LIBER SECUNDUS


CAPUT SINGULUM

Loquentem ad Deum hominem, et volentem ut tanta majestas voluntatem ejus faciat, oportet aliquid verae fortitudinis habere, id est justitiae, ut scilicet nihil eorum petat, quae justo Deo facere non convenit, nec ita velit eum esse misericordiae memorem, ut obliviscatur judicii. Sic Abraham cum Deo ratiocinari potuit, cum esset ipse, ut fatebatur, pulvis et cinis, quia videlicet ultra id quod justum erat loqui non addidit, interpellans pro Sodomis. Non enim justum erat apud Deum, illos reservari, si in tanta multitudine non invenirentur saltem decem justi (Gen. XVIII). Sic Jacob cum Deo luctari potuit, et esse vel dici contra Deum fortis, quia luctando nihil injustum extorquere voluit, imo esuriens et sitiens justitiam, benedictionem flagitabat, qua sperabat justificari (Gen. XXXII). Sic Moses Deum dicentem: Dimitte me, tenere potuit, quia non exigebat ab eo, quod injustum esset, quatenus impunitos dimitteret auctores peccati in reatu vituli, sed ut ita judicaret vel puniret illos, quatenus ipse nihilominus verax permaneret et justus, in eo quod Abrahae promisit, et repromittendo juravit (Exod. XXXII). Sic et iste secundum nomen Habacuc, quod interpretatur luctator, luctari potest cum Deo, et loqui velut arguendo, quia non defendit impios vel injustos super quoscunque videbat risum esse, permissum esse diabolo, sed justum esse concedens super illos judicium, juxta quod novissime dixit: Mundi sunt oculi tui ne videas malum, et respicere ad iniquitatem non poteris, id solum in ratione cum Deo ponit, quod dum in saeculo puniuntur injusti, sicut per manum Romanorum puniti sunt impii Judaei, multa etiam patiuntur justi tanquam injusti, agitante potentes hujus saeculi homines eodem illo spiritu, de quo ipse Dominus supra locutus, hoc ita incipit: Quare non respicis super iniqua agentes, et taces devorante impio justiorem se. Haec et caetera quae sequuntur ita tractare ingredimur, ut prae oculis habere velimus illud sanctorum, quorum hic unus est desiderium desiderantium ejus qui venturus est, et cui hic loquitur, adventum secundum, qui cum venerit, jam et iniquo iniqua agere, et impio justiorem se devorare non licebit. Quid enim aliud iste dicit et clamat quam dicunt et clamant subtus altare animae interfectorum, et propter verbum Dei, et propter testimonium quod habent, clamantes voce magna, et dicentes: Usquequo, Domine, sanctus et verus, non judicas et vindicas sanguinem nostrum, de his qui habitant in terra? (Apoc. VI.) Denique id quod dictum est illis ut requiescerent adhuc tempus modicum, donec impleantur conservi eorum et fratres eorum, nonne simile est ei quod responsum est huic: Apparebit in finem, et non mentietur; si moram fecerit, exspecta eum, quia veniens veniet et non tardabit? (Habac. II.) Igitur quoniam propheta est, non dubium quin de regibus longe post futuris proloquitur, ad Christi venturi prospiciens tempora, sic istam querelam, quare non respicis super iniqua agentes, et caetera perpendere dignum est tanquam ingemiscentis, propter illas quas sancti et justi passi sunt persecutiones sive pressuras, per idem illud bestiale imperium, sub quo et ipse Christus passus est et in vindictam sanguinis ejus accidit famosum illud excidium Hierosolymorum. Quare, inquit, non respicis super inique agentes, subauditur impiorum principes, per totum orbem leges impias et iniquitatis edicta ponentes, et quare taces, Domine, devorante impio justiorem se? Quos enim impius quilibet in hoc mundo princeps, diaboli satelles, ut fuit Nero, et post illum quamplures, quos, inquam, non potuit pietate nudare, sibique confirmare, illos secundum corpus proposita morte absorbuit, et hoc fuit impio devorare justiorem se, te tacente, te vindictam differente, cum clamet quotidie eorum sanguis ad te. Et facies hominis quasi piscis maris, et quasi reptile non habens principem. Subaudiendum hic est, quare ita facies, quare ita fieri permittes? Et quasi quis interroget, in quo fecerit homines quasi pisces maris, et quasi reptile non habens principem, continuo subjunxit: Totum in hamo sublevavit, traxit illum in sagena sua, et congregavit in rete suum. Et est sensus: Quomodo pisces sive reptilia maris principem non habent, ita videntur homines nullam ex te habere provisionem, nec per tuam regi providentiam; quia, sicut hamus totum sublevat sicut sagena, sicut rete totum circumdat vel congregat, tam illud quod bonum quam illud quod in genere piscium est malum, sic ille impius in suam potestatem totum redigit et quod bonum et quod est in humano genere malum, te tacente, te illum permittente in homines justos desaevire, ita ut putentur Deum non habere. Et hoc mirum, cum te habeant et sciant Deum, et quotidie ad te clament, dicentes; Et propitius esto peccatis nostris, propter nomen tuum. Ne forte dicant in gentibus: Ubi est Deus eorum? Ultio sanguinis servorum tuorum qui effusus est, introeat in conspectu tuo gemitus compeditorum (Psal. LXXVIII). Tu interim taces, et illi impio totum in hamo sublevare, totum in sagena sua trahere, totum in rete suum contrahere licet, et cum sit impius, super omnes tam justos quam injustos imperium obtinet, et devorandi sive occidendi patestatem habet. Super hoc laetabitur et exsultabit, et propterea immolabit sagenae suae, et sacrificabit reti suo, quia in ipsis incrassata est pars ejus, et cibus ejus electus. Non dubium aut ignotum est quin impius in magno imperio multum laetatus fuerit, et sperans in multitudine divitiarum suarum multum exsultaverit, ita ut etiam dedignatus humanam conditionem, deum se appellari maluerit et jusserit, quod exempli gratia, de Gaio dicere possumus, ut Josephus quoque scribit (Antiq., lib. XXVIII, c. 16):

Procedente, inquit, tempore magnitudine dignitatis elevatus, humanum perdidit intellectum, et sese volebat divinitati videri consimilem, divinitatem quae vera est inhonorans. Nam simulacrum suum jussit erigi Hierosolymis in templo Dei, renitentibus Judaeis, eosque volentes pugna superatos cogi. Igitur super hoc, inquit, laetabitur et exsultabit: nimirum laetitia inepta, exsultatione fallaci. Equidem non omnis impius ejusmodi sic laetabitur, aut tantum exsultabit ut sibi videatur Deus, aut pro Deo velit haberi, sed faciet quod sequitur: Propterea immolabit sagenae suae, et sacrificabit reti suo. Quid est sagena impii, et quid rete ejus? Nimirum cum et aliud quid possit intelligi, maxime aurum et argentum ejus sagena est et rete ejus. Nam de nulla re magis impius praevalet, quam si aurum vel argentum copiosum habet. Ejusmodi sagenae libenter includuntur, et ad hujusmodi rete volentes cupidi homines congregantur, et beatum dicunt impium cujus haec sunt, et eum ultro sequuntur ejusque imperium subjectis manibus amplectuntur. Hoc sciens quidam ex ejusmodi Antonius ex Cleopatra male famosus, cum Actium sibi ut classem constituerat, advenisset, et prope tertiam partem remigum fame absumptam offendisset, nihil motus:

“Remi, inquit, modo salvi sint, nam remiges non dcerunt, quoadusque Graecia homines habuerit.”

Coeperat enim Artabanen Armeniae regem, quem et argentea catena vinctum ad confessionem thesaurorum regiorum coegerat. Quibus ablatis, nimirum quasi sagena grandi et reti magno instructus Orientem pariter et Occidentem, totum denique Romanum imperium includere et ad se trahere properavit, captus ipse sagena diaboli, scilicet amoribus jam dictae Cleopatrae reginae Aegypti. Itaque quia et vera est sapientis sententia dicentis: Pecuniae obediunt omnia (Eccle. X); recte dixerim, quia sagena et rete impii aurum et argentum ipsius est. Porro de auro et de argento, nonne sibi deos fecit? nonne simulacra operatus est et ipsis sacrificavit? Imo et subditos sibi populos ad sacrificandum invitavit, adorare coegit, et nolentem hoc facere, solius Creatoris adoratorem occidit, atque ita juxta querelam hujus justiorem se impius devoravit. Igitur revera sagenae suae immolavit, et reti suo sacrificavit. Quam ob causam? Quia in ipso, inquit, incrassata est pars ejus, et cibus ejus electus. In auro namque et in argento, sicut jam dictum est, omnino speravit, et fecit de hominibus quod voluit, et inter homines gloriam acquisivit, potentiam obtinuit, honorem assecutus est, voluptates suas explevit, quibus rebus affluere, utique fuit partem ejus incrassari. Multos etiam ex eis qui religiosi esse videbantur, eadem sagena sua vel eodem reti suo irretivit sibique conformes fecit, quorum vel qualium respectu nimirum recte nunc dicitur: Et cibus ejus electus. Propter hoc ergo expandit sagenam suam, et semper interficere gentes non cessat. Idem videtur repetendo dixisse, expandit sagenam suam, quod ante dixerat, traxit illud in sagena sua. Verumtamen illud palam constat, quia duas impius habuit vel habet sagenas: alteram, qua volentes cepit populos et gentes, haec est aurum et argentum, sicut jam dictum est; alteram, qua invitos quoque constrinxit, et haec est omne iniquarum legum ejus edictum, quod per totum orbem expandit, praecipiendo cunctos interfici, qui nollent sacrificare sagenae et reti ejus, argento et auro ejus, aureis et argenteis simulacris ejus, ut jam dictum est. Unde protinus sequitur: Et semper interficere gentes non cessat. Denique haec summa est quarelae hujus causa quod justorum sanguinem impius fundendo, justiorem se devorat. Primus ita fecisse legitur Nabuchodonosor. Nam ante illum, et si fuerunt qui auro et argento sacrificarent, nullus tamen fuisse legitur qui taliter expanderet sagenam suam, ut de interficiendis gentibus daret legem qui sacrificare nollent. Ille taliter expandit: Vobis dicitur populis, tribubus et linguis: In hora qua audieritis sonitum tubae et fistulae et citharae, sambucae, psalterii et symphoniae, et universi generis musicorum, cadentes adorate statuam auream, quam constituit Nabuchodonosor rex. Si quis autem non prostratus adoraverit, eadem hora mittatur in fornacem ignis ardentis (Dan. III). Equidem ibi tacere visus est Dominus, devorante impio justiorem se, sed non usquequaque. Nam permisit quidem mitti in ignem tres pueros, utique justiores illo impio, sed cum tres fuissent immissi, quatuor deambulabant soluti per medium ignis, et species quarti, ait ipse qui vidit, similis est Filio Dei (Ibid.); sed quanta extunc futura erat, et facta est pro eadem causa devoratio justorum, interfectio gentium? Proinde non solus iste clamat ad Deum, dicens: Quare non respicis, et caetera quae hactenus dicta sunt; sed et omnes sancti, omnes justi, taliter devorati clamant, et dicunt voce magna: Usquequo, Domine sanctus verus non judicas et vindicas sanguinem nostrum, de his qui habitant in terra (Apoc. VI). Nec solae clamant illorum animae in illo saeculo, verum et cum illis et propter illos ad ipsum clamat Ecclesia viventium in praesenti saeculo, desiderans judicis et Salvatoris adventum, qui justum de omnibus facturus est judicium.