CAPUT XXIV. De sententia quae dicta est in virum, et quod utile fuerit hominem post laborem reverti in cinerem propter edomandam ejus superbiam.

Adae quoque dixit: Quia audisti vocem uxoris tuae, et de ligno ex quo praeceperam tibi ne comederes, comedisti: maledicta terra in opere tuo. In laboribus comedes ex ea cunctis diebus vitae tuae. Spinas et tribulos germinabit tibi, et comedes herbas terrae, in sudore vultus tui vesceris pane tuo, donec revertaris in terram, de qua sumptus es, quia pulvis es et in pulverem reverteris. Quia audisti, inquit, vocem uxoris tuae. Tanquam diceret: Quia mulier quam ego dedi tibi sociam, dedit tibi, et comedisti: maledicta terra in opere tuo, etc. Hujusmodi dictio in libro Numerorum legitur hoc modo: Quoniam Amalecites et Chananaeus habitant in vallibus, cras movete castra et revertimini in solitudinem per viam maris Rubri (Num. XIV), et reliqua tali occursione prolata sententia, manifestissimam habet justitiam. Nam hoc modo reus ex ore suo judicatur, eademque responsione qua defendi se arbitratur, conclusus apud judicem suum tenetur. Quid enim? Nunquid mulier major erat Domino Deo? Maledicta ergo terra in opere tuo. Non ait maledicta terra in semetipsa, quippe quae cum res sit inanimata et insensibilis, nec benedictione, nec maledictione secundum semetipsam digna est, vel ejus perceptibilis. Sed maledicta, inquit, in opere tuo, id est, propter opus tuum. Vel maledicta in opere tuo, id est laboriosa sit tibi operatori vel cultori suo. Hoc enim sequens versiculus patenter innuit, quo exponens quid dixerit, ipse in laboribus, inquit, comedes ex ea cunctis diebus vitae tuae. Quid enim affert, si non laboraveris, si non operatus fueris: utique spinas et tribulos germinabit tibi, etc., talia quae sponte producit, et comedes herbas terrae, id est fenum quod itidem sponte producit jumentis. Itaque in sudore vultus tui vesceris pane tuo, id est, si sudaveris, si arando et serendo laboraveris, tunc demum panem tuum, id est, tibi necessarium dabit. Secundum Hebraicam veritatem non sic dictum est, cum operatus fueris terram, non dabit fructus suos, sed spinas et tribulos germinabit tibi. Sed sic se habet ordo litterae: In laboribus comedes ex ea cunctis diebus vitae tuae. Sicque subjunctum est, spinas et tribulos germinabit tibi, ut subaudiri debeat, si non laboraveris, si non operatus fueris. Itaque in sudore vultus tui vesceris pane tuo. At ille tuus panis vitam tibi nequaquam perpetuabit, sed infirmitatem tuae mortalitatis aliquam diu sustentabit, donec revertaris in terram de qua sumptus es, quia pulvis es et in pulverem reverteris. Ecce ultima percussio mors carnis est. Saltem haec plaga superbiam cineris domare, et redigendas in lutum cervices, quandoque flectere habebat. Jam antea quidem miser homo vere mortuus, quia Deo mortuus erat, scilicet morte peccati, quae animam a Deo separat. Dixit enim Deus, quia in quocunque die comederis ex eo, morte morieris. At ille recenti petulantia carnis delibutus, ejus mortis amaritudinem non sentiebat: quemadmodum et nos hodie, cum tam multos quotidie carne quoque morientes videamus, lasciviente adhuc sanguine jocamur et ridemus, jamque gaudiis aeternis privati, et mox temporalibus quoque privandi, tamen laeti sumus. Quid si nunquam carne morituri essemus? Quomodo animae mortem, et futurum in fine saeculi judicium, surdis auribus praeteriremus, qui cras morituri, hodie superbimus? Quid, inquam, si interim, dum vivimus absque laboribus, et absque sudore vultus sui omnis homo pane suo vesceretur, cum semper in sollicitudine famis et alternante rerum penuria, praeterea nunquam de imminente morte nobis incertis, tamen adhuc semetipsam caro nostra pro superbia nesciat, et libidinibus diffluat? Bene ergo Deus bonus, ne malam mortem animae suae homo nesciret, et securus usque ad ultimi judicii diluculum in suis voluptatibus dormiret, morte carnis illum praecellit ut saltem ejus instantis metu aliquis evigilet. Et interim, quia saturitas panis et otium istam quoque posset abolere sollicitudinem, voluit illum non sine laboribus et sudore vultus sui vesci pane suo, quin etiam fortiter laborantem nonnunquam sterilibus annis magna ex parte privari fructu suo. Hoc non inutile homini esse adeo verum est, ut gentilium quoque poeta eximius dicat:

. . . . . Pater ipse colendi

Haud facilem esse viam voluit, primusque per artem

Movit agros, curis acuens mortalia corda.

Nec torpore gravi passus sua regna veterno.

(VIRG. l. I Georg.)

Inutile testatus est esse regno patris, quem Jovem esse dicebat, torporem vel otium, quamvis utpote gentilis praetereat, quod ex otio nascitur peccatum. Qui tamen gloriabundus, alio loco et cujusdam infantuli adulatoriis vacans blanditiis, pro magna felicitate spontaneas divitias sic inter caetera promittit:

Molli paulatim flavescet campus arista.

Incultisque rubens pendebit sentibus uva.

Et durae quercus sudabunt roscida mella,

(VIRG. in Bucol., Eclog. IV.)

et reliqua. Sed non mirum de hoc nullius bonae professionis homine ethnico, cum et plerique nominis Christiani professores fuerunt, qui non ignorantes saturitatem panis et otium peccatum fuisse Sodomorum, mille annos Christo rege futuros esse praedicaverunt, dicentes: Tunc nobis centupla omnium rerum, quas dimisimus carnaliter esse reddenda: non recogitantes, quod si in caeteris digna sit retributio, in uxoribus appareat turpitudo, ut qui unam pro Domino dimiserit, centum recipiat in futuro (Matth. XIX).