CAPUT 4

“Et invenit in templo vendentes boves et oves et columbas, et nummularios sedentes.”

Sciendum quia, juxta legis mandata, augustissimo in toto orbe templo Domini, et de cunctis pene regionibus Judaeorum illuc populo confluente, innumerabiles immolabantur hostiae, maxime festis diebus, taurorum, arietum, hircorum; pauperibus, ne absque sacrificio essent, pullos columbarum et turtures offerentibus (Deut. XII). Accidebat plerumque, ut qui de longe venerant, non haberent victimas. Excogitaverunt igitur sacerdotes quomodo praedam de populo facerent, et omnia animalia quibus opus erat ad sacrificia vendebant, ut et venderent non habentibus, et ipsa rursus empta susciperent. Hanc stropham eorum crebra vendentium inopia dissipabat, qui indigebant sumptibus, et non solum hostias non habebant; sed nec unde emerent quidem aves ac vilia munuscula. Posuerunt itaque et nummularios, qui mutuam sub cautione darent pecuniam. Sed quia erat in lege praeceptum (ibid.), ut nemo usuras acciperet, et prodesse non poterat pecunia foenerata, quae commodi nihil haberet, et interdum forte perderetur, excogitaverunt et aliam tegnam [technam], ut pro nummulariis collybistas facerent. Cujus verbi proprietatem Latina lingua non exprimit. Collyba dicuntur apud eos quae non appellamus tragemata vel vilia munuscula: verbi gratia, frixi ciceris uvarumque passarum, et poma diversi generis. Igitur quia usuras accipere non potuerant collybistae, qui pecuniam foeneraturi erant, pro usuris accipiebant diversas species, ut quod in nummo non licebat, in his rebus exigerent quae in nummis coemuntur; quasi non hoc ipsum Ezechiel praedicaverit dicens:

“Usuram et superabundantiam non accipietis (Ezech. XVIII).”

Istiusmodi Dominus cernens in domo Patris sui negotiationem seu latrocinium, ardore spiritus concitatus, juxta quod scriptum est in sexagesimo octavo psalmo:

“Zelus domus tuae comedit me,”

fecit sibi flagellum ex funiculis, et tantam hominum multitudinem ejecit e templo. Hoc praeter exterius factum vere magnum et in testimonium verae et summae divinitatis Christi praedicandum, aliud portendit miseris Judaeis, vere magnum et miserabile malum, vere dolendum, nisi merito accidisset, cruentae civitatis et profanati templi excidium, totumque penitus abolendum ab oculis Dei praesignat veteris sacrificii ritum. Quid enim funiculus ille agit in manu potentis, in manu sapientis? quid nisi Romanum praesignat exercitum, durum ad caedendum, fortem ad ligandum et captivandum? Qui enim quondam per prophetam dixerat:

“Vae Assur, virga furoris mei, et baculus ipse est, in manus ejus indignatio mea (Isa. X); ”

nunc per seipsum factus proclamat: Vae magnae Romani imperii bestiae, quae juxta Danielem comedit atque comminuit, et reliqua pedibus conculcavit (Daniel. VII). Funiculus irae meae lorumque ferreum, et captivandae hujus gentis vinculum ipsa est. Hoc malum portendit illis infaustum prodigium, quod maxime claret ex Evangelio secundum Lucam. Nam (ut ille refert) ingressurus in templum et facturus hoc signum, prius videns civitatem flevit super illam et dixit:

“Quia si cognovisses et tu quia venient dies in te, et circumdabunt te inimici tui vallo (Luc. XIX),”

etc. Cum ergo prius illud extremum pronuntiat excidium, et tunc ad ejiciendos illos de domo Patris sui, factum de funiculis adhibet flagellum, aperte innuit se facto praesignare ipsum, quod verbo praedixerat malum, quod et secundum naturae humanae compassionem deflet, et secundum justam divinitatis suae censuram exercet. Et congrue vindicta, quia plectendi erant, funiculo praefiguratur. Nam ipsi longis peccatorum suorum funiculis circumdabantur (Psal. CXXXVIII). Quorum longitudo rursus secundum Matthaeum exprimitur. Nam cum dixisset:

“Ecce ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis in synagogis vestris, et persequemini de civitate in civitatem,”

statim addidit longitudinem funium istorum, quibus circumdabantur dicens:

“Ut veniat super vos omnis sanguis justus qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae, filii Barachiae, quem occidistis inter templum et altare. Amen dico vobis, venient haec omnia super generationem istam (Matth. XXIII).”

Igitur in signum atque portentum miseriarum.