CAP. II


CAPUT 1

Vae qui cogitatis inutile, et operamini malum in cubilibus vestris. In luce matutina faciunt illud, quoniam contra Dominum est manus eorum. Et concupierunt agros, et violenter tulerunt, domosque rapuerunt, et calumniabantur virum et domum ejus, virum et haereditatem ejus. Idcirco haec dicit Dominus: Ecce ego cogito super familiam istam malum, unde non auferetis colla vestra, et non ambulabitis superbi, quoniam tempus pessimum est. Hactenus dixerat quod, propter scelus Jacob et propter peccata domus Israel tradenda esset Samaria, malumque descensurum a Domino in portam Hierusalem, et omnes populos terramque et plenitudinem ejus scire optaverat justitiam Domini, sic in populum quondam suum vindicantis, sed non dixerit modum sceleris sive peccatorum, id est utrum taliter peccassent, ut iram tantam merito sustinere deberent. Ut ergo amplius justitia Dei manifestetur, et ipsi inexcusabiles cognoscantur: Vae, inquit, qui cogitatis inutile, et operamini malum in cubilibus vestris; statimque ad auditores conversus, in luce, ait, matutina faciunt illud, quoniam contra Dominum est manus eorum, etc. Modum peccati illorum in eo maxime exprimit, quod ait: In luce matutina faciunt illud, quoniam contra Dominum est manus eorum. Quid enim est in luce matutina, nisi ac si dicat, non in ignorantia? Et quid est, quoniam contra Dominum manus eorum, nisi ac si dicat, non ex infirmitate, sed ex superbia (vel sicut Psalmista dicit) quasi ex adipe prodiit iniquitas eorum (Psal. LXXII). Hic namque modus peccati est deterrimus, cum quis non per ignorantiam, non per infirmitatem, sed scienter per superbiam peccare cognoscitur. Denique si per ignorantiam quis peccat, si per infirmitatem delinquit, adhuc venia proxima est illi. Unde Psalmista firmiter tenens anchoram spei: Delicta, inquit, juventutis meae, et ignorantias meas ne memineris (Psal. XXIV). Juventutem pro infirmitate posuit, quia videlicet juventus ipsa magna carnis infirmitas est. Porro, peccator superbus Dominum exacerbat, et Dominus, sicut ait idem, secundum multitudinem irae suae non quaeret (Psal. X), id est pereuntem non requiret, veniam illi non offert, quia multum iratus est. Vae igitur tibi, o Hieroboam, de cujus peccatis nunc maxime agitur, ubi praemissum est, in scelere Jacob omne istud et in peccatis domus Israel (Mich. I). Tu enim peccare fecisti Israel (III Reg. XXI), et idcirco tu solus sufficis ut, exempli gratia, venias ad medium pro omnibus, quibus vae minatur, quia cogitant inutile, et operantur malum in cubilibus suis, in luce matutina, id est scienter vel cum consilio et quasi sapienter faciunt illud, quoniam contra Dominum est manus eorum. De te namque sic manifeste Scriptura testatur: Dixitque Hieroboam in corde suo: Nunc revertetur regnum ad domum David; si ascenderit populus iste, ut faciat sacrificia in domo Domini-in Hierusalem, et convertetur cor populi hujus ad Dominum suum Roboam regem Juda, interficientque me, et revertentur ad eum. Et excogitato consilio fecit duos vitulos aureos, et dixit eis: Nolite ultra ascendere in Hierusalem. Ecce dii tui, Israel, qui eduxerunt te de terra Aegypti (III Reg. XII). Hoc inutile cogitasti. Inutile, inquam, quia non profuit tibi, imo pernoxium, quia plurimum nocuit tibi. Nisi enim istud cogitasses, melius et diutius regnare potuisses; quia sic per prophetam dixerat Dominus ad te: Si igitur audieris omnia quae praecepero tibi, et ambulaveris in viis meis, et ero tecum, et aedificabo tibi domum fidelem, quam aedificavi David, et tradam tibi Israel (III Reg. XI). Quia vero cogitasti hoc, non solum cogitando et faciendo, non confirmasti regnum tibi, verum etiam nimis infeliciter te et thronum tuum deturbasti, secundum verba ejusdem Domini per eumdem prophetam dicentis: Quia sic fecisti, ego inducam mala super domum Hieroboam, et percutiam de Hieroboam mingentem ad parietem, et clausum, et novissimum in Israel; et mundabo reliquias domus Hieroboam, sicut mundari solet fimus usque ad purum. Qui mortui fuerint de Hieroboam in civitate, comedent eos canes; qui autem mortui fuerint in agro vorabunt eos aves coeli, quia Dominus locutus est (III Reg. XIV). Ergo nimis inutile fuit quod cogitasti, et idcirco omnium illorum exemplum merito fieri debuisti, qui similiter inutile cogitant, et operantur malum in cubilibus suis. Quinam sunt illi? Nimirum omnes qui ejusmodi sunt, ut non ab aliquo inducantur, sed proprio de corde malum confingunt et adinveniunt de semetipsis, utpote malitiosi, quod te fecisse Scriptura manifeste redarguit, dum dicit: Dixitque Hieroboam in corde suo (III Reg. XII), etc. Unde et alius propheta cum de vitulo tuo loqueretur: Ex Israel, inquit, ipse est; artifex fecit illum (Ose. VIII). Tu es ille artifex notissimus inter omnes artifices, qui malum operantur vel operati sunt in cubilibus suis id est adinvenerunt de cordibus suis, qui in luce matutina, id est cum deliberatione, non ignoranter, sed scienter, ut jam dictum est, faciunt illud, quod ex eo maxime probatur, quoniam contra Dominum est manus eorum, id est quoniam peccatum suum, dum redarguuntur, fortiter defendunt: quod fecisti tu, qui redargutus per prophetam, extendisti manum tuam contra Dominum, sicut scriptum est: Cumque audisset rex sermonem hominis Dei, quem inclamaverat contra altare Bethel, extendit manum suam de altari, dicens: Apprehendite eum, et exaruit manus ejus quam extenderat contra eum, nec valuit retrahere eam ad se (III Reg. XIII). Hujusmodi ut contra Dominum, ita contra fratres et proximos quibus praevalent impie fortes, et fortiter impii sunt. Unde et protinus subjungit: Et concupierunt agros, et violenter tulerunt, domosque rapuerunt, et calumniabantur virum et domum ejus, virum et haereditatem ejus. Talium quoque quod vae illis sit, unus pro exemplo satis est, videlicet Achab rex Israel, qui concupivit vineam Naboth, et quia noluit eam dare, calumniatus est cum uxore sua virum eumdem et haereditatem ejus. Calumnia fuit ejusmodi: Sumite, inquit, duos viros filios Belial contra eum, et falsum testimonium dicant: Benedixit Naboth Deum et regem, et ducite eum, et lapidate, sicque moriatur (III Reg. XXI), et ita factum est. Talia fuerunt scelera Jacob, et talia peccata domus Israel, cujus inter reges isti duo Hieroboam et Achab, cum uxore sua Jezabel notissimi in sceleribus sunt, quorum a peccatis neque reges neque populares recesserunt, imo usque adeo tandem in pejus progressi sunt ut contra ipsum Dominum Christum cogitarent inutile et operarentur malum, ita ut virum ejusmodi calumniarentur et haereditatem ejus dicentes cum vidissent eum: Hic est haeres, occidamus eum, et nostra erit haereditas (Marc. XII). Vae igitur illis. Nam idcirco haec dicit Dominus: Ecce cogito super familiam istam malum, unde non auferetis colla vestra, et non ambulabitis superbi, quorum tempus pessimum est. Videmus ita factum, quia videlicet decem tribus jugum Assyriae potestatis subierunt, de quo auferre colla sua, nec potuerunt nec possunt; tribus autem Juda in Babylonem ducta, rursus quidem de illa captivitate collum suum abstulit, sed rursum captivantibus Romanis collum suum jam erigere, vel superbi ambulare non possunt; sunt enim contemptibiles coram omnibus hominibus, tempusque passionum est illis, maxime pro civitate qua sunt excaecati. Sequitur: In die illa sumetur super vos parabola, et cantabitur canticum cum suavitate dicentium: Depopulatione vastati sumus; pars populi mei commutata est. Quomodo recedit a me, cum revertatur, qui regiones nostras dividat? Propter hoc non erit tibi mittens funiculum fortis in coetu Domini. Sensum Scripturarum sensum verum quaerere et indagare cupientes, silvaticarum venationum recordamur, quarum in usu quinam canes veraciter venatici sint, comprobantur. Nam qui ejus naturae vel sagacitatis non sunt, ut venationis infatigabili dilectione trahantur, mox ut spinetis, aut paludibus, aut scopulis vel rupibus offensi fuerint, fugientem capream aut hinnulum cervorum segnes obliviscuntur, et ad domestica cubicula vacui revertuntur. Qui autem canes ingenui vel naturaliter sunt venatici, nullius difficultatis offensione superantur; sed eunt perniciter per aspera, per invia, quo semel aspectae venationis delectabili odore trahantur, quasi morituri nisi capiant, miserabiliter gemebundi nisi apprehendant. Si canes Domini sumus, sensus veritatis in sanctarum Scripturarum silva densissima venatio nobis est. Currimus ut comprehendamus; et tunc laeti sumus, tunc coram illo laetari gestimus, si inter omnes litterae difficultates perseveranter intenti, sensum bonum et utilem, qui lectorem aedificet et velut convivam oblectet, reportamus. Capitulum praesens secundum saltuum jam dictam similitudinem difficile est adeo ut propter difficultatem ejus dicat B. Hieronymus, et studiosus sensuum tractator, et fidelis litterae interpres : Si quis autem in lege Domini die ac nocte meditatus, majus habuit studium, majus ingenium, otium gratiamque et potest de praesenti capitulo probabilius aliquid dicere, non sperno, non invideo, quin potius cupio ab eo discere quod ignoro, et libenter me discipulum profitebor dummodo doceat, et non detrahat. Nihil enim tam facile quam otiosum et dormientem de aliorum labore et vigiliis disputare. Haec ille pro difficultate dixit praesentis capituli, quo sic per hunc prophetam dictum est: In die illa sumetur super vos parabola, et cantabitur canticum cum suavitate dicentium: Depopulatione vastati sumus, etc., ut supra. Reddiderat autem hunc sensum: Sicut enim mala operati sunt contra Dominum, sic mala captivitatis perpetua sustinebunt, et in tantam venient angustiam, ut omnia eorum cantica et psalmi vertantur in luctum, nihilque aliud noverit loqui populus, nisi hoc, depopulatione vastati sumus sive miseria miseri facti sumus. Terram quippe repromissionis, quae prius duabus et semis tribubus forte divisa fuerat trans Jordanem Mosen mittente funiculum (Num. XXXII), et postea ab Jesu Nave tribubus reliquis dispertita (Josue XIII). Haec gentibus Romano mensore divisa est. Et nemo fuit qui prohiberet, quin potius cum universas obtineant nationes, nullus est in Judaeis qui antiquum pristina libertate possideat statum. Haec ergo cum dicit, et cum plura similia diversis in locis, hiantem atque latrantem canem auditorem reddit, ut sicut in plerisque sic et in praesenti loco seipsum adhuc subesse sentiens quantumvis fugientem velut capream aut cervorum hinnulum non cesset insequi. Dicimus itaque, quia dies illa sive tempus pessimum, in quo parabolam super illos sumendam, canticumque cum suavitate cantandum praedixit, tempus praesens est. Nunc enim super illo parabolam sumpsimus, videlicet ex quo Apostolus sic praescripsit, ut diceret: Haec autem omnia in figura contingebant illis(I Cor. X). Nimirum quod et corpora illorum in deserto prostrata sunt, qui Rubrum mare transierant, et in Mose baptizati fuerant in nube et in mari, et illud quod decem tribus a domo David scissae sunt, et in Assyrios captivitate abierunt, et illud quod Hierusalem civitas sancta Chaldaico igne conflagrata est, et Juda in Babylonem transmigravit, parabola magna, parabola super omnes illos sumpta nobis est. Denique secundum horum similitudinem damna Ecclesiae, quae de multitudine credentium sive nomine tenus Christianorum frequenter acciderunt mater Ecclesia considerat, et ad correctionem sive ad consolationem filiorum parabolas ejusmodi saepius recitat, sive cum falsi fratres qui eamdem profiteri fidem videntur, propter malos mores aeternae promissionis terra digni aestimantur, quasi in deserto prosternuntur, sive cum manifeste Haeretici fidei veritatem abdicantes, veraciter sese scindunt a domo David et impiorum dogmatum vitulos fabricantur, quasi aureo fulgore nitidi sermonis, ad simplices decipiendos semper intenti. Quid de Babylonica captivitate dicam? Nunquid solummodo parabola nobis est, et non etiam suave canticum? Denique quoties cantamus: Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, dum recordaremur tui, Sion (Psal. CXXXVI), etc. canticum cantatur, super illos sumptum et nobis congruum, qui revelatos in Christo habentes oculos in illa captivitate, quae tunc-per Nabuchodonosor uni populo accidit, universalem intelligimus captivitatem humani generis, quae per diabolum evenit in transgressione primi hominis. Et taliter cantare, est dicere, depopulatione vastati sumus; quod verum est, ita ut etiam veraciter dicamus, morte mortui sumus. Nam in Adam omnes moriuntur (I Cor. XV). Quod autem subjungitur, pars populi mei commutata est, proprius ad quempiam de gente illa electum et sanctum, verbi gratia ad Apostolum pertinet, cujus populus secundum carnem Judaicus populus est. Nam illius populi sui quae pars fuerit exprimit his verbis: Quorum adoptio est filiorum, et gloria et testamentum, et legislatio, et obsequium, et promissa, quorum patres et ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus in saecula. Amen (Rom. IX). Dicat ergo sive idem apostolus, sive quilibet alius ex illo populo sanctus et verus, pars populi mei commutata, id est tota dignitas Judaeis ablata et gentibus data est. Quod dum dicitur, et fit, sumitur super eos etiam in illa parabola, de duobus fratribus, Jacob et Esau (Gen. XXV), quia videlicet secundum rem illorum corporaliter gestam, fit hoc spirituale mysterium, dum spiritualia primogenita Judaeorum commutata, id est supplantatori populo gentium data sunt. Nimirum talis assumptio parabolae vel cantici, digna est praesenti praeconio spiritus prophetici, quia magna est, et ad illam pertinet assumptionem, de qua cum loqueretur Apostolus: Quae, inquit, assumptio, nisi vita ex mortuis? (Rom. XI.) Dicitur autem hujusmodi parabola cum suavitate dicentium. Vere namque suave est hujusmodi canticum, eis duntaxat qui dicunt, et dicere sciunt. Nam econtra illis super quos dicitur, secundum ejusmodi parabolam, nimis amarum est tormentum. Ubi autem dicitur, commutata est pars populi mei, ut sequens versiculus cohaereat, subaudiendum est ejulantis atque dicentis: Quomodo recedet a me, cum revertatur qui regiones nostras dividat? Sicut enim praedictus Esau, magno clamore irrugiens et ejulatu magno flens: Juste, inquit, vocatum est nomen ejus Jacob, supplantavit enim me in altera vice; primogenita mea ante tulit, et nunc secundo subripuit benedictionem meam (Gen. XXVII). Sic populus Judaicus credentem ex gentibus populum jam altera vice contra se reversum esse, et non desistere videns dolet et torquetur, dicitque: Quomodo recedet a me cum revertatur, qui regiones nostras dividat? Regiones namque Judaeorum in eo revertentes dividimus, quod gustata dulcedine primogenitorum quae ante tulimus, id est praedicatione Evangelii quam suscepimus, iterum succingimur, et omnes Scripturas eorum, legem et prophetas et psalmos invadimus, Christo regiones istas metiente ac dividente, id est sensum nobis aperiente ut intelligamus, optaret nos Judaeus recedere saltem contentos primogenitis, id est verbo Evangelii, quod oportebat illum primum loqui, sed non desistimus nisi omnes, ut jam dictum est, Scripturas rapientes, spoliatos illos et ab omni veritate nudos esse ostendamus. Cum igitur secundum ejusmodi parabolam populus iste sit Esau, qui ante primogenita, et secundo universas aeternae benedictionis regiones perdidit, recte mox dicitur illi: Propter hoc non erit tibi mittens funiculum sortis in coetu Domini. Et est sensus: Quoniam tu, o popule carnalis, qui te semen Jacob existimas, talis effectus es ut recte de te talis parabola sumpta sit, et canticum quo decantaris, quod sis Esau, quod sis multitudo incredula, quae quamvis mare transierit, prostrata est in deserto, nec terram promissionis intravit; quod sis illa turba quae scidit se a domo David, et vitulos aureos fecit; propter hoc, nullus de tuo coetu computabitur inter eos, qui vocati sunt a Domini ut promissionem accipiant aeternae haereditatis. Sequitur: Ne loquamini loquentes, non stillabit super istos, non comprehendet eos confusio, dicit Dominus domus Jacob. Nunquid abbreviatus est spiritus Domini, aut tales sunt cogitationes ejus?