|
Ecce enim profecti sunt a vastitate, Aegyptus congregabat eos, Memphis
sepeliet eos, desiderabile argenti eorum urtica haereditavit, lappa in
tabernaculis eorum. Venerunt dies visitationis, venerunt dies
retributionis. Tanquam diceret: Derident isti me quasi promittentem
longinquum diem dum dico: Quid facietis in die solemni, et in die
festivitatis Domini, sicut mos eorum est, illudere prophetis. Exempli
gratia, sicut in Isaia dicunt: Manda remanda, manda remanda, exspecta
reexspecta, exspecta reexspecta, modicum ibi, modicum ibi (Isa. XXVIII).
Quoniam ergo non credunt diem illum, aut certe contemnunt, quasi non
prope, sed longe venturum, ecce de propinquo molestum datur illis
argumentum, ut non vacet eis dissimulare diem illum quandoque venturum,
quem dico solemnem, quem dico Domini festivitatem. Ecce enim profecti
sunt, id est sine dubio in proximo proficiscentur a vastitate decem
tribus in Assyrios, et reliquae duae in Babylonios. Illuc proficiscentur
a vastitate, id est hic relinquentes solam vastationem terrae, vastata
enim remanebit gladio et igne. Qui superfuerunt ex eis, Aegyptus
congregabit eos, Memphis sepeliet eos. Hoc ita factum est. Reliquiae ex
Judaeis interfecto Godolia, quem rex Babylonis terrae praefecerat,
contra Domini praeceptum fugientes Chaldaeos, ingressi sunt Aegyptum (IV
Reg. XXIII), et postea, sicut Jeremiae testatur liber, ibi a
Nabuchodonosor interempti sunt (Jer. XLI). Memphis, cujus habitatores
sepelierunt eos, ante conditam Alexandriam metropolis erat Aegypti. Cur
cum dixisset, ecce profecti sunt, subjunxit a vastitate, satis aperit
his verbis: Desiderabile argenti eorum urtica haereditavit, lappa in
tabernaculis eorum. Longam nimirum et magnam his verbis significat
vastitatem, quia ubi erant quondam domus pulcherrimae, desiderabiles, et
desiderabili argento comparatae, ibi lappae ortae sunt atque urticae. Ab
isto praesentium vel citius venientium malorum argumento, majorum fidem
capere poterant malorum de longinquo, ut non liberet eos ridere vel
subsannare ad percunctationem dicentis: Quid facietis in die solemni, et
in die festivitatis Domini? Sane dies ille solemnis, dies festivitatis
Domini quis sit, manifestius aperit, cum repetit, et dicit: Venerunt
dies vastationis. Venerunt, id est certissime venturi sunt, dies
retributionis. Sive cum singulariter diem, sive cum pluraliter dies
dicit, idipsum intendit. Etenim quod hic dies dicitur, alibi dicitur
etiam annus. Nam in Isaia Christus ipse dicit: Dies enim ultionis in
corde meo, annus retributionis meae venit (Isai. LXIII). Dicitur etiam
tempus, ut vere exstitit quando Dominus noster in hunc mundum venit,
quando et civitati, quae illum venientem cognoscere noluit, flens super
illam, dixit: Et non relinquent in te lapidem super lapidem, eo quod non
cognoveris tempus visitationis tuae (Luc. XIX). Quod illic dicitur
tempus visitationis, et in Isaia annus retributionis, hic dicuntur dies
visitationis, dies retributionis. Istud tempus visitationis, iste dies
vel annus retributionis, visitanti Domino solemnis dies est
festivitatis, quia ex tunc gloria et honore coronatus est Filius
hominis, et sicut in Canticis canticorum legimus, Dies desponsationis
ejus, dies laetitiae cordis ejus (Cant. III) exstitit. Illis autem
phreneticis, qui visitantis medici gratiam non cognoverunt, imo
repulerunt, dies est retributionis, dies interfectionis, sicut de
ejusmodi die Isaias dicit: Dies enim interfectionis et conculcationis et
fletuum a Domino Deo exercituum in valle visionis (Isa. XXII). Sequitur:
Scito te, Israel, stultum, prophetam insanum, virum spiritualem, propter
multitudinem iniquitatis tuae et multitudinem amentiae tuae. Iterum
conversus ad eum, de quo praecedentia quasi ad auditores loquebatur,
consilium illi praebere atque sensatas cogitationes insinuare nititur.
Consilium quippe sanum est dicentis, seito te stultum, scito te insanum,
scito te spiritualem, id est amentem, post spiritualia nequitiae euntem,
spiritum erroris sequentem, istud namque scire via vel principium est
sapientiae. Hoc ille de semetipso scit, quem respexit, quem eruditione
sua dignum indicavit spiritus timoris Domini. Hinc namque Salomon dicit:
Visio quam locutus est vir, cum quo est Dominus, et qui Deo secum
morante, confortatus ait: Stultissimus sum virorum, et sapientia hominum
non est mecum. Non didici sapientiam, et non novi sanctorum scientiam
(Prov. XXX). Ad magnam ergo visionem illum excitare intendit, adhortando
ut sciat se esse stultum, quia videlicet haec est visio quam locutus est
vir, cum quo est Deus. Hoc et Apostolus intendens: Si quis, ait, sibi
videtur inter vos esse sapiens, stultus fiat, ut sit sapiens (I Cor.
III). Nec vero abs re taliter, sed pro negotio magno illum populum
admonet, quia videlicet fere nullius gentis homines adeo delectantur
videri sapientes aut scientes et magistri, ut homines populi Israel.
Idcirco spiritu superbiae decepti magistri facti sunt erroris, qui
nolunt esse discipuli veritatis. Inde est illud vae, quod illis Dominus
enuntiat his verbis: Vae vobis, legisperitis, quia tulistis clavim
scientiae. Ipsi non introistis, et eos qui introierunt prohibuistis
(Luc. XI). Est igitur sensus: O Israel qui tibi sapiens videris, qui cum
multa mentis elatione prophetasti, et prophetis tuis arrisisti,
dicentibus: Pax, pax (Jer. VI) et non venient super eos mala, scito te
et confitere stultum, scito et confitere te prophetam insanum insanias
falsas secutum; scito te virum spiritualem, id est spiritu erroris
deceptum, et haec tibi accidisse propter multitudinem iniquitatis tuae,
et propter multitudinem amentiae. Si enim hoc scieris, si istud
confessus fueris, tunc loquente te cum Deo, sapiens fieri poteris, et
iniquitates tuae remittentur tibi. Quod si nunc scire nolueris, scies
quandoque, et sine fructu poenitentiae poenitebit te quod stultus
fueris, juxta illud Sapientis: Ergo erravimus a via veritatis, justitiae
lumen non reluxit nobis, et sol intelligentiae non est ortus nobis.
Lassati sumus in via iniquitatis, et ambulavimus vias difficiles, viam
autem Domini ignoravimus (Sap. VIII). Clamavit ad Israelem suggerens,
imo et inculcans, ut sciat et confiteatur quod stultus sit. At ille
pertinaciter stultitiam suam defendit, dicens quod sapiens sit. Itaque
rursus ad auditores convertitur, et conquerendo dicit: Speculator
Ephraim cum Deo meo propheta laqueus ruinae factus est super omnes vias
ejus, insania in domo ejus. Profunde peccaverunt, sicut in diebus Gabaa.
Recordabitur iniquitatis eorum, et visitabit peccata eorum. Magna
vehementer malitiae, vel praesumptionis admiratio, dum dicit, speculator
Ephraim cum Deo meo. Quid enim est, speculatorem esse cum Deo? nisi
speculationis subtilitate contendere cum Deo. Denique sicut pugnare cum
inimico, idem est quod pugnare contra inimicum, ita speculari cum Deo,
idem est hoc loco, quod speculari contra Deum. Non enim dixit speculator
Dei, quod bonum esset. Hoc enim debet esse is, quemcunque Deus vice sua
pro animarum custodia vigilaturum posuit, sed dixit speculator cum Deo,
quod malum est. Sic enim recte denotatur ille, quicunque aliquo
machinamento divinis molitur obviare consiliis. Hoc egit Ephraim, hoc
Jeroboam fecit. Dixit enim in corde suo: Nunc revertetur regnum ad domum
David, si ascenderit populus iste, ut faciat sacrificia in domo Domini
in Jerusalem, et convertetur cor populi hujus ad Dominum suum Roboam
regem Juda, interficientque me et revertentur ad eum. Et excogitato
consilio, fecit duos vitulos aureos, et dixit eis: Nolite ultra
ascendere in Jerusalem. Ecce dii tui, Israel, qui eduxerunt te de terra
Aegypti. Posuitque unum in Bethel, et alterum in Dan (III Reg. XII).
Talis fuit speculator, et sic astute, ut putabat, speculatus Ephraim, et
hanc speculationem cum speculatione Dei contulit, praetulitque illius
consilio vel speculationi dicentis sibi: Si igitur audieris omnia, quae
praecipio tibi, et ambulaveris in viis meis, et feceris quod rectum est
coram me, custodiens mandata mea et praecepta mea, sicut fecit David
servus meus, ero tecum, et aedificabo tibi domum fidelem, quomodo
aedificavi David, et tradam tibi Israel, et affligam semen David super
hoc, verumtamen non cunctis diebus (III Reg. XI). Nunquid non melius se
sibi providere putavit, consilium aliud excogitando sibi? Ait ergo:
Speculator Ephraim cum Deo meo. Dictum hoc admirantis pariter et
dolentis sonat affectum. Non enim tantum dixit, speculator cum Deo, sed
speculator cum Deo meo. Habuit et prophetas Ephraim, videlicet quales
erant illi quadringenti quinquaginta viri, quos uno die Elias interfecit
(III Reg. XVIII), et quales postea Jehu sacrificio simulato Baal,
quotquot erant, omnes occidit (IV Reg. X). Imo et ab initio, factis
vitulis aureis, sicut sacerdotes, ita et prophetas Jeroboam sibimet
instituit. De quibus erat ille, qui virum Dei venientem de Juda in
sermone Domini contra Jeroboam fefellit, et reduxit secum ut comederet
et biberet in domo ejus, propter quod cum abiisset, invenit eum leo in
via, et occidit (III Reg. XIII). Cum ergo dixisset speculator Ephraim
cum Deo meo, subjunxit atque ait: Propheta laqueus ruinae factus est
super omnes vias ejus. Propheta dixit Ephraim, id est prophetas
habentem. Et quia prophetae illi vere insanierant, et nihil quod ad
sanitatem pertineret, prophetabant, sed tantummodo inutilia quaedam
insana mente divinabant, idcirco subjunxit, atque ait: Insania in domo
Dei ejus. Quis autem erat Deus ejus? Utique vitulus aureus, et talis
domus Dei erat ea, quae fuerat vocata Bethel, id est domus Dei. Illic
insaniam, id est, insanam prophetiam jam tunc fuisse manifestum est.
Scriptum est enim sic: Prophetes autem quidam senex habitabat in Bethel,
ad quem venit filius suus, et narrabat ei omnia opera quae fecerat vir
Dei illa die in Bethel, et verba quae locutus fuerat ad regem (III Reg.
XIII), etc. Ejusmodi prophetia quam illi prophetabant, recte hic dicitur
insania. Quid enim insanius, ut, exempli gratia, de eodem, quem nunc
commemoravimus, aliquid proferamus? Quid, inquam, insanius, quam quod et
illum virum Dei decepit, et in inobedientiam ruere fecit, sciens et hoc
intendens, quod evenit? Exclamavit enim et dixit: Quia inobediens fuisti
ori Domini, et non custodisti mandatum, quod praecepit tibi, non
inferetur cadaver tuum in sepulcrum patrum tuorum (ibid.). Item cum
occidisset illum leo, et ille sepelisset eum, dixit ad filios suos. Cum
mortuus fuero, sepelite me in sepulcro in quo vir Dei sepultus est,
juxta ossa ejus ponite ossa mea (ibid.). Profecto enim veniet sermo,
quem praedixit in sermone Domini. Vere iste insanus erat, taliter nequam
alii, nequior sibi. Quid enim iste, nisi per insaniam semetipsum
occidit, suaeque animae mortem cum morte aliena apertis perpetravit
oculis? Etenim, o insane, si propterea non infertur cadaver ejus in
sepulcrum patrum ejus, quia inobediens fuit ori Domini, tibi quid fiet,
qui hoc scienter fecisti, quod factus es inobediens ori Domini? Talis
prophetia, sic insaniens propheta, laqueus, inquit, ruinae factus est
super omnes vias ejus, subauditur Ephraim, et ad illaqueandum intenti
omnes erant prophetae illi, et praevalebant decipiendo sub nomine
prophetarum divinando aliquid. Quid enim dicebant, nisi quod ille jam
dictus dixit: Et ego propheta sum similis tui, et angelus locutus est
mihi in sermone Domini? (Ibid.) Si hoc dicendo laqueus factus est viro
Dei, ita ut falleret eum, et reduceret secum, quanto magis populum
fallebant, et super omnes vias ejus laqueum deceptionis tendebant? Neque
enim sinebant, ut auctoritatem haberet quispiam de prophetis Domini, cum
sese conferre auderet illi pseudopropheta, diceretque: Et ego propheta
sum similis tui. Denique pugno etiam interdum sibi auctoritatem
contrarius propheta contra prophetam Domini vindicare non dubitabat.
Sicut alio loco scriptum est: Nunc igitur, ait Michaeas ad regem Achab,
ecce dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum tuorum,
qui hic sunt, et Dominus locutus est contra te malum. Accessit autem
Sedecias filius Chanaam, et percussit Michaeam in maxillam et dixit:
Mene ergo dimisit spiritus Domini, et locutus est tibi? (III Reg. XXII.)
Jam ut ad rem summam recurram, id est ad tempus Dominicae passionis, quo
totius prophetiae caput intendit. Tunc vere propheta laqueus ruinae
factus est, quando prophetavit Caiphas, quod Jesus moriturus erat pro
gente. Hoc nimirum intendens populo insinuare, quod nisi illum
interficerent, futurum esset, ut venirent Romani, et tollerent eorum
locum et gentem. Sic namque prophetando, cunctos illaqueavit et attraxit
in consensum peccati, quod velut laqueus inexplicabilis, et loco, et
genti, sicut jam apparet, magnae ruinae causa exstitit. Illic populus
Judaicus recte dicendus erat Ephraim, quia, sicut superius jam dictum
est, illic Ephraim, id est, decem tribuum recedentium a domo David,
peccata consummavit, crucifigendo Christum Filium et Dominum David.
Dicatur ergo speculator Ephraim cum Deo meo, propheta laqueus ruinae
factus est super omnes vias ejus, insania in domo Dei ejus. Speculatus
est enim et quasi speculando contendit cum Deo, putans quod consilium
Dei suo destruere posset consilio. Dixit enim: Quid facimus, quia hic
homo signa multa facit? Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum.
Deus autem econtra speculabatur, quod si non dimitterent eum, sic omnes
crederent in eum. Sed et in omnibus quaecunque aiebat, vel dicebat
Dominus, speculator aderat ille Ephraim, ille falsitatis fabricator,
pharisaicus livor, ut illius admiranda opera vel negarent, vel sinistra
interpretatione depravarent, et ut eum aliquando saltem in sermone
caperent. Unde Psalmista, cum dixisset: Inimici mei dixerunt mala mihi,
quando morietur, et peribit nomen ejus (Psal. XL), continuo de quolibet
illorum subjunxit: Et si ingrediebatur ut videret, vana loquebatur; cor
ejus congregavit iniquitatem sibi. Egrediebatur foras, et loquebatur in
idipsum. Et est sensus: Si quis illorum accedebat ad sermonem, vel
convictum meum, ad hoc tantum accedebat, ut insidiaretur mihi, et
egrediens ad eos, loquebatur in idipsum, id est, secundum ipsam
iniquitatem, quam cor ejus congregavit sibi. Nimirum, quia sic malitiose
egit ille Ephraim: Ecce insania in domo Dei ejus, insania, inquam, quam
totus orbis audivit. Insanierunt enim ex tunc horribiliter seditiosi, et
illam seditionem quam in Barraba latrone maluerunt haereditare,
condemnato Jesu pacis principe, sic ventilaverunt intus obsessi ut,
sicut Josephus testatur, admirationem simul et dolorem facerent
obsidentibus Romanis. Fiebat autem hoc maxime in templo, cujus praesidio
firmissimo seditiosi male utebantur. Recte ergo dictum, insania in domo
Dei ejus. Et quis erat Deus ejus, nisi Mammon, cui serviendo, domum
illam fecerant speluncam latronum, et in eo diu latrocinati fuerant? O
inexcusabilem malitiam illorum! Profunde, inquit, peccaverunt sicut in
diebus Gabaa, id est: Sicut facere coeperunt in diebus Saul, qui fuit de
Gabaa, quando Dominus non ignorans quantum in profundum peccati
descendere coepissent, ac perventuri essent, dixit ad Samuelem: Audi
vocem populi in omnibus quae loquuntur tibi. Non enim te abjecerunt, sed
me, ne regnem super eos (I Reg. VIII). Denique non statim factum est ut
non regnaret Dominus super eos, praesertim cum postmodum, amoto Saul,
David illis regem dederit, secundum cor suum, sed certissime futurum
erat, ut quod facere coeperat, dicendo: Constitue nobis regem, sicut et
universae habent nationes, itemque nequaquam audiemus te, rex enim erit
super nos, et erimus nos quoque sicut omnes gentes. Hoc ipsum
perficerent, negando Christum regem et dicendo: Non habemus regem, nisi
Caesarem. Horum quidem medium fuit, quod decem tribus recesserunt a domo
David, Jeroboam et vitulos aureos secuti, sed tota serie temporum vel
generationum, unus idemque exstitit funiculus peccati, quo merito
deberent, Domino flagellante, de templo et de regno ejus ejici. Hoc est,
quod protinus dicit: Recordabitur iniquitatis eorum, et visitabit
peccata eorum (Matth. XXIII), ut videlicet, quemadmodum dixit: Venient
haec omnia super generationem istam, duplicem recordationis et
visitationis recipiant vindictam, temporalem pariter et aeternam. Et ut
manifestum sit, hoc idem intendere spiritum propheticum, quod Dominus
intendit, dicendo, ut jam dictum est, venient haec omnia super
generationem istam, quod scilicet superiora patrum peccata portare
debeant imitatores filii, repetit altius, et dicit: Quasi uvas in
deserto inveni Israel, quasi prima poma ficulneae in cacumine ejus vidi
patres eorum. Ipsi autem intraverunt ad Beelphegor, et abalienati sunt
in confusionem, et facti sunt abominabiles, sicut ea quae dilexerunt.
Ephraim, quasi avis avolavit, gloria eorum a partu et ab utero et a
conceptu. Hic jam ipsa Dei persona loquens in propheta, peccata ipsa
quae visitanda erant, commemorans, prius sua breviter quidem, sed
mirabiliter ad memoriam audientium beneficia revocat, ut ingratitudinem
illorum contra quos sermo est, quilibet perpendens, admiretur cum Mose,
et dicat: Generatio prava atque perversa, haeccine reddis Domino, popule
stulte et insipiens? (Deut. XXXII.) Quasi uvas, inquit, in deserto
inveni Israel. Israel hoc loco totum bonum, totum electum oportet
intelligi. Nam econtra per Ephraim, qui quasi avis avolavit, omnes illi
sunt intelligendi, qui tantummodo filii carnis, et non filii sunt
promissionis, quorum idcirco gloria dicitur esse a partu et ab utero, et
a conceptu, quia in sola carne gloriantur Abrahae, atque idcirco non
aestimantur in semine, Israel ego quasi uvas inveni, id est, sic super
filiis Israel credentibus in me gavisus sum, quomodo gaudet quispiam cum
in transitu vel itinere dulces ad comedendum uvas invenerit. Ista
inventio gratiae fuit. Ubinam inveni? In deserto, id est, in tali loco,
ubi mirum fuit uvas nasci, ubi pro magno habendum sit Israelem, id est,
animas Deum videntes sive rectas potuisse inveniri. Desertum illud, fuit
terra Aegypti, quia videlicet desertum est terra, vel gens omnis quae
Deum verum deserens, vel non habens, ab eodem juste deserta est. Non
solum autem desertum, verum etiam locus erat horroris, juxta illud
Deuteronomii: Invenit eam in terra deserta, in loco horroris et vastae
solitudinis. Et quidem illud quoque desertum, per quod circumduxit eos
quadraginta annis, hic valet intelligi, sed magis horridum erat illis
desertum ipsa Aegyptus, ubi servientes in operibus luti et lateris hoc
ipsum vapulabant, quod quasi desertos se esse, gementes ad Dominum
vociferabantur. Quod illic invenit Israel quasi uvas, id est, quod
audivit gemitum eorum, propter dilectionem patrum fecit, sicut Scriptura
testatur, ubi praemisso, quia ascendit clamor eorum ad Dominum pro
operibus, et audivit gemitum eorum, continuo subjunctum est: Ac
recordatus est foederis quod pepigerat cum Abraham, Isaac, et Jacob,
respexitque Dominus filios Israel, et liberavit eos. Bene ergo cum
dixisset, quasi uvas in deserto inveni Israel, continuo subjunxit: Quasi
prima poma ficulniae in cacumine ejus vidi patres eorum. Et est sensus:
Quando gemitum eorum audivi, recordatus sum foederis quod pepigi cum
Patribus eorum.
|
|