CAPUT 4

Quomodo autem numeri isti octonarius et senarius, qui hic multiplicaverunt denarium, ab invicem differunt, ut merito per senarium reginas, et per octonarium voluerit designare concubinas? Videlicet eo differunt quod senarius numerus perfectus, octonarius vero imperfectus ac diminutus, atque usque ad extremas unitates secabilis est. Perfectus quippe est, et perfectorum primus numerorum senarius, quia suis ex partibus construitur. Habet enim dimidiam, id est tres; tertiam, id est duo; sextam, id est unum, quae partes simus collectae senarii summam restituunt. Porro octonarius in suis partibus seipso minor est. Habet enim dimidiam, id est quatuor; quartam, id est duo; octavam, id est unum: quae partes simul collectae septenarium faciunt, minorem videlicet summam ipso octonario, cujus partes sunt. Claret igitur et ista causa cur senarius reginis, et octonarius concubinis, magisque octonarius reginis, et senarius congruat concubinis. Adolescentularum non est numerus, id est abundant in Evangelio plures, quam ad coelestes pertineant thalamos, juxta illud:

“Annuntiavi et locutus sum, multiplicati sunt super numerum (Psal. XXXIX).”

Adolescentulae namque recte dicuntur, quae nondum saltem ad timorem Dei profecerunt, et propter hoc custodia indigent vel magisterio hominum, qui necdum intus divini timoris seu amoris habent magisterium, et multae ex hujusmodi (quod valde pavendum est) inveniuntur extra numerum, quia de adolescentia nunquam ad perfectam aetatem perveniunt, aetatem interioris hominis, quam quidam amicorum insinuans,

“occurramus, ait, in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Jesu Christi (Ephes. IV).”

“Una est columba mea, perfecta mea, una est matri suae, electa genitrici suae.”

“Una, inquam, est,”

et similem non habet: Omnino nec inter reginas ulla similis huic est. Cui

“matri suae una, cui genitrici suae est electa?”

Nimirum matri suae Hierusalem una est, illi Hierusalem, quae sursum est, quae est mater omnium nostrum, et genitrici suae, scilicet antiquae Ecclesiae electa est, Ecclesiae patriarcharum et prophetarum ac regum justorum, quorum de carne progenita est, quorum secundum fidem benedictionis, quae ad illos repromissa erat, janua vel materia est. Et illi matri, et huic genitrici una et electa est; quia nec inter angelos, nec inter homines similem vel primam habet, vel sequentem habitura est: vere columba, quia gratia plena; vere electa, quae non solum salva existeret, verum etiam ipsam salutem pareret.

“Viderunt illam filiae, et beatissimam praedicaverunt reginae, et concubinae laudaverunt eam.”

Hoc ipsamet praevidens ac praenoscens, cum dixisset:

“Quia respexit humilitatem ancillae suae (Luc. I),”

subjunxit atque ait:

“Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes (ibid.).”

Nonne, ut secundum praesentem litteram hoc dictum sit, et generatio reginarum, et generatio concubinarum, et generatio adolescentularum; nonne, inquam, omnes istae generationes beatam dicent illam? Revera, et si impares meritis, attamen fide consimiles, ecce vident illam, ecce contemplantur illam unam, illam electam, et cum admiratione ineffabili voces extollunt jugiter ex omnibus locis suis, tamen laudantes, talem beatissimam praedicantes, non solum hic in isto exsilio mortalitatis, verum etiam et multo amplius in illa prima vitae et immortalitatis, ubi vident eam dominantem, et dominando possidentem regnum dilecti, eo videlicet jure quo decet matrem possidere regnum filii sui. Et quid dixerunt laudantes, et beatissimam praedicantes?

“Quae est ista quae progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata?”

Quam pulcher ordo in ista laudatione, in ista tuae pulchritudinis, o beatissima, praedicatione! Primum

“consurgens ut aurora,”

deinde

“pulchra ut luna,”

deinde

“electa ut sol.”

Quando nata es, o Virgo beata, tunc vera nobis aurora surrexit, aurora praenuntia diei sempiterni, quia sicut aurora quotidiana finis praeteritae noctis, et initium diei sequentis, sic nativitas tua, nativitas ex semine Abrahae, clara ex stirpe David, ad quos cum juramento Dei facta est repromissio benedictionis, finis dolorum et consolationis fuit initium, finis tristitiae et laetitiae nobis exstitit principium. Quando autem Spiritus sanctus in te supervenit, et filium virgo concepisti, virgo peperisti, tunc tu et ex tunc pulchra pulchritudine divina, pulchra, inquam, non quomodocunque, sed

“ut luna.”

Sicut enim luna lucet et illuminat luce non sua, sed ex sole concepta, sic tu, o beatissima, hoc ipsum, quod tam lucida es, non ex te habes, sed ex gratia divina, gratia plena. Quando autem de hoc mundo assumpta atque ad aethereum thalamum translata es, tunc tu et extunc

“electa ut sol;”

“electa,”

inquam, nobis, quia sicut ex te natum Dei Filium solem verum, solem aeternum adoramus et colimus ut Deum verum, sic et te honoramus atque veneramur, ut veri Dei Genitricem, scientes quia totus honor impensus matri sine dubio redundat in gloriam Filii. Et quidem natura non tu idem es quod ille sol, sed nihilominus tanta es, ut te honoret ipse sol honore quo decet filios honorare parentes suos. Qui enim dixit:

“Honora patrem tuum et matrem (Exod. XX),”

non dubium quin et ipse honoret, et ab omnibus amicis suis suam velit honorari matrem. Finis cantici idem sonat quod principium,

“terribilis ut castrorum acies ordinata,”

sicut superius jam dictum est. Protinus vero quod dixeras, o dilecta, filiabus Hierusalem, percontantibus quo abiisset dilectus tuus,

“dilectus meus descendit ad areolam aromatis, ut pascatur in hortis,”

ipse gratanter acceptum confirmat his verbis:

“Descendi in hortum nucum, ut viderem poma convallis, et inspicerem si floruisset vinea, et germinassent mala Punica.”

Ita, soror mea, ut novissime dixisti, ego

“descendi,”

videlicet de coelis in hortum meum,

“hortum nucum,”

factus sum enim ex te muliere, factus sub lege (Galat. IV), quae nimirum lex sic mihi est tanquam hortus nucum. Denique sicut nux sub amaro cortice, intra testam duram, dulcem et ad vescendum suavem continet nucleum, ita sub amara voce vel occidente littera, et durissimo jugo caeremoniarum, suavem atque vivificantem continet spiritum (II Cor. III). Ad quid huc descendi? Ut viderem poma convallis, et inspicerem si floruisset vinea, et germinassent mala Punica. Verum, quod econtra evenit, illud cantabile non est, ad Cantica canticorum non pertinet, siquidem respicias causam illorum qui illi descensui meo nimis ingrati fuerunt. Amici nostri et filiae Hierusalem adolescentulae nostrae jamdudum rem gestam bene noverunt, secundum illam parabolam quam dixi, quae est hujusmodi:

“Homo erat paterfamilias, qui plantavit vineam et sepem circumdedit ei, et fodit in ea torcular (Matth. XXI),”

et caetera usque

“novissime autem misit ad eos filium suum, dicens: Verebuntur filium meum. Agricolae autem videntes filium, dixerunt intra se: Hic est haeres. Venite, occidamus cum, et habebimus haereditatem ejus, et apprehensum ejecerunt cum extra vineam, et occiderunt eum (ibid.).”

Secundum, inquam, parabolam illam, ego descendi in hortum nucum, id est, sub lege factus sum, ut viderem poma convallis, id est, ut consolarer eos qui me exspectabant in spiritu humilitatis. Juxta illud:

“Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me Dominus. Ad annuntiandum mansuetis misit me, ut mederer contritis corde, et praedicarem captivis indulgentiam, et clausis apertionem,”

etc. (Isa. LXI; Luc. IV). Non solum autem, et ut inspicerem si floruisset vinea, illa nimirum vinea, de qua Scriptura prophetica dicit:

“Vinea facta est dilecto in cornu filio olei,”

et caetera, usque,

“vinea enim Domini exercituum, domus Israel (Isa. V).”

At illi agricolae ejecerunt et occiderunt me. Verumtamen licet haec mihi fecerint, aliqua pars eorum tandem poenitens istud cantabile dixit:

“Nescivi, anima mea conturbavit me, propter quadrigas Aminadab.”

Ubinam hoc dictum fuit? Cum dicerent eis amici nostri:

“Certissime ergo sciat omnis domus Israel quia Dominum eum et Christum Deus fecit hunc Jesum quem vos crucifixistis.”

His auditis compuncti sunt corde et dixerunt ad eos.

“Quid faciemus, viri fratres? (Act. II.)”

Et quidam talium notissimus ita dicit:

“Fui blasphemus et persecutor et contumeliosus, sed misericordiam consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate (I Tim. I).”

His atque aliis modis dixit poenitens Synagoga, sive aliqua Synagogae pars:

“Nescivi, anima mea conturbavit me, propter quadrigas Aminadab.”

Quare autem sic dixit,

“Anima mea conturbavit me propter quadrigas Aminadab,”

et non dixit, Conturbaverunt me quadrigae Aminadab? Considerate, amici, prius ipsas quadrigas Aminadab, et videbitis multum pertinere ad rem quod dicit:

“Anima mea conturbavit me,”

et non dicit, Quadrigae conturbaverunt me. Quadrigae Aminadab quatuor sunt evangelica sacramenta Dilecti, videlicet incarnatio vel divinitas ejus, passio ejus, resurrectio ejus et ascenscio ejus. Propter hujusmodi quadrigas anima mea, inquit, conturbavit me, id est, coetus Pharisaicus in seditiones excitavit me, ut talium quadrigarum cursum non possem discernere, videlicet praeventa quadrigarum earumdem non bona aestimatione, secundum suasiones et iniqua consilia illius talis animae meae. Coetus namque Pharisaicus erat vel esse debebat anima mea, id est, ita plebem vivificare vel regere, sicut corpus vel omnia membra corporis vivificat vel vegetat anima, utpote magistri vel sapientes, Legem et Prophetas scientes, imo et totam clavem scientiae tollentes. Talis anima mea conturbavit, ut ad scientiam non possem introire, et intelligere quadrigas Aminadab, quod testimonium eis perhiberent Lex et Prophetae (Luc. XI). In quo, vel unde dilectus Aminadab? Quo pertinuit ut tali in re vocaretur Aminadab? In eo nimirum, quod unus idem Dilectus. Rex est et Pontifex magnus, et in se uno personam utramque conjunxit, videlicet sacerdotis et regis, secundum typum vel similitudinem illius viri Aminadab qui, cum esset de tribu regia, scilicet de tribu Juda, dedit filiam suam in conjugium homini sacerdoti Aaron de tribu Levi, sicut in Exodo scriptum est.

“Accepit autem Aaron uxorem Elisabeth, filiam Aminadab, sororem Naason, quae peperit ei Nadab et Abiu et Eleazar et Ithamar (Exod. VI).”

Et ille quidem Aminadab filiam suam semel datam illi Aaron ad semetipsum non reduxit aut reducere debuit, iste autem Aminadab, iste Dilectus et primogenitus, sacerdotium suum, quod semper ante Mosen et Aaron primogenitorum fuit, pro tempore autem et propter quamdam dispensationem, de qua multa essent dicenda, praestitum est tribui Levi: sacerdotium, inquam, suum exsultando, et quadrigis jam dictis viam suam currendo, repetiit et ad se reduxit, in omnibus spontaneus, sponte incarnatus et natus, sponte passus, et in ipsa passione sua ipse Sacerdos et ipse Hostia sponte factus, secundum hoc ipsum nomen Aminadab, interpretatur enim populi mei spontaneus. Non solum autem sacerdotium suum ita repetiit et ad se reduxit, verumetiam ad antiquam speciem formamque pristinam revocavit, sicut in spiritu praedixerat David:

“Juravit Dominus et non poenitebit eum, tu es Sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech (Psal. CIX).”

Igitur

“anima mea conturbavit me,”

ait,

“propter quadrigas Aminadab,”

videlicet malo zelo ipsa turbata et confusa prae invidia, causam suam quasi dolendam declamans, eo quod cursores sive aurigas quadrigarum istarum audisset dicentes:

“Quoniam Jesus Nazarenus hic destruet locum istum, et mutabit traditiones quas tradidit nobis Moses (Act. VI),”

et multa his similia, seu ante, seu postquam cursum suum perfecit iste Aminadab. Voces autem ejusdem Aminadab currentis in quadrigis suis erant hujusmodi:

“Revertere, revertere Sunamitis, revertere, ut intueamur te.”

Tu, inquit, o Sunamitis, id est, captiva vel despecta, tu, o fides, veri sacerdotii dignitas, propter carnales caeremonias pene oblivioni tradita, ita ut nesciat neque recogitet Synagoga quia non per legem, sed per te, scilicet per fidem, justificatus est pater ejus Abraham, sicut scriptum est:

“Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad justitiam (Rom. IV, Gen. XV),”

revertere, et iterum dico revertere, et tertio dico revertere, et quarto dico revertere, videlicet secundum istas quadrigas meas. Nam et ad hoc natus, et ad hoc passus sum, ut tu revertaris, et resurgens, atque ascendens in coelum, reversionem tui inclamare non destiti. Cumque reverteris, tu mihi es Sunamitis, quae vel me vel Patrem meum Antiquum dierum calefacies secundum similitudinem hanc:

“Et rex David senuerat, habebatque aetatis plurimos dies. Cumque operiretur vestibus, non calefiebat. Dixeruntque ergo ei servi sui: Quaeramus Domino nostro regi adolescentulam virginem, et stet coram rege, et foveat eum, dormiat que in sinu ejus, et calefaciat dominum nostrum regem. Quaesierunt igitur adolescentulam speciosam in omnibus finibus Israel, et invenerunt Abysach Sunamitem, et adduxerunt eam ad regem,”

etc. (III Reg. I). Haec denique, sicut et alia sunt per allegoriam dicta, et inter omnia quae in figura contingebant sunt aestimanda (Galat. IV). Vestimenta enim quibus cum operiretur rex David senex non calefiebat, carnales caeremoniae sunt quas ille antiquus dierum Deus cum sibi offerrentur non delectabiliter accipiebat, imo dicebat:

“Nunquid manducabo carnes taurorum, aut sanguinem hircorum potabo?”

(I Cor. XIX, Psal XLIX.) Et multa his similia. Porro Sunamitis, puella speciosa, sola digna est stare coram Deo rege, et in sinu ejus dormire, ipsumque calefacere, id est, bene calentem charitatis ejus gloriam, scilicet remissionem peccatorum, obtinere.

“Tu ergo, Sunamitis, revertere, ut intueamur te,”

id est, unde justificatus est Abraham, inde justificari sperent omnes qui volunt esse vel veraciter dici filii Abrahae, scilicet non ex lege, sed ex fide, et nos intuebimur te, nos gaudebimus super te. Notum hoc debet esse amicis, imo adolescentularum multitudini, et idcirco dico eis: