CAPUT II. De ordine inusitato vespertinae laudis, cujus causa est per hanc hebdomadam solemnitas sancti baptisterii.

Cum omnes horae regulares supradictae novitatis et laetitiae proferant insignia, tunc vero splendidius vespertina synaxis hujus festivitatis claritate, secundum ordinem Romanum est illustrata. Nam quia vespera Sabbati paschalis baptisma celebratum est, eadem hora per totam hebdomadam festivam regenerationis jucunditatem hoc modo retinet. Primum, quia in ipso baptismi ordine incaeptum est Kyrie eleyson, et litania trina decantata est ob honorem et reverentiam adorandi nominis, Patris et Filii et Spiritus sancti, quo in nomine baptismus peragitur: idcirco non, ut fieri solet a versu, Deus in adjutorium meum intende, sed a Kyrie eleyson festivo concentu incipiuntur. Sequuntur ob eamdem causam tres psalmi sub uno alleluia decantandi, qui et per totam hebdomadam non mutantur, tum quia tota hebdomada haec pro una die computatur, eo quod universalis diem resurrectionis aspiciat, tum quia tam hi quam caeteri, qui processionibus, de quibus dicendum est reservantur, insigni titulo, quod est alleluia, praenotantur, quod rei vel tempore congruere, imo proprium esse novimus. Verumtamen primus, id est, Dixit Dominus (Psal. CIX), solus alleluia non habet in titulo, sed ad laudem Christi maxime et secundum divinitatem, et secundum humanitatem, auctoritate Dei Patris commendante decantatur, agens per totam seriem de gloriosa et ineffabili exaltatione ejus, qua mortis torrente bibito, suum hodie exaltavit caput. Post tres psalmos pro capitulo dicitur canticum: Haec dies quam fecit Dominus, sicut et per omnes regulares horas, nihilominus ob magnitudinem significandae laetitiae pro capitulo decantantur. Deinde alleluia cum versu suo pro hymno canitur, quia proprius patriae coelestis hymnus alleluia est. Post canticum de Evangelio cum antiphona, dicta oratione, proceditur ad fontes cum psalmo: Laudate pueri Dominum (Psal. CXVII), qui et ipse in titulo alleluia praenotatus perspicue congruit ipsis, qui reservatus est sacris fontibus. Admonitio namque divinae laudis est ad pueros, id est novos Ecclesiae filios, qui per baptismum pueri, id est, puri facti sunt a vitiis, totusque hic psalmus tantum ad fideles de gentibus dirigitur, quod ex eo facile perpenditur, quia dicit: Qui habitare facit sterilem in domo matrem filiorum laetantem (Psal. CXII), id est gentilitatem prius sterilem, nunc matrem filiorum secundum fidem facit habitare in domo, id est in coelesti Hierusalem completa prophetia, qua dictum est:

“Laetare sterilis, quae non paris (Isa. LIV; Gal. IV).”

Unde nunc apud fontes Ecclesia mater jubilans exsultat in laudem ejus gratiae, per quam meruit esse, sicut audivit in Canticis:

“Fons hortorum, puteus aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano, ut sint emissiones ejus paradisus malorum Punicorum cum pomorum fructibus, cyprus cum nardo, nardus et crocus, fistula et cinnamomum, myrrha et aloe, cum universis lignis Liban (Cant. IV).”

Quae omnia diversis qualitatibus suis diversa merita vel profectus significant eorum, qui in fonte baptismi similitudini mortis Christi complantati sunt (Rom. VI), de quibus non est modo dicendum per singula. Haec statione terminata, transitur inde ad oratorium sancti Andreae apostoli, cantando: In exitu Israel, quo significatur exitus illorum, qui Israel, id est, videntes Deum, renascendo facti, de Aegypto hujus saeculi et populo barbaro infidelium exeunt mari; id est profunditate gentium, et Jordane, id est Judaeis, Jordanis enim terrae Judaeorum est fluvius, et a retro fluens interpretatur: gentibus, inquam, et Judaeis videntibus ea, quae per exeuntes mirabilia facta sunt, fugientibusque ab infidelitate ad fidem, a carne ad spiritum, a diabolo ad Deum, quem reliquerant, retrorsum. Unde et montes, id est apostoli, et colles, id est eorum discipuli, exsultantes ut arietes et sicut agni ovium, gratulantur et dicunt: Quid est tibi mare, quod fugisti, et tu Jordanis, quia conversus es retrorsum? Sic omnis Paschalis hebdomadae vespera, qua hora Sabbato in sanctae Trinitatis nomine baptisma celebratum est, trina statione completur. Et idcirco fortassis ad sanctum Andream pene omnis vespera terminatur, quia beatus Gregorius qui stationes, sicut hactenus, servantur, ordinavit, eidem sancto Andreae specialiter devotus exstitit, cui juxta et basilicam sanctorum Joannis et Pauli ad clivum Scauri, monasterium in proprio domate formavit: in quo relictis omnibus ex hujus mundi naufragio nudus evasit, diu desideratum monachicum capiens indumentum. Nec mirum hanc illum vespertinam stationem pro devotione tanto apostolo consecrasse, cum et stationem ad sanctos Cosmam et Damianum, qua die cantatur: Salus populi ego sum, fecerit illustriorem, propriis ac solemnibus collectis, sicut a plerisque usque nunc observatur, sanctis eisdem dedicaverit, idcirco quod atavus ejus, IV Felix, sedis apostolicae pontifex, vir magnae in Christi Ecclesia reverentiae, basilicam eorumdem sanctorum via sacra juxta templum Romuli, sicut hactenus cernitur, venustissime fabricavit. Forte et illud majestatem divini nominis respicit, Patris et Filii et Spiritus sancti, quo in nomine baptisma celebratum est, quod ad vigilias nocturnas tres tantum lectiones ordine Romano leguntur. Nam quo respectu ultra numerum hunc lectiones multiplicarentur? Siquidem praedicatores nostri, quos, ut alio loco jam dictum est, significat amplior in solemnitatibus numerositas lectionum, quia sub tempore gratiae plures veritatis praecones mitti coeperunt praedicatores, inquam, Evangelii, id est apostoli, nunc erant muti et absconditi, neque, ut solebant Domino cum illis commorante, circuibant per castella, evangelizantes et curantes ubique (Luc. IX), Nec quisquam illud objiciat, quod tribus quae praecesserunt luctuosis noctibus, plures lectae sunt. Nam illarum alia ratio suo loco praescripta est. Igitur ternarius numerus, auctoritate divini nominis in baptismo illustratus, pulchre in hac solemnitate, tam in Psalmis, quam in lectionibus principatur.