CAPUT 2

Unde notandum quod propriis partibus cuique exprobratur sexui. Femineo videlicet, dum dicitur, aquam hauri tibi, virili, dum dicitur, intra in lutum. Nam quod aquam haurire, hoc sit mulieri, intemperanter virum subire, de illa Sapientis sententia constat, quam dicit: Sicut viator sitiens ad fontem os suum aperiet, et ab omni aqua proxima bibet (Eccli. XXVI). Itaque hoc modo exstruere munitiones, scilicet muliere hauriente aquam, viro intrante in lutum, hoc est propter causam supra memoratam, certatim morituras supplere legiones. Taceo de illa parte extrema turpitudinis, quam Apostolus merito horrescens terribiliter percutit, quia feminae eorum immutaverunt naturalem usum, in eum usum qui est contra naturam; similiter et masculi, relicto naturali usu feminae, exarserunt in desideriis suis invicem, masculi in masculos turpitudinem operantes (Rom. I). Sufficit, ad praesentis Scripturae intentionem, exprobrare illud quod aliquam habere videbatur rationem, scilicet quod multos facerent filios propter obsidionem, propter vindicandam terrae habitationem, sive quamlibet civitatem. Non, inquam, pertinet ad eos irrisio haec, dicentis, intra in lutum, et caetera, neque ibi, sive propter illud comedet eos ignis, aut peribunt gladio, aut devorabit eos bruchus; verumtamen hoc tempore beatiores sunt, qui permanent secundum Apostoli consilium, ut videlicet, qui solutus est ab uxore, nolit quaerere uxorem, et qui habent uxores, tanquam non habentes sint (I Cor. VII), illud quoque inter caeteras tribulationes carnis reputantes, ne forte quod generant, veniat ad numerum stellarum coeli, quoniam hic ita dictum est: Plures fecisti negotiationes quam stellae sunt coeli. Denique et patribus et patriarchis, quorum primo Abrahae dixerat Deus: Suspice coelum, et numera stellas, si potes (Gen. XV); ac deinceps: Sic, inquit, erit semen tuum (ibid.): ipsis, inquam, patribus contigit plures facere negotiationes quam stellae sunt coeli, id est ut non omnes quos ipsi generaverunt pertinerent ad numerum stellarum ejusmodi. Nonne frater Esau erat Jacob, ait Dominus, et dilexi Jacob, Esau autem odio habui? (Malach. I.) Sequitur: Bruchus expansus est et avolavit. Custodes tui quasi locustae, et parvuli tui quasi locustae locustarum, quae confidunt in sepibus in die frigoris. Sol ortus est, et avola verunt, et non est cognitus locus earum, ubi fuerint. Quia dixerat, congregare ut bruchus, multiplicare ut locusta, immoderatam atque superfluam volens intelligi generationum atque conceptuum infelicium abundantiam, quae veluti pennati vermiculi de carne hujus mundi quotidie nascendo scaturiunt, permanens in metaphora, grande vanitatis eorum ridiculum pandit, sic incipiens: Bruchus expansus est, et avolavit. Quanti enim aestimat exaltationem sive dilatationem filiorum hujus saeculi, comparando illos brucho expanso et avolanti? Collaudato in omnibus sancto Spiritui, quia congruam illis similitudinem invenit. Exempli gratia: Alexander Magnus cujus regnum apud prophetam Johel per bruchum intelligimus (Joel. I), quando fere usque ad fines terrae sese magnificavit, natus, ut fertur, de incestu ex Olympiade uxore Philippi Macedonis, nonne bruchus vermis expansus fuit? At ille expansus avolavit, id est velociter decessit, scilicet aetatis suae anno tricesimo primo, regni autem duodecimo. Quid si quis alius aliquot mensibus vel annis sese expandendo diutius duravit, num diuturna expansio cujusquam debet aestimari, quantorumlibet annorum fuerit? Nimirum qui pluribus annis vivens in hoc saeculo sese dilatavit, brevi expansione sese expandit, et cito decessit. Illum decesisse, bruchum avolasse est, et pulchre non dictum est, expansus est et volavit, sed expansus est et avolavit, id est, non rediturus recessit. Quam leve est hujus vitae momentum, quod adhuc ipse qui habitat in coelis, irridens (Psal. II): Custodes, inquit, tui quasi locustae, et parvuli tui quasi locustae locustarum. Quinam sunt tui, o Ninive, custodes, nisi saeculi principes, non in Deo sed in saeculo potentes? Isti igitur videntur esse gigantes, sed ecce quasi locustae sunt. Subsiliant in curribus, volitent in equis, et in tibiis suis glorientur juvenculi: nam interim spectans eos desuper sapientia, ridet et dicit: Florebit amygdalus, impinguabitur locusta (Eccle. XII. Quidnam est impinguabitur locusta, nisi intumescent et tumore suo gravabuntur, si ad citam senectam pervenerint, quae nunc saliunt crura juvenilia? Infelix floritio, misera impinguatio, cum prae ariditate senectutis canities florescit; et econtra prae humore inutili, crus aut tibia pinguescit. Qui porro sunt parvuli, de quibus dicit: Et parvuli tui sicut locustae locustarum, nisi vulgus exile sive populares aut plebei, quorum aestimatione dum adulantur potentioribus, ipsi potentes quasi gigantes sunt? Utique quantumlibet adulando non efficiunt, ut ipsi potentes quasi elephanti, et qui sub eis quasi boves sint, aut quasi bubuli, sed quasi locustae locustarum, id est minimi, portantes imperia parvorum. Quam vero decenter subjungit: Quae confidunt in sepibus in die frigoris, sol ortus est, et avolaverunt, et non est cognitus locus earum ubi fuerunt, videlicet secundum naturam locustarum, quae ejusmodi est, ut in frigore torpentes per calorem volitent. Quid per diem frigoris nisi tempus intelligimus adversitatis, quando, causis exigentibus, justum est gentem quamlibet aut regnum tribulari? Tunc effusae multitudines exercituum tanquam locustae in urbibus, aut circa urbes considunt, et tam in vicis quam in agris cuncta consumunt. Exempli gratia, ut Assyrii tunc temporis ascenderunt ad universas civitates Juda munitas et ceperunt eas, et obsederunt Hierusalem. Dies frigoris erat, id est, afflictionem propter sua merebantur peccata. Sed ortus est sol, et locustae avolaverunt, quia propitius factus est Dominus, et una nocte deleta sunt castra Assyriorum centum octoginta quinque millia hominum (IV Reg. XVIII). Nonne velociter avolaverunt locustae ejusmodi, et non est cognitus locus earum ubi fuerint? Sic omnis multiplicitas sive congregatio, quam dixerat, congregare ut bruchus, multiplicare ut locusta, velociter transit et pertransibit, permanebunt autem stellae coeli fixae in altitudine firmamenti, de quibus dixit: Plures fecisti negotiationes tuas quam stellae sunt coeli, quia multi reprobi, pauci sunt electi (Matth. XX). Sequitur: Dormitaverunt pastores tui, rex Assur, sepelientur principes tui. Dispersus est populus tuus super montes, non est qui congreget, non est obscura contritio tua, pessima est plaga tua. Omnes qui audierunt auditionem tuam, compresserunt manum super te. Quia super quem non transivit malitia tua semper? Ecce in verbis istis judicium illud audimus, de quo mundum arguit Spiritus sanctus, quia princeps mundi hujus judicatus est (Joan. XVI). Nam rex Assur ipse est princeps mundi hujus. Hactenus sermo erat contra Niniven, id est contra hunc mundum, et sub nomine Ninive arguebatur mundus de peccato, et de justitia (ibid), sicut in initio diximus, nunc sub nomine regis Assur, et ipse princeps mundi hujus judicatus esse ostenditur, ita ut ex hoc loco manifestum fieri possit, quod de judicio ejus recte arguat mundum Spiritus Paracletus, qui in isto propheta loquitur, secundum nomen ipsius, quia Naum ex Hebraeo consolator interpretatur. Dormitaverunt, ait, pastores tui, rex Assur. Pastores regis Assur hi sunt qui, ut supra dictum est, intrando in lutum, calcando et subigendo atque tenendo laterem, id est opus generationis nimis intemperanter exercendo, congregati sunt ut bruchus, multiplicati sunt ut locustae. In quo sunt vel fuerunt illi pastores regis Assur? In eo videlicet quod paverunt vel pascunt oves regis Assur, oves occisionis, id est hominum multitudinem superfluam, qui, ut canimus in psalmo, sicut oves in inferno positi sunt, mors depascet eos (Isa. XLVIII). O pastores infelices, qui generaverunt quos paverunt, paverunt quos generaverunt regi Assur, de quibus infernus impleatur, quos depascendo mors saturaretur! Pastores ejusmodi dormitaverunt, ait. Quid est dormitaverunt? Mortui sunt, et inde laus Deo, quia sic dormitando pascere vel generari regi Assur cessaverunt. Quid enim est nisi sic dormitassent et generare desiissent? Cum adeo congregatus sit bruchus et intantum multiplicata locusta, in ista pastorum hujusmodi vita, cum hodieque moribundae carnis tanta superbia, tanta sit luxuria ut multitudines nascentium persaepe pestilentia, fame, bestiis et gladio succidi oportuerit, et praeterea quotidie passim demetat eos mors naturalis, et adhuc mundus plenus sit, quid putas fieri potuisset si non dormitassent aut dormitarent isti pastores, id est si non morerentur homines, ex quo facti sunt transgressores regi Assur obtemperantes? Laus igitur Deo quia dixi: Nunc ergo ne forte mittat manum suam, et sumat etiam de ligo vitae, et vivat in aeternum (Gen. III), quia videlicet si usque ad diem judicii viverent homines, ut vivunt daemones, et generarent, quod non faciunt daemones, quam male fuisset, cogitet qui potest. Misericorditer Deus homini mortuo morte animae mortem carnis imposuit, nec utcunque mortalem, sed brevissimae vitae voluit esse hominem. Nam dies annorum nostrorum in ipsis septuaginta anni. Si autem in potentatibus, id est in valentioribus, qui diutius durant, octoginta anni, amplius eorum labor et dolor (Psal. LXXXIX). Non ita ante diluvium, sed vivebant alii nongentenis, alii octogentenis, vel septingentenis annis. Quia vero propter illam vitae quantulamcunque diuturnitatem tam superbi, tamque luxuriosi fuerunt homines, ut Scriptura innuit, dicens: Gigantes autem erant super terram in diebus illis, et videntes filii Dei filias hominum, quod essent pulchrae (Gen. VI), etc., recte et opportune pro ipsis experimentum voluit Deus notum esse, quod utiliter hominem anima mortuum carne voluerit esse mortalem, confirmando sententiam quam posuerat, dicens: Ne sumat de ligno vitae et vivat in aeternum, confirmando, inquam, et dicendo: Non permanebit Spiritus meus in homine in aeternum (ibid.). Porro haec dormitatio, id est carnis per mortem dissolutio, non solis pastoribus regis Assur, verum etiam supradictis stellis coeli, id est his qui secundum propositum vocati sunt sancti communiter imposita est. Sed vide quod sequitur: Sepelientur principes tui. Ubi sepelientur nisi in inferno? Mortuus est dives, ait Dominus, et sepultus est in inferno (Luc. XVI). Et apud Ezechielem ipse loquitur: Ibi Assur et omnis multitudo ejus, in circuitu illius sepulcra ejus, omnes interfecti, qui ceciderunt gladio, quorum data sunt sepulcra in novissimis laci (Ezech. XXXII). Hoc plus habent pastores vel principes tui, rex Assur, quod omnes quidem homines tam boni quam mali dormitaverunt dormitione corporeae mortis, soli autem mali sepelientur in inferno, propter hoc, quia sunt pastores vel principes tui. Et nunquid aliquando inde huc revocandi erunt? Dispersus est, ait, populus tuus super montes, non est qui congreget. Quod dicit, dispersus est populus tuus, hoc est quod supra dixerat, bruchus expansus est et avolavit, sol ortus est, et locustae locustarum avolaverunt. Et quod dicit, non est qui congreget, hoc est quod dixerat, et non est cognitus locus earum ubi fuerint. Causa tantae perditionis et irrevocabilis judicii superbia est; idcirco cum dixisset: Dispersus est populus tuus, addidit, super montes. Nam per montes altitudo illa intelligenda est quae eidem regi Assur apud Isaiam his verbis exprobratur: Et erit cum compleverit Dominus cuncta opera sua in monte Sion et in Jerusalem, visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur, et super gloriam altitudinis oculorum ejus (Isa. X). Igitur super montes, id est, propter superbiam populus tuus dispersus, quia populus tuus filii sunt superbiae, quorum tu es, rex Assur, sicut ad beatum Job dictum est de te: Omne sublime videt, et ipse est rex super omnes filios superbiae (Job XLI): non ita dispersus est populus tuus, non ita dispersi sunt pastores vel principes tui, quomodo dispergitur populus dum fugit: sed ita ut fugere non possint, et ut sua quidem invicem sepulcra sulphure et igne ardentia videre queant, sed alter alteri prodesse vel adesse non valeant. Sane in dispersione populi hujus regis Assur, latere nos non debet dispersio populi Judaici neque oblivisci aut ignorare debemus quod ipse sit populus regis, imo ille populus maxime est populus regis Assur, et interpretatione quoque nominis hujus maxime Judaei denotantur: Assyrii namque dirigentes interpretantur. Et qui sunt dirigentes nisi hi qui semetipsos dirigunt? Qui autem homines magis semetipsos dirigunt quam Judaei, qui suam quaerentes statuere justitiam, justitiae Dei non sunt subjecti (Rom. X). Igitur inter pastores et principes tuos, o rex Assur, in medio populi tui qui super montes, id est propter altitudinem superbiae, dispersus est, o princeps mundi hujus. Maxime isti considerandi sunt quorum dispersionem ipse cum antiquo consilio, quia jamdudum antiquus spiritus ejus loquebatur: Deus ostendit mihi super inimicos meos, ne occidas eos, nequando obliviscantur populi mei. Disperge illos in virtute tua (Psal. LXXXV). Factum est secundum illius antiquae ostensionis consilium, quia videlicet primum, illi pastores vel principes tui, quos ita denotavit ut diceret, quia ecce ceperunt animam meam, irruerunt in me fortes (ibid.), dormitaverunt et sepulti sunt, circumdati a Romanis mortui sunt, et in inferno sepulti sunt; et qui superfuit infelix populus dispersus, et in omnes gentes ductus est captivus, et non est qui congreget, quia qui solus congregat, et congregata restaurat Christus illis ablatus, et abiit ad gentes, et stabile fecit esse quod sibi ostensum est. Nec occidas eos, disperge illos in virtute tua (ibid.), id est ne penitus eos evellas a terra, sed ubique terrarum disperge illos in virtute tua, in potentia tua. Cur hodie? Nequando obliviscantur populi mei (ibid.). Unde notandum Judaeorum dispersionem ideo factam esse, ut non tantum in uno loco, sed in omni terra fidem gentium confirmarent, dum eum a parentibus suis crucifixum fuisse assererent, et Scripturas in quibus nobis praedictus est se habere non denegarent, atque ita dum vivere permitterentur, eorum etiam testimonio fides gentium certior haberetur. Tandem adversum te, o rex Assur, causam dicit Paracletus, cur vel quo de judicio mundum arguere debuerit, quia tu judicatus es. Non est, ait, obscura contritio tua; pessima est plaga tua. Contritio qua contritus es, illa est qua contrivit mulier caput tuum, juxta Domini judicis edictum quod eduxit super te in initio, dicens ad serpentem: Inimicitias ponam inter te et mulierem, et semen tuum et semen illius, ipsa conteret caput tuum, et tu insidiaberis calcaneo ejus. (Gen. III). Insidiaberis calcaneo beatae mulieris, beatae Mariae virginis, imo et calcaneo seminis ejus, quod est Christus. Quod ipse non ignorans dicebat: Venit enim princeps mundi hujus, et non habet in me quidquam (Joan. XIII). Propterea hoc ipsum quod tu in illo quidquam non habuisti, et tamen ad eum venisti, quaerens quasi debitum peccati, id est exigens poenam mortis, contritus es calcaneo ejus, victus es fine, id est passione vel morte ejus. Quis istam contritionem tuam non audivit? In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum (Psal. XVIII), scilicet coelorum qui istam gloriam filii Dei enarraverunt vel annuntiaverunt, quod ipse moriendo contrivisset caput tuum. Non igitur est obscura contritio tua, quia videlicet clare in omnem terram est enarrata, clare in fines orbis terrae est annuntiata. Proinde Paracletus recte arguit mundum de judicio, quia excusare se non potest, quin audierit judicium quo judicatus es, sive contritionem qua contritus es. Quis itidem non audivit, quia pessima est plaga tua? Eodem namque Evangelio quo enarratur vel enuntiatur, jam dicta contritio tua, pariter enarratur pessima plaga tua, quae in coelo plagatus es, ita ut caderes vidente Domino te, o Satan, sicut fulgur de coelo cadentem (Luc. X). Plaga illa, plaga est gladii, plaga pessima, sed non pessime, imo optime illata. Plaga pessima est, quia insanabilis est; sed optime illata est, quia tu justissime damnatus sive percussus es. Justissime, inquam, quia tu non utcunque, sed superbe peccasti, homicida ab initio, qui in veritate non stetisti, in quo veritas non est, qui cum loqueris mendacium, ex propriis loqueris, quia mendax es et pater mendacii (Joan. VIII). Ita maligne peccasti, et ob hoc pessimam, id est insanabilem excepisti plagam gladii, et mirum, quod cum plaga tua tam pessima sit, tu adhuc vivis. Non quidem vere vivis, sed vivere te mentiris, et quasi te viventem defendis. Hinc est illa admiratio in Apocalypsi, de bestia quae habet plagam gladii, et vixit, vel cujus plaga mortis sanata est: Juxta mendacium tuum plaga mortis tuae sanata est (Apoc. XIII), et tu habens plagam gladii vivis; sed, juxta veritatem Dei, tam pessima est plaga tua ut in aeternum insatiabilis sit, et tu ita mortuus es, ut nunquam ullo modo ad vitam respirare possis. Super hoc judicio mundus arguitur, mundus tibi confoederatus, teque in templis vel simulacris, ut Deum et quasi vivum veneratus, quia postquam judicium tuum in Evangelio Christi revelatum est justius arguitur quisquis a te non est separatus. Omnes qui audierunt auditionem tuam, compresserunt manum super te. Auditionem audire plus est quam simpliciter quidpiam audire, sicut aures audiendi habere (Matth. XI), plus est quam simpliciter aures habere. Ubi namque hujusmodi verba sive vocabula geminantur, duplex auditus, scilicet corporis et cordis exigitur sive intelligitur. Ergo omnes qui audierunt auditionem tuam, id est audientes crediderunt contritionem tuam, sive pessimam plagam tuam, compresserunt, ait, manum supra te, id est quam devotas egerunt gratias ei qui contrivit te, qui plaga pessima plagavit. Solent enim fideles et devoti homines, cum primum audierint bonum nuntium de operibus sive beneficiis Dei, citato pietatis affectu oculos manusque compressas sublevare, et cum istis fidei signis sedentem super thronum Domini altissimum laudare, et glorificare. Itaque hoc dicto compresserunt manum super te, magna significatur abundantia gratulationis et laetitiae, juxta considerationem justi judicii, justae vindictae. Quia super quem non transivit malitia tua semper? Interrogando super quem non transivit malitia tua semper, vehementius affirmat quod super omnes transierit malitia ejus semper, ex quo enim per serpentem malignus et malitiosus mentitus est dicens: Nequaquam morte moriemini; comedite, et eritis sicut dii (Gen. III), semper et incessanter, ex uno et per unum in omnes homines malitia ejus pertransiit, quemadmodum Apostolus: Quia per unum hominem in hunc mundum peccatum intravit, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt (Rom. V). Super quem ergo malitia ejus non pertransiit? Quis non in iniquitatibus conceptus est, et quem non in peccatis concepit mater sua? (Psal. I.) Igitur causa haec, causa magna est cur super te manum compresserint, omnes qui audierunt auditionem tuam; quia te quidem cujus malitia super omnes per unum pertransivit, unus homo qui solus sine peccato exivit, damnavit atque contrivit; ipsos autem de malitia liberavit atque justificavit, qui audientes gavisi sunt, et gaudentes atque credentes super te manum compresserunt.