CAPUT VII. Quod idcirco scientia in Evangelio Christi maxime necessaria fuerit, qui projectus in terram serpens, misit ex ore suo post mulierem aquam tanquam flumen, ut eam faceret trahi a flumine, et de impii Arii dogmate.

Igitur, ut supra diximus, post praelia martyrum celebrata Spiritu fortitudinis, opportune sanctus scientiae Spiritus in opus suum successit. Ille namque draco serpens antiquus, qui de coelo praesumptae divinitatis projectus erat in terram pugnantibus illis, ut jam non coleretur in templis, nec ei sacrificaretur cultibus publicis per ora malignorum, qualis fuit Arius qui blasphemias in Dei Filium sibilare coepit, ut populum simplicem nihilominus traheret ad se, non valentem, aut scientem vitare venenum mortis in pulchritudine sermonis. Hoc est, quod in Apocalypsi magnifice praemonstratum fuerat signo illo vere magno, vere mirabili: Et postquam vidit draco quod projectus est in terram, persecutus est mulierem, quae peperit masculum (Apoc. XII). Et subinde: Et misit serpens. ex ore suo post mulierem, aquam tanquam flumen, ut eam faceret trahi a flumine (ibid.). Quod erat istud flumen pessimum, ex ore draconis emissum, postquam pugnante Michaele et angelis ejus, projectus est in terram, nisi doctrina haereticorum loquacium, et loquacitate fluentium, qui tunc maxime fluere coeperunt, ubi summi imperatores ad fidem Christi conversi cum angelis sanctis et Ecclesia Dei legibus pugnantes et edictis, diabolum propulerant de sedibus pristinis, de templis veteribus et aris? Os nimirum draconis, praedictus Arius exstitit, de quo flumen illud putidum tali fluxu erupisse legimus in ecclesiasticis historiis. Alii quidem dicunt Filium cructuationem, alii vero propositionem, alii coingenitum. Quas impietates, nec audire possumus, licet innumeras mortes nobis minentur haeretici. Nos autem quoniam dicimus, et sapimus, et docuimus, et docemus, quia Filius non est ingenitus nec ingeniti pars ullo modo, neque ex alio subjecto, sed quoniam voluntate et consilio subsistit ante tempora, et ante saecula plenus Deus, unigenitus, convertibilis, et antequam generaretur aut crearetur non erat, aut praedestinaretur aut fundaretur, ingenitus enim non erat, persecutionem patimur, quia dixit: Principium habet Filius, Deus autem sine principio est. Et quia diximus: Ex non astantibus est, sic autem diximus, secundum quod nec pars Dei est, nec ex aliquo subjecto, propterea persecutionem patimur. Haec haeresis aqua erat putida, et nondum magnum flumen, ubi ab illo suo fonte, ab illo draconis ore profluebat. Verum uti videmus flumen quodlibet, ab ortu suo angusto prius alveo fluere, procedendo autem crescere, multisque accurrentibus aquis sive fluviolis in immensum extumescere, sic paulatim serpendo vires accepit, et in immensum crevit impiissimae haeresis, concurrentibus multis multorum linguis magniloquis, ubertate eloquentiae fluentibus, et argumentantibus contra simplicitatem evangelicae fidei, donec per mundum pene universum exundaret flumen magnum, flumen naufragiosum, ut non esset dubium quin de ore draconis antiqui esset emissum. Sed adjuvit, inquit, terra mulierem, et aperuit terra os suum, et absorbuit flumen, quod misit draco de ore suo (ibid.). Quomodo adjuvit terra mulierem, vel quomodo absorbuit flumen? Nimirum currentibus epistolis Christiani imperii congregata est ad mulieris illius auxilium, ad catholicae Ecclesiae periclitantis adjutorium illa sancta et famosissima synodus Nicaena trecentorum decem et octo episcoporum, et cum eis tanquam ducibus et principibus ad bella Domini, plurimi boni et optimi ex diversis gentibus convenerunt, alii quidem ad intelligendum et dicendum nimis idonei, omnique scientia vel eruditione, quamcunque hunc sanctum scientiae Spiritum suggerere vel dare decuit disciplinati, simulque vitae virtute praeclari, per quos et mortuos Christus suscitavit, et vivos curavit, et alia miracula innumera operatus est. Ibi profecto terra mulierem adjuvit, ibi flumen illud absorbuit; nam impium Arii dogma, caeterasque haeresium pestes cum illo vel ex illo dogmate pullulantes condemnavit, mirantibus adhuc saeculis, quod eodem episcoporum numero illic pro veritate Spiritus sanctus dimicavit, quo et quondam pater Abraham vernaculos domus suae armatos super victores reges educens, in fide sua triumphavit. Sed quid deinde? Et iratus est, inquit, draco in mulierem, et adjecit facere praelium cum reliquis qui sunt de semine ejus, qui custodiunt mandata Dei, et habent testimonium Jesu (ibid.). Non enim quievit draco diabolus, postquam sic absorptum fuit flumen illud haereticum, et postquam digna perditione interierat Arius, sed vires acerbissime reparavit levitate Constantii, et superbia crudeliter usus Valentis impiissimi. Illorum potestatibus armatus, et iratus in mulierem adjecit facere praelium cum reliquis de semine ejus, nec enim minus per istos saeviit quam per Decium aut per Neronem saevierat manifestis et publicis persecutionibus.