CAP. II


CAPUT 1

Ecce super montes pedes evangelizantis, et annuntiantis pacem. Celebra, Juda, festivitates tuas, et redde vota tua, quia non adjiciet ultra ut pertranseat in te Belial, universus interiit. Ascendit qui dispergat in facie tua, custodiens obsidionem. Contemplare viam, conforta lumbos, robora virtutem valde, quoniam sicut reddidit Dominus superbiae in Jacob, sic reddet superbiae in Israel, quia vastatores dissipaverunt eos, et propagines eorum corruperunt. Haec et caetera quae sequuntur usque in finem, magnum gaudium, magnum et triumphale resonant tripudium, et totius laetitiae causa haec est: Quoniam sicut reddidit, inquit, Dominus superbiae in Jacob, sic reddet superbiae in Israel? Non ergo parva res est quae sub verbis istis latet, sicut reddidit Dominus superbiae in Jacob, quoniam totius consolationis vel gaudii causa sive materia in ipsis posita est. Quid igitur est vel quem sensum habet, quoniam sicut reddidit Dominus superbiae in Jacob, sic reddet superbiae in Israel? Unus namque et idem fuit pater Jacob qui et Israel, unus et idem populus Jacob qui et Israel. Siquidem ita dixisset, quoniam sicut reddidit Dominus superbiae in Judam, sic reddet superbiae in Israel, sensus iste absque impedimento vel scrupulo sese accommodaret: Quod sicut ultus est Dominus Judam et Hierusalem de rege Sennacherib et exercitu ejus, sic ulciscetur decem tribus quae appellabantur Israel, de Ninive sive Assyriis, quod regnante Salmanassar captivaverat easdem decem tribus. Nunc autem quamvis et iste sensus rationabilis sit, et pro Juda Jacob convenienter possit accipi, libet adhuc intuitum mentis extendere latius, ut sub istis nominibus Jacob et Israel, omnes tam antiqui quam novi, tam illi qui praecesserunt quam illi qui subsequuntur Christi adventum, electi intelligantur. Jacob namque patrem secundum carnem duodecim filiorum totidemque tribuum Israel, libenter hic accipimus, Christum patrem secundum spiritum duodecim apostolorum, et omnium qui per eos in ipsum crediderunt vel credunt. Erit igitur sensus amplissimus et omnino planus in istis verbis idem qui in illis apostoli, cum de priore loqueretur, omnia in figura contingebant illis. Nimirum sicut illa de quibus nominatim mentionem fecerat Apostolus, beneficia Dei in figura contingebant illis (I Cor. X) et veraciter implentur in Evangelio Christi, sic illa ultio de Assyriis in figura contingit illis, quorum temporibus accidit et veraciter impletur in Evangelio Christi. Magna plane causa et digna, propter quam sic exclamet Spiritus sanctus in propheta: Ecce super montes pedes evangelizantis et annuntiantis pacem, propter quam congratuletur et dicat: Celebra, Juda, festivitates tuas, et redde vota tua, propter quam excitet in gaudium atque confidentiam, dicendo: Contemplare viam, conforta lumbos, robora virtutem valde, etc. Ut, inquit, et hoc facias, et non id solum attendas, quod taliter reddidit Dominus superbiae Assyriorum quam exercuerunt in Jacob, quod civitatem hanc Sennacherib non introivit, nec ejecit in eam sagittam, nec occupavit eam clypeus, sed occisis ab angelo Domini centum octoginta quinque millibus, reversus est in viam suam, per quam venerat, et occisus est, et Ninive subversa est (IV Reg. XIX). Non, inquam, hoc solum attendas, sed simul attende quia, sicut Dominis reddidit superbiae in Jacob, ut Assyrii exscinderentur; sicut reddidit superbiae in Jacob, ut Pharao cum curribus et equitibus suis in mari mergeretur; sicut reddidit superbiae in Jacob, ut a Persis et Medis Babylonia subverteretur; sicut reddidit superbiae in Jacob, ut Aman, hostis Judaeorum, in patibulo quod Mardochaeo paraverat, appenderet; sicut reddidit superbiae in Jacob, ut Antiochus Epiphanes sine manu contereretur. Sic reddet superbiae in Israel, populum novellum evangelica fide renatum, cujus generatio secundum Spiritum de Christo est, patre duodecim apostolorum, cujus in typum praecessit ille Jacob pater secundum carnem duodecim filiorum. Quid reddet superbiae habitae contra istum Israel, secundum similitudinem eorum quae reddidit superbiae habitae contra illum Jacob? Nimirum ut princeps hujus mundi diabolus, ausus venire ad istum Israel in quo non habet quidquam, ita sanguine et aqua de latere ejus emanantibus enecetur; sicut ille carneus Pharao cum suis omnibus submersus est in aquis vehementibus, et ita ligno crucis transfigatur; sicut fuit Aman ille transfixus, et sicut contritus est Antiochus, tandemque ita et ipse diabolus, et omnis illi consentiens mundus extremo judicio damnetur, sicut ille veniens contra Judam et Hierusalem superatus est qui sibi videbatur insuperabilis Assur, et subversa est Ninive caput superbiae ejus. Ecce, o Juda, super montes, ecce pedes, id est praedicatores, omnem saeculi altitudinem supergredientes, pedes evangelizantis et annuntiantis pacem, praedicatores dantis poenitentiam et remissionem peccatorum, destructo peccato, consummata justitia, principe hujus mundi jam judicato. Secundum similitudinem plagae quae facta est in parte, idem in Assyriis factum est, idem sine dubio fiet in toto, scilicet hoc mundo, et in principe hujus mundi. Celebra igitur, o Juda, id est confessor propheticae et evangelicae fidei, celebra festivitates tuas, et redde vota tua, id est a malis operibus vaca, et in bonis operibus persevera. Festivitates quae dudum celebrabantur in figura, nunc in veritate celebra. Exempli gratia, ut agnum quem dudum comedebas in umbra, quem comedendo transitum maris, et demersionem carnei Pharaonis celebrabas, agni Christi signum fuisse scias, caetera festa legis, evangelicae gloriae noveris exstitisse exemplaria. Sed quid prodest qualescunque festivitates celebrare deforis, nisi festivitas contemplationis in mente fuerit? Proinde cum dicit: Celebra, Juda, festivitates tuas, et redde vota tua; psalmistam interroga, et ipse tibi dicet quomodo facere debeas: Quoniam, inquit, cogitatio hominis confitebitur tibi, et reliquiae cogitationis diem festum agent tibi. Vovete et reddite Domino Deo vestro omnes qui in circuitu ejus affertis munera (Psal. LXXIII). Istae sunt tuae festivitates, o Juda, ut cogitatio tua Deo confiteatur, et si non omnis cogitatio festiva esse potest et splendida, saltem reliquiae cogitationis diem festum agant, id est saltem aliquando post infestationes malarum cogitationum locum mentis obtineant cogitationes bonae, juxta illud: Peccasti, quiesce (Sap. XXI). Cum hujuscemodi, festo die redde vota tua, quorum videlicet votorum summum vel optimum est, calicem salutaris, juxta Psalmistam, accipere (Psal. CXIII), id est imitari mortem Salvatoris, qui moriendo pacem inter Deum et homines fecit, ipsamque evangelizavit et annuntiavit pedibus, ut jam dictum est, id est praedicatoribus sive apostolis per mundum universum missis, et super montes incedentibus, id est super omnem altitudinem saeculi. Profecto non vana festivitas ita celebrare, et causam hanc festivitatis habere, quia non adjiciet ultra ut pertranseat in te Belial, universus interiit, videlicet secundum similitudinem Assur sive Sennacherib, qui reversus in via per quam venit, jam ultra in te pertransire non poterit. Ita namque Belial, quod interpretatur absque jugo, scilicet diabolus, ab initio rebellis Deo, ex quo tibi, o Juda, Christus moriendo ac resurgendo festivitates tuas dedicavit, ultra jam in te pertransire non poterit. Nam extunc universus interiit. Non quod substantia ejus esse desierit, sed quod mors generis humani, quae per invidiam ejus in hunc mundum introivit (Rom. V); mors, inquam, universa, mors gemina tam animae quam corporis, omnino interiit. Ubi vel quando iste Belial interiit? Ubi mortua est mors quam intulit, unde et appellatur et ipse mors? Videlicet ubi mortuus est Christus, ibi nostrarum mortua est mors animarum; et ubi resurrexit Christus, ibi nostrorum interiit mors corporum. Celebrando ergo festivitates tuas, o Juda, memento quod ille sit ipsa festivitas tua, de quo dicis, qui mortem nostram moriendo devicit et vitam resurgendo reparavit, et hinc esse quod dicitur, non adjiciet ultra ut pertranseat in te Belial, universus interiit. Nam, si illud solum respicias quod Sennacherib non reversurus abiit, et interiit, non est verum proinde dicere: Belial universus interiit, quia videlicet post illum plurimus Belial, qualis ille fuit, in te pertransivit qui multo amplius nocuit. Forte dicis, o Juda: Quandiu stat Ninive, quomodo mihi dicis, quia Belial universus interiit? Quandiu stat mundus, quomodo consolabor de mortis interitu? Ecce enim Nero saevit, Decius insanit, Maximianus morte armatus vesanit, et praeter istos filii Belial multi, quorum Antichristus deterrimus erit. Quomodo ergo jam dicis, quia Belial universus interiit? Ad haec inquam: Ascendit qui dispergat in facie tua, custodiens obsidionem. Quis est ille qui ascendit? Ad illam quippe Niniven ascendit Nabuchodonosor rex Babylonis, et in facie tua, o Juda, qui tunc temporis in mundo eras, id est te praesente vel sciente, dispersit Niniven illam, circa illam castodiens obsidionem, donec illam caperet; sed in hac parva, imo fere nulla consolatio est. Pejor namque tibi Nabuchodonosor postmodum exstitit quam fuerit Sennacherib. Quis igitur ille est qui ascendit, quique in facie tua sic disperget mundum istum, magnam utique Niniven, ut perfectam habeas consolationem? Profecto qui descendit Christus, ipse ascendit; et sicut ascendit, ita veniet (Act. I) Niniven dispersurus, id est mundum in facie sua judicaturus. Quod interim facit Nero sive Diocletianus; imo ipse diabolus sive Antichristus nihil veritatem diminuit, quin veraciter dicas: Belial universus interiit, foras missus est princeps hujus mundi. Non hic agitur nec agi potest quin mors, utraque mors, animae et corporis absorpta sit in victoria istius ascensoris coeli. Quid enim, si adhuc hostis corpus occidit in membris? Denique animam non potest occidere vivificatam capitis, id est Christi morte, et de ipsa morte corporis tam certum est, quod interitura sit in membris, ut veraciter vel secure jam dicas quia interiit, praesertim quia caput Christus resurrexit, et membra nonnulla, id est multi cum eo sancti. Olim hoc intendebat, hoc sperabat draco diabolus, quod efficere posset, ut de illa muliere quae erat gens illa, quae secundum carnem quoque dicitur Juda sive Judaea, non nasceretur masculus filius qui recturus esset gentes in virga ferrea (Apoc. XII), et idcirco illam delere conabatur septem capitibus armatus, sed hoc jam sperare non potest, quia jam natus est ille Filius et jam raptus est ad Deum et ad thronum ejus. Hoc tantum deinceps intendit per Neronem et quoscunque similes illi, ut non exspectetur rediturus; sed tu firmiter tene, quia sicut ascendit ita rediturus est, ut in facie tua dispergat Niniven, ut te vidente judicet mundum non credentem, teque persequentem, ita custodiens obsidionem, ut neque ab oriente, neque ab occidente, neque a desertis montibus (Psal. LXXIV.) pateat cuiquam locus effugii, quoniam Deus ipse judex est, qui omnia concludit, cujus de manu nemo est qui eruere possit. Hoc futurum sciens, ad hoc illum rediturum credens, fac quod nunc dico: Contemplare viam, conforta lumbos, robora virtutem valde. Haec, inquam, age, sic vive, quia non hoc aliud est quam quod ipse in Evangelio dixit, antequam ascenderet: Sint lumbi vestri praecincti, et lucernae ardentes, et vos similes hominibus exspectantibus Dominum suum, quando revertatur a nuptiis (Luc. XII). Quidnam aliud est vigilare secundum similitudinem hominum exspectantium Dominum suum quam contemplari viam, cum sollicitudine exspectare illum, qui et venturus est, et ipse via est. Et quid aliud est confortare lumbos, quam succinctos habere lumbos, id est contra libidinem sive luxuriam quae in lumbis est, castigatum habere corpus et castum cor? Porro virtutem valde roborare, id sine dubio est lucernas ardentes habere, id est cum honore castitatis opera bona exercere, et in ipsis perseverare. Quomodo autem vel unde virtus ejusmodi valde roboratur? Quod est virtutis hujusce validum robur? Revera humilitas, id est non fallax, sed omnino verax infirmitatis conscientia. Etenim in ea virtus omnis roboratur: nam virtus, inquit Apostolus, in infirmitate perficitur (II Cor. XII). Non hoc dicimus, quod infirmitas ipsa sit humilitas quae nobis est necessaria, sed quod ad humilitatem proficiat, velut instrumentum quoddam considerata seu propriae fragilitatis, seu communis conditionis infirmitas. Propriae fragilitatis, ut in Apostolo dicente: Ne magnitudo revelationum extollat me, datus est mihi stimulus carnis meae, angelus Satanae (ibid.). Communis conditionis, ut in Job dicente: Memento, quaeso, quod sicut lutum feceris me, et in pulverem reduces me (Job X), etc. Quod si experimentum quaeritur de humilitate, quod omnis virtus ex ea valde roboretur, ecce et Jacob cum angelo luctari, et non vinci (Gen. XXXVIII); et Moses Deum dicentem: Dimitte me, tenere potuit (Exod. III). Quod utriusque tanta virtus ex humilitate roborata fuerit, evidentibus comprobatur testimoniis. Nam de Jacob in Ozee ubi praemissum est: Et in fortitudine sua directus est cum angelo, et invaluit ad angelum, et confortatus est (Ose. XII), statim subjunctum est: Flevit et rogavit eum (ibid.). De Mose vero Psalmista cum diceret, et dixit, subauditur Deus, ut disperderet eos, statim subjunxit: Si non Moses electus ejus stetisset in confractione in conspectu ejus (Psal. CIII). Quid enim est in confractione? Nisi in nimia mentis humilitate? Jam ita perspecto, quod dicit, robora virtutem valde, sensum rationabilem habere potest id quod sequitur, sicut in plerisque codicibus habetur, et a LXX non discrepat Interpretibus. Quoniam sicut reddidit Dominus superbiae Jacob, sic reddet superbiae Israel, veteres et novos, id est et illos qui sub lege fuerunt, et eos qui in Evangelio credunt, ita intelligimus, ut superius jam dictum est: Quae fuit superbia Jacob, et quomodo reddidit Dominus superbiae Jacob? Sine dubio superbia Jacob fuit, ubi Chore, Dathan et Abyron de sacerdotio contendentes, cum omni coetu suo contra Dominum steterunt et ita reddidit Dominus illi superbiae, ut disrumperetur terra sub pedibus eorum, et aperiens os suum devoraret Dathan et Abyron cum tabernaculis suis, et universa superbia, descenderentque vivi in infernum operti humo, et perirent de medio multitudinis. Sed et ignis egressus a Domino interfecit ducentos quinquaginta viros, qui offerebant incensum (Num. XVI). Item Saul, cum esset Christus Domini, superbivit, et Dominus superbiae ejus ita reddidit ut manciparet eum maligno spiritui (I Reg. XVI). Plura sunt exempla hujusmodi, quam ut compendio cuncta possint ad praesens conscribi. Cum igitur praemisso, robora virtutem valde, id est humilitatem omnibus habe, statim subjungit, quoniam sicut reddidit Dominus superbiae Jacob, sic reddet superbiae Israel, quae littera non discrepat a Septuaginta Interpretibus, ut jam dictum est terrorem magnum incuti universo Israel, qui credendo in Christum meruit Israel nuncupari. Terribilis namque est Deus in consiliis super filios hominum (Psal. LXV), atque idcirco tunc unicuique magis cavendum et magis humilitati studendum, cum majora supernae gratiae dona percepit, non tantum in eo quod Apostolus praemonuit dicens: Noli gloriari adversus ramos qui confracti sunt; noli altum sapere, sed time; si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat (Rom. XI); verum et omnibus modis, ut nunquam alter contra alterum infletur, nunquam dum vivit se comprehendisse arbitretur. Superbia Israel, id est credentium inter caetera mala fecit et haereses, et non minus de ipsis qui videbantur intus quam de illis qui foris erant vel sunt gentilibus. Verum quod sequitur: Quia vastatores dissipaverunt eos, et propagenes eorum corruperunt, tanquam vastatores vinearum Domini, contra quos ipse dilectus dicit in Canticis: Capite nobis vulpeculas quae demoliuntur nobis vineas: nam vinea nostra floruit (Cant. II). Hoc pejus egerunt vastatores isti quam vastatores illi, quod illi palam dissipaverunt, id est persecuti sunt; isti autem et subdole corruperunt, et interdum aperta vi propagines vastaverunt. Reddet igitur Dominus superbiae hujusce Israel, sicut reddidit superbiae illius Jacob, videlicet ut apostolico utamur exemplo, sicut reddidit eidem Jacob in eo quod omnes quidem mare transierunt, et omnes in Mose baptizati sunt in nube et in mari-et omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt, omnes eumdem potum spiritualem biberunt; sed non in pluribus eorum beneplacitum est Deo (I Cor. X), subauditur ut saltem in illam terram ingrederentur, quae umbra erat illius terrae viventium, quam in futuro speramus: nam prostrati sunt in deserto. Haec autem in figura facta sunt nostri et caetera; nunc jam sequentia persequamur. Clypeus fortium ejus ignitus, viri exercitus ejus in coccineis. Igneae habenae currus in die praeparationis ejus, et agitatores consopiti sunt. In itineribus conturbati sunt, quadrigae collisae sunt in plateis, aspectus eorum quasi lampades, et quasi fulgura discurrentia. Clypeus, inquit, fortium ejus ignitus. Cujus ejus? Putasne illius Nabuchodonosor, qui ascendit ut disperderet illam localem, quamvis magnam Ninivem? Fuerit quidem fortium illius clypeus quomodocunque ignitus aut splendidus, et viri exercitus ejus vestiti caligis ac ocreis coccineis, sive alterius cujuslibet coloris pulchri, verumtamen Spiritus sanctus, spiritus propheticus nequaquam ita se demiserit, ut absque respectu mysterii nugas aut vanitates ejusmodi, clypeos et currus, aut curruum habenas et currentes quadrigas, vestitus coccineos et aspectus virorum fulgidos tantopere declamare, et superventuris saeculis, quibus Scripturam propheticam perseverare volebat, notificare dignatus sit. Spiritum igitur quocunque vadit, pro posse sequamur, et quia verba Spiritus sancti sunt, spiritualia potius in verbis mysteria requiramus. Fortium ejus qui, ut supradictum est, ascendit in coelum, Niniven, dispersurus, id est mundum judicaturus, fortium inquam ejus clypeus ignitus est, et viri exercitus ejus in coccineis, et igneae habenae currus in die praeparationis ejus. Quae sit praeparatio vel dies praeparationis ejus et quid praeparetur primo quaerendum est, et deinde caetera melius clarescent, quod magnam in se sensuum spiritualium contineant majestatem. Quid ergo praeparatur, nisi ut mundus judicetur. Et quae est hujus rei praeparatio, nisi Evangelii praedicatio? Et quis est dies praeparationis ejus, nisi totum hoc tempus usque ad consummationem saeculi? Denique quantacunque diuturnitas, quantuscunque numerus annorum sit sicut tempus, ita et dies recte dicitur, testante Domino ipso cum in propheta dicit: Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis adjuvi te (Isa. XLIX). Apostolus namque succinit: Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis (II Cor. VI). Igitur unus idemque dies, qui credenti mundo est dies salutis, non credenti mundo est dies praeparationis, et intra hunc diem praeparationis, invenire debemus, et igneos fortium ejus clypeos, et vestitus virorum ejus coccineos, et habenas curruum igneas, et quadrigas in plateis collisas, et aspectus fulgureos, et caetera bellici apparatus insignia, quae declamando ita inculcat, ut palam sit vel esse debeat quia magna agit seria. Fortes ejus illos hic accipimus, quarum de multitudine duo in initio praeparationis hujusce, quando ille ascendit, cum intuerentur euntem illum in coelum apostoli, steterunt juxta illos in vestibus albis, qui et dixerunt: Viri Galilaei, quid statis aspicientes in coelum? Hic Jesus qui assumptus est a vobis in coelum, sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I). Sic, inquam, veniet, dispersurus Niniven, id est judicaturus hunc mundum. Fortium illorum de principibus unus est Michael, de quo in Apocalypsi, ubi ascendit, ubi raptus est filius beatae mulieris ad Deum, et ad thronum ejus, ita scriptum est: Et factum est praelium magnum in coelo, Michael et angeli ejus praeliabantur cum dracone (Apoc. XII), etc. Horum fortium clypeus verbi Dei, Verbum Deus est, et clypeus utique ignitus, quia scriptum est: Ignitum eloquium tuum vehementer (Psal. CXVIII); itemque ad Salomonem dictum est: Omnis sermo Dei clypeus ignitus est (Prov. XXX). Contra quos ignitus est talis iste clypeus, nisi contra draconem et angelos ejus. Intolerabilis est illis iste ignitorum clypeorum ignis, unde et exprobratur illi apud Ezechielem, ubi sub nominibus novem lapidum dicitur in eum de novem ordinibus angelorum: Et ejeci te de monte Dei, et perdidi te, o Cherub protegens, de medio lapidum ignitorum (Ezech. XXVIII). Porro viros de quibus ait, viri exercitus ejus in coccineis, illos intelligimus quia adjuvantibus fortibus sive cooperantibus illis, semper invisibiliter, aliquando autem etiam visibiliter vicerunt illum draconem, sicut ibidem scriptum est: Et ipsi vicerunt eum propter sanguinem Agni (Apoc. XII), et laverunt stolas suas in sanguine Agni (Apoc. VII). Deinde igneas habenas currus, praelatos sive rectores Ecclesiarum intelligimus, quia videlicet sicut habenae regunt currum, ita regulae sive monita horum illum regunt currum, de quo in psalmo scriptum est: Currus Dei decem millibus multiplex millia laetantium (Psal. LXVII). Sunt autem habenae igneae, quia videlicet dicta vel facta, seu omne regnum eorum non est vel esse debet sine magno boni zeli fervore. Illi fortes cum ignitis clypeis, isti viri exercitus ejus in coccineis, istae igneae currus habenae in die praeparationis ejus, subauditur, nunquam deficiunt et omnis actio eorum praeparatio est extuncusque in finem saeculi, praeparatio dispersionis, qua dispergenda est Ninive, id est judicii quo judicandus est mundus iste. Interim namque per eos Spiritus sanctus arguit mundum de peccato, et de justitia, et judicio (Joan. XVI), et eo arguente, fugiunt mundum periturum hi qui credunt, et qui credere non vult fit inexcusabilis mundus. Haec est praeparatio ejus. Et agitatores, inquit, consopiti sunt. Agitatores plane non ejus, caetera sunt ejus, fortes quorum clypeus est ignitus, dicuntur et sunt ejus, viri exercitus in coccineis, dicuntur et sunt ejus, currus cum igneis habenis, et tota praeparatio dicitur et est ejus; agitatores vero nec dicuntur, nec sunt ejus. Agitatores quippe qui sunt, nisi inquieti, infesti, injuriosi et contumeliosi sive superbi? Tales iste non habet, tales non ex Deo, sed ex maligno sunt, ex mundo damnato, ex mundo in maligno posito. Primus eo tempore quid egit ille saepedictus Assur, unde sic notaretur, unde agitator ipse et quique similes illi agitatores recte dicantur. Apud Isaiam, ubi adventus ejus prophetica voce denuntiatur, inter caetera sic de illo dictum est: Transierunt cursum (Isa. X), scilicet Assyrii contra Hierusalem properantes, et de perditione ejus quasi jam perpetrata, nimis certi nimisque confidentes, et agitabit, inquit, manum suum super montem filiae Sion, et collem Hierusalem (Ibid.). Quia si hostiliter agitavit manum suam ille Assur sive Sennacherib sibi arridens, loco sancto irrideus, in se tumide gliscens, contra Deum improvide ludens, recte nimirum notavit eum Spiritus sanctus, ut agitator ipse et quique similes illi agitatores nominarentur. Similes illi in die praeparationis hujusce, de qua secundum hunc prophetam loquimur, dum praeparatur, ut Ninive, id est, mundus judicetur, similes, inquam, agitatores fuere Niro, Diocletianus, Maximianus et caeteri quicunque contra Evangelium praeparationis hujus semetipsos agitaverunt, pleni diabolico spiritu, et ecce consopiti sunt. Quid est consopiti? Mortui sunt. Nonne et illi viri pulchri, viri exercitus ascensoris coeli, qui vicerunt draconem, ut supradictum est, propter sanguinem agni (Apoc. XII), et propter verbum testimonii sui, et idcirco sunt in coccineis? Nonne, inquam, et illi sunt mortui? Sunt quidem mortui, sed non consopiti. Nam etsi mundo mortui sunt, Deo vivunt, et in castris regis sui, regis viventium nunc quoque militant, non minus quam viventes in earne militaverunt. Plane atque indubitanter miro modo cum, deposita carne, sint in alio saeculo, praesentes nobis sunt, et meritis regunt, virtutibus augent residuum exercitum peregrinantem adhuc in hoc saeculo. At illi agitatores, et Deo mortui sunt, et huic saeculo jam non vivunt, viventibusque nec obesse nec prodesse possunt aut poterunt; et idcirco verum est dicere, quia consopiti sunt, id est profundo somno mortis sepulti sunt, unde, donec coelum atteratur, non evigilabunt, nullumque deinceps fortibus illis, viris illis supradictis, currui vel habenis Domini facient obstaculum sive impedimentum. Consopiti, inquam, sunt inter agendum, sive dum agitur id quod sequitur: In itineribus conturbati sunt, quadrigae collisae sunt in plateis aspectus earum quasi lampades fulgura discurrentia. Fuerit, ut jam dictum est, exercitus ille Chaldaicus contra Niniven tam velox tam properans, tamque pomposus quadrigis concurrentibus tam multis, ut prae multitudine viam invenire non possent, atque inter se colliderentur in plateis, et aspectus Babyloniorum ita fulgurei, aut nescio quo lumine luminosi, ut ante visu adversarios terrerent quam mucrone prosternerent, nobis tamen exabundanti est, ut huic sensui litterali immoremur, potius spiritum sequamur et post ipsum curramus. In hac die praeparationis judicii, quo judicandus mundus est, cujus illa Ninive et pars fuit, et typum gessit, in hac, inquam, die praeparationis conturbati sunt viri Ninivitae, diversa conturbatione in itineribus et in plateis, quadrigis collisis. Quibus in itineribus, vel quibus in plateis? Nimirum in illis, in quibus evangelica voce sapientia clamavit, sicut habemus in parabolis: Sapientia foris praedicat, in plateis, dat vocem suam, in capite turbarum clamitat, in foribus portarum urbis profert verba sua (Prov. I). Item: Nunquid sapientia non clamitat, et prudentia dat vocem suam? In summis excelsisque verticibus super viam in mediis semitis stans juxta portas civitatis in ipsis foribus loquitur dicens: O viri, ad vos clamito (Prov. VIII), etc. Ergo non in occulto, sed in itineribus; non in angulis, sed plateis conturbati sunt, audita sapientiae voce, audito Evangelio, in quo revelatur, ait Apostolus, ira Dei de coelo, super omnem impietatem, et injustitiam eorum, qui veritatem Dei in injustitia detinent (Rom. I). Conturbati et commoti sunt, tremor apprehendit eos (Psal. XLVII), audientes aliam et meliorem esse civitatem, quam suam Niniven, aliud saeculum esse quam saeculum praesens, et hoc judicandum esse per ignem. Ibi dolores ut parturientis (ibid.), ibi, inquam, id est in illa conturbatione, in illo tremore, dolor non sine fructu, sicut non sine fructu dolor est parturientis. Multi enim audientes quid praeparetur Ninive, id est mundo huic, ita conturbati sunt ut contristarentur ad poenitentiam, et ita tremuerunt ut cito quaererent quomodo possent fugere a ventura ira, et evadere illud judicium. Alii autem qui increduli fuerunt, ita conturbati sunt et ita commoti sunt ut irati seipsos dirigerent et exagitarent, contra hoc magnae praeparationis Evangelium, unde et paulo ante agitatores nominati sunt. Quae porro vel cujus quadrigae collisae sunt in plateis? Utique quadrigae Aminadab, quod interpretatur spontaneus populi mei. Iste Aminadab Christus est, et hujus quadrigae collisae sunt in plateis, occurrentes occurrentibus sibi quadrigis superbi hujus saeculi, de qualibus in Zacharia dicit: Ipse pauper, et ascendens super asinam, et pullum filium asinae; et dispergam quadrigam ex Ephraim, et equum de Hierusalem, et dissipabitur arcus belli (Zach. IX). Quadrigae Aminadab quatuor sunt Evangelia, de quibus nobis contra Niniven, quatuor magna praedicantur sacramenta: incarnatio ipsius Aminadab, cujus facies, facies est hominis; passio ejusdem, quae facies est vituli; resurrectio ipsius, quae facies est leonis, ascensio ejusdem, quae facies est aquilae volantis. Magna ibi conturbatio, quia magna quadrigarum collisio. Qui bene conturbati sunt, qui ad poenitentiam contristati sunt, per collisionem quadrigarum confitentur, et satisfaciunt quod in illa collisione fuerunt; non per malitiam, sed per ignorantiam. Dicit enim quilibet illorum, puta Saulus, sive quispiam alius, prius adversarius, postea correctus et fidelis quadrigarum socius. Nescivi, anima mea conturbavit me propter quadrigas Aminadab (Cant. VI). Nescivi, et ignorans feci, ignorans in incredulitate obstiti, cum repente vidissem quadrigas Aminadab; nunc autem, considerata dignitate quadrigarum ejus, conturbavit me anima mea, sana contritiones ejus, o Aminadab. Quam pulchrae quadrigae! quam splendidae aurigae! Aspectus, inquit, eorum quasi lampades, et quasi fulgura discurrentia. Et apud Ezechielem similiter habes: Et aspectus eorum quasi carbonum ignis ardentium, quasi aspectus lampadarum. Haec erat visio discurrens in medio animalium, splendor ignis, et de igne fulgur egrediens (Ezech. I). Ubi quadrigae collisae sunt, ibi facies sive aspectus eorum, scilicet Evangeliorum sive evangelizantium quasi lampades et quasi fulgura discurrentia. Lampades illuminant, fulgura terrent. Sic isti habentes virtutes, sive virtutum operationem habentes, sicut in psalmo scriptum est: Dominus dabit verbum evangelizantibus virtutes multa (Psal. LXVII), dum praedicant ubique, Domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis (Marc. XVI), mentes hominum et de cognitione veritatis illuminant, et de miraculis ad audiendum atque credendum magis excitant, et recte fulgura dixit discurrentia, quia non in una tantum mundi parte, sed per mundum universum visa, et audita sunt praedicationis evangelicae miracula. Sequitur: