CAPUT X. Quod lux quae facta est angelica sit creatura.

Dixique Deus: Fiat lux, et facta est lux. Fortitudo et sapientia Dei magna et terribilis, intento Spiritu suo vociferantis super aquas, et ineffabiliter clamantis in virtute et magnificentia (Psal. XXVIII), breviter atque suaviter, cum dicitur: Dixit Deus; breviter, inquam, nostris intimatur sensibus. Quid enim ex hac brevissima enuntiatione colligimus, nisi, quod certissimum est, quia per Verbum suum omnia Deus operatus est. Nec vero ita sensibus pueri sumus ut putemus Deum vocalem dentibus, palato et labiis, cum plectro linguae percussis, elementari sono dixisse, Fiat lux? sicut nec in eo quod Spiritus Dei ferebatur super aquas, phantasma illud admittimus, quod stans aut sedens in aliqua parte, magnum anhelitum suum super aquas omnes sufflando emiserit Deus. Non, inquam, sic infantiliter, aut carnaliter de Creatore spirituum Deo sentimus. Sed nec illas affectiones quibus mente promoventur, ut, eo modo quo dictum est, verba per aerem transcurrentia mittamus, incommutabili atque impassibili Deo ascribimus. Quid ergo? Quid in eo quod dictum est, dixit Deus, nisi generationem Verbi aeterni, Verbi Deo consubstantialis, de cujus effectu et nos et angeli rationales sumus, significatum intelligere debemus? Vere enim sine voce natum et omnia potentialiter continens Verbum tunc Pater actualiter generavit, quando coelum et terram creavit, quando lucem et caetera fecit. Eructavit ergo cor Patris Verbum bonum (Psal. XLIV), et ex utero, id est de suae substantiae secreto, ante luciferum genuit illud (Psal. CIX), quando dixit: Fiat lux. Quid autem est hoc ipsum quod dixit: Fiat lux? Quaenam est ista lux? Videtur enim nonnullis lucem tunc esse factam, non aliam quam aeris illustrationem, et tenebras illas quae erant super faciem abyssi, sic alterantibus nocte et die divisas, ut, peracto diurni temporis spatio, duodecim horarum scilicet, lux exstingueretur et tenebrae succederent, et itidem transacto nocturni temporis spatio, lux refulgeret, atque ita, per triduum, dies et nox, absque luminaribus istis corporeis, sole scilicet et luna et stellis, ultro sibi invicem cesserint atque successerint. Sed hoc sensu unus hic dies omnium dierum pauperrimus est, quippe cum singuli dierum caeterarum substantiarum creatione vel formatione illustrati sint, hic dies non nisi accidentis cujusdam colore instabili injecto dimissus sit, cum dictum sit, fiat lux. Nam quaecunque caeteris diebus facta sunt, substantialia sunt et permanent, illa autem accidentalis lux tertio reaccensa deinceps omnino deperiit. Et vide utrum condignum sit tantae majestati ut caeterorum dierum opera, verbi gratia, solem, lunam et stellas quae quarto die facta sunt, et aquarum divisionem quae secundo die facta est, statuerit in saeculum et in saeculum saeculi, praeceptumque poneret illis quod non praeteribit (Psal. CXLVIII), opus autem primae lucis tale faceret, quod mutato consilio post exiguum triduum funditus exstingueret. Quid ergo? An idcirco Spiritus Dei ferebatur super aquas, et dixit, fiat, quod dictum, ut vere boni verbi eructationem, sancta miratur et concelebrat Scriptura, ut talis tantummodo lux fieret accidens aeri mox interitura et nulla crearetur substantia? Melius magni et nominatissimi Patres intellexerunt naturam angelicam, lucis nomine significatam. Eorum sensum rationabilem magis approbamus et sequimur, angelicam creaturam recte lucem esse appellatam, lucem intellectualem, lucem, inquam, non solum quia vim discernendi habentem, verum etiam quia veri et incircumscripti luminis gratia refulgentem.