CAPUT 2

Verum ille David non solum pater secundum carnem exstitit Salvatoris nostri, verum etiam figuram ejusdem praetulit in mirabilibus gestis. Regnum ejus praeparatio fuit regni Christi, imo regnum unum est Christi, et ipsius David, juxta quod et angelus ad Mariam de illo dicit: Et dabit illi Dominus Deus sedem David patris ejus (Luc. I). Econtra Jeroboam, et qui illum secuti sunt relinquentes David, typum gesserunt Judaeorum et Pharisaeorum, qui Christum negaverunt ante faciem Pilati, et dixerunt: Non habemus regem nisi Caesarem (Joan. XIX). Furor ille quo Christum condemnantes petierunt dimitti sibi Barabbam homicidam, et seditionis auctorem, illi malitiae similis exstitit, qua illi qui secuti sunt Jeroboam, veritatem Dei in mendacium commutaverunt (Rom. I). Vel, sicut hic scriptum est, mendacium operati sunt, quia veritate contempta, mendacium in vitulis aureis operati sunt, et coluerunt. Igitur in verbis istis similitudinem pariter contemplemur et rem. Similitudinem in illius statu temporis, scilicet in eo quod ille Ephraim, sive illae decem tribus taliter recesserunt a domo David. Rem vero in adventu Salvatoris, quando Judaei rebellantes veritati, negaverunt eum, et populus regis hujus esse noluerunt. Itaque cum dicit: Cum sanare vellem Israel, revelata est iniquitas Ephraim. Ponamus ante oculos mentis et illum David patrem carnis Christi, et hunc filium ejus verum David, quia videlicet uterque suo modo Israel sanare voluit, ille psalterium componendo, iste carnem assumendo. Nam psalterium, illud manufactum typum fuisse carnis vel corporis Christi, testatur ipse, cum in psalmo personam Patris ad eumdem Filium, dum in sepulcro corpus ejus quiescit, loquentem introducit: Exsurge gloria mea, exsurge psalterium et cithara (Psal. LVI). Et ille respondens: Exsurgam, inquit, diluculo (ibid). Illo psalterio suo manufacto David Israel sanare voluit, quia nimirum idcirco verba coelestia cum psalterio cecinit, ut populum tantummodo terrena diligentem introduceret ad amorem et spem futuri regni, quae vera sanitas est cordis. Hoc ante illum nemo fecit, ut promissa coelestia verbis enuntiaret manifestis, aut poenas ignis aeterni. Hoc ita verum est, ut apud Mosen fere nusquam invenias promissiones paradisi vel regnum Dei, neque comminationes inferni, nominibus manifestis, praeter locum unum in cantico Deuteronomii, ubi sic dicit: Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima (Deut. XXXII). Omnia clausa sunt sub figuris, et bona quidem aeterna sub nomine terrae Chanaan, terrae quasi lacte et melle manantis; mala vero sempiterna, sub nominibus famis, pestilentiae, gladii, malarumque bestiarum reddenda significat pro meritis. Talis namque et ita quodammodo puerilis sensus erat carnalis populi in illius statu temporis, ut nonnisi praesentia diligere prospera, nonnisi praesentia metuere sciret adversa. Hinc primus, ut jam dictum est, coelestis regni gloriam patenter expressit verbis, addita vi musicae dulcedinis et ordine composito divinae religionis, volente Domino sanare Israel, scilicet ut sano corde terrena parvipenderet, coelestia magis desideraret. At vero psalterium istud, sive haec cithara, cui Pater hoc dixit: Exsurge gloria mea, exsurge psalterium et cithara, multo amplius hoc egit sic aperiendo os suum, ut Matthaeus scribit: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V), etc. Nimirum haec exspectationi carnalis Israel valde contraria sonuerunt, beatificando pauperes, mites, lugentes, esurientes ac sitientes justitiam, misericordes, mundicordes, pacificos et persecutionem propter justitiam sustinentes. Aliter namque sentiebat carnalis Israel, scilicet beatos esse tantum illos qui prosperarentur in via hujus saeculi, quibus veraciter ut essent superbi, immites, sive tyranni ridentes, atque exsultantes, quamvis in rebus pessimis, inexpertes miseriarum atque idcirco nescientes compati miseris, luxuriantes omni voluptate cordis et corporis, belligerantes atque bellicis elatos triumphis valentes per potentiam quos vellent occidere ac persequi. Profecto sensus hic magna erat infirmitas. Ille autem sanare volebat Israel, ut sane saperet. Adversus utrumque revelata est iniquitas Ephraim, id est, persecuti sunt eos omnes illi qui noluerunt sanari. Primum quis nesciat quanta David ille regni Dei psaltes adversa pertulit, quanta mala passus est ab illis? usque adeo quo gratis illum odio habuerunt, ut filium quoque illius Absalon regem sibi facerent, quia non alium habuerunt, quo duce consurgentes regno eum depellerent. Mortuo Absalon, secuti sunt Seba filium Bochri, illo mortuo subticuerunt victi et inviti per sapientiam ejusdem David filiique ejus Salomonis, sed deinde mox ubi occasio data est per imprudentiam Roboam, cervices suas excusserunt, regemque alium et Deos alienos, id est vitulos aureos sibi fecerunt (IV Reg. XVII). Haec fuit iniquitas Ephraim, et haec malitia Samariae, quia videlicet Jeroboam de tribu Ephraim, malum hoc inique gessit, et Samaria per quam totum ejus regnum intelligitur (fuit enim metropolis decem tribuum), hoc ipsum malitiose suscepit, scilicet invidendo domui David, invidendo et dedignando tribui Juda, quod sibi tantum ex illa tribu reges deberent esse destinati. Dixerunt enim quodam loco viri Israel ad regem David: Quare te furati sunt fratres nostri viri Juda, et transduxerunt regem et dominum ejus Jordanem? Et respondens omnis vir Juda, quia propinquior, inquit, mihi est rex. Et respondens vir Israel, decem partibus, ait, major ego sum (II Reg. XIX). Ita commota seditione quidam vir Belial nomine Seba filius Bochri cecinit buccina, et ait: Non est nobis pars in David, neque haereditas in filio Isai (II Reg. XX). Denique ex dictis et factis hujuscemodi palam datur intelligi quaenam illa fuerit malitia Samariae, de qua nunc loquitur hic; quia nimirum scissurae illius causa fuit invidentia, quae veraciter malitia dici potest, quia cuncta malitiosarum machinamenta cogitationum parit. Maxime vero tunc iniquitas, quaecunque sit, malitia meretur dici, quando sic se exercet ut cum sapientia vel ratione incedere possit videri. Sapienter autem sive rationabiliter Samaria fecisse sibi videri poterat, sequendo regemque faciendo Jeroboam de tribu Ephraim, quia patriarcha Jacob cum benediceret filios Joseph Manassen et Ephraim, iste quidem, ait, scilicet Manasses, erit in populos et multiplicabitur, sed frater ejus junior major illo erit, et semen illius crescet in gentes (Gen. XLVIII). Et in Paralipomenon legimus: Ruben quippe primogenitus erat Israel, sed cum violasset torum patris sui, data sunt primogenita ejus filii Joseph filii Israel (I Par. V). Et quidem pluraliter dixit filiis Joseph, sed cum ille, ut jam dictum est, Ephraim juniorem priori praetulerit, jure sibi tribus Ephraim de primogenitis videbatur gloriari. Itaque peccatum Samariae recedentis a domo David et invidentis tribui Judae, ut ex ea reges aut principes deberent germinari, recte malitia debuit nuncupari, quia cum contra veritatem et rationem ageret, rationis et divinae auctoritatis patrocinio non carere sibi visa est. Et notandum qualiter dixerit huic: Revelata est iniquitas Ephraim et malitia Samariae. Non dixit, exorta est sive oriri coepit iniquitas, cum sanare vellem Israel, sed revelata est, latebat, quandiu duces vel principes habebat Israel, qui illum cogerent ad cultum Dei, qualium optimus vel maximus fuerat David. Revelabatur autem quando morientes decedebant illi, sicut quodam loco Scriptura dicit: Cumque Dominus judices suscitaret, in diebus eorum flectebatur misericordia, et audiebat afflictorum gemitus, et liberabat eos de caede vastantium. Postquam autem mortuus esset judex, revertebantur, et multo majora faciebant, quam fecerant patres eorum, sequentes deos alienos et adorantes eos. Non dimiserunt adinventiones suas, et viam durissimam per quam ambulare consueverant (Judic. II). Eodem modo tunc revelata est eadem iniquitas, eadem malitia, quando decesserat David, quo regnante, non audebat revelari, imo et multo majus tunc revelata est quam eatenus aliquando revelata fuisset. Prius namque urgente aliqua calamitate, et clamantibus illis ad Dominum cum tribularentur suscitato Salvatore aliquo, id est judice bono, convertebantur ad Dominum, et deos alienos relinquebant. Extunc autem quando sic revelata est ut illos facerent vitulos, nunquam ab eisdem vitulis recesserunt, sicut manifeste de singulis regibus Scriptura dicit, quia a peccatis Jeroboam non recesserunt. Hanc iniquitatem sive malitiam adhuc propheticus sermo persequens, protinus addit: Quia operati sunt mendacium, et fur ingressus est spolians, latrunculus foris. Mendacium quippe sunt operati, dicendo de vitulis, qui utique non erant dii, isti sunt dii tui, Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti (III Reg. XII). Ad illud opus ut fieret, et diabolus invisibiliter, et Jeroboam visibiliter operatus est. Pulchre ergo et veraciter dictum: Fur ingressus est spolians, scilicet diabolus animas furtim devorans per inspiratam occulte malitiam, et latrunculus foris, videlicet Jeroboam latro visibilis, qui foris, id est exterius idola fabricans, extra domum sive partem Domini, et peccare faciens Israel, nimirum grande et crudele latrocinium fecit. Diximus qualiter illo tempore regnante seu jam decedente David, iniquitas Ephraim et malitia Samariae revelata fuerat, cum sanare vellet Dominus Israel. Dicamus nunc qualiter novissimo tempore, cum in adventu suo Salvator itidem Israel sanare vellet, similis iniquitas vel malitia, imo et multo major secundum similitudinem illius revelata sit. Cum, inquit, sanare vellem Israel, dicat hoc sanator et salvator Israel, sanitatis illius auctor, de qua cum praemisisset paulo ante dicens ipse: In tribulatione sua mane consurgent ad me, verba ipsorum consurgentium protinus intulit hoc modo: Venite et revertamur ad Dominum, quia ipse cepit et sanabit nos (Ose. VI), de qua sanatione sive sanitate, id est peccatorum remissione primaque resurrectione, quae est resurrectio animae, jam eodem loco dictum est. Cum enim illa sanitate sanare vellet Israel Deus homo factus praesentialiter atque visibiliter incipiens praedicare, et sic dicere: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. IV), tunc revelata est iniquitas Ephraim et iniquitas Samariae, id est illa iniquitas Judaeorum, illa malitia Scribarum et Pharisaeorum, cujus typus exstitit illa iniquitas Ephraim et illa malitia Samariae, de qua jam secundum litteram vel historiam dictum est: Exagitavit enim illos spiritus nequam (I Reg. XVI), ut poenitentiae doctorem cum verbo praedicationis, opera quae nemo alius fecit facientem deriderent, persequerentur et blasphemarent, exempli gratia, dicendo: Daemonium habes (Joan. VIII). Itemque in Beelzebub principe daemoniorum ejicit daemonia (Matth. XII). Non enim placebat illis Christus talis praedicator, poenitentiae doctor, paupertatis persuasor atque exemplar humilitatis, magister mansuetudinis, monitor ad lugendum pro peccatis, declamator justitiae et conquisitor misericordiae, munditiae cordis collaudator, pacis remunerator et eorum qui persecutionem patiuntur propter justitiam (Matth. V) consolator. Quare? Quam ob causam talia praedicantem repulerunt, odio habuerunt atque impugnaverunt? videlicet quia cuncta his contraria sapiebant et diligebant, talemque sibi cupiebant advenire Messiam, qui illos in hoc saeculo extolleret, gentiumque pacem eo usque turbaret, donec omnes fines terrae ditioni illorum per bella bellorumque triumphos subjugaret, aureamque ac gemmatam illis Hierosolymam in terris construeret, atque in caeteris his similibus eorum cupiditatem omnino, sicut littera prophetica plerisque in locis sonare videtur, corporaliter expleret. Tamen illorum intentionem sensumque ipse quodam loco breviter exprimens: Quomodo, inquit, potestis vos credere, qui gloriam ab invicem accipitis; et gloriam quae a solo Deo est, non quaeritis? (Joan. V.) Persecuti sunt ergo sanare volentem tanquam phrenetici medicum percutientes antidotum porrigentem, nec ante destiterunt, donec tradentes illum negarent ante faciem Pilati, praeeligentes Barabbam latronem, auctorem seditionis, eumdemque regem suum postulantes crucifigi (Matth. XXVII). Hoc modo revelata in illis, imo impleta ab illis est iniquitas Ephraim, et malitia Samariae, et sic impleverunt mensuram patrum suorum, et sic revelaverunt ac testificati sunt quod essent consentientes patribus eorum. Nam quod incoeperunt illi, recedendo a domo David et occidendo prophetas Domini; hoc isti adimpleverunt, crucifigendo filium David, Filium Dei, et deinde occidendo, crucifigendo, flagellando, et de civitate in civitatem persequendo prophetas et sapientes et Scribas, quos ille misit. In omnibus his operati sunt mendacium, mentientes adversus eumdem regem suum quem negaverunt, et velut malum ac seductorem accusaverunt. Perspicuum quoque illud est in illis, quod sequitur: Et fur ingressus est spolians, latrunculus foris. Fur namque Judas proditor, et latrunculus coetus pharisaicus exstitit. Judas namque loculorum Domini erat fur, sicut evangelista testatur, quia fur erat et loculos habens, ea quae mittebantur, portabat (Joan. XII). Porro Pharisaei et sacerdotes in templo latrocinabantur, praedam de populo facientes, vendendo et emendo, unde cum ejiceret eos (Matth. XXI), sumptum de Isaia testimonium protulit, dicens: Scriptum est: Domus mea domus orationis vocabitur (Isa. LVI), et mox illud de Jeremia subjunxit: Vos autem fecitis illam speluncam latronum (Jerem. VII) Ille fur intus inter discipulos Domini Jesu pseudodiscipulus et fictus amicus, et ille latrunculus foris, id est manifestus hostis, consilium simul inierunt, et, sicut jam dictum est, mendacium operati sunt, cujus videlicet mendacii maximus opifex, Caiphas, sic mentitus est, toto conspirante illo concilio malignantium ad decipiendum miserum populum. Expedit vobis ut unus moriatur homo pro populo, et non tota gens pereat, ne forte veniant Romani, et tollant nostrum et locum, et gentem (Joan. XI). Adeo cum sanare vellet Dominus Israel, ille more suo sanari noluit, sicut aliis verbis declamans dixit: Hierusalem, Hierusalem, quae occidis prophetas, et lapidas eos qui ad te missi sunt, quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti? (Matth. XXIII.) Sequitur: Et ne forte dicant in cordibus suis, omnem malitiam eorum me recordatum, nunc circumdederunt eos adinventiones suae, coram facie mea factae sunt. Magna et vera confirmatio justi judicii Dei sive ultionis, quam praemiserat dicens: Sed et Juda pone messem tibi (Ose. VI), messem, sicut jam dictum est, appellans illius immensitatem excidii, qua a Romanis erant perdendi. Ne forte, inquit, dicant in cordibus suis, omnem malitiam eorum me recordatum. Ac si dicat: Ne forte murmurent, et quasi injustam reprehendant sententiam dicentis: Ut veniat super vos omnis sanguis justus, qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi (Matth. XXIII), ut quod vindicatum est in patribus iterum vindicetur in filiis, omnis causa illis tollitur justae reprehensionis. Solent namque Judaei adversus hujusmodi respondentes dicere nobis: Cur hoc tempore vindicari in nos arbitramini, in quod olim vindicatum fuit? Exempli gratia: Cum dicimus eis, illud quoque peccatum, quod olim in deserto fecerunt patres eorum, faciendo vitulum et adorando illum, hoc tempore visitari super illos, quando sic excaecati sunt; respondent nobis illius malitiae tunc Dominum fuisse recordatum, siquidem tunc ex illis in una die viginti tria millia ceciderunt. Haec dicentes non advertunt quia, postquam illud factum est per manus filiorum Levi, quibus et Moses ait: Consecrastis manus vestras hodie Domino unusquisque in filio et fratre suo (Exod. XXXII): deinde cum oraret Moses dicens: Dimitte eis hanc noxam; ipse respondens: Angelus, inquit, meus praecedet te, ego autem in die ultionis visitabo et hoc peccatum eorum (ibid.). Igitur, ne forte dicant, ait, in cordibus suis, omnem malitiam eorum me recordatum, id est, singula quaeque peccata temporibus suis punisse me, atque idcirco non debere nunc omnia venire super generationem istam, dico illis, quia nunc circumvenerunt eos adinventiones suae, videlicet quasi longus funiculus, quia cuncta priorum generationum peccata imitati sunt, et illae adinventiones coram facie mea factae sunt, quia nulla poenitentiae satisfactione illa delere curaverunt. Tales sunt adinventiones eorum quae illos circumvenerunt, taliter causas mortis in uno homine adinvenerunt, ut merito dictum sit, et merito fieri debuerit illud dictum: Venient haec omnia super generationem istam (Matth. XXIII). Omnes enim, quicunque a sanguine Abel justi justos homines vel prophetas occiderunt, similes sese fecerunt Cain, qui Abel interfecit (Gen. IV); similes Saul, qui David persecutus est, et propter illum sacerdotes Domini LXXXV viros trucidavit, et civitatem illorum percussit in ore gladii (I Reg. XXI); similes Jezabel et Achab, qui Naboth justum et caeteros prophetas Domini occiderunt (III Reg. II). Atque idcirco recte iniquitates illorum et omnium quicunque tales exstiterunt, isti in generatione sua portaverunt. Quaenam sunt adinventiones illae quae eos circumvenerunt et per quas omnibus illis similes se fecerunt? Ait: In malitia sua laetificaverunt regem, et in mendaciis suis principes. Omnes adulterantes, quasi clibanus succensus a coquente. Quievit paululum civitas a commistione fermenti, donec fermentaretur totum. Dies regis nostri. Coeperunt principes furere a vino. Extendit manum suam cum illusoribus, quia applicuerunt quasi clibanum cor suum, cum insidiaretur eis. Tota nocte dormivit, coquens eos; mane ipse succensus, quasi ignis flammae. Quis iste fuit rex, et qui isti principes, quos et in malitia sua, et in mendaciis suis laetificaverunt adulterantes, sic succensi quomodo succenditur clibanus a coquente? Et quidem sensus est utilis, qui et si non palam invenitur, in gestis tamen potest conjici, quod ita factum sit. Rex Hieroboam et principes ejus, qui faventes illi ad omne facinus paruerunt, hoc modo laetificaverunt. Mysterium propheticum de nece Salvatoris, de quo nunc loquebamur, paululum differimus, ne conjecturam utcunque rationabilem atque probabilem nos neglexisse videamur. Omnes adulterantes, id est a proprio viro, Deo, recedentes, quasi clibanus a coquente, quia sicut clibanus succenditur ut coquat panes, ita illi succensi sunt malitia Hieroboam et igne idololatriae. Quievit paululum civitas a commistione fermenti, donec fermentaretur totum. Fabricatis quippe idolis, non vim fecit Hieroboam populo ut ea coleret, ne forte quibusdam causa Dei religionis resistentibus, cultura idolorum evacuaretur. Ideoque paululum quievit civitas, donec propria voluntate populus regi consentiret, ut primum principes, deinde satellites illorum regi et principibus faventes, ad ultimum omnis populus corrumperetur. Et hoc est quod dicit, donec fermentaretur totum. Quae enim sponte fiunt, diu permanent; quae autem necessitate, cito solvuntur. Hoc considerans Hieroboam, maluit sponte quam coacte populum subire novam idolorum culturam. Itaque succensa totius populi massa in veneratione vitulorum, coeperunt dicere ad fores Hieroboam: Dies regis nostri, subauditur iste est, et quem nobis festivum noster constituit imperator. Hunc celebramus, in hoc gaudemus, in hoc vitulos aureos adoramus, ita clamante populo, Coeperunt, inquit, principes furere a vino, id est, non solum non sunt irati qui debuerant rectores esse populi, sed insuper intelligentiam suae mentis amittentes, coeperunt furere a vino, videlicet amentiam passi tam luxuriae quam idololatriae. Quid ad haec ille rex? Extendit, inquit, manum suam cum illusoribus, quia applicuerunt quasi clibanum cor suum, cum insidiaretur eis. Illusores quippe erant principes qui populo nequiter illudebant, eumque a Deo suo longe abducebant, errori ejus consentiendo, gratulantes quod applicuissent cor suum quasi clibanum, ut eos succenderet ille rex, et idololatriae flammis ardere faceret. Cum illis illusoribus, cum ejusmodi principibus manum suam extendit, quasi benedicendo et pro facili consensu grates agendo, cum insidiaretur eis, id est, cum iniquum penes se haberet consilium, ut eos omnino averteret a templo Domini, ne pergendo Hierosolymam causa adorandi et sacrificandi paulatim resipisceret, et unum eumdemque cum Juda regem rursus susciperet, talia machinando, tota, inquit, nocte dormivit, coquens eos; mane ipse succensus quasi ignis flammae. Et est sensus: Postquam ignem malitiae cordibus eorum immisit, et vidit eos furere, nullumque esse qui suae resisteret voluntati, tota nocte dormivit, hoc est, securus jacuit, versutus in tenebris, coquens eos igne impietatis, mane autem ipse succensus flammis suorum scelerum venit ad immolandum. Haec secundum conjecturam magis quam secundum historiam de praeterito tempore narrata utcunque valeant, nos illud attendentes quia propheta est, et tantae profunditatis sibi conscius ut in fine voluminis dicat illud, quod jam saepe commemoratum est: Quis sapiens et intelliget ista, intelligens et sciat haec? (Ose. XIV.) Nos ad mysterium Salvatoris supra coeptum recurramus, et in futurum tempus respicientem prophetam, intellectuali oculo sequi contendamus. Istae sunt iadinventiones eorum, adinventiones Judaeorum, quae illos circumvenerunt, quas effugere non potuerunt, propter quas bellica Romanorum falce, ut secarentur ut arida messis, judicati atque damnati sunt. In malitia sua laetificaverunt regem et in mendaciis suis principes, omnes adulterantes quasi clibanus succensus a coquente. Isti adulterantes illi sunt, quorum scelus alius propheta praevidens: Audite, inquit, verbum Domini, principes Sodomorum; percipite auribus legem Dei mei, populus Gomorrhae (Isa. I). Praevidebat namque sacrilegium Judaeorum et illam noctem qua insanierunt adversus Dominum et adversus Christum ejus, non sine quadam similitudine Sodomorum. Nota quippe vetus historia est, quia cum hospitaretur Dominus apud Loth, viri civitatis vallaverunt domum ipsius ipsa nocte, a puero usque ad senem, omnis populus simul vocaverunt Loth et dixerunt ei: Ubi sunt viri qui ad te introierunt nocte (Gen. XIX), etc. Secundum similitudinem illorum, isti quasi clibanus succensi a coquente diabolo, illa nocte paschali post esum agni sui, crapulati et ebrii circumdederunt Dominum, et tenuerunt eum ut traderent gentibus ad illudendum, et flagellandum et crucifigendum (Matth. XX). In illa malitia sua laetificaverunt regem. Quem regem? Utique Pontium Pilatum sive etiam ipsum Caesarem, quem se laetificare putaverant adulando, et dicendo: Non habemus regem nisi Caesarem (Joan. XIX). Nam Pilatum recte hic regem dici confirmat illud de Actibus apostolorum, ubi cum dixissent fideles orantes: Domine, tu qui fecisti coelum et terram, mare et omnia quae in eis, qui Spiritu sancto per os patris nostri David pueri tui dixisti (Psal. II): Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Christum ejus, continuo subjunxerunt. Convenerunt enim vere in civitate ista adversus sanctum puerum tuum Jesum, quem unxisti, Herodes et Pontius Pilatus cum gentibus, et populis Israel (Act. IV). Reges illos, de quibus scriptum fuerat: Astiterunt reges terrae, Pontium Pilatum et Herodem ille Scripturae locus testatur fuisse. Et recte, tetrarchae enim erant, id est singuli quartae partis regni Judaici reguli isti. Pontius Pilatus, Herodes, Philippus et Lysanias illum talem suum regem in malitia sua Judaei laetificaverunt, in eo quod Dominum Jesum comprehenderunt, eique crucifigendum tradiderunt. Loquebatur quidem verba quasi tristia, dicendo: Ego in eo nullam invenio causam, et caetera his similia, lavans etiam manus suas et dicens: Mundus ego sum a sanguine justi hujus, vos videritis (Matth. XXVII), sed mentiebatur homo expers veritatis, et propria possessio mendacii. Etenim is cui, dicente Domino, Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati: omnis qui est ex veritate, audit meam vocem, continuo procaciter dixit: Quid est veritas, et non exspectato responso, iterum exivit (Joan. XVIII). Quam longe putas a veritate, et quam mendax exstitit? Imo non solum mendax, verum etiam simulator et callidus, simulans justitiam quasi pius, cum impie laetaretur. Dicit aliquis: Quae causa vel necessitas illi erat, ut cum laetaretur, tristitiam simularet? Nimirum Romani imperii, quae tunc vigebat, saecularem justitiam timebat, ne vocaretur in jus, eo quod hominem occidisset innocentem, poenamque subiret homicidii. Quod tamen postea contigit. Hic erat timor ejus, quem et evangelista memorat, ubi cum dixissent Judaei: Nos legem habemus et secundum legem debet mori, quia Filium Dei se fecit, continuo subjunxit: Cum ergo audisset Pilatus hunc sermonem, magis timuit (Joan. XIX). Sed adhuc videtur illum excusare Dominus ipse, cum dicit: Propterea qui tradidit me tibi, majus peccatum habet (ibid.). Non excusat homicidam, sed in comparationem ejus Judaicum scelus magis condemnat. Pilatus namque, qui neque legem neque prophetas accepit, sic in nece Domini accusatur tanquam reus homicidii, quia nihil aliud quam hominem illum esse scire potuit. Judaeus autem ex lege et prophetis convincitur, quia non tantum hominem, sed et Regem et Deum suum tradidit, ac perinde majus peccatum habet, de quo excusationem non habet. Igitur in malitia sua laetificaverunt Pilatum regem sive tetrareham aut praesidem, imo non tantum regem, sed et reges, Pilatum et Herodem. Ut enim cognovit Pilatus, ait evangelista, quod de Herodis potestate esset, remisit eum ad Herodem, qui et ipse Hierosolymis erat illis diebus. Herodes, viso Jesu, gavisus est valde (Luc. XXIII), scilicet visu miraculorum ejus sperans regiam ac superbam oculorum suorum curiositatem pascere vel satiare. Sequitur enim: Erat enim cupiens ex multo tempore videre eum, eo quod audierat multa de illo, et sperabat signum aliquod videre ab eo fieri. Cumque nihil responderet, sprevit illum Herodes cum exercitu suo, et illusit, indutumque veste alba, remisit ad Pilatum. Et facti sunt amici Herodes et Pilatus in ipsa die. Nam antea inimici erant ad invicem (Luc. XXIII). Haec fuit laetitia illorum, convenire in amicitiam et consensum ad illudendum et perdendum Dominum. Porro principes, quos in mendaciis suis itidem laetificaverunt, maxime principes sacerdotum Annas et Caiphas exstiterunt, qui inique laetabantur quando secundum voluntatem ipsorum turbae mentiebantur, clamantes illum seductorem magnum, malefactorem, dicentes: Quia invenimus hunc subvertentem gentem nostram, et prohibentem tributa dari Caesari (ibid.), et caetera his similia. Quievit, inquit, paululum civitas ex commistione fermenti donec fermentaretur totum. Festivitas Judaeorum, qua imminente Dominus quaerebatur ad occidendum, notum est quia festivitas erat azymorum, et ab illa vespera, qua traditus est, usque ad diem octavum, juxta praeceptum legis fermentatum non inveniebatur in domibus eorum (Deut. XVI). At illi fermentati in semetipsis erant fermento veteri, fermento malitiae et nequitiae (I Cor. V). Opportune ergo tunc civitas habuisse denotatur commistionem fermenti, quando vanissime cavebat exterius fermentum in panibus, et non timebat fermentari intrinsecus malitiosis et sanguineis apparatibus. Ab ejusmodi fermenti commistione paululum civitas conquievit, quia postquam illo consilio malignantium fuere fermentati, cogitantes ut interficerent eum, paululum se continuerunt et quieverunt Judaei Hierosolymitani, propter turbas quae ascenderant de civitatibus vel regionibus aliis, quae et susceperunt illum cum ramis palmarum, clamantes: Hosanna filio David (Matth. XXI). Hinc est illud, quod cum concilium fecissent, ut eum dolo tenerent et occiderent, dicebant, inquit evangelista: Non in die festo, causamque subjungit: Ne forte tumultus fieret populi (Matth. XXVI). Quod utique non dicebant intentione religionis, ut haberet festivitas ornamentum pacis, sed ne de manibus eorum tolleretur auxilio ejus, qui ad diem festum convenerat, populi. Nam ubi traditor accessit, qui traderet illum sine turbis, in ipsa festivitatis nocte exierunt ad comprehendendum illum, contra morem religionis, contra edictum legis. Cum enim dixisset lex: Fasciculumque hyssopi tingite in sanguine qui est in limine, et aspergite ex eo superliminare et utrumque postem, istud quoque addidit, nullusque vestrum egrediatur ostium domus suae usque mane (Exod. XII). Ita male et maligna intentione civitas quae epulari debebat in azymis quievit, ex quo fermentari coeperat commistione illius fermenti, quod commistum fuerat maligni collectione concilii, agentibus hoc senioribus et Scribis et Pharisaeis et principibus sacerdotum, ut quiesceret donec fermentaretur totum, id est, donec magis ac magis omnes in eumdem confirmarentur iniquitatis consensum. His dictis repente propheta voces eorum, qui Dominum comprehenderant, horribiles inclamat: Dies regi nostri. Puta illos dixisse: Honor regis nostri honor et fidelitas Caesaris, non enim habemus regem, nisi Caesarem, et illi honorem in hac die fecimus, capiendo hunc qui prohibebat tributa dari Caesari. Dies hic memorialis illi sit, pro cujus honore et fidelitate istum, qui se dicit regem esse, illudimus, conspuimus, spinis coronamus, flagellamus, crucifigimus. Haec et hujusmodi dicentes: Coeperunt, inquit, principes furere a vino. Veraciter animo coeperunt furere quia non jejuni aut sobrii mane, sed crapulati et ebrii comprehenderunt illum in vespere clauso jam die, in illa festivitate, in illa paschali nocte, quando nimirum delectabile illis de more fuisse nemo ambigat, opulenter coenare atque affatim potare. Poti et pleno ventre resoluti, modum furori nescierunt ponere, persequentes hominem inopem et mendicum, et compunctum corde mortificare (Psal. CVIII). Hinc illud est inter caetera in persona ejus dictum: Adversum me loquebantur sive exercebantur, qui sedebant in porta, et in me psallebant qui bibebant vinum (ibid.). Biberant enim, ut jam dictum est, illa nocte vinum, atque perinde ebrietate augente furorem, psallebant in eum: psallebant, inquam, non sicut David laudem Dei, sed strepebant vocibus horrisonis, opprobria decantantes et blasphemiam nominis Dei, sicut ait ipse: Et opprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me (Psal. LXVIII). Sequitur: Extendit manum suam cum illusoribus, qui applicuerunt quasi clibanum cor suum, cum insidiaretur eis. Tota nocte dormivit coquens eos, mane ipse succensus quasi ignis flammae. Quis extendit manum suam cum illis illusoribus? Nimirum Pilatus jam dictus. Quomodo extendit manum suam? Profecto cohortem mittendo ad capiendum Dominum, sicut testatur evangelista cum dicit: Judas ergo cum accepisset cohortem, et a pontificibus et Pharisaeis ministros, venit illuc cum laternis et facibus et armis (Joan. XVIII). Nam cum sic distinguit, cum accepisset cohortem, et a pontificibus et Pharisaeis ministros, palam dat intelligi quia ministros quidem a pontificibus et Pharisaeis accepit, cohortem vero a praeside, penes quem et cohortes et caeteri militares imperii Romani erant ordines. Itaque manum suam extendit cum illusoribus, manum utique militarem, id est cohortem, misit, Pharisaeis et pontificibus suos pariter ministros mittentibus. Et recte hic illusores appellantur, quia nocte illa, cum tenuissent Dominum, illuserunt eum exspuendo in faciem ejus, colaphis caedendo, et palmas dando in faciem ejus, et caetera faciendo, quae in Evangelio legimus. Qua fiducia fretus, taliter extendit manum suam? Quia applicuerunt, inquit, quasi clibanum cor suum, id est, quia bene conscius erat quod per invidiam tradidissent eum. Illo invidiae confisus incendio manum suam extendit, in eo quod ad comprehendendum illum cohortem misit, cum insidiaretur eis, id est, ita ut insidiaretur eis, ita ut flammam invidiae magis ac magis accrescere faceret in eis. Dicebat enim: Quid igitur faciam de Jesu, qui dicitur Christus? (Matth. XXVII.) Item, cum adduxisset eum foras et sedisset pro tribunali: Ecce, inquit, rex vester. Clamantibus illis: Tolle, tolle, crucifige eum. Regem vestrum, inquit, crucifigam? (Joan. XIX.) Talia dicendo nimirum insidiabatur eis, id est, hoc agebat, ut invidiae flammam magis ac magis augesceret in eis. Et vide nequitiam hominis mendacissimi, callidi et insidiatoris. Tota, inquit, nocte dormivit coquens eos, mane ipse succensus, quasi ignis flammae. Qua nocte tota illa dormivit? Nimirum eadem nocte qua manum suam extendit, id est, cohortem misit. Nusquam enim adfuit persona ejus vel interfuit tota nocte illa, qua illi velut clibanus succensi, furiose in illum ardentes insanierunt, conclamando, conspuendo, colaphis caedendo, palmas in faciem ejus dando. Inter haec intus continuit se usque mane, et tunc apparuit ipse succensus quasi ignis flammae. Siquidem Mane facto, inquit evangelista, vinctum adduxerunt eum et tradiderunt Pontio Pilato praesidi, videlicet, consilium ineuntes, ut eum morti traderent (Matth. XXVII). In illo consilio is, qui tota nocte dormierat, Pilatus, quasi ignis flammae succensus in verba prorupit, ardens pariter et succendens, et ardentes instigans verbis supra memoratis, ne ab illo, quo ardebant, invidiae incendio refrigescerent. Quid multa? Omnes calefacti sunt quasi clibanus, et devoraverunt judices suos. Omnes, inquit, calefacti sunt, seditio convaluit, et vidit ipse Pilatus, imo videre gavisus est gaudio maligno, quod seditio convalesceret, nihilque proficeret cogitando, quod ullam in eo causam inveniret, et fingendo mirari se quod instarent, ut regem ipsorum crucifigeret. Ita omnes calefacti flamma zeli et invidiae, quasi clibanus: omnes, inquam, principes sacerdotum et ipse Pilatus, Scribae et Pharisaei, persuadentes turbis Judaeorum, conclamantes, milites praesidis illudentes, et omnia quae scripta sunt peragentes. Sed quid? Et devoraverunt, inquit, judices suos. Miro modo dictum, quod judices suos devoraverunt. Vae devoratoribus illis, quia devoraverunt, id est condemnaverunt, illos a quibus judicandi sunt. Judicum primus ipse est Dominus Jesus Christus, venturus judex vivorum et mortuorum; caeteri vero judices apostoli sunt, quibus ipse locutus est: Sedebitis et vos super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Istos, quantum in ipsis fuit, devoraverunt, quia videlicet ipsum Dominum sic se occidere putaverunt, ut omnino moreretur et periret nomen ejus. Apostolos autem in fugam converterunt, et maximum ex illis Petrum negare compulerunt. Igitur miseri, atque a misericordiae foribus excludendi, mira infelicitate illos devoraverunt, quos judices habituri sunt, illos judices habituri sunt, quos devorarunt, quo modo vel in quantum potuerunt. Sequitur: Omnes reges eorum ceciderunt, non est qui clamet in eis ad me. Hoc et de illius temporis statu, quo vitulos aureos coluerunt, et de tempore jam dictae passionis Dominicae recte intelligendum est. Nam et tunc ita ceciderunt omnes reges decemtribuum, ut non esset vel unus qui recederet a peccatis Jeroboam. Et itidem quando Christum condemnaverunt, ita reges eorum ceciderunt, ita rectores vel principes eorum excaecati sunt, ac velut rami fracti corruerunt, ut non sit in eis qui clamet ad Dominum. Clamant quidem, sed non ad Dominum, imo contra Dominum, blasphemando Christum Deum et Dominum. Quod et si extunc clamare et sacrificare contendunt, resultat eis illud propheticam: Et cum extenderitis manus vestras, avertam oculos meos a vobis, et cum multiplicaveritis orationem, non exaudiam, manus enim vestrae sanguine plenae sunt (Isa. I). Ita cadendo quales facti sunt? Ait: Ephraim in populis ipse commiscebatur. Ephraim omnis ille dicitur, qui recessit a domo David, magis autem ille populus, qui crucifixit Christum filium David, quia veraciter sic faciendo recessit a domo David. Sed et de hac et de illa recessione jam superius diximus, quia haec illi similis est, imo illic coepta recessio hic consummata est. Ergo Ephraim, id est, omnis carnalis Israel et carnalis Judaismus, apud quem non est David, neque semen ejus Christus, in populis commiscebatur et commiscetur, id est, inter gentes reputatur. Nam contra, Israel verus inter gentes reputatur, sed habitat solus, juxta illud: Populus solus habitabit, et inter gentes non reputabitur (Num. XXIII). Item et Moyses benedicendo loquitur: Habitabit Israel confidenter et solus (Deut. XXXIII). Hic Israel sanctus et mundus est. Is autem, qui nomine Ephraim in praesenti loco denotatur, immundus est et sordidus, in populis commistus. Hoc est quod sequitur: Ephraim factus est subcinericius panis, qui non reversatur. Quod idem est ac si dicat: Invidiae flammis quasi in clibano decoctus, sub cinere peccatorum suorum premitur, et ad poenitentiam non convertitur. Nam sicut panis subcinericius a cinere non emundatur, nisi reversetur; ita Judaicus populus, qui, ut saepe jam dictum est, veraciter recessit a domo David, atque idcirco a nomine Ephraim per spiritum propheticum denotatur, a peccatis suis non liberatur, quia ad fidem Christi non convertitur. Itaque in populis commiscetur, populorum nominibus, quibus commistus est et similis factus est, jure censetur, juxta illud: Pater tuus Amorrhaeus, et mater tua Cetea (Ezech. XVI). Nec vero tantummodo in populis commiscetur, verumetiam in malis meritis praefertur. Exempli gratia, cum Dominus dicit: Viri Ninivitae surgent in judicio cum generatione ista, quia poenitentiam egerunt ad praedicationem Jonae. Et ecce plus quam Jonas hic (Matth. XII). Et his similia. Diligenter verba propheticae veritatis persequamur, quibus iste Ephraim vehementer culpatur. Comederunt alieni robur ejus, et ipse nescivit; sed et cani effusi sunt in eo, et ipse ignoravit. Vere manifestum est quia comederunt alieni robur ejus, id est abstulerunt omnem dignitatem regalem sive principalem, qua olim tanquam in juventute sua roborabatur. Ecce enim hodie non est illi rex, neque princeps, aut dux, et ipse, inquit, nescivit. Quid rescivit? Nimirum illud quod non nescire, sed magnopere scire debuit, quia non prius comederetur, non prius omnino devoraretur tale illud robur ejus, donec veniret verum robur et princeps fortitudinis Christus. Sic enim patriarcha Jacob fuerat praelocutus: Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat, qui mittendus est (Gen. XLIX). Quo tempore venit ille, quem venisse credimus, natum ex utero Virginis, quem negavit iste Ephraim, factum est istud. Alieni, scilicet gentiles Romani, comederunt robur ejus, id est, regnum ejus ablatum tradiderunt suis satellitibus, scilicet Herodi et posteris ejus, et postmodum venientes insuper tulerunt locum et gentem illius. Hoc ipse nescivit, imo nescire voluit, ut diceret, aut dicat quia Christus jam venit, si verus est sermo quem tantus patriarcha dixit. Nec vero taliter comederunt alieni robur illud, ut possit recuperari, sed ita ut irrecuperabile sit. Hoc est quod ait: Et cani effusi sunt in eo, et ipse ignoravit. Ac si dicat: Sicut homini prae senectute canescenti jam non est spes ut recuperetur in eo robur juventutis; ita populo illi, ex quo regnum sic perdidit, non est spes recuperandi, nisi illa quae vana est, et fallax erit, et frustrabitur eum, quando videlicet pro Christo suscipiet Antichristum. Hoc ipse ignoravit, canos istosin semetipso non attendit. Vir autem quicunque verus Israelita exstitit vel nunc est, ipse non ignorat, quia sic senuit et incanuit Ephraim ut jam non sit sicut heri et nudiustertius, quando toties victus vel captus ab hostibus post fatigationem captivitatis regnum quasi juvenile robur recuperare potuit. Eruditus homo canos istos sic intelligit, ut ad similitudinem respiciat Abrahae senis, et Sarae jamjam decrepitae matris. Sicut enim illi tunc Isaac genuerunt, quando in illis cani effusi sunt, cum ante Sara sterilis fuisset (Gen. XXI), ita tunc demum Christus nasci debuit de populo illo, quando regno ablato invalidus factus est. Quomodo haec ipse nescivit, aut quomodo ignoravit? Malo nimirum et pessimo inscitiae vel ignorantiae modo, nolendo intelligere, nolendo scire, repellendo scientiam hanc, sicut superius Dominus dicit: Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi (Ose. IV). Ergo quod dicitur, et ipse nescivit, et ipse ignoravit, id est ac si diceretur: Propter culpam superbiae caecatus est quia scire contempsit. Unde et protinus subditur: Et humiliabitur superbia Israel in faciem ejus. Superbia namque Israel palam nunc est quod in faciem ejus humiliata sit, quia propter superbiam contigit caecitas in Israel (Rom. XI), ut Apostolus ait, velamen quod positum est super cor eorum (II Cor. III), sicut praesignabat velata exterius facies Mosi, humiliatio superbiae Israel est. In conspectu omnium, qui revelata facie contemplantur gloriam Domini, humiliatio quae propter superbiam contigit, cognoscitur in facie ejus, in corde et sensu ejus. Praeterea sic quoque humiliata est eadem superbia in faciem ejus, ut tunc ab Assyriis et Babyloniis captivitatis jugo premeretur, pro eo quod prophetas occidit, et postea miserabilius a Romanis disperderetur, pro eo quod prophetarum Dominum Christum crucifixit. Quamvis in eadem humiliatione cervicem subrigeret adversus Dominum, dicendo: Semen Abrahae sumus, et nemini servivimus unquam (Joan. VIII), tamen nihilominus servi peccati, sub hominibus quoque servile jugum ferebant, Romanis serviebant, ut caeteris regnis servierant, et servitutis ejusdem grave adhuc experimentum capere habebant, cadentes in ore gladii, et in omnes gentes ducti captivi. in his omnibus humiliatur quidem, sed nihilominus perseverat superbia, dum in synagogis suis ipsum quem experti sunt victorem Christum blasphemant. Hoc est quod sequitur: Nec reversi sunt ad Dominum Deum suum, et non quaesierunt eum in omnibus his. Vere durae cervicis populus (Exod. XXXII), qui tot flagellis coercitus, ad Dominum non revertitur. Super hoc admirans ipse Dominus in Isaia loquitur: Super quod percutiam vos ultra, addentes praevaricationem? (Isa. I.) Nimirum velut districtus Dominus, cum omnes virgas et flagella cuncta castigando consumpserit, miratur servum incorrigibilem et contumacem. Unde hoc? Videlicet quia velatum et obduratum habent cor, imo quia nec habent cor. Sequitur enim: Factus est Ephraim quasi columba seducta, non habeus cor. In eo quod non absolute ait, factus est quasi columba, sed addidit, seducta, bonam columbae significationem praesenti loco penitus exterminat. Amplius autem cum apponit adhuc, non habens cor, seductionem ejusdem et vacuitatem totius boni miro exprimit modo. Siquidem adversus id, quod de columba pro bona similitudine dici vel scribi solet, non habens fel, dicitur hic, non habens cor. Quanta putas distantia est inter non habentem fel et non habentem cor? Quanta, inquam, differentia, columba habens fel et non habens cor, a columba non habente fel et habente cor, sejuncta est? Magna profecto et omnino contraria. Sic plane et tanta dissimilitudine sejunctus est carnalis Israel a spirituali, qualis tunc erat ille Ephraim, qui seductus est, ut recederet a domo David, et nunc est iste Judas qui negavit Christum Filium Dei. Columba esse debuit manendo in simplicitate atque unitate paternae fidei, sed et tunc et nunc seducente diabolo recessit in felle amaritudinis, in inopia cordis. Quo recessit? Quo abiit? Aegyptum invocabant, et ad Assyrios abierunt. Quomodo Aegyptum invocabant? Deos Aegyptios colebant, ex quo corpore et non mente de Aegypto exierunt. Tunc enim cum vix exissent, vitulum in deserto fecerunt, et adoraverunt (Exod. XXXII) more Aegyptiorum, sicut inter eos facere consueverant. Verba quoque ipsorum Aegyptum invocantium haec fuerunt: Utinam mortui essemus per manum Domini in terra Aegypti, quando sedebamus super ollas carnium, et comedebamus panes in saturitate (Exod. XVI). Item: Constituamus nobis ducem, et revertamur in Aegyptum (Num. XIV). Et his similia. Postquam autem terram adepti sunt tam bonam, ut Aegyptiacis carnibus vel panibus non indigerent, nihilominus tamen Aegyptum invocaverunt. Duos enim vitulos fecerunt eadem, imo et majori, dementia quam olim in deserto fecerant et adoraverant unum. Hoc modo propter suam ingluviem, atque luxuriam Aegyptum invocantes, ad Assyrios quoque abierunt et similes illis facti sunt, videlicet per superbiam, atque ita in populis commisti non tam Israelitae, quam Aegyptii, vel Assyrii dici meruerunt. Amplius autem, quando, ut saepe jam dictum est, Christum negaverunt, regemque suum esse Caesarem professi sunt, et non alium, Aegyptum invocabant et ad Assyrios abierunt, id est, hominum sine Deo, qui solum diligunt hoc saeculum, et malignorum spirituum sese socios in damnatione fecerunt. Sed quid sequitur? Et cum profecti fuerint, expandam super eos rete meum, quasi volucres coeli detraham eos. Secundum metaphoram columbae seductae et non habentis cor, pulchre significat quod comprehendantur in superbia sua, qui per superbiam quidem quasi volando sese extollere ausi sunt, sed nihilominus infirmi sunt atque invalidi, ut columba. Cum, inquit, profecti fuerint, videlicet olim, dicendo: Non est nobis pars in David, neque haereditas in filio Isai (III Reg. XII), et nunc clamando: Non habemus regem nisi Caesarem (Joan. XVI), tunc expandam rete meum, et quasi volucres coeli detraham eos, ut neque cum gloriosis et liberis quos aemulantur penna libertatis volare possint, neque apud me liberi sint, sed poenas dent vanae spei et praesumptionis, primum in Assyriis et Chaldaeis captivi, et deinde sub Romanis per totum orbem vinculis et retibus captivitatis distracti atque compediti. His dictis aequam protinus et justam accumulat sententiam, dicens: Caedam eos secundum auditionem coetus eorum. Auditio namque coetus eorum illa exstitit, quam hodieque audimus et legimus, quia vanum sibi finxerunt timorem, et dixerunt: Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient Romani, et tollent nostrum locum et gentem (Joan. XI). Hunc timorem pontifices et Pharisaei collecto consilio finxerunt, et totum consilium coetus universus audivit, et aurem libenter apposuit, ut quasi ex necessitate viderentur occidere Christum. Sed quid econtra illis evenit! Non quia occiderunt illum cum Romanis regnaverunt, sed potius hoc exigente sub Romanis poenas dederunt, veneruntque Romani, locumque illis et gentem tulerunt. Igitur caedam, inquit, eos secundum auditionem coetus eorum, id est, inducam super eos formidinem quam formidaverunt, quam sibimet confixerunt, non vere formidantes, sed formidinem ejusmodi veram videri volentes. Vae eis, quoniam recesserunt a me: vastabuntur, quoniam praevaricati sunt in me. Et ego redemi eos, et ipsi locuti sunt contra me mendacia. Ita caedam eos, ut et secundum animam vae illis sit, quoniam recesserunt a me, et secundum corpus vastentur, quoniam praevaricati sunt in me. Neque enim tantummodo in legem meam praevaricati sunt, in meipsum manus miserunt, meipsum tradiderunt ad crucifigendum. Et vide quam ingrati sint. Ego redemi eos, et olim ex Aegypto, et nunc a peccatis in sanguine meo, scelus quoque meae mortis ignoscens illis ita ut dicerem: Pater, dimitte illis; non enim sciunt quid faciunt (Luc. XXIII), et ipsi pertinaciter contra me mendacia locuti sunt. Nam et militibus copiosam dederunt pecuniam, dicentes: Dicite quia discipuli nocte venerunt, et furati sunt eum nobis dormientibus; et si hoc auditum fuerit a praeside, nos suadebimus ei, et securos vos faciemus. At illi, accepta pecunia, fecerunt sicut erant docti. Et divulgatum est apud Judaeos verbum illud usque in hodiernum diem (Matth. XXVIII). Haec et hujusmodi mendacia contra me locuti sunt, et loqui non desinunt.