IN NAUM PROPHETAM COMMENTARIORUM

LIBER PRIMUS

CAP. I


CAPUT 1

Onus Ninive: liber visionis Naum Helchseaei. Iram et indignationem, tribulationem et angustiam, quam et Apostolus declamat in omnem animam hominis operantis malum (Rom. II), denuntiat onus a superna majestate superpositum Ninive. Quam ob causam? quibus culpis praecedentibus commeruit Ninive ut iram declamaret super illam spiritus propheticus absque ulla commiseratione? Nam, si totum onus rite perpendas, si totum textum prophetiae diligenter consideres, non commiserescens aut de poenitentia consulens, imo consultabundus et quasi de certissima vindicta plaudens fere cuncta loquitur, exceptis paucis, quae interserit in consolationem populi Dei, secundum nomen suum, quod est Naum. Interpretatur enim consolator. Exempli gratia: Vox flagelli et vox impetus rotae, et equi frementis, et quadrigae ferventis et equitis ascendentis, et micantis gladii, et fulgurantis hastae, et multitudinis interfectae, et gravis ruinae, et finis non est cadaverum (Nahum. III). Item: Custodes tui quasi locustae, et parvuli tui quasi locustae locustarum, quae confidunt in sepibus in die frigoris. Sol ortus est, et avolaverunt, et non cognitus locus earum ubi fuerint (ibid.). Pauca haec pro exemplo posita sunt, quia talis est totus fere prophetiae textus, ut misericors irridere videtur ipse qui natura misericors est, loquens in prophetis Spiritus sanctus. Quam ergo ob causam, vel pro quibus eorum meritis sic in eos invehitur. Agnoscenda est causa ut agnoscatur et Dei justitia, ac proinde magis ipsa pulchritudo prophetiae praesentis illucescat? Quod enim obscura videtur et clausa, hoc maxime facit causa nondum intellecta. Dicamus ergo: Ninive civitas magna, metropolis erat Assyriorum. Porro Assyrii tunc prae caeteris gentibus regnabant, easque dominatione premebant, quod primus facere coepit Ninus rex Assyriorum, a quo et civitas Ninive condita vel denominata est. Propterea per Isaiam sic loquitur Dominus: Vae Assur, virga furoris mei, et baculus ipse in manu ejus indignatio mea (Isa. X). Nam sicut virga furoris, velut baculus indignationis Domini gentes cecidit et regna confregit, et jugo suo pressit annis ferme mille trecentis. Super caetera mala illud summum fuit sacrilegium superbiae et cordis ejus magnifici, quod captivatis decem tribubus, super Judam quoque et Hierusalem inundavit (IV Reg. XVII), ubi erat verbum promissionis, unde oportebat salutem venire, id est Christum nasci juxta veritatem Dei, de semine David: inde est ille prophetae dolor, illa dolentis exclamatio: Et erit extensio alarum ejus implens latitudinem terrae tuae, o Emanuel (Isai. VIII). Et est sensus: Ad hoc tendet superbia ejus, et ista erit intentio diaboli, cui militat superbia, ejus, ut non fiat quod juravit Deus, tuum nobis adventum promittens, audite, inquiens, domus David: Ecce virgo concipiet, et vocabitur nomen ejus Emanuel (Isa. VII). Num parva ista causa est? Revocetur ad memoriam signum illud magnum et memorabile de Apocalipsi quod apparuit in coelo: Mulier amicta sole, ut luna sub pedibus ejus, et in capite ejus corona stellarum duodecim, et in utero, inquiens, habens, et clamabat parturiens, et cruciatur ut pariat; et draco magnus rufus habens capita septem, et cornua decem, stetit ante mulierem, quae erat paritura, et cum peperisset, filium ejus devoraret (Apoc. XII). Mysterium hoc recte perspectum palam facit, quod revera grande onus super se levaverit, magnum super se judicium sumpserit Ninive, id est regnum Assyriorum, etc. regna singula suis temporibus locum et gentem impugnantia, quae videlicet gens per illam mulierem in utero habentem figuratur, quia de ipsa Christus erat nasciturus, sicut econtra regna ipsa per septem draconis capita recte intelliguntur. Nam ex quo mulier in utero habere coepit, id est ex quo ad Abraham factum est verbum promissionis de semine ejus quod est Christus, ut in ipso omnes gentes benedicerentur, extunc septem regna numerantur, per quae instanter agere conatus est diabolus, ut eadem promissio non impleretur, ut salus non veniret, ut Christus non nasceretur: scilicet regnum Aegyptiorum, quod pueros Hebraeorum masculos necari jussit (Gen. XXXIV; Exod. I); et regnum decem tribuum carnaliumque Judaeorum, quod Achab et Jezabel incipientibus prophetas Domini occidit (III Reg, XX); regnum Assyriorum atque Babyloniorum, qui pro uno capite computantur, quia venientes ab eodem climate, isti decem tribus, isti Judam captivaverunt (IV Reg. XVII); et deinde regnum Persarum et Medorum, sub quo voluit Aman delere universum genus Judaeorum (Esth. III); deinde regnum Macedonum sive Graecorum, sub quo Machabaei laboraverunt; deinde regnum Romanorum, sub quo ipse Christus et martyres ejus passi sunt. Caput septimum erit Antichristi regnum. Quomodo iniqui omnis membra diaboli dicuntur et sunt, sic eadem regna draconis jam dicti capita fuerunt, quorum singula suis temporibus contra mulierem in utero habentem, id est contra Ecclesiam in verbo promissionis sperantem, diabolico spiritu exagitata steterunt, plurimumque sanguinem fuderunt. Hinc illud nostrum opusculum est, cujus supra in prologo mentionem feci, quod intitulatur De victoria Verbi Dei. Nunc igitur velut ostio sermonis aperto in altissimam prophetiae hujus seriem ingrediendum est. Onus Ninive, liber visionis Naum Helchesaei. Naum, sicut jam dictum est, consolator interpretatur. Porro Ninive hoc loco totus mundus est, mundus damnatus, id est reproborum omnium totum corpus, et mundus qui electos Dei persequitur, non solum propter interpretationem nominis, quia Ninive speciosa interpretatur, et mundus Graece [k][oac][s][m][o][sf], id est speciosus sive ornatus dicitur, verum et quia tunc Ninive mundi erat caput, et regnum Assyriorum super caetera regna principatum obtinens, contra Dominum, sicut apud Isaiam legimus, gloriabatur (Isa. X). Nonne iste igitur cujus nomen, quod est Naum, ita de Hebraico, sicut Paracletus de Graeco, vertitur in consolatorem, et nunc, inquam, iste consolator sub nomine Ninive arguens mundum, illius et nomen gerit, et officium agit, de quo Salvator in Evangelio: Cum, inquit, venerit Paracletus, ille arguet mundum de peccato, et de justitia, et de judicio? (Joan. X) et quo de peccato jam tunc arguebat mundum nisi de eo quod non solum non speraverunt in te Assyrii quorum, ut jam dictum est, metropolis erat Ninive, verum etiam impugnaverunt te, fuitque extensio alarum eorum implens latitudinem terrae tuae, o Emmanuel? (Isa. VIII.) Cujus de justitia mundum arguebat, nisi de illa qua exoptabat David justitiam Dei, dicens: Miserere mei, ut justificeris in sermonibus tuis? (Psal. LVI.) De illa nimirum justitia jam tunc arguebat Spiritus sanctus, tam in isto quam in caeteris prophetis singula capita draconis hiantia crudeliter, ad perniciem supradictae mulieris in utero habentis, ne illi nasceretur filius masculus, qui perveniret ad Deum et ad thronum ejus, quemadmodum dicit ipse: Quia ad patrem vado, et jam non videbitis me (Joan. XVI). In hoc denique est justitia Dei, in hoc justificatus est Deus in sermonibus suis, quia sicut promisit, sic juravit David, ita de fructu ventris ejus super sedem suam posuit (Psal. CXXXI), et de hac justitia redarguebatur in prophetis, redarguit in Evangelio mundum, quia laborabat ne ita Deus in sermonibus suis justificaretur, quia laboravit amplius coruscante Evangelio, ne ita Deus in sermonibus suis esse justificatus praedicaretur. Porro, de judicio quomodo jam tunc mundus arguebatur? Nondum enim princeps hujus mundi erat judicatus, nondum erat illud judicium mundi, de quo Salvator dicebat: Nunc princeps hujus mundi ejicietur foras (Joan. XII). Quomodo ergo de judicio mundum arguebat, nisi quia mundo vidente et admirante singula draconis capita, ita condemnabat ut in quamdam similitudinem judicandi principis mundi Pharaonem obrueret mare, canes comederent Jezabel, Nabuchodonosor quasi bos fieret, Aman in patibulo quod alteri paraverat ipse penderet, Antiochus Epiphanes sine manu intritus interiret. Ita nimirum de judicio mundus jam tunc arguebatur, quia videns prodigiosas impiorum vindictas, tamen ab impietate non recedens, secundum exemplum eorum, locum et gentem infestare non desinebat, unde salus ventura erat. Tandem et illud non praetereundum, quia sicut alii sunt, in quibus Spiritus veritatis arguit mundum, et alii quibus ipse est Paracletus, ita titulus iste in aliud atque aliud dividitur onus Ninive, liber visionis Naum, quia profecto alii sunt quibus prophetia haec onus est damnationis, et alii quibus liber est consolatoriae visionis, non abs re quod in negotio vel officio tam grandi Helchesaeum se dicit a viculo Helchelae admodum parvo, suam nimirum parvitatem humiliter agnoscens, ut in magna gratia perseveraret mentis humilitas, quia Dominus Deus noster, qui in altis habitat, ipse humilia respicit in coelo et in terra (Psal. CXII). Oneris pondus sive pressura jam ex initio libri sentiri potest cum dicit: Deus aemulator, et ulciscens Dominus, et habens furorem. Ulciscens Dominus in adversarios suos, et irascens ipse inimicis suis. Quod Deus aemulator sit, quodque ejus aemulatio sanctis imitanda sit, noverat ille qui dicit: Aemulor enim vos Dei aemulatione, despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI). Cum multa sint in Scripturis exempla sive documenta aemulationis Dei, magis hoc testimonio libuit uti, quia magis ad nostram intentionem accedit, dum intendimus quoad possibile est demonstrare in quo vel circa quid et contra quem aemulatio Dei sit vel fuerit. Intelligimus quippe circa Ecclesiam aemulationem Dei semper fuisse vel esse, et maxime ex quo Ecclesia verbo promissionis ex ipso impregnata est, credente Abraham sibi promittenti et hanc fidem genti suae relinquente, quod in semine ejus, quod est Christus, universae gentes benedicerentur. In quo circa dilectam ejusmodi extunc fuit aemulatio Dei? In eo videlicet ut eam virginem castam exhiberet sibi, ut non fornicaretur cum diis alienis, paritura filium sibi, paritura mundo auctorem salutis, contra quem erat haec talis aemulatio Dei. Nimirum contra hunc supradictum draconem, qui habens capita septem, stetit ante illam mulierem, Verbum promissionis in utero habentem, ut eam aut corrumperet aut interficeret; id est habens regna septem, quae supra jam memorata sunt, stetit et egit contra Judaicam gentem, adversus Davidicam stirpem, ut eam aut in anima per cultum idololatriae adulteraret, aut in corpore funditus occideret atque deleret. Igitur aemulator, id est vehemens amator Deus, et ulciscens Dominus, quia videlicet in ipsa aemulatione peccata gentis ipsius saepius est ultus. Exempli gratia: Quando gentem illam aemulatus est, in Aegyptiaca servitute diis alienis servientem, et descendit liberare eam in manu potenti et brachio excelso, protinus eorum murmurationem sic ultus est ut omnes qui numerati fuerant a viginti annis et supra, prostraret in deserto (Num. XIV). Deinceps ergo, per succedentia tempora quoties peccaverunt, tradidit eos in manus gentium, et dominati eorum qui oderunt eos (Psal. CV). Sed et in quibusdam eorum corporali vel temporali ultione non contentus, in anima quoque est ultus. Unde et repetit ulciscens Dominus, additque et habens furorem. De talibus alius propheta divinae concedens justitiae dicit: Induc super eos diem afflictionis, et duplici contritione contere eos, Domine Deus meus (Jer. XVII). Et in Deuteronomio Dominus dicit: Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima (Deut. XXXII). Quae hactenus dicta fuit, de illo populo constat qui se amicum Dei et populum confitebatur. Sequitur de illis, qui manifeste inimici sunt vel hostes ejus, quos ipse non aemulatur, sciens quod contra ipsum sint, ita ut ne ore quidem ipsum confiteantur, imo et nomen ipsius in confessoribus ejus persequantur. Ulciscens Dominus in hostes suos et irascens ipse inimicis suis. Hoc nempe iste versiculus a praecedente differt, quod in illo et aemulator et ulciscens Dominus dicitur, et in eos qui ex illo populo ejus reprobi fuerunt vel sunt, et ulciscens esse, et furorem habere asseritur, quem Psalmista pavescens: Domine, inquit, ne in furore tuo arguas me (Psal. VI): in isto autem de aemulatione sive aemulatoris nomine omnino tacetur, tantumque ulciscens, et irascens dicitur Dominus, et in quos ulciscitur quibus irascitur, hostes et inimici manifeste pronuntiantur, qualis erat Pharao, qualis fuit Jezabel, qualis exstitit Nabuchodonosor, quando dixit: Et quis est Deus, qui eripiat vos de manu mea (Dan. III), quales sunt vel fuerunt omnes qui tetenderunt adversus Deum manum suam, et contra omnipotentiam roborati sunt, qui cucurrerunt adversus eum erecto collo et pingui cervice armati sunt. Non eos aemulatus, imo contra eos aemulatus est aemulator Deus semen Abrahae, quod erat apprehensurus, aemulatus inquam et ultus est ulciscens Dominus. Aemulatus defendendo et liberando, ultus virga iniquitates eorum et in verberibus peccata eorum visitando. Nec ante desiit pro gente illa aemulari et peccata misericorditer ulcisci, donec ex ipsa carnem assumpsit. Quo facto desiit aemulari, quia gens eadem in contrarium surrexit, futurum hic quasi praeteritum in Ezechiele edixit: Zelus meus recessit a te, et ultra non irascar tibi (Ezech. XVI). Verumtamen in Deum nulla passio cadit, nec more hominis irascitur aut furorem habet, nec ullo modo passibilis est, sed quidquid his vocibus significatur, agit impassibiliter. Unde cum dixisset: Dominus habens furorem, et irascens ipse inimicis suis, statim subjunxit: Dominus patiens et magnus fortitudine, et mundans non faciet innocentem. Cum dicit Dominus patiens, talem asserit Dominum qui furoris vel irae suae impatientiae nullam unquam habet passionem. Similiter cum dicit, magnus fortitudine, talem illum praedicat qui nulla frangatur doloris infirmitate. Sed dicet aliquis: Quomodo ergo misericors est, aut quomodo qui in ipso vel ex ipso est spiritus pietatis, secundus in ordine septem spirituum, a spiritu timoris Domini? Ad haec inquam. Nos illam pietatem non dicimus esse passionem, imo virtutem, ut veram charitatem. Passim legimus quatuor passiones animi humani, gaudium et dolorem, timorem et spem. Sed profecto quatuor sunt eorumdem nominum non passiones, sed magnae virtutes in divinis Scripturis, quas brevibus discernimus vel determinamus differentiis. Etenim gaudium saeculi passio est. Gaudium in Spiritu sancto, vel gaudere in Domino virtus est. Dolor vel tristitia saeculi passio est. Quae secundum Deum tristitia est et salutem operatur, virtus est. Timor saeculi, timor qui poenam habet, juxta quem timidus quis dicitur, passio est. Timor Domini sanctus permanens in saeculum saeculi (Psal. XVIII), juxta quem timoratus, reverens aut religiosus quis dicitur, virtus est. Similiter spes saeculi, dum sperat quis in saeculo sive in principibus saeculi, passio est. Spes quae in Deo est, aeque ut fides et charitas, virtus est. Haec idcirco dicta sunt, ut dum in Deo negamus quatuor passiones, non negemus in eo quatuor eorumdem nominum virtutes, quas nisi ex Deo, nisi ex spiritu Dei nullus habere potest. Igitur Dominus patiens, inquit, id est cum tranquillitate judicans et magnus fortitudine et mundans non faciet innocentem, et magnus fortitudine et patiens, idem est ordo sensuum qui et in illo psalmi versiculo: Deus judex justus, fortis et patiens (Psal. VII). Nam mundando non facere innocentem, hoc est justum esse judicem, et magnus fortitudine et patiens, idem est quod fortis et patiens. Haec tria illi conveniunt sedenti super thronum qui judicat aequitatem, ut sit justus et fortis et patiens. Justus in eo ut mundans non faciat innocentem, id est ut quaecunque mala vel nociva sunt auferens nullam accipiat personam, sed solam respiciat causam, et eum quem culpa facit nocentem, et si ille sit, qui simul secum dulces capiebat cibos, homo unanimis, dux suus, et notus suus (Psal. LIV), non per proprium favorem dimittat impunitum velut innocentem. Haec consideratii velut in multis ejusmodi, quale illud fuit, quod Dominus videns civitatem Hierusalem, flevit super illam (Luc. XIX), et tamen non liberavit eam, ut non circumdarent eam inimici ejus vallo, ut non coangustarent eam undique et filios ejus, qui in ipsa erant, et ad terram prosternerent, ita ut non relinquerent lapidem super lapidem (ibid.). Impossibile namque est eum injuste quid agere, injuste misereri vel parcere, nisi praecunte poenitentiae humilitate. Non, inquit, possum ego a me ipso facere quidquam (Joan. V), videlicet ut faciunt injusti judices, qui dicunt bonum malum et malum bonum, propriam voluntatem sequentes, non merita rerum, sed sicut audio, judico, et proinde judicium meum verum est. Porro, in eo fortis est quod nocens quis est, ut causa ejus se habet, poenae adjudicatus, effugere, vel manui ejus resistere non potest, sicut postmodum hic idem propheta dicit: Ante faciem indignationis ejus quis stabit, et quis resistet in ira furoris ejus? subauditur nullus, neque homo, neque angelus, neque diabolus, neque Antichristus, quem Dominus Jesus Christus, ait Apostolus, interficiet spiritu oris sui (II Thess. II), id est tam facile, ut tu sufflando ore tuo pulverem exiguum dispergis. Patiens in eo est quod peccantem ad poenitentiam exspectat, et antequam judicium proferat ad misericordiam provocat, interdum etiam illum quem impoenitentem esse non ignorat, ut omnis poenitens id quod salvatur, debere se sciat exspoctantis patientiae, et nullus impoenitens in damnatione sua derogare valeat quasi festinantis impatientiae. Sequitur: Dominus in tempestate et turbine viae ejus, et nebulae pulvis pedum ejus. Viae Domini sunt supradictae aemulationes et ultiones ejus. Ultiones, quasi habentes furorem ad tollendos sive puniendos hostes ejus, inimicos ejus. Porro tempestas et turbo maris sive aeris solem subtegunt, praesentemque mortem minantur, et nebulae terram tegentes prospectum oculorum impediunt, ut in die fere sicut in nocte terra marique progredientibus anceps persaepe fiat periculum. Juxta horum similitudinem supradictae viae Domini, oculis vel sensibus hominum dubiae fuerunt vel sunt, eo quod illae ultiones Domini justos ut injustos involvunt, sicut figurata locutione per metaphoram protinus subjunctum est: Increpans mare, et exsiccans illud, et omnia flumina ad desertum deducens. Infirmatus est Basan et Carmelus, et flos Libani elanguit. Montes commoti sunt ab eo, et colles desolati sunt, et contremuit terra a facie ejus, orbis et habitantes in eo. Per tam diversas res mare et flumina, Basan et Carmelum, atque Libanum, montes et colles, et terram sive orbem, diversas habitantium in orbe terrarum causas intelligimus, quia propter diversas eorum causas pene similibus ultionibus ultus est in eos, ut ulciscitur aemulator Deus, et ulciscens Dominus. Exempli gratia: Libanus, quo nomine nonnunquam templum unicum Domini, quod erat in Hierosolymis intelligitur, ut illic: Aperi, Libane, portas tuas, et comedat ignis cedros tuas (Zach. XI). Libanus, inquam, id est locus et gens, ubi notus erat Deus, ubi magnum erat nomen ejus, nunquid tunc temporis minus adversa pertulit, minus commotus, vel desolatus est caeteris gentibus, quibus non erat notus, a quibus non adorabatur vivus et verus Deus? Imo et severius ultus est in illum locum, ulciscens et aemulator Deus, quia pluribus malis obtritus non solum Israel in Assyrios, id est decem tribus, sed et Juda in Babylonem, civitate et templo ignibus dato, captivus est translatus. Ibi, sine dubio viae Domini in tempestate et turbine et nebulae pulvis pedum ejus; ibi sicut caeterae gentes onera sua, ita et locus ille sanctus, imo et severius coercitus suum portabat onus et cum peccatoribus pariter justi captivi ducebantur, quorum fuere notissimi Daniel et socii ejus. Multi peccatores et sine Deo homines pacem habebant, et illi flagellabantur. Sicut in nebula, sicut in tempestate et turbine sol subtegitur et dies obscuratur, ita pulchritudo justitiae Dei non videbatur, providentia Dei ab infirmis nulla esse putabatur, qualium in persona Psalmista loquitur: Mei autem pene moti sunt pedes, pene effusi sunt gressus mei, quia zelavi super iniquos, pacem peccatorum videns (Psal. LXXII). Ac deinceps: Ergo sine causa justificavi cor meum, et lavi inter innocentes manus meas, et fui flagellatus tota die (ibid.), etc. Ad summum mare pariter, increpante Domino, exsiccat, id est juxta sententiam Domini propter peccatum Adae universum genus humanum sub eadem mortis conditione tenetur, justi et injusti omnes moriuntur. Multae et haec via Domini sunt nebulae, et multi pene scandalizantur, quodammodo irruente in oculos eorum pulvere pedum ejus. Moritur doctus, ait Ecclesiastes, similiter ut indoctus, et idcirco taeduit me vitae meae (Eccle. II). Notandum interea, septem verbis, quo numero plerumque significatur universitas, cunctas praesenti loco aemulatoris Dei, sive ulciscentis Domini ultiones esse declamatas. Mare, increpante illo, exsiccatur, flumina ad desertum perducuntur, Basan et Carmelus infirmantur, et flos Libani elanguit, montes ab eo sunt commoti, et colles sunt desolati, terra vel orbis contremuit. Et revera si rite perpendas sicut fuerunt septem capita draconis jam supra memorati, id est septem principalia regna mundi in ligno positi, quae steterunt contra mulierem in utero habentem, ex quo factum est ad Abraham verbum promissionis, ita fuerunt septem ultiones, singulae in singula capita ejusdem draconis. Prima fuit ultio ubi, increpante Domino, exsiccatum est medium maris, filiis quidem Israel pervium fuit, Pharaonem autem, et currus exercituum ejus operuit (Exod. XIV). Secunda, ubi decem tribus propter cultum vitulorum et neces prophetarum, tanquam flumina defluentia ad captivitatis desertum irrevocabiliter perducta sunt (IV Reg. XVII), et Assyriorum qui eos captivaverant, et Judam captivare volebant, centum octoginta quinque millia nocte una caesa sunt (IV Reg. XIX). Tertia ubi, succensa civitate et templo Domini, Nabuchodonosor quasi in bovem demutatus est, et Babylon subversa est a Medis et Persis (Dan. IV). Quarta, ubi ille hostis superbissimus Aman et caeteri hostes Judaeorum in regno Assueri ita infirmati sunt, ut ipse Aman in patibulo appenderetur, et septuaginta quin que millia occisorum implerentur (Esth. IV). Quinta ubi, Machabaeis multa jam passis, superbus Antiochus Epiphanes et caeteri montes, id est Syriae reges, magna, ut legimus, per auxilium Domini commonitione in malum suum commoti sunt (I Machab. VI). Sexta, ubi post passionem Domini colles maligni, id est homicidae Judaei omnino sunt desolati, ita ut caderent in ore gladii, et in omnes gentes ducerentur captivi (Luc. XXI). Septima quae futura est, quando interfecto Antichristo et veniente ad judicium Domino, revera contremiscet orbis et contremiscent habitantes in eo, ita ut trepidi resurgant mortui. Cum igitur fortitudine tam magnus sit Dominus, et quid restat nisi ut sub potenti manu ejus humiliemur? Hoc intendens continuo percunctatur: Ante faciem indignationis ejus quis stabit, et quis resistet in ira furoris ejus? Indignatio ejus effusa est ut ignis et petrae dissolutae sunt ab eo. Ante faciem indignationis Domini stare, est de justitia sua quempiam confidere posse, et propter operum abundantiam seu virtutum conscientiam misericordia non indigere. Sed quis in hoc sufficiens est? Ne, inquit Psalmista, in judicium intres cum servo tuo, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens (Psal. CXLII). Et in Job veraciter dictum est: Ecce qui serviunt ei, non sunt stabiles, et in angelis suis reperit pravitatem. Quanto magis hi qui habitant domos luteas, qui terrenum habent fundamentum, consumentur velut a tinea? (Job. IV). Moses quoque, invocans nomen Domini: Dominator, inquit, Domine Deus, misericors et clemens, patiens et multae miserationis, ac verax, qui custodis misericordiam in millia, qui aufers iniquitatem, et scelera, et peccata, nullusque apud te per se innocens est (Exod. XXXIV). Ex abundanti est, nunc astruere quod nulli merita propria sufficientia sint, et quod non salvemur nisi gratia Dei, quia jamdudum hoc ex sanctis declaratum est Scripturis, et vera sententia est Apostoli, quia omnes peccaverunt, et egent gloria Dei (Rom. III). Et recte in causa hujusmodi nominatur indignatio Dei dicendo: Ante faciem indignationis ejus quis stabit? quia videlicet ille indignationem meretur, qui de suis confidit operibus, et juste accidit ei ut cadat, dum se stare existimat (I Cor. X). Porro, resistere Deo est ipsam iniquitatem suam defendere, et in peccato suo superbire, quales illi sunt qui dixerunt, ait Psalmista, linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt, quis noster Dominus est? (Psal. XI.) Talis erat Pharao cum diceret: Nescio Dominum, et Israel non dimittam (Exod. V). Cui Dominus inter caetera per Mosen: Usquequo, ait, non vis subjici mihi? Dimitte populum meum mihi. Sin autem resistis, et non vis dimittere eum (Exod. X), etc. Contrarii sunt hi duo superbiae modi, cum alius de justitia sua praesumit, seque in judicio stare cum Deo et justificari confidit, alius autem ipsam injustitiam suam defendit, et ad satisfaciendum Deo non vult subjici. Et ille quidem justitiae praesumptor, hominibus quidem stare interdum videtur, sed Deo cecidit; iste autem injustitiae defensor, etsi resistere ad horam dimittitur, non diu pacem habere potest, sed mox ubi ira furoris Domini se exerit, in sua desolatione sentit quam invalidus ad resistendum est. Nam indignatio ejus effusa est, inquit, ut ignis, subauditur in eum qui praesumit, quod ante faciem ejus tanquam justus stare possit, et petrae, id est resistentes dura cervice, et rebelles Deo mentes dissolutae sunt ab eo, videlicet ut ille Pharao cujus cor ut petra induratum, ut cera fluxit ab igne furoris Domini. Restat igitur ut is, qui non tam fortem quam bonum Dominum experiri desiderat, in neutram partem sese erigat, id est sicut defendendo iniquitatem suam non rebellat, ita de justitia sua non praesumat, sed spem suam in Deo ponat, et si in tribulatione est, peccata sua confitens, de Dei misericordia nunquam desperet. Nam sequitur: Bonus Dominus et confortans in die tribulationis, et sciens sperantes in se, et in diluvio praetereunte consummationem faciet loci ejus, et inimicos ejus persequentur tenebrae. Hactenus secundum propositionem quam proposuerat primo dicens: Onus Ninive, multa et gravia locutus est de magna aemulatoris Dei fortitudine, nunc secundum nomen suum quod est Naum, consolatur eos qui in hoc mundo sub pressura sunt, et tribulationem patiuntur ab hominibus qui sine Deo sunt, quales erant nonnulli in illis diebus, rege Ezechia, dum Hierusalem obsideret rex Assyriorum (IV Reg. XIX), quales erant Daniel et socii ejus in Babylone, non obliti Domini patrum suorum (Dan. III). Nam vel ab aliorum experimento claret, quam veraciter dicat iste bonus Dominus, et confortans in die tribulationis, et sciens sperantes in se, etc. Nam vere bonus Dominus illis exstitit, et bene confortavit eos in die tribulationis, manifestis et gloriosis probati judiciis, quod sciret sperantes in se, quia misit angelum suum et rore suo refrigeravit Babylonicae fornacis incendium, misit angelum suum, et conclusit ora leonum ut non contingerent Danielem, quem sciebat sperantem in se. Quod deinde sequitur: Et in diluvio praetereunte consummationem faciet loci ejus, de ejusdem temporis experimento comprobatur. Nam in diluvio non permanente, sed praetereunte corripiet eos, et deinde consummationem fecit loci ejus, subauditur diluvii. Quod fuit diluvium illius temporis, et quis locus diluvii, et quomodo loci ejus Dominus consummationem fecit? Diluvium illius temporis multitudo Assyriorum atque Babyloniorum fuit, quemadmodum Isaias dicit de illis: Ecce Dominus adducet aquas fluminis fortes et multas, regem Assyriorum et omnem gloriam ejus, et ascendet super omnes rivos ejus, et super universas ripas ejus, et ibi per Judam mundans, et transiliens usque ad collum veniet (Isa. VIII). Ergo quoddam diluvium inundavit, quando tanta multitudine congregati sunt populi; sed diluvium illud praeterivit, quia multitudo illa disperiit. Porro locus diluvii Ninive exstitit, Assyriorum metropolis; locus diluvii Babylonia fuit, unde super eamdem terram inundaverunt Chaldaei, utriusque loci consummationem Dominus fecit; quia, volente Domino, et Ninivem Chaldaei, et Babyloniam subverterunt Persae et Medi. Et notandum quod nequaquam ut dixerat in diluvio praetereundum, ita et dixit consummationem loci ejus praetereuntem. Nam adversitas quidem, quam propter disciplinam suis Deus electis superinducit, temporalis est et praeterit. Ultima autem, qua ulciscitur hostes suos idem Deus aemulator, non praeterit; sed fundata permanet et super eos requiescit, id est hic incipitur, et in aeternum non finitur. A voce enim Domini, inquit Isaias, pavebit Assur virga percussus, et transitus virgae fundatus, quam requiescere faciet Dominus super eum (Isa. XXX). Econtra Psalmista de justis dicit: Quia non relinquet Dominus virgam peccatorum super sortem justorum, ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas (Psal. CXXIV), id est potestatem, quam permittit peccatoribus super justos propter eorum correctionem sive probationem, non dimittet diuturniorem esse quam possunt ipsi sustinere, et ne afflictionis nimia vis compellat eos peccatoribus in quo volunt consentire. Summa fundationis virgae qua percutitur Assur, constitit in hac brevi dictione quae protinus in isto subjungitur, et inimicos ejus persequentur tenebrae. Hoc sine dubio verum est de cunctis Dei hostibus qui, cum praesentem vitam male finierint, nequaquam ultiones quibus in eos ulciscitur Dominus, in mortis carne finiuntur, sed persequuntur animas eorum et comprehendunt maligni spiritus, qui tenebrae sunt et non lux. Econtra, de electis vel pro electis quos illi afflixerunt ad tempus, audi quid continuo dicat consolator Spiritus: Quid cogitatis contra Dominum, quod consummationem ipse faciet? Non consurget duplex tribulatio. Ad eos conversus de quibus loquebatur, acri invectione malignam eorum percutit intentionem dicendo. Quid cogitatis contra Dominum, quod consummationem ipse faciet. Respiciamus illius statum temporis, et investigemus de Scripturis quam maligne contra Dominum cogitaverint inimici Domini. Nec vere solummodo Assyrios sive Chaldaeos ante vel circa hujus prophetiae tempora fuisse putemus inimicos Domini, et cogitasse cogitationem ejusmodi propter quam sic in eos invehitur Spiritus Domini, verum et Syriam et alias gentes maximeque decem tribus quae scissae fuerant a domo David. Quod ut competentibus comprobetur testimoniis, jubente Domino, loquitur Isaias ad Achaz: Noli timere, et cor tuum ne formidet a duabus caudis titionum fumigantium istorum in ira furoris Rasin, et Syriae, et filiae Romeliae, eo quod consilium inierit contra te Syria in malum, et Ephraim, et filius Romeliae, dicentes: Ascendamus ad Judam, et suscitemus, et evellamus eum ad nos, et ponamus regem in medio ejus filium Tabeel (Isa. VII). Interea dictis propheticis confirmabatur domus David quod Deus promiserat et juraverat David, Christum de semine ejus nasci, ut ibidem cum inter caetera dicit: Audite ergo, domus David, Dominus ipse dabit vobis signum. Ecce virgo concipiet et pariet filium et vocabitur nomen ejus Emanuel (ibid.). Non dubium esse debet quin inter caeteros hostes maxime decem tribus invidentes fuerint tribui Juda et domui David, eo quod spem habentes in verbo promissionis de domo illa vel tribu adimplendae, gloriari interdum soliti fuerint, dicendo aliqua hujusmodi ad reges Samariae, et omnem Israel, ut Abia rex Juda quondam dixit: Num ignoratis quod Dominus Deus Israel regnum dederit David super Israel in sempiternum, ipsi et filiis ejus in pactum solis? (II Paral. XIII). Ac deinceps: Nunc ergo vos dicitis quod resistere possitis règno Domini, quod possidet per filios David? (ibid.) Haec idcirco dicta sint ut non ignotum sit quam magnam et unde magnam invidiam draco diabolus ex caeteris gentibus immiserat contra Judam et domum David, ut ipsorum quoque cognatae decem tribus maxime inviderint, et, communicato consilio, cum Syriis avellere Judam, et transferre ad se, regemque externum in medio eorum ponere voluerint. Contra ejusmodi consilia vel cogitationes gentibus immissas a diabolo intendente, ut gens illa non subsisteret, ex qua Christus nasciturus esset, gravissima invectione dictum hoc accipiendum est. Quid cogitas contra Dominum, quia consummationem ipse faciet? O quam mala consummatio, si sublato Juda, si avulsa domo David, non esset unde impleretur illa beati seminis promissio! Tunc vere super filios David consurrexisset duplex tribulatio. At ille fidelis promissor sic promiserat, sic juraverat: Visitabo in virga iniquitates eorum, et in verberibus peccata eorum, scilicet filiorum David, misericordiam autem meam non dispergam ab eo (Psal. LXXXVIII). Ut dictum ita et factum est. Nam virgam super Hierusalem levare et filios David quandoque verberare potuerunt, ita ut incensa civitate et templo ducerent eos in captivitatem quae fuit una et simpliciter eademque temporalis tribulatio; sed non consurrexit alia, quam intendebat diabolus, ut fieret duplex tribulatio, et sic omnino exterminaretur gens, quatenus non superesset unde impleretur illa promissio. Omnes qui ejusmodi consummationem desiderabant, qui antequam Christus veniret, et postquam venit, adhuc laboraverunt, ut mentio nominis ejus non esset, nusquam Ecclesia ejus subsisteret, odit Spiritus sanctus, qui in Psalmo loquitur: Memento, Domine, filiorum Edom in die Hierusalem, qui dicunt: Exinanite, exinanite, usque ad fundamentum in ea (Psal. CXXXVI). Hierusalem universitas eorum est qui venturum Christum exspectaverunt, et qui venientem susceperunt et suscipiunt. Filii Edom, id est filii terrenitatis, universi sunt vel fuerunt qui illos persequuntur vel persecuti sunt, et exinanitio quam dicunt: Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea, ista consummatio est quam, ut propheta iste subrogat, Dominus non fecit, neque faciet. Num parva est ista consolatio quam dicit: Non consurget duplex tribulatio? Omnes qui pie vivere voluerunt et volunt in Christo, sive in Deo, persecutionem patiuntur (II Tim. III) et passi sunt, ut suo tempore Ezechias, quando Assyrii super Judam et Hierusalem inundaverunt, ut suo tempore Daniel et socii ejus, suo tempore Machabaei, suo tempore omnes Christiani vel Catholici quorum multae tribulationes in hac vita fuerunt vel sunt, et haec est una et simplex tribulatio, quamlibet longa vel multiplex unius praesentis vitae afflictio. Ait autem hic: Non consurget duplex tribulatio. Non igitur tribulabuntur in futuro saeculo, et subaudiendum est, ubi sine dubio tribulabuntur qui tribulaverunt vel tribulant eos. Esto nunc, ut illi qui tribulaverunt justos, tribulationem non habuerint vel habeant in praesenti saeculo, quamvis multos, imo innumeros fuisse noverimus qui, post perpetrata in sanctos crudelitatis scelera, praesentem vitam cum amara tribulatione finientes, transierunt ad tribulationem aeternam, ut Antiochus Epiphanes, ut impius Herodes, ut Judaei qui Christum occiderunt, et ob hoc circumdati a Romanis duplici juxta prophetam contritione contriti sunt (Jer. XVII), quia sicut in Psalmista praedixerat, et secundum corpus traditi sunt in manus gladii (Psal. LXII), et secundum animam partes vulpium sunt (ibid.), id est malignorum spirituum. Quemlibet ex impiis ejusmodi, qui vitam praesentem in pace sua finierit, confer pio cuilibet qui vitam in tribulatione finierit, quamvis peccator fuerit, de qualium peccatis scriptum est: Et omnium peccata hominum in tribulatione dimittis (Tob. III). Ecce et hujus simplex, et illius simplex tribulatio est, sed in hoc differunt quod hujus temporalis sive momentanea, illius autem tribulatio sempiterna est. Num igitur ista consolatio per Naum, id est consolatorem deprompta, parva est? imo magna et laetitiae plena, ut audientes dicant isti quicunque sunt eis benevoli, audientes, inquam, eos dicere sive canere. Facti sumus sicut consolati (Psal. CXXV), respondeant atque succinant, magnificavit Dominus facere cum eis (ibid.). Adde ut compararentur ista piorum simplex tribulatio, et multorum impiorum duplex tribulatio, qualis fuit supradictus Herodes et omnes qui poenam sustinentes, et poenitentiae spiritum non habentes, abierunt in locum suum (Act. I), et de temporali tormento ad tormentum aeternum. Qualis ista comparatio est? Res omnino sunt incomparabiles. Dicant ergo isti suam, ipsi suam consolationem admirantes, et dicere non desinent, magnificavit Dominus facere nobiscum, facti sumus laetantes (Psal. CXXV). Sequitur: Quia sicut spinae sese invicem complectuntur, sic convivium eorum pariter potantium. Consumentur quasi stipula ariditate plena. Paulo ante dixerat de inimicis Domini loquens, et inimicos ejus persequentur tenebrae, et in medio sermonis non contentus de ipsis verba facere, repente ad eos conversus, et justo vehementis motu animi in eos invectus exclamaverat: Quid cogitatis contra Dominum, quod consummationem ipse faciet? non consurget duplex tribulatio, subauditur, electis eis, ut vestrum quampluribus, nunc rursus quasi sedato motu animi ad nos conversus, tranquillius de ipsis, de quibus coeperat, perloquitur, causamque reddit cur inimicos Domini tenebrae persequantur, cur triplex tribulatio, dum in sanctis denegatur, ut quosdam impiorum principes surrexisse vel surrecturos esse subaudiatur. Haec, inquit, est causa, quia sicut spinae sese invicem complectuntur, sic convivium eorum pariter potantium. Quale est ubi spinae sese invicem complectuntur? Nimirum insuave et intractabile; quia si manibus attractentur, pungunt, lacerant, scindunt; et si jactum intra eas ceciderit semen, ubi coeperit oriri, suffocatur, ut ipse Dominus meminit. Tales fuerunt et sunt inimici Domini. Insuaves sunt, et intractabiles sunt; et si quis eos attrectare voluerit, si quis incesta eorum opera vel rapinas arguerit in sermone Domini, non utcunque pungunt, non utcunque lacerant aut scindunt, sed ferreis interdum armati aculeis sanguinem effundunt, corpora occidunt, animas non possunt, sed unde vivere debent animae, verbi Dei semen crescere non sinunt. Tales fuerunt inimici Domini sese invicem complectentes, id est in malum sibimetipsis complacentes. Et notandum, quia non dixit, sicut spinae sese invicem complectuntur, sic ipsi sunt; sed dixit quod amplius est, sic convivium eorum pariter potantium. Nam in conviviis et inter potationes abundantiori loquacitate sese invicem armare, et incitare consueverunt ad necem sanctorum. Exempla quae sufficere possunt praesto sunt. In convivio et inter potandum Herodes et Herodias vere spinae et sese invicem complectentes, male adjuncta saltatrice sua Joannem pupugerunt, Joannem decollaverunt (Matth. XIV). In convivio et inter potandum Judaeorum pontifices jam temulenti, utpote nocte paschali, cohortem et ministros ad comprehendendum Dominum nostrum miserunt, unde et praescius spiritus ejus in psalmo conquerens inter caetera, et in me, ait, psallebant qui bibebant vinum (Psal. LXVIII). Et ne omnino superiora prophetarum tempora sermo praetereat, in captivitate Babylonica, quae populo Dei tribulatio fuit, jam temulentus Balthasar praecepit afferri vasa aurea et argentea templi Domini, et bibebant in eis rex et optimates ejus; uxores ejus et concubinae ejus bibebant vinum, et laudabant deos suos argenteos et aureos, aereos et ferreos, ligneosque et lapideos (Dan. V). In tribulatione qua sub Antiocho Machabaei tribulati sunt, templum luxuria et commessationibus erat plenum et scortantium cum meretricibus, sacratisque aedibus mulieres se ultro ingerebant, intro ferentes ea quae non licebant (II Mach. VI). Recte igitur, et ut debuit, dictum, sic convivium eorum pariter potantium. Quomodo tandem digna, et ipsis competens tribulatio consurgere habebat? Consumentur, ait, quasi stipula ariditate plena. Vere digna tribulatio, ut quoniam sicut spinae ita suffocaverunt, quantum in ipsis fuit, semen bonum, et oderunt frumenti granum; ipsi tales inveniantur ut stipula omni grano vidua, consumentur igni ut stipula ariditate plena. Mire dictum, ariditate plena. Quid enim est ariditas, nisi vacuitas? ergo stipula dicitur hic esse ariditate plena. Non abs re, non absque sensus gravi pondere sic dixit, sciens spiritus, qui mundum arguit, divitum hujus mundi falsam plenitudinem veram esse maciem, et feni ejusmodi virorem (omnis enim caro fenum) veram esse ariditatem. Sequitur: Ex te exibit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem. Hic familiariter se accommodat et loquitur ad cor Hierusalem, quae non est intractabilis, ut ejusmodi spinae fuerunt vel sunt, quae non repellit arguentem, nec in peccatis assumit excusationem, et insinuat illi unde vel in quo sit justa circa illam severitas Dei, permittens illam tribulari sive ab Assyriis, sive a Chaldaeis, sive a quibuscunque hostibus et inimicis Dei. Ex te, inquit, exibit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem, non unus quilibet homo tantum, sed multitudo hominum praevaricatorum, sicut quodam loco habemus ita scriptum: In diebus illis exierunt ex Israel viri iniqui, suaserunt multis dicentes: Eamus et disponamus testamentum cum gentibus quae circa nos sunt; quia ex quo recessimus ab eis, invenerunt nos multa mala, et bonus visus est sermo in oculis eorum (I Mach. I), etc. Hoc fuit initium dolorum. Nec vero illo tantum tempore de quo haec scripta sunt putemus taliter accidisse initium dolorum, sed in omni tribulatione quae accidit genti illi sive Ecclesiae Dei, palam comprobari potest hoc fuisse initium, quod ex ea exivit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem. Ecce prima tribulatio, quod in Aegypto extrema et misera servitute servierunt. Nonne praecesserat ejusmodi causa? Nonne ex te, o Jacob, sive Israel, exierat inimica fraternitas, praevaricans et transgrediens jus morale, jus naturale, et cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans quatenus non fieret quod Dominus decreverat, quod Dominus significaverat, id est ut fratri suo Joseph nihil prodessent somnia sua? (Gen. XXXVII.) Similiter de omni tribulatione qua domus Jacob sive domus Israel tribulata est, extunc usque ad Christi adventum sentiendum est quia tribulationis hoc fuit initium, quod inde exivit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem. De singulis certa possemus proferre testimonia, nisi vitanda esset nimia, quae fastidium solet parire, prolixitas. De tribulatione, qua tribulata est Hierusalem sive Juda circa prophetiae hujus tempora, id est de eo quod primo rex Assyriorum superundavit, et deinde Hierusalem obsedit, et deinde rex Babylonis civitatem obsedit, et Judam captivavit, non praetereundum qualiter ut sic eveniret, exierit ex ea cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem. Nonne fuit hoc exire de gente vel radice sancta, quod reges Juda susceperunt et in templo Domini coluerunt Baal (IV Reg. XXI); et quod post mortem Joiadae pontificis ingressi sunt principes Juda et adoraverunt regem Joas, et ille delinitus obsequiis eorum, acquievit eis: Et dereliquerunt, ait, templum Domini Dei patrum suorum, servieruntque lucis et sculptilibus, et facta est ira contra Judam et Hierusalem, propter hoc peccatum. Nam et Zachariam filium Joiadae sucerdotis interfecerunt, et non est recordatus rex Joas misericordiae quam fecerat Joiada pater illius secum, sed interfecit filium ejus (II Paralip. XXIV). Post haec Amasias allatos deos filiorum Seyr statuens sibi deos, et adorans eos, propheta dicente sibi: Cur adoras illos? num, inquit, consiliarius regis es? Quiesce, ne interficiam te (II Paralip. XXV). Post hunc Osias qui dum sacerdotale usurpat officium, lepra in fronte percussus est; et post hunc Joatham (II Paralip. XXVII); et post hunc Achab qui ambulavit in viis regum Israel, insuper et statuas infudit Baalim (II Paralip. XXVIII); post hunc Ezechias, quo regnante venerunt Assyrii in Judam, et civitatem obsederunt, exivitque ad eos Rapsaces (IV Reg. XVIII), filius Isaiae prophetae, ut Hebraei volunt, de illo dictum existimantes, exibit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem. Sed exile videtur hoc sentire de uno, quod manifeste non est ex Scripturis comprobatum, cum nota sit malitia sive praevaricatio regum vel principum fere cunctorum, quia praeter David, et hunc Ezechiam et Josiam omnes peccaverunt. Igitur ad cor Hierusalem loquitur et conscientiam ejus convenit, ne nesciat vel non imputet sibi causam tribulationis quaecunque super eam consurrexit, ut tunc quando super eam inundaverunt Assyrii, sed protinus adjungit consolator et dicit: Haec dicit Dominus: Si perfecti fuerint, et ita plures, sic quoque attondentur et pertransibit. Dictum utique de Assyriis et de rege eorum Sennacherib quod futurum esset, et ita factum est, quia quam facile crines forcipe succiduntur, tam facile nocte una succidente angelo Domini, succisa sunt Assyriorum centum octoginta quinque millia, et Sennacherib mane surgens tanta multitudine prostrata, velut attonsus et abrasus egressus est et abiit recepto sicut egerat; quia, permittente justo judice Deo, Judam ipse raserat, id est ascenderat super omnes civitates Juda munitas, et ceperat eas (IV Reg. XIX). Hinc illud erat dictum contra Acham: In die illa radet Dominus novacula conducta in his qui trans flumen sunt in rege Assyriorum, caput et pilos pedum et barbam universam (Isa. VII). Quandiu stetit Hierusalem et templum, quantacunque vastaverint in circuitu Assyrii, velut quaedam rasura fuit; ubi autem ipsa civitas exusta et templum succensum fuit Chaldaico igni, plus quam rasura fuit, ut congrue per Ezechielem ita praedictae sint sub nomine Oolibae meretricis: Nasum tuum et aures praecident, et qui remanserint gladio concident (Ezech. XXIII). Quid autem sibi vult quod ita praemisit, si perfecti fuerint, et ita plures, et tunc demum subjunxit, sic quoque attondentur et pertransibit. Quae est illa perfectio quae Assyriis caeterisve hominibus, et si adesse potuit, prodesse non potuit? Potest quidem sic intelligi, ac si diceret, etiamsi perfecte robusti vel in robore perfecti fuerint Assyrii, et fortitudo eorum cunctarum gentium numero aucta fuerit; verumtamen quoniam ita dixerat ad Hierusalem: Ex te exibit cogitans contra Dominum militiam, mente pertractans praevaricationem, per quod magna imperfectio justitiae suae demonstratur ipsi Hierusalem, non absurde intelligimus, in eo quod ait, si perfecti fuerint, quamdam Assyriorum putativae justitiae perfectionem. Quod, ne mirum dictu sive novum videatur, scire debemus quod Assyrii sive caeterae gentes Judaeis invidentes bonum Deum, et legem sanctam se habere dicentibus, quoties aliquam ex ipsis audiebant malitiam, multum hostiliter insultabant, seque in comparatione illorum magnifice justificabant, insuper Deum ipsorum blasphemabant. Hinc est quod apud Isaiam legimus: Dominatores ejus, subauditur Hierusalem sive populi mei, inique agunt, dicit Dominus, et jugiter nomen meum blasphematur in gentibus (Isai. LII). Et ad David, cum dixisset: Peccavi Domino, quia peccaverat in Uriam Aethaeum, dixit Nathan: Dominus quoque transtulit peccatum tuum, non morieris. Verumtamen blasphemare fecisti inimicos Domini propter verbum hoc (II Reg. XII), etc. Haec idcirco diximus, ut liquido constet Ecclesiam Dei tunc ita ut nunc spectaculum fuisse hominibus saeculi, gentesque semper suam impietatem, clausis, imo caecis, cultorum autem Dei praevaricationes patentibus vidisse oculis. Nonne hodieque videmus quod si quaelibet sanctae profession's persona de praevaricationis cujuspiam crimine diffametur, statim a saecularibus, non illi tantum personae, sed toti professioni derogatur, non tamen volunt, ut si quaelibet ex eorum conjugibus in adulterio deprehenditur, dicamus nos tales esse alias omnes, qualis illa una convincitur? Sed ad nostra redeamus. Ex te quidem, ait Dominus, exibit, et jamdudum exire consuevit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem, et tanta diffamabitur malitia, tanta persaepe praevaricatio declamabit, ut etiam dicant nunquam sic auditum vel visum fuisse inter gentes, et ut Sodoma quoque et Gomorrha putentur fuisse justiores. Videbuntur Assyrii justi, comparatione tui, ut sunt vel videntur esse multi gentiles, secundum quamdam justitiam saeculi justiores multis, qui unius Dei cultum sunt professi, et in domo ejus sub lege ejus educati, parentibus honorem deferendo, non occidendo, non moechando, non furtum faciendo, non loquendo contra proximum falsum testimonium, et multa faciendo quae apud fideles illius justitiae, quae ex Deo est, vera insignia sunt. Sed haec dicit Dominus: Quia etiamsi fuerint Assyriorum aliqui secundum haec opera perfecti, et ita fuerint ex eis non pauci, sed plures perfecti, sic quoque attondentur, id est simul una nocte percutientur, et percussis centum octoginta quinque millibus, pertransibit Sennacherib tonsus et abrasus; pertransibit, inquit, a filiis suis in domo dei sui interfectus, quod utique pertransire est, ita ut non inveniatur locus ejus. Nec vero sola morte corporis detonsi morientur, sed et duplici contritione, id est corporis simul et animae morte morientur, quantumvis perfecti, quamtumvis justificati comparatione sanctorum, qui peccatores mei sunt? Quare, videlicet, quia passer non invenit sibi domum, et turtur nidum ubi reponat pullos suos (Psal. LXXXIII); id est neque cor eorum multa sapienter cogitando subditum est Deo, neque caro illorum bona quaelibet operando mercedem ex Deo sperat in futuro, sed sibimet vamtatem congregat in praesenti saeculo. Propterea sicut a Sapiente dictum est: Melior est iniquitas viri, quam benefaciens mulier (Eccli. XLII), et juxta sensum qui in hoc moto latet, multo melius, multo utilius est cum paucis operibus habere fidem quam multa facere opera et non habere fidem. Nam de fide scriptum est, quod sine illa impossibile est placere Deo. (Hebr. XI); de operibus autem quamvis et ipsa necessaria sint, nusquam scriptum est, quod sine illis impossibile sit placere Deo. Sequitur: Afflixi te, et non affligam te ultra. Ac si dicat: Te, o Hierusalem, ex qua exivit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertractans praevaricationem, impunitam non dimisi, sed afflixi; et sicut supra dictum est, non consurget duplex tribulatio, ita nunc dico, non affligam te ultra. Afflixi te in praesenti vita, non affligam te in futura. Magna in hoc est inter te et gentes quae sine Deo sunt, afflictionis distantia, quod et multi ex eis affliguntur in praesenti saeculo, omnes autem affligentur in futuro, et ibi non temporalis, sed aeterna erit afflictio. Quid valet quod nonnulli ex eis receperunt bona in vita sua, et usque ad finem vitae praesentis liceret eis explere voluptates suas? Tunc cruciabuntur quando tu consolaberis, qui similiter mala recepisti in vita tua. Sic absque omni scrupulo recte intelligitur dictum, afflixi te et non affligam te ultra, ac si diceretur: Afflixi te in praesenti, et non affligam te in futura vita. Sed adhuc parum est consolationis in hoc dicto, propter infirmitates illorum qui adhuc imperfecti et adhuc nutriendi sunt; et si haec ipsa vitae praesentis afflictio continua sit, cito deficiunt, et prope in desperationem cadunt. Subjungit ergo et supplet quod minus erat dictum in utroque, et superiori et in praesenti loco ubi dixerat, non consurget duplex tribulatio, et ubi dicit, afflixi te et non affligam te ultra. Quid subjungit, et quomodo quod deerat supplet consolator? Et nunc conteram virgam ejus de dorso tuo, et vincula disrumpam. Et nunc, inquit, id est etiam in praesenti, priusquam vitam istam finias, finietur tribulatio ista, ut vivens in corpore ultionem de inimico Sennacherib videas, quia ponam circulum in naribus ejus, et frenum in labiis ejus, et reducam eum in viam per quam venit (IV Reg. XIX), et amplius non revertetur huc. Notandum quod verba ista, conteram virgam ejus de dorso tuo, et vincula disrumpam, ita solutionem sive liberationem civitatis Hierusalem sonant, ut pariter iram in gentem, super hostem propriis et valde congruis vocibus significent. Non enim contentus fuit dicere, virgam confringam, et vincula solvam, sed virgam, inquit, conteram et vincula disrumpam. Majoris namque indignationis est pedibus conterere quam manibus confringere; majoris itidem animadversionis, repente vinculum dirumpere quam paulatim vel aliqui mora dissolvere. Ipse ergo modus locutionis magnitudinem indicat indignationis in eos qui potestate sibi permissa in servos Dei pro arbitrio vel ratione arcani judicii pascuntur eorum suppliciis, et insuper audent contra Deum gloriari, ut ille Assur sive Sennacherib: In fortitudine, inquiens, manus meae feci, et in sapientia mea intellexi (Isa. X), et caetera hujusmodi. Quid igitur per haec dicta consolatoris confectum est, nisi ut dum audis illud supradictum ex ore arguentis, quid cogitatis contra Dominum, quod consummationem ipse faciet, non consurget duplex tribulatio, jam scias conclamare illi et dicere, imo consurget duplex consolatio. Et revera, sicut verum erat et est quod super nullum electorum Dei consurget duplex tribulatio, ita de multis verum erat dicere quia consurget duplex consolatio, qualium notissimus nobis est beatus Job, cujus novissimis post tentationem benedixit Dominus magis quam principio ejus, et addidit ad omnia quae erant illius duplicia in praesenti vita, sine dubio recepturo multo plura multoque meliora in futura vita (Job. XLII). Verumtamen quae ejusmodi sunt ipsi in talibus consolari renuunt, et si hujusmodi consolationes affluunt, cor apponere nolunt, ut ille qui dicebat, cum dives esset et potens et gloriosus in terra: Renuit consolari anima mea (Psal. LXXVI). Et quoniam, si aliquis quaereret ubi vel in quo renuit consolari et in quo consentit consolari anima mea, imo, inquit, res transitoriae pro consolatione mihi sunt, sed memor fui Dei, et delectatus sum (ibid.). De rege illius temporis Ezechia non praetereundum, quod recte pro consolatione duplici recipere debuit illud, quod ad eum dictum est a Domino per Isaiam prophetam: Audivi orationem tuam, et vidi lacrymam tuam. Ecce ego adjiciam super dies tuos quindecim annos, et de manu regis eruam te, et civitatem istam, et protegam te (Isa. XXXVIII). Nam praeter illam communem consolationem, quae illi cum omnibus electis in futuro reposita erat saeculo, magna in praesenti ista quoque consolatio, quod adjicit Dominus super dies ejus quindecim annos, quia videlicet per hoc factum est illi ut locum vel nomen haberet in libro generationis Jesu Christi filii David. Nondum enim filium habuerat, et ad hoc reservatus est ut generaret, et sicut dictum est in serie generationis Christi, pater cum patribus resideret. Econtra nonnullos fuisse vel esse impiorum pessimos, super quos merito consurgeret duplex tribulatio, jam supra dictum est, et hic Sennacherib pro exemplo sufficere potest, in quem continuo conversus sermo propheticus taliter invehitur, durus utique duplicis tribulationis nuntius. Et praecipiet contra te Dominus, non seminabitur ex nomine tuo amplius, de domo dei tui disperdam sculptile, et conflatile, ponam sepulcrum tuum, quia inhonoratus es. Quid enim vel cui praecipiet Dominus contra te, nisi angelo percutienti, ut egressus percutiat in castris tuis nocte una centum octoginta quinque millia, et deinde temetipsum adorantem in templo deum tuum Nesrath, percutiant gladio filii tui Adramalech et Sarasar (IV Reg. XIX); sicque fiat quod dicitur, non seminabitur ex nomine tuo amplius? De illa tribulatione, quae magna tibi fuit in praesenti saeculo, translatus es ut tribuleris in alio saeculo, sepultus in inferno. Unde et hic dictum est, ponam sepulcrum tuum, quia inhonoratus es. Quod Deus ponit, stat immobiliter; mutari vel removeri non potest. Ponit autem sepulcrum tuum, subauditur in inferno, ubi non solum ille dives de Evangelio possidet sepulcrum (Luc. X), sed etiam omnes qui similes ejus sunt vel fuerunt; et maxime tu, Assur, de quo apud Ezechielem scriptum est: Ibi Assur et omnis multitudo ejus in circuitu illius, sepulcra ejus, et omnes interfecti, et qui ceciderunt gladio, quorum data sunt sepulcra in novissimis laci, et facta est multitudo ejus per gyrum sepulcri ejus, universi interfecti cadentesque gladio, qui dederant quondam formidinem in terra viventium (Ezech. XXXII). Quam ob causam ponam illuc sepulcrum tuum? Quia inhonoratus es. Inhonoratus, id est superbus. Superbia namque inhonoratio est, quantum quisque superbus, tantum est inhonoratus. Unde idem Dominus, cum dixisset ad Edom: Contemptibilis tu es valde (Abd. I), statim causam hanc subjunxit: Superbia cordis tui extulit te (ibid.). Igitur iste ex illis est super quos merito consurrexit duplex tribulatio, sicut econtra Ezechias ex illis quorum ut supra diximus, duplex est consolatio. Quod interpositum est, de domo dei tui disperdam sculptile et conflatile, devastationem denuntiat subsecuturam totius Ninive a Chaldaeis subvertendae. Ubi enim non parcitur sculptilibus et conflatilibus, id est deorum simulacris, qualia verebantur et colebant tam Chaldaei quam Assyrii, qualis est casus domorum communium, vel fori totiusque civitatis? Vastata est Ninive, dicturus est hic idem postmodum insultabundus: Et ego, dicit Dominus exercituum, revelabo pudenda tua in faciem tuam, et ostendam gentibus nuditatem tuam. (Nahum III). Quam ejus nuditatem, jam hic breviter praesignat dum judicium intendit magnae illius superbiae, de domo, inquit, dei tui disperdam sculptile et conflatile, ubi constat nominibus non esse parcendum, dum hostes nec ipsi parcunt reverentiae deorum, clamando mutua cohortatione: Diripite aurum, diripite argentum (Nahum II). Et recte insultatur superbiae, quae tanta fuit, ut superbiae diaboli passim assimiletur in sanctis ac propheticis Scripturis. Sane ipsa quidem civitas Ninive mundus, rex autem ejus diabolus in prophetis intelligitur, propter altitudinem magnifici cordis, et oculorum ejus, exempli gratia, ut apud Ezechielem Dominus loquitur: Ecce Assur quasi cedrus in Libano pulcher ramis et frondibus nemorosus, excelsusque altitudine. Cedri non fuerunt altiores illo in paradiso Dei, omne lignum paradisi Dei non est assimilatum illi (Ezech. XXXI), etc. Unde autem hoc memoriale Assur meruit ut nomen ejus ita frequentetur in ratione vel judicio damnationis diaboli. Videlicet ex eo quod inter caetera sive tyrannidis molimina praesumptuosa, quibus gentes afflixit, adjecit et illud, ut delere conaretur Hierusalem, ubi repositum erat verbum promissionis, et domum David unde oportebat Christum nasci, secundum promissionem et juramentum Domini ad ipsum David (II Reg. VII). Proinde de angustiis Judaeae latius sermonem extendere cupimus, et sic deinceps prophetiam persequi, ut ea potius attendamus, quorum similitudinem sive typum fuisse non dubium sit, in omnibus quae pro Juda et Hierusalem contra Ninivem propheta vaticinatur.