CAPUT XXXIII. De eo quod dictum est:

“Adae vero non inveniebatur similis ejus.”

His ita a Domino Deo dictis, magnum nobis continuo Scriptura spectaculum fecit, ut merito arrectis animis quaeramus quid Dominus factat, quid velit, quid intendat? Formatis, inquit, Dominus Deus de humo cunctis animantibus terrae et volatilibus coeli, adduxit ea ad Adam. Et paulo post: Adae vero non inveniebatur adjutor similis ejus. Ergone istud nesciebat Dominus Deus quod in cunctis animantibus terrae, aut volatilibus coeli, nullum homini simile haberetur, quod competens illi copularetur adjutorium ad propagandum sicut volebat vel sicut proposuerat, genus humanum? Hoccine, inquam, ille nesciebat, nisi quodammodo arrepta minatoria virga coram se cuncta minasset ad Adam, ut quasi communi inquisitione Deus cum homine consultaret, quaerens si quid forte simile ejus inter omnia ista reperiri possit? Nam ac si cessato labore defecisset Deus, Adae vero (inquit Scriptura) non inveniebatur adjutor similis ejus. Quid ergo in hoc tanto studio Dominus intendit, nisi ostendere homini, ut intelligeret honorem suae conditionis, quod nihil sibi compar esset, in jumentis sive caeteris animantibus cujuslibet generis? Hoc enim ad amorem Creatoris rationali homini proficere debuit, quod, congregatis omnibus coram se, ipse absque dubio polleret honore singulari, non solum secundum privilegium rationis, verum etiam secundum figuram corporis, quia cum cuncta videret humi prona sive quadrupedia, caudamque trahentia, aut etiam toto corpore repentia, solum se recta statura, liberoque pectore principatum omnium obtinere gloriari poterat, si in Domino Deo suo gloriari voluisset. Hoc ergo intendente Deo, ut digna sibi a plasmate suo gratia haberetur, quae profecto eidem esset fructuosa, bene Scriptura studium ejus insinuans: Formatis, inquit, Dominus Deus de humo cunctis animantibus terrae, et volatilibus coeli, adduxit ea ad Adam, ut videret quid vocaret ea, id est, ut videret quod nullius eorum digna esset natura sortiri vocabulum ab hominis nomine pro aliqua similitudine natum vel detortum: Omne enim, inquit, quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen ejus. Et adhuc subjungitur: Appellavitque Adam nominibus suis cuncta animantia, et universa volatilia, et omnes bestias terrae. Adae vero non inveniebatur adjutor similis ejus. Videlicet singulorum consideravit naturas, et ex qualitatibus diversis, diversa formavit vocabula, ut, v. g., Latinus caballum a cavando nuncupat, eo quod terram cavet ungula. Asinum ab assidendo: porcum quasi spurcum, eo quod spurcus sit: et canem, eo quod canorum continet venando latratum. Et multa hujusmodi. Ita nimirum ille in lingua primitiva, quae facta divisione linguarum in gente remansit Hebraea, nomina formavit singulorum, consideratis proprietatibus naturarum, et nullius naturam talem esse perspexit, ut recte nomen illi dare haberet cognatum suo nomini sicut de muliere postmodum recte dixit: Haec vocabitur virago, quia, inquit, de viro sumpta est. Et hoc, ut jam dictum est, revera homini ad amorem Creatoris, et ad gratiarum actionem plurimum valere debuisset.