|
|
“Audite verbum quod locutus est Dominus super vos, filii Israel, super
omnem cognationem, quam eduxi de terra Aegypti, dicens: Tantummodo vos
cognovi ex omnibus cognationibus terrae, idcirco visitabo super vos
omnes iniquitates vestras. Nunquid ambulabunt duo pariter, nisi
convenerit eis? Nunquid rugiet leo in saltu, nisi habuerit praedam?
Nunquid dabit catulus leonis vocem suam de cubili suo, nisi aliquid
apprehenderit. Nunquid cadet avis in laqueum terrae absque aucupe?
Nunquid auferetur laqueus de terra, antequam quid ceperit? Si clanget
tuba in civitate, et populus non expavescet? Si erit malum in civitate,
quod Dominus non fecit? Quia non faciet Dominus Deus verbum, nisi
revelaverit Dominus secretum suum ad servos suos prophetas. Leo rugiet,
quis non timebit? Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit?”
|
|
Dicta haec vere clarissima et valde splendida sunt, sed splendor et
claritas eorum propterea minus lucet, quia nostram caliginem patimus, et
a nimia claritate lippientes oculi reverberantur. Quod si sensum eorum,
ipso aspirante, cujus dicta sunt, aliquatenus consequi meruimus,
profecto judicia Domino non solum humiliter, verum etiam scienter
laudare poterimus.
|
“Audite, inquit, verbum quod locutus est Dominus super vos, filii
Israel.”
|
|
Magna dicturus iste, paulo ante Thecuites pastor, et statim coelestis
rhetor, competenter attentum postulat auditorem, et hoc agit cum
commemoratione magni et noti beneficii, dum praemisso,
|
“audite verbum, quod locutus est Dominus,”
|
|
subjungit
|
“super omnem cognationem quam eduxi de terra Aegypti.”
|
|
Sit namque, quia maxime commemorando beneficium hoc debet effici, ut
auditores qui jam poterant esse attenti, sint etiam benevoli.
|
“Locutus est autem Dominus, dicens: Tantummodo vos cognovi ex omnibus
cognationibus terrae; idcirco visitabo super vos omnes iniquitates
vestras.”
|
|
Jam ad istam Domini locutionem Israel impoenitens, non tamen impunitus
sese in sua poena erigit, et de ipsa poena, quam dissimulare vel
abscondere non potest, culpam adhuc defendit, et gloriabundus dicit:
Idcirco nos tantum prae caeteris gentibus a Deo corripimur, ducti in
omnes gentes captivi, quia nos prae caeteris gentibus diligit, sicut
ipse in propheta dicit:
|
“Tantummodo vos cognovi ex omnibus cognationibus terrae: Idcirco
visitabo super vos omnes iniquitates vestras.”
|
|
Non enim sicut in aliis nationibus Dominus patienter exspectat, ut eas,
cum judicii dies venerit, in plenitudine peccatorum puniat, ita et in
nobis statuit, ut peccatis nostris in finem devolutis, tunc demum nos
vindicet. Hoc modo semetipsos corpore et anima captivi consolantur
adhuc, sed vere frustra, quandiu impoenitentes sunt, neque peccato
abrenuntiant, pro quo puniuntur. Quo enim corripiendo Deus, quo
visitando iniquitates tendit Dominus, nisi ut flagellis commonitus
peccator, peccatum agnoscat veniamque precetur ad meliora conversus?
Illic omnino intendit, ut peccator, in quo displicuit Deo, displiceat
etiam sibi. Quod si adeo rebellis est et durae cervicis, ut flagellando
id effici non possit, tunc demum non jam ut pater pius, sed ut judex
iratus contumacem foras mittit et abjicit, nullo modo convenientem vel
consentientem sibi. Hanc intentionem suam Deus notam esse volens, post
aliqua in eodem propheta dicit:
|
“Unde et ego dedi vobis stuporem dentium in cunctis urbibus vestris, et
indigentiam panum in omnibus locis vestris, et non estis reversi ad me
(Amos. IV, et caetera).”
|
|
Igitur tantis oppressus malis est populus, non est unde se consoletur,
dum de poena nequaquam ad correctionem eruditur. Et quia sibimet in hoc
blanditur, quod dicit Dominus,
|
“tantummodo vos cognovi ex omnibus cognationibus,”
|
|
severiori sensu hoc idem in ipsum taliter retorquendum est. Ita
|
“vos cognovi, ait Dominus, ex omnibus cognationibus,”
|
|
ut cognitionem mei vos habere facerem, dando vobis legem scriptam, quam
caeteris non dederam nationibus. Est autem dignum, ut servus sciens
voluntatem domini sui, et non faciens digne plagis vapulet multis,
nesciens autem, plagis vapulet paucis (Luc. XII). Igitur
|
“visitabo super vos omnes iniquitates vestras”
|
|
instante judicio, remota misericordia, tanta cum severitate, ut ne
saltem commonitorium vobiscum sermonem conferre libeat. Quod si adhuc
quaeritis, ecce hoc ipsum quam rationabile sit, per hoc simile intimo
cuilibet auri audienti.
|
“Nunquid ambulabunt duo pariter, nisi convenerit eis?”
|
|
Utique dicetis mihi; Non. Ad haec, inquam: Nos duo sumus, ego qui arguo
vel corripio Deus, et Israel qui corripitur: Nimirum non convenit nobis,
quia me corripientem Deum correptus Israel non audit. In hoc nobis
nimium disconvenit, quia ego arguo, ille se defendit. Ecce tot anni
sunt, et tot reges fuerunt, ex quo Jeroboam vitulos aureos fecit, misi
prophetas, et nullus consensit, nullus enim regum a peccatis Jeroboam
recessit. Item et per memetipsum veni arguens et corripiens Deus homo
factus. Vos autem justificatis vos coram hominibus, et cum sitis
infirmi, dicitis medico: Non es tu nobis necessarius. Igitur non pariter
ambulabimus, sed et Israel in Assyrios, et Juda in omnes gentes ductus
captivus, nulla per prophetas aut praedicatores aliquos mei
confabulatione dignus judicabitur, quia scriptum est:
|
“Ne effundas sermonem ubi non est auditus (Eccl. XXXII.)”
|
|
Quod si et adhuc simile vel exemplum quaeritur, ecce aliud:
|
“Nunquid rugiet leo in saltu, nisi habuerit praedam?”
|
|
Leonis quippe natura est quandiu praedam non invenerit silere, inventa
autem praeda, rugire, ut quodcunque illud sit animal, rugitu tremefactum
et attonitum concidat, et in praedam fortiori non tam patienter quam
impatienter cedat. Porro, leo per similitudinem Deus fortissimus est,
cujus irae resistere nemo potest. Praeda vero ejus est omnis electus,
qui ubicunque sit, quoniam ad vitam est praedestinatus, ab ipso Deo
requiritur, ut ad vocem ejus, sive per Angelum, sive per prophetam, sive
per Scripturas, auditam ille contremiscat, diemque judicii vel poenam
gehennalem pavescens, totus humiliter succumbat, poenitentiam
apprehendat, sicque in partem ejus cedat, et unus cum eo spiritus fiat,
bene devoratus, juxta illud:
|
“Macta et manduca (Act. X).”
|
|
Igitur quod ait:
|
“Nunquid rugiet Leo in saltu nisi habuerit praedam?”
|
|
Idem est ac si dicat: Nunquid dignum Deo est, illic verba facere, vel
illuc prophetam mittere, ubi scit non esse quemquam dignum vitae
aeternae? Ad quod cum ratione exigente responderis: Non. Consequenter,
ut justum est, concedas esse Dei judicium, in eo quod clausit Israeli
ora prophetarum, nullumque super eum suae praedicationis emittit
rugitum. Hoc ipsum et in suo adventu attendit Dei Filius. Unde et
sequitur:
|
“Nunquid dabit catulus leonis vocem de cubili suo, nisi aliquid
apprehenderit?”
|
|
Catulus leonis Christus est Filius fortissimus Dei fortissimi, secundum
illud patriarchae Jacob:
|
“Catulus leonis, Juda, ad praedam, fili mi, ascendisti.”
|
|
Cubile ejus sepulcrum ejus exstitit, de que idem continuo subjungit:
|
“Requiescens accubuisti ut leo, et quasi leaena. Quis suscitabit eum?”
|
|
(Gen. XLXIX.) Vox quam dedit iste catulus leonis de illo cubili,
Evangelii praedicatio est, quam-cunctis gentibus auditam fecit, postquam
de illo cubili, id est de sepulcro exsilivit, resurgendo ex mortuis. Ait
ergo:
|
“Nunquid dabit catulus leonis vocem de cubili suo, nisi aliquid
apprehenderit?”
|
|
Ac si dicat: Nunquid Evangelium suum in illis gentibus vel in locis
praedicabit, aut praedicari jubebit, ubi nullum sciat esse qui ad se
pertineat, et suscipere debeat gratiam praedicationis? Non utique, imo
tacebit, et praedicatores suos illic vocem dare prohibebit. Hinc enim de
ipsis praedicatoribus scriptum est:
|
“Transeuntes autem Phrygiam et Galatiae regionem, vetiti sunt a Spiritu
sancto loqui verbum in Asia. Cum venissent autem Mysiam, tentabant ire
Bithyniam, et non permisit eos Spiritus Jesu (Act. XVI).”
|
|
Ibi ergo vel eo tempore vocem dat iste catulus leonis, ubi vel quando
novit inveniendum esse quod apprehendat, id est aliquem qui credendo
salvus fiat. Unde iterum ibidem scriptum est:
|
“Cum autem pertransissent Mysiam, ascenderunt Troadem, et visio per
noctem Paulo ostensa est. Vir Macedo quidam erat stans, et deprecans eum
dicens: Transiens in Macedoniam adjuva nos. Ut autem visum vidit, statim
quaesivimus proficisci in Macedoniam, certi facti quia vocasset nos Deus
Evangelizare eis (ibid.).”
|
|
Interea notandum est quod praecedenti versiculo cum dicit:
signanter addit,
et tunc demum subjungit,
Quod itidem subaudiendum est, in hoc sequenti versiculo cum dicit:
|
“Nunquid dabit catulus leonis vocem suam”
|
|
videlicet in saltu? Quid enim per saltum intelligi oportet, nisi
multiplicitatem generis humani, quae super numerum crevit, cujus
abundantia tota silvestris et sterilis est? Leo quippe sive catulus
leonis non saltum, sed in saltu aliquid apprehendere quaerit, id est
Deus sive Christus Dei Filius non illos, quorum ut nascerentur causa
peccatum fuit, sed tantum filios benedictionis per legem sive per
Evangelium suum requisivit, et requirit, et ubi vel quando requirere
debeat, vel quinam illi sint, ipse novit. Quos autem dicimus filios
benedictionis? Nimirum illos, quos creatis primis hominibus benedicendo
jussit nasci, sicut scriptum est:
|
“Et creavit Deus hominem ad imaginem suam, ad imaginem Dei creavit
illum, masculum et feminam creavit eos. Benedixitque illis Deus, et ait:
Crescite et multiplicamini et replete terram, et subjicite eam (Gen.
I).”
|
|
Solos nimirum electos suos tunc jussit nasci, et nisi peccatum
incidisset, soli nati fuissent vel nascerentur electi. Quicunque
nascuntur super numerum electorum, ut nascantur, propter peccatum fit,
et peccatum causa est multiplicitatis eorum, sive multitudinis, quia
videlicet propter peccatum mulieri Dominus dixit:
|
“Multiplicabo aerumnas tuas, et conceptus tuos (Gen. III).”
|
|
Ista multiplicitas coram leone isto, sive catulo leonis quidem saltus
est, in quo devoluti sunt, et dispersi erraverunt omnes electi Dei, ut
non potuissent inveniri vel discerni, nisi magna vigilantia requisisset
eos Deus, vel Filius Dei, tanquam famelicus leo, vel ut esuriens catulus
leonis. Igitur tribus his versiculis:
|
“Nunquid ambulabunt duo pariter, nisi convenerit eis? Nunquid rugiet leo
in saltu, nisi habuerit praedam? Nunquid dabit catulus leonis vocem de
cubili suo, nisi aliquid apprehenderit?”
|
|
tribus, inquam, istis versiculis, si recte intelliguntur, satis
excusatum arbitramur Deum, quod non sine praejudicio dixerit toties
superius,
et quod perditionis aliquorum hominum causa non sit ejus silentium. Non
enim propterea quia siluit ipse, aliqui perierunt, sed propterea quia
converti non poterant, continuit ab illis vocem suam,
|
“non ignorans, ut ait Sapientia, quoniam iniqua est natio eorum, et
naturalis malitia ipsorum, et quoniam non poterat mutari cogitatio
illorum in perpetuum: semen enim erat maledictum ab initio (Sap. XII).”
|
|
Sed forte dicet aliquis: Iste idem catulus leonis suo ore dixit:
|
“Vae tibi, Corozaim, vae tibi, Bethsaida, quia si in Tyro et Sidone
factae fuissent virtutes quae factae sunt in vobis, olim in cilicio et
cinere poenitentiam egissent (Matth. XI).”
|
|
Item,
|
“quia si in Sodomis factae fuissent virtutes quae factae, sunt in te,
forte mansissent usque ad hanc diem (ibid.)”
|
|
Cur ergo saltem illic leo non rugiit, quandoquidem erat ibi, quod
apprehendere potuit? Verum de hoc jam alibi diximus. Et idcirco non diu
immorandum est, breviter tamen repetimus quia Deus de tali illorum
poenitentia non curavit aut curare debuit, quae non ageretur pro aeterna
salute futuri saeculi, sed pro vitanda adversitate, pro retinenda
prosperitate vitae praesentis. Ut ergo verba prophetica prosequamur,
sciendum prius est quia sicut ad spiritum propheticum pertinuit
justificare Deum, et excusare de his qui pereunt, ita nihilominus ad
eumdem pertinuit gratiam Dei commendare in his qui salvi fiunt. Hoc
animadverso, videamus quid sequitur:
|
“Nunquid cadet avis in laqueum terrae absque aucupe?”
|
|
O quam vilium similitudines rerum, quam pretiosum praedicant
sacramentum! Propheta hic de pastoralibus assumptus, qualia videre vel
agere solitus erat in pascuis, talibus contentus est ad commendanda per
aliquas similitudines divina mysteria sic incipiendo:
|
“Et luxerunt speciosa pastorum (Amos. I),”
|
|
et deinde dicendo,
|
“Dominus de Sion rugiet (ibid.);”
|
|
et:
|
“Nunquid rugiet leo in saltu, et nunquid cadet avis in laqueum?”
|
|
et caetera his similia, quae cuncta fere pastoralia sunt. Sufficiunt
coelesti magisterio res sive instrumentum non solum piscatorum, verum
etiam pastorum, ut per eorum similitudines docti sint et doceant
convenienter gloriam rerum coelestium.
|
“Nunquid cadet, ait, avis in laqueum terrae absque aucupe?”
|
|
Videlicet respondebitis: Non. Nisi enim auceps arte sua laqueum
diligenter tendat, et omni satagat industria, quatenus avem capiat, avis
fugitiva semper et vaga prius fauces incurrit accipitris, sive columba
sive turtur illa sit, aut certe turdus pinguis, prius, inquam, accipitri
cedet in praedam quam sua sponte ad regis inclyti devolet mensam; quam
ergo gratiam providus auceps habeat illi cum suo illam laqueo ceperit?
Utique nullam, sed ejusdem potius industriae res omnis attribuenda est.
Sic profecto dum animam errantem, et per vanitates et insanias falsas
volitantem, veritas Dei suo laqueo comprehenderit, ita ut consentiat
veritati, bene illaqueata verbo salutis, cui contradicere non possit, et
idcirco nec etiam velit totum gratiae Dei attribuendum est, qui boni
verbi sui laqueum tendit, ut avicula vaga, scilicet anima, prius
deveniat in manum Domini Dei, quam fauces incurrat diaboli. Ergo per
hanc similitudinem versiculus iste Dei gratiam, sequens autem Dei
potentiae efficaciam, efficacem Dei commendat potentiam. Ait enim:
|
“Nunquid auferetur laqueus de terra, antequam quid ceperit?”
|
|
Hoc enim idem est, ac si dicat: Deus intendens opus bonum, opus
perfectum. Nunquid verbum meum redibit ad me vacuum? Non utique; nam
etiam in alio propheta dicit ipse:
|
“Et quomodo descendit imber et nix de coelo, et illuc ultra non
revertitur, sed inebriat terram, et infundit eam, et germinare eam
facit, et dat semen serenti, et panem comedenti, sic erit verbum meum,
quod egredietur de ore meo. Non revertetur ad me vacuum, sed faciet
quaecunque volui, et prosperabitur in his ad quae misi illud (Isa. LV).”
|
|
Secundum sensum eumdem dictum hoc accipiamus, ac si dicat propheta: Sic
laqueus non auferetur de terra antequam quid capiat, sic verbum meum in
vacuum non ibit, sed in eo prosperabitur, ut omnem electorum numerum ad
me reducat. Sed nunquid in collectione electorum, quae per laquei
captionem recte intelligitur, sicut et per laxationem retium piscantium
sola operata est, vel operatur sapientiae ratio, et non etiam
fortissimus judicii terror auditus in omni mundo. Sequitur ergo:
|
“Si clanget tuba in civitate, et populus non expavescet?”
|
|
Tuba namque belli signum, revelationem irae Dei significat venturae
super omnem impium, quae tunc temporis quidem nuntiabatur vocibus legis
et prophetarum, tandem autem revelatur per Christi Evangelium.
|
“Justitia enim Dei, inquit Apostolus, in eo revelatur (Rom. I).”
|
|
Item:
|
“Revelatur enim ira Dei de coelo super omnem impietatem et injustitiam
hominum eorum qui veritatem in injustitia detinent (ibid.). ”
|
|
Ergo quod ait:
|
“Si clanget tuba in civitate, et populus, non expavescet,”
|
|
idem esse videtur, ac si dicat: Quamvis verbum vel sapientiam Dei
comprehendentem simplices in simplicitate eorum, et sapientes in astutia
eorum, per similitudinem laquei significaverunt, nequaquam tamen
existimes quod semper suppresse resonare, vel in angulis susurrare, et
de humo audiri debeat verbum Dei. Sic enim terribiliter in toto audietur
orbe, sicut tuba clangens in civitate quam cum populus audierit, sine
dubio expavescet. Porro civitas diaboli contraria civitati Dei, neque
per subtilitatem laquei, neque per terrorem tubae clangentis
convertitur, ut resipiscat et effugiat iram Dei, et propter hoc neque in
hoc saeculo, neque in futuro, malum deest illi, faciente judicio Dei.
Sequitur ergo:
|
“Si erit malum in civitate quod Dominus non fecit?”
|
|
Et quidem in civitate illa, id est in hoc mundo,
|
“qui in maligno positus est (Joan. V),”
|
|
malum esse non potest negari, sed quod Dominus malum ipsum faciat,
negare contendunt cives ejusdem civitatis, Deo rebelles et increduli.
Exempli gratia: malum venit in civitatem Samariae propter vitulos aureos
quos fecit Jeroboam, cujus a peccatis nullus regum Israel recessit,
illud videlicet malum quod Israel ab Assyriis captivus ductus est. Malum
itidem venit in civitate Jerusalem, ut primum a Babyloniis, et deinde
exscinderetur a Romanis. Nonne hujusmodi malum Dominus fecit? Etenim
malum quidem, quod est iniquitas, Dominus non fecit, sed malum, quod est
affectio propter iniquitatem, Dominus induxit. Unde hoc comprobari
poterit? Ait,
|
“quia non faciet Dominus Deus verbum, nisi revelarit Dominus secretum
suum ad servos suos prophetas.”
|
|
Nimirum ad comprobandum, quod Dominus fecerit ejusmodi malum, magnum et
evidens est argumentum, quod priusquam faciat illud, priusquam veniat
ipsum malum, dum adhuc in dispositione Domini latet secretum, revelat
illud servis suis prophetis, ut illi pronuntient futurum, ut audientes
aliqui metuant, sibique caveant, et fugiant, juxta illud:
|
“Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus (Psal.
LIX).”
|
|
Sic non fecit Dominus Deus diluvium (Gen. VI), nisi prius revelaret
secretum suum ad Noe servum suum. Sic non pluit ignem et sulphurem super
Sodomam et Gomorrham (Gen. XVIII) nisi prius revelaret secretum suum ad
Abraham amicum suum. Sic non percussit Aegyptum, neque submersit
Pharaonem in mari Rubro, totumque ejus exercitum (Exod. XXXIV), nisi
prius revelaret secretum suum ad Moysen servum suum. Sic et de caeteris
omnibus sentiendum, quaecunque acta vel agenda sunt usque ad novissimam
tubam, qua personante, ultimum celebrabitur judicium, quia nihil actum
vel agendum est ita ut non sit ante revelatum. Itaque non erit malum in
civitate quod Dominus non fecit, quod exinde comprobari potest, quia non
facit quidquam Dominus Deus, nisi prius ad servos suos prophetas
secretum suum revelaverit. Haec isto dicente qui pastor fuit,
subaudiendum est, ac si dicat, quia malum in Israel faciet Dominus, et
antequam hoc faciat, ad me servum et prophetam suum secretum suum
revelavit. Item et illud memoriter tenendum est, quia rebellis et
contemptor Israel cum regibus suis, silentium indicebat prophetis, sicut
superius in persona sua Dominus dixit:
|
“Et propinabatis Nazaraeis vinum, et prophetis mandabatis, dicentes, Ne
prophetetis.”
|
|
Et cui ex omnibus prophetis protervius mandaret, quam isti qui pastor
fuit. Itaque pecorum quidem pastor, sed regnum imperator forti
auctoritate sese accingit, et dicit:
|
“Leo rugiet, quis non timebit?”
|
|
Quam similitudinem ut quid arripuerit, sequenti protinus percunctatione
aperit, cum dicit:
|
“Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit?”
|
|
Est enim hic sensus: Vos reges et principes, et superbi divites, assucti
estis mandare prophetis, et dicere:
Quis est hic? Ego autem dico vobis, quia loquente Domino et dicente,
Vade et propheta, ego ita quasi ad rugitum leonis timeo, et tacere non
audeo, et prophetandi necessitatem habeo, quamvis vos reges, et ego sum
pastor. Et quid vultis? Si justum est in conspectu Dei vos potius audire
quam Deum, judicate. Sed nunquid spectandum erat illi ad arbitrium sive
judicium illorum, quibus consuetudo erat mandare et dicere prophetis:
Nonne secundum velle illorum, non Deo potius quam hominibus, sed
hominibus potius quam Deo putaret esse obediendum? (Act. V.) Nempe Deum
praeferre homini regi, rebellionem esse censerent. Hinc enim longe
inferius scriptum est, et misit Amasias sacerdotes Bethel ad Jeroboam
regem Israel dicens:
|
“Rebellavit contra te Amos in medio domus Israel, non poterit terra
sustinere universos sermones ejus (Amos VII).”
|
|
Recte igitur non exspectata responsione, cum dixisset:
|
“Leo rugiet, quis non timebit?”
|
|
Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit, confestim ipsum Domini
rugitum, ipsam Domini Dei locutionem constanter adjecit:
|
“Auditum facite in aedibus Azoti, et in aedibus terrae Aegypti, et
dicite: Congregamini super omnem montem Samariae, et videte insanias
multas in medio ejus, et calumniam patientes in penetralibus ejus, et
nescierunt facere rectum, dicit Dominus, thesaurizantes iniquitatem, et
rapinas in aedibus suis. Propterea haec dicit Dominus Deus: Tribulabitur
et circuietur terra, et detrahetur ex te fortitudo tua, et diripientur
aedes tuae.”
|
|
Hic est rugitus leonis, haec est locutio Domini terrentis prophetam, ne
tacere audeat, prophetare ne differat, jubetur ut annuntiet Azoto et
terrae Aegypti quae sequuntur: Dicite, inquit, ut congregentur quae in
vicinio sunt, et videant scelera Israel, ne iniquum putent esse
judicium. Ac si dicat: Prius videte quae faciunt, et tunc meam
sententiam comprobate. Propter hujusmodi sollicitudinem Moyses sese
habere ostendebat, quando irato Domino propter vitulum quem fecit Aaron,
et dicente:
|
“Dimitte me, ut irascatur furor meus contra eos, et deleam eos,
faciamque te in gentem magnam (Exod. XXXII),”
|
|
stans in confractione, id est in nimia cordis humilitate in conspectu
ejus orabat, dicens:
|
“Ne quaeso dicant Aegyptii: Callide eduxit eos ut interficeret in
montibus et deleret e terra, quiescat ira tua, et esto placabilis super
nequitia populi tui (ibid.).”
|
|
Igitur quoniam tunc, ut videbatur amico meo Moysi, non expediebat honori
meo delere illos, ne tale quid dicerent Aegyptii, quia nondum
innotuerant illis causae propter quas juste deberem contra populum meum
irasci, nunc insaniae, quas faciunt, innotescant et Aegyptiis et Azoto,
id est, Philistiim, qui Israelis inimici sunt perpetui, et videant
magnitudinem insaniae, imo multas insanias in medio Samariae, ut pro Deo
adorent vitulos, et immolent filios suos, et praeterea calumniam faciant
in penetralibus suis, ita calumniosi, ita injusti, ut rectum facere
nesciant, id est, nullo modo approbent rectitudinem sive justitiam.
Denique hoc nescire contemnere est. Secundum hunc modum Pharao non
intelligens:
|
“Nescio, inquit, Deum, et Israel non dimittam (Exod. V).”
|
|
Judaei quoque videntes Dominum et opera ejus, qualia nemo alius fecit:
|
“Nos scimus, aiunt, quia Moysi locutus est Dominus, hunc autem nescimus
unde sit (Joan. IX).”
|
|
Porro nescire istorum praesenti loco maxime cupiditas, quae excaecat
oculos etiam sapientium, fecisse innuitur, cum protinus subditur:
|
“Thesaurizantes iniquitatem, et rapinas in aedibus suis.”
|
|
Quantae hoc damnationis sit, videlicet thesauros congerere de iniquitate
et de rapinis, praesertim in illo populo, qui pauper in Aegypto fuit
(Exod. XXIII), quem misericordia liberatoris Dei de illo camino
paupertatis eduxit, non satis digne potest edici. Superbia haec maxime
detestabilis est in servis illis de paupertate et servitio redemptis.
Idcirco pulchre
|
“congregamini, inquit, super omnem montem Samariae, et videte,”
|
|
montium nomine magnitudinem volens intelligi superbiae. Nam provincia
quidem Samariae in montuosis sita est, sed ad cognoscendam die judicii
Dei justitiam, plus valet considerare altitudinem Samaritanae superbiae,
quam terrenos sive locales montes Samariae.
|
“Propterea tribulabitur, ait, et circuietur terra, et detrahetur ex te
fortitudo Judae, et diripientur aedes tuae.”
|
|
Parum esset dixisse,
|
“tribulabitur et circuietur terra,”
|
|
nisi addidisset,
|
“et detrahetur ex te fortitudo tua.”
|
|
Denique et ante tempora illa tribulata fuerat terra, tunc videlicet,
quando, sicut in libro Judicum legimus,
|
“tradidit Dominus Israel in manu Chusan Rasathaim regis Mesopotamiae,
servieruntque ei octo annis (Judic. III),”
|
|
et tunc quando confortavit adversus eos Eglon regem Moab, servieruntque
ei octodecim annis, et tunc quando tradidit illos in manus Jabin regis
Chanaan, et per viginti annos vehementer oppressit eos, et tunc quando
tradidit eos in manus Madian septem annis, et oppressi sunt valde ab
eis, et tunc quando tradidit eos in manus Philistiim et filiorum Ammon,
afflictique sunt et vehementer oppressi per annos octodecim. Tot
siquidem vicibus, id est quinquies, tribulata fuerat terra, sed nondum
ex te, o Israel, detracta fuerat fortitudo tua, nondum enim captivus
migraveras de terra tua. Nunc
|
“detrahetur ex te fortitudo tua, et diripientur aedes tuae,”
|
|
quia captivus migrabis omni tua supellectili captivantibus Assyriis in
praedam cedente. Nam ac si quaerat aliquis: Ergone nullae supererunt
reliquiae, continuo subjungit:
|
“Haec dicit Dominus: Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura,
aut extremum auriculae, sic eruentur filii Israel, qui habitant in
Samaria in plaga lectuli et in grabato Damasci.”
|
|
Reliquiae istae, videlicet duo crura et extremum auriculae cujuscunque
pecoris parvae sunt, sed hoc prosunt erutae de ore leonis, quod ex eis
potest agnosci quale fuerit pecus quod leo devoravit, utrum ovis an
vitulus, utrum asellus an pullus equinus. Quamvis quatuor sint crura
transeuntium sub virga pastoris, duo tamen crura pro judicio sufficiunt,
alterum de anterioribus, alterum de posterioribus.
|
“Sic, inquit, eruentur filii Israel,”
|
|
id est, magnae devorationi, multisque mortibus supererunt aliqui, quorum
calamitas memorari faciet quid olim fuerint, qualem gratiam pro peccatis
suis amiserint. Recordamur nunc illius in psalmo versiculi:
|
“Deus ostendit mihi super inimicos meos, ne occidas eos, ne quando
obliviscantur populi mei, disperge illos in virtute tua (Psal. LVIII).”
|
|
Neque enim dictum illud arbiramur tantummodo de illa dispersione
Judaeorum quae facta est imperio Vespasiani et Titi, verum etiam de illa
captivitate decem tribuum, quae tunc instabat et facta est captivantibus
Assyriis. Spiritus prophetiae captivitatem utramque praevidit, quae
idcirco facta, ut non tantum uno in loco, sed in omni terra fidem
gentium confirmaret, et idcirco pars eorum tanquam
|
“duo crura aut extremum auriculae de ore leonis,”
|
|
id est, de caede vastantium eruta est, et vivere permissi sunt, ut etiam
eorum testimonio, sive monimento Dei justitia propagetur, et
Scripturarum veritas ubique sit, illis circumferentibus, ex quibus
Christus Dei Filius testimonium habens, ex lege et prophetis
cognoscitur. Miserae ergo reliquiae, quae sic erutae sunt, quaeque aliis
et non sibi utiles sunt. Causam tantae devorationis continuo subjungit
dicendo:
|
“Qui habitant in Samaria, in plaga lectuli, et in grabato Damasci.”
|
|
Causa magna est, et magni reatus criminis, quam significat verbis
hujuscemodi. Illo namque tempore, quo prophetante isto decem tribuum
captivitas imminebat, foederati erant filius Romeliae rex Israel, et
Rasin rex Syriae, et pariter ascenderunt ad praeliandum in Jerusalem.
Cumque obsiderent Achaz, non valuerunt superare eum (IV Reg. XVI).
Arguuntur ergo filii Israel sive habitatores Samariae, quod
requiescerent in plaga lectuli, et in grabato Damasci, id est, quod
fiderent in homine, derelicto auxilio Dei, cum scriptum sit:
|
“Maledictus qui confidit in homine, et ponit carnem brachium suum, ut a
Domino recedat cor ejus (Jerem. XVII):”
|
|
Et quis vim sensuum verbis valeat digne consequi, dum dicitur,
|
“in plaga lectuli, et in grabato Damasci?”
|
|
Damascum vult esse in grabatum, imo in grabato jacentem aegrotum, ut
vere erat, cum esset rex ejus homo mortalis et obnoxius peccato atque
corruptioni, quod mirabiliter significatur per plagam lectuli. Hominis
namque sine Deo quae videtur esse firmitas tanta est infirmitas, ut
plaga lectuli, id est, sicut plaga vehementissima propter quam plagatus
in lectulo necessario decumbit, et neque sibi subvenire potest neque
alii. Nam si nullum in corpore vulnus recepisset Damascus, id est,
Damasci rex Rasin, tamen nihilominus ad increpandam stultitiam Israel,
qui posuerat carnem brachium suum, ut a Domino recederet cor ejus,
pulchre et veraciter auxilium illud dici poterat grabatus, qui est
lectulus aegroti. Poterat, inquam, dici plaga lectuli, sive lectulus
plagati. At vero Rasin etiam corporaliter plagatus fuit. Mittente namque
Achaz nuntios ad regem Assyriorum, et dicente:
|
“Ascende et salvum me fac de manu regis Syriae, et de manu regis Israel
qui consurrexerunt adversum me, ascendit rex Assyriorum in Damascum, et
vastavit eam, et transtulit habitatores ejus Cyrenen, Rasin autem
interfecit (IV Reg. XVI).”
|
|
Itaque per plagam lectuli plagatum, imo et interfectum intelligimus
Rasin. Per grabatum autem Damasci vastationem atque translationem
habitatorum ejusdem Damasci, quae nimirum magna fuit aegritudo, velut in
grabato decumbentis. Stultitiae igitur Israel redarguitur, qui in tali
et tanta infirmitate fiduciam habuit, qua, ut dignum erat, frustratus,
ipse quoque postmodum captivus discessit, tanquam in devorationem
leonis, ita ut quidquid extunc de illo superfuit, totum pro duobus
cruribus et pro extremo auriculae reputetur, ad comparationem priscae
integritatis. Sequitur:
|
“Audite et contestamini in domo Jacob, dicit Dominus Deus exercituum,
quia in die cum visitare coepero praevaricationes Israel, super eum
visitabo et super altaria Bethel, et amputabuntur cornua altaris, et
cadent in terram, et percutiam domum hiemalem cum domo aestiva, et
peribunt domus eburneae, et dissipabuntur aedes multae, dicit Dominus.”
|
|
Mira et justa verba Domini et Spiritus sancti auctoritas, quomodo de ore
pastoris non minus quam de ore imperatoris pertonat. Supra dixerat:
|
“auditum facite in aedibus Azoti, et in aedibus terrae Aegypti,”
|
|
nunc
|
“audite, inquit, et contestamini in domo Jacob, dicit Dominus Deus
exercituum;”
|
|
et deinde tertio dicturus est:
|
“Audite hoc verbum, vaccae pingues, quae estis in monte Samariae.”
|
|
Si de pastore jam in regem fuisset assumptus, ut David, quid vellemus
addi ad tantam majestatem elocutionis? Et vide quam pulchre, quam
congrue nunc interponit, dicit Dominus Deus exercitum, dum visitationm
praenuntiat super altaria Bethel, videlicet ubi colebat Israel
similitudinem vituli comedentis fenum. Nonne opportuna commemoratione
suum declamat patronum Dominum Deum exercituum, contra illum tunc
temporis patronum Israelis, non Dominum aut Deum exercituum, sed vitulum
cornutum, non solum brutum, verum etiam sensu carentem, nec solum sensu
carentem, verum etiam inanimatum?
ergo, inquit,
|
“et contestamini in domo Jacob,”
|
|
ne quis de ignorantia se excuset, et hoc, non quia dico ego pastor
armentarius, vel pastor vitulorum, sed quia hoc
|
“dicit Dominus Deus exercitum,”
|
|
contra vestrum deum, non saltem vitulum succo vel sanguine plenum, sed
inane vituli simulacrum. Et quid dicit:
|
“Quia in die cum visitare coepero praevaricationes Israel?”
|
|
in die, inquam, id est, in manifesto, ita ut causae visitationis,
scilicet praevaricationes Israel, luce vel die clariores sint, etiam in
aedibus Azoti, et in aedibus terrae Aegypti, ut non sit opus dicere
quare sic fecit Dominus terrae huic et populo huic, tunc
etiam
ut videlicet memoria vitulorum pereat, quorum unus est in Bethel, quae
debuit esse domus Dei, secundum hoc ipsum nomen, quod dicitur Bethel. Et
vide quam magnifice talem Deum, quam eleganter vitulum cornutum
percutit, dicendo:
|
“Et amputabuntur cornua altaris,”
|
|
videlicet propter cornutam, quam colebat Israel, formam vituli, fenum
comedentis. Amputata ergo cornua altaris, id est, desolati cultores
simulacri cornuti,
|
“cadent, inquit, in terram,”
|
|
subauditur, non suam, quia captivi ducentur in terram alienam. Quod
deinde subjungit,
|
“et percutiam demum hiemalem cum domo aestiva,”
|
|
simpliciter juxta litteram accipere possumus, tantarum videlicet eos
fuisse opum, ut duplices haberent domos, hiemales et aestivales, quarum
aliae versae essent ad aquilonem, aliae ad austrum, ut pro varietate
temporum frigoris et caloris, coelique temperiem providerent. Itidem
quod ait,
|
“et peribunt domus eburneae,”
|
|
juxta historiam stare potest. Legimus enim Achab regem Israel tantis
fluxisse deliciis, ut domum eburneam sibi fecerit (III Reg. XXII).
Merito contra tales coelestis irae severitas, quibus cum idcirco
dedisset Dominus regiones gentium et labores populorum in possessionem,
ut custodirent justificationes ejus, et legem ejus requirerent,
econtrario contra justificationes ejus, et legem ejus modis omnibus
incedentes, vitulis quoque aureis nefario cultu applaudebant, juxta
illud:
|
“Incrassatus est dilectus, et recalcitravit, incrassatus, impinguatus,
dilatatus, dereliquit Deum factorem suum (Deut. XXXII).”
|
|
Propter ejusmodi crassitudinem, sive incrassationem, impinguationem,
dilatationem, atque recalcitrationem tam pulchre, quam veraciter, tam
juste quam fortiter, invectione mirabili consurgens sermo divinus clamat
et dicit:
|
|