CAPUT XXIII. Quod Moyses et Aaron loquentes contra Pharaonem, legem et vetus sacerdotium significent, et quid significet:

“Pharao saevior effectus est.”

“Dixitque Dominus ad Aaron: Vade in occursum Moysi in desertum. Qui perrexit ei obviam in monte Dei, et osculatus est eum. Narravitque Moyses Aaron cuncta verba Domini, pro quibus miserat eum, et signa quae mandaverat. Veneruntque simul, et congregaverunt cunctos seniores filiorum Israel,”

etc.

(CAP. V.) Cuncta capituli hujus historica superficies plana est, videlicet quia superbe respondens Pharao:

“Quis est, inquit, Dominus ut audiam vocem ejus, et dimittam Israel? Nescio Dominum, et Israel non dimittam.”

Non solum non dimisit Israel, verum etiam auxit afflictionem eorum.

“Et nequaquam, inquit, ultra dabitis paleas populo ad conficiendos lateres sicut prius, sed ipsi vadant et colligant stipulam, et mensuram laterum quam prius faciebant imponetis eis, nec minuetis quidquam.”

Quibus vociferantibus ad Pharaonem, ac dicentibus:

“Cur sic agis contra servos tuos? vacatis, inquit, otio et idcirco dicitis: Eamus et sacrificemus Domino.”

Haec, inquam, secundum litteram plana sunt. Porro sub littera fulgidus allegoriae sensus hic est. Pharao quod interpretatur dissipans, diabolus est, et regnum ejus mors.

“Regnavit, inquit Apostolus, ab Adam usque ad Moysen, etiam in eos qui non peccaverunt in similitudinem praevaricationis Adae (Rom. V).”

Usque ad Moysen regnavit, inquit, mors, id est peccatum per quod mors in hunc mundum introivit, nullam ante legem ex praeceptis justitiae contradictionem habuit, cunctis in anima mortuis, et corpore morientibus. Moyses namque et Aaron, contra Pharaonem agentes, legem significant et legis sacerdotium, per quae justitia contra diabolum, ad destructionem peccati et mortis, vocem aliquam habere coepit. At ubi venit mandatum legis, regnans peccatum et mors infremuit.

“Quid ergo dicemus, inquit idem Apostolus. Lex peccatum? Absit! Sed peccatum non cognovi nisi per legem. Nam concupiscentiam nesciebam, nisi lex diceret: Non concupisces. Occasione autem accepta, peccatum per mandatum operatum est in me omnem concupiscentiam. Sine lege enim peccatum mortuum erat (Rom. VII))”

Haec quia melius ex singulis hominibus cognoscitur, continuo sequitur:

“Ego autem sine lege vivebam aliquando. Sed cum venisset mandatum, peccatum revixit (ibid.).”

etc. Quando enim sine lege vivit homo? Tunc videlicet, quando adhuc sine timore peccat, quando nullum adhuc propositum habet ut peccato resistat, sicut, verbi gratia, juvenculus aut adolescentula vaga. Quando autem venit mandatum? Tunc profecto, quando metu poenae futurae veterem proponit consuetudinem relinquere, et propter mandatum justitiam tenere. Illic pugna est.

“Nam caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem, et haec sibi invicem adversantur, ut non quaecunque volumus illa faciamus (Gal. V).”

Talis homo postmodum in eodem Apostolo dicit:

“Condelector legi Dei secundum interiorem hominem. Video autem aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati, quae est in membris meis. Infelix homo ego, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Rom. VII).”

Quando liberat ista Dei gratia? Tunc videlicet, quando bellicosus animus, post tentationes carnis adhuc in corpore manens, consolationis spiritu demulcetur, et post colaphos stimulantis Satanae aurea libertatis torque donatur. Sic unus homo, sic triplici statu totus proficit mundus. Antequam lex subintraret, regnabat quidem mors, et ille fortis armatus custodiebat atrium suum, erantque in pace omnia quae possidebat (Luc. XI). Verumtamen peccatum non adeo imputabatur, ut et praevaricatio nuncuparetur,

“ubi enim non est lex, ibi nec praevaricatio (Rom. IV).”

et idcirco lentius grassabatur in subditos ille tyrannus. At ubi lex subintravit, et fortis illius munitiones explorare venit, ille hoc praesentiens, infrendens fremuit, et tandem captivorum libertatem suspirantium colla concidit, donec fortior superveniens vinceret eum et spolia ejus diriperet (Luc, XI), cantantibus eis quos liberavit, quia

“per Moysen lex data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est. (Joan. I).”

Igitur

“ex eo die, inquit Moyses, quo ingressus sum ad Pharaonem, ut loquerer de nomine tuo, Domine, afflixit populum tuum.”

Illis congemiscentibus ac dicentibus quoniam fetere fecistis odorem nostrum coram Pharaone et servis ejus, et praebuistis ei gladium ut occideret nos, quia, videlicet

“cum venisset mandatum, inquit Apostolus, revixit peccatum, ego autem mortuus sum, et inventum est mihi mandatum quod erat ad vitam, hoc esse ad mortem. Nam peccatum occasione accepta per mandatum, seduxit me, et per illud occidit (Rom. VII).”