CAPUT 2

Pulchre igitur, et non sine quodam divino praesasagio, hic unus ex illis et primus ex duodecim dictus Osee, quod interpretatur salvator. Dicitur enim filius Beheri, quod interpretatur, putei mei. Et quis est de quo Deus Pater recte dicat, filius putei mei, nisi Christus Filius unicus et Verbum Dei, natus de secreto, sive altitudine aut profundo cordis paterni? Ergo hic non solum officio, verumetiam vocabulo, tam proprio quam paterno, Salvatoris nostri Christi typum gerit. Sequitur: In diebus Oziae, Joathan, regis Achaz, et Ezechiae regum Juda, et in diebus Jeroboam filii Joas, regis Israel. Ozias, qui et Azarias regnavit super Judam annis LII (II Par. XXVI), et post hunc filius ejus Joathan annis XVI (II Par. XXVII). Itemque post eum Achaz anis XVI (II Par. XXVIII), et post hunc Ezechias annis XXIX (II Par. XXIX): qui simul juncti fiunt anni fere CXIII. Quod quia multum est, ut tandiu prophetasse unus existimetur: at saltem illud constare oportet, quod et extremos annos Jeroboam filii Joas regis Israel, qui regnante Ozia in Juda, jam regnare coeperat, ut praedictum est, regnavit XL et uno annis. Et primos annos regni Ezechiae propheta hic attigerit, quia sic prophetiae ejus initium habet: Voca nomen ejus Jesrael, quoniam adhuc modicum, et visitabo sanguinem Jesrael super domum Jehu. Hoc fere continuo post mortem ejusdem Jeroboam factum est, quia succedens illi filius ejus Zacharias, regnavit tantum sex mensibus, et percussit atque interfecit eum Sellum, regnavitque pro eo. Hic jam recte quaeritur, qualis sit intentio litterae hujus, cur prophetiam hanc referat esse continuatam a diebus Oziae, quibus regnavit et Jeroboam, usque ad dies Ezechiae regis Juda. Ad quod primo dicendum quia regnante Ezechia, anno sexto regni ejus, qui erat nonus annus Osee regis Israel, capta est Samaria, et transtulit rex Assyriorum Israel in Assyrios, collocavitque eos in Aylam et in Abor juxta fluvium Gozan, in civitatibus Medorum, quia non audierunt vocem Domini Dei sui (IV Reg. XVII). Hoc ergo intendit sacrae litterae spiritus, ut testificetur inexcusabiles fuisse reges et populum Israel, quia nunquam Dominus prophetas mittere desiit in illis, nullius regis eorum diebus prophetica vox defuit, iram Domini venturam comminans, captivitatem futuram praenuntians, donec veniret, ne Israel se excusare posset de ignorantia, colens vitulos quos fecit Jeroboam, imo et Baal quem introduxit Jezabel. Ante hunc exstitit Helisaeus, qui et mortuus est, regnante Joas patre hujus Jeroboam, et ante Helisaeum Helias, similiterque et alii, ut Micheas de Gemla (III Reg. XXII) multique filii prophetarum, atque ita, si rite memores a primo Jeroboam qui peccare fecit Israel, cui e mala ventura pro meritis praedixit Ahias Sylonites, propheticum, sicut jam dictum est, testimonium contra illos non defuit, usque ad effectum praedictae captivitatis, ita ut per omnia judex Deus laudabilis, reus autem populus cum regibus sit inexcusabilis. Sub eisdem regibus Juda Isaiam quoque prophetasse, titulus libri ejus indicat. Et vide diligenter in spiritu Dei, dignitatis cujusque custodiam. Cum dixisset in diebus Oziae, Joathan, Achaz et Ezechiae regum Juda, tunc demum subdit, et in diebus Hieroboam, filii Joas, regis Israel. At ille videlicet Jeroboam cunctis illis tempore prior exstitit, utpote cujus regni anno XXVII, Ozias, qui et Azarias, regnare coepit in Juda (IV Reg. XV). Cur ergo tot junioribus in ordine suppositus est? Num casu hoc actum est? Non utique, sed quia regnum Judae regnum David legitime exstitit, regnum autem Israel scissum a domo David, rapina erat, idololatriae cultus erat, non templo Domini sed vitulis aureis serviebat. Idcirco Jeroboam ne commemorari quidem in ordine regum aut in sanctarum titulo Scripturarum praefigi debuisset, nisi pro causa, quae jam dicta est, quia contra quos Helias et Helisaeus, caeterique prophetae steterunt idololatras reges Israel, contra ipsos etiam dirigebatur prophetia haec, ut inexcusabilis esset cum suis regibus impoenitens Israel. Proinde de caeteris regibus Israel qui temporibus istorum regum Juda regnarunt in Samaria complures fuerint: nullus hic nominatus est, nisi iste solus, idemque quamvis tempore prior, loco, ut dignum erat, positus est posterior. Sufficit namque ad insinuandum quod regibus Israel prophetica commonitio fuerit continuata, isto videlicet Osee incipiente prophetare diebus Jeroboam, Helisaeo mortuo, qui prophetaverat adhuc in diebus patris ejus Joas: Principium loquendi Dominum in Osee. Et dixit Dominus ad Osee: Vade, sume tibi uxorem fornicariam, et fac filios fornicationum, quia fornicans fornicabitur terra a Domino. Et abiit, et accepit Gomer, filiam Debelaim; et concepit, et peperit filium. Et dixit Dominus ad eum: Voca nomen ejus Jesrael; quia adhuc modicum, et visitabo sanguinem Jesrael super domum Jehu, et quiescere faciam regnum Israel, et in illa die conteram arcum Israel in valle Jesrael. Astruere non possumus idcirco dictum hic esse Principium loquendi Dominum, quod iste primus sit vel fuerit eorum, ad quos Dominus vel in quibus propheticae locutionis modo locutus est, vel quibus futura captivitas illius populi praemonstrata est. Nam constans quidem esse potest, quod prophetarum caeterorum, quorum prophetici exstant libri, primus tempore fuerit, et Isaiam quoque aliquantis diebus praecesserit, cujus circa initium voluminis mortuus Isaias legitur; verumtamen fuerunt et alii prophetae, in quibus sine dubio locutus est Dominus, quorum notissimi sunt Samuel et David, Helias et Helisaeus, qui hunc Osee non paucis praecessere diebus. Si ergo sic dictum intelligi placet, Principium loquendi Dominum in Osee, ut sit sensus, primum locutus est Dominus in Osee, nihil repugnans invenitur, ita videlicet, ut subaudias eorum qui sub praedictis regibus prophetaverunt. Nam et Isaias, et Joel, et Amos, et Abdias, et Jonas, et Micheas sub eisdem regibus prophetavere. Quorum etiam interpretationes nominum hic ponere non superfluum ducimus. Ozias interpretatur fortitudo Domini, Joathan, Domini consummatio, Achaz, virtus, Ezechias, imperium Domini. Hi regnabant in Juda, cujus nomen confessio est. Porro in Israel, qui sibi idola fecerat, et a Dei templo et domo David fuerat separatus, regnabat Jeroboam, qui interpretatur temporalitas sive mora, quod mundum amaverit et in ipso diu morari vitam putaverit sempiternam, nequaquam futuris, sed praesentibus delectatus. Quamvis autem sic recte intelligatur, ut jam dictum est, nihilominus tamen sic accipitur Principium loquendi Dominum in Osee, ut sit sensus: Haec talia, quae protinus sequntur: Vade, sume tibi uxorem fornicariam, etc.: primum, in eo locutus est Dominus. Tandem et hoc praetereundum non est quia loqui Dominum ad Osee, et loqui Dominum in Osee, non omnino idem est. Nam loquitur Dominus ad Osee, vel ad alium quempiam, cum verba sua mittit per angelicam, sive per quamlibet aliam speciem; loquitur in aliquo, cum sine aliqua specie extrinsecus apparente loquitur in corde ejus per occultam suae virtutis inspirationem. Sume, inquit, tibi uxorem fornicationum, et fac tibi filios fornicationum. Ut nunc interim simplicem sequamur litteram, non culpandus est propheta, si meretricem converterit ad pudicitiam, sed potius laudandus, quod ex mala fecerit bonam. Non enim qui bonus permanet, ipse polluitur, si malo societur, sed qui malus est, in bonum vertitur, si boni exempla sectetur. Haec et his similia multa dicta sunt, et dici possunt in excusationem viri sancti, non suae libidini, sed superno imperio servientis, quo videlicet jubente etiam eorum quae turpia vel inhonesta videntur, nihil fieri turpe aut inhonestum est. Caeterum eis, qui cum sint veritatis amatores, spiritum ubique potius quam litteram libenter amplectuntur, cito persuasum est vel persuaderi potest, quia nihil horum quae hic de fornicationis opere scribuntur, gestum est corporaliter, sed totum spiritualiter, id est per visum sive per excessum. Neque enim inauditum et inusitatum est ut uxorem duxisse, filiosque ex ea genuisse sibi quispiam visus sit, factus extra sensus corporis, id est per excessum sive in visum noctis. Quanto magis ubi superna visitatio prophetiam instituit, talium rerum imaginationes insigniter per visum potuere celebrari! Annon multo plura atque prolixiora his continet Apocalypsis Joannis, quae omnia sine dubio, sicut testatur ipse, in spiritu vidit et egit? Hic jam recte quaeritur quid opus fuerit istis similitudinibus, vel quomodo per istas similitudines, ipse qui in propheta loquitur Dominus, in manu ejusdem prophetae assimiletur, sicut ipse testatur. Hoc etiam in ipso dicens: Et in manu prophetarum assimilatus sum (Ose. XII). Itaque jam nunc, priusquam litterae seriem percurramus, libet praemittere, quid secundum istorum similitudinem cum hominibus mirabilis Deus sit operatus, ut postmodum cum singula similitudinis facta vel dicta secundum tempus prophetiae disserimus, non incognita pariter mysteria proferamus. Universum genus humanum a societate Creatoris recessisse, et recedendo fornicatum fuisse, quis nesciet? Recedere namque a Creatore et servire creaturae, fornicari est. Nam et Psalmista de hujusmodi fornicatione: Perdidisti, inquit, omnem, qui fornicatur abs te (Psal. LXXII). Fornicariam ergo mulierem Deus sibi sumpsit, quando generationem aversam adiit, generationem Chaldaicam, unde Abraham eduxit: Ego enim, inquit, sum Deus qui eduxi te de Hur Chaldaeorum (Gen. XV). Cum illo foedus pepigit, habuitque ex carne ejus Israel, id est semen Dei, filios Dei, filios promissionis; sed nihilominus pariter nati sunt filii fornicationis, id est filii carnis, qui non sunt filii Dei, aut filii promissionis, de qua nimirum distantia et Apostolus dicit: Non enim omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitae; neque qui sunt semen Abrahae, omnes filii; sed in Isaac vocabitur tibi semen; id est non qui filii carnis, hi filii Dei; sed qui filii promissionis, aestimantur in semine (Rom. IX). Isti et in Aegypto, ubi deos Aegyptios coluerunt, sicut in multis Scripturarum locis, et maxime in Ezechiele (Ezech. XVI), exprobratur eis, palam fecerunt quod essent filii fornicationum, et exinde fornicari non desierunt. Nunquam tamen in gente illa defuit Jesrael, id est semen Dei, scilicet multi fidem habentes ejus beati seminis, quod Abrahae Deus promisit; et econtra filii fornicationum, id est filii carnis semper persequentes semen Dei, sive filios promissionis, non tantum donec interficeretur Naboth, qui hic dicitur Jesrael, fuit enim Jesraelites, sed et in perpetuum. Hinc et Apostolus: Sed quomodo is qui secundum carnem natus est, persequebatur eum qui secundum spiritum, ita et nunc (Gal. IV). Deinde iterum, tempore non parvo interposito, id est post quadringentos et triginta annos, accessit Deus ad illam mulierem fornicariam, et genuit filiam, quae diceretur: non consecuta misericordiam. Dedit enim legem in monte Sina, quae non vivificaret, nec ad perfectum adduceret, et instituit Synagogam, de qua pro parte reproborum, quae maxima exstitit, recte dicas, quia filia illa non est consecuta misericordiam. Non enim, inquit Apostolus, per legem promissio Abrahae aut semini ejus, ut haeres esset mundi, sed per justitiam fidei (Rom. IV), etc. Quam fidei justitiam, quia non recepit illa filia, ideo non consecuta est misericordiam, imo consecuta est iram. Lex enim iram operatur. Tertio, Deus ad fornicariam accessit, genuitque rursus filium, id est sermonem propheticum. Prophetas enim misit, quorum et Scripturas utiliter legi addidit. At illa fornicaria non solum non est a fornicationibus suis reversa, imo etiam contra semetipsam est divisa, et ecce jam fornicariae duae factae sunt ex una, quarum altera Oolla, altera in eisdem prophetis dicitur Opliba. Haec divisio unius in duas tunc facta est, quando Samaria cum decem tribubus recedens a domo David regem suum sibi constituit, et pro Deo vitulos aureos colens, Baali quoque caeterisque deorum portentis sese prostituit, et haec est Oolla. Nam Hierusalem cum duabus tribubus Juda et Benjamin, quae et ipsa coluit Baal, ipsa est Ooliba. Ad istam quarto jam tempore Deus accessit quando Dei Filius de carne ejus natus est ex utero Virginis. Huic nimirum quodammodo dixit: Dies multos exspectabis me, non fornicaberis, et non eris viro; sed et ego exspectabo te, quia dies multos sedebunt filii Israel sine rege, et sine principe, et sine sacrificio, et sine altari, et sine ephod, et sine theraphin (Osee III). Igitur ut in manu prophetae hujus assimilaretur Dominus: Sume, ait, uxorem tibi fornicariam, et fac filios fornicationum. Quare? quia fornicans, inquit, fornicabitur terra a Domino. Idcirco, inquit, fac filios fornicationum, ut sint in signum et portentum eorum quae acta, quaeque agenda sunt inter gentem istam, et me Dominum patrum suorum. Notandum quippe quia non tantum dixerat: Quia fornicabitur, sed: quia fornicans fornicabitur. Idcirco praemisit, fornicans, et deinde, fornicabitur, ut sit sensus. Quia gens ista a Deo suo et fornicata est, et fornicatur nunc, et amplius fornicabitur in posterum. Et abiit, inquit, et accepit Gomer filiam Debelaim et concepit et peperit filium. Gomer consummatam atque perfectam in nostra lingua; Debelaim, palatas sonat. Est autem massa pinguium caricarum, quas in morem laterum figurantes, ut diu illaesae permaneant, calcant atque compingunt, habentque in esu suavitatis voluptatem. Ergo Gomer filiam Debelaim accepi, inquit, id est apud gentem prophetavi consummatam, sive perfectam consummatione atque perfectione voluptuosae fornicationis post vitulos aureos et post Baalim. Genitum ex ea filium, voca, inquit, Jesrael. Jesrael civitas est metropolis decem tribuum, de qua fuit et in qua interfectus est Naboth. Ponitur ergo pro ipso Naboth hoc nomen Jesrael. Et est sensus: Naboth quidem Jesraelites lapidatus (III Reg. XXI), et hominibus mortuus est; sed mihi vivit, et ad me sanguis ejus clamat, moxque vindictam recepturus est non solum de interfectoribus suis, verum etiam de illo qui sanguinis ejus ultor fuisse visus est. Nam hoc est quod ait: Et visitabo sanguinem Jesrael super domum Jehu. Jehu namque interfecit domum Achab, Domino jubente, propter peccatum sanguinis Naboth, sicut praedictum fuerat ad eum: Occidisti insuper et possedisti (ibid). Ac deinceps: In hoc loco, in quo linxerunt canes sanguinem Naboth, lingent quoque tuum sanguinem (ibid.). Item: Canes comedent Jezabel in agro Jesrael (ibid.). Cum ergo Jehu, non Jesrael, sive Naboth sanguinem fuderit, imo interfectores ejus interfecerit, quare super domum ejus ille sanguis Jesrael debuit visitari? videlicet, quia non veraciter zelo Dei paruit, sed propriae cupiditati ut regnaret, deleta domo regis, per omnia servivit. Super hoc satis manifeste convincitur, quia videlicut a peccatis Jeroboam non recessit, vitulosque aureos et ipse coluit, quod non fecisset, si vero zelo zelatus fuisset pro causa Domini (III Reg. XIX). Recte ergo et ipse, vel domus ejus reputatur inter occisores Jesrael, id est persecutores seminis Dei, et vindicta peccati ejusmodi, tam ex ipso, quam ex caetero populo Jesrael requirenda judicatur, et ita factum est. Nam mortuo pronepote ejus Hieroboam, sub quo hic Osee prophetare coepit, succedentem filium ejus Zachariam sexto regni ejus mense occidit Sellum, regnavitque pro eo (IV Reg. XV), de alia stirpe generatus. Nec mirum quod subversa est domus Jehu, cum etiam regnum domus Israel, hoc est, decem tribuum perinde deletum sit. Nam et occiso Zacharia, quia fuit ultimus de stirpe Jehu, statim reges Assyrii ceperunt Ruben et Gad, et dimidiam tribum Manasse, quae erat trans Jordanem, et deinde paucis, id est quadraginta et novem interjectis annis a Zacharia, quem occidit Sellum, ut jam dictum est, regnante Osee, anno regni ejus nono, decem tribus in captivitatem ductae sunt. Hoc est quod ait: Et requiescere faciam regnum domus Israel, et in illa die conteram arcum Israel in valle Jesrael. Nam propter urbem Jesrael, quae metropolis erat Samariae, campi sunt et latissimi, et vallis nimiae vastitatis, in qua commisso certamine ab Assyriis, caesus et captivus ductus est Israel. Nunc quaerere locus admonet, cur omisso proprio vocabulo Naboth, cum dicere posset: Et visitabo sanguinem Naboth Jesraelitae, maluit dicere: Et visitabo sanguinem Jesrael, quod non hominis est nomen, sed civitatis, ex interpretatione sui. Interpretatur namque, ut jam dictum est, semen Dei, non uni tantum, sed omnibus communiter congruit, qui sunt semen Dei, homines Dei, electi Dei. Ad haec dicimus, quia non solus Naboth visitandus erat, nec enim illum solum persecuti sunt Jezabel et Achab, et cum eis insana multitudo populi, sed omnes persequebantur, et occidebant, quos consequebantur, qui erant semen Domini, qui prophetabant in nomine Domini, qui loquebantur Verbum Dei. Hinc est illa fugientis Heliae querela: Domine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua suffoderunt, et relictus sum ego solus, et quaerunt animam meam (III Reg. XIX). Quis vero nesciat sanguineam ejusdem Jezabel insaniam sub ejusdem temporibus profluxisse etiam invidiam? Nam Athalia Jezabelis filia, mortuo filio suo Azaria, (nupserat enim Joram regi Judae filio suo Josaphat, et filium ejus jam dictum Azariam interfecerat Jehu,) irata et in ipsum saeviens Dominum, surrexit et interfecit omne semen regium, non utique absque favore vel consensu principum, qui et perinde suis delinitum obsequiis atque illaqueatum tenentes Joas regem, qui residuus fuerat, insignem occiderunt ad imperium ejus prophetam Zachariam, sicut scriptum est: Congregati adversus eum, miserunt lapides juxta regis imperium in atrio domus Domini (IV Reg. XI). Et non est recordatus Joas rex misericordiae quam fecerat Joiada pater illius secum, sed interfecit filium ejus. Qui cum moreretur, ait: Videat Dominus et requirat (II Par. XXIV). Itaque jam dictus Helias cum fugitaret, et latitans in spelunca, dicenti Domino: Quid hic agis, Helia? querula responsione diceret: Domine, altaria tua suffoderunt et prophetas tuos occiderunt gladio, el derelictus sum ego solus et quaerunt animam meam. Egredere, ait Dominus, et sta in monte coram Domino. Et ecce Dominus transivit, et spiritus grandis et fortis subvertens montes et conterens petras ante Dominum. Non in spiritu Dominus, et post spiritum commotio; non in commotione Dominus, et post commotionem ignis; non in igne Dominus, et post ignem sibilus aurae tenuis (III Reg. XIX), et ibi Dominus. Nimirum prophetae desideranti adventum Salvatoris, qui peccata tolleret et justitiam sempiternam adduceret, quem et hic Osee desiderat atque prophetat, tali oraculo praesignabatur futura tam Israelis quam et Judae captivitas, de qua et iste non tacet propheta: utriusque namque scilicet Israelis et Judae futura mala pronuntiat, et de Salvatoris adventu necessaria nostrae saluti, sicut sequentia suis in locis declarabunt, praedicit mysteria. Denique loquens illic ad Heliam Dominus in spiritu grandi et forti, subvertente montes et convertente petras, futuram captivitatem significat decem tribuum Israel, quae facta est a Salmanasar, rege Assyriorum, regnante Osee. Non in spiritu, inquit, Dominus, id est nondum finis, nondum venit Messias Dominus, qui exspectabatur. In commotione transmigrationem primam designat tribus Juda, qua traducendus erat Joachim rex Juda in Babylonem cum quadraginta millibus nemine relicto, exceptis pauperibus (IV Reg. XXIV). Non, inquit, in commotione Dominus, id est nondum finis, nondum veniet Dominus. In igne secundam captivitatem Juda et Hierusalem vult intelligi, quando rebellante Sedechia iterum venit rex Babylonis, et succendit Nabuzardam, princeps exercitus, domum Domini et domum regis, omnemque domum combussit igni, et muros Hierusalem in circuitu destruxit (IV Reg. XXV). Non, inquit, in igne Dominus, id est nondum templo exusto et civitate destructa, tempus erit Dominici adventus. Et post ignem sibilus aurae tenuis, et ibi Dominus. Sibilus aurae tenuis, occultus et secretus fuit adventus Domini, quem quasi de aura tenui, id est de Spiritu sancto Maria virgo concepit. Fuerunt autem a praedicto turbine usque ad commotionem, id est a captivitate decem tribuum usque ad primam filiorum Juda transmigrationem, anni circiter centum viginti septem, qui supputantur hoc modo: anno sexto Ezechiae transtulit rex Assyriorum Israel in Assyrios. Ipse autem Ezechias XXIX annis regnavit in Hierusalem. Ergo regni ejus residui erant anni XXIV, qui conjuncti cum LV annis filii ejus Manasse ac duobus filii Ammon atque XXX uno Josiae, ac deinde annis XI Eliachim, qui dictus est Joachim, tandemque tribus filii ejus Joachim, fiunt XII [CXXVI]. Ab illa commotione usque ad ignem, id est a prima transmigratione usque ad templi et civitatis exustionem fuere anni XI regi Sedechiae. Ab illo igne sive captivitate usque ad sibilum aurae tenuem, id est Christi adventum, quot anni interessent, Danieli his verbis revelatum est: Septuaginta hebdomadae abbreviatae sunt super populum tuum et super urbem sanctam tuam, ut consummetur praevaricatio, et finem accipiat peccatum, et deleatur iniquitas, et ad ducatur justitia sempiterna, et impleatur visio et prophetia, et ungatur Sanctus sanctorum, etc. (Dan. IX). Nimirum eo tendebat Helias, ut deleretur iniquitas per Christi adventum, et adduceretur justitia sempiterna, qui tunc abundante iniquitate se solum relictum esse putabat. Igitur quia per eadem tempora non solum Naboth occisus, sed et multorum prophetarum atque justorum fundebatur sanguis, quem superna requirere deberet justitia, recte non proprium nomen Naboth, sed id quod secundum interpretationem commune est, ponitur vocabulum Jesrael. Miroque modo ita requirenda esse vindicta praenuntiatur, ut incipiat a justissimis illius homicidae populi, a capite regni sanguinei, qualis tunc erat domus Jehu, quae sibi domum Achab occidendo multum contulisse videbatur, et nihilominus idololatriam, quae causa erat effundendi sanguinis sanctorum, exsequebatur. Sed et adhuc quaeritur, quid magnum erat inter prophetas aut inter justos, ille Naboth Jezraelites, ut ex ejus occasione omnes, qui interfecti sunt, justi aut prophetae significarentur hoc nomine, Jesrael? Ad hoc respondemus, quia vere magnum fuit, et esse debuit memoriale interfectionis ejus inter omnium prophetarum aut justorum neces, quia taliter interfectus est, ut vel ante, vel post ipsum, usque ad Christi Domini nostri passionem, fere nemo praeter Dominum nostrum taliter vel tali ordine occisus esse referatur. Quid enim? Dicenti sibi Achab: Da mihi vineam tuam, ut faciam mihi hortum oleorum, etc. Hoc tantum responderat: Propitius sit mihi Dominus, ne dem haereditatem patrum meorum tibi (III Reg. XXI). Pro hoc indignanti et vehementer irato suae auctoritatis ultionem pollicita Jezabel scripsit litteras. Praedicate, inquiens, jejunium, et sedere facite Naboth inter primates populi, et submittite duos viros filios Belial contra eum, et falsum testimonium dicant: Benedixit Dominum et regem; educite eum, et lapidate, et sic moriatur (ibid.). Hoc modo hypocrisis Deo odibilis pulchre palliata incessit, specioso quasi ordine judicii, ut non tantum occideretur, quasi vir justus ab injustis et Deo adversantibus, sed quasi reus et blasphemus, a justis judicibus fortiter pro Deo zelantibus, legemque sanctam custodientibus, jejunantibus, et animas suas in jejunio humiliantibus, et praedicantibus: Jejunemus, quia tantum nefas diebus nostris audivimus, ne forte cum blasphemo pariter a terra deglutiamur, et talia scienter cum iniqua machinantibus simulatione, ut muliebri satisfieret insaniae vel cupiditati furiosae. Quantae putas curae Deo videnti hoc debuit esse? Quantum fuit in coelo spectaculum, dum tam crudele cruorem sitiendo callidi simulatores praedicarent vel celebrarent jejunium? Bene ergo mors ejus memorabilis est inter omnium prophetarum vel justorum neces, ubi talis apparatus hypocritarum, talis spectatur facies homicidarum. Adde, quod in tali ejus interfectione splendidissimus Dominicae Passionis typus est. Quid enim hic dissimile? Verum quia mysterium hoc alio in opere nostro latius tractavimus, nunc praeterire libet. Hoc tantum hic praetereundum non est, quia quod ait: Et in illa die conteteram arcum Israel in valle Jesrael, spiritualiter ita factum est, ut omnis evangelica vel apostolica doctrina testis est. Arcus quippe Israel, id est omnis fiducia carnalis Judaismi, fiducia circumcisionis et caeremoniarum, fiducia superbi spiritus et sanguinis, qua contra ipsum Dominum gloriati sunt, dicentes: Pater noster Abraham est, nos ex fornicatione non sumus nati, unum patrem habemus Deum (Joan. VIII), sicut hodie cernitur, contrita est, et gloriari illis non licet, quia non solummodo contempta est eorum lex carnalis, sed et ipsi captivi ducti sunt in omnes gentes. Hoc totum factum est in valle Jesrael, id est in humilitate seminis Dei, quod est Christus. Nam per humilitatem passionis Christi, sicut exaltatae sunt gentes, fidem ejus recipientes, ita econtra dejecti atque contriti sunt Judaei, contemnentes juxta illud propheticum B. Virginis canticum: Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles (Luc. I). Sequitur: Et concepit adhuc, et peperit filiam, et dixit: Voca nomen ejus, Absque misericordia, quia non addam ultra misereri domui Israel, sed oblivione obliviscar eorum, et domui Juda miserebor, et salvabo eos in Domino Deo suo, et non salvabo eos in arcu, et gladio, et in bello, et in equis, et in equitibus. Filia haec magnum prioris sententiae incrementum est. Prior namque sententia haec erat: Et quiescere faciam regnum domus Israel, et in illa die conteram arcum Israel in valle Jesrael. Quod totum completum erat, ubi rex Assyriorum, sicut jam praedictum est, praeliando, victas duxit captivas decem tribus Israel. Par illi malo exstitit aliud, quod factum est in Juda, quando venit rex Babylonis, et ab eo capta civitate Hierusalem, populus ille in Babylonem captivus transmigravit. Facta est magna, judice Deo, captivitatis utriusque differentia, ut scilicet captivitas Judae post annos septuaginta solveretur, captivitas autem decem tribuum, nequaquam ultra solveretur. Hoc est, quod ait: Quia non addam ultra misereri domui Israel, sed oblivione obliviscar eorum, et domui Juda miserebor, id est decem tribuum captivitatem non solvam, sed Judae transmigrationem de Babylone revocabo. Sed et per idem tempus, quando decem tribus in captivitatem ductae sunt, misertus est Dominus domui Juda (IV Reg. VIII). Nam cum, sexto anno regis Ezechiae, rex Assyriorum Salmanasser transtulisset Israel, itidem XIV Ezechiae, ascendit Sennacherib Assyriorum ad universas civitates Juda munitas, et cepit eas, et venit usque ad Hierusalem. Venit autem angelus Domini, et percussit in castris ejus CLXXXV millia, et reversus est Sennacherib, et mansit in Ninive. Cumque adoraret in templo Neserach deum suum, Adramelech et Serasar filii ejus percusserunt eum gladio (IV Reg. XIX). Ita si utrumque tempus misericordiae respicias, veraciter dictum esse perpendes: Et salvabo eos in Domino Deo suo, et non salvabo eos in arcu et gladio, et in bello, et in equis, et in equitibus. Denique filii Juda neque nocte illa, qua percussa sunt castra Assyriorum, neque tempore illo quo de captivitate Babylonica soluti sunt, contra hostes vel captivatores suos arcum tetenderunt, aut gladium vibraverunt, aut in equos ascenderunt, sed, illis quidem dormientibus, percussit angelus Domini castra Assyriorum. Prophetis autem orantibus, sive caeteris justis hominibus, imo et angelis intervenientibus, juxta illud Zachariae: Et respondit angelus Domini, et dixit: Domine exercituum, usquequo tu non misereberis Hierusalem et urbium Juda, quibus iratus es, iste jam septuagesimus annus est (Zach. I), suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum ut proponeret edictum, daretque libertatem ascendendi in Hierusalem et aedificandi domum Domini Dei in Israel. Ergo salvabo, inquit, eos in Domino Deo suo, et non in arcu vel gladio. Quod si quaeris rationem vel judicii aequitatem, cur Dominus non Israeli, sed domui Juda misereri debuerit, sciendum tibi est magnam in regibus Israel et regibus Juda distantiam fuisse peccati. Regum quippe Juda nonnulli justi fuerunt, videlicet David, Ezechias et Josias, qui nullum idololatriae peccatum admiserunt, et Josaphat quoque, nisi amicitias iniisset cum Ochozia rege Israel, cujus opera pessima fuerunt, sed et cum patre ejus Achab. Unde et arguit eum Jehu filius Anani, videns, et ait: Impio praebes auxilium, et his qui oderant Dominum amicitia jungeris (II Par. XIX). Caeterorum quoque nonnulli poenitentiam egerunt, feceruntque quod placitum erat coram Domino. At vero de regibus Israel nullus exstitit qui faceret quod rectum esset aut placitum coram Domino, nullus omnino qui recederet a peccatis Jeroboam, filii Naboth, qui peccare fecit Israel. Omnes impoenitentes exstiterunt, et peccata sua defendentes universi, sermonem Domini repulerunt. Unde et in isto propheta loquitur Dominus: Ego scio Ephraim, et Israel non est absconditus a me. Quia nunc fornicatus est Ephraim, contaminatus est Israel; non dabunt cogitationes suas ut revertantur ad Deum suum (Ose. V). Itaque cum tanta fuerit illis atque illis distantia peccati, recte et sententia in utrosque debuit dispariter dari. Igitur filia haec recte vocatur: Absque misericordia, quia non utcunque captivatus erat Israel, sed absque relaxationis misericordia. Juxta mysticum intellectum itidem veraciter spiritus propheticus dicat: Reprobata quippe jam Synagoga, claruit veritas quod filia illa non est misericordiam consecuta, quae tunc nata est, quando, ut superius jam dictum est, Deus secundo ad mulierem sibi conjungendam accessit, quando post CCCC et XXX annos a testamento confirmato legem dedit in Syna, et nata est Synagoga misericordiam non consecutura, servilis filia nomine, nomine quidem filia, sed meritis ancilla foras mittenda. Syna enim, inquit Apostolus, mons est in Arabia (Galat. IV). Porro, Arabia temporibus antiquis, nunc illa, quae non nominatur, sola erat, sed solitudo et pars Aegypti non modica, ubi est mons Syna, in quo data est lex, unde fuerat et Agar, quae significat Vetus Testamentum. Cum ergo dixisset: Haec enim sunt duo Testamenta, unum quidem a monte Syna, addidit: In servitutem generans, quae est Agar (ibid.), quae conjuncta est videlicet significatione ei, quae nunc est Hierusalem, et servit cum filiis suis. Et subinde, cum dixisset: Sed quomodo tunc is, qui secundum carnem natus fuerat, persequebatur eum qui secundum spiritum, ita et nunc, protinus ait: Sed quid dicit Scriptura? (Ibid.) Ejice ancillam et filium ejus: non enim haeres erit filius ancillae cum filio liberae (Gen. XXI). Igitur filia illa, et ancilla non est misericordiam consecuta, sicut jam tunc re non parva significatum est, quando filiorum ejus corpora in deserto prostrata sunt, et in illam repromissionis terram non introierunt (Num. XIV). Illud nemo qui nesciat, aut nescire debeat, quia fideles omnes et electi, qui ex eodem populo non ad filiam hanc pertinuerunt, sed ad priorem filium scilicet Israel, id est sed semen Dei. Sequitur: Et ablactavit eam, quae erat absque misericordia; et concepit, et peperit filium, et dixit: Voca nomen ejus: Non populus meus, quia vos non populus meus, et ego non ero vester Deus. Jam nata fuerant duo infelicitatis incrementa, scilicet filius et filia. Filius videlicet, ut captivus duceretur Israel. Filia, ut eadem non solveretur captivitas. Non Israel quidem secundum se filius bonus est, sed secundum id quod requirebatur sanguis ejus, malum illi populo exstitit; filia vero ablactata perpetuitas est captivitatis, cui nulla infunditur lactis alimonia, nulla consolatio de captivitate solvenda. Quid tandem vult tertius iste filius? Quid per hunc intelligere debemus, nisi illud quod nomine suo personat, quod est: Non populus meus? Maximum quippe hoc miseriarum est incrementum, ut populus captivus idemque nullum habens praefixum solvendae captivitatis tempus, dicatur et sit quod dicitur a Deo: Non populus meus. Nam, si captivus quidem esset populus, et corporalis ejus captivitas nunquam solveretur; non tamen etiam secundum animam a Deo projiceretur, esset tolerabile malum, et magna ex parte bene se haberet status sive casus captivorum temporaliter gementium. Nunc autem malum irremediabile est, quia corpora visibilis Assyrius coepit et tenet, animas autem invisibilis Assyrius decipit et possidet! Dicat nunc aliquis: Quid ergo Dei fiet de proposito? Proposuerat namque Deus et promiserat Abrahae de semine ejus populum sibi adducere innumerabilem, sicut stellas coeli; et, inito foedere, firmaverat quod esse deberet Deus ejus, et Deus seminis ejus - Suspice, inquit, coelum, et numera stellas, si potes. Et dixit ei: Sic erit semen tuum. Et continuo sequitur: Credidit Abraham Domino, et reputatum est illi ad justitiam (Gen. XV). Item et alibi loquitur ad eum idem Deus: Et statuam pactum meum inter me et te, et inter semen tuum post te in generationibus suis foedere sempiterno, ut sim Deus tuus, et seminis tui post te (Gen. XVII). Quid ergo erit, cum illic dixerit: Ut sim Deus tuus, et Deus seminis tui post te. Hic autem dicat, quia vos non populus meus, et ego non ero vester Deus? Aut quomodo complebitur de semine ejus splendidus electorum numerus secundum numerum stellarum coeli, cum illic quidem dixerit: Sic erit semen tuum numerosum, sicut stellae coeli (Gen. XV). Hic autem potius arenae maris assimilet eos quam stellis coeli? Sequitur enim et dixit: Et erit numerus filiorum Israel quasi arena maris, quae sine mensura est, et non numerabitur. Denique aquatica maris arena multum disparatur a stellis coeli fulgidis, et hoc ipso quod sine mensura esse et non numerari dicitur hic, repulsam vehementem sonat Israelis, quod nec mensuram donationis cujusquam habeat, nec numeretur in conspectu Dei. Quid ergo fiet, ut jam quaerere coepimus, de proposito Dei? Nunquid excidit Verbum Dei? Non utique, sed habita consideratione Verbi Dei promittentis Abrahae diffinitionem sive determinationem teneamus seminis ejusdem Abrahae. Non enim, inquit Apostolus, omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitae; neque qui sunt semen Abrahae, omnes filii, sed in Isaac vocabitur tibi semen, id est, non qui filii carnis, hi filii Dei; sed qui filii sunt promissionis aestimantur in semine (Rom. IX). Ergo undecunque veniant, ubicunque vel quicunque sint habentes fidem promissionis, quae, sicut jam dictum est, ad justitiam reputata est ipsi Abrahae (Gen. XV), sine dubio reputantur in semine, et idcirco apostatantibus carnalibus Israelitis, recte quae rantur alii, de quibus impleatur propositum Dei. Sequitur ergo: Et erit in loco, ubi dicetur eis: Non populus meus vos, dicetur eis: Filii Dei viventis; et congregabuntur filii Juda, et filii Israel pariter, et ponent sibimet caput unum, et ascendent de terra, quia magnus dies Israel. Locum hunc per semetipsum satis illustrem auctoritas apostolica clarius illustravit, cum post praedictam determinationem seminis Abrahae paucis interpositis, ait: Volens Deus ostendere iram, et notam facere potentiam suam, sustinuit in multa patientia vasa irae apta in interitum, ut ostenderet divitias gloriae gratiae suae in vasa misericordiae, quae praeparavit in gloria. Quos et vocavit nos, non solum ex Judaeis, sed etiam ex gen tibus, sicut in Osee dicit: Vocabo non plebem meam, plebem meam; et non dilectam, dilectam; et non misericordiam consecutam, misericordiam consecutam. Et erit in loco, ubi dictum est eis: Non plebs mea vos, ibi vocabuntur filii Dei vivi (Rom. IX). His verbis vehementer atque diligenter astruit prophetiam hanc esse de gentibus assumendis, in locum eorum qui secundum carnem essent ex Israel, aut semen Abrahae indurati et fidem non habentes, exciderunt. Porro de illis qui ex gente illa salvantur aut salvandi sunt, continuo subjunxit: Esaias autem clamat pro Israel: Si fuerit numerus filiorum Israel tanquam arena maris, reliquiae salvae fient (Ibid.). Nimirum tali serie vel processu verborum electos ex gentibus et salvatos sive salvandos ex Israel in unum conjungit Christum, docens quod indifferenter tam illi quam isti propter fidem seminis Abrahae, quod est Christus, omnes semen Abrabae sint, atque id esse quod hic propheta nunc dicit: Et congregabuntur filii Juda, et filii Israel pariter, et ponent sibimet caput unum, et ascendent de terra, quia magnus dies Israel. Hoc denique sic fieri coeptum est, filii Israel, scilicet apostoli, qui, tam secundum carnem quam secundum fidem, filii sunt Israel, congregati sunt cum filiis Juda, id est, cum electis ex gentibus, quos ad fidem et confessionem Christi perducendo fecerunt filios Juda, congregati sunt pariter in unitatem fidei, ita ut non sit, sicut Apostolus ait, distinctio Judaei et Graeci (Rom. III). Et posuerunt sibimet caput unum, illud videlicet unum, de quo Apostolus ait: Igitur sicut per unius delictum omnes homines in condemnationem, sic et per unius justitiam omnes homines in justificationem vitae. Sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et per unius obedientiam justi constituentur multi (Rom. V). Isto capite posito, sibimet ascendet, inquit, de terra, ut jam non sapiant aut quaerant terrena, quia magnus dies Jesrael. Magnus dies et magna illustratio seminis Dei, quod est Christus, seminis, inquam, resurgentis ex mortuis, cum quo consurgentes utique ascendunt de terra, faciendo quod idem Apostolus ait: Si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens; quae sursum sunt sapite, non quae super terram. Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo (Coloss. III). Si nimirum prima ascensione facta, quae est resurrectio prima, tandem ascendent corpora quoque de terra, quae erit resurrectio secunda, et sequentur caput suum, sicut membra capiti conjuncta, et sicut ipse Christus pulchre satis brevi expressit significatione, dicendo: Ubicunque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae (Matth. XXIV). Taliter loquendo in propheta, Spiritus sanctus miro modo et salutis gentium prophetiam magna ex parte patentem fecit, et nihilominus ipsis Judaeis sive carnali Israeli, qui gentium semper odere salutem, litterarum amabilem reddidit. Quid enim libentius audirent illi, quam quod hic dicitur: Et congregabuntur filii Juda, et filii Israel pariter, et ponent sibimet caput unum, et ascendent de terra? Jamdudum quippe magnum illud discordiae malum acciderat inter Israel et Judam, ut scinderetur regnum et discederent decem tribus a domo David, et in duo regna divisi, Israel et Judas nonnunquam hostilibus quoque contra seipsos conflixere praeliis (III Reg. XII). Haec autem littera hoc illis prophetare videtur, quod aliquando rursum congregandi sint in unum, Israel et Judas, et sub uno rege foederati ascendere debeant de terra ad pugnandum et subjugandum sibi regna orbis terrarum multo fortius atque bellicosius quam fecerunt regna illa quibus hactenus ipsi servierunt, videlicet Babylonium, Persicum, Macedonium atque Romanum. Igitur etiam adhuc litteram propheticam libenter custodiunt, et ignorantes utilitati gentium serviunt, testimonia nostra jugiter ferendo secum. Nunc ad ipsos vocationis illius ministros, per quos vocandi erant filii Dei viventis, de loco ubi dicebatur eis: Non populus meus vos, apostrophen facit sermo propheticus, et dicit: