|
Quis unquam portare potuit zelum dilectionis, quem habet circa cor
dilecti sui, iram aemulationis quam habet erga brachium dilecti sui?
Sicut mors, sicut infernus, ita nulli parcit et omnibus est immitis,
quicunque male sentiunt de Scripturis veritatis, quae scriptae sunt
secundum cor viri sui, dilecti sui, qui male praedicant de brachio
fortitudinis, quo salutem generis humani operata est omnipotentia viri
sui, dilecti sui. Nonne, cum in remittendis peccatis piissima sit, illos
duntaxat, qui loquuntur extra vel contra Verbum veritatis, mortificat,
et inferno addicit illorum animas? Quidpiam tolerare potest, quod cordi
dilecti sui, id est, Scripturae veritatis contrarium est? Tolerare non
potest. Illos qui in hoc sunt, eliminat et anathematis gladio trucidat.
Non inexperta loquimur. Nulla re magis offenditur, nullo malo
exacerbatur amplius quaelibet anima habens spiritum dilectionis, quam si
audiat de Scripturis quidpiam contra sensum cordis hujus amici, contra
honorem brachii hujus dilecti. Quam forte natura sit mitis, statim ad
rem istam sit intractabilis, et videtur adversariis motus ejus quasi
motus mortis, et ira ejus quasi ira infernalis, sicut de Mose constat,
qui, cum esset mitissimus omnium hominum qui morabantur in terra, ubi
causa poposcit, sic immitis factus est quasi mors, sic durus quasi
internus, ita ut diceret:
|
“Qui Domini est, jungatur mihi (Num. XII; Exod. XXXII),”
|
|
et durissimo ejus imperio occideret unusquisque fratrem et amicum et
proximum suum, cecideruntque una die viginti tria millia. Et ille
materiali quidem gladio, et alii post eum complures, ut Elias et
fortissimus David probaverunt, quia vere fortis est ut mors dilectio,
vere dura sicut infernus aemulatio. Ista vero dilectissima spirituali
gladio saevit propter dilecti sui cor et brachium, persistens fortiter
tanquam inviolabile signaculum. Nam de materiali gladio non habet
praeceptum sive dilecti sui consensum, quando audivit eum dicentem:
Converte gladium tuum in locum suum, satis est, sinite usque huc (Matth.
XXVI; Luc. XXII). Lampades ejus, ait, lampades ignis atque flammarum.
Cujus ejus? Dilectionis sive aemulationis. Lampades dilectionis,
lampades ignis, lampades aemulationis, lampades flammarum. Sicut ignis,
dum concitatus fuerit, generat flammam: Sic dilectio, dum aliquid
perceperit non secundum cor hujus viri, non secundum sensum hujus
dilecti, parit aemulationem, lucentem pariter et urentem, amicos
illuminantem, inimicos urentem. Quid si fortes fuerint inimici? Quid si
habuerint turbas populorum, gladios quoque regum atque imperatorum,
sicut aliquando habuerunt? Nihilominus confidat in ista cor viri sui,
qua nihilominus fortis erit ut mors dilectio, dura sicut infernus
aemulatio, imo et amplius tunc lampades istae ardebunt atque lucebunt,
lampades ignis atque flammarum. Hinc est quod dicit:
|
“Aquae multae non potuerunt exstinguere charitatem, nec flumina obruent
illam.”
|
|
Audivimus, vidimus aquas multas, id est, inundantes persecutiones
popularium, et flumina, scilicet persecutiones principum fortium, quae,
cum vehementer inundarent, non potuerunt exstinguere sive obruere
charitatem, neque compescere ejus aemulationem, ut saltem de uno Verbo
dogmatis fidelissimi reticeret, exempli gratia, illo quod dicitur
[rbo][m][o][uac][s][i][o][n] Pro nihilo fuit huic dilectae omne damnum,
et ipsa mors, quam inferre haeretici potuerunt. Hoc est quod dicit: Si
dederit homo omnem substantiam domus suae pro dilectione, quasi nihil
despiciet eam. Tanta illi inest dilectio Verbi, ut in comparatione talis
margaritae, quam intus retinuit quasi nihil despiciat omne, quod foris
auferri potuit:
|
“Ecce mulierem fortem vidistis et audistis.”
|
|
Non ex semetipsa tantam sibi fortitudinem inesse confidit, sed ex eo,
qui solus est vera fortitudo fortium, sicut vidistis eam ascendentem,
innixam super me dilectum suum. Non, inquam, ex ipsa fortitudo haec, sed
ex providentia nostra, secundum pium nostrae sollicitudinis consilium,
quod habuimus super eam, sicut sequentia indicant:
|
“Soror nostra parvula est, et ubera non habet. Quid faciemus sorori
nostrae in die quando alloquenda est? Si murus est, aedificemus super
eam propugnacula argentea. Si ostium, compingamus illud tabulis
cedrinis.”
|
|
Hujusmodi consilium super illam habuimus Pater et Filius et Spiritus
sanctus pro magna re, pro magno negotio (Matth. X), quia videlicet sic
se habebat, et sic habet tempus vel status rerum ejus, ut vix nata, vix
super pedes suos consistens, jam esset alloquenda, jam deberet duci ante
reges et praesides, et reddere rationem de fide nostra, de
profundissimis operum nostrorum Sacramentis contra Judaeos in lege
gloriantes, contra philosophos sapientia sua et eloquentia tumentes, sub
gladiis judicum inter mille genera mortium. Hoc utique mirandum est
illis, qui rem sciunt mirari sicut dignum est. Propterea consilio habito
dicebamus: Soror nostra parvula est, et ubera non habet. Quid faciemus
sorori nostrae in die qua alloquenda est? Vere enim qua die primum
alloquenda erat, quando primum sub Nerone et caeteris persecutoribus lis
in judicio contra illam proposita est de fide quam suscipiebat, parva
numero, parvula sensu, id est, simplex erat, ubera scilicet legem et
prophetas, non habebat. Dicebamus ergo: Si murus est, aedificemus super
eam propugnacula argentea. Si ostium, compingamus illud tabulis
cedrinis. In civitatibus vel domibus aliud est murus, et aliud ostium.
Similiter in dilecta ista, in corpore isto, quod est Ecclesia, alius est
quasi murus, alius quasi ostium. Hoc ex illius temporis statu clarius
discerni potest, quando primum dilecta haec alloquenda erat, sicut jam
dictum est. Alius namque ita fortis erat, ut tormenta vel opprobria
sustinere posset, et hic utique murus erat, juxta illud:
|
“Ego quippe, ait Dominus, dedi te hodie in civitatem munitam, et in
columnam ferream, et in murum aereum, et bellabunt adversum te, et non
praevalebunt, quia tecum ego sum.”
|
|
Alius in hac parte infirmior quidem erat, et forte persecutiones fugiens
latere volebat, sed habebat gratiam aliquam, verbi gratia sacerdotalis
officii gratiam, scientiamque catechizandi rudes, et baptizandi
credentes. Hic nimirum ostium erat, quia, sicut per ostium in civitatem
vel in domum introitur, ita per tale ministerium credentes Ecclesiae
incorporantur. Igitur,
|
“si murus est, ait, aedificemus super eam propugnacula argentea,”
|
|
id est, si digne potest stare vel permanere pro fide in agone
certaminis, suggeramus illi quaecunque necessaria sunt veritatis
testimonia ut non minus respondere sciat, quam si legisset legem aut
prophetas juxta illud.
|
“Cum steteritis ante reges et praesides, nolite praemeditari qualiter
respondeatis, ego enim dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt
respondere et contradicere omnes adversarii vestri (Matth. X).”
|
|
Item: Non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri, qui
loquitur in vobis. Nonne sic et factum est? Nonne si rite consideres
confessiones et responsa martyrum, in illis duntaxat exemplaribus, quae
fideliter ac simpliciter sine fuco humani ingenii scripta sunt, ubi
responsa illorum, ut dicta, sic excepta sunt; nonne, inquam, responsa
illorum nobis propugnacula et non qualiacunque, sed propugnacula
argentea sunt? Casta namque et castigata sunt, multumque nitoris ac
splendoris habent, juxta illud:
|
“Eloquia Domini, eloquia casta, argentum igne examinatum (Psal. XII).”
|
|
Si ostium est, compingamus illud tabulis cedrinis, id est eum qui non
tantae est fortitudinis vel tolerantiae ut tormenta passionum sustinere
possit, attamen illius est officii sive devotionis, ut viam vel
introitum fideliter faciat volentibus introire in regnum Dei, baptizando
sive catechizando illos Verbo Dei, faciamus, ut sit memoriae
imputribilis atque suavis secundum similitudinem cedri, ligni odoriferi
atque imputribilis, juxta Davidicum illud:
|
“Justus ut palma florebit, sicut cedrus Libani multiplicabitur (Psal.
XCI).”
|
|
Sunt enim multa dona gratiarum, quae valeant et sufficere possint illis,
qui etiam si cupiant, palmam martyrii non attingunt. Quid ad haec illa?
|
“Ego murus, et ubera mea turris, ex quo facta sum coram eo, quasi pacem
reperiens.”
|
|
Et est sensus: Primo quidem tempore, cum jam alloquenda essem et de
nostra fide secundum charitatem tuam respondere inciperem, parvula eram,
sicut dicis, dilecte mi, et ubera non habebam; sed nunc et murus sum, et
ubera sunt mihi, non qualiacunque, sed sicut turris. Processu namque
temporis venerunt scriptores mei, confortati sunt interpretes mei,
legemque ac prophetas totumque Vetus pariter ac Novum Testamentum in
linguas, maxime Graecam et Latinam, de uno Hebraicae linguae repositorio
transtulerunt, et ecce spiritu et littera fortiter instructa sum habens
etiam de meis, qui mihi nati sunt filiis, doctores et explanatores
luculentos utriusque Testamenti. Propterea dixi:
|
“Ego murus et ubera mea sicut turris.”
|
|
Non autem hoc ex me, sed ex gratia dilecti. Propterea et istud subjunxi:
|
“Ex quo facta sum coram eo quasi pacem reperiens,”
|
|
id est ex quo per fidem accepi peccatorum remissionem. Nam ex tunc
propter ipsum quod et credidi, pacem reperi, et reconciliata sum Deo per
mortem dilecti mei, filii sui, et ex eo proficiens atque succrescens,
istam quoque gratiam consecuta sum ut nihil mihi desit, de Scripturis
utriusque Testamenti,
|
“et ecce ubera mea sicut turris,”
|
|
quia nihil contra possunt pagani, Judaei, haeretici.
|
“Vinea fuit pacifico in ea, quae habet populos.”
|
|
Tradidit eam custodibus.
|
“Vir affert pro fructu ejus mille argenteos.”
|
|
Hoc dilecta ad gratiam et gloriam de semetipsa dicit, et dilectus
continuo respondens ait:
|
“Vinea mea coram me est. Mille tui pacifici, et ducenti his qui
custodiunt fructus ejus.”
|
|
Ad causam dilectae hujus, quae hoc ipsum loquitur, multum pertinet,
meminisse et denarrare in quo plantata fuerit vinea dilecti sui,
scilicet utrum in fide an in operibus, de qua videlicet vinea et lex et
prophetae in Evangelio suo multa loquitur ipse dilectus. Propterea nunc
dicit:
|
“Vinea fuit pacifico in ea, quae habet populos.”
|
|
Quaenam illa est, quae habet populos? Fides an lex? Non utique lex, sed
fides. In fide vinea Domini plantata est, non in lege, quemadmodum et
Apostolus dicit:
|
“Non enim per legem promissio Abrahae aut semini ejus, ut haeres esset
mundi, sed per justitiam fidei (Rom. IV).”
|
|
Et subinde:
|
“Ideo ex fide, ut secundum gratiam firma sit promissio omni semini
Abrahae, non ei qui ex lege est solum, sed ei qui ex fide est Abrahae,
qui est pater omnium nostrum, sicut scriptum est, quia patrem multarum
gentium posui te ante Deum, cui credidisti (ibid.).”
|
|
Item de eodem:
|
“Qui contra spem in spem credidit, ut fieret pater multarum gentium,
secundum quod dictum est ei, sic erit semen tuum sicut stellae coeli, et
non infirmatus est fide (ibid.),”
|
|
etc. Ergo quae habet populos ipsa est fides, quia per fidem Abraham
pater populorum, pater multarum gentium factus est. Quid igitur, o
aemula mea, o Synagoga sive carnalis circumcisio contra me gloriaris,
quasi de operibus legis, quod sola tu sis vinea Domini? Ante legem fuit
vinea Domini, plantata in fide, et tu in pravum conversa es, plantatio
autem illa permanet.
|
“Ego autem, ait plantator ipse, plantavi te vineam electam, omne semen
verum. Quomodo conversa es in pravum vinea aliena?”
|
|
(Jer. II.)
|
“Quid igitur lex? Propter transgressiones, ait Apostolus, posita est
(Galat. III).”
|
|
Hinc et alius propheta:
|
“Vinea facta est dilecto in cornu filio olei, et sepivit eam (Isa. V),”
|
|
etc.
id est in fide plantata est, quia fidei firmitas illa per cornu
designatur, de qua Apostolus,
|
“ideo ex fide, ut secundum gratiam promissio firma sit omni semini
Abrahae (Rom. IV).”
|
|
quid est, nisi hoc ipsum, quod lex propter transgressiones posita est?
(Galat. III.) Itaque nihil dubium remanet, quin pacifico, id est
dilecto,
|
“ipse est enim pax nostra, qui fecit utraque unum (Ephes. II),”
|
|
vinea facta vel plantata fuerit, non in lege, sed in fide; et idcirco
non novo consilio defenditur dilecta haec, scilicet Ecclesia ex
gentibus, quod ex fide absque operibus legis justificetur.
|
“Tradidit eam custodibus,”
|
|
id est patriarchis, ducibus, judicibus, sacerdotibus, prophetis atque
regibus, et sicut Isaias dixit:
|
“Turrim quoque et torcular,”
|
|
id est templum et altare,
|
“aedificavit in medio ejus, et exspectavit ut faceret uvas, et fecit
labruscas (Isa. V).”
|
|
Ita
|
“conversa est in pravum vinea aliena (ibid.).”
|
|
Quae deinde dicit:
|
“Vir affert pro fructu ejus mille argenteos; vinea mea coram me est;
mille tui pacifici et ducenti his qui custodiunt fructus ejus,”
|
|
ex opposito illius quae
|
“in pravum conversa est,”
|
|
melius intelliguntur.
|
“Et fodi eam mihi, ait in Osea Dominus, quindecim argenteis et coro
hordei, et dimidio coro hordei, et dixit ad eam: Dies multos exspectabis
me, nec fornicaberis et non eris viro; sed et ego exspectabo te (Oseae
III),”
|
|
etc. Sacramentum in numeris istis absconditum est pulcherrimum, hic in
MCC argenteis, illic in XV argenteis et coro hordei et dimidio coro
hordei, cujus videlicet sacramenti haec summa est, quod ista et virgo
sit et viro conjuncta, illa autem neque virgo neque viro conjuncta.
Hujus namque virginitatem unitas millena, conjunctionem vero sive
nuptias binarius centenus significat. Arithmetici sive abacistae melius
norunt quod dicitur, et qua ratione unitas virgo pronuntietur; usu
habent in suis tractatibus quod videlicet in semetipsa multiplicata
nihil creat, quia semel unus, unus est, quod nulli alii numero
contingit. Nam caeteri numeri in semetipsos ducti, alios creant, ut bis
duo, quatuor, et ter tria, novem. Porro nuptias hujus centenus designat
binarius, et hoc felicissimum est, quia dilecta haec quae ex fide est,
semper viro conjuncta est, et semper virgo permanet. Econtra illius
viduitatem semel et corruptionem illud mystice designat, quod pretium
ejus neque in unitate mansit, neque ad binarium pervenit, cum dicitur:
|
“Fodi eam mihi quindecim argenteis et coro hordei, et dimidio coro
hordei (ibid.).”
|
|
Si argenteos attendas, neque decem sunt argentei, quae esset unitas
decena, neque viginti, quae esset binarius decenus; sed sunt quindecim,
in quo videlicet numero plus unitate, minus est binario. Similiter neque
unus tantum corus hordei, neque duo sunt cori, sed corus et dimidius
hordei, plus monade, minus binario. Itaque et illi hoc infelicissimum
est, quia neque virgo est, neque virum habet. Nunc breviter ad litterae
hujus seriem recurramus:
|
“Vinea fuit pacifico in ea, quae habet populos,”
|
|
id est omnis plantatio quam plantavit dilectus vere pacificus, per quem
|
“Deo reconciliati sumus (Rom. V),”
|
|
in fide plantata est Abrahae, per quam ille omnes haereditavit populos.
|
“Tradidit eam custodibus,”
|
|
commisit eam rectoribus;
|
“vir affert pro fructu ejus mille argenteos,”
|
|
id est quivis operarius fidelis ac virtuosus, Scripturarum peritus et
ore facundus, cunctas fidelis sermonis copias impendit praedicando, ut
percipiat tempore suo quidpiam de fructu ejus. Omnes argentei ejus
mille, id est omnes sermones ejus consonant in una fide, quia sicut jam
supradictum est, numerus iste millena unitas est, quod arithmeticis non
incognitum est. Ad haec ille
|
“Vinea mea coram me est.”
|
|
Et est sensus: Ego non sum mutatus; sed ubi plantavi, ibi quaero; et
habeo vineam meam, scilicet non in lege, sed in fide. Si enim
haeredes sunt, exinanita est fides, abolita est promissio, et esset
mutabilitatis quae in Deum non cadit. O tu quicunque es, qui in hac
vinea mille argenteos, de quibus jam dictum est, expendis,
id est pacem, videlicet remissionem peccatorum facientes vel acquirentes
sunt tibi,
|
“et ducenti his qui custodiunt fructus ejus,”
|
|
videlicet in eo ut virginali conjugio in coelestibus nuptiis quas his
significat binarius centenus, cum dilecto et dilecta in sempiternum
perfruantur.
|
“Quae habitas in hortis, amici auscultant, fac me audire vocem tuam.”
|
|
Quis dicat, manifestum est. Dilectus enim dilectae dicit,
|
“quae habitas in hortis.”
|
|
Quibus in hortis habitat dilecta, nisi in amoenitate Scripturarum, in
delectatione virtutum pulchre florentium, bene olentium, semper
virentium?
|
“Fac me, inquit, audire vocem tuam.”
|
|
Quomodo? Nimirum ita sicut scriptum est:
|
“Narrabisque filio tuo in die illo, dicens: Hoc est quod fecit Dominus
mihi. In manu enim forti eduxit me de Aegypto. Et erit quasi signum in
manu tua, et quasi monumentum ante oculos meos [tuos], et ut lex Domini
semper sit in ore tuo (Exod. XIII; Deut. VI).”
|
|
Nam te veraciter ego eduxi de Aegypto, de tenebris hujus saeculi, de
servitute peccati in terram illam fluentem lac et mel, ut habitares in
hortis istis, in omnibus Scripturarum sacramentis, ubi veraciter sunt
fontes et rivi lactis et mellis, fluentes de Spiritu Dei et hominis Jesu
Christi dilecti tui.
igitur, ut dixi,
|
“fac me audire vocem tuam,”
|
|
ita ut lex Domini
nunc praedicando, nunc orando, nunc psallendo. His namque modis libenter
audio vocem tuam, et ut amplius sapienter ac sollicite id facias, ecce
dico tibi,
etiam illi, quos non vides corporalibus oculis, sancti scilicet angeli,
juxta illud:
|
“In conspectu angelorum psallam tibi (Psal. CXXXVII).”
|
|
Quid tandem, o dilecta, dicis
|
“Fuge, dilecte mi, assimilare capreae hinnuloque cervorum super montes
aromatum.”
|
|
O vocem dignam auditu dilecti, vocem de corde fideli et mente humili!
Hoc enim est quod anima quaelibet fidelis et sapiens dicere consuevit:
|
“Domine, non sum digna ut intres sub tectum meum (Matth. VIII),”
|
|
non sum digna ut in me ostendas frequens aliquod praesentiae vel
visitationis tuae miraculum.
|
“Fuge, inquam, dilecte mi.”
|
|
Non quaero in praesenti vita gloriam, sed desidero gratiam; non quaero
claritatem miraculorum, sed opto remissionem peccatorum.
|
“Fuge, inquam, dilecte mi,”
|
|
et saltus hujusmodi similes saltibus capreae aut hinnuli cervorum
effice, non super me, sed
super praecelsa merita sanctorum atque perfectorum. Qui sancti atque
perfecti sunt, et causam praesentem habent, ut necessario miracula
fiant, illorum est aliter dicere. Exempli gratia, Helisaei prophetae,
qui meritorum bene conscius, et causam habens praesentem, propter quam
oporteret miracula facere:
|
“Oro, inquit ad Heliam, ut fiat spiritus tuus duplex in me (IV Reg.
II),”
|
|
et ita factum est: duplicia enim quam Helias, iste miracula operatus
est, ut aliquos de populo revocaret ab impietate Jezabel, et a peccatis
Hieroboam, qui peccare fecit Israel. Sed et in hoc
ut semper sis incomprehensibilis. Nam istud concedendum est tuae
majestati, ut non possis comprehendi, semperque sis desideratus ac
desiderabilis, nosque lateat, quandiu sumus in hoc corpore,
|
“quam magna sit multitudo dulcedinis tuae, quam abscondisti timentibus
te (Psal. XXX).”
|
|
Fuge cautus nobis ac providus, ne unquam dum vivimus, nos comprehendisse
arbitremur, sequentes ut comprehendamus. Montes, montes aromatum, ecce
super vos dilectus,
|
“assimilatus capreae hinnuloque cervorum.”
|
|
Dicat autem ad quemdam unus ex amicis sapiens admodum, si etiam
scivisset afflictum vel percussum legitime consolari. Voca ergo si est
qui respondeat tibi, et ad aliquem sanctorum convertere. O montes
sancti, causam singulorum et omnium nostrum in uno illo, in quem hoc
dictum est, recognoscimus, et idcirco quod illi ab animo indiscreto
datum est consilium, nos discrete suscipimus, et sequi desideramus. Ille
enim, videlicet Job, quod interpretatur dolens, et in eo quod Satan
expetivit eum ut tentaret (Job I), et in eo quod tentatus fidelis
inventus est omnium (Eccli. XLIV),
|
“qui pie volentes vivere in Christo persecutionem patiuntur (II Tim.
III),”
|
|
dolores et gemitus, et subsequentes consolationes in semetipso
praemonstravit, et in responsis suis ab illis duntaxat cognoscitur,
quicunque pro causa pietatis, seu foris visibiliter, seu intus
invisibiliter ab invisibilibus inimicis tribulatur. Ad quem igitur
vestrum convertemur? In quo ex omnibus vobis fugientem dilectum citius
consequemur et comprehendemus? O B. Maria, mons montium, virgo virginum,
sancta sanctorum, ad omnes quidem convertimur montes aromatum, et
vocamus ut respondeant nobis, et hoc est quod unusquisque nostrum dicit:
|
“Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi (Psal. CXX),”
|
|
sed ad te praecipue convertimur, ad te prae caeteris oculos nostros
levamus, tuum prae omnibus auxilium suspiramus. Per sanctum uteri tui
sacramentum, et illum qui
|
“animam tuam pertransivit (Luc. XX),”
|
|
gladium, obtine ut videamus ipsam illuminationem montium aeternorum,
scilicet dilectum et ex dilecto dilectum, simulque dilectionem amborum,
id est Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum Deum unum, vivum et verum,
cujus regnum et imperium permanet in saecula saeculorum. Amen.
|
|