Aliis ex Ruperti libris catholica ipsius de corporis et sanguinis Christi veritate fides vindicatur.

Rupertus sua omni aetate pro corporis et sanguinis Christi veritate, quam Berengariani paulo ante pertinacius impugnaverant, firmus stetit et fortis decertavit. Primos junioris istius athletae congressus, si inspicias, ipsum miraris cum magni nominis et magnae aestimationis scholastico et monacho, pro ista veritate tanta fidei fortitudine pugnantem, ut ejus vim adversarius non sustinens, Augustinum ei objecerit docentem quod sacramentum istud ipsi Judae a Domino porrectum fuerit. Unde deducebat corporis et sanguinis Christi veritatem seu veram substantiam minime contineri in illo sacramento, quod sacrilego proditori traditum est.

Rupertus, tantae auctoritatis pondere pressus, quamvis junior, non tamen succubuit; sed ea quae perfectae eruditionis virum deceret, animi sagacitate et firmitate, vim tantae auctoritatis discutiens respondit non esse Augustino per omnia confidendum sicut libris canonicis; et ita religiosa libertate secutus sensum quem evangelicae lectioni magis conformem judicavit, et esse sancti Hilarii postea comperit, a Christo porrectam esse Judae sui corporis et sanguinis buccellam negavit, aliamque intinctam ipsi esse a Christo traditam ita asseruit, ut isto adversarii everso fundamento, tota ipsius virtus deficeret. Suam hanc cum nominatissimo illo scholastico et monacho, pro corporis Christi veritate disceptationem Rupertus ipse circa finem libri primi in Regulam qui Apologeticus est, enarrat, et eo tempore dicit contigisse, quo necdum Cunoni notus erat; sed ab eo tantum semel visus et cum illo pauca locutus.

Qui Ruperto certamen dedit ut vinceret, post haec belli praeludia alios ei agones obtulit ad coronam; in quibus ipse pro corporis et sanguinis Christi veritate in altaris sacramento fortius contendens, adversus eos qui non nisi figuram esse in sacramento praedicabant, commentaria edidit in Joannis Evangelium: in quorum libro sexto exponens sextum caput Joannis, quod est de Christi corpore et ejus manducatione, veram ipsius realemque praesentiam sub panis et vini mysticis speciebus fusius explicat; et ea quae adversus ipsam ex S. Augustino maxime proferri solent argumenta, potentius dissolvit, inducta ex eodem testimonia acute interpretatus.

Totus iste liber hic esset exscribendus; at ne in molem excrescat libellus noster apologeticus, nonnulla duntaxat cum ex isto libro Commentariorum in Joannem, tum ex epistola ipsius nuncupatoria ad Cunonem depromam, quae hanc Ruperti fidem et doctrinam magis exprimant.

Rupertus in lib. VI in Joannem, cap. 6, catholicam de reali corporis et sanguinis Christi praesentia sub speciebus mysticis, veritatem adversus Umbraticos seu Berengarianos toto conatu statuit, ipsorum fundamenta fortiter concutiens et funditus evertens. Et primo quidem ipsorum errorem sic proponit:

“Hoc loco silendum non est male quosdam ignotos et obscuri nominis homines opinari, suis quoque defendere dictis et scriptis, panem verum, et potum, quem in sancto altari sumimus, nihilominus patres illos manducasse tunc temporis et bibisse: et nihilo magis hoc esse verum corpus et sanguinem Christi, quam fuit illud manna, quod ille populus comedit; et illa aqua quam de petra productam non solus populus, sed jumenta biberunt.”

Jam vero expositi erroris istius argumentum, quod non leve reputant, quippe quod ex Apostolo trahunt, Tuitiensis sic deducit:

“Huic errori suo, inquit Rupertus, pro maximo argumento adhibent auctoritatem Apostoli dicentis: Et omnes eamdem escam spiritalem manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritalem biberunt; bibebant autem de spiritali consequente eos petra, petra autem erat Christus (I Cor. X).”

Cui, ut ipsius verbis utar, detestabili praesumptioni paucis respondet, genuinum Apostoli sensum exprimens.

“Primoque dicendum, inquit, Apostolum non eo sensu dixisse, quo isti accipiunt, et omnes eamdem escam spiritalem manducaverunt et omnes eumdem potum spiritalem biberunt.”

Neque dictiunculam relativam, scilicet eamdem escam vel eumdem potum, ita posuisse, ut referri velit ad illam escam illumque potum, de quo ipse Dominus: HOC EST, inquit, CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS; sed

“eamdem, inquit Apostolus, escam manducaverunt, et eumdem potum biberunt Datan et Abyron, quam Moyses et Aaron; eamdem utique Core quam Caleb aut Josue.”

Hunc autem esse Apostoli sensum his confirmat:

“Hoc enim intendit Apostolus ea lectione, ut sollicitum reddat omnem hominem, ne se arbitretur jam comprehendisse, quia consecutus est sacramenta fidei Christianae. Nam haec omnia, inquit Apostolus, in figura facta sunt nostri, videlicet ut antiquis sciamus experimentis, quod licet omnes baptizati simus in eodem nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti; et omnes manducemus idem corpus et sanguinem Christi, non tamen arbitrandum nobis sit quod aeque omnibus nobis beneplacitum est Deo, quomodocunque vivamus, qualiacunque post baptismum operemur. Quia, quemadmodum ut omnes illi eisdem signis, eisdem, inquam, mali, quibus et boni fuerint glorificati, et in pluribus tamen eorum non beneplacitum est Deo ut introduceret eos in terram repromissionis; sic nimirum non complacebit ei ut introducat nos in regnum Dei, si fuerimus concupiscentes malorum, quemadmodum et illi concupierunt; si fornicati fuerimus, sicut et quidam ex ipsis fornicati sunt,”

etc.

Quo Apostoli sensu acutissime explicito, argumentum contra corporis et sanguinis Christi veritatem, ex isto loco petitum, nullum esse his concludit:

“Igitur textus apostolicae litterae nemini succurrit, volenti accipere sic eamdem escam, et eumdem potum esse dictum, ut referat identitatem cibi et potus vivifici, quem sumimus in commemoratione Domini nostri Jesu Christi.”

Quandoquidem vero urgere posset adversarius ex eo quod Apostolus non escam quamlibet, sed spiritalem posuerit, neque id in sensum adversarii trahi posse Rupertus demonstrat;

“Sed neque illud, inquit, quod escam et potum spiritalem, quam in figura spirituali contingentem, et idcirco non naturali rerum ordine, sed spirituali virtute prodeuntem, ipse Apostolus in iisdem litteris te constringit, quantumvis recalcitrantem. Dicit enim paulo post: Haec autem omnia in figuris contingebant.”

Et ita discussis his nebulis, fugatis his umbris, corporis et sanguinis Christi veritatem in sacramento puram et sua luce splendidam Rupertus educit.

“Proinde, inquit, non magis illud manna panis iste verus erat, nec magis ille potus erat vitalis potus, quem vere Christi sanguinem credimus et confitemur; quam illa petra Christus erat, petra utique inanimata et insensibilis, quam Moyses virga percussit.”

Quam veritatem superstruxit huic fundamento, quod statim subjicit:

“Nam universa, ut jam dictum est, contingebant in figura, quae profecto nusquam valet idem quod ipsa res quam figurat; sicut umbra non est idem quod ipsa res vel corporis substantia.”

Adeo corporis et sanguinis Domini veritatem Rupertus firmam habuit, ut eam figurae opposuerit; quamvis veritatem simul et figuram in hocce mysterio stare nobis tradiderint alii SS. Patres, quorum sensum conciliare alterius loci est.

Sed vero instat adhuc adversarius, dicens nimirum, et iste panis, quem in altari consecramus figura est panis vivi, qui de coelo descendit, non ipse panis vivus. At sensum hunc, ut pote nulla auctoritate canonica fretum Rupertus sic castigat:

“Cujus, quaeso auctoritate catholica fretus, catholicis hoc infers auribus? Nunquid ubi dixit ipse panis vivus, de pane quem tenebat in manibus, HOC EST CORPUS MEUM, dictum est aliquid tale quale dixit Paulus, ubi, cum dixisset, petra autem erat Christus, etc., haec autem, inquit, omnia in figura contingebant illis? Nempe si ipse Christus aut evangelista vel apostolus auctor esset dictionis hujus, tu non esses redarguendus?”

Et sic adversarii sensum verba Christi de pane, quem tenebat in manibus, dicentis: HOC EST CORPUS MEUM, figurate intelligentis, quasi nulla legitima auctoritate fretum dejicit abbas Tuitiensis, et veluti commentum respuit.

Quia tamen se auctoritate Augustini suffultos jactabant, ubi dicit haec verba: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis, esse figuratam locutionem; ne tanti doctoris male assumptae auctoritati cedendo, cederetur et errori, illius tacito nomine sensum subtilissime aperiens, ipsum corporis et sanguinis Christi veritati nequaquam detrahere sapientissime ac religiosissime ostendit:

“Etiamsi dicat quis figuratam esse locutionem, qua dicetur posterius: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis, non nobis adversatur, quia videlicet ista figuratio locutionis veritatem rei non perimit, quemadmodum in parabola seminantis verba parabolica rem non perimunt vere seminantis. Quae enim est definitio figuratae locutionis? Nempe cum aliud in voce sonat, et aliud intelligendum est; figurata locutio est. Plane ergo et si praedicta locutio figurata est (aliter enim Judaeis sonuit, aliter Christus sensit), rem ipsa figuratio non perimit, sed ipsa potius figuratio re permanente perimitur, cum de pane et vino signanter dicitur: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS. Ibi enim sensus Judaicus perimitur; quia luce clarius est quod, non sicut intelligebant, Christus manducandus est; putabant enim quod concidi vellet carnem suam et manducari, quemadmodum conciditur caro agni et comeditur. Ibi, inquam, figuratio haec perimitur, et permanet sensus verbis consonus, scilicet quod panis in veram substantiam corporis ejus divina virtute convertatur.”

Ergo juxta Rupertum bene Augustinus sensit a Christo figurate dictum, nisi manducaveritis, etc., nullo tamen catholicae veritatis de Christi corpore dispendio. Cum enim dicitur manducaveritis, Judaeis figura est, qui carnem Christi concidendam putantes, aliud intelligebant quod verbum non sonabat. Cum vero dicitur, carnem Filii hominis, nulla figuratio est, sed veritas; cum enim de pane et vino signanter dicitur: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS, permanet sensus verbis consonus, scilicet quod panis et vinum in substantiam corporis et sanguinis divina virtute convertantur.

Si tanto studio ea quibus in sacramento nonnisi corporis Christi figuram Umbratici statuebant, Rupertus dissolvit aut explicuit, quo corporis et sanguinis Christi veritatem in altaris sacramento firmius astrueret, quis nisi vel imprudens ex alieno errore loquatur, vel invidus detrahere proximo gestiat, vel furens insaniat a Ruperto negatam dixerit corporis et sanguinis Christi veritatem sub mysticis panis et vini speciebus? In hujusce veritatis defensione, maxime per hunc librum Rupertus totus adeo est, ut cum panis et vini conversionem in corpus et sanguinem Christi, impossibilem nonnulli dicerent; istius impossibilitatis muros ipse disjecerit; et probaverit corpus illud quod in altari sumitur, et illum sanguinem qui offertur, ipsummet esse Christi corpus quod in cruce pependit, et ipsummet sanguinem qui in ea fusus est. Et ad hanc rem diversas profert ex naturae sinu petitas comparationes, quibus veram panis et vini conversionem in Christi corpus et sanguinem sic declarat:

“Cum igitur vino verbum crucis et passionis Christi accedit, quae ratio vetat ut non idem sanguis qui pro multis in remissionem peccatorum fusus est, debeat credi? Cumque subjunxisset quanta sit panis cum corpore cognatio, iterum et quidem vehementius istam corporis et sanguinis Christi veritatem ex ipsiusmet Christi verbis concludit: Cum ergo, inquit, panis ille vivus qui de coelo descendit, et signanter dicit: HOC EST CORPUS MEUM QUOD PRO VOBIS TRADETUR, audes dicere aliud esse quam Christi corpus? Veritas dicit: HOC EST CORPUS MEUM, et addit: QUOD PRO VOBIS TRADETUR. Et dicis tu non esse idem corpus?”

Quod Rupertus altiori intelligentia sic redarguit:

“Si non est idem corpus, si non idem, qui de coelo descendit, panis vivus, non est hoc corpus quod pro vobis traditur, et Veritas mentita est sibi.”

Istud enim adjunctum cum figurae competere minime possit, sed soli corporis substantiae; non corporis Christi figuram, sed rem esse in altaris sacramento, invictissime arguit; et proinde Rupertum non Umbraticum doctorem, sed veritatis corporis Christi invictissimum esse propugnatorem.

Certatum hactenus pro ista veritate, sed nondum parta victoria; quia necdum arma deposuit adversarius, jam totus carnalis et animalis; quem nihil de exteriori panis et vini specie mutari opponentem, Rupertus acrius insequitur.

“Sed jamdudum liquet omnibus, inquit Rupertus, in quo sensus tuus haereat carnalis, totusque animalis, ideoque non percipiens ea quae sunt Dei, videlicet quia nec panis, nec vinum aliquid de exteriori specie mutavit, idcirco sapere non potes nec vis quo VERE FACTUM SIT CORPUS ET SANGUIS DOMINI.”

Cujus obtusioris argumenti vim omnem, si quam habet apud eos qui de omnibus judicant, jocose infringit:

“Consequitur ergo ut cum albus episcopus te forte Maurum hominem baptizaverit non credas teipsum apud Deum factum esse quod est is qui te baptizavit? scilicet quod de filio diaboli factus sis filius Dei,”

etc.,

“pro eo quod capillus tuus niger non refloruit faciesque tua totiusque corporis cutis ethiopica, secundum colorem ejus qui te baptizavit non renituit. Quod si concedere non perhorrescis, ne infideli deterior sis et mavis confiteri quod quamvis de exteriori corporis specie nihil mutaveris, vere de alio corpore diaboli, quod est omnis massa perditorum, in aliud corpus Christi, quod est Ecclesia, transieris: crede et hoc, quia panis iste visibilis et vinum, quibus ex rebus temporaliter vivis, quamvis nihil de exteriori specie mutatum sit; in alium transierint, et in illum cibum potumque conversa sint, qui angelorum victus est,”

etc.

In luce ergo meridiana caecutit, qui non clare videt Rupertum, nervis omnibus ea omnia quae corporis et sanguinis Christi sub panis et vini speciebus veritati repugnant, confutantem vel etiam jocose repellentem; ut panem et vinum in veram corporis et sanguinis substantiam, Verbi divini virtute esse mutata, immutata tamen exteriori specie; efficaci ad hominem argumento demonstret, nullo dubio sensisse et asseruisse in altaris sacramento veram esse corporis et sanguinis substantiam.

Sed neque hic Rupertus ab ista veritate propugnanda quiescit; iterum enim eos aggreditur, qui, ut corporis et sanguinis Christi veritatem perimant, illud Apostoli importunius protrudunt: Omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt; et aliqua congerunt sanctorum doctorum testimonia, quibus docent quod hunc panem significavit manna; quod hunc panem significat altare Dei, quod illa sacramenta fuerunt, sacramenta haec sunt; in signis diversa sunt, in re quae significatur paria sunt. Quod aliud illi manducaverunt; aliud nos sub specie visibili; quod tamen idem significat virtute spirituali. Quae omnia in adversariorum sensu proposita, Rupertus deducit ad istud absurdum, nempe quod sacrificia agnorum et arietum novo panis et vini sacrificio sanctiora fuerint; cum longe sanctiora fuerint quam manna, vel aqua de petra fluens; a quibus panem et vinum in altaris sacramento, non nisi in signis volunt differre, cum tamen panis iste, et iste potus nonnisi multa benedictione consecretur, nec nisi a sanctificatis sumatur: qui enim manducat et bibit indigne, etc. Manna vero, et aqua petrae, homines et jumenta sine discrimine uterentur. Egressae sunt aquae largissime ita ut populus biberet, et jumenta.

Et ne quos moveat doctorum hujusmodi auctoritas, Rupertus ipsis opponit sanctum Ambrosium, inter caetera dicentem

“quod praeter naturae ordinem Virgo generavit; et hoc quod conficimus corpus ex Virgine est,”

etc. Item:

“Sicut verus est Dei Filius Dominus noster Jesus Christus quasi Filius ex substantia Patris, ita vera caro, sicut ipse dixit, quam accipimus, et verus potus est.”

Opponit et Augustinum, quem adversae patronum sententiae tenebant, in sensum alienum ejus dicta abripientes. Nam corporis Christi veritatem in sacramento Rupertus comprobat ex Augustino haec verba ps. XXXIII, Ferebatur in manibus suis, ita exponente de Christo, ut asseveraret nihil aliud sine dubio quam seipsum tulisse verum David, id est Christum, in manibus suis; cum tenens panem et vinum diceret: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS.

Et his Christi verbis nihil addendum vel detrahendum Rupertus hic maxime contendit, ut ab eis figurae et signi excludat intelligentiam; nudamque, quam praeseferunt, veritatem defendat.

“Si quis, inquit Rupertus, apposuerit ad haec, apponat super illum Deus plagas scriptas in libro isto (Apocal. XXII): Et si quis diminuerit de verbis prophetiae libri hujus, auferat Deus partem ejus de libro vitae, et de civitate sancta, et de his quae scripta sunt in libro isto. Nunquid vero minus timenda est hic illa maledictio, ut detrahamus vel apponamus quidquam verbis dicentis: HOC EST CORPUS MEUM, quod pro vobis tradetur, HIC EST SANGUIS MEUS, novum testamentum, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum? Cum enim illo dicente, HOC EST CORPUS MEUM, nos subauditionem apposuerimus, dicentes, figurativum vel per similitudinem dictum; cum, inquam, illo dicente, HOC EST CORPUS MEUM, non dixerimus, hoc significat corpus nonne multum est, quod apponimus vel prava demutatione detrahimus; et sensum generamus, quem tantus auctor Deus et homo, nunquam est locutus, nec ascendit unquam in cor ejus.”

Quis, precor, vel antiquorum, vel etiam recentiorum, corporis et sanguinis Christi veritatem in eucharistiae sacramento docuit expressius, clarius exposuit et fortius propugnavit?

Si quis ergo catholicam istam veritatem expresse tradidit, expressissime Rupertus; si quis pure illam explicuit, purissime Rupertus; si quis unquam constanter illam asseruit, constantissime Tuitiensis; si quis fortiter illam defendit, fortissime Rupertus; si quis denique de ista veritate catholice sensit et scripsit, catholice admodum Rupertus. Et ita Ruperti fide de corporis et sanguinis Christi veritate sub panis et vini speciebus nulla fortior, nulla constantior, nulla purior, nulla expressior et nulla magis catholica est.

In suscepta tamen pro ista veritate disceptatione ne quidquam desideretur, Rupertus eam omnem quae adversus nudam et propriam verborum Christi intelligentiam solet praeformari, instantiam sic retundit:

“Cum objicit quis fuisse scriptum in schedulis quod itidem dixerit eadem Veritas, Ego sum vitis, tam audacter quam imperite in argumentum mendosum illud attrahit; cum statim sequentia verba dicentis: Sicut palmes non potest fructum ferre a semetipso, nisi manserit in vite, sic et vos, nisi in me manseritis, manifeste per similitudinem dictum compellant intelligi, praesertim cum non signanter dixerit, Ego sum haec vitis, sicut signanter dixit: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS, apposita protinus descriptione verae proprietatis, de corpore inquiens quod pro vobis tradetur, de sanguine autem, qui pro multis effundetur. ”

Qua instantia sic repulsa, horumque Christi Domini verborum; HOC EST CORPUS MEUM, et illorum, ego sum vitis, dato discrimine, et sensu sapientissime distincto per adjectas corporis quod tradetur et sanguinis qui effundetur, proprietates, Rupertus in Verbo Dei firmus profitetur,

“quia panis iste corporeus, postquam signaverit eum Pater et vinum hoc expressum acinis praesentibus, mox ut eodem signo signatum est per manus Ecclesiae dicentis: Ut nobis corpus et sanguis fiat dilectissimi Filii tui Domini nostri Jesu Christi, etc., usque in memoriam mei facietis, CORPUS ET SANGUIS EJUS EST, qui hujus traditionis est auctor; et hoc sacrificium ipse Christus est,”

etc.

Hac sincerae fidei de corporis Christi veritate professione emissa adversus catholicam Ruperti fidem nemo potest nisi multa injuria expostulare. Sed et de modo quo panis fit corpus quod in cruce pependit, et vinum sanguis Christi qui in cruce fusus est, si quis sit dubius, ab eo quaerere potest; nec ipsum Rupertus sine responso dimittet.

“Quod si quis, inquit Rupertus, a nobis quaerat quomodo panis, qui hoc anno de terra crevit, corpus Christi fit quod in cruce pependit? et vinum quod praesentibus expressum est acinis, ille sanguis ejus fit quem de latere suo fudit? interrogemus eum quomodo Filius hominis, qui utique de femina conceptus et de terra natus est, de coelo descendit, vel quomodo antequam in coelum ascenderet, jam in coelo esse potuerit, juxta veritatem ipsius dicentis: Nemo ascendit in coelum nisi qui descendit de coelo Filius hominis qui est in coelo. Haec profecto si quis sapit, respondere poterit, quod propter unitatem Dei et hominis Christi illud rectissime dictum sit. Ergo, verbis paululum demutatis, dicamus ei: Unitas Verbi unum efficit corpus Christi, et illud quod tunc in cruce pependit, et istud quod nunc Ecclesiae fides ore sacro conficit, unum corpus sit, una, inquam, caro et unus sanguis sit.”

Sic respondisset qui Christi corpus in sacramento negasset? Modum rei tam studiose dedisset qui rem non admisisset?

Unum jam Augustini testimonium, quod in suas partes Berengariani trahebant, Ruperto superest explicandum, nempe quod manducare carnem, et bibere sanguinem Domini, sit manere in unitate fidei. Et hoc Rupertus facile admittit; sed ita tamen ut firma semper stet Dominicae definitionis veritas, qua Christus dixit: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS. Adeo Rupertus hisce Domini verbis sui corporis et sanguinis non figuram, aut aliud quid, sed veritatem demonstrari censuit.

“Quaecunque talia, inquit Rupertus lib. VI in Joan. cap. VI, et apte inveniant, et utiliter proferant, dummodo fundamentum permaneat quod positum est ab ipso dicente de pane et de calice vini: HOC EST CORPUS MEUM quod pro vobis tradetur; HIC EST CALIX SANGUINIS MEI qui pro vobis effundetur. Hoc, scilicet quod manere in unitate fidei, hoc sit manducare carnem, et bibere sanguinem Christi; adeo ut non sit ad salutem necessaria corporalis manducatio mensae Dominicae, Christus non docuit sed qui manducat, inquit, carnem meam, et bibit meum sanguinem, eo scilicet modo quo traditurus sum, corde credendo ad justitiam, et ore manducando et bibendo ad salutem, hic in me manet et ego in eo.”

His subdit Rupertus quod

“panis semel consecratus nunquam postea Christi caro esse desinit.”

Et infra ad haec verba, et panis quem ego dabo caro mea est pro mundi vita, ait:

“Tunc ego dabo panem istis residuis, in quo non deest veritas ejusdem carnis meae, vel corporis, quod eductum de ventre ceti, salvum et integrum residebit aeternaliter ad dexteram Patris.”

Et paulo post:

“Panem terrenum nobis dat, quem, ut viventibus a quibus manducari potest vitam det aeternam, in carnem suam transmutat. Proinde sicut de carne nostra, quam Virgo Maria peperit, vere fatemur propter unitatem personae quia Deus est, sic nihilominus de pane isto visibili, quem ejusdem verbi invisibilis Divinitas assumens, in carnem suam transfert, vere et catholice confitemur quia corpus Christi est.”

Et ne in verbis Christi dicentis: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS, ulla supersit aequivocationis tergiversatio; Rupertus sapientissime observat quod

“sicut dialectici ad vitandas sophisticorum argumentorum importunas ambiguitates nomini communi singularem adjungunt proprietatem, ut cum dicitur: Alexander rapuit Helenam, ne intelligatur Alexander Philippi rex Macedo, additur: Trojanus Priami filius. Ita cum Christus dixit, HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS, ne aliud quid crederetur quam proprium corpus quod in cruce pependit, et proprius sanguis qui in cruce fusus est, sapienter adjunxit: quod pro vobis tradetur, et qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.”

Ex quibus sic tandem concludit:

“Proinde, cunctis figurarum vel similitudinum nebulis amotis non corpus quodlibet, non corpus Christi, quod est Ecclesia, sed illud corpus Domini, quod pro nobis traditum est, nos manducare, et illum sanguinem, qui pro nobis fusus est in remissionem peccatorum, nos bibere, indubitanter credimus. Et quod fecit, ipse hoc idem in commemorationem ipsius scimus, et bene scimus nos facere; id est CARNEM ipsius manducare, et SANGUINEM bibere.”

Tam aperta et tam sincera fidei professione de corporis et sanguinis Christi veritate in Eucharistiae sacramento quid expressius, quid purius?

Denique in isto libro passim occurrunt hujusmodi voces: Esca corporis Domini et potus sanguinis ejus, corpus Domini de altare sumere, manducare, et sanguinem ejus bibere; manducantes corpus Christi, et bibentes ejus sanguinem, quas sane Rupertus nusquam scripsisset, si corpus et sanguinem Domini in altari non esse censuisset.

Nec in isto duntaxat libro istam Ruperti fidem reperire est, quae et in septimo maxime elucet, ubi haec verba, durus est hic sermo paucis exponens, durum hunc sermonem fatetur; sed iis qui carnem concidendam putabant, et iis qui Christum toties pati et mori existimant, quoties offertur et manducatur.

“Istis, inquit Rupertus lib. VII in Joan., qui hodieque murmurant et litigant, cum veritatem corporis et sanguinis Domini defendimus, alias ob causas magnam videmur sonare duritiam; nam cum argumentosa fide per auctoritatem evangelicam arctati fuerint, ut negari non possit hoc Domini corpus illud esse quod pro nobis traditum est, et hunc ejus sanguinem illum esse qui pro nobis effusus est; cum, inquam, hoc illis constanter astruxerimus; ergo, inquiunt, si non figurate, sed re vera panis iste, Christus dicitur et est: quotidie Christus patitur, et toties moritur, quoties panis iste in commemorationem ejus frangitur: et hic, inquit, sermo durus est.”

Istud eorum murmur Rupertus sic comprimit:

“Non ita censuit fides nostra, neque adeo caligaverunt oculi ejus, ut non videat se frangere panem Dei, et integrum servare Filium Dei; quomodo senex Abraham videre potuit, ut et arietem percuteret, et Filium arae superpositum non laederet,”

hoc tamen cum discrimine quod

“illic in figura immolatus est Isaac in ariete, hic pane et vino immolatur Filius Dei in carnis et sanguinis veritate.”

Ubi Rupertus se corporis et sanguinis Domini veritatem defendere aperte profitetur, seque ita per Evangelicam auctoritatem coarctasse adversarios, ut negare non possint hoc Domini corpus, quod est in altari, illud esse quod pro nobis traditum est; et hunc ejus sanguinem, qui consecratur, illum esse qui pro nobis effusus est. Denique Filium Dei in altaris sacramento immolari in carnis et sanguinis veritate.

Cum tamen neque his compressa Umbraticorum haeresis conticesceret, sed adversus Ruperti fidem de corporis et sanguinis veritate, haec Christi verba, Spiritus est qui vivificat, caro autem non prodest quidquam, quasi suo errori patrocinata, extra omnem intellectum insolentius jactaret, Rupertus, nihil quod vel specietenus huic errori faveat non explicans, nihil quo ista haeresis possit effugere non occludens, istorum Christi verborum sensum aperit, quem cum corporis et sanguinis Domini veritate apte conciliat.

“Haec sententia, inquit Rupertus, priorem illam nequaquam destruit aut infirmat, qua Christus dixit: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis,”

etc., sed sensum carnalem male intelligentium corrigit, nihil manducandae carnis suae veritati detrahens, sed eidem carni Spiritum quoque carnis ejusdem simul manducandum superadjiciens: Spiritus est, inquit, qui vivificat; caro autem non prodest quidquam. Ac si dicat: Eo modo quo intelligitis illud, quod supra dixi, nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis, nullius animantis caro cum vita sua potest manducari, vel sanguis ebibi; hoc ab homine ut possit fieri, vel a bestia, dum sit, notum est animal trucidari: ergo nulli hoc pacto carnem meam ad manducandum daturus sum. Caro enim mea nisi vivens et cum spiritu suo manducetur, non prodest quidquam. Caro sola, caro sine spiritu non prodest quidquam, nam spiritus est qui vivificat. Talem omnino, id est exanimem carnem et sanguinem existimare nos vetat in pane et calice suo, dicens: Spiritus est qui vivificat, caro autem non prodest quidquam.

Quomodo autem exteriori panis et vini non mutata specie, panis et vinum in Christi corpus et sanguinem transmutentur, ipse ibi sic explicat.

“Quis autem est spiritus qui carnem istam, ut manducantibus prosit, vivificat? Ait: Verba quae ego locutus sum vobis spiritus et vita sunt. Haec in pane de quo dicturus sum, HOC EST CORPUS MEUM,et in vino de quo dicturus sum, HIC EST SANGUIS MEUS, operantur invisibiliter ut vera caro mea sit, et sanguis meus, non mutata specie exteriori. Proinde et nos quia non intelleximus, credimus ut intelligamus, quia revera sicut Deus et homo unus est Christus, sic et iste panis visibilis consecratus cum illa carne, quae pependit in cruce, una caro est, unum est Christi corpus. In altari verum Christi corpus immolatur, frangitur et manducatur. Quantum potuimus, adjuvante Deo, panem sanctum et calicem quem de altari sumimus verum et vivum Agnum Dei esse suomet ex balatu comprobare curavimus.”

Hac suae fidei professione, quae non quia intelligit, sed ut intelligat, credit sub panis et vini visibili specie, illam ipsam quae in cruce pependit, esse Christi carnem; et illum ipsum qui in cruce fusus est, esse Christi sanguinem; hoc operante verbo quo dixit, HOC EST CORPUS MEUM, et HIC EST SANGUIS MEUS, ita ut non sine vita sit caro quae sine spiritu nequidquam prodest, Rupertus omnem eludit calumniae maculam. Ecquis enim modo Rupertum sentiat Umbraticis favisse, qui omnia eorum argumenta dissolvit; errores tenuisse quibus adversatur; et corporis et sanguinis veritatem impugnasse, quam indefesse propugnat?

Eadem mente et eadem fide editos a Ruperto Commentarios in Joannem testantur, non solum ea quae ex ipsis adduximus, sed et ejus epistola qua Cunoni abbati hos libros Rupertos nuncupat. In ipsa enim aemulorum invidiam, quae Rupertum in Joannis Evangelium scripsisse ferebat iniquius, cum Cunoni, tanquam Patri exposuisset eorum errores, et eum prae caeteris, quo volebant sacramentum corporis et sanguinis Domini solummodo signum esse sacrae rei; ut olim per errorem senserat Berengarius; sic proponit:

“Illi autem quid dicant, quid pro argumento afferant; non habent, nisi quod aliqui ex eis, dum volunt sacramentum corporis et sanguinis Domini solummodo signum esse sacrae rei, juxta errorem quemdam Berengarii Turonensis, etiam beatum Augustinum ita sentire putant, quod omnino falsum est.”

Cui errori Rupertus se totus opponit.

“Ego autem, inquit, verum corpus Christi quod pro nobis traditum est, et verum esse de certo sanguinem qui pro nobis effusus est, sicut Ecclesia catholica tenet.”

Vix autem tunc temporis esse, qui hoc Berengarii teneretur errore, sed ab universa Ecclesia catholica corporis et sanguinis Christi veritatem uno sensu teneri paucis his indicat:

“Hoc jam fere nemo palam profiteri aut defendere audet, universa sciente Ecclesia, quia verum corpus, et verus sanguis Christi est .”

An Rupertum ab Ecclesia dissentire putas? An asserere, et editis in Joannem Commentariis, et libris duodecim De divinis officiis id docere, quod nemo jam palam profiteri aut defendere audet? An Rupertum negasse quod universam Ecclesiam catholicam profiteri et defendere noverat et declarat, nempe quod in altaris sacramento verum Christi corpus et verum Christi sanguis est.

Ipse suam fidem exponit, ubi ipse hanc corporis et sanguinis veritatem sincere aperit Cunoni suo.

“Breviter nunc tibi pando quid vel quomodo sentiens de vivifico corporis et sanguinis Domini sacramento tractaverim illa ejusdem Domini verba, quibus sacramentum illud commendat. Tribus essentiae modis, corpus et sanguis Christi, quarto autem differt, est enim nomine, re atque effectu; differt vero specie. Est, inquam nomine, qui summus coelorum Pontifex, qui cum sit ipsa veritas, nomina non vana rebus ponere solet, adeo fortiter nomen hoc impressit, ut non solum diceret: HOC VOCO CORPUS MEUM, HIC vocetur SANGUIS MEUS, sed HOC EST, inquit, CORPUS MEUM: HIC EST SANGUIS MEUS. Est etiam re, quia nimirum Sanctum sanctorum est, quam vere in illa specie, qua traditus et lanceatus est, ipse Sanctus sanctorum est. Est nihilominus effectu, quia quam vere in illa specie, qua pependit in cruce remissionem peccatorum operatus est omnibus qui illam exspectaverant ab origine mundi cum fide sine legalibus sacramentis fidei, omnibus a justo Abel usque ad latronem, quem in cruce confitentem suscepit; tam vere in istis speciebus panis et vini eamdem operatur remissionem peccatorum omnibus qui ingressi sunt, vel ingrediuntur ad eamdem fidem, postquam illa species hinc transivit, et sese in coelum recepit. Quarto idem specie differt, quod et plurimum prodest, non modo ne color aut sapor sanguinis humani horrorem sumentibus ullum faciat, sed ut competenti antidoto nimia parentum nostrorum curetur credulitas; crediderunt enim deceptori diabolo in eo quod videbant, scilicet quod illi ligno consequendae divinitatis effectiva virtus inesset; et comedentes mortui sunt; credamus e contra fideli Salvatori Deo in eo quod non videmus, scilicet panem et vinum in veram corporis et sanguinis transiisse substantiam, et comedentes atque bibentes vivamus in aeternum.”

Ec uae magis catholica fides de vivifico corporis et sanguinis Domini sacramento, quam ea quae Christi corpus quod in cruce pependit, et sanguinem qui in cruce fusus est, non solum nomine, sed effectu, et ipsa re sub panis et vini speciebus esse profitetur. Quam ea quae a vera Christi carne, et a vero ejus sanguine, CORPUS et SANGUINEM quae sunt in sacramento, hoc solum differre tradit, quod in sacramento non carnis et sanguinis, sed panis et vini speciem praeferant? quam ea denique quae credit panem et vinum in veram corporis et sanguinis transiisse substantiam? Pudeat ergo, vel impudentem, objecisse Ruperto quod corporis et sanguinis Christi veritatem in sacramento negaverit, quam tot in locis et ubi vis catholice docuit.

Nec solum dum junior in istis quasi praeluderet, haec de corporis et sanguinis veritate Rupertus sensit et scripsit; sed etiam dum proficiens majoribus daret animum. Nam Verbi Dei describens victoriam (lib. XII, c. 12), qua ratione infidelitatem primorum parentum, qui diabolo dicenti si comederitis, eritis sicut dii, magis crediderunt quam Deo, Verbum Patris vicerit, his demonstrat:

“Contra cibum illum, qui cibus fuit mortis pulcher visu, in quo crediderunt esse Divinitatis effectum, dari oportebat cibum alium, qui esset cibus vitae, ut scilicet inesse illi mens crederet cibum et potum veraciter communicandae divinitatis esse effectivam carnem et sanguinem Christi, quod sentire non possunt sensus carnis et sanguinis: per hanc fidem sibi Deus ab homine satisfactum esse judicat, dum non minus sibi credit quam diabolo crediderat.”

Pluribus vero hanc statuit veritatem scribens De gloria et honore Filii hominis; exponens enim, in libro quarto in Matthaeum, haec verba capitis quinti: Si offers munus tuum, etc., ait:

“Tunc veniens offeres munus tuum, munus sanctum, sacrificium verum; non sicut carnes taurorum, sanguinem pecorum aut vitulorum, sed ipsum fratris ejusdem, cui reconciliatus es, CORPUS vivificum, SANGUINEM verum, sacrificium sanctum et immaculatum.”

Et libro quinto, explicans quartam Orationis Dominicae petitionem, panem nostrum, etc., breviter dixit:

“Tertius est panis, caro Christi quam nobis de sancto altari dat, quemadmodum dicit, ET PANIS quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita.”

Tandemque in libro decimo, movens quaestionem utrum Dominus corpus et sanguinem suum Judae communicaverit, dissonantes sanctorum Patrum adducit sententias: Augustini scilicet, qui S. Lucae narrationem secutus ad litteram, censuit a Christo porrectam Judae fuisse sui corporis buccellam; et Hilarii, qui juxta Matthaei et Marci historiam sensit sine Juda, videlicet post ejus egressum, Pascha, accepto calice et fracto pane fuisse confectum, quia dignus aeternorum sacramentorum communione non fuerat. Quam S. Hilarii sententiam, licet ipsius fuisse nesciret, ut magis sacro textui conformem sequitur, et firmus tenet Rupertus.

Hanc autem cum utraque ex parte Rupertus agitat difficultatem, plurima profert quibus veritatem corporis et sanguinis Christi sub panis et vini speciebus expresse testetur, sed maxime ad finem, ubi ait quod magna in isto sacramento tentatio Dei est, tentatio quaerens fidem:

“Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium. Oportebat ergo non apparere res, ut locum haberet substantia haec; res, inquam, id est CARNEM et SANGUINEM, non apparere oportebat, non solum ne sensus nostros comedentium atque bibentium naturali offensione offenderent, quibus humanam carnem manducare, vel dentibus terere, sanguinemque humanum bibere, neque naturae amicum est, verum etiam ut locum haberet haec sperandarum substantia rerum, hoc argumentum rerum non apparentium, scilicet fides.”

Et paulo post:

“Hic autem qui dicit: Qui manducat carnem meam et bibit sanguinem meum, in me manet, non qualecunque suum, sed suam carnem et suum sanguinem dat.”

Tot ergo probatam testimoniis Ruperti fidem de corporis et sanguinis Christi veritate, nihil tamen mutata panis et vini exteriori specie; vel levi cujuscunque erroris suspicioni subjicere, non levis injuria deputaretur. Ipsam igitur, ut in posterum intemerata maneat, his obsignando Ruperti verbis, quibus in capite vicesimo primo, vicesimo secundo, et vicesimo tertio libri tertii De operibus Spiritus sancti, istud corporis et sanguinis Christi sacramentum luculenter explicat:

“Coenantibus, itaque, id est, sedentibus adhuc in Coena qua manducaverunt carnes Agni, carnes Paschae veteris, accepit panem et benedixit; panem communem accepit, sed benedicendo longe in aliud quam fuerat transmutavit ut veraciter diceret sic: HOC EST CORPUS MEUM quod pro vobis tradetur. Item vini substantiam accepit; sed ibidem gratias agendo vel benedicendo sic in aliud vertit, ut diceret Veritas quae non mentitur: HIC EST SANGUIS MEUS Novi Testamenti, qui pro multis effundetur. Hoc, inquit, id est hic panis est corpus meum, sive caro mea. Nam et alibi dicit: Et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. Sed non videtur oculis carnis, non sentitur gustu oris, quod panis ille caro Christi factus sit: quod vinum illud in sanguinem versum sit: nimirum si videretur color, aut sentiretur sapor carnis et sanguinis humani; non plus salutis, sed plurimum afferret horroris. Sic ergo est corpus vel caro et sanguis Christi, quomodo esse vel ad usum nostrum convenit, et ad salutem nostram sufficit. Quomodo vel quibus essentiae modis? Nimirum nomine re atque effectu. Nomine videlicet esse intelligimus in eo qui dicit, HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS. Sicut nusquam, ita nec in isto, imo maxime nec in isto nomen Domini vanum accipere debemus. Si enim in cunctis sanctificationibus, quae per ministros Domini ad invocationem nominis ejus aguntur, nequaquam nomen Domini in vanum accipere audemus, quanto magis in ista sanctificatione in qua nomen corporis et sanguinis sui ore proprio posuit Dominus, nequaquam in vanum idipsum nomen accipere debemus? Re quoque corpus Christi et sanguinem esse intelligimus in eo quod ait, quod corpus tradetur, qui sanguis effundetur. Effectu esse intelligimus in eo quod cum dixisset, quod tradetur, qui effundetur, addit pro vobis in remissionem peccatorum. Itaque licet illa specie qua pependit in cruce, Sanctus sanctorum est, et in illa specie praeteritis omnibus electis remissionem peccatorum et vitam aeternam operatus est, sic in ista specie panis et vini nihilominus Sanctus sanctorum est, et omnibus electis qui post eamdem passionem ad fidem ejus veniunt, remissionem peccatorum et vitam aeternam conferre non dubium est. Nam et alibi dixit: Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinem meum, habet vitam aeternam. Haec”

Rupertus in cap. 21, in quibus si Ruperti fides vel dubia vel obscura cui videtur, ipsi sane terra nutat et sol tenebras habet!

Distinctius iterum in cap. 22 libri III De operibus Spiritus sancti edisserit quid sit sacramentum, et quid res sacramenti; simul sensum S. Augustini et veritatem corporis et sanguinis Christi in hocce sacramento his aperiens:

“Est igitur, sicut et Pater Augustinus ait, in sacramento isto, quod digni et indigni accipiunt, res sacramenti, quam nonnisi digni accipere possunt: sed non sicut dicta ejus a nonnullis existimata sunt. Putaverunt enim illum dixisse quod non sit corpus aut sanguis Christi quod indignus quisque percipit; atque secundum tanti doctoris sensum, non corpus aut sanguinem Christi; sed tantum figuram, vel signum esse corporis et sanguinis Christi, id quod visibiliter sumimus de mensa Domini. Hoc ille non dixit, imo hoc ille non sensit. Neque enim Christo contrarius esse consuevit; loquitur autem Christus, et per semetipsum, dicens: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS; et per Apostolum suum, cujus experimentum habemus, quia in eo loquitur Christus, dicens: Itaque quicunque manducaverit panem Domini, et calicem Domini biberit indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini: probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat, de calice bibat; qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit. Non dixit qui manducat et bibit indigne, panem manducat simplicem, vel communem, et vinum bibit, quale prius erat nondum celebrata consecratione, sed reus erit corporis et sanguinis Domini, sed judicium, inquit, sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini. Quapropter non jam de contentiosa cujusdam dissertatione, sed de Apostoli veritate sensum petamus, quo praedictus doctor Augustinus sacramentum remque sacramenti distinxerit; Christus ipse mysterium suae dixit esse passionis, ut jam ante diximus, qui tenens in manibus hoc visibile sacramentum, cum dixisset: HOC EST CORPUS MEUM, addit, quod tradetur, cum dixisset, HIC EST SANGUIS MEUS, addit, qui effundetur. At ille qui indigne accedit, non communicat Christi passionibus, non contingit ore mentis quod percipit ore corporis. Ergo corpus quidem et sanguis Christi est hoc visibile sacramentum, quod ore percipit. Neque enim indignitas ejus dignitatem tantae consecrationis evacuare potuit,”

etc.

Denique in cap. 23 serpentis, primis parentibus id dolose promittentis, si comederitis, eritis sicut dii, fraudem et mendacium opponens veracitati et veritati Christi fideliter hoc pollicentis, qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem in me manet, ad corporis et sanguinis Christi fidem in sacramento his paucis hortatur:

“Credatur, inquit, huic sacramento inesse quod non videtur, videlicet veritas carnis et sanguinis, valens efficere nos concorporales Unigenito Filio Dei,”

etc.

Haec ergo sint fidei Ruperti signaculum quo nullum sane firmius apponi nullum expressius imprimi potuit, ut violatae fidei reus teneatur, quisquis sanam Ruperti doctrinam de corpore et sanguine Domini corruperit, vel ejus sensum ad Umbraticos errores traduxerit.

Utque his obsignata Ruperti fides fulgeat illustrior; et, sicut non intestata, ita nec in gloria recedat abs re non erit aliqua ex Ruperto his adjicere miracula quibus et venerabili huic sacramento, et Ruperti fidei non parum gloriae accesserit.

Rupertus, jam senior et morti proximus, incendium oppidi Tuitii describens, in libro cui ex re titulum dedit, tria quae in ista conflagratione contigerunt miracula enarrat in laudem et commendationem sacramenti corporis Domini, cujus virtute patrata sunt. In primo capite primum sic eloquitur miraculum:

“Rem ipsam ut gesta est enarrare libet, hac intentione ut sciant nostri quoque posteri, et nulla temporum vetustas abolere possit de cordibus nostris, memoriam glorificationis, qua glorificatum est in toto incendio sacramentum corporis Domini, sicut viderunt oculi nostri; et liberationis qua liberatum est a pressura flammae templum in quo invocamus nomen Domini: taliter, ut a multis visa sit praesentia divinae protectionis; videlicet quasi species hominis pulcherrimi desuper incumbentis, et circumfluentium flammarum impetum manu objecta repellentis,”

etc. Ubi Rupertus templi monasterii Tuitiensis ab horrendo incendio liberationem tribuit corpori Christi quod in eo erat repositum.

Alterum in capite tertio scribit miraculum, servatum scilicet ab ignis injuria corporale Dominicum in medios flammarum globos immissum, in eos corporis Christi reverentia sisteret, ipse enim voracissimus ignis, lineolam duntaxat subrusam impressit Dominicae virtutis indicem, quae flammis restitit; sed eas non exstinxit, ut inter furentes illaesa omnem earum vim vicisse crederetur, et visisse; et ideo vicisse, quia visit.

Tertium profert in capite quinto, videlicet ipsum corpus Dominicum secus altare Ecclesiae parochialis, sub invocatione sancti Urbani, sitae ante valvas Tuitiensis monasterii reconditum, a flammis totam istam basilicam vorantibus illibatum mansisse; adeo ut quamvis ignis ipsam etiam fenestram tabulis lignis campactam, in qua pyxis lignea simul cum corpore Domini erat recondita; alteram quoque pyxidem, quae formulas nondum consecratas habebat: ampullam vini stanneam, thuris vasculum, et alia quae simul cum pyxide et corpore Domini in hacce fenestra claudebantur, penitus absumpsisset: circumfrementes ubique flammae, accensis trabibus, lapidibusque ignitis undequaque decidentibus, pyxidem tamen istam ligneam, quae Domini corpus claudebat, ita reveritae sunt, ut nequidem attingere ausae fuerint.

“Sunt quidem haec, ut exclamat Rupertus, in cap. 6, tua, Christe, miracula, non dissimilis gloriae illi qua glorificatus es tu, cum tribus pueris tuis in medio Babylonicae fornacis, scilicet corpus tuum cum vasculo et corporale incommutatam, sicut paraballa puerorum illorum commutata sive adusta non fuerunt.”