem, qui magis credunt pseudoprophetis quam
prophetis Domini, tam juste in gladio moriuntur, quam juste Adam, sive
mulier ejus, pro eo quod serpenti magis quam Deo credidit, sententiam
excepit, ut de paradiso expelleretur. Gladium autem hic non solum
Romanorum intelligimus, quia videlicet eo non omnes peccatores illius
populi mortui sunt, sed potius gladium invisibilem, qui percutit
interiora omnis impenitentis animae, quem Psalmista metuens:
|
“De gladio, inquit, maligno erue me (Psal. CXLIII).”
|
|
Ecce in die isto, qui
|
“dies salutis est, et tempus acceptabile (II Cor. VI),”
|
|
suscitatur illud tabernaculum Jacob quod cecidit, quia pro Judaeis
incredulis ponuntur gentiles creduli tanquam lapides vivi super
fundamentum vivorum apostolorum et prophetarum (Ephes. II), et hoc modo
reaedificatur verus David, lapis angularis, sicut in diebus antiquis, id
est non ex operibus legis, sive caeremoniis carnis, sed ex fide, per
quam Abraham justificatus est per quam Noe complacuit, per quam Abel
plurimam Deo hostiam obtulit (Hebr. XI), et possident nunc posteri hujus
David reliquias Idumaeae et omnes nationes, sine acceptione personarum,
eo quod invocetur nomen Domini super eos: ubi enim invocatio nominis
Domini, nulla est distinctio Judaei et Graeci. Et ut scias, quia
quidquid audisti stabile et ratum est, nec infectum remanere potest, non
alius, sed ipse,
|
“dicit Dominus, faciens haec.”
|
|
Quae sunt haec? Quaenam nobis ostendis, dicendo:
Nimirum stans super altare, et percutiens cardinem, et superliminaria
commovens, in gladio interficiens omnes quorum in capite avaritia est,
tangens terram ut tabescat, et lugere faciens omnes habitantes in ea,
aedificans in coelo ascensionem suam, et fasciculum suum super terram
fundans, vocans aquas maris, et effundens eas super faciem terrae, et
conterens regnum peccans, et concutiens in omnibus gentibus domum
Israel, suscitans tabernaculum David, id est, Ecclesiam suam ipse est
enim verus David, et reliquias Idumaeae possidens, id est, de terrenis,
et terrene sapientibus hominibus coelestes faciens, cujus dixisse
fecisse est. Sequitur:
|
“Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et comprehendet arator messorem, et
calcator uvae mittentem semen. Et stillabunt montes dulcedinem, et omnes
colles culti erunt. Et convertam captivitatem populi mei Israel, et
aedificabunt civitates desertas, et habitabunt in eis, et plantabunt
vineas et bibent vinum earum. Et facient hortos, et comedent fructus
eorum. Et plantabo eos super humum suam, et non evellam eos ultra de
terra sua, quam dedi eis, dicit Dominus Deus tuus.”
|
|
Ecce finis loquendi in hoc propheta vide qualis sit. Si solum respicias
litterae corticem, vile est et exiguum, quod a glorioso et magno Deo
promittitur, quia bonis et malis commune est, et bonis quidem non
magnopere curandum, non magna sollicitudine quaerendum, malis autem
concupiscibile, quorum Deus venter est, de qualibus Apostolus.
|
“Esca, inquit, ventri, et venter escae, Deus autem et hunc et illam
destruet (I Cor. VI).”
|
|
Si autem corticem discutias, quemadmodum hic idem propheta sycomoros
vellicabat, et sub utilitate litterae pretiosum, id est, spiritualem
sensum requiras, gloriosum est et praeclarum, quod Deus gloriae
promittit in hac sermonis consummatione sperantibus in se,
|
“quod oculus non vidit, quod auris non audivit, quod in cor hominis non
ascendit (Isa. LXIV; I Cor. II).”
|
|
Dicit aliquis: Quae fuit necessitas, ut maxime in calce sermonis talis
promeretur littera, quae maxime carnales mulceat? Videlicet quia sic
expediebat, ut pueros illos apud quos servanda erat sancta Scriptura
seduceret seductione bona, propter eos quibus proficere habebant
mysteria quae continentur in prophetis suo tempore revelanda. Est enim
seductio bona, qua non solum reprobus, verum etiam probus aliquis,
nesciens divinis consiliis obsequium praestat, in tantum, ut Jeremias
dicat:
|
“Seduxisti me, Domine, et seductus sum, fortior me fuisti, et invaluisti
(Jerem. XX).”
|
|
Idem enim est ac si dicat: Proposueram ego tacere de hujusmodi, tu
autem, ut tacere non possem, motum quasi impatientis animi, id est zelum
bonum et fortem impegisti. Sequitur namque postmodum et dicit:
|
“Et dixi: Non recordabor ejus, neque loquar in nomine illius. Et factus
est in corde meo quasi ignis exaestuans, claususque in ossibus meis, et
defeci, ferre non sustinens (ibid.).”
|
|
Econtra pueris et carnalibus istis dicemus, qui Scripturas sanctas
nunquam custodissent, si vim illarum intellixissent: Seduxit vos Dominus
et seducti estis, fortior vobis fuit et invaluit; si enim ita locutus
fuisset in prophetis, ut nihil boni sonare videretur littera vobis
pessimis, irasceremini contra spiritum propheticum, quemadmodum iratus
est rex vester Achab contra Michaeam prophetam, dicens ad Josaphat regem
Juda:
|
“Nunquid non dixi tib, quia non prophetat mihi bonum, sed semper malum?”
|
|
(III Reg. ult.) Ita irati sanctam Scripturam succenderetis, sicut fecit
rex Sedechias, qui, cum legerentur sibi verba Hieremiae (Jerem. XXXVI),
lectis jam tribus pagellis aut quatuor, scidit volumen scalpello
scribae, et projecit in ignem qui erat super arulam, donec consumeretur
omne volumen igni qui erat in arula. Bonum ergo fuit vos seduci tanquam
pueros, et sic repromitti spiritualibus spiritualia, ut putaretis vobis
carnalibus promitti carnalia, qualia sunt haec, ut arator messorem, et
calcator uvae mittentem semen comprehendat, sicut per bonam temperiem
fieri solet, dum statim post messem impletis horreis ad sufficientiam
praesentis anni, subsequens arator semen jaciat in spem futuri, nec mora
ulla intercedente vindemiae tempus sit, quam non sinit uvarum maturitas
ultra differri. Haec enim carnaliter intelligentes, vobismetipsis
blandimini, dicentes vobisipsis post adversa rursus prospera promitti,
cum impoenitentes sitis. Et per hanc quidem occasionem Scriptura sancta
penes vos hactenus servata est, et servatur. Vos autem interea captivi
et dispersi estis, et in peccato vestro moriemini. Nunc tandem litteram
hanc discutientes sensum quaeramus qui intrinsecus latet.
|
“Ecce, inquit, dies veniunt, dicit Dominus, et comprehendet arator
messorem, et calcator uvae mittentem semen.”
|
|
Isti dies jam venerunt, sicut testatus est ipse Dominus ad discipulos
suos loquens et dicens:
|
“Ecce dico vobis, levate oculos vestros, et videte regiones, quia albae
sunt jam ad messem: qui metit mercedem accipit, et congregat fructum in
vitam aeternam: ut et qui seminat simul gaudeat et qui metit. In hoc
enim est verbum verum, quia alius est qui seminat, et alius qui metit.
Ego misi vos metere quod non seminastis. Alii laboraverunt, et vos in
labores eorum introistis (Joan. IV).”
|
|
Breviter dicendum quia qui laboraverunt et seminaverunt patriarchae et
prophetae, qui autem in labores illorum introierunt, apostoli sunt.
Patriarchae namque laborando, id est peregrinando, et
|
“de gente in gentem, et de regno ad populum alterum”
|
|
pertransiendo (Psal. CIV), seminaverunt, id est, promissiones beati
seminis futuri, quod est Christus, accipere meruerunt, ipsum autem
oculis suis non viderunt, tantummodo spe inhiantes, et per hoc
servientes in modum arantium et seminantium. Apostoli autem praesentem
Christum eumdem beatis oculis viderunt, et receperunt eum in modum
metentium. Propterea dixit illis:
|
“Beati oculi qui vident quae vos videtis. Dico enim vobis, quod multi
prophetae et reges voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt,
et audire quae vos auditis, et non audierunt (Luc. X).”
|
|
Igitur quod nunc ait,
|
“et comprehendet arator messorem,”
|
|
idem est ac si dicat: Patriarchae simul et apostoli gaudebunt in semine
Abrahae quod est Christus, in quo promissam pariter accipiant
benedictionem,
|
“ut, quemadmodum dicit, et qui seminat simul gaudeat et qui metit.”
|
|
Neque enim sic apostoli in labores eorum introierunt, ut eos excluderent
sed ecce simul gaudent, et alii qui ante adventum ejus seminaverunt, et
isti qui in adventu ejus messuerunt. Porro, calcator uvae qui
comprehendit mittentem semen, idem est qui et messor, et mittens semen
idem est qui et arator. Nam, sicut dictum est, anteriores Patres sancti,
et arantes et mittentes semen fuerunt, apostoli vero et messores et
calcatores uvae sunt, messores quia praesens Christus maturum fuit illis
frumentum, calcatores uvae, quia mustum sancti Spiritus de illo
sumpserunt, vel quia passionis ejus praesentialiter communicantes,
calicem ejus biberunt.
|
“Et stillabunt, inquit, montes dulcedinem, et omnes colles culti erunt.”
|
|
Montes iidem apostoli sunt, propter exceltentiam meritorum, qui per
totum mundum dulcedinem pacis, et remissionis peccatorum stillaverunt,
praedicando in nomine Jesu Christi poenitentiam et remissionem
peccatorum. Isti autem audientes, et audiendo justificati, tanquam
colles bene culti, fructum bonum reddiderunt.
|
“Et convertam, ait, captivitatem populi mei Israel,”
|
|
id est, solvam vincula peccatorum, et diruam erroris et ignorantiae
carcerem, quae vera captivitas erat, in quae detinebamur nos, qui nunc
dicimur et sumus Israel. Quod deinde subjungit:
|
“Et aedificabunt civitates desertas, et habitabunt in eis, et plantabunt
vineas, et bibent vinum earum,”
|
|
expositione jam non indiget, cum videamus ubique terrarum per desertum
gentilitatis, quae prius a Deo deserta fuerat, surrexisse Christi
Ecclesias, quae et civitates propter fidei firmitatem, et vineae propter
spei, quae non confundit (Rom. V), hilaritatem, et horti propter
charitatis delicias recte dicuntur, in quibus habitant qui verbo illas
aedificaverunt, unde bibunt vinum laetitiae, qui praeceptis illas
informaverunt, unde comedunt fructus, qui consiliis provexerunt, quia,
sicut qui metit, ita et qui aedificat hujusmodi civitates, et qui
plantat hujusmodi vineas, et qui facit ejusmodi hortos, mercedem
accipit, et congregat fructum in vitam aeternam. Unde et sequitur:
|
“Et plantabo eos super humum suam, et non evellam eos ultra de terra
sua, quam dedi eis.”
|
|
Humus namque quam dedit sanctis suis paradisus deliciarum est, in quo
primum hominem posuit. Quia ergo in Adam omnes humum sive terram illam
perdiderunt, et exsortes facti sunt regni coelorum, per adventum autem
Christi ita recuperaverunt, ut amplius non perdant, recte cum dixisset:
|
“Et plantabo eos super humum suam,”
|
|
pro tinus addidit,
|
“Non evellam eos ultra de terra sua quam dedi eis,”
|
|
vertitque se ad aurem cujuslibet nostrum gratulabundus dicendo,
|
“Dicit Dominus Deus tuus. ”
|
|
|
|