CAPUT 4

Semota igitur mediarum multitudine vanitatum, summam vanitatem, et quae recte dicatur vanitas vanitatum, explorare libet, quatenus ex deprehensione illius victae partis notior fiat haec pars victrix, scilicet veritas Dei, victoriae laudem adepta per testimonium hujus Filii hominis, quemadmodum dixit, ut supra jam memini:

“Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati.”

Explorata est, et ipsa altitudo Satanae,

“quemadmodum dicunt, ait Joannes apostolus (Apoc. II),”

subauditur, hi qui eum cognoverunt, vel stulte admirati sunt. Explorata, inquam, est maxime sanctis prophetis. Nam in Ezechiele Deus exprobrat illi sub nomine Pharaonis regis Aegypti:

“Ecce, inquit, ego ad te, Pharao rex Aegypti, draco magne, qui cubas in medio fluminum tuorum, et dicis, meus est fluvius, et ego feci memetipsum,”

et caetera, usque

“eo quod dixeris: Fluvius meus est, et ego feci eum (Ezech. XXIX).”

Quid, rogo, est dicere istum draconem magnum:

“Meus est fluvius, et ego feci eum,”

nisi dicere, meum est humanum genus, et ego feci illud? Et unde putas illi altitudini Satanae ut hoc audeat dicere? Puta quod proinde glorietur sic, tantumque sibi arroget, quia nequissimus venator per os serpentis sibilans, radicem nostrae originis in primis parentibus vitiavit, ut tam multiplex ultra numerum succresceret propago generis humani, supra numerum, inquam, eorum,

“quos Deus praescivit et praedestinavit regni sui consortes fieri (Rom. VIII),”

quosque in benedictione jussit nasci, benedicens enim dixit:

“Crescite et multiplicamini (Gen. III).”

Nam revera si intercessisset praevaricatio, auctore illo serpente maligno, non dixisset Deus ad mulierem:

“Multiplicabo aerumnas tuas et conceptus tuos (ibid.),”

non profluxisset ex carnis liquore tantus fluvius tanta superfluitate abundans, imo superabundans humanum genus. Sic vanus et mendax nebulo ille malignus, ut proinde ausus sit dicere factorem se humani generis, pro eo quia vitiator est humanae originis. Qualis autem, quam mala sit intentio vel semper fuerit, in operatione tanti adversarii

“in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus, et in omni seductione iniquitatis (II Thess. II),”

quorum primum illud ex Scripturis agnovimus, quod serpentem ingressus, et per os ejus locutus, stultam mulieri admirationem fecit, eamque seduxit; ultimum quod hominem peccati, scilicet Antichristum, ingressurus est, et seducet eos, qui juste pereant, eo quod charitatem veritatis non receperunt credentes mendacio, judicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati, qualis, inquam, intentio ejus sit vel fuerit, operae pretium est, et ad praesens negotium pertinet hic breviter edicere, ut, sicut propositum est, per hoc oppositum bonam et utilem intentionem Dei clarius queamus agnoscere. Haec nimirum intentio ejus fuit, quae nunc frustrata est per Jesum Christum, ut creatura cognoscere non posset Creatorem suum. Quam ob causam? Videlicet, quia cognoscere illum vita aeterna est, quam ille Deo mortuus et mortis auctor omnibus invidet. Econtra intentio Dei in omni operatione suae bonitatis, in omni virtute et signis, et prodigiis veracibus in omnibus quas condidit Scripturis veritatis, haec fuit et est, ut creatura Creatorem suum in veritate cognosceret. Quam itidem ob causam? Nimirum quia cognoscere illum, vita aeterna est, quam ille nobis cupit, quia bonus est: Nam

“haec est vita aeterna,”

inquit Filius ad Patrem,

“ut cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII).”

Causa ista vere magna est, et digna Deo, propter quam voluerit cognosci et glorificari, et admirabilis fieri, magnumque certamen suscipere contra illam intentionem diaboli, quo posset, vincendo illum, melius cognosci, eo quod fructus cognitionis ejus, vita aeterna creaturae sit.

“Quemadmodum Jamnes et Mambres restiterunt Mosi, ita hi resistunt veritati: homines corrupti mente, reprobi circa fidem, sed ultra non proficient. Insipientia enim eorum manifesta erit omnibus sicut et illorum fuit (II Tim. III).”

Igitur ut certamen peramplum atque diutinum, diffusum in universitate melius per compendium, perspicias in parte, sit tibi Pharao ille carneus, tanquam spiritualis Pharao diabolus, sic illa localis Aegyptus, tanquam totus mundus, sic Israelitae peregrinantes in illa Aegypto, tanquam omnes electi Dei, degentes captivi in hoc saeculo, sic omnis temporis illius Aegyptus tanquam omnes homines reprobi, et a Deo alieni, sic illi duo magi, tanquam omnes ministri Satanae, quicunque restiterunt veritati, maleficiis sive quibusdam arcanis et incantationibus maxime armati, sic Moses et Aaron tanquam omnes sancti et prophetae vel justi, quicunque doctrinam vel ministerium veritatis assecuti, ad hoc missi sunt et in hoc steterunt, ut testimonium perhiberent veritati. Quo tendebat Pharao, vocans sapientes et maleficos, ut facerent ipsi per incantationes Aegyptias et arcana quaedam similiter ut Moses et Aaron, projicientes singuli virgas suas, quae conversae sunt in dracones: et convertentes aquas in sanguinem, et educentes ranas super terram Aegypti, similiter ut Moses et Aaron, licet ultra proficere non potuerunt? (Exod. VII, VIII.) Quo tendebat, nisi eo ut Dominus Deus Hebraeorum dicere non posset quod dicebat:

“Ut scias quod non sit similis mei in omni terra?”

(Exod. IX.) At ille et magi ipsius restiterunt quidem veritati, sed ultra non profecerunt, et insipientia illorum manifesta fuit, dum per immolationem agni tandem effectum est, ut cantare liceret Israeli:

“Quis similis tui in fortibus, Domine? quis similis tui, magnificus in sanctitate, terribilis atque laudabilis et faciens mirabilia?”

(Exod. XV.) Juxta hunc modum qui spectatus est in parte spectandum est et in universitate. Quo enim tendebat spiritualis Pharao diabolus, adhibens et subordinans sibi per mundum universum templa et sacerdotes arreptitios sive fanaticos, magos et aruspices, poetas quoque turpium numinum declamatores, similiter, ut putabat, sicut Deus, imo plures quam Deus, qui tantum in una gente habebat prophetas et sacerdotes. Quo tendebat nisi eo, ut nesciret mundus, nebula ejus obtenebratus, illud quod scire vita aeterna est, scilicet quod non sit Deus, nisi unus? Non propositum nobis est demonstrare, sed neque scire licet, quibus modis, quibus artibus homines corruptos mente in jus suum deduxit, qui nisi corrupti sua sponte fuissent, et voluptatum amatores, odiumque veritatis habentes, non tam facile, non tam curiose, tantum admisissent creaturae Dei adulterium, non ignorantes iniquum esse et impium, cum illo habere pactum, sed plane scientes, et tamen obsequentes, propter illum, quem nimis diligebant, temporalem hujus mundi successum. Exempli gratia:

“Numa Pompilius, tertius [Leg. secundus] a Romulo rex, sacrorum Romanorum constitutor, conscriptas eorumdem sacrorum causas, ipse quidem, quoad vixit, penes se habuit, sed nec populo nec senatui, nec saltem ipsis sacerdotibus eas innotescere voluit.”

Constat quippe quia curiositate illicita, ad ea daemonum pervenerat secreta, quae ipse quidem ut scriberet, ut haberet unde legendo commoveretur, sed tamen quamvis rex esset, qui minime quemquam metueret, scire neminem voluit, ne homines nefaria doceret, violare autem timuit, ne daemones iratos haberet. Obruit ergo ubi tutum putavit, scilicet in sepulcro suo, cui appropinquare aratrum posse non credidit, quod tamen factum est. Nam cujusdam Terentii bubulcus, cum juxta sepulcrum ejusdem Numae aratrum trajiceret, libros illos ex terra eruit, et in Urbem ad praetorem pertulit. At ille cum respexisset principia, rem tantam detulit ad senatum. Ubi cum primores quasdam causas legissent, cur quidque in sacris fuerit institutum, eosdem libros, ut praetor combureret, tanquam religiosi patres censerunt . Sed redeamus ad rem.