|
Transire fecit Samaria regem suum, quasi spumam super faciem aquae, et
disperdentur excelsa idoli peccatum Israel. Siquidem pro merito
iniquitatis perseverantis hoc emeruit Samaria sive decem tribus, ut rex
ejus transiret et regnum ejus solveretur, sicut spuma super faciem
aquae, quae vera nimirum similitudo est. Sicut enim olla fervente
superiores aquae in spumam bullasque surgentes irrumpunt, ipsaeque
bullae subsilientes colliduntur, et aliis emergentibus aliae crepant et
dissiliunt, ita Samaria vel decem tribus, jugi ferventes igne
discordiae, reges alios super alios creaverunt, et usque ad decem vices
sicut ex ipsa libri Regum lectione colligi promptum est, percussis
regibus, alii reges supersederunt, secundum numerum scissurarum decem
pallii, quo descisso, propheta, scilicet Ahias Silonites, dixerat ad
Jeroboam: Tolle tibi decem scissuras. Haec enim dicit Dominus Deus
Israel: Ecce ego scindam regnum de manu Salomonis, et dabo tibi decem
tribus (III Reg. XI). Decies namque, sicut jam dictum est, regnum illud
decem tribuum per discordiam scissum fuit, decies quasi spumam sive
bullam super faciem aquae transire fecit regem suum, alio percusso
suscipiens alium. Primo namque scissum est Jeroboam. Secundo, Baasa
percussit Nadab filium Jeroboam, et regnavit pro eo. Tertio, Zambri dux
mediae partis equitum percussit Ela, filium Baasa, et regnavit pro eo.
Quarto, Amri, qui erat princeps militiae super Israel, rex factus est ab
exercitu, et illo mortuo in peccatis suis, Achab filius ejus regnavit
pro eo. Quinto loco, Joram filium Achab occidit Jehu, et regnavit pro
eo. Sexto, Zachariam abnepotem Jehu percussit Sellum, et regnavit pro
eo. Septimo, eumdem Sellum percussit Manahen, et regnavit pro eo.
Octavo. Phacee filius Romeliae, percussit Phaceiam filium Manahen, et
regnavit pro eo. Nono, Phacee filium Romeliae, percussit Osce filius
Ela, et regnavit pro eo. Decimo, tandem dissidio scissum est regnum in
rege Assyriorum, qui Osee jam dictum obsedit, et vinctum misit in
carcerem, et transtulit Israel in Assyrios (IV Reg. XVII). Sic et sic
Samaria malis suis regem suum transire fecit. Et disperdentur, ait,
excelsa idoli, de quibus videlicet toties Scriptura refert; verumtamen
adhuc populus immolabat et adolebat incensum in excelsis, quod erat
peccatum Israel. Cuncta haec, ut caetera superiora, altius, sicut
prophetalem decet dignitatem, nos animadvertere commonet illud, quod
continuo subjunctum est: Lappa et tribulus ascendet supra aras eorum et
dicent montibus: Operite nos; et collibus: Cadite super nos. Hoc enim
nequaquam de angustia captivitatis illius qua tunc in Assyrios translati
sunt, sed potius de excidio pene inenarrabili, quo Judaei propter scelus
Dominicae mortis subversi, et in omnes gentes captivi ducti sunt,
praedictum esse auctoritate sua Dominus ipse comprobat, qui, sequentibus
et lamentantibus mulieribus, dum ad mortem duceretur dixit: Filiae
Hierusalem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete et super
filios vestros, quoniam ecce venient dies, in quibus dicent: Beatae
steriles et ventres quae non genuerunt, et ubera quae non lactaverunt.
Tunc incipient dicere montibus: Cadite super nos; et collibus: Cooperite
nos (Luc. XXIII). Notandum quippe quod non sic ait: Tunc dicent
montibus, sed incipient dicere montibus: Cadite super nos; et collibus:
Operite nos. Idem namque est, ac si diceret: Tunc in illa tribulatione
sive angustia incipiet impleri, quod per Osee praedictum est. Quod si
tunc coepit impleri, et tunc dicere incoeperunt montibus: Cadite super
nos, quando venerunt illi dies, quos tunc venturos esse dicebat Dominus
noster, non utique ad illa tempora sua vel ad mala quae praesens ipse
vidit propheta intendebat, quando haec dixit vel scripsit. Et revera, si
rite perpendas illud quod tunc Israel passus est, quod anno nono Osee
regis Israel cepit rex Assyriorum Samariam, et transtulit Israel in
Assyrios, posuitque eos in Haila, et in Abor juxta fluvium Gozam in
civitatibus Medorum (IV Reg. XVII), non tale vel tam grande fuit malum,
ut propter illud propheticus dignaretur sic exclamare spiritus, et
dicent montibus: Operite nos; et collibus; Cadite super nos. Quinimo
etiamsi in servos et ancillas venundare illos rex Assyriorum maluisset
quam ponere in civitatibus suis, tolerabile, imo et optabile fuisset
malum, comparatione tam miserabilis Hierosolymorum excidii. Quemadmodum
Esther quoque cum dixisset regi: Traditi enim sumus ego et populus meus,
ut conteramur, jugulemur et pereamus, continuo subjunxit: Atque utinam
in servos et famulas venderemur; esset utcunque tolerabile malum, et
gemens tacerem (Esther VII). Igitur quoniam et illa, quae de verbis
istis propheticis tractavimus, partim non ex nota rei gestae historia,
sed ex Hebraeorum traditione sumpta sunt, ut supra meminimus. Ipse autem
propheta non Judaeis perfidis, sed sapienti haec intelligibilia fore
insinuat, cum dicit: Quis sapiens et intelliget ista, intelligens et
sciet haec (Ose XIV), rursus eadem repetere libet, et prophetiam
secundum tempora, quae nunc futura erant, notis conferre vel proferre
rebus vel sensibus eodem tenore vel cursu, quousque ad praesentem locum
pervenimus, Christum et ejus tempora non, dubitantes hujus vel omnis
sanctae prophetiae summam esse vel caput. Vaccas, inquit, Bethaven
coluerunt habitatores Samariae. Habitatores Samariae veraciter Judaei
fuere, qui civitatem sanctam Hierusalem et templum in illa divini
nominis videbantur inhabitare non utique corde, sed tantum corpore. Si
enim Dominum nostrum non dubitaverunt Samaritanum dicere (Joan. VIII),
qui utique secundum carnem Judaeus ex Judaeis erat, et hoc idcirco
dicere ausi sunt, quod in civitate Samaritanorum duos dies manserat,
postquam locutus est cum muliere Samaritana (Joan. IV), quanto magis
ipsa Scriptura dicere debuit, habitatores Samariae, qui nimis crudeliter
imitati sunt, atque impleverunt peccatum Samariae? Samaria namque
recessit a domo David, regemque alium et deos alios sibi fecit. Judaei
vero negaverunt et erucifixerunt Filium David, Filium Dei, regemque suum
Caesarem esse professi sunt (Joan. XIX), et tunc quidem Barabbam sibi
dimitti petierunt (Matth. XXVII), et Antichristum pro Christo suscepturi
sunt. Vere ergo habitatores Samariae, id est alieni a David, et a
civitate ejus Hierusalem, et a templo, quod est in ea, et templo
Dominici corporis, in quo corporaliter inhabitat omnis plenitudo
divinitatis (Coloss. II). Isti coluerunt vaccas Bethaven, videlicet
qualibus alius propheta loquitur: Audite verbum hoc, vaccae pingues,
quae estis in monte Samariae; quae calumniam facitis egenis, et
confringitis pauperes; quae dicitis dominis vestris: Afferte et bibemus.
Juravit Dominus in sancto suo, quia ecce dies venient super vos, et
levabunt vos in contis, et reliquias vestras in ollis ferventibus; et
per aperturas exibitis altera contra alteram, et projiciemini in Armon,
dicit Dominus, (Amos IV). Vaccae itaque illius temporis altera contra
alteram, principes sacerdotum Annas et Caiphas exstiterunt ita
devorantes plebem sicut herbam virentem vaccae devorare solent, et hoc
Bethaven, quod interpretatur domus idoli, id est in illo templo, quod
dicebatur templum Domini et debebat esse domus orationis, sed erat domus
Mammon, quippe quam ipsi fecerant speluncam latronum (Matth. XXI). Istas
utique vaccas Judaei coluerunt, voluntaria namque crudelitate illis
principibus sacerdotum sese submiserunt, et consenserunt ad occidendum
Dominum in illa Bethaven, id est propter illam domum idoli sui, scilicet
mammonae vel pecuniae suae, et quasi divino oraculo crediderunt vaccis
illis, dicentibus sibi: Occidamus eum, ne forte veniant Romani, et
tollant nostrum et locum et gentem (Joan. XI). Talia sibi immugientes
vaccas pingues illi coluerunt, id est libenter audierunt. Unde hoc
comprobatum: Quia luxit, inquit, super eo populus ejus. Hoc manifestum
est. Luctum namque spontaneum populus sibimet assumpsit super eo,
subauditur Deo suo, videlicet mammona iniquo, cui nimirum serviens
nequaquam serviebat Deo, et quodammodo lugebat, talem inter se haberi
hominem qui diceretur Christus, qui rex Israel acclamaretur, quem nisi
occiderent, venirent Romani, et tollerent ipsorum locum, tam pulchrum
tantarumque divitiarum. Hoc illi simile fuit, quod, impia Jezabel
jubente, primates populi luctum simulaverunt, et praedicaverunt
jejunium, ut quasi necessario justitiae judicio interficerent Naboth,
submittentes duos viros filios Belial contra eum, qui falsum dicerent
testimonium (III Reg. XXI). Et populus quidem totus crudelitati
intentus, voluntariam necessitatem occidendi Dominum quasi tristis
suscepit; sed principes sacerdotum, Scribae et Pharisaei gaudebant intra
cordis sui secretum quod praevaluisset malitiae suae commentum. Ait
ergo: Et aeditui ejus super eum exsultaverunt in gloria ejus, quia
migravit ab eo. Siquidem et ipse in Assur delatus est munus regi ultori.
Aeditui namque tunc erant illi, non veritatis, sed erroris et malitiae,
juxta illam sententiam Domini, quia tulistis, inquit, clavim scientiae.
Ipsi non introistis, et eos qui introibant, prohibuistis (Luc. XI).
Exsultaverunt, ait, in gloria ejus, quia migravit ab eo, id est
exsultaverunt in pecuniis populi, quia praedam faciebant de populo,
sperantes quod deinceps sua lucra facerent occiso Christo, qui
reprehendebat avaritiam ipsorum. Nam quod tali spe vel intentione
Christum occiderent, illa probat parabola, in qua videntes agricolae
filium patrisfamilias, dixerunt: Hic est haeres, occidamus eum, et
nostra erit haereditas (Matth. XXI). Cui autem dubium vel quis nesciat
quomodo migraverit ab eo, scilicet populo deus suus Mammon, cui
serviebat, ut merito veniret in manus Romanorum argentum ipsorum et
aurum et locus et gens? Siquidem ipsi hoc emeruerunt, quando congregati
cum senioribus, consilio accepto, pecuniam copiosam dederunt militibus,
dicentes: Dicite, quia discipuli ejus nocte venerunt, et furati sunt
eum, nobis dormientibus (Matth. XXVIII). Hoc nempe modo Deus ipsorum,
qui non est alius, nisi Mammon iniquus, in Assyriis delatus est munus
regi ultori, quia profecto pecunia ipsorum malignis spiritibus et
diabolo patri mendacii dedicata est, quando tale mendacium coemerunt.
Proinde justo valde judicio provenit ut traderentur illi regi ultori, ut
et super eos rex atque pater mendacii regnaret, et in eos ultionem per
manus Romanorum exerceret. Et illi quidem ad horam nimis parvam
exsultaverunt, putantes quod deinceps liberius copiosa pecunia migrare
deberet a populo in marsupia ipsorum; sed exsultatio illa in verum
conversa est luctum, quia magnam et miserabilem, toto mirante saeculo,
ultionem sustinuerunt. Unde et subditur: Confusio Israel [al. Ephraim],
capiet, et confundetur Israel, sicut nunc palam factum est, quando
ceciderunt in ore gladii, et in omnes gentes captivi ducti sunt (Luc.
XXI), et in residuis eorum toti mundo spectaculum est, non solum
dispersio qua dispersi sunt (Judith V), verumetiam caecitas mentis, quae
in Israel contigit (Rom. XI). Et bene, cum dixisset, confundetur Israel,
addidit, in voluntate sua, quia videlicet sic voluerunt Judaei, sic
electione praefinxerunt ac praescripserunt sibi Christum regem negantes,
et Caesarem profitentes, Christum occidentes, et Barabbam dimittentes,
et clamantes coram Pilato, sanguis ejus super nos et super filios
nostros (Matth. XXVII). Sequitur: Transire fecit Samaria regem suum
quasi spumam super faciem aquae, et disperdentur excelsa idoli peccatum
Israel. Samaria, sicut jam dictum est, hoc loco recte dicitur etiam
Judaea, quia revera secundum supradictas rationes Samariae, quae a domo
David scissa fuerat, similem sese in pejus fecit Judaea, quae verum
David Christum regem habere recusat. Transire ergo fecit regem suum, id
est regem habere maluit transitorium, quam regem suum. Verum non
conceditur ei ut saltem transitorium regem habere possit, sed omnino
ablatum est illi regnum, et dux pariter et rex ab ea transivit. Nec enim
saltem dignatus est Caesarum quisquam regnare super eos, aut in regno
suo cives habere illos, sed tantummodo captivos, licet adulati sint
dicentes: Non habemus regem nisi Caesarem (Joan. XIX). Sicut repente
transit spuma super faciem aquae, sic in brevi dissipatum et annihilatum
est regnum Judaeae, et disperdita sunt excelsa idoli peccatum Israel,
lapis quippe super lapidem non remansit (Luc. XXI), et destructum est,
subvertentibus Romanis illud, quod debebat esse templum Domini. Erat
autem excelsum idoli, et peccatum Israel ex quo polluti sunt sanguine
Christi, homicidae et servi peccati, servi mammonae Dei vel idoli sui.
Et quid mirum, si jam post necem Christi templum illud vocetur excelsum
idoli, cum antea domus eadem spelunca latronum facta vocata fuerit?
(Matth. XXI.) Disperdentur ergo excelsa idoli, id est annihilabitur
caput superbiae Judaicae, et fundus avaritiae Pharisaicae, pulchritudo
templi, de quo salus exivit, sicut significatur in Evangelio, cum
dicitur: Jesus autem abscondit se, et exivit de templo (Joan. VIII).
Quanta autem perditione, quanta cum tribulatione gentis hoc deberet
fieri, verbis sequentibus exprimit, cum dicit: Lappa et tribulus
ascendet super aras eorum, et dicent montibus: Operite nos; et collibus:
Cadite super nos. Quod enim dicit, lappa et tribulus ascendet super aras
eorum, signum est ultimae solitudinis, ut ne parietes quidem et extrema
aedificiorum vestigia relinquantur. Cum autem subjungit: Et dicent
montibus: Operite nos; et collibus: Cadite super nos, iram et
tribulationem illam vehementer edicere nititur, quae tanta exstitit ut
satis declamari non possit. Eorum namque erat dicere montibus: Operite
nos; et collibus: Cadite super nos, quippe qui magis mori optarent quam
cernere quae afferunt mortem. Et revera satis pulchre atque eleganter
exprimit littera haec, quanto desiderio latere voluisset, si possibile
fuisset. Etenim cum per omne tempus obsidionis, ut Josephus refert,
occisorum, sive fame, caeterisque cladibus mortuorum numerus ad decies
centena millia collectus fuerit, qui superfuerunt ad valles, et in
specus subterraneos confugerunt, et in cloacis quoque delitescere
frustra conati sunt. Sic delituisse vel delitescere voluisse, nimirum
dixisse fuit montibus: Operite nos, et collibus: Cadite super nos. Quare
autem Dominus noster hoc testimonium de propheta sumens, sic dicere
maluit, tunc incipient dicere: Cur non ait, dicent, sed dicere
incipient? Videlicet, quia non illic finis, sed initium dolorum (Marc.
XIII) exstitit quando sic ceciderunt in ore gladii (Luc. XXI). Tempus
aliud erit, veniet dies alius, dies judicii, quo majori cum angustia
dicent montibus: Operite nos; et collibus: Cadite super nos; dicent
sanctis patribus et patriarchis: Protegite nos; dicent Moysi et
prophetis: Excusate nos. Verum id frustra dicent; nam econtra est qui
accuset vos, ait Dominus, Moyses in quo vos speratis (Joan. V). Et verba
quidem diversa de montibus et collibus praedicata sunt, dicendo
montibus: Operite nos; et collibus: Cadite super nos; sed sensu eadem
sunt. Nam propheta quidem, dicent, ait, montibus: Operite nos; et
collibus: Cadite; Dominus autem, tunc, inquit, incipient dicere
montibus: Cadite super nos; et collibus: Operite nos. Sequitur: Ex
diebus Gabaa peccavit Israel. Ibi steterunt. Non comprehendet eos, in
Gabaa praelium super filiis iniquitatis. Juxta desiderium meum corripiam
eos. Congregabuntur super eos populi cum corripientur propter duas
iniquitates suas. Semel et iterum ac tertio, imo et quarto antiquitatem,
sive vetustatem peccati illorum commemorat, ut nulli videatur nimium
festina, vel plus justo severa punientis sententia. Primo namque
superius dixit: Ista subsannatio eorum in terra Aegypti, et post aliqua
rursus ait: Profunde peccaverunt sic in diebus Gabaa. Item: Omnes
nequitiae eorum in Galgalis, quia ibi exosos habui eos. Nunc quarta jam
vice secundum eamdem intentionem dicit: Ex diebus Gabaa peccavit Israel,
id est ex eodem tempore quo in Gabaa peccare non desiit Israel. Peccavit
autem illic semel et iterum Israel peccata, quorum in Scriptura saevum
et horribile monumentum est. Venit Levita in civitatem illam cum uxore
sua, illucque divertit, et ecce homines civitatis illius circumdederunt
nocte domum in qua manebat, volentes eum occidere, et uxorem ejus
incredibili libidinis furore vexantes. Denique mortua est (Judic. XIX).
Ubi tanta regnabat corporalis nequitia fornicationis, jam increverat
nequitia quoque spiritualis, et hoc nihilominus eadem Scriptura
denarrat, referens praecedenti lectione idolum factum in domo Michae. Et
quanta illud instantia, qua violentia rapuerunt ad se filii stirpis Dan
cum sacerdote, dicentes ei: Veni nobiscum, ut habeamus te patrem et
sacerdotem (Judic. XVIII), etc. Sed filii Israel illam fornicationem
idololatriae pro nihilo ducentes, imo et ipsi facientes pro illa
corporali fornicatione ascenderunt oppugnare Gabaa contra filios
Benjamin, et semel atque iterum bello concisi, tandemque victores pene
unam ex Israel tribum deleverunt. Post haec Saul ex eadem urbe rex
assumptus est, tanta cum offensione Dei ut diceret ad Samuelem: Non enim
te abjecerunt, sed me, ne regnem super eos (I Reg. VIII). Nimirum sic,
et sic peccante Israel, filii quoque postmodum nati simul peccaverunt,
vero et justo judicio Dei sic enuntiante, sic eos arguente ut dicat ibi
steterunt. Idem enim est ac si dicat: Filioli, quamvis post multa
tempora nati illic peccaverunt, in illis patribus suis praevaricati
sunt, quia videlicet a peccatis eorum non recesserunt, imo pejora
faciendo mensuram illorum impleverunt. Idcirco etiam durius atque
fortius super eas dari debuit judicium. Quod intendens continuo dicit:
Non comprehendet eos in Gabaa praelium super filiis iniquitatis. Et est
sensus: Quod malum passuri sunt, non tale erit quale fuit illud praelium
in Gabaa, quod habuerunt contra filios iniquitatis, quorum incredibilis
furor libidinis mulierem vexando interfecit, sed multo vehementius,
incomparabiliter majus. Hoc est quod protinus ait: Juxta desiderium meum
corripiam eos. Magna et vehemens comminatio, quae secundum litterae
sonum hoc significat, quod vindictae magnitudinem facere Deus, qui
utique impassibilis est, habeat in desiderio. Simile est huic illud quod
in Isaia dicit: Heu consolabor super hostibus meis (Isa. I). Dictum est
autem ad similitudinem hominis multum exacerbati, et ultionem videre
adeo desiderantis, ut antequam fiat, nullo modo possit consolari. Et
quid facturus sit, protinus breviter innuit: Congregabuntur, ait, super
eos populi, cum corripientur propter duas iniquitates suas.
|
|