CAPUT V. Cantici illorum tractatus ex beato Hieronymo litteraliter.

(CAP. V.) Domine, cum exires de Seir, et transires per Edom, terra mota est, coelique ac nubes distillaverunt aquis. Exisse Dominus de Seir dicitur, et transisse per Edom, eo quod Idumaeis legem suam recipere nolentibus in monte Sinai legem Israel dederit. Terra mota est, coeli ac nubes distillaverunt aquis. Terrae motus montis Sina describitur. Et quod dixit, coeli ac nubes distillaverunt aquis, ad praesentiam Domini coeli, quasi quodam pavore sudorem emittentes, aquis distillasse dicuntur. Similiter et montes fluxerunt a facie Domini. Quod vero sequitur: Et Sinai a facie Domini Dei Israel; subaudiendum est, contremuit et fumavit. In diebus Sangar filii Anath, in diebus Jahel quieverunt semitae, et qui ingrediebantur, ambulaverunt per calles devios. Quievisse dicuntur semitae, quia tempore Sangar ducis Israel, praeoccupatae erant semitae ab inimicis Israel, et non audebant in domum Domini libere orandi gratia ascendere, sed qui ingrediebantur per eas, timore inimicorum latenter et per calles devios ascendebant. De quibus inimicis non plene eos Sangar liberasse dicitur. Quod vero interponitur paulo superius, in diebus Jahel, intelligendum est quia, interempto Sisara a Jahel apertae sunt viae, et absque ullo timore ibant in domum Domini, qui antea per calles devios illuc gradiebantur, et quod Jahel aut Debbora hic ponitur, humilitatis causa hoc Debbora fecisse dicitur, eo quod Jahel uxor Aber Cynei Cisaram interfecerit. Cessaverunt fortes in Israel, quieverunt donec surgeret Debbora, surgeret mater in Israel. Fortes hic doctores et praedicatores legis dicit, qui quievisse, id est, non fuisse dicuntur, donec surgeret Debbora, quae Israel et praedicatione et exhortatione doceret, et consilio ab hostibus liberaret. Hos etiam fortes in superioribus ad Dominum secum benedicendum, eadem Debbora verbis his provocat, dicens: Qui sponte obtulistis animas vestras de Israel ad periculum benedicite Domino. Hi fortes, id est doctores, obtulisse dicuntur suas animas ad periculum, id est legi Dei et servituti ejus se subdidisse, et die noctuque in meditationibus corpus animamque macerasse. Nova bella elegit Dominus, et portas hostium iste subvertit. Quomodo vel in quo nova bella? Sequitur continuo, et interrogando dicit: Clypeus et hasta si apparuerunt in quadraginta millibus Israel? subauditur, non. Haec enim verior lectio, veriorque sensus est, licet in plerisque codicibus, detracta dictiuncula si, affirmative soleat legi, quod scriptorum vitio inolevit. Quod dicit, clypeus et hasta, intelligendum est hoc quasi jurejurando dixisse, quod in quadraginta millibus nec clypeus nec hasta inveniri posset. Idcirco Deus nova bella elegisse dicitur, et portas hostium subvertisse, eo quod de inermibus fortes et victoriosos fecerit. Quod vero Israel armis exspoliati fuissent. a Jabin rege Chanaan, in superioribus declaratur, ubi dicitur: Clamaverunt filii Israel ad Dominum, nongentos enim falcatos habebat currus, et per viginti annos vehementer oppresserat eos (Jud. V). Vehementer oppressit eos, quia armis exspoliasse dicitur, sicut in libro Samuelis scribitur: Cumque venisset dies praelii, non est inventus ensis et lancea totius populi, qui erant cum Saul et Jonatha, excepto Saul et Jonatha, filio ejus (I Reg. XIII). Cor meum diligit principes Israel. Sciendum quod in Hebraeo non principes, sed doctores legitur. Hoc Debbora in persona Dei loquitur, quod Deus diligat doctores legi Dei studentes, de quibus dicitur subjungendo: Qui propria voluntate obtulistis vos discrimini in populo, benedicite Domino. De quibus etiam jam superius dictum est in eo loco, ubi ait: Qui sponte obtulistis animas vestras ad periculum, benedicite Domino.

Qui ascenditis super nitentes asinas, et sedetis in judicio, et ambulatis in via, loquimini. Ascensores asinarum populus Israel dicitur. Asinae vero, in quibus ascendunt, doctores tribus Israel dicuntur. Super quorum doctrinam reliquus populus quasi super asinas ascendisse dicitur, id est requiescere. Et ipsae asinae nitentes dicuntur hoc est gradientes instar lunae, in lege sedentes super judicium, id est super legem. Quae etiam super judicium sedere dicuntur, id est super legem, et ambulare in via, subauditur legis, eo quod viam legis nequaquam excederent. Populum itaque qui super has asinas, id est super hos doctores requiescebant, provocat Debbora ad benedicendum Dominum, et dicit: Loquimini, id est laudate. Et quasi interrogassent, ubi, et quando laudabimus Dominum, illa respondit: Ubi collisi sunt currus, et hostium suffocatus est exercitus. Ibi narrentur justitiae Domini, et clementiae fortis Israel. Ac si diceret: Quamvis semper et ubique Deus laudandus sit, modo tamen a vobis potius laudandus est, et benedicendus, qui inimicos vestros subvertit, sicut Aegyptios in mari Rubro (Exod. XIV). Tunc descendit ad portas populus Domini, et obtinuit principatum. Ad portas populus Domini descendit, id est ad portas domus Domini, quia, benedicto et collaudato in loco victoriae Domino, descenderunt in domum Domini, ut ibi etiam Dominum collaudarent, orationes et victimas ei offerentes. Quod vero de tribu Isachar, doctores caeterarum tribuum essent, monstratur ex libro Paralipomenon ubi ait: De filiis quoque Isachar eruditi viri, qui notant singula tempora, ad praecipiendum quid facere deberent Israel, principes ducenti. Omnes autem reliquae tribus eorum consilium sequebantur (I Par. XII). Et quod iidem doctores asini sint, monstratur in libro Genesis ubi legitur: Isachar asinus fortis accubans inter terminos. Vidit requiem quod esset bona, et quod optima terra, et supposuit humerum suum ad portandum, factusque est tributis serviens (Gen. XLIX). Asinus in libro Genesis ubi sequitur, fortis dicitur propter fortitudinem legis, eo quod legem in humero portaret, et caeteris tribubus tributum, id est doctrinam legis impenderet.: In libro vero Judicum asinae dicuntur, eo quod viribus fracti et humiliati atque infirmi manerent, jugo scilicet gentium pressi atque humiliati, et sola tantum lege Dei contenti. Surge, surge, Debbora, surge, surge, toquere canticum. Notandum quod in Hebraeo expergiscere legatur, id est expergiscere in spiritu prophetiae. Praefatorum itaque doctorum vocibus Debbora provocatur, ut expergiscatur in spiritu prophetiae et laudis, et non cesset a laudibus Dei Unde et sequitur: Loquere canticum. Surge Barach et apprehende captivos tuos fili Abinoen. In Hebraeo dicitur: Praedare praedam tuam, fili, Ahionem. Hac sententia vocibus etiam eorumdem doctorum Barach admonetur, ut depraedetur reliquias inimicorum suorum, et ad internecionem eos usque perducat, et nomen sibi victoriae laudabiliter acquirat.

Tunc salvatae sunt reliquiae populi. Haec sententia ad intelligendum, jungenda est sententiae superiori, qua dicitur, ubi narrentur justitiae Domini, clementiae fortis Israel, eo quod tunc salvatae sunt reliquiae populi. Dominus in fortibus dimicavit. In Hebraeo legitur, Dominus propter me in fortibus dimicavit, et est vox totius populi Israel. Dimicavit enim propter eos in Aegyptiis et caeteris inimicis Israel. Unde et sequitur: Ex Ephraim delevit eos in Amalec, id est Josue, existens de tribu Ephraim, delevit fortes inimicos Israel in Amalec et populum ejus in ore gladii, sicut legitur in libro Exodi: Fugavitque Josue Amalec et populum ejus in ore gladii (Exod. XVII). Et quod idem Josue ex tribu Ephraim fuerit, monstratur ex libro Numerorum, ubi dicitur: De tribu Ephraim, Osee filium Nun (Num. XIII), quem et in consequentibus Josue vocat, dicens: Vocavitque Moyses Oseae filium Nun Josue (Jos. VI). Et post eum in populos tuos Amalec post eum, id est Josue, ex tribu Benjamin existens, Saul populum Amalec praecipiente Domino delevit. Quod de spiritu prophetiae Debbora et Saule futurum prophetavit, et hoc secundum schema, quod vocatur prolepsis, dictum est, quod ipse esset deleturus Amalec, sicut habes in libro Samuelis (I Reg. XV). Sed et quod ait: O Amalec, in Hebraeo non legitur, sed Latinus interpres sensus gratia hoc addidit. De Machir principes descenderunt et de Zabulon, qui exercitum ducerent ad bellandum. In Hebraeo legitur: De Machir principes descenderunt, et subauditur ad bellandum, id est ad prosternendum Sisara principem, et de Zabulon, subauditur descenderunt, qui ducerent de tribu litterarum, id est tribu Isachar, et subauditur ad bellandum, id est ad Deum collaudandum et exorandum, de quibus et sequitur. Duces Isachar fuere cum Debbora. In Hebraeo, principes, id est doctores legis fuere cum Debbora ad collaudandum Deum. Et Barach vestigia sunt secuti. Intelligendum est quia pars quaedam illorum cum Debbora ad Deum collaudandum remansit, et pars Barach vestigia sunt secuti ad populum exhortandum et debellandum Sisaram. Qui quasi in praeceps ac barathrum se discrimini dedit. Barach scilicet, credens verba Domini, se discrimini dedit, praecipitans se in torrentem Cyson, persequens et debellans Sisarae exercitum. Barathrum in hoc loco torrens Cyson intelligitur. Diviso contra se Ruben, magnanimorum reperta contentio est. In Hebraeo non habetur contra se. Vox enim Debbora est increpans Ruben, id est tribum Ruben, eo quod imperio Domini non obtemperans cum fratribus suis contra inimicos Domini debellandos non ierit, sed timore perterritus, et verbis Domini incredulus ab eis se diviserit, et pro eo magnanimus, id est superbus, repertus, exstiterit. Unde et sequitur eorum increpatio in spiritu prophetiae dicens:

Quare habitas inter duos terminos, ut audias sibilos gregum. In Hebraeo non legitur duos, sed inter terminos, et est sensus: O Ruben, quare habitas, id est quare remanes inter terminos tuos, scilicet vicinarum tribuum tuarum, ut audias sibilos gregum? Ac si diceres: Greges quibus abundas, servare cupis et amittere vereris, eorumque sibilos audire potius delectaris, quam cum fratribus tuis ad debellandos hostes Israel progredi niteris, et quia hoc facis, imperio Domini superbus resistis, unde et sequitur id ipsum, quod et supra: Diviso Ruben, magnanimorum reperta contentio est. Eo quod male fecerit, imperium Domini parvipendens, et superbus existens. Galaad trans Jordanem quiescebat. Et hoc increpando dicitur, eo quod remorante Ruben cum eo Galaad pari consilio remanserit. Et Dan vacabat navibus, quia videns quod tribus Ruben et tribus Galaad non irent cum fratribus suis ad bellandum, timore correptus navibus vacando fugam arripuerit: Aser habitabat in littore maris, et in portubus morabatur. Similiter hoc increpando ponitur, eo quod Aser in littore maris habitans, in portubus moratus fuerit, fugam potius arrepturus quam fratribus compraeliaturus. Zabulon et Nephthalim obtulerunt animas suas morti in regione Meronie. In Hebraeo super regionem Meronie. Et est sensus: Quia caeteris tribubus ire nolentibus, hae duae tribus animas suas morti dederint super regione Meronie. Meronie enim interpretatur excelsus. Pro regione enim Excelsi, id est Dei, obtulisse dicuntur animas suas, et idcirco laudibus efferuntur, cum caeterae comprehendantur tribus. Venerunt reges et pugnaverunt. Reges terrae Chanaan dicit, qui regi Jabin subditi erant. Pugnarunt reges Chanaan. Id ipsum repetit, in Thanaac. Thanaac enim provincia est, ubi est torrens Cyson, juxta aquas Mageddo. Mageddo enim civitas est posita super torrentem Cyson. Et quod dicit, juxta aquas Mageddo, intelligitur juxta torrentem Cyson civitas Mageddo. Tamen nihil tulere praedantes. Hoc subsannando dicitur, cum non solum nihil praedae tulerint, quin potius animas eruere nequiverunt. De coelo dimicatum est contra eos. Quia in quadraginta millibus Israel clypeus et hasta inveniri non poterant, idcirco Dominus de coelo lapidibus grandinis et igni dimicavit pro eis contra hostes suos, sicut et illud in libro Josue (Jos. X). Stellae manentes in ordine suo et cursu, adversus Sisaram pugnaverunt. Stellae angeli intelligantur, qui de coelo contra Sisaram pugnaverunt.

Torrens Cyson traxit cadavera eorum. Est enim hic defectus et quasi interrogando, ubi et respondeatur in torrentem Cadumin, id est in mare Rubrum. Unde et sequitur. Torrens Cadumin, torrens Cyson. Torrentem Cadumin mare Rubrum vocat. Cadumin enim interpretatur antiquorum, eo quod antique miracula in eo facta fuerint transeuntibus filiis Israel, et Aegyptiis pereuntibus. Et quia mare Rubrum Aegyptios mortuos evomuit, ita ut eos mortuos Israelitae super littus maris viderent, et eadem cadavera piscibus et bestiis maris abstracta fuerunt, idcirco traxit torrens Cyson cadavera eorum, ut pro cadaveribus Aegyptiorum sibi ablatis cadavera Chananaeorum ipsius maris Rubri pisces et bestiae comederent. Conculca anima mea robustos. Hoc Debbora in persona totius Israelis dicit, ut omnes uno animo robustorum, id est fortissimorum inimicorum suorum colla conculcarent, sicut est illud in libro Josue de quinque regibus Chananaeorum (Jos. X): Ungulae equorum. In Hebraeo sic legitur: Tunc ungulae equorum ceciderunt fugientibus impetum, et per praeceps ruentibus fortissimis hostium. Lapidibus enim grandinum de coelis ab angelis ungulae equorum cecidisse traduntur, ut sit sensus: Si ungulae equorum cecidisse tactu lapidum creduntur, quid putas equitibus accidisse? Maledicta terra Meroz dixit angelus Domini. In Hebraeo legitur: Maledicite, Meroz, dicit angelus Domini. Angelus Domini ab Hebraeis Michael intelligitur, qui jubet per Debboram populo Israel, ut maledicant Meroz, id est potestatem angelicam, quae praeerat Chananaeis. Meroz enim interpretatur arcanum. Idcirco maledici jubetur, id est anathematizari, eo quod caeteris angelis dimicantibus pro Israel, ipse non solum non pugnaverit, verum etiam in adversitate eorum perstiterit. Maledicite habitatoribus ejus, id est et Meroz et populo ejus. Et redditur causa cur maledicantur. Quia, scilicet, non venerunt in adjutorium Domini, in auxilium fortissimorum ejus. Benedicta inter mulieres Jahel uxor Aber Cynei. Inter mulieres scilicet Saram, Rebeccam, Rachel, Liam, et caeteras ferme mulieres. Benedicatur in tabernaculo, subauditur Domini, et ibi memoriale sit ejus, sicut et Judith. Et bene redditur causa cur benedicatur, quia scilicet sapienter et prudenter fecerit, eo quod petenti aquam lac dederit. Idcirco lac dedit, ut hostis fugiens sibi potiorem fidem accommodaret. Et si quaeritur cur vinum non dederit, respondendum est quia domus Rachab vinum non bibebat, sicut habes in Jeremia propheta (Jer. XXXV).