CAPUT XI. Quod super collum Sauli vere Pater ceciderit, qui jam Paulus humilis et pius incedens, et discipulum informans,

“Exerce autem teipsum, inquit, ad pietatem.”

Paulus apostolus, id quod nunc dicimus magnifice in semetipso expertus, quippe super collum cujus Pater iste mirabiliter cecidit, non quia revertebatur, sed ut reverteretur, qui erat aversus per ignorantiam ad hanc pietatem, qua in illa domo clementissimi Patris vivendum est, dilectum discipulum magis ac magis informans, dicit: Exerce autem teipsum ad pietatem. Nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est, pietas autem ad omnia utilis est, promissionem habens vitae, quae nunc est, et futurae (I Tim. IV). Haec verba vere sapientis, verba magni ponderis, et statera digna sunt ponderari. Quod ut compendiosius facere possimus, exemplum duorum ad memoriam revocemus, Jacob, et Esau. Nam alter eorum, scilicet Esau, corporali exercitatione exercebatur, sicut scriptum est: Factus est Esau vir gnarus venandi, et homo agricola (Gen. XXV), alter vero, ad pietatem seipsum exercebat, sicut subjunctum est: Jacob autem simplex habitabat in tabernaculis (ibid.). Et revera corporalis exercitatio illi ad modicum utilis fuit. Ad quid modicum? Isaac, inquit Scriptura, amabat Esau, eo quod de venationibus ejus vesceretur (ibid.). Hoc vere modicum fuit, quod amabat eum Isaac, non enim ad maximam exinde utilitatem pervenit, sed ad permodicam, sicut scriptum est: Cumque ejulatu magno fleret, motus Isaac dixit: In pinguedine terrae, et in rore coeli desuper, erit benedictio tua (Gen. XXVII). Non hoc dicimus quod pro illa exercitatione corporali ad odium Dei pervenerit, de quo scriptum est: Jacob dilexi, Esau autem odio habui (Mal. I; Rom. IX). Nam illud promeruit odio fratris, quem interficere cogitavit, et contemptu patris et matris, quo alienigenis se commiscuit, et alienigenas uxores accepit, sed hoc dicimus, quia corporalis exercitatio, vel amor patris, quo amabatur propter illam exercitationem, parum illi profuit. Econtra pietas huic, videlicet Jacob, quia simplex habitabat in tabernaculis, et pro qua Rebecca eum diligebat vere ad omnia utilis fuit, promissionem habens vitae, quae nunc est, et futurae. Nam exinde provenit ut volente matre acciperet benedictionem patris, meruitque tam de praesenti quam de futuro benedici, vel promissiones accipere benedictionis. De praesenti videlicet, ubi cum dixisset pater: Ecce odor filii mei, sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus, continuo sic coepit: Det tibi Dominus de rore coeli, et de pinguedine terrae abundantiam frumenti, vini et olei. (Gen. XXVII). De futuro autem, sive de futura vita, et quod ad vitam prosit, ubi continuo subjunxit: Et serviant tibi populi, et adorent te tribus. Esto Dominus fratrum tuorum, et incurventur ante te filii matris tuae. Qui maledixerit tibi, maledictus erit, et qui benedixerit tibi, benedictionibus repleatur (ibid.). In his verbis nimirum futurae vitae promissionem accepit, id est promissionem Christi, ut de semine ejus nasceretur Christus, qui est ipsa vita futura, vita aeterna. Hoc itaque praecognito duorum exemplo citius intelligimus, quid dixerit Apostolus, et quam vere dixerit; quia corporalis exercitatio ad modicum utilis est, pietas autem ad omnia utilis est, promissionem habens vitae quae nunc est, et futurae. Quod enim in illis duobus praeostensum est, in universitate hominum perseverare comprobatur, videlicet ut hi qui circa corporalia, sive temporalia, exercitantur, modicam exinde aut pene nullam utilitatem consequantur; qui autem pietati student et simpliciter vivunt, in omnibus sibi prospiciunt, ut nihil desit eis eorum quae expediunt animae et corpori, quemadmodum in Evangelio Veritas dicit: Primum quaerite regnum Dei, et justitiam ejus, et haec omnia adjicientur vobis (Matth. VIII; Luc. XII). Nam quod hoc intendat, ipse manifestius exprimit, dicendo post aliqua: Est autem quaestus magnus pietas cum sufficientia. Nihil enim intulimus in hunc mundum, haud dubium nec auferre quid possumus. Habentes autem alimenta, et quibus tegamur, his contenti simus. Nam qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem, et laqueum diaboli (I Tim. VI). Et subinde: Tu autem, o homo Dei, haec fuge, sectare vero justitiam, pietatem, fidem, charitatem, patientiam, mansuetudinem (ibid.). Porro inter haec qualiter in alterutrum pietas exercenda sit, et a praelatis in subditos, et a subditis in praelatos, ipse docet, cum dicit: Attende tibi et doctrinis, insta in illis. Hoc enim faciens et teipsum salvum facies, et eos qui te audiunt (I Tim. IV). Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem, juvenes ut fratres, anus ut matres, juvenculas ut sorores in omni castitate (I Tim. IV), etc. Hoc vere est praelatorum erga subditos exercitium pietatis, postea dicit: Qui bene praesunt presbyteri, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo et doctrina. Dicit enim Scriptura: Non infrenabis os bovi trituranti; Et: Dignus est operarius mercede sua. Adversus presbyterum accusationem noli recipere, nisi sub duobus aut tribus testibus (I Tim. V). Et hoc utique faciendo, subditi semetipsos ad pietatem exercent erga praelatos. Sed et divites saeculi qualiter pro modo suo debeant ad pietatem exerceri, tandem non tacet, cum dicit: Divitibus hujus saeculi praecipe, non superbe sapere, neque sperare in incerto divitiarum, sed in Deo vivo et vero, qui praestat nobis omnia abunde ad fruendum, bene agere, divites fieri in operibus bonis, facile tribuere, communicare, thesaurizare sibi fundamentum bonum in futuris, ut apprehendant veram vitam (I Tim. VI).