CAPUT 2

Silete a facie Domini Dei, quia juxta est dies Domini, quia praeparavit hostiam, sanctificavit vocatos suos, et erit in die hostiae Domini, visitabo super principes, et super filios regis, et super omnes qui induti sunt veste peregrina, et visitabo super omnem qui arroganter ingreditur super limen in die illa, qui complent domum Domini Dei sui iniquitate et dolo. Quid est, quod dicit, vel quos intuens dicit: Silete a facie Domini Dei, quia juxta est dies Domini? Jam ante dictum est, eum qui sic incipit, congregans congregabo omnia a facie terrae, Christum Dei Filium esse, qui exaltatus a terra, deberet omnia trahere ad se, et judicare vivos et mortuos in novissimo die, de quo postmodum dicit: Juxta est dies Domini magnus, juxta est, et velox nimis, et quod ante illud ultimum judicium duo judicia facturus erat, super illam terrenam Jerusalem, quae jam fecit, alterum per Nabuchodonosor et exercitum Chaldaeorum, propter sanguinem prophetarum quem effuderunt, alterum per manus Romanorum, propter ipsum prophetarum Dominum quem occiderunt. De primo, quod faciendum erat per manus Chaldaeorum, dixerat: Et extendam manum meam super Judam, et super omnes habitatores Jerusalem, etc. Nunc, de illo dicturus quod per manus Romanorum faciendum erat, sic incipit: Silete a facie Domini Dei, quia juxta est dies Domini. Ad quid ergo, vel quos taliter intuens edicit? Nimirum nihil hic libenter intellexerim, quam illos petulcos insanos, et nocte illa paschali crapulatos et ebrios, qui audientes hunc Dominum adjuratum a pontifice, ut diceret si ipse esset Christus Filius Dei, respondentem tu dixisti, et amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, et venientem in nubibus coeli, exclamaverunt: Reus est mortis, et tunc exspuerunt in faciem ejus, et velaverunt faciem ejus, et colaphis eum ceciderunt, et palmas ei in faciem dederunt, dicentes: Prophetiza nobis, quis est qui te percussit? (Matth. XXXI.) Et aliis multis modis faciem ejus conviciati sunt. Quale hoc erat in judicio, sancti Spiritus per ora prophetarum loquebatur? O igitur irreverentes et indisciplinati, male nati et male educati, quid est quod facitis: Silete a facie Domini Dei, continete os vestrum a facie Domini Dei, hominis pro sua reverentia tremendi etiam cunctis virtutibus coeli. Quomodo vos eum inhonorastis? Silete, quia juxta est dies Domini. Et, sicut Moyses dixerat, juxta est dies perditionis, et adesse festinant tempora (Deut. XXXII). Vae vobis in illa die hujus Domini, et vos silebitis. Silebitis, inquam, etenim ille dies Domini vobis erit dies perditionis, quia praeparavit hostiam, sanctificavit vocatos suos, praeparavit, inquam, hostiam, id est, semetipsum, et praeparatione ipsa talis hostiae sanctificavit vocatos suos, videlicet quos ante saecula praescivit et praedestinavit suos fieri, et temporibus suis vocavit per cuncta retro saecula, usque in diem illam qua faciem ejus conspuistis, velastis atque exalapastis, et contra eamdem faciem ejus movistis capita vestra, dicentes: Vah! hoc totum quod ipse sustinuit, hostiae praeparatio fuit, et in illa hostia corporis sui, sanguinis sui, sanctificavit vocatos suos sanctificatione, quae est omnium peccatorum remissio (Rom. VII). Quid ulterius jam restat, nisi ut relinquatur vobis domus vestra deserta? Nimirum nulla est causa propter quam districtionis vestrae judicium differat, quoniam assumptio jam facta est, quoniam miro modo de vobis mortuis vita est assumpta. Juxta est illa dies Domini, qua istud fiat. Hoc ex persona sua propheta inclamavit: Silete, inquiens, a facie Domini Dei, quia juxta est dies Domini, et non dixit magnus, juxta et velox nimis. Proinde expeditior currit explanatio, quia nihil observantiae nostrae refragatur, qua secundum propheticae hujus Scripturae textum, vel ordinem judiciorum Domini, tempora distinximus. Sequitur ex persona Domini, qui anterius loquebatur: Et erit inquit, in die hostiae Domini, visitabo super principes, et super filios regis, et super omnes qui induti sunt veste peregrina, et visitabo super omnem qui arroganter ingreditur super limen in die illa, et qui complent domum Domini sui iniquitate et dolo. Dies hostiae Domini, tempus est a passione Domini, quo videlicet tempore, post quadraginta annos, facta est visitatio haec quam nunc dicit, sicut totus orbis audivit. Illa visitatio talis maxime ex principum sacerdotum provenit. Unde recte primo loco, visitabo super principes, ait. Qui autem erant filii regis, nisi tam ipsi, quam caeteri Judaei, gloriantes quasi de singulari nobilitate generis? Gloriati sunt namque nimis insolenter, quodam loco dicentes: Semen Abrahae sumus et nemini servivimus unquam (Joan. VIII). Item: Nos ex fornicatione nati non sumus, unum patrem habemus Deum (Ibidem). Propter hujusmodi superbiam appellavit eos ipse filios regni, ubi taliter locutus est: Dico vobis quod ab oriente et occidente venient, et recumbent cum Abraham, et Isaac et Jacob in regno coelorum, filii autem regni ejicientur in tenebras exteriores (Matth. VIII). Quos illic filios regni, hic recte intelligimus filios regis, id est, superbos, et contra omne genus humanum sese extollentes, de nobilitate singulari, tanquam filios regis Dei, maxime quia contra verum et unicum Dei Filium cogitantes homicidium, inter caetera dixerunt: Unum patrem habemus Deum. Quid autem in eo propheticus sermo denotat, dicendo: Et super omnes qui induti sunt veste peregrina? Putasne hypocrisis vestis est peregrina? Utique nimium peregrina. Quid enim in vestibus magis peregrinum, quam sunt lupis rapacibus vestimenta ovium? Quid, inquam, magis peregrinum quam ei qui intus est plenus iniquitate, foris hominibus justum apparere? Quid magis peregrinum, quam dilatatio phylacteriorum et magnificatio fimbriarum, et sessio super cathedram Moysi, praesertim in illis, quorum secundum opera non est faciendum. Tales erant Scribae et Pharisaei, nimirum propter quod hypocritae septies uno brevi sermone, apud Matthaeum, vae illis inclamat visitator iste (Matth. XXIII), qui secundum veritatem hujus prophetiae, jam debebat super illos visitare. Deinde, et visitabo, ait, super omnem, qui arroganter ingreditur super limen in die illa, qui complent domum Domini Dei sui iniquitate et dolo. Et quis est de quo verius dicas, quod arroganter ingreditur super limen, quam ille qui non exspectat, ut ostiarius illi aperiat, sed violenter intrat in ovile ovium (Joan. X). Tale et hoc tempore multi sunt, et illo tempore Annas et Caiphas pontifices fuerunt, qui infelici commercio coemptum lacerabant summum sacerdotium alternatim, per annuas vices inter se dividendo pontificium. Et quis de illis dubitet hoc dictum, quod compleverint domum Dei sui iniquitate et dolo, quos ipse Dominus Deus ore proprio redarguens: Vos, inquit, Patris mei domum, quae debuit esse domus orationis, fecistis speluncam latronum (Matth. XXI). Haec dicens nonne etiam facto significavit visitationem, quae in his sonat verbis propheticis? Fecit enim quasi flagellum de funiculis, et omnes ejecit de templo, per hoc terribiliter innuens, eos de regno Dei fore protinus ejiciendos, imo nihil habere in illo templo vel regno, cujus se gloriabantur esse filios. Et erit in die illa dicit Dominus, vox clamoris a porta Piscium, et ululatus a secunda, et contritio magna a collibus. Portam Piscium vocabant eam quae vicinior mari erat inter cunctas vias Jerusalem, de qua et Esdras refert: Portam vero Piscium aedificaverunt filii Asanaa, ipsi texerunt eam, et statuerunt valvas ejus et seras et vectes (II. Esd. III). Quod autem ait, et ululatus a secunda, et secundi muri in eodem climate portam significat, de qua in libro Regum scriptum est: Ierunt itaque Helcias sacerdos, et Maican, et Achobor, et Saphan, et Asaza ad Oldam prophetea uxorem Sellum filii Tecuae, filii Araas custodis vestium quae habitabat in secunda (IV Reg. XXII). Contritionem autem magnam a collibus, de monte Sion et excelsiore urbis parte loquitur quia cum altiora et arx civitatis fuerit occupata, facilior est in prona descensus. Unde quibus ex rebus gestis omnino gerendis, sensum propheta concepit, ut exclamationem ita trifariam divideret, scilicet in vocem clamoris a porta Piscium, et vocem ululatus a secunda, et vocem contritionis magnae a collibus. Mirum dictu et horrendum sensibus, sive intellectibus, quomodo secundum istam vocum districtionem contigisse constat, in illo famosissimo excidio miserae Jerusalem. Nam et antequam Romano exercitu cingeretur, et toto tempore obsidionis intus triplici seditione nimis atrociter, nimis horribiliter, et supra quam dici vel credi potest, scindebantur, lacerabantur, conscindebantur in suis visceribus. Tres erant principes seditionum, Joannes, Eleazarus et Simon. Eleazarus cum suis superiora urbis et templum occupaverunt, et inferiora Simon, media Joannes obtinebat (Joseph., De bel. Jud., lib. VI. c. 1). Quis unquam audivit similia his quae intrinsecus facta sunt? Vere tanta fuerunt, ut prophetica explanatione recte digna existimentur, et veraciter tunc fuit vox clamoris a porta Piscium, id est ab inferioris urbis parte, ubi tyrannizabat Simon, et ululatus a secunda, id est, a media, ubi bestia Joannes saeviebat, et contritio magna a collibus, id est, a templo et arce civitatis, ubi Eleazarus talis erat dominus, qui aram ipsam templi sanguine imbueret, et mortuis indigenis per atria divina stagnum faceret diversorum cadaverum sanguinis. Quid tantum passa es, o miserrima civitas a Romanis, quantum a tuis et indigenis? Imo quae unquam civitas vel gens talia pertulit ab extraneis, qualia tu a propriis? Sed cesset omnis commiseratio, cum tu proprio sis condemnata judicio. Dixisti enim: Sanguis ejus super nos et super filios nostros (Matth. XXVII). Sequitur ergo tam dura quam justa contritio. Ululate, habitatores pilae. Pila hoc loco, non per brevem syllabam legenda est, sed per productam, ut de pila sciamus dici, in qua frumenta tunduntur, vas concavum et medicorum aptum usui, in quo proprie typsanae fieri solent. Et pulchre dictum est, qui habitatis in pila, quod scilicet sicut frumenta feriente desuper vecte tunduntur, ita de porta Piscium et de secunda, et de collibus proruens in populum decurrat exercitus. Qui calamitates illius obsidionis et angustias compressae civitatis vult attendere (Ezech. XVI), nimirum ipse perpendit quam congrua similitudine usus sit dicendo, habitatores pilae; sicut enim frumenta in pilam ad hoc congeruntur, ut feriente desuper vecte desilire non valentia tundantur, ita de cunctis Judaeae civitatibus vel regionibus confluens populus, repentina est obsidione arctatus, et praedictorum principum seditionis immani crudelitate deintus magis quam de foris ab hostibus, gladio, fame et peste inenarrabiliter discruciatus, mirando circumseptus Dei judicio, ut qui ad hostes pro remedio vellet effugere, non posset. Sequitur: Conticuit omnis populus Chanaan, disperierunt omnes involuti argento. Quis est iste Chanaan? Nimirum populus Judaicus, in quem dicit alius propheta: Pater tuus Amorrhaeus, et mater tua Caethea, et Daniel ad presbyterum senem loquitur: Semen Chanaan, et non Judae, species decepit te. Quare autem praesenti loco nomen hoc assumpsit, et populus Chanaan, quam populus Judaeorum dicere maluit? Nimirum propter rerum vel meritorum veram qualitatem, et propter formidinem. Nam et alius propheta, formido, inquit, et laqueus, facta est nobis vaticinatio et contritio (Thren. III). Occiditur enim in sanctuario Domini propheta et sacerdos. Oportebat falli populum fallacem, quatenus dum de aliis putaret tale quid, et aliquos prophetarum vivere sineret, et Scripturam venturis saeculis profuturam reservaret. Igitur omnis populus Chanaan, quod interpretatur motus eorum, id est, populus Judaeorum, qui contra Dominum caput moverunt, motis jam pedibus, quia in veritate non steterunt, conticuit, subauditur a facie Domini. Debemus enim meminisse quod supra incipiens ita dixit: Silete a facie Domini Dei, quia juxta est dies. Ille populus, ille impiorum coetus, qui tunc insultavit, qui tunc non siluit, qui non solum non reveritus est, verum et ore et manibus inhonoravit faciem Domini, ecce conticuit, ecce auctoritatem loquendi amisit, et sicut de quodam illorum notissimo dictum est, et episcopatum ejus accipiat alter, sic de omni populo illo certum est quia magisterium jam non habet, et sicut hic in pejus nomen illi commutatum est; non enim dixit propheta, continuit omnis populus Juda, sed omnis populus Chanaan, sic et honorem amiserunt, et omnem vocem in ultimam venundati servitutem, et captivi non utcunque, non ut olim in Babylone, sed ipsa captivitate dispersi in totum orbem: Malorum omnium totius perditionis causa illis fuit avaritia, usque ad pretium sanguinis dilatata. Sequitur ergo: Disperierunt omnes involuti argento. Causae hujus exemplum omni populo Chananaeo fuit ille Judas proditor. Sicut enim ille cupiditate argenti involutus, triginta argenteis sanguinem Domini vendidit illis, et idcirco male periit, sic omnis ille populus maxime in eo fuit intractabilis, quia retibus erat involutus argenti, et maxime propter hoc ipsum Dominum oderunt, quia disputabat contra avaritiam eorum. Secundum numerum argenteorum quibus et ille vendidit, et illi sanguinem Domini emerunt, triginta maledictionibus, tam venditor, quam emptores involuti sunt, quarum in psalmo centesimo octavo prima est: constitue super eum peccatorem; ultima est: et operiantur sicut diploide confusione sua. Imo dictionis vis est, quia non dixit, disperierunt omnes habentes argentum, sed disperierunt omnes involuti argento. Longe aliud est habere argentum quam argento esse involutum. Siquidem et Abraham et David, multique alii sancti et justi argentum habuerunt, in auro et argento divites fuerunt, et tamen non disperierunt, quare? Videlicet quia pecunias tanquam domini possiderunt, non tanquam servi pecuniae in pecuniis argenti speraverunt. Qui in argento sperant vel confidunt, ipsi argento involuti sunt, et tales omnes dispereunt. Discretione hac opus est, ubi Dominus loquitur discipulis suis: Quam difficile, qui pecunias habent introibunt in regnum Dei. (Luc. XVIII.) Poterant enim obstupescere discipuli, et obstupescebant, ait evangelista Marcus, in verbis ejus. At Jesus, rursus respondens, ait illis: Filioli, quam difficile est confidentes in pecuniis introire in regnum Dei, et tunc demum ita dixit: Facilius est camelum per foramen acus transire quam divitem introire in regnum Dei (Marc. X). Igitur illos excepit divites, qui quamvis habeant pecunias, non tamen sunt confidentes in pecuniis et eos tantum divites illa sententia premit, qui per hoc quod confidunt in pecuniis, sunt etiam, et ab hoc propheta dicuntur argento involuti, et eadem involutione ita grossefacti, ut nimis difficile sit eos introire in regnum Dei. Sequitur: Et erit in tempore illo, scrutabor Hierusalem in lucernis, et visitabo super viros defixos in faecibus suis qui dicunt in cordibus suis, non faciet Dominus bene, et non faciet male. Quam ultronea Spiritus sanctus dignatione occurrit, ne vel propheta vel alius quis sollicitaretur ea sollicitudine quam beatus senex Abraham sollicitus, audito, quod Dominus de Sodomis, ait: Nunquid perdes justum cum impio? Absit a te, ut rem hanc facias, et occidas justum cum impio, fiatque justus sicut impius. Non est hoc tuum, qui judicas omnem terram (Genes. XVIII). Concessit illi Dominus, concedit et huic quod non sit suum occidere cum impio justum. Justus autem quodam modo dici poterat, quisquis in ipsum Dominum ignoranter peccaverat, et audita vel cognita veritate, poenitentiam acturus erat, sicut fecerunt ad praedicationem Petri, una die ex ipsis tria millia (Act. II). Justus, inquam, utcunque jam dici poterat, quisquis ejusmodi erat, sicut de semetipso Abimelech: Domine, inquit, num gentem ignorantem interficies? (Genes. XX.) Tulerat namque uxorem Abrahae ignoranter. Igitur et in isto Dominus ab ejusmodi sollicitudine, vel ipsum prophetam, vel quemlibet alium liberat, cum dicit: Et erit in tempore illo, scrutabor Hierusalem in lucernis, etc. Ac si dicat: Antequam perveniat ille dies visitationis, dies clamoris, et ululatus, et magnae contritionis, faciam quod mulier sapiens facit, quae, cum perdiderit drachmam unam, accendit lucernam, et everrit domum, et quaerit diligenter donec inveniat (Luc. XIII). Non tantum unam, sed plures lucernas ego accendam, id est, apostolos, Spiritu sancto et virtute ex alto induam (Luc. XXIV), ut sint mihi testes usque ad ultimum terrae, incipientibus ab Hierusalem et ab omni Judaea et Samaria (Act. I). Nimirum hoc erit scrutari Hierusalem in lucernis, ut ubicunque fuerit drachma, quae perdita est, latere non poterit, id est quicunque ex Deo erit, dignusque Hierusalem civitate coelesti, in culpa perfidiae non remanebit. Sicut enim drachma perdita, drachma aurea, dum quaeritur cum lucernis, ad lumen lucernarum relucet de tenebris, et invenitur, sic omnes ignorantes et justi, qualem se Abimelech jam dictus, fuisse testabatur, audita veritate dictorum, et visa claritate signorum, erumpente in vocem confessionis, compuncti corde, atque dicentes, Quid faciemus, viri fratres (Act. II)? et poenitentia suscepta baptizati salvabuntur, ita scrutando Hierusalem, tandiu donec credant quotquot praeordinati sunt ad vitam aeternam, tunc demum visitabo super viros defixos in faecibus suis, non faciet Dominus bene, et non faciet male. Erunt namque proprio judicio condemnati, odientes lucernas meas, et amando feces suas, et sicut illi qui volutantur in fecibus libidinis, dum in occulto scortantur, dum polluunt et polluuntur, nolunt se requiri cum lucernis, imo oderunt lucernas et abhorrent eas, ita illi nequam et invidum contra veritatem habentes oculum, odientes et me et Patrem meum, amantes sua peccata, et odientes justitiam, habentes amorem praesentis saeculi, odium futuri, non cupient audire verba Dei, quae proferentur cum signorum testimoniis, imo ex eis quos mittam ad eos, prophetis, et sapientibus, et scribis, occident et crucifigent, et flagellabunt, et persequentur de civitate in civitatem (Matth. XXIII), et dicent falsum est quod dicunt isti. Non faciet Dominus bene bonis, et non faciet male malis, id est, non erit dies judicii, aut certe iste, quem dicunt Dominum, quem crucifiximus, nullus est, non talis fuit aut erit, ut nobis bene vel male facere possit: Idcirco visitabo super eos ita ut veniat super eos omnis sanguis justus, qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi. Dicamque eis: Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta, hoc est quod continuo sequitur: Et erit fortitudo eorum in direptionem, et domus eorum in desertum, et aedificabunt domos et non habitabunt, et plantabunt vineas, et non bibent vinum earum. Quid horum effectu manifestius? Fortitudo eorum, qua primo contra Deum, deinde contra homines male fortes fuerunt, facta est in direptionem. Quomodo fortes fuerunt contra Dominum? Nimirum sicut phreneticus contra medicum. Non enim vera erat, aut vera est fortitudo illorum, justitiam suam statuere volentium, sed falsa est omnino et fallax, sicut fortitudo phrenetici, cum percutit medicum. Deinde mirum, et miro Dei judicio factum, quod contra homines ita de fortitudine praesumpserunt, ut bellum implacabile susciperent contra Romanos, victores omnium gentium. Talis direptio non est audita usquam gentium, qualis fuerit direptio fortitudinis eorum. Domus eorum quomodo facta est in desertum? Nimirum ita ut desereretur templum illud ab omni praesidio coelestium spirituum dicentium: Transmigremus ex his sedibus, quod Josephus palam auditum fuisse testatur. Aedificium domus illius, id est, templi, valde fuerat recentiori tempore auctum, turribusque atque porticibus valde venustatum. Ipsa civitas domibus pulchris ornata opibusque referta, regio undique vinetis arboribusque diversi generis, mire consita atque uberrima. Sed cuncta excisa, cuncta diruta et igni concremata, in desertum redacti sunt, et qui gladio superfuerunt ex eis, in omnes gentes captivi ducti sunt, et hoc modo veritas apparuit dicentis: et aedificabunt domos et non habitabunt, et plantabunt vineas, et non bibent vinum earum. His praemissis quid protinus clamet, quid continuo de excelsa specula dicat, et annuntiet speculator iste, attonitis auribus audiamus, qui nos dormire non patitur. Ait: Juxta est dies Domini magnus, juxta est et velox nimis. Vox diei Domini amara, tribulabitur ibi fortis. Dies irae dies illa, dies tribulationis et angustiae, dies calamitatis et miseriae, dies tenebrarum et caliginis, dies nebulae et turbinis, dies tubae et clangoris, super civitates munitas, et super angulos excelsos. Et tribulabo homines, et ambulabunt ut caeci, qui Domino peccaverunt. Et effundetur sanguis eorum sicut humus, et corpora eorum sicut stercora. Sed et argentum eorum et aurum non poterit eos liberare in die irae Domini. In igne zeli ejus devorabitur omnis terra, quia consummationem cum festinatione faciet cunctis habitantibus terram. O quantus clamor et exclamatio, quam vehemens omni homini, nisi ei qui surdus est, qui non habet aures audiendi! Quid erat quod videbat, quia ita clamabat? Qualis erat visio mentis, cujus tanta est acrimonia vocis? Beatus papa Gregorius recte ad vim clamoris hujus attonitus: Pensate, inquit, fratres charissimi, ad conspectum tanti judicis, quis in illo die terror erit, quando jam poenae remedium non erit; quae illa confusio, cui reatu suo exigente contingit in conventu omnium hominum angelorumque erubescere; qui pavor eum, quem tranquillum mens humana capere non valet, et iratum videre! Quem diem propheta intuens, ait:

“Dies irae, dies illa, dies tribulationis et angustiae, dies calamitatis et miseriae, dies tenebrarum et caliginis, dies nebulae et turbinis, dies tubae et clangoris.”

Pensate ergo, fratres, extremi judicii diem, super corda reproborum, qua asperitate propheta vidit amarescere quem tot appellationibus non valet explicare. Quid opportunius observare potuit de officio boni oratoris juxta considerationem rei quam hoc, ut attentus fieret auditor, in exordio sermonis, imo declamationis? Quo autem verbo, quali dicto attentionem speculator melius excitaret, quam dicendo, juxta est. Contemplatus est diligenter, multo et claro intuitu vidit, quia juxta est id quod lippis et caecutientibus longe esse videtur, et dicunt, in tempora longa fiet istud. Nec semel contentus dixisse, juxta est dies Domini, repetivit juxta est, et velox nimis, et vere secundum magnitudinem periculi, juxta ac velox nimis, et hoc non vane videtur homini habenti quidpiam de sensu Dei, cujus ante oculos mille anni sic sunt, tanquam dies hesterna quae praeteriit, aut certe, quod brevius est tanquam custodia in nocte, id est, una de quatuor vigiliis unius noctis. Imo quae pro nihilo habentur, eorum anni erunt, id est, inter ea reputabuntur (Psal. LXXXIX). Ille dies erit magnus, quantus, ex quo dies esse coeperunt, non fuit, nec erit amplius. Quam autem vocem attendit continuo dicens, vox diei Domini amara, tribulabitur ibi fortis, quam aliam putamus, nisi illam: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV). Vere amara vox: Ibi, inquit, id est, in illa voce, tribulabitur fortis, et quis fortis, nisi superbus, fortis diabolus, fortes angeli ejus, fortes homines sequaces ejus ibi tribulabuntur, in illa voce tribulabuntur. Ergone veraciter fortis, qui in voce tribulabitur. Imo falso fortis, vere invalidus. Fortis enim dicitur, non quod ita sit, sed quod ita videatur. Tunc autem non ita sibi videbitur, sed nec negare poterit quod sit invalidus, quando una voce fortis ille fortium rex, videntibus cunctis, praecipitabitur (Job. XL). Quanto impetu, quam magno spiritu illius diei magnitudinem describere gestiens, dies, inquit, irae, dies tribulationis et angustiae, dies calamitatis et miseriae, dies tenebrarum et caliginis, dies nebulae et turbinis, dies tubae et clangoris. Diem unam eamdemque sex vicibus cum adjectionibus terrificis declamavit, et septimam vicem non addidit. Cur hoc? Existimo nimirum quia de septima die nihil ibi erit, nihil de Sabbato Domini, sed sine requie, sine ulla requietionis spe tribulabitur ibi fortis. Nam hoc totum quod tantis nominibus declamavit, erit super civitates munitas, et super angulos excelsos, id est, super homines impios, et super angelos superbos. Nam civitates cum dicit munitas, subaudiendum est, citra Dominum, et angelos cum dicit excelsos, intelligenda est celsitudo principum, contra verum et solum excelsum Dominum sese extollentium. Istae sunt civitates munitae, et isti sunt excelsi angeli quos Apostolus manifestius exprimit, ut in Evangelio fieri debuit, in quo revelatur haec ira sive dies irae Dei. Nam praemisso, revelatur enim ira Dei de coelo, secutus est dicens, super omnem impietatem et injustitiam hominum eorum, qui veritatem Dei in injustitia detinent (Rom. X), etc. Nonne talibus congruit, et justo judicio repositum est id quod continuo post verba prophetae ex sua persona Dominus judex dicit? Et tribulabo, ait, homines et ambulabunt ut caeci. Et propheta statim comprobans judicium causam reddit, quia Domino peccaverunt. Recte etenim illic ambulabunt ut caeci, qui hic oculos voluntarie contra veritatem clauserunt, quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis, et voluntarie obscuratum est insipiens cor eorum, et dicentes se esse sapientes, et revera plerique illorum invisibilia Dei a creatura mundi, per ea quae facta sunt, intellecta conspicientes, nihilominus, imo et amplius stulti facti sunt, et immutaverunt gloriam incorruptibilis Dei, in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum, et quadrupedum, et serpentum. Vere igitur causa est, quia Domino peccaverunt. Quia vero propter hoc ipsum, et tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam, ut contumeliis afficiant corpora sua in semetipsis, et tradidit illos in passiones ignominiae, ut tam feminae quam viri immutarent naturalem usum in eum usum qui est contra naturam, et tradidit illos in reprobum sensum, ut faciant ea quae non conveniunt (ibid.). Recta et justa est sententia haec, abjectionis eorum plenissima, et effundetur sanguis eorum sicut humus, et corpora eorum sicut stercora. Quod deinde subjungit, sed et argentum eorum et aurum non poterit liberare eos in die irae Domini, hoc jam in isto tempore assertione non indiget, imo et notum et certum est quia nec aurum nec argentum cum eis qui possederunt ad illud veniet, quippe cum scriptum sit alibi, quia cum interierit, non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria ejus (Psal. XLVIII). Amplius vero id quod sequitur: Omne destruit auxilium auri et argenti, in igne, inquit, zeli ejus devorabitur omnis terra, quia consummationem cum festinatione faciet cunctis habitantibus terram. Si enim illo igne, quo judicabitur saeculum, devorabitur omnis terra, quod verum est, sicut alibi dicit, coelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. XXIV), aurum et argentum ubi parebit, quod utique terra est? Sed et si placeret, nunquid eorum esse deberet? Nihil intulerunt in hunc mundum (I Tim. VI), et propterea peccatores nihil praeter peccata tunc habebunt, et idcirco justus ille ignis justissimi zeli Domini consummationem faciet festinanter, cunctis eis habitantibus terram, propter hoc ipsum, quod coelum desperantes, tota mente habitaverunt terram. Sequitur: