|
|
“Intuitus autem eum Jesus, dixit: Tu es Simon filius Joanna, tu
vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus.”
|
|
Magnum et ineffabile gaudium beato Petro praesignat, hoc primum
intuentis et alloquentis eum Domini praedicamentum. Si enim cunctis
apostolis et omnibus sanctis gaudendum est in hoc saeculo quod eorum
nomina scripta sunt in coelo (Luc. X), quanto magis huic beatissimo
laetandum est, qui, ut ita dicam, in capite libri nomen suum invenit
scriptum? Non enim aliquem adhuc Dominus proprio vocaverat nomine, nec
postea quemquam tam familiari descripsit inspectatione, nec tam amica
expressit intentione. Causam autem hujus nominis, ex alio secundum
Matthaeum cognoscimus Evangelii loco. Nam cum dixisset Petrus:
|
“Tu es Christus Filius Dei vivi, respondens Jesus dixit: Beatus es Simon
Bar Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui
est in coelis: Et ego dici tibi, quia tu es Petrus, et super hanc
petram, aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI).”
|
|
Tanquam si quaereres cur Petrum illum nominaret, rationem, in humilitate
sua pro tempore latentem, subdidit:
|
“Et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam.”
|
|
Claret ergo, quia Christus super seipsum, videlicet firmam petram, suam
aedificaturus Ecclesiam, ubi vidit, imo intuitus est, ut ait
evangelista, id est, diligenter respexit illum, quem primum post se
volebat ejusdem esse fundamentum Ecclesiae. Hac de causa Petrum a seipso
petra prima denominavit, utpote in quo post seipsum tota constituta erat
fabrica spiritualis aedificii. Sed et ex fine praesentis capituli maxime
idem potest intelligi. Sic enim finitur:
|
“Amen dico vobis, videbitis coelos apertos, et angelos Dei ascendentes
et descendentes supra Filium hominis.”
|
|
Quod dum dicit, procul dubio mittit nos ad historiam, ubi
|
“Jacob lapide supposito capiti suo, vidit in somnis scalam coelos
tangentem, et angelos Dei ascendentes et descendentes per eam.
Surgensque mane, tulit lapidem, quem supposuerat capiti suo et erexit in
titulum, fundens oleum desuper (Gen. XXVIII).”
|
|
Ille namque lapis perfusus oleo ipsum significat unctum Spiritu sancto.
Unde et singulariter dicitur Christus: quia
|
“prae consortibus suis est unctus (Psal. XLIV).”
|
|
Sed de hoc plenius paulo post dicendum est. Igitur Simon, quod
interpretatur obediens, quia primus petrae illi erat superponendus,
super quam Ecclesia aedificatur, pulchre mutato nomine, Petrus ab ipsa
petra denominatur: per quod significatum est quia cunctis, qui super
illud fundamentum, quod est Christus, aedificantur, juxta prophetam
|
“vocandum sit nomen novum, quod os Domini nominavit (Isa. LXII).”
|
|
In quo nec illud vacat, quod tali loco vel tempore dicitur filius
Joanna. Quia videlicet sicut nomen illi commutatur, sic a carnali patre
vel generatione ad spiritualem transfertur, ut deinceps sit pater ejus
ille sponsus, qui de latere suo sponsam sibi erat aedificaturus (Ephes.
V), in qua, sicut primus lapis, sic et primus merebatur esse filius.
|
“In crastinum voluit exire in Galilaeam et invenit Philippum.”
|
|
Ne casu accidisse putes, quod
voluntatem ejus evangelista praemisit. Nihil enim per casum divinae
providentiae occurrit, nihil temerarium, nihil fortuitum, cuncta
videntibus oculis ejus se ingerunt. Bene ergo dicturus:
praemisit:
quod idem est, ac si dixisset: Volens invenire Philippum, imo volens de
aqua facere vinum, ibique facere signorum initium, ubi postmodum, juxta
Matthaeum, primo praedicaturus erat et dicturus:
|
“Appropinquabit regnum coelorum (Matth. IV),”
|
|
volens omnino prophetiam implere, dicentem:
|
“Primo tempore revelata [alleviata] est terra Zabulon et terra
Nephthalim, via maris trans Jordanem Galilaeae gentium (Isa. IX),”
|
|
|
“Exivit in Galilaeam, et invenit Philippum.”
|
|
Invenit, utpote quem quaesivit: ipsum enim cum omnibus sanctis
praescivit et praedestinavit. Atque idcirco exivit, ut vocaret tunc,
quem ante saecula praescivit et praedestinavit.
autem, non eo modo quo nos invenisse dicimur, cum quidlibet videmus,
quod antea non videntes quaerebamus. Sed quomodo dicit pastor bonus:
|
“Inveni ovem meam, quae perierat (Luc. XV):”
|
|
quomodo dicit mulier:
|
“Congratulamini mihi, quia inveni drachmam meam, quam perdideram
(ibid.):”
|
|
quomodo itidem invenit singulos nostrum, quando ad fidem suam nos
colligit, qui fueramus perditi, eodem modo nunc eodemque pondere dictum
est:
|
“Invenit Philippum. Dixit ei: Sequere me; et surgens secutus est eum.”
|
|
Et hoc ipsum praescierat, quia mox ut diceret ei:
surgeret, et sequendo obediret. Jam enim gratia sua nescientem
praevenerat, et antequam vocem ad aures dirigeret, manum suam ad
trahendum illum in cor ejus miserat.
|
“Erat autem Philippus e Bethsaida civitate Andreae et Petri.”
|
|
Hoc opus divinam maxime commendat gratiam, quod de civitate peccatrice,
tres isti vocati sunt, magni Patres justorum atque credentium. Bethsaida
namque peccatrix erat civitas, in tantum, ut et illi Dominus, sicut
Matthaeus refert, exprobret ac dicat:
|
“Vae tibi Corozaim, vae tibi Bethsaida; quia si in Tyro et Sidone factae
fuissent virtutes, quae factae sunt in vobis, profecto in cilicio et
cinere poenitentiam egissent (Matth. XI).”
|
|
Cum ergo de civitate illa, cui propter incredulitatem et impoenitentiam
vae pronuntiat veritatis judicium, tanti Patres vocari ad gaudium et ad
pacem universo mundo evangelizandam, eligi meruerunt: cujus opus, cujus
est hoc donum, nisi gratiae Dei, quae suos praeveniens et subsequens
electos, indebitum illis praestat beneficium? Sequitur:
|
“Invenit Philippus Nathanael.”
|
|
Quaerens utique Philippus Nathanael, invenit, ut eum participem
praesentis faceret gaudii: et juxta nomen suum (Philippus enim
interpretatur os lampadis), proximum suum illustraret, festinat lumine
boni nuntii.
|
“Et dicit ei: Quem scripsit Moyses in lege, et prophetae, invenimus
Jesum Filium Joseph a Nazareth Galilaeae.”
|
|
Ordo verborum est: Jesum Filium Joseph a Nazareth Galilaeae, invenimus
ipsum esse, quem scripsit Moyses in lege et prophetis [propheta]. Hoc
invenimus, ita esse didicimus, talem tantumque hominem, de tam humili
loco, scilicet a Nazareth Galilaeae, lucerna probabilium testimonium
prodente, exortum agnovimus. Opportuna descriptione usus est, quia
videlicet multi, vocabulo Jesu nuncupabantur, idcirco cum proprio
nomine, ipsius civitatis quoque nomen posuit, et patris ejus, qui erat
Joseph, ut putabatur. In quo et veram tenuit legem historiae, quae est
opinionem vulgi pro tempore et loco non omittere. Et mendacii notam non
incurrit, patrem illum nominando, qui non erat pater ejus carnalis. Si
enim hi, qui alienos sibi adoptant filios, non incongrue dicuntur patres
eorum, quos paterno sibi affectu adoptaverunt, quanto magis hic, unicus
et singularis Domini nutritius, pater ejus non inconvenienter dicitur?
Natus enim pupillus in hoc saeculo, id est absque carnali patre Dominus,
illo beato viro pro patre in omnibus usus est, et in illa generationis
scala, quae per Matthaeum (cap. I) texitur, eidem sancto Joseph omnis
humanae opis indiga humanitatis ejus natura tanquam gradui supremae
innixa est. Hoc ergo audito,
|
“Respondit Nathanael, et dixit: A Nazareth potest aliquid boni esse?”
|
|
Nathanael, quia legis peritus erat. Unde et Philippus ei nuntiando
praedixerat, quem scripsit Moyses in lege et prophetae, invenimus Jesum,
sciens quia de Bethlehem civitate David secundum Scripturas, et de
semine David nasciturus esset Christus, dubitat vel quaerit utrum a
Nazareth possit aliquid boni esse ejusmodi. Nesciebat enim neque sibi
fuerat indicatum, vel, si quando scivit, ab ejus memoria poterat esse
oblitteratum, quod in diebus professionis
|
“ascendisset Joseph a Galilaea in civitatem David, quae vocatur
Bethlehem, eo quod esset de domo et familia David, ut profiteretur cum
Maria, desponsata sibi uxore praegnante (Luc. II).”
|
|
Et forte hoc sciebat quod Joseph, vel ipsa quoque Maria, quae in
Nazareth habitabat, de Bethlehemitico genere, et semine David esset. Et
idcirco quomodolibet distinguatur, quod ait: A Nazareth potest aliquid
boni esse, sive interrogando, sive affirmando, a vero sensu non
discrepat.
|
“Vidit Jesus Nathanael venientem ad se, et dicit de eo: Ecce vere
Israelita in quo dolus non est.”
|
|
Et hic plane Salvator apertis gratiae suae vidit oculis, illis nimirum
oculis quibus nos omnes, antequam essemus, vidit et praedestinavit. Nec
poterat ignorare quali mente veniret ad se, scilicet quod in
simplicitate cordis quaereret Deum, juxta quod scriptum est:
|
“Quae sunt in corde hominum oculi tui vident, et in libro tuo omnes
scribentur: Homo videt in facie, Deus autem in corde (Psal. CXXXVIII).”
|
|
Quam ergo sententiam de illo sine errore scripserat in libro suo, statim
protulit, dicens:
|
“Ecce vere Israelita, in quo dolus non est (I Reg. XVI).”
|
|
Dignum utique spectaculo illum esse significat dicendo, ecce, facitque
opportunam Israelitarum distinctionem, addendo, vere, et,
Non enim omnes, qui secundum carnem ex Israel sunt, hi sunt Israelitae:
sed hi tantum, in quibus dolus non est, qui recto corde sunt, et Deum
videre sitiunt, reputantur Israelitae (Rom. IX). At ille vultu alacer et
mente alacrior, ut vere Israelita filius illius qui cum Deo luctatus est
(Gen. XXXI).
|
“Dicit ei Nathanael: Unde me nosti:”
|
|
Qua percontatione hoc ipsum indicat, quod juxta veritatis testimonium
verus sit Israelita. Falsi namque Israelitae nimium delectantur laudibus
suis, scilicet non attendentes utrum laus ipsorum ex hominibus an ex Deo
sit. Hic autem audiens verum Israelitam se appellari (quod magnae est
laudis, magnique pretii.)
|
“Unde, inquit, me nosti?”
|
|
Subaudis, quem hactenus secundum hominem non vidisti?
|
“Respondit Jesus, et dixit ei: Priusquam te Philippus vocaret, cum esses
sub ficu, vidi te.”
|
|
Hoc est, quod quaerebat, scilicet Deum ac Dei Filium, qui secundum
divinitatem ubique praesens, etiam illos videt, quibus corporaliter
praesens non est. Attamen comparationem majorum, parvum hoc est, quod
illum sub ficu se vidisse testatus est. Vidit enim non solum illum, sed
et omnes electos suos, cum essent sub ficu: vidit misericordiae suae
oculis, id est, cum primus parens illorum, factus mandati transgressor,
consutis fici foliis, pudenda contegeret (Gen. III). Jam tunc vidit eos,
et miseratus est: jam disponebat misericorditer, quo illos ordine a
praevaricationis reatu liberaret. Verus ergo Israelita Nathanael, in quo
dolus non erat, quia non more Pharisaeorum, veritatem sciens impugnabat,
sed cognitam simplici corde diligebat, cito ac breviter satisfactum sibi
Christum quaerenti, protinus indicat. Nam sequitur:
|
“Respondit Nathanael, et dixit: Rabbi, tu es Filius Dei, tu es rex
Israel.”
|
|
Loco praesenti subsistit, et tenetur animus amator fidei,
circumspiciens, et scire ardens, quo post tam sonoram confessionem Filii
Dei dilectus iste Nathanael devenerit. Nusquam enim comparet, neque in
hoc evangelista, neque in aliquo caeterorum, nisi quod post Dominicam
resurrectionem, hic idem Joannes evangelista, ejusdem hoc modo facit
mentionem:
|
“Erant simul Simon Petrus et Thomas qui dicitur Didymus, et Nathanael,
qui erat a Cana Galilaeae, et duo filii Zebedaei, et alii ex discipulis
ejus duo (Joan. XXI).”
|
|
Et quis non optaret, ut lucerna tantae claritatis nequaquam sub modio
lateret, sed supra candelabrum poneretur (Matth. V), et omnibus, qui in
domo Ecclesiae sunt, luceret? Quis, rogo, non cuperet ut tantus
confessor Filii Dei computaretur inter magnos apostolos Christi? Quod
enim amplius Petrus confessus est, qui non solum apostolatum, sed et
prae caeteris claves meruit regni coelorum (Matth. XVI)? Quaerenti hoc
forte dicat aliquis: Petrus piscator erat: Nathanael legisperitus erat.
Propositum autem Deo fuerat, ut per infirma et contemptibilia mundi,
fortia confringeret, et per ea quae stulta fuerant, confunderet
sapientes (I Cor. I). Igitur in proposito persistens, piscatoris Petri
fidem et confessionem non solum apostolatu, sed coelorum clavibus
remuneravit. Nathanaelis autem confessionem, nec apostolico remuneratam
ordine, quia legisperitus erat, inferius dereliquit. Cum hoc dixerit
quis, non sic omnino satisfaciet studioso lectori? Quia videlicet
|
“spiritus scientiae (Isa. XI),”
|
|
qui unus est de septem spiritibus Dei, cum sit honorabile donum Dei,
nullo modo fidei veritatem vel meritum diminuit. Imo docta sanctam
rusticitatem praecellit, testante angelo qui ad Danielem dicit:
|
“Quia docti fulgebunt sicut splendor firmamenti, et qui ad justitiam
erudiunt plurimos, quasi stellae in perpetuas aeternitates (Dan. XII),”
|
|
ad summam maxime et illud repugnat, quod Saulum magnae scientiae
sacrarium, et, ut ipse fatetur, ad pedes Gamalielis eruditum, Dominus ab
apostolica gratia non repulit (Act. XXII),
|
“sed qui operatus Petro in apostolatum circumcisionis, operatus est et
huic inter gentes. Et creditum est mihi, inquit, Evangelium praeputii,
sicut et Petro circumcisionis (Galat. II).”
|
|
Quaerimus igitur ubinam iste Deo amabilis Nathanael delituerit, quia,
sicut jam dictum est, praeter hunc et alium supra memoratum locum, in
cunctis evangelistarum diversoriis nusquam ulla vestigia parent hujus
nominis. Rursus autem aspicientes ad duodecim sedes, et sedentes in
illis, videmus Bartholomaeum Philippo, per quem Nathanael iste vocatus
est, ubique cohaerentem, quem ignoramus, quando vocatus sit, sicut
nescimus Nathanael, postquam vocatus est quo devenerit. Et sicut hic
evangelista Joannes qui de Nathanael scripsit, sparsim cunctos nominans
apostolos, de Bartholomaei nomine omnino tacuit; sic econtra caeteri
evangelistae, qui ubique Bartholomaeum Philippo conjungunt, de nomine
Nathanael omnino tacuerunt. Constat vero quia Bartholomaeus non
Hebraicum, sed Syrum nomen est, quod Latine dicitur, filius suspendentis
aquas. Nathanael autem Hebraicum, et interpretatur donum Dei. Fortassis
ergo hic ipse Nathanael, qui erat a Cana Galilaeae, Bartholomaeus est,
quod interpretatur filius suspendentis aquas: quia tertia die, cum
nuptiae fierent in illo vico suo Cana Galilaeae, forte per occasionem
ejus Dominus invitatus ad nuptias, aquas in vinum convertens, in
admirationem omnium, illas suspenderat. Sed audiamus quid huic
confessori suo Filius Dei, rex Israel unus idemque homo, responderit.
|
“Quia dixi tibi: Vidi te sub ficu, credis; majus his videbis.”
|
|
Hoc plane de seipso sperare potest quisque fidelis. Cum enim parva, quae
sentit de Verbo Dei, fideliter et intentione bona depromit, dignum se
exhibet, cui revelet majora Pater qui est in coelis, quae revelare non
potest caro et sanguis (Matth. XVI). Unde scriptum est in Psalmo:
|
“Os meum aperui, et attraxi spiritum (Psal. CXVIII).”
|
|
Os namque suum aperiens, scilicet confitendo ad salutem, quod corde
credit ad justitiam, Spiritum sanctum attrahit, qui in ampliori
cognitione veritatis, bonum ejus impleat desiderium.
|
“Et dixit illis: Amen dico vobis, videbitis coelum apertum, et angelos
Dei descendentes et ascendentes super Filium hominis.”
|
|
Hoc illis dicto, illud quo [quod] nesciebant, videndum repromittit,
scilicet per passionem suam coelum esse aperiendum, futuramque angelorum
et hominum concordiam, qui prius inter se discordes fuerant, clauso
hominibus coelo, et sub texto pariete inimicitiarum, propter originale
peccatum. Non enim fuerat hactenus ille angelorum et hominum consensus,
ut venientes sancti angeli, exeuntes de corporibus animas beatorum
hominum, per patentes portas coeli inferrent, ut nunc faciunt,
venerantes et adorantes in rege ac Deo suo naturam hominum, qui sine
vehiculo angelorum potenter ascendit in coelum,
|
“ponens nubem ascensum suum, et ambulans super pennas ventorum (Psal.
CIII).”
|
|
Hoc plane videndum veris promittit Israelitis, ut quod in figura
praevidit carnalis pater eorum Israel, (Genes. XXVIII) hoc in semetipso
revera complendum esse pronuntiet.
namque
|
“egressus de Bersabee, et pergens Aran, cum venisset ad quemdam locum,
et vellet in eo requiescere post solis occubitum, tulit de lapidibus qui
jacebant, et supposuit capiti suo, dormivitque in eodem loco: viditque
scalam stantem super terram et cacunem illius tangens coelum, angelos
quoque. Dei ascendentes per eam (Gen. XXVIII).”
|
|
Jacob ille, qui postea dictus est Israel, vetos significat Israelitas,
qualis iste erat Nathanael, de quo paulo ante dixerat Dominus:
|
“Ecce versus Israelita, in quo dolus non est.”
|
|
Lapis autem ille, quem capiti suo supposuit, ut dormiret, hic eumdem
Christum significat,
angularem,
falsi Israelitae
|
“reprobaverunt, aedificantes (Psal. CXVII; Act. IV).”
|
|
Hunc enim quicunque supponit capiti, id est, cordi suo, dormit securus:
quia mundi divitias contempsit, et ideo passionibus mundi non
perturbatur, nihil habens in saeculo cur gaudeat, cur timeat, cur
speret, cur doleat. Secura namque mens est, ubi propter Christum haec
desunt, dicitque is, qui lapidi Christo sic superposuit caput, id est,
cor suum, ut his passionibus careat:
|
“Ego dormo et cor meum vigilat (Cant. V).”
|
|
Fecerunt hoc illi maxime, qui tunc audientes vocem ejus, dicentis:
|
“Venite ad me omnes qui laboratis, et onerati estis, et ego reficiam
vos”
|
|
(Matth. XI) relinquentes veniebant ad eum, et discere ab ipso, quia
omnia est,
ut in humilitate cordis ejus, tanquam super solidum lapidem dormientes,
et animabus suis requiem invenientes, mysteria regni Dei scirent, quae
scire non possunt superbi, inter quos semper jurgia sunt, qui ad lites
et contentiones vigilant. Hi viderunt coelum apertum clavibus illis,
quas praecipuo vicario suo Petro Dominus tradidit (Matth. XVI): viderunt
exstinctum flammeum gladium, qui positus fuerat ad introitum paradisi
(Gen. II): et expergefacti repentino sono advenientis super eos,
Spiritus sancti, paventes et exclamantes annuntiaverunt nobis (Act. II).
Qui et illum tollentes lapidem, super quem requieverant, erexerunt in
titulum, ut omnes videremus, et crederemus in illum, et spirituali
aedificio constructis super eumdem lapidem, sanctae Ecclesiae parietibus
(I Petr. II),
|
“quam terribilis est, inquiunt, locus iste (Gen. XXIII,”
|
|
scilicet portis inferi, quae non praevalen: adversus eum (Matth. XVI).
|
“Non hic aliud nisi domus Dei, et porta coeli:”
|
|
videlicet per quam ascendunt et descendunt angeli supra Filium hominis,
ascendentes ad divinitatis ejus contemplationem, descendentes autem ad
humanitatis vel passionis ipsius venerationem. Per hanc enim solam et
unicam portam descendunt angeli ad ipsum Filium hominis, Deum et regem
suum, habitantem per fidem in cordibus nostris, et ascendunt pro illos
scalae gradus, quos moraliter intelligimus diversos virtutum esse
profectus: quibus duo latera, scilicet corpus nostrum et anima insignita
sunt, coelumque recta via contingunt: quo sanctis angelis
suffragantibus, qui nobis per mortem Christi amici facti sunt,
deportemur. Sequitur:
|
“Et die tertia nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae: et erat Mater Jesu
ibi. Vocatus est autem et Jesus, et discipuli ejus ad nuptias.”
|
|
Gloriam Filii Dei praecedit semper humilitas unius ejusdem Filii
hominis: quod agnosci promptum est fere in omnibus quae fecit vel
pertulit in terris, nostrae salutis voluntariae intentus operationi.
Natus de femina, virgineis lictatur uberibus; pannis involutus, ab
angelis
canentibus collaudatur (Luc. II), et in praesepis augustia positus, in
latitudine coeli stella fulgenti declaratur (Matth. II): ad templum,
tanquam peccator deportatus, a Simeone lumen verum praedicatur (Luc.
II): et inter peccatores ad servi sui baptismum veniens, voce Patris, et
Spiritus sancti visibili specie super illum apparente, Sanctus sanctorum
manifestatur (Matth. III; Luc. III): fraudes perfert tentatoris, et mox
accedentes angeli ministrant ei (Matth. IV; Luc. IV). Sic et nunc, cum
hominibus carnalibus ad nuptias invitatus, venire non dedignatur, et mox
aquam in vinum convertens Deus verus, elementorum Dominus et naturae
imperator comprobatur. Sic [sicut] enim gloriae est miraculum hoc
fecisse, et elementum supra naturae suae leges sola voluntate elevasse,
quod utique ad divinam ejus majestatem credendam solum posset sufficere:
sic magnae et praedicandae humilitatis insigne est, eum qui absque viro
conceptus est, et salva matris integritate natus est, ad nuptias
venisse, quibus virginitas amittitur, et in inferiori gradu conjugatorum
tribulatio carnis acquiritur (I Cor. VII). Inferioris quippe gradus est,
quamlibet honorabile conjugium et thorus quantumvis immaculatus (Hebr.
XIII): altioris autem honoris et gratiae sacra virginitas, quam pia
commendat humilitatis venustas. Non ita contra quosdam haeretiticos, qui
nuptiis detraxerunt, conjugia defendimus, ut aliis consentientes,
virginitati nuptias coaequemus, aut etiam impudenti temeritate
praeferamus. Quis enim nesciat, bonum quidem et a Deo constitutum esse
conjugium, sed ipsam vitiatam esse conjugum naturam? Nam, cum homini
primo Deus uxorem fecisset, in adjutorium scilicet propagandae sobolis,
benedixit eis, dicens:
|
“Crescite et multiplicamini, et replete terram, et subjicite eam (Gen.
I).”
|
|
Eratque in benedictione sic data generationis facultas, ut absque omni
injuria carnis superbientis et adversantis spiritui, absque omni pruritu
libidinis, soli nascerentur electi, et ad decimi ordinis restaurationem
praedestinati. At ubi veneno serpentis antiqui homo intumuit, dejectus
est ab illa potestate suae carnis (Gen. III): et qui in honore positus
fuerat
|
“comparatus est jumentis insipientibus et similis factus est illis
(Psal. XLVIII).”
|
|
Statim enim conjuges honesti, qui fuerant rationales conditi, coeperunt
rationabiliter commoveri, coepitque caro commovere spiritum, ut suis
nutibus serviret, cujus erat conditio talis, ut ipsa spiritus imperio,
sicut decebat, obtemperaret (Rom. VII). Unde semetipsos erubescentes,
foliis fici consutis pudenda contexerunt (Gen. III). Pugnat ex tunc caro
cum spiritu, in quamlibet sanctis aut justis conjugibus (Gal. V): et
quantumvis sancte reliquo tempore vivant, carnemque spiritui subjiciant,
dum sibi copulantur, superior caro, inferior spiritus est, totaque
mentis acies sic obruitur, ut Deum nequeat meditari, orationi vacare non
possit. Unde Paulus cum dixisset secundum indulgentiam, non secundum
imperium:
|
“Nolite fraudare invicem (I Cor. VII),”
|
|
statim subdidit:
|
“nisi forte ex consensu, ad tempus, ut vacetis orationi.”
|
|
Vitiata ergo, ut praedictum est, conjugum natura, permanet quidem, quae
ante peccatum data est benedictio dicentis:
|
“Crescite et multiplicamini, et replete terram (Gen. I).”
|
|
Sed bonum hoc imminuit vitium, quod per peccatum accessit: et quod valde
dolendum est, illa tribulatio carnis non deficit in complexibus
conjugii, quae a Deo juste imposita est mulieri, quando dixit ei:
|
“Multiplicabo aerumnas tuas, et conceptus tuos (Gen. III).”
|
|
Multiplices namque conceptus de terra carnis, tanquam spinarum et
tribulorum densitates excrescunt super numerum. Et tanti nascuntur
reprobi, ut ad comparationem illorum pauci sint electi. At vero
virginitas sollicita est quomodo placeat Deo et
|
“cogitat quae Domini sunt, ut sit sancta, et corpore, et spiritu (I Cor.
VII),”
|
|
quia non intecurrit caro media inter Deum et spiritum ejus, sed superior
carne spiritus, carnem inferiorem regit, a superiore Deo regitur. Non
quidem condemnat Apostolus in conjugatis licentiae usum: sed confidenter
licentiae praefert illud quod utilius probat, de virginibus consilium.
Igitur humilitatis est dignatio quod homo coelestis, de Virgine natus,
terrenis et carnalibus nuptiis interesse non renuit invitatus. Quod
autem de aqua vinum fecit, consequens est, post humilitatem gloria
semper nova, semper eadem admiratione praedicanda. Nam licet in vitibus
omni anno Deus idem eadem potentia, terrae gremio susceptam, in vinum
transire faciat aquam, et noster sensus hanc illius comprehendere non
possit efficaciam, maxime tamen ad hoc miraculum cuncti laudatores,
nostram intendimus mentem, divinae laudis avidam. Illo namque naturali
usu monstratur id quod omnibus notum est, Deum esse omninipotentem: hoc
autem novo miraculo probatur id quod solis fidelibus creditum est, Deum
omnipotentem factum esse hominem. Praeterea caeteris omnibus elementis
cooperantibus efficitur hoc quod aqua vinum sit in vitibus. Primo namque
terrae gremio aqua suscipitur, sine cujus ope nullam posset praestare
pinguedinem, vitium sive herbarum, vel arborum radicibus. Dehinc aeris
blanda temperie provocatur, ut erumpatin palmitibus; simulque beneficio
caloris accedente, frondescit palmes, florescit botrus, et uva paulatim
decoquitur. Hic autem ubi cunctus deest ordo naturae, testatur vinum ex
aqua factum, quoniam hic homo natura ipsa major est, naturae Dominus
est. Sic multo magis illam miramur virgam Aaron, quae fronduit,
floresque protulit, qui in amygdalas deformati sunt; magis omnino
miramur, et veneramur, quam universas cedros Libani, caeteraque ligna
revirescentia, fructusque aut semen, unumquodque in genere suo, singulis
annis usitato cursu naturae producentia. Non quia majora sunt haec, sed
quia, cum ipso miraculo, divinae praesentiae signum, atque voluntatis
ejus et curae vigilantis super nos evidens praestant indicium. Non enim
miramur quod Deus potuerit ex aqua facere vinum, quantum gaudemus, quod
is qui solus hoc potuit facere, factus homo, triginta annis inter
homines ambulaverit, degens intra carnis latibulum. Igitur ut supra
dictum est, gloriam Filii Dei praecedit in hoc quoque facto humilitas
ejusdem Filii hominis, ut omni ordini ostendat in semetipso factis, quid
[quod] docebat verbis dicens: Quia sicut omnis quise exaltat,
humiliabitur, sic econtra, omnis qui se humiliat, exaltabitur (Matth.
XXIII; Luc XIV, XVIII). Meritum namque humilitatis praecedentis janua
est gloriae subsequentis. Sed jam ad ipsa lectionis evangelicae verba
veniamus, et primo littera per ordinem inspecta, deinde mysteria
requiramus.
|
“Et die tertia nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae.”
|
|
Conjunctio, quae praeponitur, ad superiora diligentem remittit lectorem,
videlicet hoc modo:
|
“Altera die stabat Joannes,”
|
|
etc.
|
“In crastinum noluit exire in Galilaeam, et invenit Philippum,”
|
|
|
“et die tertia nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae.”
|
|
Diligenter animadvertere voluit nos evangelista quia non sine causa, sed
certi gratia mysterii, Dominus noster duobus diebus posquam discipulos
collegit vero die miraculum fecit, quo gloriam suam manifestavit, ut
crederent in eum discipuli ejus. Ipse est enim qui duobus saeculi
temporibus, scilicet ante legem, et sub lege, paucos de massa perditorum
sanctos homines elegit, et tertio tempore, videlicet sub gratia, in
mediis nuptiis hominum uxores ducentium et dantium ad nuptias, suisque
omnino voluptatibus vacantium, sanctae Ecclesiae coelestes nuptias
intulit:
ipse tanquam sponsus de thalamo suo (Psal. XVIII), ut filii spirituales
de illo nascerentur virginali conjugio. Sed hoc posterius dicendum:
nunc, ut praedictum est, primo historiae fundamenta jacienda sunt.
|
“Et erat mater Jeus ibi.”
|
|
Magnum, et cunctis sanctae Ecclesiae spectandum ordinibus humilitatis
exemplum: veruntamen sacris virginibus non imitandum, quod mater Jesu,
virgineum Domini templum, illibatum Sancti Spiritus sacrarium, non
aspernata est carnalium interesse celebritati nuptiarum. Non enim sacris
virginibus hoc imitandum est, quia videlicet tempus aliud, alia persona,
locus alius est.
|
“Omnia tempus habent (Eccl. III),”
|
|
dicit Ecclesiastes. Virginibus Deo dicatis propositum, quod ardeat in
mente, luceat in veste, radiet in ore, vel publica professione. Matris
Domini virginitas cunctos homines latitabat, quia videlicet divulgari
illam ratio temporis non sinebat. Neque enim libera tunc esse poterat
virginitatis professio, vel hujusce exempli praedicatio, cum adhuc Moses
sub velamine suo declamaret (II Cor. III): Maledictus omnis, qui non
facit semen in Israel (Gen. XXXVIII). Maluit ergo humiliter praesens
cavere scandalum, quam futuris virginibus immaturum rigidi propositi
praebere exemplum, quo plus attolleret supercilium virginum fatuarum,
quam instrueret custodiam prudentium, matribus caeterisque, quae cunctae
viros noverant: virgo mater se nulli praeferens, matrem ubique se
profitens, eo quod haberet filium, virginitatis autem suae tacitum
conservans in corde mysterium. Nam sicut incongruum, imo impossibile
est, tectum domus stabilire, antequam fundamentum, sic impossibile erat
ante susceptam fidem incarnationis Christi, praescribere ordinem, quo
sacrae virgines sese a saecularibus distinguere debeant. Nunc autem
publicum est propositum, publice datum atque acceptum de virginibus
consilium (I Cor. VII); et idcirco sacrae virgines majus eundo ad
nuptias, quam talem refugiendo conventum, facerent Ecclesiae Christi
scandalum. Quapropter intus quidem habent prudentes virgines humilitatis
vel charitatis oleum, scilicet non contemnendo, quamvis in inferiori
gradu stantem legitimam licentiam nubentium; foris autem et maxime ad
eamdem frequentiam nuptiarum lucentes suas lampades non efferunt. Ubi
enim citius vento miserae vanitatis exstingui possunt? Aut ubi
properantius in oculis vel auribus suis periclitari queunt, juxta
exemplum Dinae filiae Jacob, quae idcirco a corruptore inventa et
oppressa est, quia levitate puellari exivit, ut filias ignotae regionis
videret? (Gen. XXXIV.) Non enim ita securae esse possunt, sicut illa
beata regina coelorum, quae virginitatis thesaurum et hominibus habebat
occultum, et filii sui forti praesidio, sanctorumque angelorum fida
custodia praemunitum.
|
“Vocatus est autem et Jesus, et discipuli ejus ad nuptias.”
|
|
Et hoc procul dubio non temere spiritualis propositi viris est
imitandum. Nam ubi ratio postulat, non solum ad nuptias ire, sed et
idolium frequentare irreprehensibile est. Ubi vero causa idonea est,
quae prohibeat, non solum cum publicanis et peccatoribus manducare, sed
vel fratri, Ave dicere, indignum est (II Joan. I). Quod nota
similitudine discernere promptum est. Quandiu languidus suimet impotens
est, scilicet phrenesim sive lethargum passus, aut certe paralysi
dissolutus, tandiu prudenti et nobili medico laudi est, si ob visitandum
aegrum ad locum sibimet indignum accedere, et lectulo paupertatis
assidere non subterfugiat, interrogatusque imo et ab aegro percussus,
opem gratuitam impendat. At ubi sensus menti, vel sanitas redierit
corpori, si quid denuo inciderit, sive pituita, sive gravior tussis
molesta fuerit, tunc demum suum medicus honorem agnoscens, ad sordidas
pauperis aegri tabernas non descendit. Quia videlicet nota est domus
sua, in qua requiri vel inveniri possit, jamque ille ambulare potest,
pro seipso loqui novit. Ita nimirum, cum incarnatus Deus in hunc mundum
venit, magnus et verus medicus ad aegrotum jam desperatum descendit, qui
non posset ad medicum accedere, nesciret opem ejus implorare, imo qui
cum semivivus jaceret, sanum se putaret esse. Sicut ergo non
exspectavit, ut talis in coelum ascenderet, seipsum deducere; sic
postquam descendit, non exspectavit, ut peccatores venirent ipsum in
Synagoga legentem, vel in templo docentem audire, sed ipse prior
descendebat ad illos, cum publicanis et peccatoribus manducans et
bibens, ita ut dicerent Pharisaei:
|
“Ecce homo vorax, et potator vini, amicus publicanorum et peccatorum.
(Matth. XI).”
|
|
Sic et ejus apostoli fecerunt, ubicunque gentium doctores missi, tanquam
ad aegrotos ignoti venere medici. At ubi languorem curaverunt, et
vivendi praecepta dederunt, longius se ab eis sequestraverunt, in quibus
per fidem curatis, vitia morum renovata sunt, dicente Paulo:
|
“Scripsi in Epistola, non commisceri fornicariis, non utique fornicariis
hujus mundi, aut avaris,”
|
|
et caetera. Et paulo post:
|
“Si is qui frater nominatur, est fornicator, aut avarus, aut idolis
serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum ejusmodi nec cibum
sumere (I Cor. V).”
|
|
Igitur postquam ad eos, qui male habebant, accessit medicus, et vocando
peccatores ad poenitentiam, sic per fidem curavit eos, ut sciant ipsi,
vel possint venire ad Ecclesiam: jam non est spiritualis propositi viris
eumdum, exemplo Domini, ad nuptias saecularium; sicut ejusdem
nihilominus exemplo, non est peccatoribus et publicanis communicandum
cum ipsius apostolis, cum ejusmodi nec cibum sumere, nec ave eis dicere
(II Joan. I), eodem Christo in se loquente, praeceperint. Et non quod
juxta Tatianum et Marcianum, aliosque nonnullos haereticos, nuptiis
detrahant, aut fornicationi comparent; sed, quia melioris ipsi votum
propositumque habentes, bonum hoc post tergum dereliquerunt: quod tale
est, ut non sine periculo respiciatur, quia non sine labore relinquitur.
Sequitur:
|
|