CAP. III.

M. Vides ergo, si sunt justi, debent accusari; si volunt exaltari, debent humiliari. Si autem ideo exaltantur quia humiliantur, ideo justificantur quia a se ipsis accusantur, profecto sequitur quanto se huic justitiae putant propinquiores, tanto fiant ab ea remotiores.

D. Huic contrarium videtur quod ab ipsa summa justitia nobis praecipitur: Appropinquate enim mihi, inquit justitia, et ego appropinquabo vobis. Et rursum: Accedite ad eum et illuminamini (Psal. XXXIII, 6). Unde autem homo illuminatur, id lumen esse probatur; est autem lumen Deus ipse, sicut dicitur: Erat lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I, 9). Jubemur ergo ad lumen accedere, ut illuminemur; hoc est ad Deum, quatenus, ut ita dicam, deificemur. Quis autem deificatur, nisi qui justificatur? qui autem justificatur, hic justitiae appropinquare videtur. Est ergo contrarium, nos appropinquare ut justificemur, et elongari ut justificemur. Unde sequi videtur; si ideo justificamur quia justitiae appropinquamus, ergo non justificamur quia elongamur.

M. Movisti, ut fateor, quod et me movere videtur. Cum ergo haec contrarietas ex his verbis oriatur, quibus dicitur: Omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur, diligenter examinandum quis ex his verbis purus intellectus habeatur.

D. O quam id a me desideratur!

M. Quid ergo intelligitur in hoc: Qui humiliatur exaltabitur? hominem se humiliare, hoc est hominem humilitatem habere; humilitatem autem hominem habere, hoc est hominem se ipsum cognoscere. Ipse autem homo est peccator; hominem ergo se cognoscere, hoc est peccatorem seipsum cognoscere, hoc est quod verum est esse de se intelligere; qui autem de se quod verum est intelligit, juste facit; non potest autem quis juste facere, nisi justitia id debeat efficere. Juste autem justitia aliquid efficere non potest, nisi ipsius justitiae qui juste facit debeat appropinquare. Ergo qui humiliatur, hic est qui justitiae appropinquat; qui autem justitiae appropinquat, huic justitia appropinquare probatur. Porro cui appropinquanti justitia appropinquare probatur, hic est qui a justitia justificatur. Ergo idem concluditur esse ad Deum accedere et illuminari, et ad Deum hominem appropinquare, et Deum nobis appropinquare, quod est humiliari et exaltari, id est justificari.

D. Si igitur idem est humiliari quod est justificari, qui autem justificatur, hic exaltatur; ergo si Dominus prohibet hominem exaltari, prohibet eum justificari, hominem justum fieri. Quare si Deus prohibet hominem justificari, prohibet eum justum fieri. Probatur autem injustus, qui hominem justum prohibet fieri. Est ergo Deus injustus qui hominem justum prohibet fieri?

M. Deceret te aliquando dissimulare aliquid, et me minime tantum gravare.

D. Si, non videns veritatem, hanc me videre simularem, me ab ipsa veritate fraudarem. Sed nullus se debet a veritate defraudare, quare nec eam ego dissimulare.

M. Unde tibi videtur nasci haec argumentorum contrarietas?

D. Ex hoc quia probasti idem esse exaltari quod justificari.

M. Oculis apertis vides quare, si ideo quia idem intelliguntur, haec tam contraria concluduntur, ergo si haec duo, id est exaltari et justificari, accipiuntur contraria, nulla inde sequuntur impossibilia.

D. Jam mihi videor videre.

M. Hoc quoque debes dicere.

D. Scilicet ut ubi dicitur, qui se humiliat exaltatur, exaltatur idem intelligatur ac si diceret, humiliatur. Tu autem probasti egregie hunc justificari, quem constat humiliari. Porro ubi dicitur qui se exaltat humiliabitur, sic exaltari accipiatur, ac si diceretur qui superbit.

M. Sicut ergo humilitas et superbia sunt contraria, ita qui praecipit hominem humiliari, ut debeat exaltari, id est justificari, et qui prohibet hominem exaltari, ne debeat humiliari, nihil aliud videtur praecipere, nisi in uno homine humilitatem proponere, in altero ab ipso superbiam removere: quod totum est justum facere. Non est ergo injustus Deus, qui hoc probatur praecipere vel prohibere.

D. Non me poenitet hanc movisse quaestionem, cum magna mei utilitate solutam.

M. Qua tandem dicito.

D. Jam video sicut nihil superbia detestabilius, ita nihil humilitate utilius.

M. Licet in hoc diutius immoramur quam vellem, tamen, ut utiliter te inde commoveam, humilitas est qua in ipsum itur Deum.