CAPUT XXV. De illo illuso per passionis Christi mysterium quam veraciter dictum sit:

“Nunquid feriet tecum pactum, aut accipies eum servum sempiternum?”

Haec et caetera quae supra posita sunt, si recte spectator attendat, sicut notae auctoritatis beati Gregorii demonstrat expositio praelucida, nihil hoc ludo sapientiae coram Domino pulchrius, nihil hac illusione Spiritus sapientiae delectabilius. Unum illic dictum est, quod libentius ad praesens revocamus spectaculum, scilicet quod ait: Nunquid feriet tecum pactum, et accipies eum servum sempiternum. Hoc enim tam magnifice dictum, tam mirifice est gestum, ut si adsis spectator benevolus, non satietur oculus visu, nec auris auditu, quomodo enim dictum est: Nunquid feriet tecum pactum, aut accipies eum servum sempiternum, subauditur, ut ego, nisi ac si diceretur: nunquid sic illo uteris tanquam jurato tibi servo, servo sempiterno? Nam voluntate quidem adversatur, unde et Graeco vocabulo dicitur Satanas, id est adversarius, actu autem est servus sempiternus, et sic servit tanquam sit fidelis, ita cooperatur et bonis proficit, tanquam adjuvare velit spiritum Domini, et sic vigilantia ejus procedit, tanquam maturet consilium dare et ostendere illi. Quomodo autem vel quando factum est, ut uteretur Deus actu diaboli tanquam jurato servitio, tanquam fideli ministerio? Imo quando quidpiam egit diabolus quod non proficeret Deo, unde non accresceret amplius laus et gloria Domino Deo? Ex quo cecidit de coelo superbus hic angelus, et ad laudem vel gloriam justi judicis Dei, factus est diabolus, quidquid unquam egit vel agere voluit, totum ad obsequium et honorem Dei profecit, et proficere non desinit usque in finem saeculi. Unde et initio ministerii ejus Deo quidem operosi, sibi autem inutilis et damnosi, dictum est illi: Super pectus tuum gradieris (Gen. III). Quod est dicere: Sicut boc reptile, cujus calliditate abusus es, super pectus graditur, et seipsum in terram premit, sic, tu diabole, cum sis rationalis spiritus, rationale tuum gravi semper fatuitate onerabis, et quocunque te verteris, semper intentionem tuam deorsum conteres, et factis premes contrariis. Verbi gratia: Invidendo evacuasti meritum hominis, sed hoc facto gratiae Dei locum aperuisti, cui amplius invidebis, dum homo seipso tanto fiet altior, quanto gratia Dei, cujuscunque creaturae meritis est major. Abhinc usque in finem, dum Deo volens adversaris, Deo nolens cooperaris, et ita circulum habens in naribus tuis, super pectus tuum gradieris, quia miro ordine et mala intendis et bona agis, dum persequendo efficis hoc ipsum quod ut destruas persequeris, dum, quasi malleolus, aurem Dei nequiter affligis, et affligendo ad gloriam extendis. Cuncta haec subtilissime perpendens vir sapiens dicit: Sunt spiritus, qui ad vindictam creati sunt, et in furore suo confirmaverunt sibi tormenta sua (Eccli. XXXIX). Ac si diceret: Tantus illorum furor est ex invidia propter successus bonorum, ut temperare sibimet nequeant, quin agant quod ad majus sibi proveniat tormentum. Unde si quaeras quid habeat diabolus, cur tantopere agat ea, quibus factis amplius doleat, suaeque voluntati nocens, alienae virtuti plurimum proficiat, ecce jam habes, quia furor causa est. Nam tam de illo quam de satellitibus ejus malignis spiritibus, in furore suo, inquit, confirmaverunt sibi tormenta sua. Mirum hoc tibi fortasse videatur, si nunquam audisti quod homo quoque per furorem occiderit semetipsum. Spectemus nunc ut coepimus circa Christum hujusce furoris ejus fatuitatem, et hujus de quo loquimur spiritus sapientiae laudem. Dicebant Pharisaei, et illis dicentibus, dicebat utique diabolus qui loquebatur in eis: Videtis quia nihil proficimus? Ecce mundus totus post eum abiit (Joan. XII). Item: Quid facimus, quia hic homo multa signa facit? Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum. Ab illo ergo die cogitaverunt ut interficerent eum (Joan. XI). Dum haec dicerentur, dum haec agerentur, intendebat utique possessor eorum diabolus, ne mundus iret post eum, ne omnes crederent in eum, sed hoc ipsum intendens egit quod erat contrarium, ut scilicet mundus totus iret post eum, ut omnes crederent in eum. Servivit ergo tanquam servus sempiternus, servivit tanquam jurati custos pacti vigilantissimus, Domino suo regnum, sibi autem eodem servitio confirmans tormentum. Non postulabat Deus holocaustum, et pro peccato, id est vitulos, aut certe pingues agnos, sed uno opus erat Agno in sacrificium pro toto mundo. Nec huic negotio defuit malus servus, insistens servitio necessario, intravit enim in Judam Scarioth, et egit, ut traderetur ad victimam hic Agnus melior, in illa nocte qua comedebatur ille Paschae veteris agnus per singulas domus (Joan. XIII). Intendebat Deus vel Dei sapientia facere irritam venditionem, qua semetipsum primus homo vendiderat, transgrediens praeceptum, vana sibi divinitatis spe proposita, adjuvit et hanc intentionem bonam, servus hic nequam, agendo ut venderet hunc hominem traditor, qui vendidit illum jus nullum habebat. Intendebat divinitas huic homini dare regnum, et subjicere potestati ejus omnia regna mundi, adjuvit et in hoc servus iste agendo, ut per furiosum jocum purpura vestiretur, sceptro, id est calamo donaretur, coronaretur, ut regio nomine salutaretur. Quodque non minus miremur, quia cogitabat Dominus ponere in eo iniquitates omnium nostrum (Isa. LIII), spinea erat corona, ne posset negare servus illusor quin iste Dominus omnium spinas portaverit peccatorum nostrorum. Omnibus his modis illudendo, fune ligandam praebuit linguam suam, nec dicere potest factam sibi vim aut injustitiam in eo quod hic regna mundi ad se traxerit; quippe qui licet per jocum nequissimum, regalia tamen insignia circumdedit illi. Deposcebat ordo salutis nostrae ut, quia per lignum facta fuerat culpa, per lignum quoque fieret justitia, et nihilominus in hoc mali hujus servi nequitia servivit agendo ut in ligno suspenderetur homo, quia culpae non subjacuerat. Decebat ut mundaret possidentis gratia, quos absolverat redimentis poena, egit hic servus ut ejus, jam mortui latus aperiretur lancea, unde statim exivit sanguis et aqua (Joan. XIX). Quis universum hunc ludum digne queat admirari, quo hic spiritus sapientiae generis humani illusorem sic potenter evicit, sic sapienter illusit? Quis proinde dicti hujus magnificentiam, nunquid feriet tecum pactum, et accipies eum servum sempiternum, digne aestimare possit! O igitur altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! (Rom. XI.)