CAPUT XV. De cruce Dominica, quae non de qualicunque ligno, sed de una tandem arbore formari potuit, et cujus rei etiam in hoc exemplum sit.

Accidit et aliud, quod similiter non praetereundum neque ratione vacare putandum. Nam vir Domini statim ut ecclesiae fundamenta jecit, crucem Dominicam, quae ibidem statuerunt, formari praecepit. Artifices vero vigilanter quidem institerunt, ut praeceptum perficeretur, sed nullo modo diligentiam sequebatur effectus. Quotidie rejectis aliis alia ligna caedebant, et nullatenus ex quolibet ligno, quamvis electo, suae artis officium peragere valebant. Multo igitur labore, sed et majore defussi taedio, omnino ab ejusmodi opere desistere decreverunt. Quadam vero die vir beatus in quamdam devenerat possessionem ad se pertinentem, mensaque illi jussu ipsius in pomerio, quod domui suae contiguum erat, parata est. Stabat pirus ex adverso in altum porrecta, quae ramis diductis, imo quasi brachiis distentis, quodammodo Domini effigiem manus in cruce expandentis, imitari videbatur. Cum itaque sedens oculos inter prandendum fortuitis motibus deduceret, ecce talis effigies in arbore illa repente sese objecit, miroque modo ad primum intuitum quemdam terrorem divinum animo ejus incussit. Nec mora, facto prae oculis illo familiari sibi signo crucis, totus in se rediens, rem divinitus praevisam suisque oculis oblatam esse prudenter intellexit. Statim igitur accersito artifice, arborem illam succidi, et ex illa crucem Dominicam, et in ea Salvatoris imaginem diligenter formari imperat. Paruit ille, et compendio satisque efficaciter artem operis elegantia secuta est. Quid ex facto hujusmodi conjici potest? Nunquid de lignis aut de truncis Deo cura est, ut indicare debeat quod vel quale lignum sibi eligat aut eligere debuerit artifex? Sed revera est aliud, unde curat Deus, quod prudens auditor non inutiliter secundum hanc similitudinem contempletur. Nam signum crucis vel imaginem, quam in recordationem Salvatoris Christianus veneratur populus, sublevatam ante oculos, sicut Moyses in deserto serpentem aeneum pro signo exaltavit (Num. XXI), imitari honore secundarii debent pastores, quos Spiritus sanctus posuit regere Ecclesiam Dei (Act. XX), quam suo sanguine acquisivit, ut vice Christi honorentur, quos vicem constat agere Christi. Hi nimirum non humana praesumptione ad dispensationem domus Dei sunt intrudendi, sed electione Dei vocandi, ut videlicet ille constituatur quem Deus elegerit, quem ut praeesse mereatur, Deus velut operarium suum dignum Spiritu sancto demonstrare dignatus sit. Recte ergo hujus veritatis, hujus divinae electionis meminisse nos facit res ipsa, quae pene similiter accidit, dum non qualecunque lignum, non quodcunque volebant homines artifices, sed quod nutu divino monstratum est, ad ejusmodi operis effectum perduci potuit.