CAPUT XIV. De eo quod solet quaeri, cur Deus lapsum hominis evenire permiserit, pro quo incarnatio ejus necessaria fuit.

Importuna plerumque a nonnullis haec nobis impingitur quaestio: Cur Deus lapsum hominis evenire permiserit, cum utique, ut omnipotens, impedire potuerit, saltem ipsum tentatorem ab ingressu paradisi procul arcendo, malueritque suam incarnationem humano generi necessariam existere, quam compendio serpentem ab hominis collocutione abigere. Hoc Apostolus Judaeis scandalum, gentibus autem ait esse stultitiam; nos autem, si spiritu pietatis regimur, ut mites simus, et ideo quaerimus ut inveniamus, scienter profitebimur hoc stultum Dei sapientius esse hominibus (I Cor. I). Quod ut probari possit facilius, libet prius rei tantae majestatis aliquam apponere similitudinem, ut quia divinam justitiam vel sapientiam in semetipsa radiantem, infirmi perspicere non queunt oculi, tanquam in subjecto speculo contemplantes, speciosam illam esse intelligant per ipsius imaginem. Nunc ergo ab eo, quod scriptum est:

“et vocavit famem super terram, et omne firmamentum panis contrivit,”

et paulo post:

“Et intravit Israel in Aegyptum (Psal. CIV),”

etc., competentem licet capere similitudinem. Quaerimus nunc ab eis qui supradicta quaestione moveri solent, cur Deus voluerit, ut Israel in Aegyptum intraret, unde postea signis atque portentis, cum ipsorum grandi labore, per Moysen et Aaron educerentur? (Exod. VII, VIII.) Nam testamentum suum, quod disposuit ad Abraham, quod juravit ad Isaac, quod statuit Jacob in praeceptum, dicens:

“Tibi dabo terram Chanaan (Psal. CIV),”

cum essent incolae ejus, scilicet terrae Chanaan, illud, inquam, testamentum sic poterat ratum facere, ut non vocaret famem super terram, neque intraret Israel in Aegyptum, et ibidem, id est intra Chanaan, augere poterat populum suum vehementer, et firmare eum super inimicos ejus, non relinquens hominem nocere eis, et corripiens pro eis reges (ibid.); sed maluit, ut dictum est, causam evenire, propter quam intraret Israel in Aegyptum et illuc mittere Moysen servum suum et Aaron, ponens in eis verba signorum suorum, et increpare mare Rubrum, ut exsiccaretur, et subversis hostibus deduceret eos per desertum quadraginta annos, et portaret mores eorum, et interim pluit illis manna ad manducandum, et panem coeli dedit eis (Psal. CV). Hoc ergo respondeat qui altiora quaerit, cur tantis morarum vel operum dispendiis reducendos, illuc intrare permiserit. Dicet fortassis quod in promptu est, et quod verum est, quia ut notam faceret in gentibus virtutem suam, ut essent quae utiliter annuntiari possent inter gentes opera ejus (Psal. LXXVI); ut sciremus, quia ipse Dominus Deus noster (Psal. CIV), et experimento probaremus, quia in universa terra judicia ejus (ibid.); ut, inquam, notus fieret Deus, sine cujus notitia non vivit omnis homo, idcirco quod supradictum fieri permisit. Et recte, bene, irreprehensibiliter. Si enim homo non debet oblata occasione omittere quin proferat quod in se utile habet, pro eo quod scriptum est:

“Sapientia abscondita et thesaurus occultus, quae utilitas in utrisque?”

(Eccli. XX.) quanto magis benevolentia Dei oblatam sibimet occasionem debuit amplecti, id est mittere in servum venundari Joseph (Gen. XXXVII; Psal. CIV), ut sapientiae suae thesauros utiles ostenderet, quia videlicet illa venditio captivitatis illorum causa vel initium fuit. Non enim Deo imputandum est illius captivitatis initium, quia vocavit famem super terram, sed eis, a quibus in servum venundatus est Joseph. Non ergo dubium est quin irreprehensibile sit quidquid illic a Deo permissum est vel actum. Quapropter cum descenderent in Aegyptum, solus pater Jacob, qui culpae illius fuerat expers, spe promissionis recreatus est. Audivit enim Deum sibi dicentem:

“Noli timere, descende in Aegyptum, ego descendam illuc tecum, et ego inde adducam te (Gen. XLVI).”

At vero illius divinae justitiae, de qua supra propositum est, haec imago est, atque ad exemplar coelestium haec in terrenis acta sunt. Eadem simplicitate oculi, id est intentione utilia faciendi, permisit Adam volentem descendere in hanc Aegyptum, id est in tenebras peccati, cum posuisset eum in amoenitate paradisi, cujus illa terra typum gessit, in qua Abraham et Isaac et Jacob peregrinari jussit, repromittens eam illis. Et cuncta utilitas, quae provenit ex eo, quod Israel in Aegyptum intrare permisit, tanto minor est illa quae de peccato Adae provenit, quanto minor est figura veritate, similitudo re, umbra corpore. Nam, ut caetera nunc omittam, quorum latissimae quidem significationes sunt, sed aliis temporibus vel locis adhibendae sunt, illud quod pluit illis manna ad manducandum, et panem coeli dedit eis (Psal. LXXVII), vere magnum et mirificum bonum, quanto minus est isto, quem significabat, pane angelorum, qui est Dei Verbum, Verbum Deus, Verbum caro factum. Siquidem illud manna, Verbi hujus incarnati fuisse signum, non solus in Evangelio testatur Dominus, ubi ait:

“Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi (Joan. VI),”

sed et Moyses in Deuteronomio praescribit. Qui cum dixisset:

“Et dedit tibi cibum manna, quem ignorabas tu et patres tui,”

statim addidit,

“ut ostenderet tibi quia non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod egreditur de ore Dei (Deut. VIII).”

Et ut supradictam divini oculi simplicitatem, id est intentionis puritatem utrobique planius perpendas, promptum est perspicuis probare testimoniis, quo ad erudiendam creaturam, non solum humanam, sed et angelicam, haec vel illa fieri oportuit. Nam de manna cum dixisset Moyses quod supra positum est, paulo post adjecit utique hominibus loquens:

“Quia sicut crudit homo filium suum, sic Dominus Deus tuus erudivit te (Deut. VIII).”

De sacramento autem Verbi incarnati, Paulus ad Ephesios scribens,

“Ut innotescat, inquit, principibus et potestatibus in coelestibus per Ecclesiam multiformis sapientia Dei (Ephes. III).”

Igitur quemadmodum in speculo patet, subjectae similitudinis clarissimus, et ab omni, quod reprehensione vel nota stultitiae, ut gentibus visum est (I Cor. I), dignum sit, purissimus justitiae Sol, in dispensatione suae incarnationis incedit, quia modorum omnium, quibus omnipotens malitiam diaboli pervertere, vel cassare potuisse, vel debuisse asseritur, a mundi hujus sapientia, quam stultam fecit Deus; omnium, inquam, modorum optimus hic modus est, qui Deo complacitus est, ut diabolus ad suae damnationis cumulum hominem decipere permitteretur, et suae fraudis effectu potitus tum demum per hominem ad judicium traheretur. Et sedens in superbiae principatu Aegypti rex, id est tenebrarum princeps, primum decem plagis, id est decem legis praeceptorum flagris contunderetur, deinde nobis ad manducandum hoc manna per baptisma concurrentibus, ipse insectator fluctibus ejusdem enecaretur, nobisque hoc in manna Verbi incarnati refectis atque confortatis, terramque ejus, id est coelestem patriam, quam ille superbiendo perdidit, invadentibus, ipse cum satellitibus suis videlicet spiritualibus Chananaeis trucidaretur, quod in die judicii futurum est, quando mirabili et pulcherrima ordinatione hic Deus et homo puniet, et quod in Deum, et quod in hominem actum est, id est et superbiam, qua contra Deum tumuit, et iuvidiam, qua hominem decepit. Haec omnia Deus, priusquam hominem conderet, praescivit et praedestinavit, ipsum autem hominis lapsum praescivit quidem, sed non praedestinavit, neque voluit, quinimo sub interminatione mortis vetuit (Gen. II). Nam bona sola Deus praescivit et praedestinavit, mala autem praescivit tantum, non etiam praedestinavit, sed condigna eis loca juste deputavit. Addit adhuc quaerere aliquis. Cum praevaricatio nulla sit, si praeceptum aut lex non fuerit, cur Deus homini praeceptum dedit, quod non servandum praescivit? Videlicet quia Creator erat ille, iste creatura, et a Creatore creaturam erudiri oportuerat, quippe quae ita creari non potuerat, ut suapte natura perfecta esset, quod solius divinae naturae est, neque sciri posset quia Deus mitis et humilis corde est (Matth. XI), nisi eruditione proficeret. At vero praeceptum in omni disciplina eruditionis initium est. Igitur praeceptum dari oportuerat, illud praesertim quo ad humilitatem creaturam disponeret, videlicet prohibendo ne plus vellet sapere, quam oporteret sapere (Rom. XII), quam ob culpam ceciderat diabolus, et ideo in Ezechiele cum improperio et ironia appellatur cherub (Ezech. XXVIII), id est plenitudo scientiae. At ille, ut scientiam boni et mali, id est omnium scientiam, sicut Deus haberet, comedit lignum, quod exinde ita appellatur scientiae boni et mali, non quod vere ita fuerit, sed quod de illo diabolo fallente mulier credidit (Gen. III). His ergo breviter praemissis, propter eos duntaxat, qui nobiscum Dei scientiam inclinato corde expetunt, non propter eos qui insidiose agunt, qualibus dicit Apostolus:

“O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? nunquid potest figmentum dicere ei, qui se finxit: Quare me fecisti sic?”

(Rom. IX.) quorum insidiosis respondere quaestiunculis, nec nostrae facultatis, nec praesentis propositi est: his, inquam, praemissis, gloriam praedicamus ejusdem Dominicae incarnationis, Deum Patrem laudantes, qui per illam nobis faciem suam ostendit, glorificantes Filium salutare nostrum, qui carnem nostram assumpsit, gratias agentes sancto Spiritui, cujus proprium opus illa novi hominis mirabilis conceptio fuit.