|
Et afflictus est Jonas afflictione magna, et iratus est, et oravit ad
Dominum, et dixit: Obsecro, Domine, nunquid non hoc est verbum, cum
adhuc essem in terra mea? Propter hoc praeoccupavi ut fugerem in
Tharsis. Scio enim quia tu Deus meus clemens, et misericors, patiens et
multae miserationis, ignoscens malitia. Et nunc, Domine, quaeso, tolle
animam meam, quia melior est mihi mors quam vita. Afflictionem et iram
prophetae, sed et verba ejus dicentis, et nunc, Domine, tolle, quaeso,
animam meam a me, etc., ut rite perpendamus, afflictionem quoque Mosi et
iram ejus, et verba ejus prae oculis habere debemus, quia videlicet et
ille afflictione magna afflictus est, et iratus fuit, et dolenter
locutus, quando peccavit populus. Nam afflictionem suam ipse denarrans:
Cumque vidissem, ait, nos peccasse Domino Deo nostro, et fecisse vobis
vitulum conflatilem, procidi ante Dominum sicut prius, quadraginta
diebus et noctibus panem non comedens, et aquam non bibens (Deut. IX),
etc. Iram suam in eadem causa foris patefecit, dum stans in porta
castrorum, ait: Si quis est Domini jungatur mihi, congregatisque ad eum
omnibus filiis Levi, ponat, inquit, vir gladium super femur suum. Ite et
redite de porta usque ad portam per medium castrorum, et occidat
unusquisque fratrem et amicum, et proximum suum. Feceruntque ita,
cecideruntque in illo die quasi viginti tria millia hominum (Exod.
XXXII). Porro verba ejus nimium dolentis et afflicti ista sunt: Obsecro
autem, dimitte eis hanc noxam, aut si non facis, dele me de libro tuo
quem scripsisti (ibid.). Itaque et hujus afflictionem et iram, et verba
dicentis: Tolle, quaeso, animam meam, eodem sensu ponderemus, quia
videlicet inde afflictus est afflictione magna, quod Israel judicio
divino cadebat, et in comparatione ejus justificabatur Ninive,
Assyriorum civitas, credendo et poenitentiam agendo, nec refragari
poterat quin recta esset sententia, ac justa incumberet suae genti
captivitas. Afflixit se Moses pro populo, ut exaudiretur, afflictus est
ille afflictione magna, eo quod non exaudiretur. Iratus est Moses ira
justa et zelo bono dicendo: Ponat vir gladium super femur suum,
cecideruntque viginti tria millia, iste autem iratus quidem est, sed non
potuit iram suam actu adimplere, ut averteret iram Domini a populo
puniendo, id est auctores sive sacerdotes vitulorum, sicut Elias quoque
occiderat sacerdotes Baal, quadringentos quinquaginta viros (III Reg.
XVIII). Taedio ergo habens vitam suam, non dixit cum conditione, ut
Moses. Aut dimitte eis hanc noxam tui, si non facis, dele me de libro
tuo quem scripsisti, sed absolute: Tolle, inquit, quaeso, animam meam,
quia melior est mihi mors quam vita, subauditur, quia timor, quem
timebam, evenit mihi, et quod verebar, accidit; hoc timebam, et hoc
verebar, quia tu Deus clemens et misericors, patiens, et multae
miserationis, parares ignoscere, et veniam dare poenitentibus Ninivitis,
et in illorum poenitentia demonstrare quam damnabilis esset impoenitens
Israel, et quod damnationem ejus non tua inclementia, sed ipsius faceret
impoenitentia. Propter hoc praeoccupavi ut fugerem in Tharsis, videlicet
non quod veniam Ninivitis, vel poenitentiam inviderem, sed quod gentem
meam quondam prae caeteris gentibus electam, nunc caeteris pejorem, et
plus durae cervicis inveniri timerem. Porro, cum Jonas typus Christi
sit, quomodo Christo convenit affligi et irasci, postquam resurrexit a
mortuis, sicut Jonas cum sic affligeretur et sic irasceretur, exierat de
ventre ceti? Nam ante resurrectionem suam, afflictus quidem fuisse et
iratus de suae gentis perditione legitur, quando videns civitatem,
flevit super illam, et ingressus templum, vendentes et ementes in illo
terribiliter ejecit (Luc. XIX). Sed postquam resurrexit a mortuis, sicut
jam non moritur, ita etiam non affligitur. Ergo sicut non per suam
personam ad gentes venit, et tamen recte venisse dicitur, videlicet per
apostolos suos, in quibus ipse loquitur, sic nihilominus in eisdem
affligi recte dicitur, quia afflicti et contristati sunt, licet in sua
persona jam non affligatur. Afflictorum unus, in quo sine dubio Christus
loquitur, ita dicit Paulus apostolus: Veritatem dico in Christo, non
mentior, testimonium mihi perhibente conscientia mea in Spiritu sancto,
quoniam tristitia est mihi magna, et continuus dolor cordi meo. Optabam
enim ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis (Rom. IX), etc.
Et dixit Dominus ad Jonam: Putasne bene irasceris tu? Quod ad unum Jonam
dicit Dominus, hoc ad omnes dicit, qui pro officio suo de hominibus
curantes irascuntur. In ipsa namque ira sua revocandi sunt intus, ut
causam sive intentionem suam respiciant et attenta discretione
perpendant utrum bene irascantur an non. Nam si non hominibus, sed
hominum peccatis irascuntur, si non homines, sed hominum vitia oderunt,
et persequuntur, bene irascuntur, et bonus est in eis zelus. Si autem
non peccatis, sed hominibus irascuntur, si non vitia, sed homines
oderunt, et persequuntur, male irascuntur, et malus est in ipsis zelus.
Hoc igitur vigilanter attendendum et decernendum est omnibus, dum uni
dicitur: Putasne bene irasceris tu? Et egressus est Jonas de civitate,
et sedit contra Orientem civitatis, et fecit sibimet ibi umbraculum, et
sedebat subter illud in umbra, donec videret quid accideret civitati, et
praeparavit Dominus Deus hederam, et ascendit super caput Jonae, ut
esset umbra super caput ejus, et protegeret eum, laboraverat enim. Et
laetatus est Jonas super hedera, laetitia magna. Et praeparavit Deus
vermem ascensione diluculi in crastinum, et percussit hederam, et
exaruit. Et cum ortus fuisset sol, praecepit Dominus vento calido et
urenti, et percussit sol super caput Jonae, et aestuabat, et petivit
animae suae ut moreretur, et dixit melius est mihi mori, quam vivere.
Afflicto et irato prophetae amplius impenditur, unde magis ac magis
affligatur et irascatur, quia videlicet per hanc similitudinem hederae,
tam cito exortae, et tam cito arefactae prophetico spiritu intelligere
poterat antequam fieret, id quod intelligimus nos quia factum est,
videlicet quod non solum tunc instanti tempore decem tribus, Assyriis
tanquam justioribus, utpote impoenitentes ad poenitentiam pronis, verum
et ipsa Hierusalem et tota gente relicta, quandoque ad gentes transitura
foret salus. Et secundum historiam quidem, haec quae nunc dicuntur: Et
egressus est Jonas de civitate, et caetera posteriora sunt
praecedentibus; secundum mysterium autem, anteriora sive priora sunt.
Nam quod egressus est Jonas de civitate, et sedit contra Orientem
civitatis, illud mystice nobis insinuat quod Dominus sive verbum Domini,
totius mundi gentes in initio reliquit, ut Apostolus ait: Vias suas
ingredi permisit (Act. XIV). Fecitque sibimet umbraculum, scilicet
Patres Abraham, Isaac, et Jacob assumendo, et genus illorum eligendo,
quia requiem sibimet invenit in fide illorum. Hoc est namque quod ait:
Et sedebat subter illud in umbra donec videret, quid accideret civitati.
Sic enim intra generationem eorum sese continuit, donec veniret tempus
reconciliationis gentium quod ipse praescivit. Quod subinde subjungitur:
et praeparavit Dominus Deus hederam, et ascendit super caput Jonae, ut
esset ambra super caput ejus, et protegeret eum (laboraverat enim),
illud mystice intelligimus, quod post suave umbraculum fidei Patrum
legem dedit, et religionem sacerdotalem per Mosen instituit, ut sub illa
contegeretur verbum Domini, sive spiritus veritatis, adopertus figuris,
et utilitate litterae, quae congrue significatur per viriditatem levis
hederae, sive, ut quidam volunt, cucurbitae. Denique cucurbita et hedera
hujus naturae sunt, ut per terram reptent, lata habentes folia, in modum
pampini, et absque furcis vel adminiculis, quibus innitantur, altiora
non appetant. Sic nimirum littera legis cunctarumque caeremoniarum lata
est, et umbra densissima, semetipsam obscurat. Et nisi spiritualis
intelligentiae adminiculis sublevetur, neque alta neque pretiosa est. Et
laetatus est, ait, Jonas super hederam laetitia magna, quia videlicet
verbum Domini, quod est Christus, in prophetis et sanctis hominibus
habitans, priusquam incarnaretur, sub illa interim servabatur, et
honorabatur etiam ab ignorantibus, quibus pro ratione temporis celabatur
et celari oportebat quod sub umbraculo litterae contineretur. Nec vero
incongrue laetitia magna in ejusmodi laetatus post laborem fuisse
dicitur, quia nimirum pro parte illorum, qui inter illas caeremonias
complacuerunt, laetabatur, qui per fidem suam illum laetificaverunt, imo
et ipsius laetitia fuit laetitia ipsorum, quando illi laetabantur in
ipso, exempli gratia, ut David, quando reducens arcam Domini, ludebat
coram Domino in omnibus lignis fabrefactis, et citharis, et lyris, et
tympanis, et sistris, et cymbalis, et subsiliebat, atque saltabat; et
ludam, inquiens, et vilior fiam plus quam factus sum, et ero humilis in
oculis meis (II Reg. VI). In ejusmodi noster Jonas, id est Christus sive
verbum Domini, necdum incarnatum, revera tunc laetitia magna laetabatur,
et requiescebat, laboraverat enim, videlicet mores populi illius in
deserto sustinendo, nec laetari desiit, donec inde carnem assumeret, et
Deus homo fieret. At vero ubi Christus passus est, et resurrexit,
praedicari coepit Ninivitis, id est cunctis gentibus, poenitentia, et
remissio omnium peccatorum in nomine ejus. Tunc omne illud umbraculum
legis, et caeremoniarum dissipatum est, ita ut et civitas Hierusalem, et
ipsum templum omnino destrueretur, sicut toto orbi notum est. Exaruit
ergo hedera a verme percussa in ascensu diluculi, id est revelatione
resurrectionis Domini nostri, qui diluculo resurrexit. Vermis hic recte
Romanum imperium intelligitur, sicut et in Johel per erucam, locustam,
bruchum atque rubiginem, quatuor principalia regna intelliguntur, quorum
ultimum Romanum fuit. Nam primum Babylonicum fuit, secundum Persicum,
tertium Macedonicum exstitit, a quibus locus et gens illa diversis
temporibus lacerata, tandem a Romano imperio irrecuperabiliter est
destructa, quod ad hoc ipsum utique Dominus praeparaverat, juxta quod
hic dicitur, quia vermem paravit Dominus. Itaque sicut per poenitentiam
Ninivitarum conversio gentium, sic per ariditatem hederae significata
est desertio Judaeorum. Quod deinde sequitur: Et cum ortus fuisset sol,
praecepit Dominus vento calido et urenti, et percussit sol caput Jonae,
et aestuabat, illam significat tribulationem, quam in discipulis suis
Christus pertulit, ab ipsis Judaeis, interim dum parabatur vermis ad
percutiendam hederam, id est dum differretur Romanorum adventus ad
subvertendam Judaeam, etiam priusquam ab hominibus subverteretur, jam
coram Deo subversam, et ex quo Christi sanguinem fudit omnino arefactam.
Inde fuit illa grandis afflictio et ira Jonae, de qua supra dictum est,
qui afflictione magna afflictus et iratus est. Tristitia namque magna
fuit apostolis, caeterisque discipulis ex ea gente, tam ex spiritu
charitatis quam ex affectu consanguinitatis, ita ut illis tanquam
fratribus afflicto corde condolerent, et tanquam ore severo increparent.
Exempli gratia, ut protomartyr Stephanus qui magna charitate compatiens,
clamavit dicens: Domine, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VI), et
magna severitate redarguens: Dura, inquit, cervice, et incircumcisi
corde et auribus, vos semper Spiritui sancto restilistis, sicut patres
vestri (ibid.), etc. Et dixit Dominus ad Jonam: Putasne bene irasceris
tu super hederam? Et dixit: Bene irascor ego usque ad mortem. Et dixit
Dominus: Tu doles super hederam, in qua non laborasti, neque fecisti ut
cresceret, quae sub una nocte nata est, et sub una nocte periit. Et ego
non parcam Ninive civitati magnae, in qua sunt plus quam CXX millia
hominum, qui nesciunt quid sit inter dextram et sinistram suam, et
jumenta multa. Manifeste hic tanquam argumentum a majore factum est ad
constringendum prophetam ut consentiat, et consentiendum esse censeat
misericordiae circa poenitentiam Ninivitarum. Nam sine ulla
contradictione majus est homo unus, imo et jumentum unum anima et sensu
vigens, quam CXX millia hederarum sive cucurbitarum, quae et si aliqua
qualicunque vita vivunt, nullius tamen habent sensus officium. At ille
super ariditate unius hederae sive cucurbitae magis irascebatur, quam
super eversionem doleret, si evenisset secundum suam prophetiam, CXX
millium hominum multorumque jumentorum, et qui irascebatur non servari
sibi hederam in qua ipse non laboraverat, aequanimiter tulisset, ut
subverteret Deus tot homines totque jumenta quae creaverat. Sed objici
potest quia tanquam propheta spiritu praesago praevidebat quid illa
praesignaret cucurbitae ariditas. Ninive servata, scilicet quod sua gens
Israelitica in comparatione gentium multo damnabilior esset jumento, et
ob hoc irascebatur, et humano affectu propinquitati suae condolebat. Ad
hoc itaque scienter dicendum quia tota illa propinquitas, omnis illa
multitudo Israelitica quae verbum Domini non recipiebat, imo prophetas
verbi Domini praecones occidebat, et ob hoc in captivitatem ducenda
erat, juste coram oculis Domini reputabatur tanquam hedera sive
cucurbita. Nam in alio propheta vocem audivimus dicentis: Clama. Et illo
dicente, quid clamabo? Omnis caro fenum, et omnis gloria ejus quasi flos
feni, et exsiccatum est fenum, et cecidit flos, verbum autem Domini
manet in aeternum (Isai. XL). Ergo et Israel quoniam non recipiebat
verbum Domini manens in aeternum, fenum erat, et idcirco congrua
similitudine monstratum est Jonae, quanti aestimari deberet illa
carnalis propinquitas sua, pro qua aemulabatur contra Ninivitas, tanquam
si diceret illi Dominus: Israel sic mihi est tanquam hedera sive fenum,
quia non manet in eo verbum Domini. Ninivitae autem qui audierunt et
crediderunt, homines sunt, jumenta sunt, id est tanto superant Israelem
incredulum, quanto hederam sensu carentem superant jumenta quae vivunt
et sentiunt, sive homines qui vivunt, sentiunt atque discernunt. Adde et
hoc, quod tot homines viventes nesciunt quid sit inter dextram et
sinistram suam, Israel autem habens legem et prophetas, excusationem
habere de ignorantia non potest. Si ergo dolor admittat rationem
correptus propheta sine dubio fatetur, zelo hominis justiorem esse Dei
clementiam. Ut tandem et hoc ipsum ad Christi personam in mysterio
referamus, primum illud reminiscamur, quod agonizans in passione sua:
Tristis est, inquit, anima mea usque ad mortem (Matth. XXVI). Deinde
subjungens: Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma (ibid.)
Contristabatur enim pro futura eversione Hierosolymorum in sanguinis sui
vindictam, unde et antea videns civitatem, fleverat super illam, et illa
tristitia sive fletus erat ex carne infirma, nam spiritus promptus erat,
sciens non esse curandum de carnalitate, sed de sola justitia divina.
Dicat ergo spiritus promptus carni infirmae: Tu doles super hederam in
qua non laborasti, neque fecisti ut cresceret, etc. Denique tota
pulchritudo civitatis, et cultus templi speciosi, quasi hedera pro parvo
haberi debuit in conspectu Divinitatis, pro qua utique noster Jonas, id
est columba sive dolens Christus non laboravit. Neque enim idcirco Deus
homo factus est, laboremque subiit passionis, ut in tali templo sive in
illis gloriaretur aut requiesceret carnalibus templi caeremoniis, sed
idcirco ut salvaret Ninive, ut passione sua redimeret mundum secundum
illam Dei Patris propheticam vocem: Postula a me, et dabo tibi gentes
haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal. II). Sed
nec fecisti, inquit, ut cresceret herba, id est nec exegisti ut tibi
offerrentur ejusmodi victimae et holocausta, juxta illud Hieremiae: Non
sum locutus, ait, cum patribus vestris, et non praecepi eis in die qua
eduxi eos de terra Aegypti, de verbo holocautomatum et victimarum, sed
hoc praecepi eis dicens: Audite vocem meam, et ero vobis Deus (Jer.
VII), etc. Ejusmodi hedera sub nocte una nata est, et sub una periit,
quia videlicet cito legem populus ille recepit, dicendo: Omnia quae
locutus est Dominus faciemus, et erimus obedientes (Exod. XXIV). Cito
deseruit, primum sequendo Hieroboam, et dicendo: Non est pars nobis in
David (III Reg. XII), atque serviendo aureis vitulis, et deinde secundum
persuasionem pontificum denegando et crucifigendo Christum Filium Dei.
Dicat ergo, ut jam praefati sumus, spiritus promptus infirmae carni. Tu
doles super hederam, id est super propinqua tua gente Judaea, et ego non
parcam Ninive civitati magnae, non providebo saluti gentium in toto
orbe, quae ignorant, et errant? Multa namque sunt in gentibus millia
hominum qui ad simulacra muta prout ducuntur; eunt, non per malitiam,
sed per ignorantiam, et sine dubio vias suas corrigerent si haberent
veritatis notitiam, si ostensum fuerit illis quid sit inter dextram et
sinistram suam, id est inter Dei veritatem et hominum mendacium. Quod
quia nondum sciunt, similes sunt puerulis qui prae imbecillitate
infantiae nesciunt quid sit inter dextram, et sinistram suam, id est
quae manus, utrum dextra an sinistra valentior et usui cuilibet aptior
sit, quia nondum sunt experti, aequaliter enim adhuc pro tempore, quia
nuper de vulva prodierunt, utrumque brachiolum, utraque manus omnino
imbecillis est. Talium plus quam CXX millia erant in illa Ninive, utpote
civitate magna. Nam, cum esset ampla trium dierum itinere, non
incredibile est tantam in ea fuisse multitudinem, solum modo parvulorum
et lactantium, qui, sicut jam dictum est, nullum dextrae et sinistrae
suae, quaenam amplius valerent, ceperant experimentum.
|
|