|
Importuna plerumque a nonnullis haec nobis impingitur quaestio: Cur Deus
lapsum hominis evenire permiserit, cum utique, ut omnipotens, impedire
potuerit, saltem ipsum tentatorem ab ingressu paradisi procul arcendo,
malueritque suam incarnationem humano generi necessariam existere, quam
compendio serpentem ab hominis collocutione abigere. Hoc Apostolus
Judaeis scandalum, gentibus autem ait esse stultitiam; nos autem, si
spiritu pietatis regimur, ut mites simus, et ideo quaerimus ut
inveniamus, scienter profitebimur hoc stultum Dei sapientius esse
hominibus (I Cor. I). Quod ut probari possit facilius, libet prius rei
tantae majestatis aliquam apponere similitudinem, ut quia divinam
justitiam vel sapientiam in semetipsa radiantem, infirmi perspicere non
queunt oculi, tanquam in subjecto speculo contemplantes, speciosam illam
esse intelligant per ipsius imaginem. Nunc ergo ab eo, quod scriptum
est:
|
“et vocavit famem super terram, et omne firmamentum panis contrivit,”
|
|
et paulo post:
|
“Et intravit Israel in Aegyptum (Psal. CIV),”
|
|
etc., competentem licet capere similitudinem. Quaerimus nunc ab eis qui
supradicta quaestione moveri solent, cur Deus voluerit, ut Israel in
Aegyptum intraret, unde postea signis atque portentis, cum ipsorum
grandi labore, per Moysen et Aaron educerentur? (Exod. VII, VIII.) Nam
testamentum suum, quod disposuit ad Abraham, quod juravit ad Isaac, quod
statuit Jacob in praeceptum, dicens:
|
“Tibi dabo terram Chanaan (Psal. CIV),”
|
|
cum essent incolae ejus, scilicet terrae Chanaan, illud, inquam,
testamentum sic poterat ratum facere, ut non vocaret famem super terram,
neque intraret Israel in Aegyptum, et ibidem, id est intra Chanaan,
augere poterat populum suum vehementer, et firmare eum super inimicos
ejus, non relinquens hominem nocere eis, et corripiens pro eis reges
(ibid.); sed maluit, ut dictum est, causam evenire, propter quam
intraret Israel in Aegyptum et illuc mittere Moysen servum suum et
Aaron, ponens in eis verba signorum suorum, et increpare mare Rubrum, ut
exsiccaretur, et subversis hostibus deduceret eos per desertum
quadraginta annos, et portaret mores eorum, et interim pluit illis manna
ad manducandum, et panem coeli dedit eis (Psal. CV). Hoc ergo respondeat
qui altiora quaerit, cur tantis morarum vel operum dispendiis
reducendos, illuc intrare permiserit. Dicet fortassis quod in promptu
est, et quod verum est, quia ut notam faceret in gentibus virtutem suam,
ut essent quae utiliter annuntiari possent inter gentes opera ejus
(Psal. LXXVI); ut sciremus, quia ipse Dominus Deus noster (Psal. CIV),
et experimento probaremus, quia in universa terra judicia ejus (ibid.);
ut, inquam, notus fieret Deus, sine cujus notitia non vivit omnis homo,
idcirco quod supradictum fieri permisit. Et recte, bene,
irreprehensibiliter. Si enim homo non debet oblata occasione omittere
quin proferat quod in se utile habet, pro eo quod scriptum est:
|
“Sapientia abscondita et thesaurus occultus, quae utilitas in utrisque?”
|
|
(Eccli. XX.) quanto magis benevolentia Dei oblatam sibimet occasionem
debuit amplecti, id est mittere in servum venundari Joseph (Gen. XXXVII;
Psal. CIV), ut sapientiae suae thesauros utiles ostenderet, quia
videlicet illa venditio captivitatis illorum causa vel initium fuit. Non
enim Deo imputandum est illius captivitatis initium, quia vocavit famem
super terram, sed eis, a quibus in servum venundatus est Joseph. Non
ergo dubium est quin irreprehensibile sit quidquid illic a Deo permissum
est vel actum. Quapropter cum descenderent in Aegyptum, solus pater
Jacob, qui culpae illius fuerat expers, spe promissionis recreatus est.
Audivit enim Deum sibi dicentem:
|
“Noli timere, descende in Aegyptum, ego descendam illuc tecum, et ego
inde adducam te (Gen. XLVI).”
|
|
At vero illius divinae justitiae, de qua supra propositum est, haec
imago est, atque ad exemplar coelestium haec in terrenis acta sunt.
Eadem simplicitate oculi, id est intentione utilia faciendi, permisit
Adam volentem descendere in hanc Aegyptum, id est in tenebras peccati,
cum posuisset eum in amoenitate paradisi, cujus illa terra typum gessit,
in qua Abraham et Isaac et Jacob peregrinari jussit, repromittens eam
illis. Et cuncta utilitas, quae provenit ex eo, quod Israel in Aegyptum
intrare permisit, tanto minor est illa quae de peccato Adae provenit,
quanto minor est figura veritate, similitudo re, umbra corpore. Nam, ut
caetera nunc omittam, quorum latissimae quidem significationes sunt, sed
aliis temporibus vel locis adhibendae sunt, illud quod pluit illis manna
ad manducandum, et panem coeli dedit eis (Psal. LXXVII), vere magnum et
mirificum bonum, quanto minus est isto, quem significabat, pane
angelorum, qui est Dei Verbum, Verbum Deus, Verbum caro factum. Siquidem
illud manna, Verbi hujus incarnati fuisse signum, non solus in Evangelio
testatur Dominus, ubi ait:
|
“Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi (Joan. VI),”
|
|
sed et Moyses in Deuteronomio praescribit. Qui cum dixisset:
|
“Et dedit tibi cibum manna, quem ignorabas tu et patres tui,”
|
|
statim addidit,
|
“ut ostenderet tibi quia non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo,
quod egreditur de ore Dei (Deut. VIII).”
|
|
Et ut supradictam divini oculi simplicitatem, id est intentionis
puritatem utrobique planius perpendas, promptum est perspicuis probare
testimoniis, quo ad erudiendam creaturam, non solum humanam, sed et
angelicam, haec vel illa fieri oportuit. Nam de manna cum dixisset
Moyses quod supra positum est, paulo post adjecit utique hominibus
loquens:
|
“Quia sicut crudit homo filium suum, sic Dominus Deus tuus erudivit te
(Deut. VIII).”
|
|
De sacramento autem Verbi incarnati, Paulus ad Ephesios scribens,
|
“Ut innotescat, inquit, principibus et potestatibus in coelestibus per
Ecclesiam multiformis sapientia Dei (Ephes. III).”
|
|
Igitur quemadmodum in speculo patet, subjectae similitudinis
clarissimus, et ab omni, quod reprehensione vel nota stultitiae, ut
gentibus visum est (I Cor. I), dignum sit, purissimus justitiae Sol, in
dispensatione suae incarnationis incedit, quia modorum omnium, quibus
omnipotens malitiam diaboli pervertere, vel cassare potuisse, vel
debuisse asseritur, a mundi hujus sapientia, quam stultam fecit Deus;
omnium, inquam, modorum optimus hic modus est, qui Deo complacitus est,
ut diabolus ad suae damnationis cumulum hominem decipere permitteretur,
et suae fraudis effectu potitus tum demum per hominem ad judicium
traheretur. Et sedens in superbiae principatu Aegypti rex, id est
tenebrarum princeps, primum decem plagis, id est decem legis
praeceptorum flagris contunderetur, deinde nobis ad manducandum hoc
manna per baptisma concurrentibus, ipse insectator fluctibus ejusdem
enecaretur, nobisque hoc in manna Verbi incarnati refectis atque
confortatis, terramque ejus, id est coelestem patriam, quam ille
superbiendo perdidit, invadentibus, ipse cum satellitibus suis videlicet
spiritualibus Chananaeis trucidaretur, quod in die judicii futurum est,
quando mirabili et pulcherrima ordinatione hic Deus et homo puniet, et
quod in Deum, et quod in hominem actum est, id est et superbiam, qua
contra Deum tumuit, et iuvidiam, qua hominem decepit. Haec omnia Deus,
priusquam hominem conderet, praescivit et praedestinavit, ipsum autem
hominis lapsum praescivit quidem, sed non praedestinavit, neque voluit,
quinimo sub interminatione mortis vetuit (Gen. II). Nam bona sola Deus
praescivit et praedestinavit, mala autem praescivit tantum, non etiam
praedestinavit, sed condigna eis loca juste deputavit. Addit adhuc
quaerere aliquis. Cum praevaricatio nulla sit, si praeceptum aut lex non
fuerit, cur Deus homini praeceptum dedit, quod non servandum praescivit?
Videlicet quia Creator erat ille, iste creatura, et a Creatore creaturam
erudiri oportuerat, quippe quae ita creari non potuerat, ut suapte
natura perfecta esset, quod solius divinae naturae est, neque sciri
posset quia Deus mitis et humilis corde est (Matth. XI), nisi eruditione
proficeret. At vero praeceptum in omni disciplina eruditionis initium
est. Igitur praeceptum dari oportuerat, illud praesertim quo ad
humilitatem creaturam disponeret, videlicet prohibendo ne plus vellet
sapere, quam oporteret sapere (Rom. XII), quam ob culpam ceciderat
diabolus, et ideo in Ezechiele cum improperio et ironia appellatur
cherub (Ezech. XXVIII), id est plenitudo scientiae. At ille, ut
scientiam boni et mali, id est omnium scientiam, sicut Deus haberet,
comedit lignum, quod exinde ita appellatur scientiae boni et mali, non
quod vere ita fuerit, sed quod de illo diabolo fallente mulier credidit
(Gen. III). His ergo breviter praemissis, propter eos duntaxat, qui
nobiscum Dei scientiam inclinato corde expetunt, non propter eos qui
insidiose agunt, qualibus dicit Apostolus:
|
“O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? nunquid potest figmentum dicere
ei, qui se finxit: Quare me fecisti sic?”
|
|
(Rom. IX.) quorum insidiosis respondere quaestiunculis, nec nostrae
facultatis, nec praesentis propositi est: his, inquam, praemissis,
gloriam praedicamus ejusdem Dominicae incarnationis, Deum Patrem
laudantes, qui per illam nobis faciem suam ostendit, glorificantes
Filium salutare nostrum, qui carnem nostram assumpsit, gratias agentes
sancto Spiritui, cujus proprium opus illa novi hominis mirabilis
conceptio fuit.
|
|