|
Dixi tibi:
nam revera similiter fere omnes adversarii mei, et nonnulli ardentius
scriptis meis incubuerunt, et instantius ea scrutati sunt, desiderantes
reperire aliquid quod jacerent in me, pertinens ad contagium cujuslibet
haereticae maculae in vindictam supradicti opprobrii, quod per me
injectum sibi quaerebantur in illa controversia de voluntate Dei. Tandem
se aliquid scrutando invenisse sibi visi sunt, et ad horam hostiliter
gaudere coeperunt, eo quod dixerim ego de tenebris creatos esse angelos.
Hoc, inquiunt, manifeste haeresis est. Ego autem ad illos: Haeresis,
inquam, est contradicere sanctae et canonicae Scripturae, affirmare
aliquid quod ab illa negatum est, negare aliquid quod ab illa affirmatum
est. Quaenam autem Scriptura contradicit, vel cui Scripturae hoc
contrarium est? Illis in hoc deficientibus, et auctoritatem
contradictionis non invenientibus. Igitur, inquam, objectio vestra
manifeste calumnia est, praesertim cum non de Creatore, sed de creatura
quaestio sit, et nullus sit ex vobis qui cum auctoritate contradicere
possit. Tantummodo nomen tenebrarum simplicibus horrendum esse vultis,
distinguere nolentes tenebras bonas a tenebris malis. Sunt enim tenebrae
bonae, de quibus Psalmista: Posuisti, inquit, tenebras, et facta est nox
(Psal. CXXX), utique Deo loquens, qui vidit cuncta quae fecerat, et
erant valde bona (Gen. I). Ipse quoque Deus dicit: Ego Dominus formans
lucem, et creans tenebras (Isa. XLV). Quomodo vel quando formavit lucem,
vel quas creavit tenebras? Utique in principio creatis coelum et terram,
tenebrae erant super faciem abyssi, dixitque Deus: Fiat lux (Gen. I).
Hinc Apostolus ad Corinthios: Quoniam Deus qui dixit de tenebris lumen
splendescere, illuxit in cordibus nostris, ad illuminationem scientiae
claritatis Dei in faciem Christi Jesu (II Cor. IV). Tenebrae illae super
faciem abyssi erant aer crassus et humidus, sole et luna, et stellis
nondum illustratus. Ubi enim lux non est, tenebrae sint necesse est.
Porro beatus Augustinus lucem illam angelos vult intelligi, quam Deus,
et secundum Genesim, et secundum jam dictum Apostolum de tenebris
splendescere jussit. Dicit enim in libro undecimo De civitate Dei: Ubi
de mundi constitutione sacrae litterae loquuntur, non evidenter dicitur,
utrum vel quo ordine creati sint angeli. Sed, si praetermissi non sunt,
vel coeli nomine ubi dictum est:
|
“In principio fecit Deus coelum et terram (Gen. I),”
|
|
vel potius lucis hujus, de qua loquor, significati sunt. Ac deinceps:
Cum enim dixit Deus:
|
“Fiat lux, et facta est lux (ibid.),”
|
|
si recte in hac luce creatio intelligitur angelorum, profecto facti sunt
participes lucis aeternae, quod est ipsa incommutabilis sapientia Dei,
per quam omnia facta sunt, quam dicimus unigenitum Dei Filium, ut ea
luce illuminati, qua et creati, fierent lux, et vocarentur dies,
participatione incommutabilis lucis et diei, quod est Verbum Dei, per
quod et ipsi et omnia facta sunt (Joan. I). Plane ostendit quid velit,
nos autem scire debemus, quam ob causam dubitabundus, et pene fugienti
similis taliter dixerit, si recte in hac luce creatio intelligitur
angelorum, et his similia, quae praesenti loco perscribere nimis esset
longum. Denique ante ipsum alii nonnulli sancti, sicut et illustres viri
scripserant de opere sex dierum, et de luce illa, quod senserunt
infirmum et inconstans, nec satis probabile videri huic poterat, quod
videlicet ante creationem solis, qui quarto die creatus est, lux fuerit
corporea, et nox ab eadem luce tribus vicibus discreta. His quae dicta
sunt adjungere libet illud, quod idem Pater in libro vicesimo primo
ejusdem operis De civitate Dei, dum tractaret de supplicio diaboli,
cujusmodi futurum sit, inter caetera dicit: Hic occurrit quaerere si non
erit ignis incorporalis, sicut est animi dolor, sed corporalis tactu
noxius, ut eo possint corpora cruciari, quomodo in eo erit etiam poena
spirituum malignorum, idem quippe ignis erit supplicio scilicet hominum
attributus et daemonum, dicente Domino Christo:
|
“Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, qui praeparatus est
diabolo et angelis ejus (Matth. XXV),”
|
|
nisi quia sunt quaedam sua etiam daemonibus corpora, sicut doctis
hominibus visum est ex isto aere crasso atque humido, cujus impulsus
flante vento sentitur. Quod genus elementi si nihil ignis perpeti
posset, non ureret fervefactos in balneis. Ut enim urat prior uritur,
facitque quod patitur. Si autem quisquam nulla habere corpora daemones
asseverat, non est de hac re aut laborandum operosa inquisitione, aut
contentiosa disputatione certandum. Finem hic posuit dicendo, non est de
hac re laborandum, aut contentiosa disputatione certandum. Eligant
igitur utrum velint. Si sensum probant tanti doctoris beati Augustini,
quod ubi dixit Deus: Fiat lux, et facta est lux, tunc angeli creati
sint, qui dicuntur et sunt lux, participatione incommutabilis lucis,
quod est Verbum Dei, Apostolum simul audiant dicentem: Quia Deus lucem
illam de tenebris splendescere jussit. Si autem concedere vel audire
nolunt, quod lux illa sint angeli, dicant quando vel unde angeli creati
sint. Quod si dixerint quod in illa Scriptura sint angeli praetermissi:
Non, inquit idem doctor, esse praetermissos hic existimo, quod scriptum
est requievisse Deum die septimo ab omnibus operibus suis quae fecit
(Gen. II), cum liber ita sit exorsus: In principio creavit Deus coelum
et terram, ut ante coelum et terram nihil fecisse videatur. Deinde ait:
Cum omnia creando disposita sint, quae per sex dies consummata
narrantur, quomodo angeli praetermitterentur tanquam non essent in
operibus Dei, a quibus in die septimo requievit? Opus autem Dei esse
angelos alibi sancta Scriptura clarissima voce testatur Nam et in hymno
trium in camino ignis virorum cum praedictum esset: Benedicite, omnia
opera Domini Domino (Psal. CII), in exsecutione eorumdem operum etiam
angeli nominati sunt, et in psalmo canitur: Laudate Dominum de coelis,
laudate eum in excelsis. Laudate eum omnes angeli ejus, etc., usque
quoniam ipse dixit et facta sunt, ipse mandavit et creata sunt (Psal.
CXLVIII). Etiam hic apertissime a Deo factos esse angelos divinitus
dictum est, cum eis inter caetera coelestia commemoratis infertur ad
omnia Ipse dixit, et facta sunt. Eligant, inquam, utrum velint; nam ego
voces illorum non metuo, dummodo demonstrare non possint quod ego in
sermone aliquo vocibus sanctae canonicae Scripturae contrarius sim. Sed
et hoc inferam, quia sic ubi sancti doctores, qui utique in fide
concordes sunt, in aliqua sententia discrepant, illi libentius atque
confidentius tanquam magistro discipulus aurem praebebo consentientem,
cujus ex ore sententiam audiero Scripturae canonicae testimoniis magis
vel melius esse roboratam; exempli gratia. Hic idem beatus Augustinus in
Evangelium secundum Joannem ubi scriptum est: Et cum intinxisset panem
dedit Judae Simonis Scariothis (Joan. XIII), haec inter caetera dicit:
Non autem ut putant quidam negligenter legentes, tunc Judas Christi
corpus accepit. Intelligendum est enim, quod jam omnibus eis
distribuerat Dominus sacramentum corporis et sanguinis sui, ubi et ipse
Judas erat, sicut sanctus Lucas evidentissime narrat. Porro beatus
Hilarius Pictaviensis in Evangelio secundum Matthaeum dicit : Post quae
Judas proditor indicatur, sine quo pascha accepto calice et fracto pane
conficitur. Dignus enim aeternorum sacramentorum communione non fuerat.
Nam discessisse statim hinc intelligitur, quod cum turbis reversus
ostenditur. Neque sane bibere cum Deo poterat, qui non erat bibiturus in
regno, cum universos istum bibentes ex vitis istius fructu bibituros
secum postea polliceretur. Si causa postulaverit, ut in quaestionem
veniat, utrum Judas adhuc in illa hora cum discipulis fuerit, an ante
jam exierit, exitu illo quem Joannes determinat dicens: Cum ergo
accepisset buccellam exivit continuo (Joan. XIII), quis horum magis
audiendus, vel sequendus erit? Is utique cui magis opitulatur ratio
sumpta de textu Evangelium narrationis. Ratio beati Augustini ista est:
Quia Lucas ita narravit, ut prius diceret post illam typicam coenam quam
ita scripsit:
|
“Et cum facta esset hora discubuit, et duodecim apostoli cum eo, et ait
illis: Desiderio desideravi hoc pascha manducare vobiscum (Luc. XXII),”
|
|
etc. Prius, inquam, diceret: Et accepto pane, gratias egit et fregit, et
dedit eis dicens: Hoc est corpus meum, etc., quam scriberet haec verba
Domini: Verumtamen ecce manus tradentis me mecum est in mensa (ibid.):
Haec est ratio beati Augustini. Denique si verba haec Dominus locutus
est de Juda: Ecce manus tradentis me mecum est in mensa, postquam illis
sacramentum corporis et sanguinis sui tradiderat, consequens est, quod
eidem sacramento cum caeteris apostolis interfuerit et Judas. At vero
secundum alios evangelistas Matthaeum et Marcum, non post, sed antequam
traderet sacramentum corporis et sanguinis sui, verbo haec Dominus de
Juda dixit: Amen dico vobis, quia unus vestrum me traditurus est, etc.,
usque tu dixisti (Matth. XVI; Marc. XIV), et tunc demum sequitur, quia
coenantibus eis, accepit Jesus panem (ibid.), etc. Haec est ratio beati
Hilarii. Si igitur scire opus est, vel scire cupimus cujusnam ratio
firmior sit, pervidendum prius est, quomodo Lucas a caeteris
evangelistis Matthaeo et Marco in ista narratione non discrepet, quia
videlicet beatus Augustinus eorum consonantiam hic non requisivit, dum
Lucae narrationem sequi visus est. Quaerentibus istud jam occurrit,
quomodo Lucas non dissonet a caeteris, quia videlicet cum dixisset: Et
accepto pane gratias egit, et fregit, et dedit eis dicens: Hoc est
corpus meum, quod pro vobis datur, hoc facite in meam commemorationem,
similiter et calicem, ita determinavit ut diceret, postquam coenavit
(Luc. XXII). Profecto, si postquam coenavit, ergo et post verba haec:
Verumtamen ecce manus tradentis me, mecum est in mensa (ibid.), quia,
sicut jam dictum est, secundum alios evangelistas haec verba dixit: non
postquam coenavit, sed quando coenavit, et de coena ipsa buccellam
intinctam Judae porrexit, qui et sicut Joannes refert, continuo exivit
(Joan. XIII). Quorsum istud? Videlicet ut recogites qualem ob causam ego
absens pene fuerim judicatus, quatenus omnis mihi licentia scribendi
tolleretur, et quomodo tibi velut de coelo a Deo missus pro me
occurrerit beatus Hilarius, suumque librum manibus tuis, et suam
sententiam quam non quaerebas, sed nec usquam esse sciebas, tuis
ingesserit oculis. Adhuc tibi eram fere incognitus, tantum autem semel
visus, et tecum pauca locutus, quando istud actum est, adversariis mihi
nescienti, et procul absenti magnam invidiam conflantibus. Habueram
quippe cum aliquo magni nominis, magnaeque aestimationis scholastico
licet monacho certamen permolestum de sacramento corporis et sanguinis
Domini, qui inter caetera, quibus deprimere conabatur majestatem tanti
sacramenti, illud mihi objecerat, quia sacramentum illud Judae quoque
traditori suo Dominus dedit sicut et caeteris apostolis, hoc nimirum
intendens, quod nequaquam illi dedisset, si vera esset substantia
corporis et sanguinis sui. Quod autem illi, videlicet Judae proditori
dedisset simul cum caeteris, in promptu erat illi astruere auctoritate
beati Augustini. Ejus rei necessitas me compulit, ut dicerem non esse in
canone scripta beati Augustini, non esse illi per omnia confidendum
sicut libris canonicis. Putarem ego novum vel incognitum hoc esse
adversariis, praesertim nominatis, et scientia non parum praesumentibus,
maxime in comparatione mei rudis, ut putabant, atque juvenculi? At illi
me ex hoc diffamare coeperunt, tanquam haereticum, qui dixissem non esse
in canone beatum Augustinum. Nosti ubi, quando vel quomodo tibi is, de
quo jam dixi, occurrerit beatus Hilarius, taliterque me defenderit, ut
sine illo non possem judicari haereticus. Illud mihi miraculum fuit,
quod de corde meo nulla unquam delebit oblivio, et quandiu ero, tandiu
ero, tam in praesenti quam in futuro saeculo, per gratiam Christi grates
illi semper habebo. De mei quoque animi constantia nonnihil gratulor in
Domino, quia, cum nullum omnino scirem de sanctis doctoribus habiturum
me fore in hac sententia patronum (neque enim ego magis quam tu, sciebam
beatum hinc aliquid scripsisse Hilarium) bonum tamen, juxta quod ex
Evangelio conceperam, exercui zelum, sciens scriptum: Quia diligentibus
Deum omnia cooperantur in bonum (Rom. VIII). Contigit itaque mihi, juxta
illud quod sapiens Jesus filius Syrach dixit: Speciosa misericordia Dei
in tempore tribulationis, quasi nubes pluviae in tempore siccitatis
(Eccli. XI). Cum enim tribulatio patriae immineret, quis denique
tribulationem illam non audivit; cum, inquam, patriae tribulatio
vehemens prope jam adesset, me dissimulante exire, et reverti ad te quo
me magnopere invitabas, sine dubio manum meam apprehendit angelus
Domini, et per obedientiae januam eduxit me, dum sanctae memoriae
Fridericus in episcopum electus, cujus causam conscius et testis Deus
tantis tamque crebris miraculis defendit atque illustravit secum huc ad
Agrippinensem metropolim cum electionis suae testibus adduxit me. Extunc
obedienter hic ego passus sum detineri et quia succedentem tribulationem
non sensi, imo dulce consolationis refrigerium inveni: dixi, iterumque
dico, uti expertus sum, quia speciosa misericordia Dei in tempore
tribulationis, quasi nubes pluviae in tempore siccitatis.
|
|