|
|
“Et gratiam pro gratia; quia lex per Moysen data est; gratia et veritas
per Jesum Christum facta est.”
|
|
Oportet haec quae dicta sunt, sic intelligi, ut quam maxime currat
expositio cum praesenti intentione Joannis clamantis et de Christo
testimonium perhibentis. Nam potest quidem et sic accipi: Accepimus
gratiam pro gratia, scilicet gratiam aeternae salutis, pro grat a fidei
praesentis, ad quam nos gratis, id est, nullis nostris praecedentibus
meritis, per praedicatores suos ipse vocavit, et gratuita peccatorum
remissione justificavit, sed, ut dictum est, ad praesentem Joannis
intentionem propius accedendum est. Est autem haec ejus intentio ut et
sibi, et omnibus sanctis, ipsi quoque legislatori Moysi Dominum Jesum
praeferat, omnibusque adventum ejus necessarium fuisse ostendat, eo quod
lex, quae per Moysen data fuerat, neminem eorum ad perfectum adduxerat
(Hebr. VII). Ait ergo:
|
“Et gratiam accepimus pro gratia,”
|
|
ac si dicat: Antequam veniret per corporalem praesentiam, de plenitudine
ejus nos omnes accepimus gratiam, et eo per carnem apparente, pro eadem
gratia accepimus gratiam. Accepimus autem meliorem gratiam, pro bona
gratia; quia videlicet bona quidem gratia legis, sed quia nihil ad
perfectum adduxit, hic veniens adjuvantem dat gratiam Evangelii fitque
commutatio lucrosa, velut si quis jubeatur omittere argentum, ut
accipiat aurum: fastidire aquam quamvis limpidissimam, ut vinum bibat
optimum. Legem autem gratiam hic recte vocari, facile comprobari potest.
Dicitur enim gratia, quod sit gratis data. Gratis autem, id est, nullis
praecedentibus meritis, datam esse legem, vel cuncta Dei beneficia
populo priori testatur Moyses, cum dicit:
|
“Scito igitur, quod non propter justitias tuas dederit tibi Dominus Deus
tuus terram hanc optimam in possessionem, cum durissimae cervicis
populus sis (Deut. IX).”
|
|
Sed dicit aliquis: Jam erat debitum; quia juraverat Deus patribus
ipsorum, quod daret illis terram fluentem lac et mel (Gen. XVII),
justumque erat, ut verbum suum vel jusjurandum quod juraverat, impleret
(Exod. XXXIII). Quaerimus ad haec utrum hoc ipsum quod juravit, gratis
an ex debito juraverit? Et procul dubio fatendum quia non ex debito, sed
gratis juravit, gratis omnino Abrahae caeterisque patribus apparuit, vel
innotuit, quippe qui peccantem primum hominem juste privaverat gloria
paradisi, nihilque debens cunctis hominibus, utpote patris abjudicati
filiis, juste faciem suam absconderat ab eis (Gen. XII, XV). Haec est
ergo anterior gratia, quae simpliciter gratia dicitur; sequens autem
Evangelii gratia, non simpliciter gratia, sed gratia et veritas
nominatur. Hanc autem scilicet gratiam, et veritatem commutatam esse pro
gratia Mosaicae legis, testatur ipse Joannes, qui haec dicit. Nam eum
praemisisset:
protinus adjunxit exponens quid dixerit:
|
“Quia lex per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum
facta est.”
|
|
Et si quaeras, in quo gratia et veritas Jesu magis prosit, quam lex
Moysi, protinus subdit:
|
“Deum nemo vidit unquam.”
|
|
Ecce imperfectio legis, quia videlicet nemo unquam per illam ad visionem
Dei rediit, quam in peccato Adae totum genus humanum perdidit: moxque
sequitur:
|
“Unigenitus, qui est in sinu patris, ipse enarravit.”
|
|
Ecce perfectio gratiae et veritatis: Deum enim Filius enarravit, utpote
plenus, sicut jam dictum est, gratiae et veritatis; quia per suum
sanguinem aditum aperiendo, Deum hominibus manifestavit. Igitur, in eo
quod dictum est:
quia lex per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta
est. Sensus hic rite procedit, secundum intentionem Joannis clamantis et
testimonium de Christo perhibentis. Quia videlicet multum ad
cognoscendam ejus plenitudinem proficit scire quod acceperit ab illo
populus ejus primo gratiam, id est, legis et prophetarum scientiam, per
quam haberet veri Dei notitiam, gratis sibi datam; ac deinde gratiam pro
eadem gratia, id est, veritatem pro figura; rem pro umbra; spiritum pro
littera. Sic enim gratia et veritas per Jesum Christum facta est, gratia
videlicet, quia cum essemus inimici, cum essent, inquam, ipsi quoque
Judaei, sicut Apostolus testatur,
|
“natura filii irae sicut et caeteri (Ephes. II),”
|
|
reconciliati sumus Deo, per mortem Filii sui, scilicet ejusdem Jesu
Christi. Nullo modo namque melius hic accipimus gratiam, quam ut
intelligamus, nostram cum Deo reconciliationem per Christum factam. Haec
autem gratia vel reconciliatio in legis caeremoniis, verbi causa, in
immolatione paschalis Agni (Exod, XII), caeterisque ejusmodi
praefigurabatur tantum, non etiam conferebatur; quia videlicet quamvis
justi vel sancti patres omnes, ubi dormierant, apud inferos, licet in
magna securitate et beata spe detinebantur. Neque per ullam legis illius
justitiam paries inimicitiarum solvi poterat; quo ad videndam gloriam
Dei, ob culpam paternae praevaricationis, impediebantur. Unde et
subditum est:
|
“Deum nemo vidit unquam.”
|
|
In passione vero Christi paries ille solutus est; quia peccati
chirographum cruore ejus deletum est (Colos. II). Qui et veniens, inquit
Apostolus, evangelizavit pacem his qui longe, et his qui prope erant
(Ephes. II), id est Judaeis, qui per priorem legis gratiam propinqui; et
Gentibus, qui per veritatis ignorantiam, ab eo fuerant nimium longinqui.
Unde postquam dixit:
|
“Deum nemo vidit unquam,”
|
|
protinus adjecit:
|
“Unigenitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit.”
|
|
|
“Qui est in sinu Patris.”
|
|
O quanta celsitudine, quanto decore Patrem rursus contingit, Filium
testificans, praesens columna veritatis. Dixit supra:
Nunc de eodem repetens:
|
“Qui est in sinu Patris,”
|
|
inquit. Haec ita omnino dicta sunt ac si dixisset: Quomodo de suo dixit
evangelista:
|
“In principio erat, et apud Deum erat.”
|
|
Non satiatur oculus visu, et auris auditu; oculus videlicet ejus, qui
juxta Isaiam cernit terram de longe (Isa. XXXIII), et auris ejus, qui
cum Ezechiele audit interius ab animalibus sanctis
|
“sonum alarum, quasi sonum sublimis Dei (Ezech. XI).”
|
|
Hunc ergo sonum tam sublimem attento, quaeso, discernamus auditu. Quia
non frustra sic dixit:
|
“Qui est in sinu Patris,”
|
|
cum dicere potuisset: Qui est apud Patrem. Non enim nihil habet momenti
dictio hujusmodi, imo per maximum reddit audienti splendorem divinae
pulchritudinis, praesertim in hoc fortissimo themate, quo in summo
negotio legis et gratiae quaedam fit comparatio sive oppositio; non
sicut boni et mali, sed sicut perfecti et imperfecti, videlicet ubi
dictum est:
|
“Quia lex per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum
facta est.”
|
|
Percipiat ergo diligens auditus fidei, quid hoc supremo clamore velit
insinuare praeco gratiae et veritatis. Quaerebas unde haberet Jesus
Christus, ut faceret quod facere non potuit Moyses; qua de causa solus
esset electus de tot millibus, qui gratiam et veritatem inter Deum et
homines restitueret, id est inimicitias solveret, pacemque reformaret
(Colos. I). Ecce respondetur tibi: Quia ipse est in sinu Patris. Quid
est, in sinu Patris? in summa diligentia, in cura et custodia
diligentissima est Dei Patris? ad quid? Videlicet ut peccatum illum
invenire non possit, quod omnes homines invenit ab initio saeculi; quod
omnes omnino animas persequens, invenit foris, et comprehendit
unamquamque in menstruis suis. Foris inventi sunt; quia videlicet,
projecti sunt, testante Isaia:
|
“et dormierunt in capite omnium viarum (Isa. LI),”
|
|
sicut bestia illaqueata. Quomodo ergo possent abjectos in gratiam
reducere projecti; solvere vinctos illaqueati? Propter quod paulo
superius, cum dixisset idem propheta:
|
“Consurge, Jerusalem, quae bibisti de manu Domini calicem irae ejus,”
|
|
subsecutus adjunxit:
|
“Non est qui suscitat (alias, sustentet) eam ex omnibus filiis quos
genuit, et non est, qui apprehendat manum ejus ex omnibus filiis quos
enutrivit (ibid.).”
|
|
quia videlicet omnes, ut praedictum est, exierant de sinu gratiae Dei,
cum peccato primae praevaricationis nati, et insuper actualibus peccatis
nequaquam omni ex parte liberi, quamlibet magni et justi. Hic autem
foras non abiit, foris non stetit, foris non sedit, quando regionem
nostram introivit. Adam nescivit. Serpens ignoravit, Eva nec delectata
est, nec doluit, sed solus Pater Deus Virginis conscius fuit. Qui miro
modo Filium hunc, et in uterum ejus misit, et sinu suo continuit, quem
et nunc et semper tanta custodit cura, tanta confovet diligentia, ut
tentator diabolus nulla unquam inveniat ejus vestigia, ignoret unde
veniat, nesciat quo vadat. Quia ergo sic est in sinu Patris, quia
peccatum non fecit, nec aliunde contraxit, idcirco ad reconciliandos
homines vultui Patris ejusdem assistere venit; idcirco gratia et veritas
per eum facta est, sicut supra dictum est, idcirco Deum, quem nemo vidit
unquam, enarravit, id est, revelavit, videndum hominibus reddidit. Hinc
est illud in psalmo, quod idem patet, dum dicit opera sua regi huic, dum
lingua sua, id est, sancti Spiritus potentia, veluti calamo scribae
velociter scribentis, hoc verbum suum, hanc sapientiam suam potentiamque
universam, humanae naturae inscribit, alloquitur eum sic:
|
“Speciosus forma prae filiis hominum; diffusa est gratia in labiis tuis
(Psal. XLIV).”
|
|
Speciosus namque forma est prae filiis hominum; quia videlicet non solum
homo, sed et natura Deus est. Nam et filii hominum, sunt quidem aliqui
per adoptionem dii, sicut supra dictum est, ex testimonio psalmi
dicentis:
|
“Ego dixi: Dii estis et filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI).”
|
|
Hic autem solus per naturam Deus est; solus Patri consubstantialis
Filius est. Cujus divinitas hic proprie signatur hoc nomine, quod est
forma. Divinitas namque forma est; forma utique non formata (quia
videlicet creata vel facta non est substantia Dei, ac per hoc, ut dictum
est, constat, quia non formata) sed tantum forma est. Formata quippe
dicuntur et sunt ea, quae constant ex materia simul et forma. Verbi
gratia ut homo formatus dicitur; quia constat ex corpore et anima. Ipsum
quoque corpus solum, constans ex terra simul et Dei plasmatura; vel
etiam statua aliqua, constans ex materia lapidea vel aenea, et artificis
sculptura. Deus autem ex nulla constat materia. Propter quod semper est
idem quod est, non permutatur, nullisque subjacet accidentibus
Quapropter divinitas non formata, ut dictum est, sed tantum forma est.
Unde Jesu Christi divinitas proprie signatur per hoc quod dictum est:
|
“Speciosus forma prae filiis hominum,”
|
|
ac si diceretur: Ex eo quod Deus es, speciosus et gloriosus es prae
cunctis hominibus, quia puri sunt homines. Igitur dicturus, diffusa est
gratia in labiis tuis, recte praemisit:
|
“Speciosus forma prae filiis hominum,”
|
|
quod idem est ac si dicat Joannes evangelista: Idcirco plenus
|
“est gratiae et veritatis, quia in principio erat Verbum, et Deus erat
Verbum.”
|
|
Vel sic dicat Joannes Baptista: Idcirco
|
“gratia et veritas per illum facta est, quia prior me erat,”
|
|
vel quia
|
“Et hoc testimonium Joannis quando miserunt Judaei ab Jerosolymis
sacerdotes et levitas ad eum, ut interrogarent eum: Tu quis es?”
|
|
Hoc, inquit, est testimonium Joannis quod dixi, quod nunc perhibet, quod
nunc clamat adversus omnes Antichristos, qui ante Mariam Christum fuisse
negant, imo et perhibebit et clamabit, quandiu bonis piscibus mali
pisces permisti, conabuntur rumpere retia fidei. Hoc verum est ejus
testimonium. Quod quando vel qua causa commonitus perhibuerit, jam
dicam. Multum enim attinet ad rem scire tempus et causam, praesertim,
cum exinde possit dignosci (Matth. XIII), utrum ex hominibus an de coelo
testimonium ejus sit, id est, ea quae de Christo testatus est, utrum ex
conjectura humana, an ex prophetiae spiritu percepit. Hoc ergo dico,
quia testimonium hoc quod praedictum est, tunc elocutus est,
|
“quando miserunt Judaei ab Jerosolymis sacerdotes et levitas ad eum, ut
interrogarent eum: Tu quis es?”
|
|
videlicet recens a deserto venerat, ubi vitam eremiticam, imo
anachoreticam duxerat, adeo secretam et hominibus incognitam, ut quando
venit Christus aut Elias, aut unus ex antiquis prophetis, ex occultis et
soli Deo cognitis locis apparuisse putaretur. Quod nimirum palam
suffragatur veritati, scilicet quod non ex hominibus, ut praedictum est,
sed de coelo testimonium ejus fuerit. Non enim fama Jesu excitus venerat
(quippe qui adhuc inter homines occultos degens, nihil famosum
operabatur) neque ab illo per visibilem aliquem nuntium fuerat evocatus,
sed, sicut Lucas refert, invisibili Divinitatis inspiratione jussus
erat, ut veniret praedicare et baptizare. Ait enim:
|
“Anno decimo imperii Tiberii Caesaris, procurante Pontio Pilato Judaeam,
tetrarcha autem Galilaeae Herode,”
|
|
et caetera usque
|
“factum est verbum Domini super Joannem Zachariae filium in deserto
(Luc. III),”
|
|
et reliqua. Itaque nesciebat adhuc Dominum Jesum secundum hominem, donec
vidit eum venientem ad se inter turbas, ut baptizaretur ab eo in
Jordane, et tunc revelante eodem spiritu, quo super eum factum fuerat
verbum Domini, cognovit illum proprium esse templum ejusdem Verbi
Domini, ante cujus faciem mittebatur, ut pararet vias ejus. Unde et post
aliqua dicturus est:
|
“Et ego nesciebam eum, sed qui misit me in aqua baptizare, ille mihi
dixit: Super quem videris Spiritum Dei descendentem sicut columbam, et
manentem in eo, hic est qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
Non enim nesciebat venisse Christum, cum ob hoc itaque a deserto illum
expulisset Spiritus, ut veniens praedicando et baptizando, insuper et
moriendo, suae coram illo praecursionis officio fungeretur. Neque
ignorabat virtutem vel majestatem ejus, cum et minoris gradus prophetae
non ignoraverint, imo et non minora quam Evangelium scriptis quoque
suis, ipsi Joanni non incognitis, de Christo protestati sint. Sed
secundum hominem nesciebat illum, ut dictum est, id est, cujus figurae
vel habitus esset, aut ubi, vel quibus cum hominibus habitaret. Tanto
ergo fidelius et omni acceptione dignius est testimonium, quanto ab omni
humano favore purum, vel conjecturali praesumptione constat esse
liberrimum. Igitur non ab re, ut jam dictum est, testimonii posito
tempore vel causa; nunc ipsa verba restant, eo quod ad idem testimonium
perventum est, ordine disserenda. Noverant Judaei ex lege et prophetis
magnum regem Christum esse venturum, nec defecturum regem vel principem
de Juda, priusquam veniret ipse, qui mittendus erat. Sic enim dixerat
pater ipsorum Jacob:
|
“Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat qui
mittendus est (Gen. XLIX).”
|
|
Jam vero sub oculis suis ea videbant, scilicet ablatum esse sceptrum de
Juda, ducemque de femore ejus, praesertim cum in regno diviso ac
dilacerato, quatuor alienigenae per partes singulas principarentur.
Igitur facile persuaderi poterant, ut crederent venisse Christum, ad
omnem sonum arrecti semper ac suspecti, novumque aliquid audire cupidi,
utpote, juxta carnalem opinionem suam, habituri auream ac gemmatam
Jerusalem, et saeculum carnalem, regnumque victoriosum, ita ut juxta
prophetam
|
“capientes essent eos, qui se ceperant (Isa. XIV),”
|
|
scilicet Romanos quorum sub ditione erant. Hoc statim ad praedicationem
Joannis facile suspicari poterant, in tantum, ut ipsum esse Christum
aestimarent.
|
|