CAP. X


CAPUT SINGULUM

Petite a Domino pluviam in tempore serotino, et Dominus faciet nives, et pluviam imbris, dabit eis, singulis herbam in agro, quia simulacre locuta sunt inutile, et divini viderunt mendacium, et somniatores frustra locuti sunt, vane consolabantur. Optime sciendum est (etenim scire sapientis est) quia bonum hoc et pulchrum, de quo dixerat- Quid bonum ejus, et quid pulchrum ejus est, nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines, bonum, inquam et pulchrum, hoc solius Dei donum est, et propter hoc ab ipso petendum est. Nam de germine virginitatis, de frumento verbi Dei, quicunque studiosus fuit, non ignorat, sed experimento didicit quod de terra carnis nostrae resurgere non possit, quamvis plantet aut riget aliquis, nisi Deus incrementum dederit (I Cor. III). Qui ergo bonum hoc vel pulchrum ostendit, recte et consilium suggerit petendi illinc unde potest acquiri. Petite, inquit, a Domino pluviam in tempore serotino, et Dominus faciet nives pluviam imbris. Ac si dicatur: Ubi desideratur frumentum Domini, et vinum germinis virginei, ubi consilium est castitatis, vel propositum virginitatis, ibi sentitur magis incendium carnis adversus spiritum concupiscentis. Sed nolite deficere, nolite desperare. Petite a Domino, et Dominus dabit nives, et pluviam imbris: nives quibus aestum carnis refrigeret ac temperet; pluviam imbris quo terra cordis compluta proferat herbam frumenti, quo vivit homo, quod confirmat cor hominis. Nam nix interdum malum significat, ut illud beati Job: Qui timent pruinam, irruet super eos nix (Job VI). Interdum vero bonum, ut illud de parabolis Salomonis: Sicut frigus nivis in die messis, ita legatus fidelis et qui misit eum, animam illius requiescere facit (Prov. XXV). Petite, ait, a Domino in tempore serotino. Magna et vehemens est hujusmodi exhortatio et uniuscujusque conscientiam tangit hoc dicto. Quis gloriari potest, qui hujusmodi nives aut pluviam petierit, et impetravit tempore nimis maturo? Fere omnis caro prius suo delectatur incendio, quam refrigerium petat a Domino. Ergo quasi non ausus dicere: Petite in tempore matutino, petite, inquit, in tempore serotino. Si non mane, petite vel sero; petite, inquam, et nolite attendere simulacris aut divinis sive somniatoribus, quia simulacra locuta sunt inutile, et divini viderunt mendacium, et somniatores frustra locuti sunt, vane consolabantur. Quid enim dixerunt? O homo, qui dicis pulchrum Dei esse vinum germinans virgines, ad quid Deus in initio masculum et feminam creavit? Ad quid membra coeundi usibus apta formavit? Vide ergo, ne dum virgines existimas vel praedicas bonum et pulchrum esse Dei, contrarius existas constitutioni vel decreto Dei. Sunt autem plerique non audentes sic obloqui, quoniam potest eis abundantius responderi. Aliter dicunt, et nimis misericorditer blandiuntur sibi. Ille vel illa potuit, sanctus ille apostolus, aut sancta illa quam Deus assumpsit, valuit proferre et custodire germen Dei, germen virginitatis, quia tempus bonum fuit, aut complexio frigidioris naturae vivit, tempus nunc fragilius est, nos, o soror, aut, o frater, naturae sumus imbecillioris, melius est sic facere quam uri. Illa potuit, tu virginitatem custodire vel continens esse non poteris. Nec defuerunt qui dicerent nuptias in illo saeculo virginibus non impietatis fore meriti. Cum haec vel his similia audieris, scito quia simulacra sunt, et inutile loquuntur. Divini sunt, et mendacium vident. Somniatores sunt, et frustra loquendo vane consolantur. Idcirco abducti sunt, quasi grex affligentur, quia non est eis pastor. Super pastores iratus est furor meus, et super hircos visitabo, quia visitavit Dominus exercituum gregem suum, domum Juda, et posuit eos quasi equum gloriae suae in bello. Idcirco ait, quia somniatores sunt, et frustra loquuntur, quia divini sunt et mendacium viderunt, quia simulacra, id est deceptores sunt, et inutile locuti sunt ad subvertendum bonum Dei, quod frumentum electorum est, ad destruendum pulchrum Dei, quod est vinum germinans virgines, idcirco et ipsi, et qui consenserunt, vane consolantibus eis, idcirco, inquam, abducti sunt in diversas vias libidinum, et affligentur quasi grex, subauditur hircorum, quod animal nimis est libidinosum. Nam protinus dicit, et super hircos visitabo. Ergo quasi grex hircorum, id est bruti et insensati velut hirci affligentur, subauditur multis et diversis ignominiae passionibus. Nam quia veritatem Dei in mendacium commutaverunt, quod est divinorum hujusmodi et somniatorum. Idcirco ait Apostolus: Tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam (Rom. VIII), idcirco tradidit illos Deus in passiones ignominiae, idcirco tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea quae non conveniant (ibid.). Juxta hunc sensum cum hic dicit quia non est eis pastor, pariter subintelligendum est, nec ipsi sunt pastori, videlicet illi qui dicit: Ego sum pastor ovium (Joan. X), ego sum via et veritas (Joan. XIV), non quod pastorem hujusmodi non audierint, aut viam et veritatem istam non cognoverint, sed quia cum cognovissent pastorem, huic non sicut pastori obedierunt, vel sicut Apostolus dicit: Cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt (Rom. I), imo veritatem in mendacium commutaverunt. Idcirco super pastores iratus est furor meus, et super hircos visitabo, id est et magistros libidinum, quia putridi pastores sunt, et auditores, sive imitatores illorum, quia libidinosi hirci sunt, aeque judicabo, quoniam proprio jam sunt condemnati judicio pastores hircis libidinum vias ostendendo, hirci pastoribus libenter assentiendo. Etenim inde jam excusabiles sunt, quia visitavit Dominus exercituum domum Juda, et posuit eos quasi equum gloriae suae in bello. Vocabulo domus Juda, quod interpretatur confessio, cunctos illis contrarios significat, quoniam illi, sicut jam dictum est, cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt aut gratias egerunt, et idcirco passionibus traditi sunt, et idcirco non liberantur, quia sibimetipsis complacent passionibus. Isti autem econtra cognoscentes Deum, sicut Deum glorificaverunt et gratias egerunt, unde et domus Juda, id est domus confessionis et laudis dicti sunt. Hujusmodi gregem suum, gregem non hircorum, sed ovium visitavit Dominus exercituum. Quomodo visitavit? Posuit eos, ait, quasi equum gloriae suae in bello, id est sicut equus gloriosus in bello exsultat audacter, et in occursum pergit armatus, contemnit pavorem, nec caedit in gladio, ita isti fortes et constantes sunt intus et foris, intus contra omnem impetum libidinis, foris contra gladium persecutoris, hinc illi, ut jam dictum est, inexcusabiles sunt, quia videlicet ut illi, ita et isti homines sunt, caro sunt, et si voluissent illi, aeque isti habuissent adjutorem Deum. Unde protinus sequitur: Ex ipso angulus, ex ipso paxillus, ex ipso arcus praelii, ex ipso egreditur omnis exactor simul. Et erunt quasi fortes, quasi conculcantes lutum viarum in praelio. Et bellabunt, quia Dominus cum eis. Et confundetur ascensores equorum, et confortabo domum Juda, et domum Joseph salvabo. Bene secundum nomen suum loquitur et confitetur domus Juda, bene adorat et sentit equus gloriae Domini. Sic dicere, hoc nimirum est Deum omnipotentem glorificare et gratias agere: Ex ipso, inquit, angulus, ex ipso paxillus, ex ipso arcus praelii, ex ipso egreditur omnis exactor simul. Quidnam hoc est? Omne bonum ex ipso procedit. Angulus, id est fides, paxillus, id est spes, arcus praelii, id est charitas extra quam nulla est scientia, nulla virtus praeliandi, ex ipso est, ipsius donum est. Simul omnis exactor, id est omnis operator quicunque ex conscientia boni operis juste audet mercedem exigere, ut ille qui dixit: Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi; de reliquo reposita est mihi corona justitiae quam reddet mihi Dominus in illum diem (II Tim. IV). Omnis, inquam, talis exactor ex ipso egreditur, ex ipso accipit hoc ipsum quod est operatus, pro quo mercedem vel coronam exigere meretur. Angulum diximus fidem, quia videlicet sicut angulo junguntur duo parietes e diverso venientes, ita per unam eamdemque fidem conjuncta est electio gentium electioni quae ex Judaeis est; paxillum spem, sicut qui lapsus in prona si paxillum firmiter fixum apprehenderit, feliciter subsistit, et tenet atque tenetur, ne penitus decidat in ima praecipitii; ita qui variis tentationibus poterat periclitari, et in barathrum devenire desperationis, spe sublevatur, et ad divinae pietatis arcem resilit; arcum praelii charitatem, quia profecto nihil tam forte contra diabolum, nihil in omni armatura virtutum tam valens, tam efficax contra pugnas libidinum quam est charitas, per quam fides operatur, per quam spes roboratur, et omne animae certamen jam in praesenti quadam mercede remuneratur, dum huius veri boni suavitate mens bene conscia quotidie pascitur. Exactorem diximus operarium fidelem, in fide stantem, in spe laborantem, in charitate currentem, et propter hoc mercedem aut coronam a Deo fideli debitore exigentem. Haec omnia ex ipso sunt, et hoc scire debent electi supradicti, maximeque pulchrum illud Dei germen, scilicet virgines scire, inquam, haec, et respondere debent contra simulacra loquentia inutile, contra divinos mendacium videntes, contra somniatores frustra loquentes, et vane consolantes, ut supra jam dictum est. Et erunt, ait, quasi fortes, quasi conculcantes lutum viarum in praelio, et bellabunt, quia Dominus cum eis. Quasi fortes, inquit, quasi conculcantes, id est vere fortes, vere conculcantes, ut illud: Facti sumus sicut consolati (Psal. CXXV), id est, vere consolati. Contra, quid fortes? Quid conculcantes? Fortes contra lutum viarum, conculcantes lutum viarum, sive stercus in medio platearum. Nam mulier fornicaria quasi stercus, ait Sapientia, conculcabitur in medio platearum (Eccli. IX). Duo dixit, quasi fortes, quasi conculcantes. Non prius conculcantes, et deinde fortes, sed prius fortes, et deinde conculcantes. Prius enim antequam vincant libidines, pugnare oportet ut fortes, et deinde conculcare possunt, utpote victores, ita ut si vel motum vitii sentiant, indignentur, contra quod prius cum labore praeliabantur. Et notandum quia prius tria reddidit, quia dixerat, ex ipso angulus, ex ipso paxillus, et ex ipso arcus praelii, et nunc dicit: Et erunt quasi fortes, erunt quasi conculcantes, et bellabunt quasi Dominus cum eis. Ergo fortes in angulo fidei, conculcantes cum paxillo spei, bellantes in arcu praelii, in fortitudine charitatis. Sed quid opus erit bellare, postquam licuit conculcare? Ad hoc sciendum quia postquam in semetipso quis vicerit, et conculcaverit lutum viarum, id est stercus libidinum, restat ut pugnet et pro aliis in arcu praelii, in fortitudine charitatis, cum fervore zeli boni, arguendo, obsecrando, increpando, maxime illos qui sibi sunt commissi, ut solet fieri, quia dignum est, et ita expedit, ut regimen animarum, non cuilibet, sed probato et emerito committatur libidinum victori. Et confundentur, ait, ascensores equorum, et confortabo domum Juda, et domum Joseph salvabo. Manifestum est tam de Scripturis quam de exemplis quotidianis, quia elationem mentis sequitur confusio libidinis justo judicio Dei. Porro elati quo melius atque convenientius vocabulo denotarentur quam hoc dicto: Ascensores equorum? tanquam diceret: Humiles illa gloria sequetur, ut conculcent lutum viarum: superbos illa confusio, ut stercorentur eodem luto viarum. Quid porro sibi vult, quod protinus dicit: Et confortabo domum Juda, et domum Joseph salvabo? De domo quidem Judae jam supra dictum est quod ipsi sint confitentes, et Deum omnipotentem sicut Deum glorificantes, et gratias agentes, et propter hoc ipsum posuerit eos Dominus quasi equum gloriae suae in bello, et hoc repetitur hic brevi sententia, et confortabo domum Juda. Sed de Joseph cur mentionem fecit in praesenti negotio, dicens, et domum Joseph salvabo? Ad haec, sciendum quia Joseph inter victores libidinum notissimus atque nobilissimus est, quia noluit acquiescere dominae suae dicenti: Dormi mecum, cum captivus esset, et propter fidem castitatis, falsa circumventus accusatione, carceri mancipatus est (Gen. XXXIX). Domum ergo Joseph cunctos designare illos qui pro castitate laborant non dubium est, quatenus qui haec audiunt et recordantur laborum ejusdem Joseph, et quomodo de eisdem laboribus salvavit eum Dominus, provocentur ad imitandum Joseph, et ab experimento sciant quia cunctis, qui pro fide et castitate agonizantur, magna merces parata, grandis honor apud Deum repositus est. Et convertam eos, quia miserebor eorum, et erunt sicut fuerunt, quando non projeceram eos. Ego enim Dominus eorum, et exaudiam eos, et erunt quasi fortes Ephraim, et laetabitur cor eorum quasi a vino, et filii eorum videbunt, et laetabuntur, et exsultabit cor eorum in Domino. Hoc assertione nostra non indiget, quod, ut nunc ait, et convertam eos quia miserebor eorum conversionis quia conversi sumus, causa alia nulla est, nisi gratuita misericordia, sive misericors, et miseratrix gratia. Quod deinde subjungit, et erunt sicut fuerunt, quando non projeceram eos, quo sensu melius intelligitur quam ac si dixisset: Et erunt sicut praedestinatione habui eos. Nam antequam in Adam et Eva, quos emisi de paradiso, projecerat nos, imo et antequam coelum et terra fieret, eramus apud eum omnes nos, quanto quisque deberet accrescere merito, quanto universitas electorum complenda foret numero. Et quia non ex semetipsis, sed ex sola fiet gratia liberatoris, recte dicit continuo: Ego enim Deus eorum, et exaudiam eos. Mox dicendo: Et erunt quasi fortes Ephraim, ad sacram et mysticam nos misit historiam, ubi Ephraim, qui natu erat junior, benedictione patris commutantis manus factus est prior. Scio, inquit, fili mi, scio quia hic Manasses primogenitus est, sed frater ejus junior, major illo erit, et semen illius crescet in gentes, constituitque Ephraim ante Manassen (Gen. XLVIII). Erunt ergo, ait, quasi fortes Ephraim, id est praeferentur ex gentibus, credentes, et Judaeis erunt multipliciores atque fortiores, sicut Ephraim, qui natu erat junior, priori praelatus est, et major factus quam is qui natu erat prior Manasses. Et laetabitur, ait, cor eorum quasi a vino, id est laetitiam habebunt, non foris sed intus; nam a saeculo persecutionem patientur, sed intus consolatione Spiritus sancti replebuntur. Quod deinde dicit: Et filii eorum videbunt, et laetabuntur, et exsultabit cor eorum in Domino, res ipsa hodie veraciter dictum esse comprobat: quia nos filii sanctorum, filii martyrum, quibus illi certitudinem fidei Christianae suo sanguine pepererunt, gloriam illorum videmus et laetamur, videntes et laetantes veneramur, et exsultat cor nostrum in Domino, quia tales apud Christum habemus patres et patronos. Sibilabo eis, et congregabo illos, quia redemi eos, et multiplicabo eos, sicut antea fuerant multiplicati, et seminabo eos in populis, et de longe recordabuntur mei, et vivent cum filiis suis. Magis ac magis inculcat ac replicat, quod non meriti ipsorum, sed gratiae suae sint omnia quaecunque illis dicuntur, vel dici possunt gloriosa. Quid enim est sibilabo eis, nisi occulta inspiratione traham illos, quae est quasi sibilus aurae tenuis? (III Reg. XIX). Ergo sibilabo eis, id est, quidquid boni est eorum vel esse poterit, de meo spiritu erit, et congregabo illos, scilicet eodem spiritu meo in unitatem fidei, quia redemi eos, quia idcirco mortuus sum, idcirco, ut ait Evangelista, mori me oportebat, ut eos, qui dispersi erant, filios Dei congregarem in unum (Joan. II). Et multiplicabo eos, sicut ante fuerunt multiplicati, id est non alii, neque pauciores credent, et convertentur, quam fuerunt ante omnia saecula praesciti et praedestinati. Quomodo vel quali incremento, Domine, multiplicabis eos? Et seminabo, ait, eos in populis, et de longe recordabuntur mei. Hic illud occurrit quod ipse in Evangelio de semetipso dicit: Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit. ipsum solum manet. Si autem mortuum fuerit, multum fructum affert (Joan. XII). Nam principaliter ipse quidem erat granum mortificandum, et vivificandum; mortificandum infidelitate Judaeorum, vivificandum fide populorum: sed secundarie singuli quique sanctorum, vel martyrum grana frumenti fuerunt et sunt. Unde superius dictum est, bonum et pulchrum Dei esse frumentum electorum (Zach. IX). Cum ergo in modum frumenti sanctificaverint sancti, ita ut per verbum doctoris unius multi eruditi sint, et per passionem unius martyris persaepe multi occasionem credendi acceperint, qui a Deo longe erant remoti, nonne satis liquet, quam veraciter prophetico praeconio dixerit hic, et seminabo eos in populis, et de longe recordabuntur mei, vivent cum filiis suis, subauditur, qui labore ipsorum Deo acquisiti, et saluti aeternae sunt nati. Et revertentur, et reducam eos de terra Aegypti, et de Assyriis congregabo eos, et ad terram Galaad et Libani adducam eos, et non invenietur eis locus. Aegyptum hunc mundum, Assur diabolum, et Assyrios daemones in Scripturis significare notum est. Hinc apud Isaiam Dominus dicit: In Aegyptum descendit populus meus in principio, ut colonus esset ibi, et Assur absque ulla causa calumniatus est eum (Isa. LII). Et est sensus: Sicut in istam localem Aegyptum descenderunt filii Jacob, et ibi multiplicati gemuerunt sub servitio, et quasi in ergastulo (Exod. I), et deinde carneus Assur, Sennacherib, et multitudo ejus (IV Reg. XIX), et Salmanasar itidem rex Assur calumniatus est, et captivum duxit eum sine causa, quia nihil contra eum fecerat (IV Reg. XVII), ita in principio, quando non erant nisi duo in paradiso, masculus et femina, Adam et Eva, descendit in illis duobus omnis electorum et ad vitam praedestinatorum populus in tenebras hujus saeculi, ubi Deus verum lumen non videtur, et diabolus sub tributum mortis redegit eum, invidens illi, et odio habens absque ulla causa, quia videlicet homo diabolum de coelo ruere non fecerat. Porro, terra Galaad et Libani terra est promissionis, interpretaturque Galaad acervus testimonii. Libanus autem candidatio, quibus nominibus martyres, id est testes, et omnes candidae confessionis sanctos significare perspicuum est. Igitur revertentur ait. Et reducam eos de terra Aegypti, et de Assyriis congregabo eos, et ad terram Galaad, et Libani adducam eos, et non invenietur eis locus, id est ad me convertentur, sicut scriptum est: Reminiscentur et convertentur ad Dominum omnes fines terrae (Psal. XXI), et ego de praesenti saeculo nequam ereptos, de potestate malignorum spirituum liberatos, congregabo eos, subauditur in unum, sicut evangelista dicit, ut filios Dei, qui dispersi erant congregaret in unum (Joan. XI), et adducam eos ad terram viventium, quae terra est Galaad, et Libani, id est martyrum et omnium sanctorum, et tanta erit multitudo eorum, ut aestimatione humana non possit invenire, quis vel quantus sit locus, qui sufficere queat illis ad habitandum. Et transibit in maris freto, et percutiet in mari fluctus. Et confundentur omnia profunda fluminis, et humiliabitur superbia Assur, et sceptrum Aegypti recedet. Confortabo eos in Domino, et in nomine ejus ambulabunt dicit Dominus. Adhuc detinetur in contemplationem mysterii quo miserat nos, dicendo: Et reducam eos de terra Aegypti. Non obscura, sed notissima est parvulis quoque Ecclesiae filiis, illa spiritualis intelligentia, quod sicut Israel de Aegypto per mare Rubrum, merso Pharaone cum curribus et equitibus ejus, ascendit ad possidendam terram, quam Dominus illi dare decreverat, quod et fecit, ita electorum universitas, de praesenti saeculo ascendens, non aliter quam per sacramentum baptismi ad illam terram viventium pervenit, demerso, id est abnegato diabolo, et universis pompis ejus, in virtute ejus sacramenti. Cum ergo dicit: Et transibit in maris freto, subauditur Dominus, et percutiet in mari fluctus, et confundentur omnia profunda fluminis, et humiliabitur Assur superbia, et sceptrum Aegypti recedet. Pulchre concludit quasi narrationem propheticam, narrationem operum misericordiae et miserationis, quam sic incoeperat: Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua (Zach. IX). Nam et transibit in maris freto, et percutiet in mari fluctus, quid aliud est, nisi et perficiet illud quod in divisione maris Rubri significabatur, quando virgam suam, jubente Domino, Moses elevavit super maris fluctus (Exod. XIV), et recessit sceptrum Aegypti, subauditur, percussum virga Moysi, nec potuit filios Israel persequi? Plura hinc dici poterant, nisi quia sicut jam dictum est, fere omnibus notum est illius facti mysterium, et qui nota diutius tractat affert legenti fastidium, ergo caetera persequamur.