CAPUT XVIII. Quod non dictum sit, Ab omni opere suo quod creavit Deus et fecit, sed,

“Quod creavit ut faceret.”

Magna ad haec etiam nolentibus vel dissimulantibus: magna, inquam, hic et mira sententia ingeritur, ita dicendo, quia in ipso cessavit ab omni opere suo quod creavit Deus ut faceret. Non dixit ab omni opere suo quod creavit aut fecit, sed quod creavit ut faceret, quia videlicet antequam in illis diebus essentiarum, quae supra distinctae sunt, omnia faceret, in isto septimo die creavit, creavit, inquam, coelum et terram antequam faceret, creavit omne virgultum agri antequam oriretur. Ergone, inquis, prius creavit, quod post faceret? Plane ita est. Hunc enim littera sensum ingerit, et auditorem cogit. Quod si non audisti, si forte dormitasti, ipse protinus scriptor interrogationis suae manu te vellit atque percellit, et quod interrogare tu debueras, interrogat dicens: Istae generationes coeli et terrae, quando creata sunt? Et continuo respondet: In die quo creavit Deus coelum et terram, et omne virgultum agri antequam oriretur, omnemque herbam virentem antequam germinaret. Bene ergo et excellenter dictum est, quod creavit Deus ut faceret. Nam, ut saepe jam dictum est, quod factum est in ipso vita erat. Proinde cum dicitur: Qui vivit in aeternum, creavit omnia simul (Eccli. XVIII), subaudiamus, antequam faceret. Sic etenim hic habemus, creavit ut faceret, creavit, inquam, omnia simul in sua sapientia, ut unumquodque illorum in sua propria faceret essentia. Nam ne putes sic esse dictum, creavit omnia simul, ut intelligendum sit, repente in propriis speciebus vel formationibus constitisse omnia simul, nec herba virens, nec ligna pomifera coelo et terra vel uno momento minora existerent. Sequitur, ut dicit. Non enim pluerat Dominus Deus super terram et homo non erat qui operaretur terram, sed fons ascendebat e terra, irrigans universam superficiem terrae (Gen. II). Ergo cum jam essent coelum et terra, nondum statim erat omne virgultum agri, et omnis herba virens, sed paulatim creverunt eadem virgulta agri, quae sponte nascuntur, et operante homine germinavit humus multa, quae non sponte produceret haec terra peregrinationis ejus. Igitur hic dies benedictus et sanctificatus ille est, in quo creavit Deus omnia simul, omnia in illo praesentia videns simul, quae distincte esset facturus, et in illo requievit in quo creavit, per quem omnia fecit. Et hic dies septimus sapientia nominatur et est, unde in saepedicto propheta, septimus a timore spiritus sapientiae ponitur (Isa. XI). Proinde ipsa Sapientia sic loquitur Dominus possedit me in initio viarum suarum, antequam quidquam faceret, a principio ab aeterno ordinata sum et antequam terra fieret. Nondum erant abyssi, et ego jam concepta eram; nondum fontes abyssi eruperant, nec montes gravi mole constiterant, ante colles ego parturiebar (Eccli. XXIV). Et post pauca: Cum eo eram cuncta componens, et delectabar per singulos dies, ludens coram eo omni tempore, ludens in orbe terrarum, et deliciae meae esse cum filiis hominum. Ergo non tunc primum, postquam omnia facta sunt, in hoc dies suo Deus requievit, sed antequam quidquam faceret, requiescebat in illo tali requie, qualis recte vocetur ludus et deliciae sapientiae. Per singulos dies ludebat ista sapientia, et per singulos ludos videns et delectatus Deus dicebat, Quia bonum est. Sic enim scriptum et supra dictum jam est, quia vidit Deus quod esset bonum, et quia vidit cuncta quae fecerat, et erant valde bona, multum sibi ipsi in ista sapientia artifex Deus complacebat. Hinc est illud, quod cum baptizaretur haec ipsa sapientia incarnata, tali illam voce testificando declaravit: Tu es Filius meus dilectus, in te mihi complacui (Matth. III). Non dixit, in te mihi complaceo, ne putes hoc solum placere illi, quod inciperet mundum salvare in illo, quanquam hoc opus magnae laudis sit, sed in te, inquit, mihi complacui, contestans, quod hic ille sit per quem cum faceret omnia, complacebat sibi per singula bonus operarius videndo quod esset bonum. Ipse qui incarnatus est, qui venit benedictus in nomine Domini; ipse, inquam. dies septimus est, in quo Deus requievit, in quo priusquam faceret omnia creavit, non alius quam Verbum Dei, Verbum Deus, filius Dei unigenitus.