CAPUT 13

“Respondit Jesus: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto non potest introire in regnum Dei.”

Non, inquit, impossibile est, quod proponitur, volentibus introire in regnum Dei. Nec enim dixi quod oporteat hominem

“in ventrem matris suae rursus introire et nasci.”

Alia nativitas est, qua possibile est hominem quemlibet senem denuo nasci. Possibile est namque aquam homini adhibere, Spiritum sanctum super aquam invocare. Invocatus autem statim adest, et familiare sibi elementum sanctificat, familiare, inquam, nam et

“in principio ferebatur super aquas (Gen. I).”

Et omnino impossibile est invocationem nominis ejus irritam fieri, maxime ad hoc opus super aquas, cum nomine Patris et Filii invocati. Itaque non in ventrem matris suae, sed in fontem gratiae Dei potest homo introire et denuo nasci. Alius autem et vere in ventrem matris suae rursus ingreditur, quando in sinum hujus gratiae vera fide reducitur. Mater enim nostra gratia est, mater nostra Dei et beatorum omnium angelorum ejus, una, concors, et dilecta civitas est. De cujus utero tunc male nati et foras projecti sumus quando in primo parente, deserta paradisi requie, propter peccatum expulsi in hoc exsilium decidimus. Cujus nativitatis infelicitatem vir sanctus mystice deplorat dicens:

“Pereat dies in qua natus sum, et nox in qua dictum est, conceptus est homo . . . Quare non in vulva mortuus sum, egressus ex utero non statim perii? Cur exceptus genibus? Cur lactatus uberibus?”

etc. (Job III.) His enim dictis, quatuor originalis deplangit incrementa peccati, scilicet: suggestionem, delectationem, consensum, defensionem, quibus quatuor modis omne peccatum consummatur. Sic ergo nati ad mortem, recte renasci dicimur ad vitam, quando ejusdem matris nostrae, a qua per peccatum divisi sumus, videlicet supernae Ecclesiae sacramentis per baptismum immergimur. Sic enim a tribus sinistrae generationis gradibus, ad tres nihilominus dextrae generationis gradus transmigravimus, scilicet a diabolo ad Deum: a veteri Adam ad novum, id est, Christum: a propriis carnis nostrae progenitoribus ad sacros Catholicae Ecclesiae ministros vel sacerdotes, per quos ascendere incipimus. Igitur cum dixisset Nicodemus:

“Nunquid potest homo in ventrem matris suae rursus introire et nasci?”

recte Dominus non negavit hoc posse fieri. Quia videlicet, non quidem secundum carnalem illius sensum potest fieri, sed secundum spiritualis sacramenti veritatem fieri potest, et fit. Sciendum autem non confestim hoc dicto coepisse sacramenti hujus celebrari virtutem, sed nec quandiu idem Dominus noster Deus immortalis homo inter homines deguit, nostram indutus mortalitatem. At ubi resurgendo ipse a mortuis regnare coepit, priorque in regni sui gloriam intravit, tunc primum coeperunt renasci, qui viderunt regnum Dei, videlicet per baptismum commoriendo et conresurgendo illi, data tunc primum regula baptizandi ab eodem dicente:

“Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. XXVIII).”

Non enim vel per baptismum Joannis, vel per aliquod aliud remedium cuiquam poterat aperiri hic, de quo nunc agitur, introitus regni Dei, priusquam ipse rex per passionem suam acquireret regnum Dei: priusquam per aquam et sanguinem de latere suo profluentem, ipsum conderet sacramentum baptismi, universam Ecclesiam (quae illum apud inferos exspectabat, sicut alio in loco dictum est) eodem sanguine redimens, eademque aqua abluens in peccatorum remissionem (Joan. XIX). Quoniam autem haec homini circumciso locutus est, et sine ulla exceptione circumcisionis aut praeputii, dixit universaliter:

“Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei,”

res ipsa postulare videtur ut quaeramus, imo et quaerentibus cum Apostolo respondeamus:

“Quid amplius Judaeo, aut quae fuerit utilitas circumcisionis?”

(Rom. III.) Constat enim quia cum haec diceret Dominus, nullus adhuc introiret in regnum Dei. Ergo dum sine exceptione dixit:

“nisi quis renatus fuerit,”

constat quod et illos oportuerat renasci

“ex aqua et Spiritu sancto”

qui apud inferos detinebantur, quamlibet fuissent sancti aut justi, et, sicut alio jam loco dictum est, tunc est factum, quando Christus in cruce moriens, Adae debitum solvit, universamque Ecclesiam, quae hactenus fuerat, regeneravit (Colos. II), ubi mortuus mirabiliter sanguinem et aquam de latere suo profudit (Joan. XIX), unde illa renasceretur, sicut dormientis Adae lateri costam subduxit, unde Eva fabricaretur (Gen. II). Igitur de causa vel utilitate circumcisionis ita disserendum est ut pariter intelligamus quod recte ex tunc cessare debuerit, ex quo moriente Christo in cruce, baptismi sacramentum conditum. Circumcisionem pro signo justitiae fidei datam esse, Paulus apostolus testatur, dicens:

“Dicimus, quia reputata est Abrahae fides ad justitiam. Quomodo ergo reputata est? In circumcisione, an in praeputio? Non in circumcisione, sed in praeputio. Et signum accepit circumcisionis signaculum justitiae fidei, quae est in praeputio patris nostri Abrahae, ut sit pater omnium credentium per praeputium, ut reputetur et illis ad justitiam, et sit pater circumcisionis (Rom. IV),”

etc. Hoc manifestum est ex serie libri Geneseos, quod Abraham ante circumcisionem justificatus est per fidem, eadem Scriptura dicente:

“Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad justitiam,”

et amicus Dei appellatus est (Gen. XV). Hic autem addit Apostolus, quia signo circumcisionis signatus est, dicendo:

“et signum accepit circumcisionis, signaculum justitiae fidei (Rom. IV).”

Signatus est quippe tanquam vas justitiae, continens thesaurum fidei, quam Deo jam obtulerat in pretium promissionis, ut hoc signo testamentum ejusdem promissionis firmaretur, et jure teneretur debitor qui promiserat Deus. Cum enim dixisset Deus:

“Circumcidetur ex vobis omne masculinum, et circumcidetis carnem praeputii vestri,”

statim addidit:

“ut sit signum foederis inter me et vos (Gen. XVII).”

Bene ergo Apostolus ait, quia

“signum accepit circumcisionis, signaculum justitiae fidei (Rom. IV).”

Quid autem Deus promiserat illi, vel quid credendo justificatus est, ut hoc fidei signum accepit? Hoc utique promiserat Deus, et hoc ille crediderat, quod futurum esset semen ejus sicut stellae coeli, et quod in semine ejus benedicerentur omnes gentes terrae (Gen. XV). Quae promissio de benedicendis gentibus in semine ejus, prima et ultima allocutione ejus firmata est. Prima namque apparitione praecipiens illi ut egrederetur de terra et de cognatione sua: Benedicens, inquit, benedicam tibi, et multiplicabo semen tuum, atque in te benedicentur universae cognationes terrae (Gen. XII). Ultima vero, quando filium suum Deo obtulit, vocans illum de coelo, cum interpositione juramenti benedictionem repromittens:

“Possidebit, inquit, semen tuum portas inimicorum suorum, atque in semine tuo benedicentur omnes gentes terrae, quia obedisti voci meae (Gen. XXII).”

Unde et repromissio dicitur, quia primo et secundo de benedicendis in semine ejus gentibus promissio facta est. Cum ergo fides Abrahae, quae illi ad justitiam reputata est, in eo fuerit, quod credidit in promissione seminis, et hanc fidem Deus signatam esse voluerit, ubi convenientius, quam in ea parte corporis, per quam semen trajicitur, signari debuit? Solent enim irridentes objicere Judaei, cum dicimus eis, circumcisionem signum fuisse fidei: Cur, inquiunt, non potius in aure, vel in labiis, sive in alia qualibet nuda corporis parte, quam in ea, quae semper operitur, positum est hoc signum, ut melius pateret, si, ut dicitis, pro signo fidei data est? Attamen hoc ipsi negare nequeunt suae Scripturae auctoritate constricti, quin pro signo fidei, sicut praedictum est, a Deo data sit. Eis ergo dicimus: Cum circumcisio fidei signum sit, fides autem in seminis promissione fuerit, nonne convenientius secundum causam in ipso seminis effusorio, quam in alia qualibet corporis parte poni debuit? Igitur, ut praedictum est, cum auctoritate Apostoli, imo et Scripturae veteris, circumcisio fidei signum est. At vero ipsa fides in promissione seminis est. Constat ergo quia circumcisio ejusdem seminis exspectandi professio est, et quisquis circumciditur, semen illud se exspectare profitetur, quod est Christus. Non enim promissio facta est de seminibus quasi de multis, sed de semine uno scilicet quod est Christus (Galat. III). Quisquis autem se hoc semen profitetur venturum exspectare, profecto negat venisse. Igitur quicunque Christum in carne venisse confitemur, abolita circumcisione, ejusdem Christi Domini nostri solo sacramento indigemus, de quo nunc agit:

“Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto non potest introire in regnum Dei.”

Qui si circumcideremur, Christus nobis nihil prodesset (Galat. V): quia videlicet hoc signo venturum nos exspectare profiteremur, ac per hoc venisse negaremus. Sed dicit ad haec Judaeus: Quod Deus semel in sempiternum statuit, nunquam ipse mutari concedit, aut praecipit. Acquiescimus: Immutabitis enim est Deus. Subjungit itaque: Statuit circumcisionem in pactum sempiternum, in foedus aeternum. Sic enim de illo loquitur ad Abraham:

“Et statuam pactum meum inter me et te, et inter semen tuum post te, in generationes suas, foedere sempiterno (Gen. XVII).”

Et post pauca:

“Eritque pactum meum in carne vestra in foedus aeternum.”

Igitur non est hic a Deo, qui et per semetipsum Sabbatum non custodit, et per baptizatos vel baptistas suos, sempiternum circumcisionis pactum dissolvit. Ita Judaeis argumentantibus illum psalmi versiculum opportune importune decantamus:

“Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum, et in retributiones, et in scandalum (Psal. LXXXVIII).”

Hoc enim in illis isto modo impletur, dum Scripturae hujus caeterarumque sacrarum mensa lectionum fit eis in laqueum, ut prave intelligentes illaqueentur, et digna retributione fiat eis, ut scandalizati ad lucem veritatis pervenire non sinantur. Quid enim? Nunquid hoc Scriptura ista praedicat quod Deus circumcidendi ritum indixerit in aeternum? Nascendi et generandi successio aeterna non erit, et circumcidendi lex aeterna esse poterit? Quid ergo? Ipsa Scripturae verba melius inspiciamus, ne ullatenus excusabiles illos esse suspicemur. Quid Deus voluit esse aeternum? Quid statuit ut esset sempiternum? Pactum suum, foedus suum. Quod est illud foedus? quod est illud pactum? Nunquid ipsa circumcisio foedus est aut pactum? Non utique, sed est foederis vel pacti signum. Cum enim dixisset Deus:

“circumcidetur ex vobis omne masculinum, et circumcidetis carnem praeputii vestri (Gen. XVII),”

statim addidit:

“ut sit signum foederis inter me et vos.”

Non ergo circumcisio foedus, sed signum foederis est. Quantum distat inter testatoris scriptum, et ipsius quod impressit sigillum, tantum distare certum est inter eam quae ad Abraham facta est seminis, quod est Christus, promissionem, et ipsam circumcisionem. Promissio namque seminis, occurrente alacriter fide Abrahae, pactum vel foedus est; circumcisio vero, signum foederis est.