CAPUT 3

Prius nimirum fusus fuit sanguis Abel justi quam fierent patres, quorum de carne genitos se esse gloriantur Judaei. Ergo et caeterarum gentium, de quibus jam supradictum est, et Judae, de quo nunc sermo est, scelera vel mala super generationem illam venire debuerunt. Igitur super tribus sceleribus Juda, et super quatuor non convertam eum, id est: Iniquum filiorum coetum, qui per verticem Carmeli designatur, derelinquam propter scelera patrum, quorum ipsi mensuram impleverunt, factum est, et quod hic in propheta dicit Dominus:

“Mittam ignem in Judam, et devorabit aedes in Jerusalem,”

et quod per semetipsum ait idem Dominus:

“Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta (Matth. 23),”

et fere nemo est qui hoc factum esse nesciat. Sequitur:

“Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Israel, et super quatuor non convertam eum, pro eo quod vendiderit argento justum, et pauperem pro calceamentis, qui conterunt super pulverem terrae capita pauperum, et viam humilem declinant, et filius ac pater ejus introierunt, ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum, et super vestimentis pigneratis accubuerunt juxta omne altare, et vinum damnatorum bibebant in domo Dei sui.”

Circa montem Carmeli arduam quasi ascensus viam terimus, toties eundo et redeundo illuc, quoties dicit Dominus,

“non convertam eum super tribus et quatuor sceleribus.”

Denique ubicunque vel quotiescunque in hoc ordine scelerum sive sceleratorum,

“non convertam eum,”

audivimus sive legimus, montem Carmeli qui in exordio praescriptus est subintelligimus, per quem et superbiam significari diximus Judaismi carnalis, secundum nomen ipsum Carmeli, quod interpretatur scientia circumcisionis, maximeque illam generationem, quae Salvatorem crucifixit. Sequentem nos lectorem (si quis est, qui legendo sequi vel sequendo haec legere velit) fatigatum esse arbitramur, dum toties ad eumdem Carmeli verticem vertitur, velut si alte subvectum et nubibus imminens castrum, in montis vertice toties adire cogatur anhelo spiritu. Verum quisquis ille est, aequanimis ut sit rogamus, jam finis est, circumductione hac vel recursu non fatigabitur ulterius.

“Super tribus, inquit, sceleribus Israel et super quatuor non convertam eum.”

Memores propositi jam nos esse convenit, quod initio prophetae hujus praemisimus tunc dicturos esse nos, cur terraemotus fecerit mentionem, quando pro necessitate mystici sensus inveniendi serutaremur Carmeli verticem, videlicet ubi praemisso,

“verba Amos, qui fuit in pastoralibus de Thccue, quae vidit super Israel in diebus Oziae regis Juda, et in diebus Jeroboam filii Joas regis Israel,”

subjunxit atque ait,

“ante duos annos terraemotus.”

Tunc Hebraei terraemotum accidisse memorant, quando Ozias rex Juda indebitum vindicans sibi sacerdotium lepra in fronte percussus est (II Par. XXVI). In commemoratione ergo terraemotus, mentionem quoque fecit leprae illius. Cur hoc? Idcirco videlicet quia frons Oziae regis, quae sublimior atque erectior est pars corporis, idem significat quod hic vertex Carmeli, et lepra frontis, id est quod siccatio verticis Carmeli, scilicet abjectionem superbientis, et elatae generationis, quae Dominum crucifixit. Sicut in Maria sorore Moysi, quando contra Moysen superbiendo murmuravit, et ob hoc plaga leprae percussa est (Num. XII). Ita et in rege Ozia, qui sacerdotium superbiendo usurpavit, et ob hoc lepra in fronte percussus est, una eademque significatione superbiae illius generationis. Differt tamen in eisdem significatio pestis ejusdem: Maria namque propter leprae immunditiam separata septem diebus extra castra, et postea revocata, respiciendam novissime significat Synagogam ab infidelitatis lepra curatam, cum

“plenitudo gentium intraverit,”

sicut Apostolus ait (Rom. XI); Ozias autem leprosus permanens usque ad diem mortis, incurabile significat peccatum ejusdem Synagogae pro parte illius saepedictae generationis et omnium Judaeorum, qui nunc interim vita excedunt, lepram habentes perpetuam,

“nec in hoc saeculo nec in futuro (Matth. XII)”

curandam. Et Ozias quidem fortitudo Domini interpretatur, sed hoc nomen generationi illi nonnisi per antiphrasim sive per ironiam congruit, quia fallitur quasi fortiter agens, dum blasphemando Christum, Deo sese obsequium praestare profitetur. Filius enim Joathan, quod interpretatur Domini consummatio sive perfectio, regens domum regis leprosi, juniorem significat ex gentibus populum consummatae et perfectae fidei, cui datum est regnum Dei, sicut praedixerat Dominus:

“Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus (Matth. XXI).”

Nec illud a mysterio vacat, quod illa plaga leprae in summitate regiae frontis cum terraemotu accidit. Sic etenim quando infelix generatio tali sese lepra damnavit, dicendo;

“Sanguis ejus super nos et super filios nostros (Matth. XXVII),”

Domino postmodum spiritu tradente, terra mota est, et deinde ad excidium gentis ejusdem Romanus orbis commotus est. Interim constat prophetam Synagogae unam eamdemque abjectionem propter superbiam paucis in verbis, et per lepram regiae frontis, et per siccitatem denotasse verticis Carmeli. Sunt autem duo montes qui vocantur hoc nomine, alter in quo fuit Nabal Carmelus maritus Abygail (I Reg. XXV), ad australem plagam, alter juxta Ptolemaidem mari imminens, in quo Elias propheta flexis genibus pluvias impetravit (III Reg. XVIII). Carmelum hunc ubi post siccitatem trium annorum et semissis pluvia data est, hic placet intelligi. Nec enim dubitandum est Spiritum sanctum in propheta loquentem, rem gestam respexisse illius miraculi, quod ante annos non valde multos acciderat filiis Israel, nimirum in figura, sicut et caetera fere omnia. Quid enim fuit quod Elias coelum clausit, nisi quia Christus apostolorum ora Synagogae peccatrici occlusit et populo, qui illum rejecit et recessit, relicta illis siccitate et fame audiendi sive intelligendi Verbum Dei? Item quid est quod rursum orante Elia in vertice Carmeli, facta est pluvia grandis, nisi quod rursus recipiet Israel rorem fidei pluviamque salutis, cum

“plenitudo gentium venerit?”

(Rom. XI). Tanta nunc interim est infidelitatis siccitas quantam merentur scelera tria et quatuor toties hic repetita, quae cum septem sint, illos arbitramur esse spiritus, de quibus in Evangelio Dominus, praemisso,

“cum immundus spiritus exierit ab homine (Matth. XII),”

ita conclusit:

“Et tunc vadit et assumit septem alios spiritus nequiores se, et ingressi habitant ibi (ibid.).”

Item poena propter eamdem infidelitatis siccitatem tanta est, quantam intelligi oportet per septem ignis vindictas in hac lectione ordinatas, poena universalis, poena interminabilis, secundum significationem numeri septenarii, numeri insolubilis. Quia videlicet sicut scelera omnium gentium, sic et vindictae super illam generationem venerunt omnium gentium, quaecunque sanguinem justum fuderunt. Notandum quippe quod tantum hic in octavo loco, cum dicitur,

“super tribus sceleribus Israel,”

non repetitur vindicta ignis ut, sicut jam dictum est, tantummodo septem sint, quo numero solet universitas significari. Simulque sciendum septem tantummodo gentes hic esse nominatas, quia videlicet Juda et Israel gens una est natura, sed schismate divisa, ex quo scidit Jeroboam decem tribus a domo David, et a regia tribu Juda. Ad illam majorem scissionis partem, id est ad decem tribus quae vocantur Israel, hic propheta remissus erat, et idcirco ultimum posuit Israel, quia de illo vel contra illum plura ducturus est. Septem igitur gentes septem gentium scelera, septemque scelerum vindictas igneas hactenus pro posse transegimus, nunc tandem causas Israel in judicio Domini audiamus. Praemisso, ut in caeteris,

“super tribus sceleribus Israel, et super quatuor non convertam eum,”

protinus ait:

“Pro eo quod vendiderit pro argento justum, et pauperem pro calceamentis, qui contrivit super pulverem terrae capita gentium, et viam humilium declinant, et filius ac pater ejus introierunt ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum, et super vestimentis pignoratis accubuerunt juxta omne altare, et vinum damnatorum bibebant in domo Dei sui.”

Mirum fortasse cuivis videatur, quod in exordio scelerum Israel, aliud ponere maluit quam illum, quo sordebat tunc temporis Israel, idololatriae cultum, praesertim, cum praeter caetera nimis grave atque irremediabile esset scandalum in vitulis, quos fecit Jeroboam, a quo peccato post illum nullus recessit regum Israel. At vero pulchrum et valde ordinatum est hoc primum poni quod vendiderit argento justum, quia videlicet primum in illa domo peccatum hoc admissum est, quod filii Jacob, qui et Israel, vendiderunt Joseph fratrem suum (Gen. XXXVII). Tunc utique vendiderunt

“argento justum.”

Et in illa nimirum venditione duplex fuit culpa, quia et frater eorum, et justus erat. Vendiderunt autem eum viginti argenteis, quantum erat hoc tot fratribus pro pretio fratris justi? Cum enim decem essent ipsi venditores undecimi (Benjamin quippe duodecimus, idemque parvulus, non erat illic) nonnisi duo argentei potuerunt obtingere singulis. Bene ergo, cum dixisset, quia vendiderunt

“justum argento,”

addidit,

“et pauperem pro calceameutis,”

quia videlicet vix calceos qui valerent comparare sibi potuerunt singuli de pretio tantae venditionis. Hoc scelus sic incoeptum in illa gente, in tantum processit, ut Christum summe justum et Sanctum sanctorum Judaei et venumdari persuaderent, et ipsi emerent triginta argenteis, quo videlicet pretio cum referente Juda recepissent eos, non potuisset saltem Caiphas, pontifex illius anni, satis insigniter calceari. At vero potuerunt omnes exinde discalceari, perdendo locum et gentem et gloriam Templi, qua incedebant nimis superbe calccati. Prosequens propheta:

“Qui conterunt, ait, super pulverem terrae capita pauperum, et viam humilium declinant.”

Hoc facere nimirum superborum est, praesertim cum manifeste prohibeat lex, pauperem opprimi; lex, inquam, primum data illis, qui maxime pauperes fuerant, et per misericordiam Dei de Aegypto paupertatis camino exierant (Exod. I). Hoc fecerant ipsis Aegpytii, subigendo eos operibus duris luti et lateris, et contriverant capita ipsorum super pulverem terrae, id est plus quam pulverem terrae. Illorum videlicet Aegyptiorum fuerat viam humilium declinare, quod pulchre et breviter Scriptura innuit, dicente Joseph:

“Cum, inquit, vocaverit vos Pharao, et dixerit, Quod est opus vestrum? respondebitis: Viri pastores sumus, servi tui, ab infantia nostra usque ad praesens, et nos et Patres nostri. Haec autem dicetis, ut habitare possitis in terra Gessen, quia detestantur Aegyptii omnes pastores ovium (Gen. XLVI).”

Nonne ergo ipsi in Aegyptios conversi sunt, conterendo capita pauperum, et declinando viam humilium? Nempe et illud scelus apud eos in tantum processit, ut Christi pauperis, et singulariter humilis, caput et frontem lingua injuriosissima, nimis contumeliosa, verberarent et contererent. Exempli gratia, cum dicerent:

“Unde huic sapientia haec, et virtutes? Nonne hic est fabri filius? Nonne mater ejus dicitur Maria, et fratres ejus Jacobus et Joseph, et Simon et Judas? et sorores ejus apud nos sunt?”

et his similia. (Matth. XIII.)

“Et filius, inquit, ac pater ejus introierunt ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum,”

et hoc nimirum scelus est, et abominatio detestabilis, damnata per justam sententiam legis, dicentis:

“Qui dormierit cum noverca sua, et revelaverit ignominiam patris sui, morte moriantur ambo, sanguis eorum sit super eos (Levit. XX).”

Hoc primus in illa gente fecisse legitur Ruben, qui abiit, et dormivit cum Bala concubina patris sui (Gen. XXXV). Verum hoc patri quoque imputari non potest, cum dicatur,

“et filius ac pater ejus introierunt ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum,”

quia solus filius hoc scelus perpetravit, pater autem injuriam passus est, et ipse vindicavit.

“Effusus es, inquit, sicut aqua, non crescas, quia ascendisti cubile patris tui, et maculasti stratum ejus (Gen. XLIX).”

Porro, scelus hoc ipsum in posteris non dubium est excrevisse, cum praevidens Isaias dixerit illos principes Sodomorum et populum Gomorrhae. Nempe nihil eorum quae fecerant Chananaei, praeterierunt Judaei: alioquin non eos evomuisset terra illa, sicut et Chananaeos evomuerat, Deo judice, qui, ubi hoc scelus ut caetera, interdixit, tandem ait:

“Custodite leges meas atque judicia, et facite ea, ne vos evomat terra, ad quam intraturi estis et habitaturi. Nolite ambulare in legitimis nationum, quas ego expulsurus sum ante vos. Omnia enim haec fecerunt, et abominatus sum eas (Levit. XVIII).”

In hoc scelere violationem asserit esse sancti nominis sui, quia videlicet foedare patrem foeditate ejusmodi, sicut Absalon quoque foedavit patrem suum David (II Reg. XVI), violare est nomen sanctum ejus, ex quo

“omnis paternitas in coelo et in terra nominatur (Ephes. III).”

Et

“super vestimentis, inquit, pignoratis accubuerunt juxta omne altare.”

Nimirum pignus pauperis saltem retinere, contra legem est. Nam in lege Dominus dicit:

“Sin autem pauper est, non pernoctabit apud te pignus, sed statim reddes ei ante solis occasum, ut dormiens in vestimento suo benedicat tibi, et habeas justitiam coram Domino Deo tuo (Deut. XXIV).”

Quanto magis scelus

“super vestimentis pignoratis accubare,”

et hoc

“juxta omne altare?”

Duplex namque crimen in hoc denotatur, scilicet turpitudo libidinis, et servitus idololatriae, intelligitur, namque quod passim habentes altaria, fingentes vitulorum simulacra, et adorantes Beelphogor, et colentes Astaroth et Balim, caeteraque deorum et dearum portenta, funibus tenderent vestimenta pignorata juxta omnium illorum altaria, et facerent parapetasmata, idest velamina, quo fornicantes in templo nullus posset aspicere, et inebriati ac libidini servientes, etiam ipsum vinum quod bibebant, non de proprio labore, sed de calumniis emerent. Unde et protinus ait,

“et vinum damnatorum bibebant in domo Dei sui.”

Hoc faciebant in fano dei sui, ut quos putabant deos, turpitudine ac stupris polluerunt. Hujus quoque sceleris mensuram in vestimentis pauperum detinendis Judaei sic impleverunt, ut Salvatorem tradentes, Scripturam pariter implerent, dicentem:

“Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem (Psal. XXI).”

Tunc vinum quoque damnationis ejus biberunt, juxta quod ipse in psalmo conqueritur, dicens:

“Et in me psallebant qui bibebant vinum (Psal. LXVIII).”

Neque enim dubium est seniores illos et pontifices ebriosos, maximeque illa nocte paschali ebrios, cum Dominum nostrum cepissent, quasi pro victoria laetos, fecundiores sibi invicem propinasse calices, et eo cuique alacrius vinum porrexisse, quo visus fuisset properantior atque promptior minister illorum, pro sacrilega illorum voluntate, ad comprehendendum illum, ad tenendum, ad cohortandum socios, ut caute ducerent illum, ad insultandum illi, ad congratulandum principibus super hoc, quasi victoribus magnis. Sequitur:

“Ego autem exterminavi Amorrhaeum a facie eorum, cujus altitudo cedrorum altitudo ejus, et fortis ipse quasi quercus, et contrivi fructum ejus desuper, et radices ejus subter. Ego sum qui ascendere vos feci de terra Aegypti, et eduxi vos in desertum quadraginta annis, ut possideretis terram Amorrhaei, et suscitavi de filiis vestris in prophetas, et de juvenibus vestris Nazaraeos. Nunquid non ita est, filii Israel, dicit Dominus? Et propinabitis Nazaraeis vinum, et prophetis mandabitis, dicentes, Ne prophetetis.”

Mira et terribilis oppositio. Quorsum enim tendit haec per oppositionem facta exterminationis Amorrhaei, et altitudinis ejus commemoratio, nisi ut ostendat Deus sese ex adverso stare, et repugnantem esse declinantibus viam humilium, et per superbiam conterentibus capita pauperum, quo pro scelere arguit Israelem factum de paupere superbum?

“Ego autem, inquit, exterminavi Amorrhaeum.”

Utique poterat dicere: Ego autem propter superbiam de coelo dejeci diabolum. Amorrhaeus nam amaricans interpretatur, et diabolum significat, qui totus felle odii, et omnis nequitiae semper et incurabiliter est amarus omnique dulcedini divinitatis omnino contrarius. Hunc talem Amorrhaeum nimirum Deus exterminavit, de terminis suis ejecit, et exterminationis ejus immutabilem tenet sententiam, dicens in Psalmo:

“Non habitabit in medio domus meae, qui facit superbiam (Psal. C).”

Nam ne dubites, quem dicat Amorrhaeum illum, inquit, cujus altitudo cedrorum altitudo ejus, profecto illum esse diabolum alius propheta testatur, dicens Pharaoni in sermone Domini:

“Cui similis factus es in magnitudine tua? Ecce Assur quasi cedrus in Libano pulcher ramis et frondibus nemorosus, excelsusque altitudine, et inter condensas frondes elevatum est cacumen ejus. Et subinde cedri non fuerunt altiores illo in paradiso Dei, abietes non adaequarunt summitatem ejus, et platani non fuerunt aequales frondibus illius. Omne lignum paradisi non est assimilatum illi (Ezech. XXXI).”

Ergo hic Amorrhaeus diabolus est, cujus erat typus ille Amorrhaeus quem occidit Israel vivente adhuc Moyse, cujus et Psalmista meminit, dicendo:

“Et occidit reges fortes, Seon regem Amorrhaeum, et Og regem Basan (Psal. CXXXIV).”

Isti duo reges fuerunt Amorrhaeorum, quorum Moyses in Deuteronomio reminiscens:

“Solus, inquit, Og rex Basan restiterat de stirpe gigantum. Monstratur lectus ejus ferreus, qui est in Rabath filiorum Ammon, novem cubitos habens longitudinis, et quatuor latitudinis ad mensuram cubiti virilis manus (Deut. III).”

Utrorumque reminisci convenit hic in uno Amorrhaei nomine, scilicet et hominis regis superbi, et diaboli omnium regis ac principis, cujus nimirum altitudo quasi cedrorum fuit, imo et cedrus omnibus in paradiso Dei, id est, cunctis angelicis potestatibus altiorem se esse voluit, et fortis ipse quasi quercus, quia videlicet sub Deo flecti, et Creatori suo contempsit esse subditus. Mira igitur, ut jam dictum est, et terribilis oppositio, cum praemisso peccato superbiae Israel declinantis viam humilium.:

“Ego, inquit, exterminavi Amorrhaeum,”

etc. Per hoc enim terribiliter innuit quod elati in superbiam infelices Judaei, in judicium inciderent diaboli, sicut et Amorrhaeus homo qui, ut jam dictum est, typus erat diaboli, quod scilicet auferretur illis regnum Dei, de quo Amorrhaeus diabolus excidit, et tolleretur eis locus sive terra, unde Amorrhaeus homo, Deo exterminante, disperiit. Cum itaque dicit:

“Ego exterminavi Amorrhaeum,”

subintelligendum est: Et mutabilis non sum, et ea quae destruxi, non reaedificabo, ita ut qui superbos exterminare consuevi, vobis superbientibus, et viam humilium declinantibus, nunc favere incipiam, pro eo quod secundum carnem filii Abrahae estis. Non erit ita, sed sicut Amorrhaeo, id est, amaricante diabolo, propter superbiam dejecto,

“multas mansiones in domo Patris mei”

suscitandis de terra humilibus reservavi, et sicut percusso homine Amorrhaeo et gigante superbo, patribus vestris, cum essent pauperes et humiles, terram eis dedi, ita vobis, quoniam viam humilium declinatis,

“regnum Dei auferetur, et dabitur genti humili facienti fructus ejus, et locus quoque vester terrenus, et gens simul auferetur (Matth. XXI).”

Nomen quoque Amorrhaei, id est amaricantis, nonne Judaeo congruit, qui totus in felle positus amaritudinis, sicut ipse Christus ait, et Christum cujus opera vidit et audivit, et Deum patrem ejus odit? (Joan. XV.) Utramque vindictam unde jam praefati sumus, brevibus verbis per similitudinem altitudinis cedri, sive quercus sese intentare significat, cum subjungit:

“Et contrivi fructus ejus desuper, et radices ejus subter.”

Fructus enim Judaici populi desuper, coelestia fuere dona Dei, et radices ejus subter, terrena fuere bona, quibus cordis radicem fixit, quod facere non debuit, et hunc utrumque fructum Dominus contrivit, quia, sicut jam dictum est, utraque bona perdidit in illo Amorrhaeo, cujus terram ad tempus possedit, ita et fructus contritus est pariter, et radix, ut non solum terra ejus tolleretur, sed ipse ferro succideretur, et omnis posteritas ejus deleri jussa est. Porro, et Amorrhaei diaboli tunc fructus desuper contritus est, quando de coelo in hunc aerem dejectus est, tunc autem radices ejus conterentur subter, quando de isto quoque aere sive mundo, ubi mane fructificat, in perfidorum cordibus penitus evelletur, et in infernum praecipitabitur. Utraque bona, quae Israeli contulerat, quae propter superbiam ablaturus erat, hoc modo ingratis commemorat:

“Ego sum, inquit, qui ascendere vos feci de terra Aegypti, et eduxi in desertum quadraginta annis, ut possideretis terram Amorrhaei.”

Hoc namque beneficium terrenum est:

“Et suscitavi de filiis vestris prophetas, et de juvenibus vestris Nazarenos.”

Hoc beneficium coeleste est: Nazaraeos, id est sanctos et prophetas de illa gente Dominus quam multos suscitavit, qui fecerunt fructum regni Dei, quis hoc negare possit? Utique nemo. Idcirco fidenter interrogat:

“Nunquid non ita est, filii Israel, dicit Dominus?”

Sciens quod illi respondere non possunt aliud, nisi quia ita est. Utrumque, sicut supra jam dictum est, perdiderunt, scilicet et coeleste Dei regnum, de quo est multiplicitas prophetarum et Nazaraeorum, id est sanctorum, et eum qui fuit Amorrhaei, locum terrenum. Verum illa dona regni Dei, sicut nemo invitus, nemo nisi volens amittit, ita nec illi. Volentes namque amiserunt, volentes repulerunt. Hoc est quod continuo sequitur,

“et propinabatis Nazaraeis vinum, et prophetis mandabatis, dicentes, Ne prophetetis.”

Nazaraeis namque habentibus super se continentiae votum, propinare vinum, et voti reos facere, satis pro argumento est nullum velle habere sanctum, et prophetis mandare ut non prophetarent, hoc nimirum erat, non solum loqui, sed etiam agere contra Spiritum sanctum, qui loquebatur per os prophetarum. Cum autem ita spernerent coeleste Dei regnum, nihilominus tamen semper possidere voluissent locum Amorrhaei terrenum. Profecto supernae justitiae non sic erat complacitum. Sed quid? Continuo sequitur:

“Ecce ego stridebo super vos, sicut stridet plaustrum onustum feno, et peribit fuga a veloce, et fortis non obtinebit virtutem suam, et robustus non salvabit animam suam, et tenens arcum non stabit, et velox pedibus suis non salvabitur, et ascensor equi non salvabit animam suam, et robustus corde inter sortes nudus lugiet in die illa, dicit Dominus.”

Breviter cum dicit:

“Ecce ego stridebo super vos, sicut stridet plaustrum onustum feno,”

illud innuit quod retinere non queant illum jam saepedictum Amorrhaei locum, sed transmigrare debeant ad alium, quoniam contempserunt illud quod melius est Dei regnum, sicut fenum succisum, plaustroque impositum ad comburendum, eo quod sit aridum, et nullum eum rore coeli jam possit concipere vel reddere florem aut fructum. Porro, plaustrum stridens, eo ipso quod stridet, et longe exululat, semetipsum onere praegravatum esse indicat. Illud ergo per hanc similitudinem significare videtur quod quandocunque Israel succidatur, et de terra sua transferatur, taliter fiat, ut sciant gentes longe per circuitum quia sic ejus promeruit iniquitas. Unde ad Salomonem de hujusmodi loquens Dominus:

“Omnis, inquit, qui transierit, stupebit, et sibilabit, et dicet: Quare sic fecit Dominus terrae huic, et domui huic! Et respondebunt: Quia dereliquerunt Dominum Deum suum, qui eduxit patres eorum de terra Aegypti, et secuti sunt deos alienos, et adoraverunt eos et coluerunt, idcirco induxit super eos Dominus omne malum hoc (II Par. VII).”

Nimirum hoc est Dominum, quasi plaustrum onustum feno, stridere, et causas excidii vel captivitatis illorum latere non sinere. Et quia plaustrum tardius procedit, atque idcirco citius ab insequentibus potest comprehendi, fenumque comprehensum facile est dispergi, aut etiam igne succendi,

“peribit, ait, fuga a veloce, et fortis non obtinebit virtutem suam.”

Haec et caetera, si ad decem tribuum, quae tunc imminebat, captivitatem respicimus, singula de singulis taliter intelligenda traduntur:

“Peribit fuga a veloce,”

quem Hebraei Jeroboam filium Naboth intelligunt, qui prius in Aegyptum fugerat. Hic autem non ipsos principes, sed domos eorum et sobolem accipiamus.

“Et fortis non obtinebit virtutem suam.”

Fortem Baasa interpretatur, qui fuit ad bella promptissimus,

“et robustus non salvabit animam suam,”

hunc Amri sentiunt.

“Et tenens arcum, non stabit,”

de Jehu filio Namsi, qui Joram regem Israel sagitta percussit, dictum putant.

“Et velox pedibus suis non salvabitur,”

Manahen intelligunt, qui frustra festinans regi Assyriorum dona direxit.

“Et ascensor equi non salvabit animam suam.”

Hunc Phaceae filium Romeliae interpretantur, qui juncto sibi Syro, sub rege Achaz Judae, multa vastavit (IV Reg. XVII).

“Et robustus corde inter fortes nudus fugiet in illa die, dicit Dominus,”

solus Osee, qui ultimus rex decem tribuum fuit, et errantem populum ad Dei cultum revocare conatus est, quasi nudus egredietur de incendio. Nudum autem vocat, quia sub ipso decem tribus captae sunt. Hoc Hebraei autumant, ait beatus Hieronymus. Caeterum si ista quoque referre cupimus ad tempus illud, quod propheta prospiciens in initio dixit:

“Dominus de Sion rugiet et de Jerusalem dabit vocem suam (Ose. I),”

scilicet ad tempus evangelicae praedicationis, quod extrema subsecuta est captivitas illius populi, coetus ille Pharisaicus sive Judaicus recte cunctis denotatur nominibus istis. Ille namque veraciter et pro vera similitudine, peccatis exigentibus meretur fenum dici, falso autem et pro vana suimet aestimatione

“velox, fortis, robustus, tenens arcum, velox pedibus suis, ascensor equi, et robustus corde,”

ad tempus potuit videri. Unde notandum et consideratione dignum est, quia quoties hic malum eis intentat per enuntiativa verba haec,

“stridebo subter vos, peribit fuga, non obtinebit fortis virtutem, non salvabit robustus, non stabit tenens arcum, non salvabitur velox, non salvabitur ascensor equi, fugiet robustus corde,”

totidem vicibus, id est octies: Vae generationi illi, inclamat Dominus noster:

“Vae, inquit, vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui clauditis regnum coelorum ante homines. Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui comeditis domos viduarum, oratione longa orantes. Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae qui circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum. Vae vobis, duces caeci, qui dicitis: Quicunque juraverit per templum, nihil est; qui autem juraverit in auro templi debet. Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui mundatis quod de foris est calicis et paropsidis, intus autem pleni estis rapina et immunditia. Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui similes estis sepulcris dealbatis, quae a foris apparent hominibus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum, et omni spurcitia. Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui aedificatis sepulcra prophetarum, et ornatis monumenta justorum (Matth. XXIII).”

Econtra respiciendum, quia totidem, id est octo vicibus sanctos suos beatificat idem Dominus.

“Beati, inquit, pauperes spiritu. Beati mites. Beati qui lugent. Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam. Beati misericordes. Beati mundo corde. Beati pacifici. Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam (Matth. V).”

Item, damnationis infelicium quot verba sunt superius digesta,

“stridebo subter vos,”

et caetera totidem, id est octo beatitudinis sanctorum praedicationes sunt,

“quoniam ipsorum est regnum coelorum, quoniam ipsi possidebunt terram, quoniam ipsi consolabuntur, quoniam ipsi saturabuntur, quoniam ipsi misericordiam consequentur, quoniam ipsi Deum videbunt, quoniam filii Dei vocabuntur, quoniam ipsorum est regnum coelorum (ibid.)”

Nec frustra et hic numerus octonarius in remuneratione piorum et illic in damnatione consideratur ipsorum [F. implorum], quia videlicet utraque pars octava mundi aetate consummabitur, et tunc manifeste scietur, quia

“judicia Domini justa et vera (Psal. XVIII)”

sunt. Nec ex parte, ut nunc, sed integre cognoscetur, quam vero judicio fiat, vel factum sit illud, quod hactenus itidem octo vicibus ait:

“Non convertam eum,”

quae summa trium et quatuor scelerum vindicta est.