CAPUT 8

CAP. IV.

“Ut ergo cognovit Jesus quia audierunt Pharisaei quia Jesus plures discipulos facit et baptizat, quam Joannes, (quanquam Jesus non baptizaret, sed discipuli ejus,) reliquit Judaeam et abiit iterum in Galilaeam.”

Facit prior ipse Jesus quod docturus est humilitatis magister, et venerando praemonstrat exemplo hoc ipsum quod per habitaculum gratiae suae Paulum dicturus nobis est, ut simus

“honore invicem praevenientes (Rom. XII).”

Nam quandiu lucerna haec de qua praedictum est, lucerna clarissima Joannes ardere et lucere potuit (Joan. V), ut passi sunt filii tenebrarum, ut staret lucens super candelabrum suum, tanto illum honore dignum duxit hic Dominus omnium ut sicut ille non seipsum commendabat praedicatione sua, sed Christum, sic econtra Christus Jesus, illo superstite, nusquam poneret in conspectu populi magisterii sui cathedram per publicae praedicationis officium. Quod si facere voluisset magna utique claritate sua famam illius citius obscurasset, sicut sole meridiano lucernae fulgor exiguus operiri solet. Hoc omnino devitans exemplorum bonorum provisor, nec hoc saltem passus est, ut propter id quod sui quoque discipuli baptizabant, quaestiones augescerent, quae jam, ut supra dictum est, fieri coeperant, sed loco et tempore cedere dignatus est, ut debito cum honore Baptista suus, ad consummationem cursus sui perveniret. Hoc est quod evangelista nunc refert:

“Ut ergo cognovit Jesus, quia audierunt Pharisaei, quia Jesus plures discipulos facit et baptizat quam Joannes, (quanquam Jesus non baptizaret, sed discipuli ejus,) reliquit Judaeam, et abiit iterum in Galilaeam.”

Qui omnia novit antequam fiant, tunc primum istud cognovisse dicitur, quando quaestio, quae praedicta est, ex discipulis Joannis cum Judaeis facta est. Et recte tunc cognovisse dicitur, quando jam aliis cognoscentibus palam fieri debebat, quod falsis invidorum laudibus non delectaretur, videlicet eadem judicii sui maturitate, qua daemonum testimonia clamantium (Marc. I; Luc IV). Scimus quia Sanctus Dei es, quia Filius Dei tu es, audire dedignabatur. Hoc enim quod Jesus baptizaret, et plures quam Joannes discipulos faceret, audierunt Pharisaei non habentes aures audiendi, sed omnino surdi ad audiendum verbum Dei, et caeci ad videndam rectitudinem consilii divini. Ipsi namque, ut superius dictum est:

“Spreverunt consilium Dei, non baptizati baptismo Joannis (Luc VII).”

“Excaecavit illos malitia ipsorum, et nescierunt sacramenta Dei (Sap. II).”

Hoc isti tales audierunt quod Jesus baptizaret; malitiosa utique invidia, quod discipuli baptizabant in Magistrum referentes. Non enim Jesus baptizabat, sed discipuli ejus. Quod baptizabant discipuli ejus, hoc satis erat occasionem detrahendi contra Magistrum praeripere festinantibus. Dicebant ergo: Ecce duos Baptistas habemus, nunquid uter que Christus est? Credibilius est, quia neuter. Quid ergo est, nisi erraticus favor indocti popelli, qui prius Joannem Christum esse nobis susurravit nescientibus et nunc eumdem satiata curiositate fastidiens, istum novum consectatur eadem temeritate vel incertitudine judicii? Videte nunc quam contentiose agant isti duo viri, ut contra se invicem nomina sua magnificent in populis. Uter illorum pertinacius apud turbam istam maledictam, quae non novit legem, nomen Christi obtinebit?

“Ut cognovit Jesus,”

inquit evangelista, quia hoc quod supra dictum est,

“audierunt Pharisaei, reliquit Judaeam et abiit iterum in Galilaeam,”

non quidem timens illorum malitiam, sed suo secundum hominem priori cedens, et tempus suum, quod illo adhuc praedicante nondum advenerat (Joan. VII), decenter exspectans.

“Iterum, inquit, abiit in Galilaeam.”

Signanter addidit,

“iterum.”

Quia videlicet dudum illuc abierat postquam baptizatum a Joanne spiritus expulerat in desertum (Luc. IV); tunc scilicet quando invenit Philippum, et in Cana Galilaeae aquas convertit in vinum (Joan. I, II). Ut intelligas illum ejus reditum in Galilaeam, a quo caeteri evangelistae incipiunt, non primum, sed alterum esse post ejus baptismum. Hunc ejus reditum diligenti contemplemur intuitu, quia totus figurativus est, et illius aquae rivum, de quo dixerat in Judaea:

“Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei (Joan. III);”

illius vivae aquae flumen, quae de templo suo egressura erat (Ezech. XLVII), ubi Judaeorum sacrilegio solveretur, sicut ibidem tunc dixerat illis:

“Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud (Joan. II),”

quo perducturus, quo ejus alveum deflexurus sit, in his quae praesens lectio commemorat, dictis et factis suis mystice praepingit, ductore et viarum ejus dispositore digito Dei. Quod evangelista sic incipit:

“Oportebat autem eum transire per Samariam.”

Quam ob causam? Illam utique quae longe inferius post hunc ejus transitum his verbis subjecta est: Ipse enim Jesus testimonium perhibuit, quia propheta in patria sua honorem non habet. Ergo, ut verum comprobaret hoc testimonium suum, id est, non aliam ob causam se apud Judaeos honorem non habere, nisi quia patria sua, contribules sui Judaei erant, et prae invidia notum hominem contemnebant, simulque hoc ex opposito, id est ex eo quod in patria non sua divinum honorem habiturus erat, aliam convinceret non subesse causam, nisi commune malum superborum invidiam,

“oportebat eum transire per Samariam.”

Hoc oportebat, hoc proposito vel cons lio divinitatis ejus congruebat, ut per illos alienigenas iter faceret, et illud quod de nobis, qui alieni a Deo et hospites testamentorum eramus, consilium habebat praefiguraret. Samaritani namque a Judaeis inter alienigenas reputabantur, Samaritanis Judaei non contebantur. Longa retro series duplex causa dissensionis est: prima, quia per manum Hieroboam decem tribus a Juda et a domo David rescissae fuerant, et relicto templo Domini, quod Salomon in Hierusalem exstruxerat, vitulos aureos, quos fecerat Hieroboam, pro Deo coluerant, videlicet instinctu regis sui metuentis ne si juxta legem ter in anno Hierosolymam ascenderent, ut in conspectu Domini Dei sui apparerent, sollicitati a fratribus suis filiis Juda et Benjamin ab illo recederent (III Reg. XII). Alia causa erat, quia cum easdem decem tribus captivasset Salmanasar, et cum reliquiis illarum de diversis gentibus collectos incolas habitare fecisset, unaquaeque gens fabricata est deum suum, et ita commistae cum gentibus reliquiae Israel, inimicis suis Judaeis majorem contemptus materiam dederant, ut merito viderentur contemptibiles (IV Reg. XVII). Sed hoc erat propositum Divinitatis, ut Judaeis, qui sacrosanctum corporis ejus templum soluturi erant, ut supra dictum est (Joan. II), propter perfidiam relictis, salus ad alienigenas transiret. Bene ergo oportebat relinquentem Judaeam transire per Samariam. Factis enim prius loqui volebat, quod postea dictis firmaturus erat. Dicturus quippe:

“Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matth. XXVIII),”

jam nunc eamdem doctrinam mulieri Samaritanae a se petendam esse innuit, sub nomine aquae in vitam aeternam salientis. Praesentis ergo lectionis mysteria, nobis advenis gentibus desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum multum, et dulciora super mel et favum (Psal. XVIII), enucleare conemur ipso adjuvante, cujus intimam sub cortice litterae gratiam veneramur.

“Venit ergo in civitatem quae dicitur Sichar, juxta praedium quod dedit Jacob Joseph filio suo.”

Sichar ipsa est Sichem, sed vitiose ut Sichar legeretur error inolevit, urbs Samaritanorum quae nunc Neapolis dicitur. Samaria quippe civitas regalis erat, quae nunc Sebaste nuncupatur: sed et omnis regio quae circa eam fuit a civitate quondam nomen acceperat. Illic videlicet in Sichem dedit Jacob praedium Joseph filio suo, quando moriens in Aegypto dixit ei:

“Dabo tibi partem unam extra fratres tuos, quam tuli de manu Amorrhaei in gladio et arcu meo (Genes. XLVIII).”

Dicendo se eam in arcu et gladio possedisse, arcum et gladium justitiam vocavit, per quam meruit peregrinus et advena, interfecto Sichem et Hemor propter Dinae suae raptum, de periculo liberari (Genes. XXXIV). Timuit enim, ut in historia legitur, ne vicina oppida et castella, ob eversionem foederatae urbis adversus se consurgerent, et Dominus non dedit eis, ut nocerent illi. Vel certe sic intelligendum: Dabo tibi partem unam, quam emi in fortitudine mea, hoc est in pecunia, quam multo labore et sudore acquisivi. Quod autem ait,

“extra fratres tuos,”

ostendit absque sorte dedisse eam tribui Joseph. Siquidem eodem loco sepultus est Joseph et mausoleum ejus ibi hodie cernitur. Juxta praedium illud venit Dominus Jesus.

“Erat autem ibi fons Jacob.”

Fons iste, cum pro raritate fontium vi [vel] jugis aquae, cujus in illa terra plerisque locis praeter cisternas penuria est: tum pro dignitate vel memoria tanti patriarchae insignis et notus erat praesertim ubi inflabatur alter adversus alterum, scilicet Judaeus adversus Samaritanum, et Judaeo de civitate David, temploque Salomonis gloriante Samaritanus de priorum patriarcharum mansionibus (III Reg. VIII), qui illis in locis habitaverant, sese defendens anhelantem solabatur inopiam.

“Jesus ergo fatigatus ex itinere, sedebat hic super fontem. Hora erat quasi sexta.”

Hic jam mysteria quaerenda sunt; nam quo modo hic in fonte subjecto relucet solis imago, sic ista Domini Jesu fatigatio vel sessio, fatigationem sessionemque alteram spectat, quam ipse in arcano divinitatis suae meditabatur consilio. Quam ergo fatigationem sui meditabatur? Judaeis dixerat superius:

“Solvite templum hoc, et ego in tribus diebus excitabo illud. Hoc autem dicebat de templo corporis sui (Joan. II).”

Hoc utique futurum erat, et hoc illis facientibus Jesus ipse ex itinere humanitatis suae, vera passione, veris doloribus, et vera morte erat fatigandus. Deinde ascenso coelo venturus erat

“ad praedium quod dedit Jacob Joseph filio suo extra fratres suos,”

id est, relictis Judaeis venturus erat ad gentes, quas Deus Pater in haereditatem daret sibi vero Joseph, cujus typum nomine et actibus gessit filius ille accrescens Joseph. Ad illam haereditatem suam venturus erat Dei Filius, et post acerbam mortis fatigationem, sedendo in magna requie ad dextram Patris sessurus erat, et super hujus haereditatis suae puteum, id est, exsuperaturus universum humanae cupiditatis vel philosophicae sapientiae profundum. Nam ubi quod stultum est Dei, sapientius esse hominibus comprobavit, et per stultitiam crucis sapientes mundi confudit et subjugavit (I Cor. I), hominumque cupiditates timore suo repressit, quid aliud quam super puteum sedit? Bene ergo postquam Judaeis de templo suo ejectis dicit:

“Solvite templum hoc, et ego in tribus diebus suscitabo illud,”

relinquens Judaeam, super Samaritanorum sedit puteum. Quia postquam illos de domo et regno Dei expulit, quia sceleratissime solverunt templum corporis sui, et in agone mortis dicenti:

“Sitio,”

potum obtulerunt fellis et aceti (Joan. XIX), relinquens illis desertam domum suam, venit ut biberet fidem et salutem gentium, et daret illis aquam vivam, quam egredientem de templo corporis sui soluto Judaei ad se venire passi non sunt. Cum autem sic sedet Jesus, hora sexta est, quia videlicet nunc, dum ipse Dominus omnium ad dexteram Patris residens regnat, sexta mundi solvitur aetas. Sequitur:

“Venit mulier Samaritana haurire aquam.”

Hoc profecto sitiens et arida gentilitas faciebat, currebat certatim ad illam inanem philosophorum hujus mundi disciplinam, ut vel secundum Stoicos curiositatem, vel secundum Epicureos omnem expleret cupiditatem, sperans in illis esse venam aquarum viventium, id est, in scholis illorum praedicari verae et summae beatitudinis viam. Quid enim Socratis vel Platonis academiam, caeterorumque sectas diversas philosophorum, nisi puteos viventium esse putabant aquarum? Veniens ergo mulier Samaritana haurire aquam, tandem aliquando invenit Dominum sedentem super puteum, quia philosophos suos diu mirata gentilitas, tandem aliquando reluctantem per apostolos suos audivit Dei sapientiam Christum.

“Dicit ei Jesus: Da mihi bibere. Discipuli autem ejus abierant in civitatem, ut cibos emerent. Dicit ergo ei mulier illa Samaritana: Quomodo tu, Judaeus cum sis, bibere a me poscis, quae sum mulier Samaritana. Non enim coutuntur Judaei Samaritanis.”

Non mulier Jesum, sed mulierem Jesus prior alloquitur, et dum ab illa bibere poscit, non se illam, vel ullum hominem communem aut immundum aestimare profitetur, cum utique et ipse causam eamdem ignorare non posset, propter quam mulier mirata est, quam et evangelista subnectens:

“Non enim, inquit, coutuntur Judaei Samaritanis.”

In quo parva quidem dignationis ejus scintilla praelucet, sed ejus judicio gratiae ejus immensitas, quae postmodum in cunctis gentibus eadem dignatione diffusa est, praesignata est. Nam quomodo tunc mulierem illam affatu suo praevenit, quae nullam colloquii vel alicujus communionis copiam haberet in omnium gentium contemptoribus Judaeis, et illam prior obsecrare dignatus est, qui sine ejus ope non solum aquam bibere, sed et totum puteum poterat in vinum convertere: sic omnium gentium merita misericordia ejus praevenit, quae alienae et immundae reputabantur ab illo peculiari populo Dei, nimium de suis vel patrum suorum praesumente meritis, et obsecrare dignatus est ut communicarent sibi, maxime dicente Apostolo qui legatione fungebatur pro illo:

“Obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo (II Cor. V).”

Quam reconciliationem dum ab Ecclesia de gentibus ultronea vel gratuita legatione petivit, profecto ab illo bibere poposcit, quia salutem ejus sitiens, totis visceribus charitatis illam revera in magna siti attraxit. Quod audientes illae, scilicet gentes, plus quam ista mulier, admiratione et gaudio repletae sunt; sicut in Actibus apostolorum (cap. XV) scriptum est, quia cum legissent apostolorum epistolam, gavisae sunt super consolatione, scilicet quod salvari possent absque circumcisione caeterisque operibus legis, sola Christi fide. Nec illud vacat a mysterio, quod discipuli ejus abierant, de quibus et dicitur, quia

“abierant in civitatem, ut cibos emerent,”

et solus Salvator cum sola peccatrice et alienigena locutus est. Quando enim gentes primum allocuta est gratia Christi, quando angelum suum ad Cornelium misit (Act. X), apostoli Christi abierant, neque cum hominibus ejusmodi quidquam de verbo salutis locuti fuerant; sed extraneos illos arbitrati solos filios regni, scilicet Judaeos sibi incorporare volentes, quasi circuibant civitatem, juxta Psalmistam:

“Dispersi ad manducandum, et quia non erant saturati, et murmurabant (Psal. LVIII).”

Igitur cum illa mulier admirata dixisset:

“Quomodo tu, Judaeus cum sis, poscis a me bibere, quae sum mulier Samaritana? respondit ergo Jesus et dicit ei: Si scires donum Dei, et quis est, qui dicit tibi: Da mihi bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam.”

Pulchre divisa sapientia humanae facundiae dignatur nunc uti elegantia, dum ab aqua visibili, cujus ad petitionem se inclinaverat latens in carne majestas, metaphoram faciens, mulieris mentem paulatim sublevando ad petendam Spiritus sancti gratiam leni introductione invitat.

“Si scires, inquit, donum Dei, et quis est, qui dicit tibi: Da mihi bibere.”

Notanda diligenter series tenorque verborum. Non ait, si scires Deum, non solum quippe Samaritani, sed et plerique gentilium scire poterant, unum esse Creatorem Deum; sed ait:

“Si scires donum Dei,”

quod profecto non est aliud quam Spiritus sanctus donum Patris et Filii, quem ante Redemptoris adventum miser iste mundus non cognovit. Item non ait: Si scires, quis dicit tibi: Da mihi bibere; quod utique illa scire visu et auditu poterat, eumque sedentem super puteum praetento digito Samaritanis concivibus suis demonstrare; sed ait:

“Si scires quis est qui dicit tibi,”

id est, qualis essentia ejus est, quantum a caeteris mortalibus differt, quia non filius hominis tantum, sed et Filius Dei est, non homo tantum, sed et Deus est. Et est sensus: Si scires Patrem et Filium et Spiritum sanctum, si audisses nominis ejus evangelium, tu forsitan crederes in eum et peteres ab eo donum Dei, scilicet aquam vivam, id est, baptizareris, ut per gratiam Spiritus sancti acciperes remissionem peccatorum. Jam enim Patrem Deum plerique utcunque sciebant; ipsum autem, qui nunc haec loquebatur, Dei Filium et Spiritum sanctum nesciebant. Quod in exprobationem Judaeorum dictum est, a quibus nunc reversus fuerat, quosque incredulos sciens de templo ejecerat, futurum praesignans quod illis ejectis alienigenas per aquae et Spiritus sancti regenerationem introduceret in regnum Dei, quod postmodum evidenter Nicodemo dixit. Et est huic simile quod Judaicis civitatibus exprobrans dicit:

“Si in Tyro et Sidone factae essent virtutes, quae in vobis factae sunt, olim in cinere et cilicio poenitentiam egissent (Matth. X).”

Quod enim de hac Samaritana muliere veritas protestatur, de idololatris universaliter sentiendum est gentibus, quae ubi evangelica praedicatione audire et scire meruerunt donum Dei, et eum qui in apostolis suis loquebatur eis, Christum Filium Dei, poenitentiam egerunt, et Salvatore Christo, donum Dei, vivam aquam, scilicet spiritum remissionis peccatorum petierunt, et in nomine Trinitatis baptizati sunt, sicque una de omnibus gentibus Ecclesia facta est, cujus haec mulier typum gerebat, et qui in persona illius veritas testimonium perhibebat, quod non per malitiam, ut perfida Synagoga, sed per ignorantiam peccaverat. At illa mulier, adhuc circa nomen aquae quam haurire venerat carnali sensu oberrans,

“dicit ei: Domine, neque in quo haurias habes, et puteus altus est. Unde ergo habes aquam vivam? Nunquid tu major es patre nostro Jacob, qui dedit nobis puteum et bibit ipse ex eo, et filii ejus, et pecora ejus?”

Errabat enim mulier haec in vocabulo aquae vivae, nesciens rivum jugiter fluentem aquae invisibilis, et indeficientem gratiam Spiritus sancti aquam vivam aequivoca appellatione nuncupari. Sed libet jam hujus objectionem Judaeorum objectionibus conferre. Superius, cum illis signa petentibus dixisset quiddam, quod intellectibus eorum videretur impossibile:

“Solvite, inquiens, templum hoc, et ego in tribus diebus excitabo illud (Joan. II);”

illi irreverenter objicientes:

“Quadraginta et sex, inquiunt, annis aedificatum est templum hoc, et tu in tribus diebus excitabis illud?”

(ibid.) tu autem, inquiunt, homo contemptibilis: dicendo enim tu, superbiam et contemptum exprimunt: homo ergo contemptibilis et crucifigende, tu in tribus diebus excitabis illud? haec autem non hostili irrisione, sed amica percunctatione, reverenti compellatione praemissa:

“Domine, inquit, neque in quo haurias habes, et puteus altus est.”

Nisi humilem praemisisset vocem Dominum eum compellans, putaremus forte quod tanquam homini alieno utpote Judaeo vasculum suum commodatura non esset ad hauriendum aquam. Nunc autem palam est quod non ipsa Judaeum contemnebat, sed a Judaeo contemni metuebat, quia videlicet Judaei potius evidentem superbiendi materiam habentes, nec vasculis Samaritanorum uti dignabantur: Samaritani vero conscientiae morem gerentes, etsi interdum animosa contentione seipsos consolabantur, satis illis esset non contemni, et ab eorum, qui in se confidebant tanquam Israelitae veri, communione non repelli. Rursus illa Samaritana mulier illi Judaeo, scilicet Domino nostro, nullum aliud vasculum praeter suum praesto adesse videns:

“Domine, inquit, neque in quo haurias habes, et puteus altus est;”

tanta scilicet altitudine, quanta manu tua attingere non praevales. Altus quippe et quadraginta cubitis, ab ipso latere hominis usque ad summum digitorum extentis. Nonne ergo longius est a salute superbia Judaeorum, quam humilis conscientia Samaritanorum? Hic et illic Praeses justitiae Veritas in templo corporis sui residens, verborumque ac rerum causas in statera appendens, unam aquam de eodem templo corporis sui profluentem, Judaeis non creditam, Samaritanis propinare venit; imo cunctae de Gentibus Ecclesiae, quam, ut saepe jam dictum est, haec mulier Samaritana praefiguravit. Quod illa nondum intelligens, et a Salvatore, quem non cognoscebat, ipsam Samaritanorum aquam Judaico fastu despici, existimans:

“Unde ergo habes, inquit, aquam vivam? nunquid tu major es patre nostro Jacob, qui dedit nobis puteum et bibit ex eo ipse, et filii ejus, et pecora ejus?”

Ac si dicat: Nunquid qualiscunque Hierosolymitanus major est, mundior aut religiosior patre nostro Jacob? Non. At ille nobis hunc puteum, ille, inquam, non quivis alienigena, sed pater noster tam magnus, tam sanctus, tam mundus, et Deo charus, hunc

“nobis dedit puteum, et ipse ex eo bibit, et filii ejus, et pecora ejus.”

Unde ergo tu, vel quicunque Judaeus, habes aquam, quam in contemptum hujus aquae, velut mortuae aut immundae, appelles aquam vivam, aut mundam? Notandum quod non ait, qui fodit, sed

“qui dedit”

nobis puteum. Quia videlicet non legitur Jacob illic fodisse puteum, sed tantum emisse partem agri a filiis Hemor patris Sichem (Gen. XXXIII), quod praedium ex veritate veteris historiae evangelista refert, ut supra dictum est, Jacob dedisse filio suo Joseph, subjungens de hoc puteo:

“Erat autem ibi fons Jacob.”

Omnis enim puteus fons, quamvis non e converso omnis fons puteus sit. Et quidem Abraham et Isaac certis locis puteos, fodisse leguntur, quorum etiam plerosque Palaestini invidentes obstruxisse et pro quibusdam tantum contendisse referuntur. Hunc autem puteum, de quo cum Samaritana muliere tanta Salvatoris collatio est, nec Jacob, nec patriarcharum quisquam fodisse memoratur. Recte ergo non dixit, qui fodit, sed qui dedit nobis puteum, fortassis cum ipso praedio pariter a filiis Hemor coemptum, sufficere aestimans ad hujus aquae defensionem, quod ille tantus patriarcha biberit,

“et filii ejus, et pecora ejus.”

Ad haec Dominus noster mulieris tarditati condescendens, qui noverat se indoctarum magisterium suscepisse animarum, generalem propositionem aquae vivae, cujus nullas esse differentias aut species illa pervidere poterat, ipsam aquam vivam, quam se posse dare dixerat, et illam quam solam mulier ista noverat, propriis differentiis hoc modo determinat:

“Omnis qui biberit ex aqua hac, sitiet iterum. Qui autem biberit ex aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum.”

Hae namque differentiae, scilicet iterum sitire et in aeternum non sitire, e contrario modo a se invicem discrepant; velut omnem sitim exstinguere et nullam sitim exstinguere. Quos effectus contrarios in his Domini nostri dictis advertere promptum est. Nam aqua ejusmodi, quam haec mulier haurire venerat, scilicet aqua elementaris, nullam omnino sitim exstinguit; quia qui biberit ex ea, solo corpore refocillato, cum iterum sitiat, inopiam naturae non se explicuisse satis evidenter indicat. Aqua autem illa, quam Jesus dat, corporis et animae sitim aeternam funditus exstinguit, ut apud inferos non sitiat ardens aut ardeat sitiens, sed eodem, qui haec loquitur, Agno duce pergat ad vitae fontes aquarum (Apoc. VII), et aeternae beatitudinis haustu, cunctam corporis et animae purgans inopiam, non deficiat (Isa. LVIII) omni bono in aeternum. Unde subditur: