CAPUT II. Quomodo Deus aliquid putare proprie dicatur.

Quomodo illud, antequam esset, putavit Dominus esse? Itane ut prophetae solebant putare vel sommare? Exempli gratia ut Joseph, qui ad fratres suos:

“Audite, inquit, somnium meum quod vidi, putabam nos ligare manipulos in agro, et quasi consurgere manipulum meum et stare, vestrosque manipulos circumstantes adorare manipulum meum (Gen. XXXVII).”

Profecto longe melius putavit Dominus, multo, imo incomparabiliter differunt, putans homo, et putans Deus, multum, inquam, differunt, et procul distant hominis somnium et Dei verbum: prophetica cujusque gratia, et ipsa summae sapientiae substantia.

“Homo putans vel somnians, interdum et persaepe nescit quid imagines somniorum suorum significaverint, ut Pharao, qui cum diceret, putabam me stare super ripam fluminis, et septem boves de amne consurgere (Gen. XLII),”

etc. Profecto nesciebat quid per illa significaretur, sed nec erat qui interpretaretur. Quomodo autem putavit Dominus? nimirum sicut dicit Evangelista:

“Quia quod factum est in ipso, vita erat, de omnibus antequam fierent, ita certus erat (Joan. I),”

quod fieri deberent, sicut certus est nunc, postquam omnia facta sunt. Idcirco jurare potuit, dicens:

“Si non, ut putavi, ita erit.”

Quare ergo dixit,

“putavi,”

si certus fuit? Videlicet, quia nondum erant in re, licet certa essent in praedestinatione, idcirco putavi non improprie dixit, cum posset dicere, praescivi, licet minus significet putare quam praescire. Sed quid mirum in divinis sermonibus aliquando minus dici, et plus significari, qui modus locutionis apud grammaticos dicitur tapinosis, id est humilitas dictionis, non assequente verbo quantitatem rei. Omnes modi vel tropi sive schemata, omnes omnino ornatus locutionis, de quibus quasi auctores gloriati sunt saeculares magistri, sparsim in divinis inveniuntur Scripturis, et prius erat quam hi, qui horum putantur adinventores, fuissent nati. Quod si quis hominum vel prophetarum, ut fuit Daniel, in somnis putando aliquid mirabiliter, nonnunquam potuit delectari, sic prope in imaginibus tanquam in voris rebus, quantum putas delectabatur Deus, dum adhuc illo suo modo putaret, antequam quidquam faceret, antequam terra fieret, vel aliud omnium, quae facta sunt? Idcirco ipsa Sapientia:

“Antequam quidquam faceret, antequam illa vel illa fierent, ego eram cum eo cuncta componens, et delectabar per singulos dies, ludens coram eo omni tempore, ludens in orbe terrarum, et deliciae meae esse cum filiis hominum (Prov. VIII).”