CAPUT III. Quod proprium Spiritus intellectus sit opus hominem divinitus non humano magisterio docere, quomodo illo die apostolos docuit qui erant homines idiotae et sine litteris.

Quid multa? Venit dies quinquagesimus quoto die ab immolatione agni quondam data fuerat lex, et in illo die Spiritus intelligentiae replevit eos idem, qui obscuritatem litterae dederat Deus, ut quidquid terrenum hominibus terrenis sonuerat littera legis, verbi gratia, terram fluentem lac et mel, et montes de quibus aeris metalla fodiuntur, ipsi coelestes effecti, imo et coeli, de ipsis enim Psalmista praedixit: Coeli enarrant gloriam Dei (Psal. VIII), spiritualiter intelligerent, et deinceps terram pedibus calcarent, mente in coelis habitarent. Ipsum ejusdem intelligentiae donum, sua quoque significavit specie ignis, qui apparuit, sicut scriptum est, quia apparuerunt illis dispertitae linguae, tanquam ignis (Act. II). Quid enim est intellectus sive intelligentia in ordine duntaxat vel numero septem spirituum, de quibus nobis sermo est, nisi facultas gratiae, qua sine magisterio humano intus audiuntur, et vero sensu percipiuntur verba divina? Nam et si cum ab homine vel per hominem audientes et sentientes, recte intelligere dicimur, multum tamen interest, ubi non ab homine, neque per hominem, sed occulta inspiratione docemur, quae vera et propria est vis hujus Spiritus intellectus, juxta quam et Psalmista: Audiam, inquit, quid loquatur in me Dominus Deus (Psal. LXXXIV). Dum ergo adveniente Spiritu dispertitae linguae apparuerunt, tanquam ignis, unde gratiam quam illis distribuebat, per ejusmodi speciem Spiritus sanctus significavit? Nec vero solummodo Dei linguam, hominibus intelligibilem fecit, sed et linguas omnium gentium cum eodem signo in ora illorum contulit, ut multas haberet vias, quibus dabatur illis intellectus sermonum Dei, et exiret in omnes gentes per quatuor partes mundi Deum nescientis. Factumque est, quod Dominus ante promiserat: Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Nam hoc, inquit Evangelista, dixit de spiritu, quem accepturi erant credentes in eum (Joan. VII). Nimirum qui spiritus foris ostendebat speciem ignis illuminantis, ipse intus erat fons aquae in vitam aeternam salientis (Joan. IV). Unde Psalmista, vim utramque respiciens, veraciter dicit: Quoniam apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen (Psal. XXXV). Legimus in illa plantatione terreni paradisi quia fons ascendebat de terra irrigans universam superficiem terrae (Gen. II). Ac deinceps: Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis, ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quatuor capita (ibid.). Ecce novae creaturae plantabatur paradisus de unius et solius ligni vitae virgultis sive radicibus, id est unius mediatoris Dei et hominum, hominis Jesu Christi virtutibus, et fide, quem et Psalmista commendans loquitur: Et erit tanquam lignum quod plantutum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo (Psal. I) Secus decursus aquarum plantatum est hoc lignum, quia secundum plenitudinem omnium gratiarum semper vivens, ad omnia valens carnis naturae insitum est Dei Verbum, Deus Verbum, et hic talis homo novae plantationis est initium, germen sanctum, vitae lignum. Primae hujus emissiones apostoli erant, plantatio ejus, paradisus radicum ejus discipuli illi, credentes illi, adhuc pauci erant. Quando hic spiritus datus intellectu adimplevit corda eorum, et omnium genera linguarum nasci fecit in ora eorum, revera tunc fons de terra paradisiaca ascendit, tunc fluvius universam terrae superficiem irrigaturus de paradiso egressus est. Nam sicut fluvius qui de paradiso illo egrediebatur, inde dividitur in quatuor capita, id est principalia flumina, sic de illa apostolica Ecclesia scientia Dei egressa est, quae et divisa est in quatuor Evangelia, quae prima nobis sunt necessariae doctrinae flumina. Sed jam acta ipsa prosequamur, et secundum Scripturae cursum hujus Spiritus intelligentiae experimenta capiamus.