|
Dicamus itaque, imo quaeramus, quid sit lactari eam, et duci in
solitudinem, et loqui ad cor ejus, et dari ei vinitores ejus ex eodem
loco, et caetera quae sequuntur. Propter hoc, inquit: Ecce ego lactabo
eam. Lactari, est dulciter foveri, et propter imbecillitatem ad
infantiles delicias reduci. Hoc omnino reprehensibile est in illis qui
ex Judaei sunt conversi. Nam illis loquens Apostolus, dicit: Etenim cum
deberetis magistri esse propter tempus, rursus indigetis, ut vos
doceamini quae sint elementa exordii sermonum Dei, et facti estis quibus
lacte opus sit, non solido cibo (Hebr. V). Omnis enim, qui lactis est
particeps, expers est sermonis justitiae: parvulus enim est. Perfectorum
autem est solidus cibus, eorum qui pro consuetudine exercitatos habent
sensus ad discretionem boni et mali. Porro gentium fides idcirco laudis
et meriti majoris est, quia et si illam lactari oportuit, citius tamen
solidi cibi, id est, sermonis justitiae, videlicet spiritualis
doctrinae, perceptibilis exstitit lactatio haec, qua in Christi adventu
omnis Ecclesia, tam ex Judaeis quam ex gentibus veniens lactata est.
Similis lactationi illi est qua lactata fuit illa generatio filiorum
Israel, quae ascendit de terra Aegypti. Idcirco cum dixisset, et ecce
ego lactabo eam, addidit, ducam eam et in solitudinem, paucisque
interpositis: Et canet, inquit, ibi juxta dies juventutis suae, et juxta
dies ascensionis suae de terra Aegypti. Quis enim nesciat, gentem, sive
generationem illam septam spinis in Aegypto habuisse viam, et perinde
lactatam fuisse et ductam in solitudinem per quadraginta annos, et
cecinisse ascendendo: Nam quia oderant filios Israel Aegyptii, et
affligebant illudentes eis, atque ad amaritudinem perducebant vitam
eorum operibus duris luti et lateris, omnique famulatu quo in terrae
operibus premebantur (Exod. I), quae verae erant spinae miseriarum,
idcirco ingemiscentes vociferati sunt ad Dominum, qui vere prior fuerat
vir fidei patrum ipsorum Abraham, Isaac et Jacob, cujus nequaquam
recordarentur, servientes diis Aegyptiorum, nisi afflictio vehemens
extorsisset gemitum, sensumque excitasset in negligentia propter
abundantiam piscium, et propter ollas carnium consopitum. Tunc propter
hoc gentem eamdem lactavit Deus multis miraculis, quibus Pharaonem et
Aegyptum flagellavit, quod nimirum dulce fuit huic, cum videret pro se
tam mirabiliter pugnari de coelo. Quid multa? Transivit mare Rubrum,
merso Pharaone cum curribus et equitibus suis, atque ascendendo cecinit:
Cantemus Domino, gloriose enim magnificatus est, equum et ascensorem
projecit in mare (Exod. XV). Ita ducta est in solitudinem, prosequente
lactatione Domini, ita ut panem plueret illi Dominus, et percussa petra,
copiosam daret aquam sitientibus tam jumentis quam hominibus, atque
illic locutus est ad cor ejus circumducendo et docendo eam, imo et
tentando eam, quemadmodum et Moyses quodam loco dixit: Tentat vos
Dominus Deus vester (Deut. III). Lactationi illi, ut jam dictum est,
simile facturum se pollicetur: dicendo Propter hoc, ecce ego lactabo eam
et ducam eam in solitudinem, etc. Quod et fecit adventu Filii sui per
sacramentum passionis et resurrectionis ejusdem Domini nostri Jesu
Christi. Nam omnes, quicunque relictis erroribus pristinis, ad ipsum
vivum et verum Deum conversi sunt, quod est reverti ad priorem virum,
propter hoc ipsum quod taliter reversi sunt, lactavit idem Dominus
Ecclesiam suam, non solum verbo dulcissimae praedicationis, verum etiam
dulcissimis charismatibus Spiritus sancti, et jucundis miraculis, quae
tunc temporis per apostolos et apostolicos viros abundanter et
delectabiliter dignatus est operari. Ait ergo: Propter hoc, ecce ego
lactabo eam. Continuo quoque addidit: Et ducam eam in solitudinem.
Scimus enim quia mirabilibus, quae operata est gratia Spiritus sancti,
quae super apostolos venit, ita delectati sunt credentes, ut solitariam
quoque vitam appeterent, sicut in Actibus apostolorum scriptum est, nec
quisquam eorum, qui possidebat aliquid, suum esse dicebat, sed erant
illis omnia communia (Act. II, IV). Addit adhuc: Et loquar ad cor ejus.
Et hoc fecit ipse qui promittit, hoc ore suo promisit et implevit homo
factus ipse qui haec loquitur in prophetis. Dixit enim: Paracletus autem
Spiritus sanctus, quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit
omnia, et suggeret vobis omnia quaecunque dixero vobis (Joan XIV). Item:
Cum autem veniet ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem,
et quae ventura sant annuntiabit vobis (Joan. XVI). Qui haec in articulo
passionis suae dixerat, postmodum resurgens, secundum quod promiserat,
locutus est ad cor eorum, sive docuit eos per Spiritum sanctum omnem
veritatem, sicut scriptum est: Tunc aperuit illis sensum ut
intelligerent Scripturas (Luc. XXIV). Amplius autem die quinquagesimo,
dando illis Spiritum sanctum locutus est ad cor eorum, et extunc in
Ecclesia non desunt, quorum mentibus veritatem insinuet et notitiam
Scripturarum, ut veritas impleatur dicentis: Et loquar ad cor ejus.
Addit adhuc: Et dabo vinitores ejus ex eodem loco. Vinitores ejus,
apostoli sunt, et quique apostolici successores efficii, id est,
praedicatores veritatis. Ipsa namque de qua vel in quam haec dicuntur:
Ecclesia Domini vinea est, vel vinea dicitur, sicut multis in locis
Scripturarum legimus. Ut in Isaia: Vinea Domini Sabaoth domus Israel est
(Isa. V). Item in David: Vineam de Aegypto transtulisti (Psal. IX).
Recte ergo curatores ejus hic vinitores dicuntur, et istos non undeque,
sed ex eodem loco, inquit, dabo ei, id est, de genere ipsius, de gente
ipsa quaecunque vinea Domini dici vel esse meretur. Nam ubicunque vinea
Domini est, ubicunque per orbem terrarum sancta Ecclesia diffusa est, in
medio ejus vel inter ipsos qui inhabitant fideles, vivunt et ambulant
aliqui, quos praelatos Ecclesia sibi eligere possit, agente et ordinante
ipso, qui hic loquitur dicens, et dabo ei vinitores ejus ex eodem loco,
ut spiritus sui dona non desint in omni loco suae dominationis. Sic
quondam in initio hujusce plantationis, quando comprimebatur inter
spinas Aegypti Moysen et Aaron ex eodem loco vinitores dedit, sic
itidem, quando in Babylone captiva transmigravit Zorobabel, Jesum,
Neemiam et Esdram vinitores, ex eodem loco dedit. Sic in adventu suo,
quando fructum ex vinea requisivit et a malis rejectus est agricolis,
vinitores optimos illi (Matth. XXI), scilicet apostolos ex eodem loco
dedit. Sic ubicunque per omnes gentes eamdem vineam, id est, Ecclesiam
suam dilatavit, vinitores illi et patronos inclytos, martyres et
confessores, et virgines, ex eisdem locis dedit, et nunc usque praelatos
et necessarios dare non desinit. Sequitur adhuc: Et vallem Achor ad
aperiendam spem. Subauditur, dabo ei. Brevissima commemoratione magnum
et amplum veteris Scripturae locum nobis illuminat, qui hujusmodi est.
Achor filius Carmi, de tribu Juda, tulit aliquid de anathemate Hiericho,
de qua dixerat Josue ad omnem Israel: Vociferamini, tradidit enim vobis
Dominus civitatem, sitque civitas haec anathema, et omnia qui in ea sunt
(Josue VI). Propter hoc iratus est Dominus, nec potuit Israel stare ante
hostes suos, sed terga vertit, et fugit, et percussus est a viris urbis
Hai, dicente Domino ad Josue: Non ero ultra vobiscum, donec conteratis
eum, qui hujus sceleris reus est (Josue VII). Factumque est, et sorte
deprehensum Achor, duxerunt ad vallem Achor, lapidavit eum omnis Israel,
vocatumque est nomen loci illius, vallis Achor, usque hodie. Tunc demum
dixit Dominus ad Josue: Ne timeas, neque formides (Josue VIII), etc. Hoc
taliter secundum historiam factum, promittit se Dominus rursus
spiritualiter facturum. Futuro namque tempore dixit, et dabo ei
rinitores ex eodem loco, ad vallem Achor. Ad quid? Ad aperiendam spem,
inquit, id est, ne ipsa de sua spe dubia vel incerta sit. Pulchrum ergo
illius facti historici pandit mysterium, videlicet quia sicut tunc
postquam interfectus est Achor, filii Israel sumpserunt spem vincendi
hostes, nec frustrati sunt; sic postquam Synagoga Judaeorum cum civitate
Hierusalem destructa est a Romanis, templumque succensum et ipsi Judaei
interempti, et in totum mundum sunt captivi, apostolis caeterisque
credentibus aperta est spes victoriae, qua totum mundum fidei in
Christum subjugaverunt. Itaque hic in Evangelio, Achor de tribu Juda
fuerit Judas Iscarioth, discipulus Christi, principis confessionis
nostrae de tribu Juda, et cum eo paritez coetus ille malignantium
Scribarum et Pharisaeorum, cum quibus de proditione Salvatoris occultum
et furtivum habuit consilium. Revera namque tunc Achor furatus est de
anathemate urbis Hiericho, quando fur, loculorum Domini Judas ille in
pretium sanguinis accepit triginta argenteos. Neque enim civitas illa
secundum malignitatem inhabitantium tam Hierusalem dicenda est, quam
Hiericho. Ceciderunt muri civitatis illius jam tunc visibiliter in
oculis Domini, quando Dominum negando et tradendo ad crucifigendum omne
coeleste praesidium a se repulit; tunc autem etiam visibiliter, quando
Romano exercitu circumdata et subversa est, et sicut sorte deprehensus
Achor ille suo ore confessus est, et dixit: Vere ego peccavi Domino Deo
Israel, et sic et sic feci: et haec et haec concupiscens abstuli (Josue
VII). Sic iste Judas Iscarioth, ore Domini traditor designatus,
postmodum confessus est projiciens triginta argenteos in templo,
dicensque senioribus et principibus sacerdotum: Peccavi, tradens
sanguinem justum (Matth. XXVII); lapidatusque est Achor, prout cum Juda
traditore illo, totus ille coetus traditionis coemptor, nec remansit
lapis super lapidem (Matth. XXIV). Et hoc totum factum est ad aperiendam
spem. Si enim templum illud et civitas illa in sua gloria permansisset,
multum Evangelio Christi obstitisset, nimis gentium fidem et spem
impedisset, multos dubitare fecisset. Amplius dicam, quia etiamsi omnes
credidissent et fidem Christi recepissent, itaque ita factum esset ut
non venirent Romani tollere locum et gentem (Joan. XI), nihilominus
evangelicam veritatem et Christianae fidei regulam conturbassent. Hoc ex
paucis illis qui crediderunt, facili argumento comprobatur. Pauci quippe
ad fidem fuerunt conversi, comparatione totius Judaicae multitudinis.
Scriptum est autem in Actibus apostolorum: Quia quidam ex illis
descendentes Antiochiam de Judaea, docebant fratres, qui crediderant ex
gentibus, et dicebant: Quia nisi circumcidamini secundum morem Moysi,
non potestis salvi fieri (Act. XV). Factaque est seditio non minima
Paulo et Barnabae adversus illos, et convenientibus apostolis et
senioribus videre de verbo hoc, cum magna conquisitio fieret, vix ad
tempus sedati sunt per testimonia Scripturarum (ibid.). Quid igitur
fieri potuisset, vel quantam turbam seditiosos Judaeos putas facturos
fuisse, si ad fidem Christi conversi fuissent? Utique pertinacius
Evangelium circumcisioni miscuissent, et de utroque neutrum aut nihil
fecissent. Quia si circumcidamini, inquit Apostolus, Christus vobis
nihil prodest (Galat. V). Proinde laudanda et veneranda est providentia
Dei, quae illos excaecavit, sicut in Isaia dicit: Excaeca cor populi
hujus, et aures aggrava, et oculos claude, ne forte videat oculis suis,
et auribus suis audiat, et corde suo intelligat, et convertatur, et
sanem eum (Isa. VI). Multo enim melius est, ab illis non cognosci
Christum et non recipi baptismatis sacramentum, per quod, qui
convertuntur, sanantur, accipiendo remissionem peccatorum, quam ita
cognosci Christum et baptizari, ut nihilominus circumcisio carnis et
carnalis Judaismus exerceatur. Hoc namque pacto, et sibi nihil
contulissent, et gentibus plurimum nocuissent. Post omnia haec dicit: Et
canet ibi juxta dies juventulis suae, et juxta dies ascensionis suae de
terra Aegypti. Canet ibi, inquit. Ubi? In illa lactatione, in illa
deductione, in illa cordis allocutione, in illa spei adapertione. Ibi
canet, ibi laudes et gratias referet. Quomodo? Juxta dies juventutis
suae, et juxta dies ascensionis suae de terra Aegypti, id est, sicut
cecinit in diebus in quibus juvenis fuit, in diebus quibus ascendit de
terra Aegypti. Tunc enim Ecclesia Dei juvenis fuit, et quasi colorem
sanguinis sequens juvenilem judicium non habuit maturae et securae
senectutis, in eo ut spiritualia corporalibus, coelestia praeferret
terrenis. Quomodo cecinit in diebus illis? Signatis postibus suis
sanguine agni et percussis primogenitis Aegypti, mare rubrum transiens,
merso Pharaone cum curribus et equitibus suis, cecinit carmen hoc:
Cantemus Domino: gloriose enim honorificatus est (Exod. XV), etc. Juxta
dies illos, id est secundum quod in illis diebus praefiguratum est, ecce
nunc Ecclesia sancta signatis frontibus signaculo crucis et sacramento
Dominicae passionis, atque ita exterminato primogenito mortis, id est
peccato originali, transiens mare Rubrum, id est sacri baptismi
sacramentum sanguine Christi rubicundum, sepultis omnibus, carmen
gloriosum, cujus illud Moysi canticum fuit praefiguratum, sicut in
Apocalysi scriptum est: Et vidi tanquam mare vitreum, et mistum igne, et
eos qui vicerunt bestiam, et imaginem illius, et numerum nominis ejus,
stantes supra mare vitreum, habentes citharas Dei: et contantes canticum
Moysi servi Dei, et canticum Agni, dicentes: Magna et mirabilia opera
tua, Domine Deus omnipotens; justae et verae viae tuae, Rex saeculorum
(Apoc. XV), etc. Sequitur: Et erit in illo die, ait Dominus, vocabit me:
Vir meus, et non vocavit me ultra Baalim, et auferam nomina Baalim de
ore ejus, et non recordabitur ultra nominis eorum. Hoc ut dicitur, ita
factum est, et fit. Docente namque magistro et Domino nostro Jesu
Christo, et Spiritu sancto nunc didicit B. Ecclesia Deum vocare virum
suum, maxime quia bona et magna Ecclesiae pars, B. virgo Maria sic Deo
altissimo mirabiliter conjuncta est ut semen ejus, id est Verbum ejus,
unicum Filium ejus utero proprio conciperet, Deumque et hominem et ad
salutem omnium credentium feliciter pareret. Post ipsam omnis anima,
quaecunque Verbi ejusdem incarnati fidem mente ad justitiam concipit, et
oris confessione ad salutem parit (Rom. X), universa Ecclesia, quae de
multis hujusmodi credentibus consistit, recte dicit Deo: Vir meus; quia
uxor Dei dici ei esse meretur. Et non vocabit me, inquit, ultra Baalim,
subauditur, ut hactenus fecit. Denique formatis vitulis et assumpto
Baal, caeterisque deorum portentis, quae hoc significantur plurali
vocabulo Baalim, quoties dixit: Isti sunt dii tui, Israel, qui eduxerunt
te de terra Aegypti (Exod. XXXII), toties quod auditu quoque nefas est,
Israel illum, qui se eduxerat de terra Aegypti, vocavit Baalim. Et
auferam, ait, nomina Baalim de ore ejus, et non recordabitur ultra
nominis eorum, videlicet juxta illud apostolicum, aut turpido, aut
stultiloquium, nec nominetur in vobis sicut decet sanctos (Ephes. V).
Nam potest quidem Baalim tolerabilem habere interpretationem, id est
habens me, quod de Deo vero fidelis anima recte potest dicere, sed hoc
nomen Baalim, quod ab Jezabel introductum est in idolo Sidoniorum quod
illi Baal dicunt, nimis pollutum et inquinatum est; et idcirco nulla
nominis ejusdem interpretatio, quamvis pulchra, placere debet. Non ergo,
inquit, ultra recordabitur nominis eorum, et ego vicissim non recordabor
nominis ejus sive nominum, sicut in psalmo scriptum est: Non congregabo
conventicula eorum de sanguinibus, nec memor ero nominum eorum per labia
mea (Psal. III), id est, omnium eorum quae impie gesserunt, pro quibus
raptores, adulteri et similia sunt nominati, non recordabor nec pro his
puniam eos. Et percutiam eis foedus in illa die cum bestia agri et cum
volucre coeli, et cum reptili terrae, et arcum et gladium, et bellum
conteram de terra, et dormire eos faciam fiducialiter. Et percutiam eis,
inquit. Quibus? Singulari namque numero utebatur, dicendo: Vocabit me:
Vir meus; et auferam nomina Baalim de ore ejus, et nominis eorum non
recordabitur. Nunc autem in plurali numero loquitur dicens: Et percutiam
eis. Quibus ergo? Nimirum supra dictis vinitoribus ejus, id est
praedicatoribus ejus. Illis namque percussit Dominus foedus cum bestia
agri, et cum volucre coeli, et cum reptili terrae. Quod primum juxta
litteram recte intelligi potest. Habentes namque gratiam operationis
virtutum apostoli et Patres sancti, et bestiis, et volucribus atque
reptilibus sive serpentibus imperasse leguntur, et obedierunt eis tam
prompte ut miraculo essent populis, ad gloriam Christi, quasi foedus
pepigissent cum eis. Denique, juxta hunc sensum tam pulchre quam
veraciter et nunc dicitur: Et percutiam eis foedus cum brutis
animantibus. Porro, juxta anagogen, vinitoribus ejusdem Dominus cum
bestiis, cum volucribus et cum reptilibus foedus percussit, quia sanctis
apostolis caeterisque ex circumcisione credentibus, gentiles in unitate
fidei et gratia Evangelii consociavit, quorum prior vita vel conversatio
merebatur bestiis, volucribus atque reptilibus assimilari, juxta illam
apostoli Petri visionem, de qua in Actibus apostolorum scriptum est: Et
vidi coelum apertum, et descendens vas quoddam velut linteum magnum
quatuor initiis submitti de coelo in terram, in quo erant omnia
quadrupedia, et serpentia terrae, et volatilia coeli; et facta est vox
ad eum: Surge, Petre, occide, et manduca (Act. X). Per illa namque
gentes significari ipse intelligens postmodum dixit: Vos scitis quomodo
abominatum sit viro Judaeo conjungi aut accedere ad alienigenam; sed
mihi ostendit Deus neminem communem et immundum dicere hominem (ibid.).
Cum talibus percussit eis foedus Dominus, videlicet dicendo illi: Quae
Deus purificavit, ne tu communia dixeris (ibid.), aut immunda. Sed et
quoties homo saecularis vel potens, aut superbus, aut immitis, aut
subdolus mores in melius commutando, arctius sanctae religionis
propositum assumit, et humilibus, mitibus atque simplicibus sese
conjungit, percutitur a Domino sanctis foedus cum bestiis, et reptilibus
ejusmodi, et impletur prophetia Isaiae, dicentis: Habitabit lupus tum
agno, et pardus cum haedo accubabit; vitulus et ovis et leo simul
morabuntur, et puer parvulus minabit eos. Vitulus et ursus pascentur:
simul requiescent catuli eorum, et leo quasi bos comedet paleas. Et
delectabitur infans ab ubere super foramina aspidis, et in cavernam
reguli, qui ablactatus fuerit, manum suam mittet (Isa. XI). Nam quod
idem alibi dicit Isaias de diebus novissimis, id est de adventu Domini:
Et judicabit gentes, et arguet populos multos, et conflabunt gladios
suos in vomeres, et lanceas suas in falces; non levabit gens contra
gentem gladium, nec exercebuntur ultra ad praelium (Isa. II), idipsum
continuo subjungit iste, imo Deus in isto cum dicit: Et arcum et
gladium, et bellam conteram de terra. Hoc enim toties fit, quoties homo
bellator et militiae saeculari dudum deditus, arma bellica quibus
homines occiduntur projicit, et monastico sive clericali transformatus
habitu canit insignia pacis, aut certe factus eremita, qui dudum gladium
lanceamque vibrabat, vomere terram scindit, et falce segetem et herbam
secat exiguam, sustentando corpusculo necessariam. Sed et in singulis
hominibus spiritualiter arcum et gladium, et bellum conterit Dominus,
quando post pugnam vitiorum qua fatigabatur miles legitimus, dicens:
Condelector legi Dei, secundum interiorem hominem; video autem legem in
membris meis repugnantem legi mentis meae, tandem liberatur de corpore
mortis hujus et hoc gratia Dei per Jesum Christum (Rom. VII). Nam et in
psalmo maxime de hac pace scriptum est: Et factus est in pace locus
ejus, subauditur Dei, et habitatio ejus in Sion. Continuoque sequitur:
Ibi confregit potentias arcuum, scutum et gladium et bellum (Psal.
LVII), id est omnem impugnationem vitiorum. Sequitur adhuc: Et dormire
eos faciam fiducialiter. Subauditur, in illa pace. Ibi namque dormitur
fiducialiter, videlicet illa dormitione de qua in Canticis loquitur
sponsa: Ego dormio, et cor meum vigilat (Cant. V). Vigilanti namque
corde fiducialiter dormitur, quando remotis curis saecularibus et
repressis vitiorum motibus solum Deum libera per gratiam Dei anima
suaviter contemplari delectatur. Vel certe dormire eos fiducialiter, id
est somnum mortis excipere faciam confidenter, videlicet pro bona
conscientia, quali fretus Apostolus, dissolvi, et cum Christo esse
cupiebat (Philip. II). His dictis de vinitoribus, confestim ad eamdem
vineam, id est Ecclesiam universam facit apostropham, dicitque ad eam:
Et sponsabo te mihi in sempiternum; et sponsabo te mihi in judicio, et
justitia, et misericordia, et miserationibus; et sponsabo te mihi in
fide, et scies quia ego Dominus. Mira familiaritas! mira gratia! mulier
ista, cui haec loquitur, fornicatrix fuerat; post amatores suos ibat,
nisi quod spinis offensa, et maceria ita ut non posset invenire vias
suas, tandem dixit: Vadam et revertar ad virum meum priorem, quia bene
erat mihi tunc, magis quam nunc. Ecce autem ad desponsationem adducitur
et convertitur ad illam amator Deus, et inter blanditias ineffabiles
sponsa fore promittitur, quasi virgo, imo vere virgo. Nam Corinthiis qui
utique gentes fuerant, et post multos amatores, id est post multos deos
ierat anima eorum, loquitur Apostolus: Aemulor enim vos Dei aemulatione:
despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo (II Cor.
XI). Talis animarum amator Deus ut quantumcunque anima fornicata fuerit,
statim ut Deo vero per fidem conjungitur, virgo sit. Hoc homo facere non
potest: neque enim talis est carnis natura, sive lex. Secundum carnem
virgo esse non potest, quae semel corrupta est; imo nec legitima uxor,
quae semel a viro suo repudiata est. Idcirco per prophetam alium dicit
ad hanc ipsam mulierem: Vulgo dicitur: Si dimiserit vir uxorem suam, et
recedens ab eo, duxerit virum alterum, nunquid revertetur ad eam ultro?
Nunquid non polluta et contaminata erit mulier illa? Tu autem fornicata
es cum amatoribus multis, tamen revertere ad me, dicit Dominus, et ego
suscipiam te (Jer. III). Cum dicit: Et ego suscipiam te, subaudiendum
est secundum praedicta testimonia: et sponsam et virginem faciam te.
Nunc igitur diligenter considerandum est familiaritatis et gratiae hujus
trina repetitio: Et sponsabo te mihi in sempiternum; et sponsabo te mihi
in judicio et justitia, et in misericordia, et miserationibus; et
sponsabo te mihi in fide. Quid est illud primum quod promittit dicendo:
Et sponsabo te mihi in sempiternum? Quid, nisi nuptias illas
repromittit, quarum jucunditate respersa omnis sancta Scriptura legenti
et intelligenti animae dulcescit? In quodam loco Evangelii sui Sponsus
iste dicit: Simile est regnum coelorum homini qui fecit nuptias filio
suo (Matth. XXII). Nuptiae istae jam nobis innotuerunt quales sint, quia
tunc Deus Pater et rex filio suo nuptias fecit, quando illum incarnari
voluit, et nuptiarum istarum thalamus fuit uterus virginis. In illo
namque utero natura mulieris hujus, natura nostra, natura humana,
conjuncta est naturae Dei: et exinde qui Deus erat, processit Christus,
Deus et homo, sponsam habens; et ideo sponsus, sicut scriptum est in
psalmo: Et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo (Psal. XVIII).
Ista sponsalia aeterna sunt. Cum ergo dixisset: Et sponsabo te mihi,
addidit, in sempiternum, id est naturam tuae carnis semel suscipiens
ultra non dimittam, nec evanescet, ut quidam haeretici putant, sed et
Verbum et caro, id est et Deus et homo ero in sempiternum. Quid porro
est illud secundum quod promittit dicens: Et sponsabo te mihi in judicio
et justitia, et misericordia et miserationibus? Quid nisi judicium illud
promittit, quod homo factus ipse Deus fecit contra principem mundi
moriendo propter delicta nostra, ut illum ejiceret foras? Illa namque
hora instante dixit: Nunc judicium est mundi, nunc princeps mundi
ejicietur foras (Joan. XII). Proinde justitia nostra, resurrectio ejus
est. Quia crucifixus est, inquit Apostolus, propter delicta nostra, et
resurrexit propter justificationem nostram (Rom. IV). Misericordia ejus
est remissio peccatorum, quod est primum sancti Spiritus datum, de quo
ipsa die, qua resurrexit, cum insufflaret stans in medio discipulorum
suorum dixit eis: Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata
remittuntur eis (Joan. XX). Miserationes ejus, divisiones gratiarum
sunt: quod est secundum ejusdem Spiritus sancti datum, de quo scriptum
est: Quia die Pentecostes apparuerunt apostolis dispertitae linguae,
tanquam ignis, seditque supra singulos eorum (Act. II). In his igitur
sponsabo te mihi, inquit, in judicio et justitia et misericordia, et
miserationibus. id est, fundam sanguinem meum et moriar pro te. Unde
judicatus princeps mundi ejiciatur foras, et resurgam propter
justificationem tuam, et miserebor tui, dando Spiritum sanctum in
remissionem peccatorum, et miserebor te dando et distribuendo tibi
divisiones gratiarum, id est gratiam sanitatum, operationem virtutum,
genera linguarum (I Cor. XII), etc. Quid deinde est illud tertium quod
promittit, dicendo: Et sponsabo te mihi in fide? Quid nisi illud, quod
ad Romanos scribens, vehementissime concertat Apostolus: Justificari
hominem ex fide, non ex operibus? (Rom. IV.) Quid, inquit, dicemus
invenisse Abraham patrem nostrum secundum carnem? Si enim Abraham ex
operibus justificatus est, habet gloriam, sed non apud Deum. Quid enim
Scriptura dicit? Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad
justitiam (Gen. XV). Ei autem, qui operatur, merces non imputatur
secundum gratiam, sed secundum debitum. Ei vero qui non operatur,
credenti autem in eum qui justificat impium, reputatur fides ad
justitiam, sicut et David dicit, beatitudinem hominis, cui Deus accepto
fert justitiam sine operibus: Beati quorum remissae sunt iniquitates, et
quorum lecta sunt peccata (Psal. XIII), etc., usque ad id quod ait:
Justificati igitur ex fide, pacem habemus ad Deum per Dominum nostrum
Jesum Christum (Rom. III). Igitur cum dicit: Et sponsabo te mihi in
fide, subaudiendum est, et non operibus, quia videlicet ex operibus
legis non justificabitur omnis caro coram illo. Justitia autem Dei per
fidem Jesu Christi super omnes, qui credunt. Sane cum haec dicimus aut
legimus, non opera decem praeceptorum, quae in tabulis lapideis digito
Dei conscripta sunt repudiamus, sed opera ceremoniarum carnalium in
quibus Judaeus gloriatur, eum oderit eas Deus, sicut in Isaia loquitur:
Neomeniam et Sabbatum, et festivitates alias non feram. Kalendas
vestras, et solemnitates vestras odivit anima mea (Isa. I). Tandem hac
felici dispensatione promissa, et quasi triplici funiculo trina
repetitionis insolubiliter confirmata, summam sponsahum totiusque dotis
breviter appendit dicendo: Et scies quia ego Dominus. Quid enim? Nunquid
parum est scire quod iste sit Dominus? Nempe sapientes illi magistri et
legisperiti Scribae et Pharisaei, qui tulerant, vel tulisse videbantur
sibi clavim scientiae, nescierunt (Luc. XI). Cum enim tentassent hunc
Dominum, ut quasi sapientes in sermone caperent eum (Matth. XXII), velut
inscium, memor Scripturae dicentis: Responde stulto secundum stultitiam
suam, ne sibi sapiens videatur (Prov. XXVI), talionem illis reddidit,
proponendo quaestionem hujusmodi: Quid vobis videtur de Christo? Cujus
filius est? Dicentibus illis, David: Quomodo, inquit, David in spiritu
vocat eum Dominum, dicens: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris
meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum (Psal. CIX). Si
ergo David vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est? Et nemo poterat
ei respondere verbum (Matth. XXII). Nescierunt, imo scire noluerunt de
filio David, quomodo vel unde sit filius David. Tu autem scies, inquit;
scies, inquam, quia ego Dominus, non solum David, cujus secundum carnem
filius sum, verum etiam et angelorum et hominum, et coeli et terrae, et
maris et omnium quae in eis sunt, quorum utique Creator, et idcirco
Dominus sum. Ne quis parum hoc existimet, nimirum haec sententia vita
aeterna est. Dixit enim ipse quodam loco ad Patrem: Haec est autem vita
aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et quem misisti Jesum
Christum (Joan. XVII). Scientia haec non ex magisterio hominis, sed ex
revelatione procedit Dei Patris, et in hac revelatione vera beatitudo
est. Unde ad Petrum cum ille incoepisset scire, quod iste Dominus sit,
taliter locutus est: Beatus, es Simon Bar Jona, quia caro et sanguis non
revelavit tibi, sed Pater meus, qui in coelis est (Matth. XVI).
Sequitur: Et erit in die illa: Exaudiam, dicit Dominus, exaudiam coeles,
et illi exaudient terram, et terra exaudiet triticum et vinum, et oleum,
et haec exaudient Israel. Si solam spectes in istis quoque dictis
litteram, valde exile est, neque majestati ejus, qui haec loquitur,
Domini Dei condignum apparet, quod sonuit littera haec. Etenim
metonymica quidem transfiguratione littera decorata est, dum coeli, et
terra, et triticum, et vinum et oleum exaudiri, vel exaudire dicuntur;
sed hic in superficie nihil aliud repromitti sentitur, nisi quod
temporale est, quo anima non reficitur, sed solus venter qui destruendus
est impletur. Ut ergo dignum Deo in ista quoque littera sensum
consequamur, levemus ad illum mentis oculos, cui dicit Psalmista: Revela
oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua (Psal. XVIII). Primum
est, ut istas exauditiones enumeremus: Dominus exaudit coelos, et coeli
exaudiunt terram, et terra exaudit triticum, et vinum, et oleum, et haec
exaudiunt Israel. Nimirum quatuor exauditiones sunt et occulta gradatio,
sed eam Apostolus planiorem atque clariorem facit, dum ad Romanos
scribens, praemisso: Omnis quicunque invocaverit nomen Domini salvus
erit, continuo subjungit: Quomodo ergo invocabunt in quem non
crediderunt? Aut quomodo credent ei, quem non audierunt? Quomodo autem
audient sine praedicante? Quomodo vero praedicabunt, nisi mittantur?
(Rom. X.) Gradatio namque verbis diversa, sed sensibus eadem est nisi
quod hic descendendo, Apostolus autem quasi ascendendo gradus eosdem
disponit. Denique coeli quos hic Dominus sese exaudire promittit, ipsi
sunt praedicatores de quibus in quarto gradu dicit Apostolus: Quomodo
praedicabunt nisi mittantur? Si testimonium quaeris, notum et promptum
est illud Psalmistae: Coeli enarrant gloriam Dei (Psal. XVIII), id est,
apostoli caeterique praedicatores annuntiant Evangelium Christi Filii
Dei. Itaque cum dicit hic Dominus: Exaudiam coelos, sic intelligendum
est: Spiritu sancto implebo apostolos, ut videlicet auctoritatem habeant
praedicandi, tanquam a Deo missi. Quomodo enim praedicabunt, nisi
mittantur? Item cum dicit: Et illi exaudient terram, sic intelligendum
est: Et illis praedicantibus audient inhabitantes terram, juxta illud:
In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum
(Psal. XVIII). Quomodo enim audient sine praedicante? Coeli ergo audient
terram, id est apostoli per nimiam charitatem non sustinebunt, quin
descendant ad erudiendam terrenorum hominum ignorantiam. Item cum dicit:
Et terra exaudiet triticum, et vinum, et oleum, sic intelligendum est:
Et terreni homines credendo suscipient bonum Dei verbum, quemadmodum
terra haec inanimata suscipit semen, sive plantaria paritura triticum,
et vinum, et oleum. Sic nimirum et non aliter, nonnisi audiendo credere
poterunt. Quomodo enim credent ei, quem non audierunt? Item quod dicit:
Et haec exaudient Israel, sic intelligendum est: Et eorum credulitas
invocabit semen Dei, id est Christum, quem, nisi credunt, invocare non
poterunt. Quomodo enim invocabunt, in quem non crediderunt? Totum ergo
quod habemus, quod Dominum Jesum Christum scire et invocare meruimus,
miserentis Dei gratiae ascribendum est, quia videlicet non prior Dominus
exaudisset coelos, neque coeli exaudirent terram, neque terra exaudiret
triticum et vinum, et oleum, neque haec exaudirent Israel, nisi Deus vel
Spiritus sanctus praedicatores misisset; neque illi praedicarent, ac per
hos homines neque audirent, neque crederent, neque Christum invocarent.
Proprietates istarum exauditionum, adhuc breviter percurrere libet.
Exaudivit Dominus coelos, quando desiderantes ipsum visitavit apostolos,
primo et secundo post resurrectionem suam. Primo, ipsa die, qua
resurrexit, quando de ipso loquentibus, sicut Lucas narrat, et
dicentibus, quod surrexit Dominus vere, et apparuit Simoni, stetit in
medio eorum, et dixit eis: Pax vobis (Luc. XXIV); et, sicut Joannes
refert: Insufflavit et dixit: Accipite Spiritum sanctum, quorum
remiseritis peccata, remittuntur eis (Joan. XX). Hoc enim est primum,
quod dedit illis Spiritus sancti datum in remissionem peccatorum.
Secundo, quando cum essent omnes perseverantes unanimes in oratione cum
mulieribus et Maria matre Jesu, et fratribus ejus (Act. I), misit eis
Spiritum sanctum in divisionem gratiarum, quas linguae dispartitae
significabant quae apparuerunt. Hoc enim est alterum Spiritus sancti
datum, quo illis dedit vel distribuit diversorum dona charismatum.
Propter istas duas visitationes, quibus illis Spiritus sanctus datus
est, pulchre non contentus est semel dixisse: Exaudiam; sed repetivit,
et eodem bis usus est verbo. Et erit, inquiens, in die illa: Exaudiam,
dicit Dominus, et exaudiam coelos. Exaudierunt coeli terram, quando
apostoli vocibus sanctae Scripturae, quae pro terra sive pro gentibus,
agunt, obedierunt. Exempli gratia, cum dixissent: Vobis quidem oportebat
primum loqui verbum Dei; sed quoniam repulistis illud, et indignos vos
judicastis aeternae vitae, ecce convertimur ad gentes, statim
addiderunt: Sic enim praecepit nobis Dominus: Posui te in lucem
gentibus, ut sis in salutem usque ad extremum terrae (Isa. XLIX; Act.
XIII). Item: Cum pertransissent Mysiam, descenderunt Troadem, et visio
per noctem Paulo ostensa est. Vir Macedo quidam erat stans et deprecans
eum, dicens: Transiens in Macedoniam adjuva nos (Act. XVI). Hoc viso,
certi facti sunt, quia vocasset eos Deus, et evangelizare eis. Exaudivit
terra triticum, et vinum, et oleum, quando gentilitas obedivit Evangelio
Christi, ut viveret secundum ejus imperium, ut confirmaret se secundum
Dei verbum, quod est bonum et spirituale triticum, et secundum Spiritus
sancti beneplacitum, cujus jam dicta duo data recte intelliguntur per
vinum et oleum. Haec autem exaudierunt et exaudire non desinunt Israel,
dum saturant ora mutorum et saturando aperiunt, et linguas infantium
disertas faciunt, et aures referant ad audiendum et obediendum, juxta
illud quod de hoc eodem tritico et vino et oleo saturandos prospiciens
Spiritus praedixit in psalmo: Edent pauperes et saturabuntur et
laudabunt Dominum (Psal. XXI). Laudabunt quippe, non aliud est quam
invocabunt, quod hic significatur per exauditionis verbum. Sequitur: Et
seminabo eam mihi in terram, et miserebor ejus, quae fuit absque
misericordia; et dicam non populo meo: Populus meus es tu, et ipse
dicet: Deus meus es tu. Seminabo eam mihi in terram, subauditur
universam, id est disseminando verbum praedicationis, Ecclesiam
catholicam in toto orbe terrarum diffundam, ut non sit tantum in una
Judaica gente, sed in omni gente et natione, juxta quod in psalmo
testatur Filius, dictum sibi esse a Patre: Postula a me, et dabo tibi
gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal.
II). Et miserebor, inquit, ejus. Cujus ejus? Quae fuit absque
misericordia. Haec omnia faciendo, quae huc usque pollicitus sum,
lactando et ducendo eam in solitudinem, loquendo ad cor ejus, et caetera
peragendo, miserebor ejus: et haec est misericordia, quam faciam illi,
quae fuit absque misericordia. Jam supra hoc diximus, cuncta haec quae
hoc prolixae promissionis capitulo sub relativis pronominibus
contineantur ab eo, quod ait: Ecce ego lactabo eam, ista clausula
compleri, quae fuit absque misericordia, atque hic tandem designari, ad
quam fiant promissiones hujusmodi, mira non solum veritate, verum etiam
elocutionis arte, ut non usquequaque irascatur contra Scripturam quam
servari oportebat, illa contra quam superius dictum est: Voca nomen
ejus, Absque misericordia (Ose. I). Putat namque ipsa quae vocatur
Absque misericordia, sibimet bona haec promitti, et semetipsam esse de
qua nunc dicitur: Et miserebor ejus, quae fuit absque misericordia.
Verum longe aliud est vocari, vel esse absque misericordia, atque aliud
fuisse absque misericordia. Nam absque misericordia vocatur, et est
domus carnalis Israel, cui non addam, inquit, ultra misereri (ibid.).
Absque misericordia vero fuit gentilitas, cui nunc miseretur Deus. Hoc
manifestius liquet ex eo quod protinus addidit: Et dicam non populo meo:
Populus meus es tu; et ipse dicet: Deus meus es tu. Iste namque populus
gentilis est, cui Paulus dicit: Qui eratis illo in tempore sine Christo,
alienati a conversatione Israel, et hospites testamentorum promissionis,
spem non habentes, et sine Deo in hoc mundo. Nunc autem in Christo Jesu
vos, quia aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi
(Ephes. II).
|
|