CAPUT 2

Lampas ejus super caput ipsius, et septem lucernae ejus super illud requiescent, super ipsum est Spiritus sanctus, ex quo resurrexit ipse, magis in eo manifestius, quia videlicet Spiritus, quia unus est, lampas una dicitur, et quia septiformis est, quia septem ejus dona sunt, septem lucernae dicuntur. Lucernae et infusoria, id est vascula in quibus oleum est, quod infunditur in lucernas, eadem significant, septem dona Spiritus, hac sola differentia qua id quod efficitur ab efficiente distat. Sicut enim singula infusoria singulas alunt lucernas, ita singuli Spiritus propria quaedam efficiunt opera, de quibus hi qui Spiritum sanctum acceperunt sua mensur clara fiunt, ut videant homines, et bono exemplo aedificati glorificent Deum. Duae olivae, olivae super candelabrum, una a dextris lampadis, et una a sinistris, quid sunt? Denique et propheta hoc et caetera inquisivit, et respondi, inquit, et aio ad angelum, qui loquebatur in me, dicens: Quid sunt haec, domine mi? Qui cum respondisset, et dixisset: Nunquid nescis quid sunt haec, et ille dixisset: Non, domine mi, et inter haec paratus ad audiendum, sine dubio redderetur attentior ad intelligendum, tandem: Hoc est, ait, verbum Domini ad Zorobabel, dicens: Non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum. Et hoc responso potuit quidem, quamvis bene responsum fuisset; potuit, inquam, intelligere, quoniam propheticam ad intelligendum gratiam habebat, quid esset candelabrum, quid lampas ejus super caput ipsius, quid septem lucernae septemque infusoria lucernis, quae erant super caput ipsius. Verumtamen nondum intellexi quid essent duae olivae, una a dextris lampadis, et una a sinistris ipsius. Et quid sibi vult responsum hujusmodi, non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus? Jam quidem diximus candelabrum aureum Dominum Jesum esse propter passionem mortis gloria resurrectionis glorificatum septemque lucernas super illud cum totidem infusoriis, eum qui ex tunc datus est sanctum septiformem Spiritum, qui nimirum eatenus modo, scilicet in remissionem peccatorum non dabatur (Joan. VII). Unde enim est illud? Nondum erat Spiritus datus, quia Jesus nondum erat glorificatus (ibid.). Sed quid sibi vult taliter ad Zorobabel dictum: Non in exercitu, neque in robore, sed in spiritu meo. Breve dictum, magnae rei suggerit intellectum. Sensus enim hic est: Antequam juxta praesentem visionem veniat Dominus habitare in medio tui, o filia Sion, cujus passione deleatur iniquitas terrae illius in die una, sicut significatum est per hoc, quod auferri jussa sunt ab Jesu vestimenta sordida, quique gloria resurrectionis et ascensionis glorificatus sanctum septiformem det Spiritum, sicut significatur per candelabrum aureum tot lucernarum, antequam veniat, inquam, ille Dominus probe et laudabiliter fecerint, quicunque habentes zelum ejus cum exercitu, et cum robore ascenderunt, vel ascensuri sunt, ex adverso stare pro domo ejus, ut fecerunt judices Israel, ut fecit fidelis David, ut facturi sunt Machabaei. At ubi venerit idem Dominus et clarificatus fuerit, ubi dixerit omnibus, quod uni dicturus est: Converte gladium in locum suum (Matth. XXVI), jam non in exercitu, nec in robore subauditur, certabitis pro me, nec enim erit necesse, dicit Dominus. Antequam ego venirem agere in exercitu et in robore tale fuit quale defendere arborem ne succidatur, de qua fructus speratur vitae aeternae. Agebat enim diabolus per impios homines, quatenus gens illa non esset, de qua promissum fuerat patribus, quod ego eram accepturus. Natus sum, et idcirco non jam in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, quia jam non contra homines, sed tantummodo contra diabolum certamen necessarium est, qui, quoniam spiritus est, non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo debellandus et superandus est. Idcirco sub nomine Zorobabel recte ipsum Dominum intelligimus sicut in Aggaeo plenius de eo dictum est: nam illo tempore in aedificando exercitu et robore utebantur (Agg. II). Denique media pars juvenum, ait Nehemias, faciebant opus et media parata-erat ad bellum, et lanceae et scuta, arcus, et loricae, et principes post eos in omni domo Juda aedificantium in muro, et portantium onera, et impotentium una manu sua faciebat opus, et altera tenebat gladium. Aedificantium enim unusquisque gladio accinctus erat renes, et aedificabant, et clangebant buccina juxta me (II Esdr. IV). Haec de muris civitatis dicta sunt. Templum quoque illud manufactum non sine aliquo robore hominum reaedificatum est, cum regium esset positum hujusmodi decretum: Omnis homo qui hanc mutaverit jussionem, tollatur lignum de domo ipsius, et erigatur et configatur in eo, domus autem ejus publicetur (I Esdr. VI). Illud unum omnino sine exercitu et sine robore in spiritu Domini factum est, quod princeps hujus mundi foras est missus (Joan. XII), in quem protinus ita dicitur: Quis tu, mons magne, coram Zorobabel in planum? Mons quippe magnus monti Domini contrarius, mons importuosus, mons naufragosus diabolus est, qui in hoc mundo principabatur, de quo ipse Dominus: Venit enim princeps mundi hujus (Joan. XIV), scilicet ut mihi adversetur, secundum quod significatum est supra, ubi Satan stabat a dextris Jesu, ut adversaretur ei. Hoc est, quod nunc dicitur: Quis tu coram Zorobabel, et dicendo quis tu, omnino nescitur, quia totus reprobus est. Quandoque ita subjungitur, in planum, potest ita intelligi, ut subaudiatur sternere, et a tua superbia dejicere, nisi quod ille nunquam eo modo in planum descendit, aut descensurus est. Ergo inde potius redarguitur, quod contra planum, id est contra humilitatem Domini nostri quem intelligimus per Zorobabel, ut jam dictum est, steterit mons magnus et frustra, quia in hoc plano, id est in hoc miti et humili corde est Spiritus sanctus, cui resistere non potest spiritus malignus. Sequitur: Et educet lapidem primarium et exaequabit gratiam gratiae ejus. Quis, nisi Spiritus meus, de quo dixeram: Ego Dominus non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo. Quis, inquam, nisi Spiritus meus educet lapidem primarium, id est, mediatorem Dei et hominum Jesum Christum, lapidem utique angularem et honorificatum, et exaequabit gratiam gratiae ejus. Educet eum, id est crescere faciet, ut, juxta propheticum quod Daniel exposuit regi somnium, fiat mons magnus, et impleat universum orbem terrarum (Dan. II). Gratiam quoque exaequabit gratiae ejus, ita videlicet, ut non sit solus, sed sit primogenitus in multis fratribus (Rom. VIII). Nam haec est gratia, quam secundum hominem accepit Dominus Jesus, quod vocatur et est Dei Filius. Quid enim habet quod non accepit, etiam in unigenito, nostra natura? (I Cor. VI). Ergo gratiam, inquit, exaequabit Spiritus sanctus gratiae ejus, id est multos faciet fratres, et cohaeredes ejus, hinc est illud: Videte qualem gratiam donavit nobis Deus, ut filii Dei nominemur et simus (I Joan. III). Verumtamen, licet in hoc gratia, quam dedit nobis Deus, exaequata sit gratiae ejus, non tamen omni modo aequales sumus aut erimus, quia videlicet ille solus natura Filius, nos autem omnes adoptione filii Dei nominamur et sumus. Magna quidem distantia est, sed quid dum modo filii et cohaeredes unici, et unigeniti sumus? Et factum est Verbum Domini ad me, dicens: Manus Zorobabel fundaverunt domum istam, et manus Zorobabel perficient eam, et scietis quia Dominus exercituum misit me ad vos. Quis enim despexit dies parvos, et laetabuntur et videbunt lapidem stanneum in manu Zorobabel. Septem isti oculi Domini, qui discurrunt in universam terram. Nondum de toto ornatu candelabri responderat angelus interroganti, imo et postmodum interrogavit, sicut post haec sequitur: Quid sunt duae olivae istae ad dextram candelabri et sinistram ejus? Itemque secundo: Quid sunt duae spicae olivarum, quae sunt juxta duo rostra aurea? Ergo et hoc quod nunc interseritur: et factum est Verbum Domini, ad rationes ejusdem pertinet candelabri, maxime quia lapidem stanneum videbunt, ut in manu Zorobabel, statimque subjungit: Septem isti oculi Domini, qui discurrunt in universam terram. Denique et haec et illud quod praemissum est ducet lapidem primarium, et exaequabit gratiae ejus, prohibent nos et increpant ne istud medium, manus Zorobabel fundaverunt domum istam, et manus ejus perficient eam, eo tantummodo sensu accipiamus quo pueris illius temporis blanditur, quique hujusmodi est: Domum istam manufactam, quam in metu et cum retardatione aedificare coepistis, impedientibus adversariis in brevi completam videbitis, ita ut ex ipsa velocitate operis scire debeatis quod Dominus exercituum miserit me ad vos. Scire, inquam, debebitis, per hoc. Quis enim despexit dies parvos? Quod est dicere: Cui non mirum visum est, aliquando grande opus fieri intra dies parvos sive paucos? Sunt autem pauci dies, ab anno secundo Darii regis, a vicesima et quarta undecimi mensis ejusdem anni, qua videlicet die ego loquor vobis in verbo Domini, usque ad tertium diem mensis Adar hujus anni, scilicet qui sextus est Darii regis. Nimirum pauci dies ad tantum opus, videlicet tantum quatuor anni computantur, et tam paucis diebus opus illud completum fuisse Scriptura Esdrae testatur. Cum enim dixisset: Seniores autem Judaeorum aedificabant et prosperabantur juxta prophetiam Aggaei prophetae, et Zachariae filii Addo, ita subjunxit: Et compleverunt domum Dei istam usque ad diem tertium mensis Adar, qui est annus sextus Darii regis (I Esdr. VI). Bene ergo cum dixisset: Et scietis quia Dominus exercituum misit me ad vos, dignam statim rationem cura acri interrogatione subjunxit, dicendo: Quis enim despexit dies parvos, id est quis tantam velocitatem tanti operis non accipiat pro testimonio sive experimento, quod Dominus miserit ad me vos? Ad quid autem illam dierum paucitatem scire nobis valet, nisi ad illud quod supra puerilem sensum est, et senes delectare debet, quia parvos dies, nec plures quam communis creandi hominis natura postulabat, in formando templo Dominici corporis non manufacto transisse manifestum est? Denique et illa domus quatuor annis aedificata est, et istud proprium Dei templum novem mensibus a conceptione decursus, nascendo in hanc lucem eductum est. Non tamen huic contrarium est illud, quod in Evangelio Judaei contra Dominum dicunt: Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc (Joan. II), quia videlicet illi rancore ex invidia saevientes, quia dixerat. Solvite templum hoc, et ego in triduo excitabo illud (ibid.), non solum tempus quo templum aedificatum est, sed impedimentorum quoque et dilationis annos computaverunt, quibus opus, ne fieret ab edicto Cyri regis, usque ad secundum Darii annum, impeditum et dilatum est. Et ut magis amplectamur, quod dixit: Et scietis quia Dominus exercituum misit me ad vos, quis enim despexit dies parvos? Sciendum quia non plures, quam totidem, id est novem generationes transiturae erant inter Zorobabel, cujus tempore prophetavit iste, et Joseph virum Mariae. Zorobabel quippe genuit Abiud, Abiud genuit Eliacim, Eliacim genuit Azor, Azor genuit Sadoch, Sadoch Achim, Achim Eliud, Eliud Eleazar, Eleazar Mathan, Mathan Jacob (Matth. I), et post hunc illa non manufacta domus Domini fundata est in utero, et ex utero Virginis habentis, sed non cognoscentis, virum Joseph. Quis despexit aut despicere debuit dies tam parvos, verbi gratia, ut diceret: In tempora longa fiet istud. Tunc utique qui fideles erunt, qui redemptionem Israel exspectabant, scientes experimento, quod Dominus exercituum miserit me, et haec revera locutus fuerit per me, latabantur, ait, et videbunt lapidem stanneum in manu Zorobabel, id est Christum natum de stirpe Zorobabel. Quare autem dixit lapidem stanneum, et non potius aureum lapidem, sive chrysolithum, aut, ut supra jam dixit, candelabrum aureum? Ad haec, hoc sciendum quia gloria humanitatis Christi usque ad passionem mortis longe minor existit quam esse coepit ex virtute resurrectionis. Erat quidem etiam ante passionem habitans, in illo omnis plenitudo divinitatis (Coloss. II), manebatque et requiescebat super eum Spiritus septiformis (Isa. XI). Unde et ita super lapidem stanneum, septem oculos Domini, sicut super candelabrum aureum, septem lucernas se vidisse dixit, sed quanto pretiosius stanneo aurum, quanto lapide stanneo candelabrum aureum, tanto gloriosior est post resurrectionem quam fuit ante passionem humanitas ejusdem mediatoris Dei et hominum. Sequitur: Et respondi, et dixi ad eum: Quid sunt duae olivae istae ad dextram candelabri et sinistram ejus? Et respondi secundo, et dixi ad eum: Quid sunt duae spicae olivarum quae sunt juxta duo rostra aurea, in quibus sunt suffusoria ex auro? Et ait ad me, dicens: Nunquid nescitis quid sunt haec? Et dixi: Non, domine mi; et dixit: Isti sunt duo filii olei, qui assistant Dominatori universae terrae. Valde attenta et studiosa percunctatio vix brevem responsionem accepit, quae et si prophetae intelligibilis fuit, utpote jam intelligentiae donum habenti, nihilominus clausum illius temporis hominibus sensum continuit, quam si nihil responsum fuisset ei. Sed et hodieque sensus ejusdem responsionis multis dubius et incertus est, ita ut alii duas olivas Mosen et Eliam significare velint, alii legem et Evangelium in dextra, lex in sinistra sit. Nos autem postremi quid dicemus, si nec illud, nec illud sufficit? Nimirum quoniam in septem lucernis super candelabrum aureum significationis Spiritus sancti, quem cum Patre Deo Filius Deus glorificatus, et propter passionem mortis gloria et honore coronatus dedit, et tantae dignitates duae olivae sunt, ut stent juxta duo rostra aurea candelabri, unam ad dextram et unam ad sinistram candelabri sive lampadis arbitramur nihi dignius, nihil intelligi posse convenientius quam duo data ejusdem Spiritus sancti. Bis namque datus est Spiritus. Primo, intermissione peccatorum per passionem Domini nostri Jesu Christi. Secundo in divisiones gratiarum per gloriam ejusdem Jesu Christi resurrectione et ascensione glorificati, et sedentis ad dextram majestatis in excelsis. Una oliva a sinistris, et una a dextris candelabri, quia videlicet datum primum, quod est in remissionem peccatorum ab humilitate passionis, secundum quod est in divisione gratiarum a gloria paterni consessus, credentibus in ipsum provenit. Haec sunt duo rostra aurea, videlicet, adoranda passionis humilitas, et praedicanda exaltationis gloria, juxta quae videntur stantes duae olivae, quia videlicet ubi passus et mortuus est, ibi exspectantibus se remissionem peccatorum contulit defunctis et vivis, unde et mox ubi post mortem in medio discipulorum suorum redivivus stetit, et dixit eis: Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata remittuntur eis (Joan. XX). Et exinde quinquagesimo die ubi sedet ad dextram Patris, inde divisiones gratiarum dedit apostolis, quas et significabant dispartitae linguae, quae apparuerunt illis tanquam ignis (Act. II). Isti sunt ergo, inquit, duo filii olei, id est duo data Spiritus sancti sive duo effectus omnipotentis ejus gratiae, qui assistunt Dominatori universae terrae, quia semper promptum et paratum est uni Deo Patri, et Filio, et Spiritui sancto, remissionem peccatorum, et insuper quamlibet divisivam gratiam dare, et prout vult distribuere.