CAPUT XXIV. De eo quod dictum est:

“Ingredere ad ancillam meam.”

Quid mysterii contineat secundum Apostolum.

CAP. XVI.Igitur Sarai non habebat liberos, sed habens ancillam Aegyptiam, nomine Agar, dixit marito suo: Ecce conclusit me Dominus, ne parerem. Ingredere ad ancillam meam, si forte ex illa saltem suscipiam filios, etc. Hoc loco testem Paulum citemus Apostolum, videlicet, quod non hic popularis historia conscripta, sed coelestia sint cognata mysteria. Scriptum est, inquit, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de libera. Sed qui de ancilla, secundum carnem natus est. Qui autem de libera, per repromissionem. Quae sunt per allegoriam dicta. Haec enim sunt duo testamenta (Gal. IV), etc. Hunc auctorem sequentes quoniam experimentum habemus jamdudum ejus qui in eo loquitur Christus (II Cor. XIII), per Sarai testamentum sive pactum quod disposuit Deus ad Abraham, per Agar legem, quae post quadringentos et triginta annos facta est accipimus. Et ut manifestius dictum sit, in Sarai legem fidei, qua Abraham justificatus est (Rom. IV), in Agar mystice legem factorem agnoscimus, quae nihil ad perfectum adduxit (Hebr. VII). Ecce, inquit, conclusit me Deus ne parerem. Ingredere ad ancillam meam, si forte saltem ex illa suscipiam filios. Tanquam diceret. Libera illa quae sursum est mater omnium nostrum: Ecce nondum tempus est ut, revelata Evangelii gratia, spiritum adoptionis filiorum per Christum homines accipiant (Rom. VIII), accipit Israel interim spiritum servitutis in timore (ibid.), ut saltem ex caeremoniis carnalibus et figurativis sanctionibus, aliquantula qualiscunque justitiae opera facias. Sic enim prius Abraham de ancilla filium suscepit secundum carnem, quam de libera per repromissionem, quomodo Dei populus in lege carnali operatus est, solummodo in cibis et potibus, variisque baptismatibus, et justitiis carnis serviens (Hebr. IX), priusquam fide Patrum evangelicam producente gratiam, veram justitiam, id est aeternam redemptionem, totus inveniret mundus per Christi sanguinem. Et notandum quod, non jubente, sed tantum permittente Deo, tulit Abram ancillam suam, ut saltem ex ea susciperet Sara filium, quia veteres caeremonias permisit quidem, sed non mandavit Deus Israeli, sicut per prophetam Jeremiam testatur, cum dicit: Holocaustomata vestra addite victimis vestris et comedite carnes, quia non sum locutus cum patribus vestris, et non praecepi eis in die qua eduxi eos de terra Aegypti, de verbo holocaustomatum et victimarum, sed hoc verbum praecepi eis, dicens: Audite vocem meam, et ero vobis Deus, et vos eritis mihi populus (Jer. VII), etc. Caeterum decem praecepta legis, in his duobus pendentia: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua, et diliges proximum tuum sicut te ipsum (Matth. XXII): patenter magis ad tabulas pertinent legitimi matrimonii et quamvis primum in monte Sina conscripta fuerint, nihilominus tamen et ante legem naturaliter valuerunt, et post legem servilem in libertate Evangelii amplius valent.