CAP. VI


CAPUT SINGULUM

Venite, et revertamur ad Dominum, quia ipse cepit et sanabit nos; percutiet, et curabit nos. Vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos. Hoc fecisse, hoc dixisse primum Judaeos, deinde gentiles, postquam ivit Christus, et reversus est in locum suum, id est, postquam ascendit in coelum, manifestum est. Dato enim Spiritu sancto apostolis, et loquente Petro ad populum, compuncti sunt corde, et dixerunt ad eum, et ad reliquos apostolos: Quid faciemus viri fratres? Petrus vero ait ad illos: Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum (Act. II). In illa tribulatione, id est in illa compunctione et poenitentiae actione, consurrexerunt ad Dominum, et consurgunt usque hodie mane, id est transacta et depulsa infidelitatis nocte, ab actis tenebris ignorantiae. Ita consurgentes, dicunt: Venite, et revertamur ad Dominum. Praedicant enim aliis Christum, qui illum cognoverunt, nec sua tantum contenti salute, aliis quoque ut salventur, verbum, salutis praedicare satagunt. Quod est illud verbum? Quia ipse, inquiunt, cepit, et sanabit nos; percutiet, et curabit nos. Magnificentius atque brevius verbum salutis hujus edici non potest. Totus qui conversionis ad Christum et Christianae fidei fructus est, hic paucis verbis comprehensus est, scilicet utraque resurrectio, qua resurgimus per Christum, prima animarum, secunda corporum. Cum enim dicit, quia ipse cepit, et sanabit nos, sensus iste est: Quia ipse nostram naturam suscepit, et a peccatis nostris salvos faciet nos, secundum nomen suum, quod est Jesus, id est Salvator. Quamvis autem vos credentes, et in nomine suo baptizatos jam sanaverit, adhuc tamen percutiet, et deinde curabit nos, id est sententiam mortis hujus corporis, de qua dixit: Quia pulvis es, et in pulverem reverteris (Gen. III), super nos dimisit, et ita fiet; sed deinde curabit nos, id est, in novissimo die carnis resurrectione resurgere faciet nos, qui resurrectione animae, id est, remissione peccatorum sanavit jam et vivere fecit nos. Hinc est illud quod Apostolus dicit: Corpus quidem mortuum (Rom. VIII), id est certissime moriturum est propter peccatum, spiritus vero vivit propter justificationem. De illa resurrectione carnis, quae secunda est, continuo dicit: Vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos. Et est sensus: Vivificabit nos in novissimo die, vita vel resurrectione carnis, quam persona sua mortuus propter nos, quia resurrectioni ejus, quae die tertia facta est, hoc ipsum ascribimus, quod suscitabit nos. Ita sanati et curati, id est anima et corpore vivificati atque suscitati. Vivemus, ait, in conspectu ejus, id est immortales erimus: neque enim ultra mori poterimus propter conspectum ejus, quia videbimus eum sicuti est, et inde similes ei erimus (I Joan. III). Tunc sciemus, sequemurque, ut cognoscamus Dominum. Sciemus, inquam, et cognoscemus, non sicut nunc ex parte, sed perfecte. Nam hinc et Apostolus ait: Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est (I Cor. XIII). Item: Videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem (ibid.) Nunc cognosco ex parte, tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum. Sequemur, inquit. Quo sequemur? Nimirum ad vitae fontes aquarum, sicut alius propheta dicit: Quia miserator eorum reget eos, et ad vitae fontes aquarum potabit eos. (Isa. XLIX). Et in Apocalypsi legimus: Quoniam agnus, qui in medio throni est, reget illos et deducet eos ad vitae fontes aquarum. (Apoc. VII). Quod idem est ac si dicat: Videndo vel conspiciendo Deum immortales ferunt. Hoc dicent invicem se cohortantes, hoc dicent apostoli vel apostolici viri populis praedicantes, et subjungent: Quasi diluculum praeparatus est egressus ejus. Ac si dicant: Quod dicimus, quia ipse cepit, et sanabit nos, non in angulo gestum est, sed sicut diluculum a cunctis videtur et latere non potest, et ad hoc venit ut videatur, imo ut illuminet; ita egressus ejus, quo de suis invisibilibus ad visibilia nostra egressus est, cunctis innotuit, cunctus orbis audivit, nec est qui se de ignorantia excusare possit. Hoc est quod Psalmista quoque dicit: In sole posuit tabernaculum (Psal. VIII), id est in manifesto exhibuit humanitatem suam. Ac deinceps: Nec est, qui se abscondat a calore ejus (ibid.), quia videlicet omnibus tam Judaeis quam gentilibus auditus est adventus ejus, audita est praedicatio Evangelii ejus. Addunt adhuc: Et veniet nobis, quasi imber temporaneus et serotinus terrae. Juxta litteram, temporaneus imber illa est pluvia quae jactis seminibus, a Deo datur terrae Palaestinorum ut infusa calescant semina. Serotina autem illa dicitur, quae ad maturitatem eosdem perducit fructus. Siquidem terra illa non ita frequenter, ut nostra, de coelo accipit pluviam, sed tantum bis in anno.

Spiritualiter pluviam sive imbrem utrumque, videlicet temporaneum et serotinum, intelligi oportet et sancta prophetica atque apostolica scriptura est. Prophetica namque scriptura ipsa est imber temporaneus; quia sicut serotino imbre infusa coalescunt semina, ita haec promissionem Christi venturi quae ad Abraham facta est, frequenti declamatione exspectabilem faciebat. Porro evangelica vel apostolica scriptura imber serotinus est; quia, sicut serotino imbre fructus ad maturitatem perducuntur, ita scriptura haec jam advenisse Christum confirmat, de quo prophetae vaticinabantur. Igitur et venient, inquiunt, nobis quasi imber temporaneus et serotinus, id est talis et taliter veniet nobis, vel taliter nobiscum faciet, sicut utriusque scilicet Novi ac Veteris Testamenti scripturae testificantur. Haec ubi dixit de illis qui erant credituri et fidem adventus ejus recepturi, confestim ad eos, quos non esse credituros praescivit, convertitur, et dicit: Quid faciam tibi, Ephraim, quid faciam tibi, Juda? Misericordia vestra quasi nubes matutina et quasi ros mane pertransiens. Sic nimirum patriarcha Isaac cum filium suum Jacob benedixit, et proinde Esau frater ejus ejulatu magno fleret, dicens: Nunquid non reservasti et mihi benedictionem? Respondit et dixit: Dominum tuum illum constitui, et omnes fratres ejus servituti illius subjugavi, frumento et vino stabilivi eum, et tibi post haec, fili mi, quid faciam? Ac deinceps: In pinguedine terrae et in rore coeli, desuper erit benedictio tua (Gen. XXVII). Profecto ille Isaac typum Christi gessit; duo vero filii, de quibus jam dictum est, formam praetulere mysticam utriusque populi scilicet et ejus qui tantummodo generatione carnis, et ejus qui imitatione fidei semen ejus Abrahae. Et illic Isaac in typo Christi dicit agresti filio: Et tibi post haec, fili mi, ultra quid faciam? statimque invenit quid faciat, dicitque: In pinguedine terrae, et in rore coeli desuper erit benedictio tua, et hic Christus in prophetia dicit carnalibus Israelitis sive carnalibus Judaeis, quicunque filii carnis et non filii sunt promissionis, quid faciam tibi, Ephraim? quid faciam tibi, Juda? statimque invenit, vel scit quid faciat, dum dicit: Misericordia vestra quasi nubes matutina, et quasi ros mane pertransiens. Misericordia haec parva illa est, quam intendens ille: In pinguedine, inquit, terrae, et in rore coeli desuper erit benedictio tua. Parva namque misericordia est temporalium sive corporalium abundantia rerum, quarum omnium summa, illic pinguedine terrae et rore coeli comprehensa est. Porro, misericordia magna illa est benedictio quae simplici Jacob in domo habitanti data vel effusa est secundum verba haec: Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus. Et deinceps: Et serviant tibi populi, et adorent te tribus. Esto Dominus fratrum tuorum, et incurventur ante te filii matris tuae. Qui maledixerit tibi, sit ille maledictus; et qui benedixerit tibi, benedictionibus repleatur. Sic namque benedicendo, magnam ille misericordiam imprecabatur, eam scilicet, ut de semine ejus Christus nasceretur. Proinde, quia misericordiarum tanta differentia est, idcirco David, qui utique minorem misericordiam fuerat consecutus, in pinguedine terrae et in rore coeli desuper, utpote rex dives et inclytus cum dixisset: Miserere mei, Deus, statimque addidit, secundum magnam misericordiam tuam (Psal. L). In quo? Nimirum in eo, ut nequaquam promissione Christi de semine suo nascituri frustraretur, propter causam Uriae Ethaei. Nam inde est quod postmodum dicit, ut justificeris in sermonibus tuis, subauditur, miserere mei, conservando mihi misericordiam magnam quam promisisti. Jam enim illi repromiserat Christum dicendo: Suscitabo semen tuum post te, quod egredietur de utero tuo, et firmabo regnum ejus. Ipse aedificabit domum nomini meo, et stabiliam thronum regni ejus usque in sempiternum (II Reg. VII). Igitur et hic postquam secundum magnam misericordiam dictum est de filiis promissionis suae fidei: In tribulatione sua mane consurgent ad me, dicentes: Venite et revertamur ad Dominum, quia ipse cepit et sanabit nos, percutiet et curabit nos, etc., confestim ad filios carnis tanquam ad Esau conversus. Quid, inquit, faciam tibi, Ephraim? quid faciam tibi, Juda? Misericordia vestra quasi nubes matutina, et quasi ros mane pertransiens. Ac si dicat: Populo electo, cujus typus erat Jacob, magnam misericordiam, magnam consequente benedictionem habendo fidem seminis Abrahae, quod est Christus, vobis filiis carnis, qui tanquam Esau tardatis et foris vagamini, post haec ultra quid faciam? In pinguedine terrae et rore coeli desuper fuerit hactenus benedictio vel misericordia vestra; sed nunc eadem ipsa properante captivitate pertranseat, sicut pertransit matutina nubes, et in meridie sive vespera jam non est; et sicut pertransit ros, qui cum mane herbam operuit, orto sole velociter disparet, et jam non est. Sic enim continget, qui mane compluti estis, et matutino rore maduistis, id est qui praesentem laetitiam et tantummodo caduca praesentis saeculi bona requisistis. Nubes vestra pertransit, et ros vester orto sole siccatur, id est laetitia vestra in tristitiam vertetur, et deliciae vestrae in futurum non invenientur, ubi verus sol Christus in virtute sua lucens in meridie conspicietur. Propter hoc dolavi in prophetis, et occidi eos in verbis oris mei. Propter hoc, inquit, videlicet quia vos tantummodo rerum temporalium matutinam nubem, roremque transitorium requiritis, et gloriam Dei regnumque futurum non attenditis, ego dolavi, id est multas percussiones feci in prophetis, qui vobis secundum vestram intentionem adulati sunt et applauserunt, videntes vana et loquentes mendacia. Quales utique fuerunt prophetae Baal. Et illis namque, sicut in Regum libris legimus, Elias Thesbytes, CCCCL viros una die interfecit (III Reg. XVIII), itemque magnam illorum multitudinem percussit Jehu, qui domum Achab subvertit (IV Reg. X). Hoc totum factum est ad imperium Domini: idcirco cum dixisset: Dolavi in prophetis, protinus addidit, occidi eos in verbis oris mei. Hoc recte factum est, ut qui propter lucrum temporale et ut alius propheta, propter pugillum farinae (Ezech. XIII), non solum magnam Dei misericordiam reliquerant, sed et popularem turbam secum devocabant. Primum in ipsis dolaretur et occideretur, et deinde populus in captivitatem duceretur, matutina misericordia, de qua jam dictum est, et quasi transitorio rore frustratus. Quam juste haec facta sint vel fiant, nunc toto in orbe scitur, ubicunque lux veritatis est. Sequitur: Et judicia mea quasi lux egredientur. Et est sensus: Sicut caligantes in nocte oculos lux succendens illuminat, sic illis qui hactenus in nocte ignorantiae fuerant, annuntiata judicia haec perspicua erunt, ut dicant: Judicia Domini vera, justificata in semetipsa (Psal. XVIII). Egredientur igitur judicia mea quasi lux, id est quod voluerim aut quid utile esse judicaverim ego, manifestius cognoscetur. Quid est illud? Ait: Quia misericordiam volui, et non sacrificium, et scientiam Dei plusquam holocaustum. Hujus suae sententiae memor Dominus semel et iterum apud Matthaeum invenitur. Ubi enim discumbente eo in domo ejusdem Matthaei murmurabant Pharisaei, dicentes ejus discipulis: Quare cum publicanis et peccatoribus manducat magister vester? Non est, inquit, opus valentibus medico, sed male habentibus (Matth. IX). Statimque subjungit: Euntes autem discite quid sit: Misericordiam volo, et non sacrificium. Non enim veni vocare justos, sed peccatores (Matth. IX). Item, ubi discipulis ejus esurientibus et spicas Sabbato vellentibus atque manducantibus, cum dixissent: Ecce discipuli tui faciunt quod non licet eis facere Sabbatis. Ait post alia: Si autem sciretis quid est, misericordiam volo, et non sacrificium, nunquam condemnassetis innocentes istos. Ergo cum dicit in hoc propheta: Quia misericordiam volui et non sacrificium, dignam suorum reddidit causam judiciorum, cur supra inter caetera dixerit, in gregibus suis et in armentis suis vadent ad quaerendum Dominum, et non invenient eum, quia videlicet neque secundum corpus, neque secundum animam misereri noverunt proximis, prompti sacrificatores gregum, immolatores armentorum. Nam utramque misericordiam, scilicet corporis et animae testatur se voluisse illa quam commemoravimus evangelica prolocutione. Ubi enim peccatorem sive publicanum recipiens Matthaeum dicit, euntes discite, quid est, misericordiam volo et non sacrificium, illam patenter misericordiam se requisisse significat, quae impenditur circa curam animarum. Ubi vero discipulos suos esurientes, et Sabbato spicas vellentes a Sabbati violatione defendit, dicens: Si autem sciretis quid est Misericordiam volo et non sacrificium, nunquam condemnassetis innocentes istos. Ibi profecto misericordiam, quae proximis in corporum necessitatibus impenditur, sese voluisse testatur. Igitur judicia Domini vera sicut lux manifesta sunt, et causa cadit carnalis Israel sive Ephraim et carnalis Juda; quia certatim sacrificium offerunt quod Dominus non vult, et viscera misericordiae non habent quam Dominus vult; quia holocausta multiplicant quae Dominus non requirit, et scientiam Dei negligunt in qua Dominus et creaturam rationalem voluit semper et vult exerceri. Non acquieverunt voluntati ejus, non exsecuti sunt ea quae ille voluit, scilicet misericordiam et scientiam Dei. Hoc est, quod continuo subjungit: Ipsi autem sicut Adam transgressi sunt pactum, ibi praevaricati sunt in me. Et est sensus: Ipsi autem et peccaverunt, et peccatum suum per superbiam defendendo mihique contradicendo, contra semetipsos et contra posteros suos immisericordes et crudeles exstiterunt. Sed jam in isto secundi hujus voluminis finem facientes, sequentis initium ab hoc eodem capitulo sumamus.