CAPUT 2

Igitur perfecta cantio maximaque haec symphonia dilectionis, et modulus octavus idem sonat quod primus pro eo quod non contenta ego propria felicitate, studui chorum filiarum Hierusalem docere et ordinare, ita ut unus idemque coetus et chorus esset castrorum acies, chorus laudantium dilectum, acies pugnantium contra diabolum propter dilectum. Nunc singula haec modulamina studiosius addiscenda sunt.

“Pulchra es, inquit, amica mea, suavis et decora sicut Hierusalem, terribilis ut castrorum acies ordinata.”

In hoc est perfectio pulchritudinis, quod non solum suavis, nec solum terribilis, sed utrumque es et suavis et terribilis;

“suavis sicut Hierusalem, terribilis ut acies castrorum,”

quae bene ordinata est. In quo

“suavis et decora sicut Hierusalem?”

In eo videlicet quod et anima tua semper supernam videt pacem, et ex visitatione tui discunt animae plurimae coelestem ducere conversationem, unde et dicuntur vel sunt filiae Hierusalem, quia optimam eligunt partem, juxta illud.

“Vacate et videte, quoniam ego sum Deus (Psal. XLV).”

Quid vero est,

“ut castrorum acies ordinata?”

Non enim a magno intellectu vacat ista comparatio, et idcirco subtiliter est intuenda. Scimus et constat, quia castrorum acies tunc hostibus terribilis ostenditur, quando ita fuerit constipata atque densata, ut in nullo loco interrupta videatur. Nam si ita disponitur, ut locus vacuus, per quem hostis possit ingredi, dimittatur; profecto jam suis hostibus terribilis non est. Et nos ergo, cum contra malignos spiritus spiritualis certaminis aciem ponimus, summopere necesse est ut per charitatem semper uniti atque constricti, et nunquam interrupti per discordiam inveniamur; quia, quamvis quaelibet bona in nobis fuerint, si charitas desit, per malum discordiae locus aperitur in acie, unde ad feriendos nos valeat hostis intrare. Hujus partis optimae tu totam haereditatem possides, et in ea princeps tu es; partis, inquam, optimae, cujus est in suavitate videre jam vel contemplari supernam pacem, secundum nomen Hierusalem, et contra malignos spiritus in procinctu esse secundum castrorum similitudinem. Verumtamen, o dilecta, o vera Hierusalem, fac quod dico.

“Averte oculos tuos a me, quia ipsi me avolare fecerunt.”

Et tunc, quando me praesentem habuisti praesentia corporali, oculos tuos, oculos tam mentis quam corporis semper in me fixos habuisti; et nunc, quando secundum corpus absens tibi sum, me spiritualibus oculis jugiter contemplaris.

“Averte oculos tuos;”

“averte,”

inquam, videlicet ita ut prudens et discreta sit contemplatio, sciendo quod sim incomprehensibilis ego dilectus tuus, ex eo quod sum Deus, cujus substantiam vel naturam quanto quis contemplatur subtilius, tanto ad comprehendendum insufficiens invenitur, ut de isto quoque recte dicas:

“Accedet homo ad cor altum, et exaltabitur Deus (Psal. LXIII).”

Ergone bonum est hoc placitumque dilecto, propter causam hanc avertere oculos? Est plane bonum aliquo modo, scilicet dum sic a me avertis, ut in temetipsam convertas oculos tuos, id est dum sic altissimam divinitatem contueris, ut revoces ad memoriam infirmitatem tuam infirmae conditionis, et optime scias quia hoc ipsum quod Deum vides non tuae potentiae, sed divinae gratiae est.

“Capilli tui, sicut grex caprarum, quae apparuerunt de Galaad. Dentes tui sicut grex ovium, quae ascenderunt de lavacro. Omnes gemellis fetibus, et sterilis non est in eis. Sicut cortex mali punici, sic genae tuae absque oculis tuis.”

Ut quid ista dilectus laudationis modulamina repetit, cum inter caetera superius cadem et eodem modo cecinerit, nisi quia duplici honorificentia dignum est, eamdem munditiam cogitationum, eamdem vitae innocentiam, eamdemque pudicitiae verecundiam, quam prius habuisti in solitudine silentii, custodisse ad integrum in illa frequentia, cui te interesse poscebat utilitas Evangelii, secundum voluntatem dilecti pulsantis et dicentis:

“Aperi mihi, soror mea, quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium?”

(Cant. V.) Et de istis quidem, videlicet de capillis, dentibus atque genis jam illic dictum est: verumtamen de genis adhuc aliquid dicendum, quod libenter audiant amici, quo aedificentur adolescentulae, quo delectentur filiae Hierusalem. In utero nos ita natura formavit, ut genua genis opposita sint. Unde et a genis genua dicuntur. Ibi enim cohaerent sibi, et cognata sunt oculis, lacrymarum indicibus et misericordiae. Denique complicatum aiunt gigni, formarique hominem ita ut genua sursum sint, quibus oculi formantur ut cavi fiant ac reconditi. Inde est quod homines, dum se ad genua prosternunt, statim lacrymantur. Voluit enim nos natura maternum rememorare uterum, ubi consedebamus in tenebris, antequam veniremus ad lucem. Profecto qui causam istam diligenter attendit, ille scienter atque rationabiliter laudat et approbat, sanctis et eruditis cogitationibus familiare esse, genua frequentius excelso Deo curvare, et genas lacrymosas genibus curvis applicare, ut respiciat ac recogitet Creator habitans in excelsis, qualiter nos in utero formaverit. Unde et illud sanctus Job commonefacit his verbis:

“Memento, quaeso, inquit, quod sicut lutum feceris me, et in pulverem reduces me (Job X),”

etc., usque,

“licet haec celes in corde tuo, tamen scio, quod universorum memineris (ibid.).”

Non parvum inventum reperit qui istud consecutus est, ut scienter sic exhibeat Creatori, sicut reperit propheta Michaeas, cum dixit:

“Quid dignum offeram Domino? Curvem genu Deo excelso (Mich. VI).”

Nec vero soli Deo, verum etiam hominibus dulcis visu et amabilis est hujusmodi compositio sive appositio, tantoque quisque magis reverendus existit, quanto frequentius atque affectuosius genua curvans, genas suas vel oculos aut totum caput demiserit. Econtra capitis oculorumque ac genarum erectio nimia multum Deo et hominibus odibilis est, magnamque sonat vituperationem talium reprehensio, maxime ex ore Dei. Exempli gratia, cum dicit:

“Pro eo quod elevatae sunt filiae Sion, et ambulaverunt extento collo, et nutibus oculorum ibant et plaudebant (Isai. III),”

etc. Item:

“Generatio cujus excelsi sunt oculi, et palpebrae in altum subrectae (Prov. XXX).”

Tu, o dilecta, naturam condecorasti, quae genas tuas ad nullius viri aspectum sublevare prima proposuisti, solique Creatori mente et corpore humilis sapienter inclinasti, duce et magistro Spiritu sancto, in quo dicit Pater tuus fidelis David:

“Venite adoremus et procidamus, et ploremus ante Dominum, qui fecit nos (Psal. XL).”

Sequuntur autem te utriusque sexus plurimi, quibus optime placet id quod audiunt,

“sicut cortex mali punici, ita genae tuae absque occultis tuis.”

“Sexaginta sunt reginae, et octoginta concubinae et adolescentularum non est numerus. Una est columba mea, perfecta mea, una est matri suae, electa genitrici suae.”