CAPUT XXXVII. Quod sicut Pharao e duobus reis unum suspendit, alterum in pristinum statum restituit: sic Deus cui vult miseretur, et quem vult indurat.

(CAP. XL.) His ita gestis, accidit ut peccarent duo eunuchi, pincerna regis Aegyptii, et pistor domino suo. Iratusque est Pharao contra eos (nam altem pincernis praeerat, alter pistoribus) et misit eos in carcerem princeps militum, in quo erat vinctus et Joseph. At custos carceris tradidit eos Joseph, qui et ministrabat eis. Manifestis immorandum non est. Verumtamen ab eis, qui judicia Dei scrutari et reprehendere audent, verbi gratia dicentis ad Moysen: Miserebor cui voluero, et clemens ero in quem mihi placuerit (Exod. XXXIII), et dicunt-Ergo cui vult miseretur, et quem vult indurat (Rom. IX), quaerendum est in hac lectione an Pharaonem hic reprehendere velint. Quid enim: Accidit, inquit, ut peccarent duo eunuchi domino suo. Ambo peccaverunt ei, ambobus iratus est, ambos in carcerem misit. Exinde recordatus amborum, alterum ex ipsis pristinum in gradum restituit, alterum in patibulum suspendit. Ecce et hic misertus est cui voluit, et clemens fuit in quem sibi placuit. Poterat de utroque supplicium sumere, quoniam uterque peccaverat; poterat utrique donare, quoniam sibi uterque peccaverat. Hoc namque judici justitia concedit, ut factam sibi injuriam donet cui velit, et haec donatio non solum non reprehensibilis, verum etiam laudabilis est. Caeterum in causa vel accusatione aliena, non eamdem tribulantibus licentiam permittit ordo judicii, vel suscepta cura ministerii. Non enim sine causa, inquit Apostolus, gladium portat (Rom. XIII). Quod autem in ipsum Pharaonem uterque peccaverit, Scriptura patenter expressit. Cum enim dixisset: Accidit ut peccarent duo eunuchi, pincerna regis et pistor, addidit, domino suo. Communem ergo iram, vel communem utrique poterat exhibere clementiam; verum hoc vel illud pro potestate facere noluit, sed medium tenens in alterum quidem iram, in alterum clementiam ostendit. An hoc in illo quisquam reprehendit? Non utique cum firmamento rationis. Nam sicut clementia honor est principi, sic et honor regis judicium diligit (Psal. XCVIII). Etenim ubi totum punitur, regia severitas crudelitate polluitur; ubi vero totum remittitur, facies majestatis sine metu disciplinae contemnitur. Quis porro nesciat mundum universum, totam humani generis massam, sic esse vel fuisse in manu Dei, tanquam duos reos, vel duos vinctos in manu regis aut judicis? Etenim ex quo pater omnium protoplastus Adam peccavit, universi secundum illum rei, omnes propter illum fuimus vincti. Ergo duo sunt rei, sed unus assumitur et alter relinquitur. Siquidem hanc universitatis divisionem triformiter propter tres vinctorum ordines Dominus insinuat, cum dicit: Duo in agro, unus assumetur, et unus relinquetur. Duae molentes in unum, una assumetur, et una relinquetur (Matth. XXIV). Duo in lecto, unus assumetur et unus relinquetur (Luc. XVII). Tu ergo, o homo, quis es, ut respondeas Deo (Rom. IX), cum Pharaoni respondere non possis? Quoniam omnes rei et omnes sunt vincti, an non habet potestatem Deus, contra quem reatus admissus est, saltem aeque ut Pharao, uni donare, ab alio poenam exigere? Imo quoniam homo qui per gratiam ad gloriam imaginis et similitudinis Dei factus fuerat (Gen. I), per vitium suum factus est lutum, an non habet, inquit Apostolus, potestatem figulus, facere de eodem luto, aliud quidem vas in honorem, aliud in contumeliam? (Rom. IX.) Non enim dixit: An non habet aurifex sive argentarius potestatem facere de eodem auro, sive de eodem argento aliud vas in honorem, aliud in contumeliam; quod indignum posset judicari, sed a figulo luti argumentum similitudinis competenter edixit. Figulus namque luti nihil luto adimit faciendo de illo vas in contumeliam, cum ipsum lutum contumeliosum sit; multum autem illi confert, dum ex eo vas in honorem facit. Et nunc, Domine, inquit propheta, Pater noster es tu, et nos lutum, et fictor noster, et opera manuum tuarum omnes nos (Isa. LXIV). Lutum sumus, non solum quia de luto facti sumus, quod ad querelam nostram non pertinet, verum etiam quia cum argentea ratione vel aurea plastae nostri similitudine splendescere debuimus, patre nostro peccante, omnes cum illo in lutum recidimus, et mortales facti sumus. Quod utrumque vir sanctus dolens: Comparatus sum, inquit, luto, et assimilatus sum favillae et cineri (Job XXX). Obstruitur itaque omne os; nihil enim Deus adimit eis, quos esse vasa contumeliae permittit, quia suo sunt vitio lutum facti. Facit autem gratis quod non debuit, cum aliqua ex eis format vasa honoris.