ORATIO JOANNIS SPANHEIMENSIS ABBATIS

In laudem et commendationem Ruperti quondam abbatis Tuitiensis, viri clarissimi, religiosissimi atque doctissimi ad instantiam D. Gerlaci de Breitbach abbatis Tuitiensis composita.

Maxime optarem, religiosissimi fratres, eam mihi dicendi vim collatam a superis, qua Ruperti vestri clarissimi quondam hujus Tuitiensis coenobii abbatis praeclara merita, ornatissimos mores, cumulatissimasque virtutes condignis laudibus possem affari. Talis enim ac tantus vir erat is, ut ejus meritis nedum mea, sed cujusvis oratoris eloquentia longe inferior judicetur. Nam si vitae sanctitatem inquiras, homo religiosissimus erat: si scientiam, undecunque doctissimus: si mores, omni honestate insignis. Claris enim parentibus ortus, fide clariori effulsit, dum pro Dei amore saeculum contemnens se monasticis cum magno fervore submisit institutis: malens pro Deo cum legislatore nostro Benedicto laboribus fatigari, quam saeculi hujus favoribus inaniter extolli. Potuit enim transgredi, et non est transgressus, et facere mala, et non fecit: sed semetipsum humilians secutus est Dominum, contemnens pompam saeculi, ad coelestia regna, ut confidimus, feliciter pervenit. In monasterio autem constitutus, se omnibus inferiorem aestimavit: qui sanctis Patribus compar exstitit. Fuit enim intuentibus exemplar honesti, forma vivendi, regula pietatis. Electus autem in abbatem Tuitiensis monasterii, qualem se praebuerit subditis, quam pium, quam sollicitum, quamque, ubi oportebat, severum, quis sermo explicabit? Erat enim incessu gravis, voce sublimis, ore facundus, vultu placidus, in motu vel actu corporis honestus. Quantum vero ad interiorem hominem pertinebat, erat fide firmus, spe certus, gemina charitate repletus, sapientia clarus, fortitudine robustus. Erat ei honestas in actione, sobrietas in consuetudine, humilitas in prosperitate, patiens in adversitate constantia. Erat pastor ovium Christi peridoneus qui se omnibus opportune noverat exhibere rectorem. Mansuetus erat, affabilis, superbis terribilis, devotis per humilitatem socius, dissolutis per auctoritatem metuendus. Ad se autem erat in oratione devotus, in meditatione profundus, in lectione studiosus, in contemplatione divinorum praecipuus. Nemo illum unquam reperit otiosum, cui indeficiens erat studium Scripturarum. Semper legit, semper scripsit, semper oravit, ut velut alter Origenes sive Hieronymus hunc vivendi ordinem sibi constituerit, ut orationem lectio susciperet, et oratio lectionem terminaret. Tam vero assiduus exstitit, ut nullum tempus, sive diurnum, sive nocturnum fuerit, quod tum vigiliis, tum lucubrationibus ignavum, aut feriatum sibi praeterire passus sit: sibi interdiu cibum, et somnum reliquaque corpori necessaria subtrahens, ut studio commodius insisteret Scripturarum. Probant hoc accurata, quae conscripsit, opuscula, in quibus omni modo scientiae doctrina collaudatur. Magna sub eo disciplina religionis in Tuitiensi monasterio viguit: devotio maxima fratrum arsit: studium scientiae salutaris floruit: charitas geminata in eis radiavit. Sub sancto et docto pastore ovium secure triumphavit integritas. Solebat fratres suos incredibili fervore ad studium Scripturarum accendere: ab eis propositas sibi quaestiones enodare: ad proponendas crebrius libenter excitare. Sciebat enim vir sapiens, duplex in hoc latere commodum, quando illis scite respondendo et se doctum, et illos redderet studiosos. Unde in quotidiano et familiari ejus colloquio, sermo turpis, inutilisve nunquam solebat audiri: detractio nunquam admisceri, sed erat sermo ejus de animae salute, de religionis profectu, de sanctarum majestate Scripturarum. Jucundissimus ei erat convictus sapientiae, quae in sanctis litteris continetur, quam sine fictione didicit, et absque invidia desiderantibus communicavit. Cum autem esset adhuc minus eruditus tam in saecularibus litteris quam in Scripturis divinis, orando continue et legendo petivit a Deo cum Salomone donum sapientiae: nec ab oratione incepta, donec Spiritu sancto per visionem inspirante copiosissime ultra omnes contemporaneos suos, quod optaverat, accepit. Erat autem beatae Mariae semper virginis ardentissimus amator; cujus intercessione tantum sapientiae munus obtinuisse creditur. Ad cujus laudem postea, ne ingratus fieret beneficio, Cantica canticorum septem libris exposuit: ita ad ejus honorem universa reserens, ut ejus intuitu specialiter conscripta videantur. Ego autem alium neminem huic expositionis generi in Canticis reperi desudasse. Et revera mirandum et plane commendabile opus, quod sine exemplo in tantum laudis virgineae Genitricis Dei altitudinis fastigium profecit. Qualis in disciplinae regularis observantia Rupertus noster fuerit, liber, quem super regulam S. Benedicti composuit, lectus indicabit. Neque enim aliter vixit, quam in expositione legis nostrae vivendum monachis fore intimavit. Erat sermonis sancti factor devotus, et doctor fructuosus. Quantum vero in divinis Scripturis legendo profecerit, tredecim libris, quos De victoria Verbi Dei ad Cunonem Sigebergensem abbatem edidit, liquide ostendunt: in quibus totam Scripturam percurrens, dum victoriam Verbi divini subtiliter aperit, nostrae salutis rationem in ea consistere declaravit. Scripsit etiam super Vetus Testamentum de sancta Trinitate praenotatum opus egregium. Quod si legere volueris, quid in sanctis Scripturis potuerit, facile videbis. Nam, ut jam diximus, per divinam pietatem illustratus, tantum in exponendis Scripturis valuit, ut in omnium admiratione maxima habitus, doctor suo tempore doctorum sit publice probatus. Hoc Fredericus Coloniensis archiepiscopus pluries in eo expertus, magna charitate virum colebat. Unde sedulo ad expositionem Scripturarum illum hortabatur. Et merito quidem in omnium honore et reverentia habendus est, quem Spiritus sanctus in agnitionem Scripturarum instruere dignatur. Denique non solum in divinis Scripturis hierophantes noster illustrari meruit, verum etiam in saecularibus litteris adeo eruditis comprobatus est, ut quidquid ipse non cognoverit, alius facile ignoraret. Quam dulcis, quam ornatus ac disertus fuerit eloquio, libri quos pene scripsit innumerabiles, requisiti fatentur. Ingenii autem vires et profunditatem scientiae facile comprobabis, si in lectione eorum quae scripsit, aliquantulum fueris commoratus. Amoris enim divini, quae interius ardebat, vis, verba quoque exterius ardentia formabat, quia dum ex abundantia cordis ferventis os loquitur, ultra consuetudinem hominis sermo in altum elevatur. Charitas quippe Dei, quae in pectore docentis fervebat, nullum ex ore verbum otiosum, vel inutile cadere permittebat. Erant itaque verba ejus ardentia, plena rationis et utilitatis, matura, et quadam auctoritatis majestate veneranda. Erat interdum jucundus, dissolutus nunquam, quia maxima in ejus moribus honestas videbatur. Idoneus erat valde ad persuadendum, ut etiam Hortensius in ejus comparatione deficeret: quippe qui multorum animos fratrum suis exhortationibus mellifluis in unitate pacis conservavit. Intuebantur eum fratres sui, ut angelum conversantem, in quo totius religionis speculum, et norma relucebat. In omnibus enim se eis imitabilem exhibuit, qui se omnium curam noverat suscepisse. Puritatem cordis in tantum amavit et coluit, ut etiam illas negligentias minimas cogitationum velut magnas deploraret. Omnis negligentia sibi culpa videbatur, qui ad mentis puritatem aspirabat, unde ut peccati maculas devotus abstergeret, orationibus sedulis pene cum lacrymis instabat. Dulcis erat illi somnus mysticus operanti, qui in floribus paradisi commoratus fructus suavissimos in oratione carpebat. O sancta viri devotio, quae nunquam sinebat esse otiosum. Nam ut lectioni sacrae quietius posset insistere, curam rei familiaris abhorruit: amavit secretum, tumultus hominum vitavit. Sollicitudinem vero temporalium, sine quibus spiritualia non possunt subsistere, idoneis fratribus commisit: ipse autem orationi et studio vacavit. Cura enim temporalium, et amor Scripturarum in uno pectore habitare non poterunt. Tranquillam enim, et vacuam curis, sapientia mentem imbuit, et placidi pectoris hospes erit. Ipse vero erat homo placidus, et mansuetus, nec cito mobilis ad iram: sed corde mitis, qui bene furorem noverat superare. Sedebat solitarius, et levavit se supra se, dum mundum fugiens, in campo Scripturarum multa ac varia syntagmata composuit, de cujus opusculis, quantum ad nostram memoriam pertinebat, jam in secundo libro De illustribus viris nostri ordinis, fecimus mentionem. Erat enim, ut diximus, homo undecunque doctissimus, ingenio subtilis, scientia clarus, eloquio dulcis, et ornato lepore decorus, qui nescios docuit, errantes correxit, confudit haereticos, superbos prostravit. Amator virtutum erat ornatissimus, et hostis vitiorum. In suis enim moribus dedit intelligi quid in caeteris amaret. Detestabatur superbiam, avaritiam calcavit, luxuriam vicit, iram domuit, odium fugavit, invidiam expulit, gulam prostravit. In paradiso Scripturarum fixit desiderium cordis: et ideo nullus potuit in eo vitiis patere accessus. Nam frequentia ejus jejunia, crebrae carnis macerationes, juges orationes, vigiliarumque instantia, vitiorum in eo vires exstinxerunt. Non est virtus, quam Ruperti conversatio nesciret. Charitas enim Dei in eo diffusa ardebat, fides floruit, spes erecta vigebat, prudentia sancta claruit, temperantia discreta triumphavit. Erat corde humilis, eloquio dulcis, affectu pius, opere strenuus, disciplina zelosus, corpore castus, animo quietus, oratione continuus, studio fervidus, prudentia cautus, devotione praecipuus, zelo discretus. Et quid opus est, me multa percurrere, dies me profecto deficeret, si singulas virtutes ejus enumerare velim. Excedunt enim ejus merita oris mei facundiam: et styli vires facile superant. Unde quamvis inter divos Patres non sit relatus ab Ecclessia, credimus tamen cum sanctis eum in coelesti beatitudine festivare. Nec multum de hac negligentia sollicitamur, quia non in hac vita sanctitatis praemia, sed in futura novimus esse donanda. Festa autem sanctorum non faciunt sanctos, sed probant. Et honores justis impensi nihil illis conferentes, ad utilitatem viventium referuntur. Sed quis dubitaverit innumerabiles cum Christo regnare sanctos, quorum apud viventes nulla festa celebrantur? Sufficit illis aeterna jam possessa felicitas: quibus negligentia nostra nihil minuit, impensus honor nihil augebit. Ergo si vita religiosa sanctos constituit, Rupertus Tuitiensis abbas jure sanctus censendus est, quem doctrina illustrem, conversatio venerabilem fecit. Insigne sanctitatis est, si is qui honore colitur, sancti Spiritus testimonio justus comprobetur. Sicut olim apud Syros beatus levita et monachus Ephraem Spiritu sancto per visionem doctor ardens constituitur, sic Rupertus presbyter noster et abbas, eadem facultate illustratur. Aequa virtus, praemium aequale meretur. Nec dicimus scientiam Scripturarum ad sanctitatem sufficere, quam boni et mali possunt habere communem: sed de illa virtute, charitatis loquimur, quae sola inter bonos et malos discernit. Haec Rupertum terris venerabilem, et coelis reddidit gloriosum. Merito ergo sanctus creditur, qui gemina charitate refertus, et Deum pura mente coluit, et proximum tanquam semetipsum amavit. Non enim sibi solum laboravit, quod multi faciunt, sed omnibus exquirentibus veritatem.

Sanctus laborat, dum orationi et contemplationi intentus, proximum erudire et informare recusat. Rupertus autem noster omnibus providit, dum et sibi per orationem, et aliis per doctrinam intendit. Et ideo duplici honore dignus habendus est, qui bene praeesse curavit, fratres etiam suos hujus Tuitiensis coenobii ad regularem observantiam vivere adeo diligenter instituit, ut etiam post ejus decessum, annis multis, laudabilis vita monachorum inibi permansit. Sed tempore succedente, devotio monachorum rursum tepuit, et mundialis pompa sanctam observantiam penitus destruxit. In qua deformitate per plures annos multi miserabiliter perierunt: donec tu tandem nostris diebus, Gertace pater venerande, surrexisti, teque murum opponens pro domo Dei, antiqua Ruperti viri clarissimi, tui antecessoris vestigia suscitasti: et in hoc loco pervigili cura introduxisti ordinis reformationem. Unde qua possum sedulitate te, tuosque exhortor fratres, ut observantiam introductam laudabiliter continuetis: ab eo laborum vestrorum recepturi praemium, qui bonis operibus donat incrementum. Intueamini Rupertum vestrum, de quo loquimur. Et quantum possibile est, ad ejus imitationem festinate, qui talis tantusque exstitit, ut sua vita omnibus praebeat exempla virtutum. Quid enim illi deesset virtutis, qui ita vixit, ut ne curiosis quidem oculis daretur occasio detrahendi? Summa prudentia, summa religio, summa pietas in eo relucebat, ita ut cunctis in exemplum vivendi positus videretur. O venerabilem virum, cujus tota conversatio, doctrina erat, cujus mores ad pietatem non minus, quam verba faciebant. Constituit eum Dominus super familiam suam, traditisque talentis ad usuram sanctam, praecepit esse sollicitum, qui curam suorum gerens fideliter, pecuniam Domini sui mysticam ad lucra magna exposuit: dum affectu purgatus, donum quoque intellectus, quod accepit, ad utilitatem multorum dilatavit. Charitas enim Dei, quam gerebat in pectore, eum ad opera pietatis semper excitabat. Amor quippe Dei nunquam est otiosus: operatur enim magna. Quia dum interius ardet in mente, foris illuminat in operatione. Unde Rupertus nunquam fuit otiosus ab opere: quia ardebat interius ex amore. Magnus amor magnum produxit incendium: qui totis desideriis salutem sitivit animarum. Sciebat enim vir prudens, quod super omnia sacrificia zelus animarum in conspectu Dei placeret. Multos igitur erudivit ad justitiam, et ab iniquitate plurimos avertit. Jam autem in coelestibus gaudens, recipit mercedem laborum suorum: ad cujus gloriam si pervenire cupimus, ejus oportet vestigia sequamur.