LIBER QUARTUS.


CAPUT 1

Quid agimus,

“anima, quare tristis es, et quare conturbas me? (Psal. XLI).”

Ecce in medio nuptiarum sumus, nuptiarum hominis regis, quas fecit filio suo; quem de virgine incarnari voluit. Et dicis mihi illud terrificum, illud valde pavendum.

“Intravit autem rex, ut videret discumbentes, et vidit ibi hominem non vestitum veste nuptiali, et ait illi: Amice, quomodo huc intrasti, non habens vestem nuptialem? At ille obmutuit. Tunc dixit rex ministris: Ligatis manibus ejus et pedibus, mittite eum in tenebras exteriores (Matth. XXII).”

Quorsum tendis? Cur mihi haec ingeris? Timesne quod vestem non habeas nuptialem? Et quidem si de charitate agitur, quod ipsa sit vestis nuptialis, tu ad istas nuptias, ad istarum nuptiarum laudes decantandas sine charitate non intrasti. Ipsa mater nuptiarum, conscia sibi sit et testis quod sine hujusmodi veste non accesseris, cui quondam tecum, ut videbatur, colloquenti, dum sermonem cum illa conferens de sacris mysteriis, de gloria sanctae et individuae Trinitatis, et dicenti, Quomodo tu audes loqui de hujusmodi? erat autem haec ejus percunctatio facie serena et vultu hilari, ita respondisti: Ego beatam Trinitatem diligo, et inde certissime scio, quod de illa loquens nunquam extra veritatem aberrabo. Ne igitur tristeris, anima mea, neque conturbes me,

“sed spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi (Psal. XLI),”

non aberrando, quod esset pene in tenebras exteriores mitti, et sequentem vocem sponsi cum gaudio audi:

“Hortus conclusus, soror mea, sponsa, es,”

Dei Genitrix

“hortus conclusus, fons signatus. Emissiones tuae paradisus malorum Punicorum cum pomorum fructibus. Cyprus cum nardo, nardus et crocus, fistula et cinnamomum, cum universis lignis Libani, myrrha et aloe cum omnibus unguentis. Fons hortorum, puteus aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano.”

Ecce novus paradisus, novae plantationes, quas plantavit unus idemque antiqui paradisi plantator Dominus Deus.

“Plantaverat autem Dominus Deus, ait Scriptura, paradisum voluptatis a principio, in quo posuit hominem quem formaverat. Produxitque Dominus Deus de humo omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave; lignum etiam vitae in medio paradisi, lignumque scientiae boni et mali. Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quatuor capita (Gen. II).”

Ille est paradisus antiquus, paradisus terrenus; iste est paradisus novus, paradisus coelestis. Utriusque plantator est unus idemque Dominus Deus. In illo

“posuit hominem quem formaverat;”

in isto formavit hominem, qui apud ipsum in principio erat.

“De”

ista

“humo produxit omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave. Lignum etiam vitae in medio paradisi.”

Istam humum, istam terram suam benedixit, et ex ea cunctarum germina gratiarum, et cunctarum exemplaria virtutum produxit. Ipsum quoque lignum vitae Christum, Deum et hominem Dominum paradisi coelestis.

“De”

illo

“voluptatis loco egrediebatur fluvius ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quatuor capita.”

De isto paradiso ille fluvius, sive illud flumen egressum est, de quo Psalmista dicit:

“Fluminis impetus laetificat civitatem Dei (Psal. XLV),”

qui inde dividitur in quatuor Evangelia. Nec paradisus ille hominem custodire potuit, nec paradisum illum homo custodire voluit. Quoniam ergo non profuit illis parentibus primis, nec nobis in illis introductio illa in illum talem paradisum, terrenum paradisum, non observata praecepto quod acceperunt; iterum plantatur alius paradisus, quem ingredientes lignum vitae aeternae comedamus et non moriamur, et istae sunt emissiones dilectae, super quibus praesenti loco gratulatur dilectus, et ita loquitur:

“Hortus conclusus, soror mea, sponsa, es,”

Dei Genitrix,

“hortus conclusus, fons signatus. Emissiones tuae, paradisus malorum Punicorum, cum pomorum fructibus.”

Dicturus,

“emissiones tuae paradisus,”

praemisit,

“hortus conclusus, soror mea, sponsa;”

et iterum,

“hortus conclusus,”

ac deinde

“fons signatus.”

Porro emissionum horti hujus illud fuit principium, quod sicut illi nuntiavit angelus, concepit et peperit filium (Luc. I). Quid igitur verbis istis, nisi et concipientis virginitas et parientis praedicatur integritas? Proinde dicamus et nos feliciter cum dilecto, dicamus omnes corde credulo et ore consono:

“Hortus conclusus”

es, o Dei Genitrix,

“hortus conclusus, fons signatus.”

Unde

“hortus?”

Nam inde nominatur hortus, quod semper ibi aliquid oriatur; quia cum terra semel in anno aliquid creet, hortus nunquam sine fructu est. Unde ergo hortus es tu, o dilecta dilecti, nisi quia ante te natum est aliquid, quod nunquam desinit, et fructus tuus nunquam marcescit, aut deficit. Maxime autem hoc mirum est, imo verum atque jucundum, quia de horto praedicatur quod sit conclusus. Quomodo enim hortus, si conclusus? Nunquam simile huic auditum est de omni nostrorum multitudine hortorum, nec potuit dici vel esse hortus non habens aditum per quem saltem unus intraret vel exiret hortulanus. Hic hortus unus vel solus est et clausus vel conclusus; hic uterus unus est fecundus et incorruptus. O igitur soror et sponsa mea, quomodo gaudent amici, quia talis es hortus, talis fons? Corpore

“hortus conclusus,”

mente vel anima

“fons signatus.”

Et quare bis diceris

“hortus conclusus?”

Videlicet propter conceptum et propter partum, quia in utroque mirabile est, et fidelium mentibus amabile miraculum, quod neque corrupta est conceptu, neque violata partu in utroque, et amici et omnes adolescentulae nostrae gratulantur, et utrumque libenter confitentur. Unde autem

“fons signatus?”

Et quo vel quali signaculo signatus? Nimirum ex eo, quod Spiritus sanctus supervenit in te, et virtus Altissimi obumbravit tibi (Luc. I). Ipse Spiritus sanctus signaculum est hujus fontis nostri, signaculum pectoris tui. Et hoc geminum nostrae custodiae munimentum, geminum nostrorum amicorum gaudium, quia et uterus tuus nulli viro, nulli carnali commercio accessibilis, et mens tua nulli vitio, nulli spirituali nequitiae fuit unquam penetrabilis. Mirum, quod cum ita sis

“hortus conclusus,”

ita

“fons signatus,”

nihilominus, imo et eo amplius, emittis omnia bona quibus mundus impleatur, et

“emissiones tuae paradisus malorum Punicorum cum pomorum fructibus,”

paradisus Scripturarum vel doctrinae cum bonis et sanctis operibus. Emissiones tuae vel paradisus tuus,

“cyprus cum nardo, nardus et crocus, fistula et cinnamomum cum universis lignis Libani, myrrha et aloe cum omnibus primis unguentis.”

Herbarum aromaticarum iste numerus, scilicet numerus septenarius, amicis nostris bene est cognitus, quod universitatem significet, maximeque ex Spiritu sancto sit sacratus, Spiritu septiformi qui hoc ipsum operatur, requiescendo super me florem primitivum horti hujus. Operatur, inquam, hoc ipsum, quod hortus conclusus es, quod emissiones tuae paradisus talis et tam pulcher, sicut ex istis aromatum septem speciebus animadverti potest, inter quas principalis est nardus, unde et bis praedicari vel numerari meretur, cum dico,

“cyprus cum nardo, nardus et crocus.”

Nam ipsa est humilitas tua, quae valde oblectavit Altissimum, oblectavit me regem dilectum tuum, sicut ipsa dicis, quia

“dum esset rex in accubitu suo, nardus mea dedit odorem suum (Cant. I).”

Quidquid gratiarum, quidquid virtutum, quidquid operationum coelestium mundus accepit, emissiones tuae sunt, ut ubi erant prius spina et vepres, vepres et carduus, lappa et tribulus, urtica et paliurus universitas nequitiarum, ibi sit

“cyprus cum nardo, nardus et crocus, fistula et cinnamomum, myrrha, et aloe,”

universitas gratiarum, juxta numeri hujus, numeri septenarii sacramentum,

“cum universis lignis Libani, cum omnibus primis unguentis.”

Quid ibi universa ligna Libani? Et prima unguenta quid sunt vel faciunt illic? Nimirum ligna Libani sunt quidam amici nostri, amici illi, qui sunt nuptiarum nostrarum filii sive domestici, nihilominus sunt potentia saeculi grandes et excelsi, atque facultatibus dilatati, ita ut ex eleemosynis eorum sustententur parvuli nostri, parvuli spiritualis propositi, quemadmodum in ramis lignorum Libani nidificant passeres exigui. Unde est illud in psalmo praescriptum:

“Saturabuntur ligna campi, et cedri Libani, quas plantavit, illic passeres nidificabunt (Psal. CIII).”

Tales niduli passerum nostrorum et cunctae eleemosynae, quas faciunt vel facturi sunt potentes ac divites amici vel filii nuptiarum nostrarum, prima unguenta sunt, unguenta miri odoris, sicut significatur ex me dilecto tuo, ubi mulier peccatrix pretiosum unguentum emit, et effudit super caput vel pedes meos recumbentis,

“et domus repletur ex odore unguenti (Joan. II).”

Pulchra valde varietas sive diversitas harum emissionum tuarum, hujus paradisi nostri, ubi et altitudo lignorum Libani et humilitas omnis aromatici germinis, qualecunque decet intelligi, per jam dicta virgulta numeri septenarii spectaculum commune praebebit, spirantibus in medio primis unguentis, id est cunctis operibus pietatis, maximeque eleemosynis, quibus suppleri poterit, quidquid minus spiritualis vitae habuerint tales, ut jam dictum est, nuptiarum nostrarum domestici, quamvis saeculi curis impliciti, nostri tamen per fidem amici. Sic quondam in tabernaculo Domini saga cilicina byssum et purpuram amica extensione tegebant (Exod. XXVI); sic semper, qui spiritualibus minus abundant, carnalia sua spiritualibus communicant, ut jure spiritualium illorum participes fiant. Hae sunt

“emissiones tuae, soror mea sponsa, emissiones horti conclusi, emissiones fontis signati, ”

paradisus Dei Patris. Haereditas mea dilecti tui, filii Dei, filii tui, opus Spiritus sancti, Ecclesia una de multis emissionibus tuis, quam per orbem terrarum diffusa, semper in te respiciet, et ad nos clamabit de nobisipsis, vocem extollens mulier de turba fidelis, dicens mihi:

“Beatus venter, qui te portavit, et ubera quae suxisti (Luc. XI).”

Tu

“fons hortorum, puteus aquarum viventium;”

fons, inquam, hortorum, id est mater Ecclesiarum; puteus aquarum viventium, id est secretarium omnium Scripturarum sanctarum. Quae, videlicet aquae viventes, fluunt impetu de Libano, id est sanctae omnes Scripturae, quae solae dicuntur et sunt canonicae, manaverunt de populo antiquo, populo Judaico. Nobilitas quippe illius populi, per Libanum solet mystice designari, de quo populo ego et tu, soror mea sponsa, secundum carnem sumus progeniti, cujus terrae terminus ex uno latere est mons hujus nominis. Cunctae viventes aquae de isto Libano fluunt, cuncta eloquia Dei, huic populo nostro non quomodocunque, sed cum impetu concurrerunt. Oportebat enim hujusmodi aquas cum impetu fluere, oportebat eloquia Domini fortiter currere, quia multi nimis erant qui conabantur obsistere, multi nimis adhuc sunt qui obnituntur et audent contradicere. Idcirco amici nostri, per quos administrata sunt eloquia Dei, oportuit ut essent non solum auctoritate divina praediti, verum etiam potestate mundana praecelsi. Qui fere primus vocibus manifestis cantaturus erat mysteria regni nostri, et virtutes saeculi venturi, oportuit eum regem fieri, regem David potentem et secundum nomen suum bellatorem manu fortem, ut pueros sive pueriles populi animos, qui nescirent sponte curam habere de futuris et invisibilibus, nimis inhiando praesentibus istis visibilibus auctoritate frangeret regiae potestatis, admisto terroribus blandimento, scilicet suavitate musici modulaminis. Similiter caeteri amicorum nostrorum per quos eloquia Dei manaverunt, fere omnes fortitudine et terrore armati fuerunt, et omnes gladiis usi sunt; gladiis, inquam, materialibus necessario armatae hujusmodi aquae viventes, revera cum impetu per eos cucurrerunt. Primus vel mitissimus eorum Moses, cum de nostra plenitudine accipiens, viventes aquas fundere, id est legem sanctam et mysticam scribere inciperet, gladium arripuit atque arripi jussit, et uno die viginti tria millia hominum fabricatorum mendacii (Exod. XXXII), impeta primo aquae viventis, id est acceptae legis, interfecit. Et illi quidem postquam temporaliter administraverunt suo quiquie tempore decesserunt; sed perseverat impetus aquarum viventium in ore et manibus etiam illorum qui non scripserunt, quorum notissimus Helias exstitit, qui uno die quadragintos viros magno impetu interfecit (III Reg. XVIII).

“Aquarum”

igitur

“viventium puteus,”

id est sanctarum Scripturarum sacrarium,

“soror mea sponsa,”

tu es, et hinc est quod dico, quia

“emissiones tuae paradisus malorum Punicorum cum pomorum fructibus.”

Sicut enim in initio fons ascendebat e terra, irrigans universam superficiem terrae, sicut, inquam,

“fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quatuor capita (Gen. II);”

sic ex te, o amica, o terra benedicta, fons ille ascendit, qui apud Deum erat, et vera lux erat, sicut scriptum est:

“Quoniam apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen (Psal. LV).”

Fons, inquam, ille ascendit ex te, non principium sive initium habens ex te, sed de corde Patris per occultas vias cum omnibus aquis viventibus, id est cum omnibus Scripturis veritatis veniens in te, et aeternum sapientiae fontem sive puteum faciens in te, atque hoc modo ascendit ex te. Ad quid ascendit? Utique ad irrigandam superficiem terrae, ad instruendam sive excolendam Ecclesiam per universum orbem terrae. Ad hoc egreditur fluvius de loco voluptatis, scilicet

“ad irrigandum paradisum,”

ad hoc, inquam, ex te, o voluptas, sive locus voluptatis Dei, initium accipiet sanctum Evangelium ut per universum mundum spiritualem irriget paradisum, et dividetur

“in quatuor capita,”

id est in quatuor necessariae salutis sacramenta, quae videlicet sunt haec, incarnatio, passio, resurrectio atque ascensio mea. Haec enim necessario praedicabuntur, et necessario scientur, quia sine istorum confessione non fit noster paradisus, sine istorum fide non salvatur mundus. Dividentur, inquam, viventes aquae in ista quatuor capita, id est principalia sacramenta, quia videlicet omnes Scripturae in ista quatuor subtiliter intendunt, appellando haec, faciem hominis, faciem vituli, faciem leonis et faciem aquilae volantis. Tunc cognoscent amici, quid etiam ante Scripturas voluerit Scriptura legis, dicendo:

“Catulus leonis Juda, ad praedam, fili mi, ascendisti (Gen. XLIX);”

quid voluerit, ordinando talem ritum vituli sacrificandi (Levit. IV); quid voluerit, dicendo Mosi:

“Prophetam suscitabo eis de fratribus suis similem tui (Deut. XVIII);”

quid voluerit, canendo.

“Sicut aquila provocans ad volandum pullos suos, et super eos volitans, expandit alas suas, et assumpsit eos atque portavit in humeris suis (Deut. XXXII).”

Et de duabus quidem faciebus, de facie hominis et facie vituli omnes in me consentiunt, scilicet quod humanatus sim, et mortalis mortem sustinuerim; sed de facie leonis, et de facie aquilae volantis non omnes similiter consentiunt, videlicet quod et resurrexim, et in coelum ascenderim. Sic et de duobus capitibus fluvii, de loco voluptatis egredientis, et in quatuor capita divisi, scilicet de fluvio Gyon, qui apud Aegyptios Nilus vocatur, et de fluvio Physon, qui et Ganges dicitur, negari non potest quin exeant de illo paradiso terrestri; de duobus vero caeteris scriptores mundani Scripturam nostram redarguere conantur, dicendo quod non ita sit, ut ipsa dicit, eo quod illi, scilicet Tigris et Euphrates in Armenia manare videantur, uno fonte exorti, non intelligentes neque animadvertentes quia Scriptura non dixit, quod fluvius ille paradisi in ipso paradiso incipiat in quatuor capita dividi,

“sed fluvius,”

inquit,

“egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quatuor capita,”

id est in omnes fluviales atque dulces et potabiles aquas, quarum capita sunt ista flumina principalia. Aquae etenim suapte natura falsae erant et amarae, ascendendo autem per illam quasi terrae mammam, scilicet paradisiacam terram, versae sunt in dulcedinem, ut irrigarent universam terrae superficiem, ipsaeque dulces atque potabiles captivo, quod futurum erat, generi humano, terram extra paradisum facerent habitabilem, scilicet herbarum, lignorum, seminumque feracem, et inter aquas caeteras, quae ex illa mamma dulciorem acceperunt, illa flumina, Gyon et Physon, Tygris et Euphrates, praecipua sunt. Similiter aquae Scripturarum ex te, soror mea sponsa, dulcescunt ex utero tuo, sive per uterum tuum viventes factae sunt. Alias autem valde amarae, imo et mortuae et mortificantes sunt.

“Littera enim occidit (II Cor. III),”

ait quidam amicorum nostrorum. Etenim quid aliud est, quidquid Moses loquitur, quidquid de prophetis legitur apud filios matris nostrae qui pugnant contra te, nisi littera sine spiritu, sine anima corpus? Idcirco bibentes aquas mortuas moriuntur; legentes et sequentes solam occidentem litteram occiduntur. Quomodo tandem fiet istud. quomodo plantabitur, sive dilatabitur talis emissionum tuarum paradisus?

“Surge, aquilo; et veni, auster; perfla hortum meum, et fluent aromata illius.”

Surgente aquilone et flante austro, fiet istud. Quis ille est aquilo? Ille nimirum, qui dixit:

“Sedebo in monte testamenti, in lateribus aquilonis (Isai. XIV)”

; ille, de quo dictum est per prophetam:

“Ab aquilone pandetur malum super omnem terram (Jer. I),”

ipse est

“serpens antiquus, qui vocatur diabolus et Satanas (Apoc. XII).”

Unde iste talis aquilo surget? Quomodo surget de occultis insidiis, ubi jacebat olim et serpebat lubricus anguis, quando primam mulierem decepit, quemadmodum illa dixit:

“Serpens decepit me, et comedi (Gen. III).”

Non ibi surrexit ut impugnaret, sed serpendo sibilavit ut deciperet. Vires quippe non habebat prius quam consensum voluntarium praeberet ei mulier, quam Deus innocentem fecerat. Inter te et illum, soror mea sponsa, Deus inimicitias posuit; et idcirco de te omnino desperavit, imo de fraude sua, de dolo sive artibus suis adversum te nihil habet spei ut decipere possit. Dico ergo illi:

“Surge, aquilo (Apoc. XII).”

Quid jaces in terra? Quid insidiaris calcaneo nostro? Nihil proficis insidiando. Potius surge, viribus utere, et toto malignitatis impetu debacchare. Egisti olim ut serpens, age nunc ut draco magnus, draco rufus habens capita septem. Non quasi imperans dico, sed permittentis animo loquor. Tu enim jamdudum surgere coepisti, nec aliud est nisi ac si dicam: Age quod agis, surge qui surgis, debacchare qui debaccharis. Quando enim surgere coepisti? Nimirum antequam fieret haec altera mulier, contra quam decipiendo nihil poteris. Ubi verbum promissionis quae nunc impletur, audisti, quod ad Abraham dictum est:

“In semine tuo benedicentur omnes gentes (Gen. XXII),”

statim surrexisti, quia praedictas inter te et mulierem, inter semen tuum et semen illius, inimicitias adesse persensisti. Surrexisti, caput erexisti, caput primum regnorum Aegyptiorum. Dixisti enim loquens in Pharaone:

“Quidquid masculini sexus natum fuerit, occidite et in flumen projicite: quidquid feminei, reservate (Exod. I),”

et caetera his similia, usque dum diceres, persequens abeuntes:

“Evaginabo gladium meum, interficiet eos manus mea (Exod. XV).”

Ita qui serpens deceptor fueras, draco persecutor factus es, draco magnus, draco rufus, id est sanguineus. Post illud primum caput tuum, secundum caput erexisti occidendo per manus Jezabel et stirpis ejus, praecones mysterii hujus, praenuntios hujus sacramenti, prophetas Domini (III Reg. XVIII). Deinde tertium caput in Nabuchodonosor rege Babylonis (IV Reg. XXV); deinde quartum in regno Persarum et Medorum per Aman, qui genus nostrum delere voluit, ne esset unde possem ego nasci (Esther III). Deinde quintum in regno Graecorum per Antiochum Epiphanem caput erexisti, et ita jam quinque vicibus, o aquilo, surrexisti (I Mach. I). Sextum caput nunc est, scilicet regnum Romanorum. Septimum nondum venit, videlicet regnum Antichristi.

“Surge,”

igitur,

“aquilo,”

id est, age quod agis: non enim praecipio ut agas malum, quod nunquam egeris, sed permitto surgere, quia vis. Excute hoc sextum caput tuum, effice ut tradatur hoc semen mulieris in manus Romanorum. Ita

“surge, aquilo; et veni, auster;”

veni, sancte Spiritus, cui diabolus aquilo contrarius est,

“perfla hortum meum et fluent aromata illius,”

fietque quod ante dixi,

“emissiones tuae paradisus,”

quod nunquam ita factum est. Nunquam enim, o auster, ita contra aquilonem venisti, ut perflando hortum meum, novum faceres fluere paradisum, id est novam propagari Ecclesiam de multitudine gentium.