CAPUT 12

Sed forte reus sive debitor ego sum. Scriptum est enim: Si quis aperuerit cisternam, et foderit, et non operuerit eam, cecideritque bos vel asinus in eam, Dominus cisternae reddet pretium jumentorum; quod autem mortuum est, ipsius erit (Exod. XXI). Cisternam ego aperui et fodi, quia sententiam profundam scriptis meis interserui. Porro cisternam ipsam non operui, quia nominis auctoritatem, ut appareret omnibus, cujus esset sententia, non superposui. Si ita dixissem: Investigari enim, ut ait beatus papa Gregorius, nullatenus potest, quomodo corporatur verbum, quomodo summus et vivificator Spiritus intra uterum matris animatur, profecto cisterna operta fuisset, munita nominis auctoritate, sive auctoris nomine fuisset, nec cecidisset in cisternam qui cecidit, qui prope blasphemavit. Quem enim nisi beatum Gregorium haereticum declamavit? Quid nisi Verbum Dei, Verbum Deum, Spiritum esse fere negavit? Non tamen omnino negavit, sed minus quam debuisset habens dilectionis, et in me aliquid occulti gerens odii, quo solet obtenebrari oculus cordis, non vidit, non recogitavit, quia Deus Spiritus est: Deus unus, Pater et Verbum et Spiritus sanctus unus Spiritus est: Spiritus, inquam, non corpus est. Sola autem persona tertia Spiritus sanctus dicitur et est, composito nomine ex eo quod et Pater spiritus, et Filius spiritus, et Pater sanctus, et Filius sanctus est. Et si rite perpendis, persona haec tertia, scilicet Spiritus sanctus, ex eo coepit Spiritus sanctus praedicari, ex quo datus est in sanctificationem generis humani, ex quo in remissionem peccatorum coepit hominibus dari. Denique, ante gratiam Evangelii, ante incarnationem Filii Dei dicebatur vel scribebatur Spiritus Dei, Spiritus Domini, et praeter unum locum in propheta David dicente: Et Spiritum sanctum tuum ne auferas a me (Psal. L), fere nusquam aut vix invenies illum tali censeri nomine, antequam diceret angelus ad Mariam: Spiritus sanctus superveniet in te (Luc. I), et de Joanne circa idem tempus: Et Spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris suae (ibid.). Nunquid innostra, imo beati Gregorii sententia taliter dictum est, quomodo Spiritus sanctus intra uterum matris animatur? Non, sed quomodo summus et vivificator Spiritus intra uterum matris animatur. Igitur, ut jam dixi, reus sive debitor ego sum, et idcirco reddo casus illius, qui accidit, quale possum pretium, scilicet praesentem rationis hujus nummum argenteum, ut casum illius recompenset status alterius, qui forte legens rationem hanc stabit certius, dum nonnihil proficiet, vigilantius recogitando et sentiendo, quia non una tantum persona haec, cujus nomen est Spiritus sanctus, sed et Pater, et Filius, et hic utriusque amor Spiritus sanctus unus Deus, sancta Trinitas: una substantia, unus spiritus est. Non est mortuum quod cecidit, quia is de quo loquimur correptus, ut audivi, monstrata sibi auctoritate tanti doctoris, cito quamvis confusus resipuit. Quod nisi fecisset, fieret et fieri deberet, sicut habet jam dicta sententia legis, quod autem mortuum est, ipsius erit. Nam revera sicut meum justo jure traherem in jus, postulando ab Ecclesia, sicut jam facere coeperam, ut tanquam in criminatorem justam decerneret sententiam, pro eo quod non me, si errassem, corrigere voluit, sed ipse errans recte gradientem, et ab illo non caventem seorsum infamare properavit, immemor dicti illius quod Ecclesiastes dixit: Si mordeat serpens in silentio, nihil eo minus habet qui occulte detrahit (Eccle. IX). Hoc enim erat in silentio mordere, hoc erat occulte detrahere; me praetermisso librum circumferre, et aliis simplicioribus capitulum ingerere, et singulis quasi congemiscendo insusurrare, quod dicerem ego, quod scripsissem ego inscius, ineptus, quia Spiritus sanctus de Maria virgine esset incarnatus, et hinc apparerem haereticus, et quod idcirco periret mundus, quia talia scriberentur. Ut reor, non ita fecisset, nisi aliquid occulti odii subesset. Nescio tamen unde illum offendissem, nisi quod non mihi per omnia placebat, vel satis cautum videbatur, quod cum esset juvenis, et de vita saeculari noviter conversus, repente expetito sacerdotio publicum arripuisset praedicationis officium, asserendo, ut ferebatur, quod cum auctoritate apostolica undecim suscepisset praedicationis remedio curandos episcopatus. Fateor illud mihi adhuc et sapientioribus plerisque videtur, quod aetati, et pristinae ejus conversationi ordo iste, qui omnibus bene convenit, maxime convenisset, ut non ante praelatus, quam subditus, sed ante subditus quam praelatus esse studuisset.