|
His dictis, quibus reprobationem manifeste denuntiat illius populi sive
carnalis Judaismi, non ab re continuo subjungit, revelabitur quasi aqua
judicium, et justitia quasi torrens fortis (Eccli. XV). Veraciter namque
revelatione indiget, nec ab alio intelligi potest profunditas hujus
judicii, quo sic judicatum et sic factum est, ut fractis, sicut jam
supra diximus, naturalibus ramis, insererentur alii bonae radici, non,
inquam, ab alio potest intelligi, nisi ab illo cui Deus per spiritum
suum revelare dignatus sit. Unde Apostolus, cum de hac re diu
disputasset, tandem sic exclamavit:
|
“O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam
incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! (Rom.
XI.) Non ab re ergo, ut jam dictum est. Et revelabitur, inquit, quasi
aqua judicium, et justitia quasi torrens fortis,”
|
|
quia videlicet sicut aqua latentem quidem habet originem, sed cursum
manifestum et conspicabilem, sic profunditas judiciorum Dei
incomprehensibilis quidem est, sed ex multis rebus apparentibus
cognoscitur, quia judicium ejus omne justum est. Et bene cum dixisset,
|
“revelabitur quasi aqua judicium,”
|
|
addidit,
|
“et justitia quasi torrens fortis,”
|
|
haec videlicet innuens, quod justitiae, sive justo judicio Dei nullus
resistere, nullus saltem respondere possit, quemadmodum idem Apostolus
de hac ipsa re concertans, cum praemisisset: Dicitis
|
“itaque mihi, quid ergo adhuc quaeritur, voluntati enim ejus quis
resistit?”
|
|
Repente justa cum indignatione inclamavit.
|
“O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Nunquid dicit figmentum ei qui
se finxit, quid me fecisti sic? An non habet potestatem figulus luti, ex
eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in
contumeliam?”
|
|
(Rom. IX.) Recte igitur utrumque dixit:
|
“Et revelabitur quasi aqua judicium, et justitia quasi torrens fortis,”
|
|
quia videlicet sanctae Scripturae auctoritas, quae ubique justitiam Dei
defendit, et procacem inquisitorem proterve respondentem fortiter
repellit, et humilem auditorem aliquantula revelatione suaviter
instruit, quemadmodum idem Apostolus, ubi repulit hominem protervum,
dicendo:
|
“O homo, tu quis es qui respondeas Deo?”
|
|
conversus ad humilem auditorem, blandius loquitur illi dicens:
|
“Quod si volens Deus ostendere iram, et notam facere potentiam suam,
sustinuit in multa patientia vasa irae apta in interitum,”
|
|
etc. Nimirum ad eamdem judicii vel justitiae revelationem pertinet id
quod sequitur in isto propheta, cum Deus ipse percunctatur et dicit:
|
“Nunquid hostias et sacrificium obtulistis mihi in deserto quadraginta
annis, domus Israel?”
|
|
Statimque subjungit:
|
“Et portastis tabernaculum Moloch vestro, et imaginem idolorum
vestrorum, sidus Dei vestri, quae fecistis vobis. Et migrare vos faciam
trans Damascum, dixit Dominus Deus exercituum nomen ejus.”
|
|
Hoc, inquam, ad revelationem pertinet judicii vel justitiae Dei. Per
haec namque multum excusatur Deus, quod non injuste populum illum
projecerit (Exod. IX), vel quod non mutabilitate animi usus sit, et novo
consilio in eo quod taliter gentem reliquerit, quam olim bonis
exigentibus meritis sibi peculiarem elegerit. Nunquam enim cor illorum
cum eo rectum fuit, ait psalmus (Psal. LXXVII), nec fideles habiti sunt
in testamento ejus. Inde illos convicit sub interrogatione dicendo:
|
“Nunquid hostias et sacrificium obtulistis mihi in deserto quadraginta
annis,”
|
|
etc. Ergo nobis quoque judicium et justitiam Dei in hac severitate, qua
naturalibus, ut superius jam dictum est, ramis non pepercit, recurramus
apertis oculis ad illa tempora, ad quae nos per praesentia dicta
remittit. Egressi de terra Aegypti, transito mari Rubro, statim fecerunt
caput vituli conflatilis, et ei prius altare fecerunt, quam Deo; prius
holocausta et hostias pacificas illi obtulerunt, quam Domino. Adhuc enim
Moyses in monte cum Deo loquens, de tabernaculi constructione, et
constituendo sacrificiorum ritu instruebatur, et inter moras illas
fecerunt hoc scelus, et tunc quidem Moyses quasi vindictam aliquam
fecit, dicendo, ponat vir gladium in femur suum (Exod. XXXI),
cecideruntque in die illa quasi viginti tria millia hominum, sed illa
non fuit vindicta vel sententia Domini, neque enim Dominus haec fieri
jussit, sed Moyses. Bono zelo districte pius, pie districtus, iram Dei
praevenire acceleravit, vindictam Dei penitus avertere conatus est. At
ille sciens, quod non cessarent ab hujusmodi peccatis, illa quam fecit
Moyses vindicta contentus esse noluit, sed dixit:
|
“Ego autem in die ultionis visitabo et hoc peccatum eorum.”
|
|
Item:
|
“Populus durae cervicis es, semel ascendam in medio tui, et delebo te
(Exod. XXXIII).”
|
|
Cum ergo praemisso,
|
“et revelabitur quasi aqua judicium, et justitia quasi torrens fortis,”
|
|
subjungit:
|
“Nunquid hostias et sacrificium obtulistis mihi in deserto quadraginta
annis?”
|
|
Satis excusatum se esse vult, quod non novis pro causis mutato animo
novam sententiam quaesierit vel dederit in rejectione illius populi. Et
ut competenter sermo sequens conjungatur cum dicit:
|
“Nunquid hostias et sacrificia obtulistis mihi,”
|
|
subaudiendum est, non, sed vitulo quem fecistis, ac forte legendum:
|
“Sed portastis tabernaculum Moloch vestro, et imaginem idolorum
vestrorum, sidus Dei vestri, quem fecistis vobis.”
|
|
Et est sensus: Moses quidem arripiens vitulum quem fecistis, combussit
et contrivit, usque ad pulverem; sed vos in cultu idololatriae
perseverastis, et illas vobis figuras proposuistis, quas confringere,
vel coelestes esse negare non posset, id est, sidera coeli. Hoc
respiciens Stephanus protomartyr, cum dixisset:
|
“Et vitulum fecerunt in illis diebus, et obtulerunt hostiam simulacro,
et laetabantur in operibus manuum suarum,”
|
|
continuo subjungit:
|
“Convertit autem Deus, et tradidit eos servire militiae coeli, sicut
scriptum est in libro prophetarum. Nunquid victimas et hostias
obtulistis mihi (Act. VII),”
|
|
et caetera. Qualis autem illa conversio fuit, qua Deus illos ita
convertit? Nunquid haec tota fuit intentio Dei vel Moysi vitulum
confringentis, ut non formam vituli, sed potius militiam adorarent vel
sidera coeli? Nam cum dixisset hic,
|
“et portastis tabernaculum Moloch vestro, et imaginem idolorum
vestrorum,”
|
|
quae sit ipsa imago vel idolum, sequenti sermone demonstravit, dicendo,
id est Luciferi, quam huc usque venerantur Saraceni. Qualis ergo illa
conversio fuit? Nimirum dolenda et longe diversa ab eo, quod Deus
intendebat. Idem enim est, ac si dicat: Deus quidem vel Moyses,
confringendo vitulum, hoc intendit, ut potius converterentur ad
adorandum sidera coeli, ad portandum non tabernaculum Dei, quod Moyses
fecit ex praecepto Dei, sed
id est, regis sui, scilicet Luciferi, quem honorabant ut Deum,
nuncupantes eum regem suum. Ex eo tempore omnia quae fecerunt, non Deo,
sed idolis fecisse monstratur. Nam quod postquam vitulum fecerunt,
quaedam Domino legimus eos obtulisse, non voluntate, sed poenarum metu
fecerunt, et eorum interfectione, qui propter idola corruerunt.
Revelatum est ergo judicium, videlicet illis, qui attendunt in
Scripturis merita rerum praecedentium, et idcirco
|
“migrare, inquit, vos faciam trans Damascum,”
|
|
id est, in Babylonem ducemini, quae utique vobis secundum situm terrae
est trans Damascum. Hoc dicit Dominus, haec facere proposuit ac
praefinivit Dominus. Quis vel qualis Dominus? Vultis scire nomen ejus?
|
“Deus exercituum nomen ejus.”
|
|
Et quam ob causam praesenti loco tali nomine illum nuncupari decuit?
Videlicet quia multos judicio vel justitiae suae famulantes habet
exercitus, ut suus contra vos sermo compleatur. Habet exercitus
Assyriorum atque Chaldaeorum, habet exercitus Medorum atque Persarum,
habebit exercitus Macedonum et Graecorum, habebit exercitus Romanorum,
per quos utique manifestum omni mundo de vobis agetur judicium, et tunc
vobis vae. Sequitur enim:
|
|