CAPUT 1

CAP. II.

“Et angelo Ephesi Ecclesiae scribe: Haec dicit qui tenet septem stellas in dextera sua, qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum.”

Hic jam septem spiritus Dei loqui incipiunt, qui in conspectu throni Dei sunt. Nam qui dicit, ipse quidem est, Filius hominis, qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum, qui fuit mortuus et vivit, qui habet romphaeam ex utraque parte acutam, qui habet oculos tanquam flammam ignis, qui habet septem spiritus Dei, qui habet clavem David, qui est principium creaturae Dei. Sed perpende quia per singula septem locutionum suarum capitula clamat sic:

“Qui habet aures audiat, quid spiritus dicat Ecclesiis.”

Septem ergo loquuntur spiritus Dei, loquente hic uno Filio hominis, sive Filio Dei; loquuntur, inquam, de illo habitaculo suo, in quo tota plenitudine corporaliter habitantes, sunt in conspectu throni Dei (Coloss. II), id est, in exemplum Ecclesiae Dei, quia videlicet iste Filius hominis praepositus est ad imitandum, Ecclesiae Dei, habens in se septem spiritus Dei. Loquitur hic Ecclesiis primo loco spiritus timoris, secundo spiritus pietatis, tertio spiritus scientiae, quarto spiritus fortitudinis, quinto spiritus consilii, sexto spiritus intellectus, septimo spiritus sapientiae. Ecclesia namque dum Christum imitatur, a timore incipit, et ascendendo ad sapientiam pervenit, sicut scriptum est:

“Initium sapientiae timor Domini (Psal. CX; Prov. I).”

Porro, ubi ad eamdem Ecclesiam instruendam Filius Dei ascendit, primus est spiritus sapientiae, ultimus est spiritus timoris, cum propheta dicit:

“Et requiescet super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini (Isa. XI).”

Igitur eodem spiritu praeeunte,

“qui habet aurem audiat, quid istorum spirituum quisque dicat Ecclesiis,”

juxta proprietatem suae dignitatis, et primo quid dicat spiritus timoris Domini.

“Angelo, inquit, Ephesi Ecclesiae scribe,”

et caetera. Quod qui haec dicit Ecclesiis, spiritus sit timoris, ex eo manifestius claret quod ait:

“Memor esto itaque unde excideris, et age poenitentiam, et prima opera fac. Sin autem, venio tibi et movebo candelabrum tuum de loco suo, nis: poenitentiam egeris.”

Eorum statum quibus haec dici conveniat, innuit nomen Ephesi, sive interpretatio nominis. Ephesus namque, lapsus magnus, sive voluntas mea in ea, interpretatur. Magnus quippe lapsus est, charitatem primam reliquisse et ab ea excidisse: Voluntas autem Dei est, ut qui sic excidit vel lapsus est, poenitentiam agat. Ejusmodi et Angelus, id est, sacerdos Ecclesiae Ephesi tunc erat, et multi hodieque sunt sacerdotes, sive sub sacerdotibus viventes in Ecclesia, quos omnes in hoc uno angelo spiritus timoris partim exterrendo increpat, partim refovendo laudat. Incipit autem sic:

“Haec dicit qui tenet septem stellas in dextera sua.”

“Septem stellae angeli sunt septem Ecclesiarum,”

ut praedictum est. Jam isto dicto stellas ejusmodi salubris timor constringit, quia videlicet sic stellae istae in coelo sunt, ut eas teneri oporteat ne cadant in terram. Nam de coelo stellae plurimae ceciderunt, et de stellis facti sunt principes tenebrarum (Isa. XIV). Dicendo itaque,

“qui tenet septem stellas in dextera sua,”

simul terribiliter innuit, ut qui se existimat stare, videat ne cadat. Non enim stat sua virtute, sed dextera Domini continente. Hoc idcirco maxime cavendum est, quia is ipse, qui tenet stellas easdem, vigilanter attendit, ne forte pro ipsa claritate veniat alicui pes superbiae (Psal. XXXV). Unde et subditur:

“Qui ambulat in medio septem candelabrorum aureorum.”

Nam idem est ac si dicat: Qui in medio vestri digrediens corda singulorum, et renes investigae (Jer. XVII). Etenim, ut praedictum est,

“candelabra septem, septem Ecclesiae sunt.”

Cum ergo in medio candelabrorum hujusmodi ambulat, lumen singulorum intuetur quantum luceat, ne forte sine oleo charitatis, sine operibus dilectionis fumiget fides mortuorum. Nam ubi tale quid invenerit, dicit:

“Scio opera tua et laborem, et patientiam tuam, et quia non potes sustinere malos, tentasti eos qui se dicunt apostolos esse, et non sunt, et invenisti eos mendaces, et patientiam habes, et sustinuisti propter nomen meum, et non defecisti.”

Plane haec opera quidem sunt, laborare in regula fidei catholicae, et laboris hujus patientiam habere, etiam disputando contra dogmata perversa, quorum fabricatores mali, tam multi tamque loquaces sunt, ut non possis eos sustinere; qualis tunc erat Marcion et Cerintus, multique alii haeretici. Bona, inquam, opera sunt quidem, tentare illos doctores mendaces falsosque apostolos convincere, sed non in hoc est perfectio, quantumcunque patientiam habeas sustinendo istos et non deficiendo, absque primo charitatis ornamento. Nam et Apostolus dicit:

“Et si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, et si tradidero corpus meum, ita ut ardeam, charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest (I Cor. XIII).”

Et apostolus Jacobus ait:

“Vis autem scire, o homo inanis, quoniam fides sine operibus otiosa est?”

(Jacob. II.) Otiosa namque est fides, quantumcunque operari videatur, nisi per dilectionem operetur. Ait ergo:

“Sed habeo advertus te, quod charitatem tuam primam reliquisti.”

Ac si dicat: Illud quidem pro te est, et pro te agit, quod sic operaris, sed hoc adversum te est quod in hoc opere tuo charitatem primam reliquisti. Prima namque, id est, principale bonum charitas est, quae et excellentior via est juxta Apostolum (I Cor. XIII), hoc solum pene et unicum signum est perfectionis, et testimonium verae virtutis, quemadmodum alibi dixit:

“In hoc cognoscent omnes, quia mei estis discipuli, si dilectionem habueritis ad invicem (Joan. III).”

Hoc signo cognitus est Stephanus protomartyr, quando in labore et patientia sua, cum non posset sustinere malos, quos invenerat et convicerat mendaces, ita patientiam habuit, ita sustinuit propter nomen Domini, ut moriens etiam pro ipsis oraret, et diceret:

“Domine, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII),”

quia nesciunt quid faciunt:

“Memor esto itaque unde excideris, et age poenitentiam et prima opera fac; sin autem, venio tibi, et movebo candelabrum tuum de loco suo, nisi poenitentiam egeris.”

Sicut multa sacrae Scripturae testimonia, sic et locus iste docet nos non debere praecipitare sententiam super Ecclesiarum angelos, id est, episcopos, et super quoscunque gradus ecclesiasticos. Non enim dixit quia charitatem tuam primam reliquisti, idcirco venio tibi, et movebo candelabrum tuum de loco suo, sed grande intervallum voci suae, magnumque frenum posuit currenti sententiae, dicendo:

“Memor esto igitur unde excideris, et age poenitentiam, et prima opera fac.”

Tunc demum ita subjungit:

“Sin autem,”

id est, si super illud quod habeo jam adversus te, super illud quod charitatem tuam primam reliquisti, contemptum quoque apposueris,

“venio tibi,”

etc. Ordo iste judicii Dei late splendet in Scripturis, sed exempli gratia, duo tantum praeponantur homines, Saul videlicet et David. Filius unius anni erat Saul cum regnare coepisset, duobus autem annis regnavit super Israel. Quod est dicere: Humilis sicut puer unius anni, et parvulus in oculis suis erat, quando rex factus est, et duobus annis eadem humilitate regnavit super illud. Unde loquente Domino in se, ait Samuel:

“Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es?”

(I Reg. XV.) Ab hac humilitate excidit, quando contra legem holocaustum obtulit, cum non esset sacerdos de stirpe Aaron, sed homo de tribu Benjamin. Item, quia ab humilitate exciderat, pepercit Agag regi Amalec, et optimis gregibus ovium contra praeceptum Domini. Iterumque, inquit, Scriptura:

“Offerebat holocaustum Domino de initiis praedarum quae attulerat ex Amalec (ibid.).”

Redargutus super eo quod humilitatem primam reliquisset, non fuit memor unde excidisset, neque poenitentiam egit, quippe qui holocaustum rursus offerendo peccatum auxit, praesumptionem iteravit. Dixit quidem peccavi, tanquam memor esset unde exciderit, sed non humiliter dixit aut sensit. Addidit enim:

“Sed nunc honora me coram senibus populi mei et coram Israel, et revertere mecum (ibid.).”

Honorem ergo vel gloriam non Dei, sed suam, ista confessione mercari voluit, dicendo peccavi. Juste ergo solium ejus de loco suo moveri debuit, quia poenitentiam non egit. David autem et ipse parvulus erat, de quo et Pater Isai, dixit ad Samuel:

“Adhuc reliquus est parvulus, et pascit oves (I Reg. XVI).”

Cumque jam regnaret, nihilominus et humilis erat. Nam de humilitate ejus scriptum est:

“Cumque intrasset arca Domini in civitatem David, Michol filia Saul prospiciens per fenestram vidit regem David subsilientem atque saltantem coram Domino, et despexit eum in corde suo (II Reg. VI).”

At ille:

“Vivit Dominus, inquit, quia ludam et vilior fiam plus quam factus sum, et ero humilis in oculis meis (ibid.).”

Ab hac humilitate tunc excidit, quando verbum Domini contempsit, peccando in uxorem Uriae quam tulit. Unde et per prophetam dixit ei:

“Quare ergo contempsisti verbum Domini, ut faceres malum in conspectu meo?”

Et subinde:

“Quamobrem non recedet gladius de domo tua usque in sempiternum, eo quod despexeris me (II Reg. XII).”

At ille statim memor fuit unde excidisset, et quod charitatem primam reliquisset, et dixit:

“Peccavi Domino (ibid.)”

Item in psalmo:

“Quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper. Tibi soli peccavi et malum coram te feci (Psal. L).”

Ergo non huic venit Dominus sicut venerat Sauli, ut moveret solium sive candelabrum ejus de loco suo. Nam et regnum ejus stetit, et prophetica gratia cum docendi auctoritate permansit: ea namque recuperata,

“docebo, inquit, iniquos vias tuas (ibid.).”

Igitur ubi cujuslibet Ecclesiae angelus, id est sacerdos, charitatem suam primam relinquit, recte non statim juris est ecclesiastici, movere candelabrum ejus de loco suo, id est auferre sacerdotium vel ecclesiam ejus. Sed dicitur ei:

“Memor esto unde excideris, et age poenitentiam, et prima opera fac.”

Si audierit corripientem, ille qui corripuit lucratus est suum fratrem (Matth. XVIII). Quod si neque adhibito alio, neque publico conventus Ecclesiae testimonio correxerit, imo audire contempserit, tunc demum recte movetur candelabrum ejus, et alteri datur. Sequitur:

“Sed hoc habes, quia odisti facta Nicolaitarum, quae et ego odi.”

Illud, inquit, habeo adversus te, quod jam dixi, hoc autem habes mecum, et in hoc mihi consentis, quod facta Nicolaitarum odisti. Nam illa et ego odi. Nicolaitae dicti sunt a Nicolao diacono Ecclesiae Hierosolymorum, qui cum Stephano et caeteris constitutus est a Petro, qui propter pulchritudinem relinquens uxorem, dixit, ut qui vellet ea uteretur, et versa est in stuprum talis consuetudo, ut invicem conjugia commutarentur. Istos hoc loco improbat. Et notanda dispositio sermonis quam artificiosa sit. Et priusquam emitteret austeritatem reprehensionis, quae laudanda erant collaudavit, scio, inquiens, opera tua, et laborem, et patientiam tuam, etc. Et post ubi corripuit atque minas intentavit, rursus quod laudandum erat, laudavit:

“Quia, inquit, facta Nicolaitarum odisti, quae et ego odi.”

Ita reprehensionis amaritudinem, ne nimis offenderet atque exterreret, collaudationis dulcedine circumlinivit. Hoc modo et cum muliere Samaritana loquens, et antequam diceret, quinque enim viros habuisti, et nunc quem habes, non est vir tuus, praemisit collaudans:

“Bene dixisti, non habeo virum,”

et postquam illi quod tot viros habuisset, expressit, iterum collaudans,

“hoc, inquit, verum dixisti (Joan. VI).”

Magnum hoc, et digne imitandum est magisterium Spiritus Dei corripere quidem ea quae emendatione indigent, sed inter corripiendum, et prius et posterius collaudare, si qua bene dicta sunt vel acta ab eodem, qui in aliis corripitur, quatenus quo ad fieri potest, teneatur benevolus, et non refugiat confusus aut exterritus audire non sustinens peccatoris animus. Item notandum est ulla corripientis invectione nihil minus apud intelligibilem animum valere, quod sequitur: