CAPUT 34

“Post haec vidi turbam magnam quam dinumerare nemo poterat ex omnibus gentibus, et tribubus, et populis, et linguis, stantes ante thronum, et in conspectu Agni amicti stolis albis, et palmae in manibus eorum, et clamabant voce magna, dicentes: Salus Deo nostro qui sedet super thronum, et Agno.”

Omnes isti conservi sunt et fratres eorum, quibus supra datae sunt stolae albae (Apoc. VI), dictumque est ut requiescerent tempus adhuc modicum, donec impleantur conservi et fratres eorum qui interficiendi sunt, sicut et illi:

“Sunt enim isti amicti stolis albis.”

Dicit autem postmodum unus de senioribus:

“Hi qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunt?”

Et subjungit:

“Hi sunt qui venerunt ex tribulatione magna, et laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni.”

Sunt ergo illi qui ex omnibus gentibus, et tribubus, et populis, et linguis, filii Abrahae, filii sanctorum patriarcharum, cum dicantur et sint fratres illorum sanctorum piorum. Et recte. Nam et Apostolus dicit de illo patre sanctorum Abraham:

“Et signum accepit circumcisionis, signaculum justitiae fidei quae est in praeputio, ut sit pater omnium credentium per praeputium, ut reputetur et illis ad justitiam, et sit pater circumcisionis, non his tantum qui sunt ex circumcisione, sed et his qui sequuntur vestigia fidei, quae est in praeputio patris nostri Abrahae (Rom. IV).”

Sed jam dicta hic paulo diligentius percurramus.

“Vidi, inquit, turbam magnam quam dinumerare nemo poterat.”

Numerus sanctorum in Scripturis bifariam intelligitur, alias quidem pro multitudine ipsorum, alias autem pro multiplici profectu virtutum. Pro multitudine ipsorum, ut illic:

“Dinumerabo eos, et super arenam multiplicabuntur (Psal. CXXXVIII).”

Non quod plures sint quam arena, sed idem est ac si dicat: Non paucos, sed multos assumam; et ad modum rei numeratae et bene custoditae eos custodiam. Pro multiplici incremento virtutum sive beatitudine, ut illic:

“Notum fac mihi, Domine, finem meum; et numerum dierum meorum qui est, ut sciam quid desit mihi (Psal. XXXVIII).”

Non quod ibi plures sint dies, sed una tantum continentior quam simul omnes dies, ubi est spatiositas interminabilis, numerus non transitorius, sed status vitae permanentis et aeternus. Secundum utrumque modum turbam illam dinumerare nemo poterat. Nam et pluralitate sua hi qui jam sunt cum eis, qui novissima persecutione Antichristi martyres stolas atque victoriae palmas accepturi sunt, soli Deo numerati vel numerabiles sunt, et quam multorum dierum sint, de quibus et alibi in consolatione justi dicitur:

“Longitudine dierum implebo eum (Psal. XC),”

aestimari non potest, quippe ubi numerus infinitus est.

“Ex omnibus, inquit, gentibus, et tribubus, et populis, et linguis.”

Gens et tribus hoc differunt, quod una gens multas tribus habet. Gens enim est multitudo ab uno principio orta, sive ab alia natione secundum propriam collectionem distincta; sicut ab uno Jacob vel Israel una gens Israelitica, quae duodecim tribus habebat. Romana autem gens in triginta et quinque curias, quae nomine alio, quamvis non proprie, tribus appellantur, dispertita erat. Porro populus aliquando pro gente, aliquando pro unius tantum civitatis habitatoribus poni solet. De linguis hoc sciendum, quia, quamvis prius gentes et tribus, atque populos, ac deinde linguas posuit, non ex gentibus linguae, sed ex linguis gentes exortae sunt. In initio quot gentes, tot linguae fuerunt. Deinde plures gentes quam linguae; quia ex una lingua multae sunt gentes exortae. Sunt autem tres linguae sacrae, Hebraea, Graeca, Latina, quae in toto orbe maxime excellunt. His enim tribus linguis super crucem Domini a Pilato fuit causa ejus scripta (Joan. XIX). Unde et propter obscuritatem sanctarum Scripturarum, harum trium linguarum cognitio necessaria est; ut ad alteram recurratur, si quam dubitationem nominis vel interpretationem sermo unius linguae attulerit. Igitur jam non gloriari licebit carnali Judaismo vel circumcisione carnis, in eo quod scriptum est primitus:

“Notus in Judaea Deus, in Israel magnum nomen ejus (Psal. LXXV);”

quia

“ex omnibus gentibus, et tribubus, et populis, et linguis”

(ecce sunt) in quibus notus sit Deus; in quibus magnum et victoriosum sit nomen ejus.

“Stantes ante thronum et in conspectu Agni amicti stolis albis, et palmae in manibus eorum.”

Nimirum haec statio ante thronum vel ipse thronus ille est, de quo Daniel cum praemisisset:

“Aspiciebam donec throni positi sunt, et antiquus dierum sedit,”

subinde dixit:

“Thronus ejus flamma ignis: rotae ejus ignis accensus.”

Item:

“Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei (Dan. VII).”

Non quidem istis talibus et taliter stantibus thronus ille flamma est ignis urentis, nisi tantum ignis illuminantis; sed profecto illis qui occiderunt, flamma erit ignis urentis sive liquefacientis, quemadmodum Psalmista dicit:

“Sicut cera fluit a facie ignis, sic pereant peccatores a facie Dei (Psal. LXVII).”

Quid enim istis est ante thronum stare, nisi hoc ipsum quod illis superioribus sub altare Dei clamare? Nempe et isti stantes, et illi clamantes idem prospiciunt, idem judicium et vindictam sui sanguinis exposcunt. Stantes autem ante thronum, stabant etiam in conspectu Agni. Nihil verius. Etenim cum Deo Patre in eodem throno sedet hic agnus a dextris ejus. Nam hoc ipsum est quod ibidem Daniel loquitur:

“Aspiciebam ergo in visu noctis; et ecce cum nubibus coeli quasi Filius hominis veniebat, et usque ad antiquum dierum pervenit; et in conspectu ejus obtulerunt eum; ei dedit et potestatem, et honorem, et regnum (Dan. VII),”

etc. Bene quoque ita stantes amicti sunt stolis albis; subauditur sanguine agni dealbatis, ut videlicet illi cui astant similes sint. Nam vestimentum ejus, ait idem qui supra,

“quasi nix candidum; et capilli capitis ejus quasi lana munda (ibid.).”

“Et palmae, inquit, in manibus eorum.”

Quia nimirum quatuor angelos supradictos, id est, quatuor principalia regna mundi, vicerunt, et ipsis volentibus nocere reluctantibus, et omni conatu resistentibus, nihilominus signati sunt, et signum Dei vivi in frontibus suis acceperunt. Unde per pugnam quatuor ventorum, post excursum quatuor bestiarum, ait idem qui supra,

“venit Antiquus dierum (ibid.),”

et judicium dedit sanctis excelsi, et tempus advenit, et regnum obtinuerunt sancti:

“Palmae ergo in manibus eorum,”

et ipsae palmae florentes, interim crescunt, donec penitus interficiatur bestia quarta, aliarum quoque bestiarum penitus omnis ablata sit potestas, tandemque ultimum sedeat judicium, regnumque, et potestas, et magnitudo regni, quae est subter omne coelum, detur populo sanctorum Altissimi, singulis stolis quas nunc habent in illa corporum gloriosa resurrectione duplicatis.

“Et clamabant voce magna, dicentes: Salus Deo nostro qui sedet super thronum et Agno.”

Perditio et mors quae per unum hominem in hunc mundum intraverat, in omnes homines pertransierat, quia in eo omnes peccaverunt. Sed sicut per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors, ita, inquit Apostolus, per unum Christum damnatio et mors peccati, praestans vitam aeternam (Rom. V). Recte ergo memores sancti, quod in primo homine peccaverint, et per peccatum ejus mortui fuerint, gratia autem Dei per Jesum Christum salvi facti sunt, confitentur et dicunt:

“Salus,”

subauditur, quia salvati sumus,

“Deo nostro,”

non nobis attribuatur,

“et Agno,”

id est Filio Dei, per cujus sanguinem in salutem recuperati sumus.