|
|
“Canite tuba in Sion, ulalate in monte sancto meo. Conturbentur omnes
habitatores terrae, quia venit dies Domini, quia prope est dies
tenebrarum et caliginis, dies nubis et turbinis; quasi mare expansum,
super montes populus multus et fortis: similis ei non fuit a principio,
et post eum non erit usque in annos generationis et generationis. Ante
faciem ejus ignis vorans, et post eum exurens flamma. Quasi hortus
voluptatis terra coram eo, et post eum solitudo deserti,”
|
|
|
“neque est qui effugiat eum.”
|
|
|
“Populus hic multus et fortis,”
|
|
non incongrue populus intelligitur Romanus. De quo enim alio pupulo
rectius quam de isto dicitur, similis ei non fuit a principio? Denique
neque populus fuit Babylonius, neque Assyrius, neque populus secundi
regni Persicus aut Medus, neque populus tertii regni Macedo sive Graecus
similis ei fuit, sicut et Daniel de quarta bestia, quae quartum hoc
regnum significabat, asserit his verbis:
|
“Et ecce bestia quarta terribilis atque mirabilis et fortis nimis,
dentes ferreos habens magnos, comedens atque comminuens et reliqua
pedibus suis conculcans. Dissimilis autem erat caeteris bestiis quas
videram (Dan. VII).”
|
|
|
“Canite, ergo, inquit, tuba in Sion, ululate in monte sancto meo,”
|
|
et caetera ut supra. Tribus exclamationibus quae praecesserant, acrior
haec quarta multoque vehementior est, videlicet secundum
dissimilitudinem quartae bestiae, de qua testatur Daniel, ut jam dictum
est. Nam terribile quidem est quod dixerat,
|
“expergiscimini et flete,”
|
|
prospiciens Assyrios sive Babylonios; et quod dixerat,
|
“plange quasi virgo amicta sacco,”
|
|
intuens Persas et Medos; et quod clamaverat,
|
“accingite vos et plangite, sacerdotes,”
|
|
praevidens regnum Graecorum sub quo Judaeos attrivit Antiochus
Epiphanes, sed multo terribilius est quod nunc ait, Romanorum adventum
praenuntians:
|
“Canite tuba in Sion, ululate in monte sancto meo. Conturbentur omnes
habitatores terrae, quia veniet dies Domini, quia prope est dies
tenebrarum et caliginis, dies nubis et turbinis.”
|
|
Unde simul attendendum, quia tria quidem exterminia, quae tria regna
fuerunt, prophetae praedixerunt; quod autem a quarto Romanorum regno
factum est excidium, prophetae simul et Evangelium. Exempli gratia:
|
“Cum ducerent Dominum Jesum ad crucifigendum, et sequeretur illum turba
multa populi et mulierum, quae plangebant et lamentabantur eum,
conversus ad illas, dixit: Filiae Hierusalem, nolite flere super me, sed
super vos ipsas flete, et super filios vestros, quoniam ecce venient
dies, in quibus dicent: Beatae steriles ventres quae non genuerunt, et
ubera quae non lactaverunt. Tunc incipient dicere montibus: Cadite super
nos; et collibus: Operite nos (Matth. XXIV).”
|
|
Item quibusdam dicentibus de templo, quod lapidibus bonis et donis esset
ornatum, dixit:
|
“Haec quae videtis, venient dies, in quibus non relinquetur lapis super
lapidem, qui non destruatur (Marc. XIII).”
|
|
Pulchre igitur non ipse propheta ex persona sua nunc edicit, sive
edixerat de caeteris malis quae ventura erant sub tribus anterioribus
regnis,
|
“expergiscimini et flete, plange quasi virgo, accingite vos et plangite,
sacerdotes;”
|
|
sed aliis committit hoc annuntiandum, Christo videlicet et apostolis
ejus, dicendo:
Stephanus protomartyr, dum tuba caneret evangelica, super cantu isto
sive nuntio accusatus est a dicentibus:
|
“Homo iste non cessat loqui verba adversus locum sanctum et legem.
Audivimus enim eum dicentem quoniam Jesus Nazarenus hic destruet locum
istum, et mutabit traditiones quas tradidit nobis Moyses (Act. VI).”
|
|
Ibidem quoque scriptum est:
|
“Tunc submiserunt viros qui dicerent se audisse eum dicentem verba
blasphemiae in Moysen et Deum (ibid.).”
|
|
At ille subsequenti oratione, de verbo quidem blasphemiae in Moysen et
Deum sive legem sese insigniter expurgavit, de verbo autem hoc, quomodo
Jesus Nazarenus hic destruet locum istum, nullam excusationem protulit,
sed haec tantum dixit:
|
“Salomon autem aedificavit illi domum, sed non Excelsus in manufactis
habitat (Act. VII).”
|
|
Verum quippe erat destruendum esse locum illum, et haec evangelica tuba
canere in Sion, magnumque exinde ululatum veraciter praedicare poterat
in illo monte Dei sancto. Quod autem tempora ejusmodi dicuntur Domini,
quemadmodum hic, cum dicitur,
|
“quia venit dies Domini,”
|
|
adversus dormientes et ebrios dictum valde congruit, qualibus supra
dixit,
Qui enim dormiunt, nocte dormiunt: et qui ebrii sunt, nocte ebrii sunt,
videlicet suimet obliti et immemores Dei atque ita in peccatis mala
securitate circumdati, ut clausis oculis non videant quod de actibus
hominum Deo cura sit. Nimirum quando coguntur per adversitatis poenam,
malorum actuum suorum reminisci, et videre quid fecerint, tunc illis
dies fit, verumtamen non simpliciter dies aut dies solis, sive
splendoris et claritatis, sed
|
“dies, inquit, tenebrarum et caliginis, dies nubis et turbinis,”
|
|
qualis utique Judaeis futurus erat dies ille, sive tempus illud quo
circumdarentur ab hostibus Romanis.
|
“Tunc, inquit, conturbentur omnes habitatores terrae,”
|
|
et haec utique per concessionem dicit, quia sic oportet evenire. Et
recte hic illos appellat
qui Christum occiderunt, quasi propter habitationem terrae, sicut
dixerat ipse per Psalmistam:
|
“Et in iracundia terrae loquentes dolos cogitabant (Psal. XXXIV),”
|
|
videlicet cum dicerent,
|
“si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient Romani, et
tollent nostrum et locum et gentem (Joan. XI).”
|
|
Et illud quidem tempus, sicut jam dictum est, dies Domini dicitur,
verumtamen nondum magnus, quod tantum de ultimo die judicii solet dici,
quemadmodum et hic propheta postmodum,
|
“antequam, inquit, veniat dies Domini magnus et horribilis,”
|
|
tenebras et caliginem, nubem et turbinem illius diei, cujus cunctis
vocibus magnitudo granditer declamatur, venturae calamitatis magnae rei
comparat, dicendo,
|
“quasi mare expansum super montes.”
|
|
Quid enim majus sive formidabilius in hoc mundo ante finem ejus evenire
potest, quam si expandatur mare super montes, sicut in diluvio factum
est? Est ergo sensus: Sicut in diluvio non magis montes sese fluctibus
eximere potuerunt quam valles, ita in illa Romanae multitudinis vel
fortitudinis inundatione non magis superbi principes sacerdotum sibimet
consulere quiverunt quam exigui quique sive populares. Et vide quam
congrua comparatio vel similitudo sit. Sequitur enim:
|
“Populus multus et fortis, similis ei non fuit a principio, et post eum
non erit usque in annos generationis et generationis.”
|
|
Congrua namque similitudo est maris et populi Romani tam multi et tam
fortis, qui universas fere orbis terrae nationes multitudine operuit,
fortitudine convulsit, more fluctuum iens et rediens, et contra montes
universos intumescens eosque operiens, id est cunctos reges vel regna
gentium suis viribus opprimens. Huic nimirum
|
“populo similis non fuit ab initio, et post eum non erit usque in annos
generationis et generationis,”
|
|
Daniel quoque, ut supra dictum est, attestante de bestia quarta, qua
Romanum figurabatur imperium, quia
|
“dissimilis erat caeteris bestiis (Dan. VII),”
|
|
videlicet leaenae, urso et pardo, quibus regna praecedentia
significabantur.
|
“Ante faciem ejus, inquit, ignis vorans, et post eum exurens flamma.”
|
|
Hoc ut dicitur, ita factum esse legentibus excidium illud
Hierosolymorum, Josepho narrante, luce clarius est. Nam et antequam
civitatem Romanus circumdaret exercitus, ipsi qui quasi pro defensione
fuerant introducti, triplici discordia debacchantes intus, et aedificia
civitatis, et plurimos sumptus, qui diuturno poterant sufficere bello,
multis consumpserunt incendiis, et postquam hostes ingressi sunt
victores victi, usque ad consummatum exitum rebelles, donec et Templum
et quidquid supererat intra moenia miserae civitatis concremaretur,
furore incredibili perstiterunt, miserantibus et parcere volentibus
adversariis. Qualis ante adventum populi tam fortis regionis facies
exstiterit, et qualis per adventum ejus effecta sit, breviter exprimit,
cum subjungit:
|
“Quasi hortus voluptatis terra coram eo, et post eum solitudo deserti,
neque est qui effugiat eum.”
|
|
Et est sensus: Cum veniret exercitus hostilis, talis erat regio coram
illo, sive illa terra promissionis,
|
“quasi hortus voluptatis,”
|
|
videlicet vinetis, palmetis atque olivetis, caeterisque consita
arboribus diversi generis, et praeterea templo augustissimo insignita,
quo nihil pulchrius aut gloriosius in mundo esset potuit. Cum autem
victor discederet, id est exercitus talis post eum remansit,
secundum verba Domini flentis super Hierusalem et dicentis:
|
“Quia si cognovisses et tu, et quidem in hac die, quae ad pacem tibi!
Nunc autem abscondita suntab oculis tuis. Quia venient dies in te et
circumdabunt te, et coangustabunt te undique; et ad terram prosternent
te, et filios qui in te sunt, et non relinquent in te lapidem super
lapidem, eo quod non cognovisti tempus visitationis tuae (Luc. XIX).”
|
|
|
“Et filios tuos, ait, prosternent qui in te sunt,”
|
|
videlicet ita ut non sit qui effugiat, quemadmodum hic cum dixisset,
|
“et post eum solitudo deserti,”
|
|
subjunxit,
|
“neque est qui effugiat eum.”
|
|
Nullus quippe ex tanta multitudine quae dinumerari non poterat effugisse
legitur, quin fame et gladio perirent foris et intus, et qui reliqui
esse potuerunt in captivitatem ducerentur. Adhuc de fortitudine populi
tam multi grandissimo ejus amore loquitur.
|
“Quasi aspectus equorum aspectus eorum, et quasi equites sic current.
Sicut sonitus quadrigarum super capita montium exsilient, sicut sonitus
flammae ignis devorantis stipulam, velut populus fortis praeparatus ad
praelium. A facie ejus cruciabuntur populi, omnes vultus redigentur in
ollam. Sicut fortes current, et quasi viri bellatores ascendent murum.
Viri in viis suis gradientur, et non declinabunt a semitis suis.
Unusquisque fratrem suum non coarctabit, singuli in calle suo
ambulabunt. Sed et per fenestras cadent, et non demolientur. Urbem
ingredientur, in muro corruent. Domos conscendent, per fenestras
intrabunt quasi fur.”
|
|
Fortitudinem atque velocitatem tam multi populi brevibus et celeriter
currentibus declamavit sententiis. O ergo senes et habitatores terrae,
quibus in exordio dixerat,
|
“audite haec, et auribus percipite omnes,”
|
|
quamvis erucam, locustam, bruchum et rubiginem nominaverit, ne
subsannetis quasi ad viles et parvas res orator iste inepte vos attentos
fecerit, quia nimirum erucae istae sive locustae, bruchus hic sive
rubigo ista, vobis non parvae res aut vermiculi sunt viles, quamlibet
apud coelestem fortitudinem regnorum omnium vani homines propter suam
vanitatem sint contemptibiles. Vobis enim homines, de quibus agitur, imo
contra vos viri fortes, viri veloces sunt. Nominavit quidem locustas et
caetera hujusmodi, sed nihilominus fortes atque veloces sunt. Hoc est
quod ait:
|
“Quasi aspectus equorum, aspectus eorum; et quasi equites sic current.”
|
|
Nam in equis et in equitibus fortitudo simul et velocitas usu
requiruntur. Et hic quidem cum dicitur,
|
“quasi aspectus equorum, aspectus eorum;”
|
|
dictiuncula quasi, similitudinem significat, hic autem,
|
“quasi equites sic currunt,”
|
|
veritatem sive rei proprietatem. Non enim quasi vel sicut semper
tantummodo significat similitudinem, sed interdum quoque rei veritatem.
Exempli gratia:
|
“Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigenti a Patre (Joan. I),”
|
|
id est, vere unigeniti a Patre. Item in psalmo:
|
“In convertendo Dominus captivitatem Sion, facti sumus sicut consolati
(Psal. XXV),”
|
|
id est, vere consolati. Itaque
|
“et quasi equites sic current,”
|
|
id est, non sicut erucae aut locustae vulgares, segnes erunt, aut
breviter fallent, sed viri bellatores erunt, et equis currentibus ibunt.
Quod autem equis similes pronuntiantur, dicendo:
|
“Quasi aspectus equorum,”
|
|
superbiam atque fortitudinem, simulque praeliandi aviditatem illos
habere innuit, secundum gestus ejusmodi animalis, naturaliter ferocis et
superbi, dicente Domino ad beatum Job:
|
“Gloria narium ejus terror. Terram ungula fodit, exsultat audacter: in
occursum pergit armatis, contemnit pavorem, nec cedit gladio. Super
ipsum sonabit pharetra, vibrabit hasta et clypeus; fervens et fremens
sorbet terram, nec reputat tubae sonare clangorem. Ubi audierit
buccinam, dicet: Uva [al. Vah]. Procul odoratur bellum, exhortationem
ducum, et ululatum exercitus (Job XXXIX).”
|
|
Haec dicta sint de quolibet equo Domini, de qualibus scriptum est:
|
“Qui ascendis super equos tuos, et quadrigae tuae salvatio (Habac.
III),”
|
|
sed mystice intelliguntur, ut nihilominus de equo quadrupede secundum
litteram congrue vel veraciter enuntiari non dubitentur. Quod si de
quolibet sancto et forti praedicatore, cujus sessor est Dominus, et
idcirco pericula mundi non timet, spiritualiter ista recte
intelliguntur, cur non etiam superbia regnorum supradictorum, maximeque
Romana potentia carnaliter similis esse dicatur? Itaque quasi aspectus
equorum aspectus eorum, quia quemadmodum dicit idem Dominus:
|
“Nunquid praebebis equo fortitudinem, aut circumdabis collo ejus
hinnitum?”
|
|
(Job XXXIX.) Solis ipse regnis jam dictis, et maxime Romano imperio
praebere potuit fortitudinem, et collo circumdare hinnitum, ut prae sola
superbia vel cupiditate, quasi hinniendo consurgeret adversus omne
regnum, donec sibi faceret esse subditum, ut
|
“gloria narium ejus esset terror,”
|
|
id est, gloriaretur quoties terrifici belli sibi daretur occasio, ut
terram ungula foderet, regum orbis terrarum nimis cupide conquirendo
thesauros, ut exsultans audacter armatis in occursum pergeret, ut
contemneret pavorem, et gladio non cederet. Quod deinde sequitur,
|
“sicut sonitus quadrigarum super capita montium exsilient,”
|
|
certam designat illorum gloriam triumphalem, quod sine dubio victoriam
perficiant, et cum quadrigis victricibus more suo ducant triumphi pompam
nobilem, et quodammodo superbiam sive temeritatem subsannat Judaicam,
dicendo:
|
“Super capita montium exsilient,”
|
|
quod Deo sibimet irato ausi sunt contra semetipsos provocare ad bellum
victores omnium gentium, quasi ipsi montes intransmeabiles essent.
Deinde quod ait,
|
“sicut sonitus flammae ignis devorantis stipulam,”
|
|
igni procul dubio consummandam esse declamat eamdem victoriam, ultima
declamationis clausula qualitatem pulchre eximit erucae, sive
locustarum, dicendo,
|
“velut populus fortis praeparatus ad praelium,”
|
|
inculcans et replicans, quia non realiter locustae existimandae sunt,
sed sub nomine illo multitudo hominum. Et vide in ipsa superficie
sermonis prophetici, quantus eloquentiae decor sit. Quinque etenim
similitudines positae sunt, et semper sequens praecedente vehementius
sonat, et plus terroris exhibet,
|
“quasi aspectus equorum quorum aspectus eorum.”
|
|
Hoc jam terribile est, sed amplius id quod sequitur,
|
“et quasi equites, sic current.”
|
|
Plus enim equitem constat esse, quam equum. Quod deinde sequitur multo
plus est,
|
“sicut sonitus quadrigarum super capita montium exsilient.”
|
|
Itemque multo amplius ac terribilius,
|
“sicut sonitus flammae ignis devorantis stipulam.”
|
|
Ac deinde quod sequitur, manifestius atque abundantius est,
|
“velut populus fortis praeparatus ad praelium.”
|
|
Ita quasi ascendendo atque crescendo in majus per singulos gradus, vis
perficit atque acrimonia grandisona plus quam rethoricae declamationis,
et post excursum, quasi resumpto spiritu, breviori processu prosequitur
et dicit:
|
“A facie ejus cruciabuntur populi, omnes vultus redigentur in ollam.”
|
|
Quod quomodo, vel quam fere factum sit legentibus palam est ex jam dicti
narratione historiographi. Dira namque obsidione cruciati, fame
incredibili denigrati et tumefacti, vultus redacti sunt in ollam, qui
vividi et pulchri fuerant. Haec et caetera quae sequuntur intellectui
plana sunt, quia videlicet Romani,
|
“sicut viri fortes cucurrerunt, et sicut viri bellatores ascenderunt
murum, et in viis suis gradientes,”
|
|
id est, ab incoepto non deficientes, a semitis suis non declinaverunt,
neque enim propter difficultatem aliquam victoriae spem deposuerunt, et
|
“unusquisque fratrem suum non coarctabit,”
|
|
quod facere solent fugientes erumpendo qua possunt, inordinati atque
confusi; sed in suo calle ambulabant singuli, quod maxime in illo populo
laudabile fuit, tenendo videlicet ordines suos, semperque procedendo cum
disciplina militari. Hoc tantum parvula quaestione indiget, quod
deinceps ait,
|
“per fenestras cadent, et non demolientur,”
|
|
et deinde subsecutus
|
“urbem ingredientur, in muro current, domos conscendent,”
|
|
tandem subjungit,
|
“per fenestras intrabunt quasi fur.”
|
|
Quomodo enim equitibus sive quadrigis Romani imperii congruit, ut per
fenestras cadere, per fenestras intrare, in modum furis dicantur? Tam
forti quippe imperio similitudo furis vel ascensus per fenestras
incongrue adscribi videtur. Sed sciendum Romanum imperium sicut
fortitudinis laudem, sic econtra profundae avaritiae meruisse
vituperationem, et hoc vitium in illo denotari, dum dicitur,
|
“per fenestras ascendent sive intrabunt quasi fur.”
|
|
Et revera de fenestris ejusmodi in illo excidio non omnino tacetur,
Josepho inter caetera narrante, ac dicente: Hic itaque tunc militum
quidem non exspectato cujusquam edicto, neque tantum facinus veritus,
sed divino quodam motus impetu, a contubernali suo sustollitur, et ex
ardente materia raptum ignem in fenestram infert auream, unde ad moenia
circum templum aedificata de septentrionali regione aditus erat, et post
pauca: Plerosque autem praedarum spes incitabat, suspicantes intus omnia
pecuniis esse referta, quoniam fores auro factas conspicerent. Propter
hujusmodi causam illos non merito sic denotatos dubitaverim, ut per
fenestras ascendere dicantur in modum furis. Sed et ut de isto, si parum
videtur, taceam, quam furis nequitiam vel cupiditatem non excedit illud,
quod idem scribit: Quidam enim, inquit, apud Syros ex transfugis
deprehenditur e fimo ventris aureos colligens, transglutientes autem eos
veniebant, quia cunctos seditiosi scrutabantur, et maxima vis auri erat
in civitate. Verum hac arte per unum detecta, totis castris fama
percrebuit, quod auro transfugae pleni venirent. Arabum ergo multitudo
et Syri scissos ventres supplicum rimabantur. Et hac ego, inquit, clade
nullam credo saeviorem contigisse Judaeis. Una denique nocte duorum
millium patefacta sunt viscera. Haec nimirum considerando, non inepte
quisquam dicat, hostes illos pro fortitudine quidem viros bellatores,
sed pro cupiditate nimia crudelissimis furibus fuisse comparabiles.
Sequitur:
|
“A facie ejus contremuit terra, moti sunt coeli, sol et luna obtenebrati
sunt, et stellae retraxerunt splendorem suum. Et Dominus dedit vocem
suam ante faciem exercitus sui, quia multa sunt nimis castra ejus, quia
fortia et facientia verbum ejus. Magnus enim dies Domini, et terribilis
valde, et quis sustinebit eum?”
|
|
Cujus ejus? Nimirum populi multi, et fortis, populi Romani, cui similis
a principio non fuit. A facie talis populi, id est, in signum venturi,
et haec omnia, quae dicta sunt facturi, terra contremuit, et tremore suo
magnam iram Judaeis venturam significavit, videlicet quando scelere
illorum pendens in cruce Dominus, spiritum tradidit. Nec vero solummodo
terra tremuit, sed et coeli, inquit, moti sunt, sol et luna obtenebrati
sunt et stellae retraxerunt splendorem suum. Tunc enim
|
“a sexta hora tenebrae factae sunt super universam terram usque ad horam
nonam (Matth. XXVII),”
|
|
et sicut jam dictum est, ubi
|
“clamans voce magna, emisit spiritum,”
|
|
terra mota est, et petrae scissae sunt. Hoc factum est a facie, id est
in signum ejusdem populi venturi, ad ulciscendum sanguinem Domini, sicut
tunc quoque ibidem ipse dixit:
|
“Filiae Hierusalem, nolite flere super me, sed et super vos ipsas flete,
et super filios vestros, quoniam ecce venient dies in quibus dicent:
Beatae steriles et ventres, quae non genuerunt, et ubera quae non
lactaverunt. Tunc incipient dicere montibus. Cadite super nos, et
collibus: Operite nos (Luc. XXIII).”
|
|
Unde notandum, quod cum dixisset hic,
|
“terra contremuit, sol et luna obtenebrati sunt, et stellae retraxerunt
splendorem suum.”
|
|
continuo per conjunctionem celerrimam,
|
“et Dominus, inquit, dedit vocem suam ante faciem exercitus sui.”
|
|
Per hoc namque animadvertere licet quod cum illo terrae motu et tenebris
illis Dominus noster, dum, tradens spiritum, voce magna clamavit haec
significavit, quod justitia ejus illum exercitum suum exercitum Romani
imperii vocaret ad vindictam sanguinis sui, et quod sanguis ejus de
terra non ante clamare desineret, donec idem exercitus adveniret. Et
vide quam magnifice dictum sit, vel dici conveniat de homine crucifixo,
et quasi derelicto atque dicente:
|
“Deus meus, ut quid dereliquisti me,”
|
|
quod haberet exercitum, cujus ante faciem talem vocem suam daret. Quod
si miraris, quod dicatur de paupere tale quid, subjunxit amplius et
copiosius verbis hujuscemodi,
|
“quia multa sunt nimis castra ejus, quia fortia et facientia verbum
ejus.”
|
|
Nam vere in illa quoque hora, qua sic videbatur derelictus, multa nimis
erant et fortia castra ejus, non solum castra angelorum, de quibus ait
Petro:
|
“Converte gladium tuum in locum suum; an putas quia non possum rogare
Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones
angelorum (Matth. XXVI)?”
|
|
verumtamen castra Romanorum, quae venirent et facerent verbum ejus,
circumdando civitatem, vallo circumdando illam, et coangustando undique,
et prosternendo illam ad terram, et filios ejus, qui erant in ea, et non
relinquendo lapidem super lapidem, secundum verbum ejus. Non mireris
quia majus his videbis.
|
“Magnus enim, inquit, dies Domini, et terribilis valde, et quis
sustinebit eum? Nimirum et hoc ibidem ipse testatus est. Dixit enim:
Verumtamen dico vobis, amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris
virtutis, et venientem in nubibus coeli,”
|
|
subauditur, cum potestate magna, et majestate, quemadmodum alibi dixit:
|
“Nam virtutes, inquit, coelorum movebuntur; et tunc videbunt Filium
hominis venientem in nube cum potestate magna, et majestate (Ibid.
XXV).”
|
|
Itaque non mirum quod dictum est,
|
“quia multa sunt nimis castra ejus, quia fortia et facientia verbum
ejus,”
|
|
non, inquam, mirum comparatione majorum.
|
“Magnus enim dies Domini, et terribilis valde, et quis sustinebit eum?”
|
|
Quod idem est ac si dicat:
|
“Ipse enim constitutus est a Deo judex vivorum et mortuorum (Act. X),”
|
|
et magnus erit ille dies ejusdem Domini, quando ad judicandum vivos et
mortuos veniet cum nubibus coeli. His clamoribus praemissis de malis
imminentibus, quae propter peccata fieri oportebat sub illis quatuor
principalibus regnis, convertitur ad reliquos, et dicit:
|
“Nunc ergo dicit Dominus: Convertimini ad me in toto corde vestro, in
jejunio, et fletu, et planctu, et scindite corda vestra, et non
vestimenta vestra, et convertimini ad Dominum Deum vestrum, quia
benignus et misericors est, patiens et multus misericornia, et
praestabilis super malitia. Quis scit, si convertatur et ignoscat, et
relinquat post se benedictionem? Sacrificium et libamen Domino Deo
nostro.”
|
|
Ergo inquit,
|
“quoniam periit vinum ab ore bibentium in dulcedinem,”
|
|
quoniam
|
“periit sacrificium et libatio de domo Domini,”
|
|
quoniam item interiit de domo Dei nostri sacrificium et libatio, quoniam
itidem ascendit populus multus et fortis, cui similis a principio non
fuit, atque ita secundum verbum Domini, quod locutus est per os nostrum,
contriverunt vos regna, Babylonicum, Persicum sive Medicum, Macedonicum
atque Romanum, nunc vos, qui haec videtis fieri, convertimini, non
dubitantes de illo die judicii, sive die Domini magno et horribili,
quoniam futurus sit secundum testimonium ejusdem propheticae veritatis,
cujus pars magna impletur sub illis regnis, videntibus oculis vestris.
|
“Convertimini, inquam, ad me, dicit Dominus, in toto corde vestro, in
jejunio, et fletu, et planctu.”
|
|
Nam haec est vera conversio, primum cor per poenitentiam mutare
interius. Caeterum jejunare, flere, et plangere, et hoc habitu foris
incedere, corde interius pristinam peccandi intentionem retinente, non
est veraciter converti ad me. Prius itaque
|
“in toto corde vestro convertimini ad me,”
|
|
et tunc demum animi poenitentiam, jejunio, et fletu, et planctibus
indicate, ut, nunc jejunantes, postea saturemini; nunc flentes, postea
rideatis; nunc plangentes, postea consolemini. Et quia consuetudinis
est, ut in tristibus atque adversis scindatis vestes, quod et pontifex
ad Domini Salvatoris crimen augendum in Evangelio (Matth. XXXI) fecisse
memoratur, et Paulum et Barnabam audientes verba blasphemiae, legimus
perpetrasse (Act. XIV), idcirco ego praecipio vobis ut nequaquam
scindatis vestimenta, sed corda, quae plena sunt peccatorum, quae instar
utrium, nisi scissa fuerint, sponte rumpuntur. Cum hoc feceritis, redite
ad Dominum Deum vestrum, quem vobis priora peccata alienum fecerant, nec
desperetis veniam scelerum magnitudine, quia magna peccata magna delebit
misericordia. Est enim
|
“benignus et misericors,”
|
|
malens poenitentiam peccatorum quam mortem.
|
“Patiens et multae misericordiae,”
|
|
qui non humanam imitetur impatientiam, sed longo tempore nostram
poenitentiam praestoletur, et praestabilis, sive poenitens super
malitiis, ut si nos egerimus super peccatis poenitentiam, et ipsum
poeniteat comminationis suae, et mala, quae comminatus est nobis, non
inferat, nostraeque mutatione sententiae, et ipse mutetur. Et notandum
quam diligenter in ipsa poenitentia cautos esse cupit, et securitatem
tollit, cum dicit:
|
“Quis scit, si convertatur et ignoscat, et relinquat post se
benedictionem.”
|
|
Ac si dicat: Ego quidem hortor, quod meum est, ad poenitentiam, et Deum
ineffabiliter novi esse clementem, dicente David:
|
“Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam. Et secundum
multitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam (Psal. L).”
|
|
Sed quia profundum divititiarum sapientiae et scientiae Dei nosse non
possumus (Isa. XL), sententiam temperet, et opto potius quam praesumo.
Tantum interim
|
“sacrificium et libamen Deo nostro,”
|
|
subaudis, offeratur sacrificium contriti cordis et libamen piae
confessionis ac boni operis, et quod nescimus, videlicet si convertatur,
et ignoscat, et relinquat post se benedictionem, in ejus arbitrio
relinquamus, pendentes in spe miserationis. Quomodo nunc Deus converti,
et post se benedictionem relinquere dicatur vel speretur, illud pro
exemplo est quod ipse in Exodo loquitur:
|
“Erit autem sanguis vobis in signum in aedibus, in quibus eritis, et
videbo sanguinem, et transibo vos, nec erit in vobis plaga disperdens,
quando percussero terram Aegypti (Exod. XII).”
|
|
Denique verbis istis sese ad sanguinis signum converti, et videre
sanguinem, ac transire atque benedictionem et vitam post se relinquere
sese profitetur. Secundum hanc similitudinem post passionem Domini
nostri Jesu Christi, sanguine ejus postes suos, id est frontes suas
signantes cuncti, qui poenitentiam in nomine ejus praedicatam
susceperunt, spem habent non vanam, quod convertatur Deus ad signum
istud et relinquat post se benedictionem, transiens, et Aegyptios, id
est cunctos superbos atque impoenitentes aeterni judicii sententia
percutiens. Hanc poenitentiam et remissionem peccatorum praedicandam in
omnes gentes, incipi oportebat ab Hierusalem, sicut et ipse testatus
est, postquam resurrexit, loquens apostolis suis:
|
“Quoniam, sicut scriptum est, et sic oportebat Christum pati, et
resurgere a mortuis die tertia, et praedicari in nomine ejus,
poenitentiam et remissionem peccatorum in omnes gentes, incipientibus ab
Hierusalem (Luc. XXIV).”
|
|
Sequitur ergo:
|
“Canite tuba in Sion, sanctificate jejunium, vocate coetum, congregate
populum, sanctificate Ecclesiam, coadunate senes, congregate parvulos,
et sugentes ubera. Egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de
thalamo suo.”
|
|
Hoc totum sic futurum esse prophetat, ut simul hortetur quatenus intente
et studiose fiat. Sion namque haec est Hierusalem, unde oportebat, ut
jam dictum est, incipi poenitentiae praedicationem, quam praedicare
utique tuba canere est, quia rem valde magnam evangelica praedicatio
personat, scilicet iram venturam, ut eam quisque poenitendo effugiat.
Petrus apostolus ista primus tuba cecinit in illa Sion, ab istius
prophetae testimonio, quod postmodum sequitur, incipiens et post tandem
dicens:
|
“Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum in remissionem
peccatorum, aliis etiam verbis plurimis testificans, et exhortans eos,
et dicens: Salvamini a generatione ista prava (Act. II).”
|
|
Quid nisi tuba canebat, dicendo:
|
“Salvamini a generatione ista prava?”
|
|
Venturos quippe Romanos, futurumque illius pravae generationis excidium
significabat, ut agentes poenitentiam non solum remissionem peccatorum
et vitam futuram, sed etiam salvationem praesentem sibi acquirerent, ut
praesentia quoque mala mererentur evadere venientia super generationem
illam, quod et factum est. Imminente namque excidio, divinitus admoniti
sunt fideles ut exirent atque ita salvati sunt a generatione illa, sicut
salvatus est Lot ab incendio Sodomorum (Gen. XIX), nullusque cum illis
conclusus vel obsessus est Christianorum. Notandum quod ita canentibus
tuba in Sion:
|
“Sanctificate, inquit, jejunium.”
|
|
Multo namque plus est sanctificare quam praedicare jejunium, quia
videlicet jejunare vel jejunium praedicare impii quoque possunt, qui non
remissionem peccatorum, sed tantummodo malorum praesentium jejunando
quaerunt remedium. Tale fuit jejunium Achab, qui occidit Naboth, ut
vineam ejus possideret. Cum enim audisset sermones Eliae,
|
“scidit vestem suam, et operuit cilicio carnem suam, jejunavitque et
dormivit in sacco, et ambulabat demisso capite (III Reg. XXI).”
|
|
Quam ob causam? Nunquid ut peccatorum remissionem acciperet, et salutem
aeternam obtineret? Non utique, sed ne temporali regno vivens careret.
Ergo jejunavit quidem, sed non sanctificavit jejunium, atque idcirco non
mercedem recepit sanctorum, sed mercedem suam, mercedem transitoriam,
dicente Domino ad Eliam:
|
“Nonne vidisti Achab humiliatum coram me? Quia igitur humiliatus est mei
causa, non inducam malum in diebus ejus, sed in diebus filii sui inferam
malum domui ejus (ibid.).”
|
|
Igitur
id est, idcirco ut sancti sitis, celebrate jejunium, et ad illud
|
“vocate coetum, congregate populum, sanctificate Ecclesiam,”
|
|
id est sanctificando per baptismum novam Christianitatis constituite
Ecclesiam, atque in sinu ejus pariter et
|
“coadunate senes, et congregate parvulos ac sugentes ubera,”
|
|
ut videlicet senum, id est sapientium maturitas, parvulos quibus adhuc
lacte opus est erudiat, et ad solidum usque cibum perducat. Quod deinde
subjungit:
|
“Egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo suo,”
|
|
idem est, quod et Apostolus dicit:
|
“Hoc itaque dico, fratres, tempus breve est. Reliquum est, ut qui habent
uxores, tanquam non habentes sint (I Cor. VII).”
|
|
Item:
|
“Volo vos sine sollicitudine esse. Qui sine uxore est, cogitat quae
Domini sunt, quomodo placeat Deo. Mulier innupta et virgo cogitat quae
Domini sunt, ut sit sancta et corpore et spiritu (ibid.).”
|
|
Nimirum secundum hujusmodi praedicationem evangelicam sive apostolicam
vivere, hoc est sponsum de cubili suo, et sponsam de thalamo suo exire.
Sequitur:
|
“Inter vestibulum et altare plorabunt sacerdotes ministri Domini et
dicent: Parce, Domine, parce populo tuo; et ne des haereditatem tuam in
opprobrium, ut non dominentur eis nationes. Quare dicunt in populis, ubi
est Deus eorum?”
|
|
Copiosior ad poenitentiam et conversionem haec admonitio est, post illa
grandia populi multi et fortis,
|
“cui similis a principio non fuit,”
|
|
bella sive incendia, quem populum Romanum intelligimus, quam in caeteris
superioribus locis, ubi regna priora, Babylonicum, Persicum atque
Macedonicum significari animadvertimus. Et recte, quia videlicet ubi
quartum hoc regnum,
|
“quarta haec bestia terribilis atque mirabilis et fortis nimis, dentes
ferreos habens magnos (Dan. VII),”
|
|
gentes caeteras, et maxime Judaeos comedit atque comminuit, et reliqua
pedibus suis conculcavit, multo major, multoque celebrior poenitentiae
praedicatio sive poenitentialis religio per mundum universum audita et
suscepta est. Non desiit eadem bestia, quae impios punierat Judaeos,
persequi et conterere martyres pios, et quanto magis illos afflixit,
tanto magis fideles omnes ad orationem et poenitentiae fletum excitavit.
Hoc ergo futurum previdens:
|
“Inter vestibulum, inquit, et altare plorabunt sacerdotes ministri Dei,
et dicent: Parce, Domine, parce populo tuo, et ne des haereditatem tuam
in opprobrium, ut dominentur eis nationes. Quod dicit, inter
vestibulum,”
|
|
quod nos ante fores porticum possumus dicere, et altare, assiduitatem
significat religionis et continentiae sacerdotum et levitarum
caeterorumque ministrorum Domini, qui ut parati sint semper ad orationes
et hostias Deo jugiter offerendas, circa templum vel ecclesias Deo
dicatas in sacris castisque domibus hodieque regulari cum disciplina
commanent, quemadmodum hic propheta cum haec diceret, futurum esse
praevidebat. Qui ejusmodi sunt, et sui non obliviscuntur propositi, quo
proposuerunt esse sacerdotes vel ministri Domini, plorant et orant die
ac nocte, crebris noctium vigiliis dierumque jejuniis pro peccatis
populi Christiani, maximeque tunc illis hoc egisse non dubium est,
quando jam dicto Romano imperio saeviente, nimius perurgebat fervor
persecutionis.
|
“Parce, inquit, Domine, parce populo. In quo? In eo videlicet, ut non
des haereditatem tuam in opprobrium.”
|
|
Quod si quaeras, quale metuent opprobrium?
|
“Ut dominentur, ait, eis nationes,”
|
|
id est ut vineant eos et animis eorum imperent impii gentiles, te Deum
et vivum et verum Christumque Filium tuum blasphemantes. Hoc eidem in
psalmo metuent e ipsi dicunt:
|
“Adjuva nos, Deus salutaris noster, et propter gloriam nominis tui,
Domine, libera nos, et propitius esto peccatis nostris propter nomen
sanctum tuum (Psal. LXXVIII).”
|
|
Denique et quod illos sequuntur et dicunt,
|
“ne forte dicant in gentibus: Ubi est Deus eorum? (ibid.)”
|
|
Hoc ipsum hic conquerendo et percunctando loquuntur:
|
“Quare dicunt in populis: Ubi est Deus eorum? (ibid.)”
|
|
Et est sensus: Quare ita propter te mortificamur tota die et aestimantur
ut oves occisionis (Psal. XLII), ut vacet hostibus atque persecutoribus
Christianorum insultare et dicere:
Intendunt digitum suum in solem aut lunam, aut in aliquod simulacrum
aureum vel argenteum, aut certe lapideum et dicunt: Ecce dii nostri isti
sunt: Deus autem ipsorum ubi est? Nusquam comparet, neque enim videre
illum aut ostendere possunt, et nullum de illo habentes adjutorium, tota
die inter manus nostras mortificantur et pereunt. Haec opprobria inter
innumera mortium tormenta sustinentes, et peccatis suis humiles sancti
reputantes:
|
“Parce, inquiunt, Domine, parce populo tuo,”
|
|
subauditur in eo, ut, sicut alibi scriptum est, non relinquas, id est
non nimis diu manere permittas,
|
“virgam peccatorum super sortem justorum, ut non extendant justi ad
iniquitatem manus suas (Psal. CXXIV).”
|
|
Hujusmodi gemitus compeditorum, ut verius advertamus, piorum passiones
martyrum recolamus, quarum in aliquibus scriptum est quia latentes in
cryptis et in speluncis fideles, corpora sepeliebant, plorantes et
multum tristes, et per multos dies non cessabant mugitus lacrymarum
dantes. His ita conquerentibus consolatorio protinus oraculo
respondetur:
|
“Zelatus est Dominus terram suam, et pepercit populo suo. Et respondit
Dominus, et dixit populo suo: Ecce ego mittam vobis frumentum, et vinum,
et oleum, et replebimini eis, et non dabo vos ultra opprobrium in
gentibus. Et eum qui ab aquilone est, procul faciam a vobis, et expellam
eum in terram inviam et desertam, faciem ejus contra mare orientale, et
extremum ejus ad mare novissimum. Et ascendet fetor ejus, et ascendet
putredo ejus, quia superbe egit.”
|
|
Insipientium erat, o sacerdotes et ministri Domini, insipientium erat
dicere in populis,
pro eo quod videbant virgam peccatorum admissam,
et caedi corpora eorum visibiliter, Deo non apparente ad defendendum, et
putare illos non habere Deum aut certe non posse adjuvare Deum ipsorum.
Non ita est. Sed quid?
|
“Zelatus est Dominus terram suam”
|
|
zelo bono, zelo paterno; et sicut pater percutiens miseretur filiorum
suorum et parcit eis, ita percussit, et percutiendo pepercit populo suo
tanquam filiis. Notandum, quod cum diceret:
|
“Zelatus est Dominus terram,”
|
|
addidit,
Terram namque suam dicit, litteraliter quidem terram Chanaan a semetipso
filiis Israel datam, unde et quodam loco dicit:
|
“Terra enim mea est, et vos coloni mei estis (Levit. XXV),”
|
|
spiritualiter autem Ecclesiam, quam suo sanguine acquirendo fecit suam.
Sicut terram illam zelatus est Dominus super filios Israel, eo quod
ingressi contaminassent eam, et tradidit eos in manus gentium, et tamen
pepercit populo suo, dando illos in misericordias in conspectu omnium,
qui coeperant eos, sic Ecclesiam suam saepe zelatus est ne sacramenta
ejus indigni indigne tractarent, et permisit fieri persecutiones ut
electi cribrarentur sicut triticum, discedente palea (Luc. XXII), qualis
in initio fuit proditor Judas, oportet judicans haereses quoque esse, ut
qui probati essent, fierent manifesti, et tamen inter ipsas
tribulationes fierent clariores, glorificati virtutibus et signis (I
Cor. XI). Hanc disciplinam Patris ignorantes dicebant in populis,
videntes corpora martyrum discruciari:
Et illi quidem, qui foris erant, verum nescientes Deum dicebant:
Qui autem intus esse videbantur, quasi eumdem profitendo Deum, dicebant,
ubi est sanctitas vel perfectio viarum illorum? Malae hujus conjecturae
magnum et evidens est in amicis beati Job judicium. Illi namque ex eo
quod percussus erat male conjicientes, quod coram oculis Domini impius
exstitisset, qui coram hominibus pii vel justi opinionem obtinuerat,
dicebant:
|
“Ubi est timor tuus, fortitudo tua, et perfectio viarum tuarum?
Recordare, obsecro te, quis unquam innocens periit, aut quando recti
deleti sunt? Quin potius vidi eos, qui operantur iniquitatem et seminant
dolores, et metunt eos, flante Deo, periisse, et spiritu irae ejus esse
consumptos (Job IV),”
|
|
subauditur, ut tu nunc consumptus es. Sic insipientes longa
concertatione contendebant, ut cogerent eum sibi cedere ad constituendum
sibi, quod de vita illius nullatenus bene aestimandum sit, quemcunque
adversis opprimi vel flagellis divinitus cingi contigerit, et quod
neminem contingat secundum corpus consumi, nisi pro merite propriae
iniquitatis. At ille plus aliquid sentiens quam quod hic dictum est,
|
“zelatus est Dominus terram suam, et pepercit populo suo,”
|
|
videlicet quod neque ut existimare volunt qui ejusmodi sunt, semper
peccatores aut impii reputandi sint, quos Deus afflixerit, neque omnes
quos Deus percutit aut percuti permittit, percuti zelo corripientis ad
purgationem, verum nonnullos ad probationem, ut coronae illis
multiplicentur, dicit inter caetera:
|
“Saltem nunc intelligite, quod Deus non aequo judicio afflixerit me, et
flagellis suis cinxerit me.”
|
|
Nam quod ait:
idem est ac si dicat: Non sicut vos putatis pro malitia vel impietatis
meae recompensatione. Ubi namque pro impietate sua percutitur impius,
aequum judicium est. Ubi autem peccantem filium pater zelatur et parcit,
judicium ad aequitatem non pervenit, quia
|
“misericordia judicium superexaltat (Isa. II).”
|
|
Ubi vero vir simplex et rectus, ac timens Deum et recedens a malo,
percussionibus probatur, ut coronetur, jam non judicium aequum aut
judicium misericordia superexaltatum, sed gratia et gloria est.
Quapropter sciendum, ubi erat
|
“quod Deus non aequo judicio afflixerit me,”
|
|
aequum non poni pro justitia, ut rectitudine, sed pro aequalitate. Deus
namque sive impium superbientem puniat, sive excedentem filium
corripiat, sive sanctum et perfectum per patientiam probare intendat,
semper justus et rectus est. Sed jam ad coepta prophetiae verba
revertamur. Cum dixisset,
|
“zelatus est Dominus terram suam, et pepercit populo suo,”
|
|
ut ostenderet in quo pepercerit, subjunxit atque ait: Et respondit
Dominus, et dixit populo suo:
|
“Ecce ego mittam vobis frumentum, et vinum et oleum, et replebimini eis,
et non dabo vos ultra in opprobrium gentibus.”
|
|
Sicut et in caeteris, ita et in isto quoque auditu senes et habitatores
terrae, qui in exordio sunt invitati ad audiendum, discernuntur, et
diverse audiunt. Denique habitatores terrae frumentum hic tantummodo
illud intelligunt quo venter impletur, et vinum illud quo carneum cor
laetificatur, et oleum illud quo carnea facies exhilaratur. Senes autem
considerantes majestatem ejus, qui haec pro magno repromittit, digniora
ut illum decet, sentiunt, videlicet frumentum illud, et oleum illud, quo
edentes et bibentes, et quo delibuti, omnes aeternitatem gloriae
consequantur, praesertim quia sic habes postmodum in istorum promissione
bonorum, et non confundetur populus meus in aeternum. Et istud quidem
frumentum corporale, vinumque et oleum dona Dei sunt, et nonnunquam
timentibus Deum pro quadam consolatione dantur, et data sunt, sed
frustra dantur, et frustra sumuntur, nisi utentes istis operemur, vel
quaeramus frumentum illud, quod est Verbum Dei, scilicet Christus qui de
semetipso dicit:
|
“Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum
manet; si autem mortuum fuerit, multum fructum affert (Joan. XII).”
|
|
Et vinum, et oleum illud quod Samaritanus vulneribus ejus qui in
latrones inciderat infundit (Luc. X). Quia nimirum de talibus veraciter
dicat majestas promittentis:
Sola namque haec sunt, quibus repleri possit usque ad sufficientiam
vacuitas nostrae mortalitatis. Hujusmodi sensu praeeunte, sequentia
quoque digne intelliguntur.
|
“Et non dabo vos ultra in opprobrium gentibus, et eum qui ab aquilone
est, procul faciam a vobis, et expellam eum in terram inviam et
desertam: faciem ejus contra mare orientale, et extremum ejus ad mare
novissimum. Et ascendet fetor ejus, et ascendet putredo ejus, quia
superbe egit. Noli timere, terra, exsulta et laetare, quoniam
magnificavit Dominus ut faceret. Nolite timere animalia regionis, quia
germinaverunt speciosa deserti, quia lignum attulit fructum suum, ficus
et vinea dederunt virtutem suam. Et filii Sion exsultate et laetamini in
Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem justitiae, et descendere
faciet ad vos imbrem matutinum et serotinum sicut in principio; et
implebuntur areae frumento, et redundabunt torcularia vino et oleo, et
reddam vobis annos quos comedit locusta, bruchus, et rubigo, et eruca:
fortitudo mea magna, quam misi in vos; et comedetis vescentes, et
saturabimini, et laudabitis nomen Domini Dei vestri, qui fecit vobis
mirabilia. Et non confundetur populus meus in aeternum, et scietis quia
in medio Israel ego sum, ego Dominus Deus vester, et non est amplius, et
non confundetur populus meus in aeternum.”
|
|
Nulli dubium esse debet doctorem justitiae, quem hic prophetica
gratulatio commemorat, dicendo:
|
“Et laetamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem
justitiae.”
|
|
Christum Dei Filium esse, pro quo nimirum, quia datus est in Domino Deo
Patre ejus, qui illum dedit, exsultandum et laetandum est. Nunc ergo
litterae ordinem repetentes propheticum qui in illo est, spiritum
quocunque nos ducit, quoad possumus sequi desideremus. Propter eos qui
dicunt in populis:
propheta, ut corrigat sensum illorum perversum:
|
“Zelatus est, inquit, Dominus terram suam, et pepercit populo suo,”
|
|
id est non sicut illi arbitrari volunt, nullus est, aut dereliquit eos
Deus eorum, sed more patrisfamilias zelo paterno filios suos castigans
castigavit, et deinde pepercit, non eos tradendo morti, imo promissiones
vitae dando illis. Nam hoc est quod sequitur:
|
“Et respondit Dominus, et dixit populo suo.”
|
|
Non praemiserat quod Dominum consuluisset populus suus, et tamen ait:
et in ipsa responsione repromissionem habemus doctoris justitiae, qui
est Christus, et Spiritus sancti, sicut in sequentibus continetur luce
clarius. Cum itaque talem litterae ordinem legimus,
|
“zelatus est Dominus terram suam, et pepercit populo suo, et respondit
Dominus,”
|
|
recte subintelligimus quia zelante Domino excitatus populus, et paterno
verbere commonitus, clamavit ad Dominum, et tum demum pariter et
pepercit,
ut Christum suum liberatorem, et aeternae salutis auctorem vigilantibus
opportune promitteret auribus, quosdam etiam temporales interim dando
salvatores, qui salvarent eos in typum venturi ejus, quem erat missurus.
Exempli gratia: Quando in Aegypto serviebant filii Israel diis alienis,
immemores Dei patrum suorum, zelatus excitando Pharaonem, ut esset rex
qui ignorabat Joseph, et qui opprimeret eos operibus duris, sicut ipse
testatur, cum dicit:
|
“Idcirco autem posui te, ut ostendam in te fortitudinem meam, et
narretur nomen meum in omni terra (Exod. IX; Rom. IX).”
|
|
Ita zelante Domino excitati sunt,
|
“ingemiscentes enim propter opera vociferati sunt, ascenditque clamor
eorum ad Dominum, et audivit gemitum eorum (Exod. II),”
|
|
et respondit eis, videlicet per Moysen, secundum haec ipsa verba
prophetae hujus dicentis:
|
“Et respondit Dominus, et dixit populo suo: Ecce ego mittam vobis
frumentum, et vinum, et oleum,”
|
|
verbi gratia, dicendo: Audi, Israel, praecepta mea, et in corde tuo,
quasi in libro scribe, et dabo tibi terram fluentem lac et mel. Et
manifestius promisit eis istum doctorem justitiae, dicente Moyse:
|
“Prophetam de gente tua, et de fratribus tuis (Deut. XVIII),”
|
|
sicut me, et caetera quemadmodum ad ipsum Moysen Dominus ipse dixerat:
|
“Prophetam suscitabo eis de medio fratrum suorum similem tui, et ponam
verba mea in ore ejus, loqueturque ad eos omnia quae praecepero illi.
Qui autem verba ejus, quae loquitur in nomine meo, audire noluerit, ego
ultor existam (ibid.).”
|
|
Item, quando zelatus est Dominus, et tradidit eos in manu regis
Babylonis, eodem zelo excitati, clamaverunt ad Dominum, maximeque Daniel
cum sociis suis, et respondit ei Dominus, multa et manifesta de hoc
eodem doctore justitiae, maximeque illud, quod taliter narrat ipse:
|
“Adhuc me loquente in oratione, ecce Gabriel cito volans tetigit me in
tempore sacrificii vespertini, et docuit me, et locutus est mihi,
dixitque: Daniel, nunc egressus sum, ut docerem te,”
|
|
et subinde:
|
“Septuaginta hebdomades abbreviatae sunt super populum tuum, et super
urbem sanctam tuam, ut consummetur praevaricatio, et finem accipiat
peccatum, et deleatur iniquitas, et adducatur justitia sempiterna, et
impleatur visio et prophetia, et ungatur Sanctus sanctorum (Dan. IX).”
|
|
Paucisque interjectis:
|
“Et post hebdomadas, inquit sexaginta duas occidetur Christus, et non
erit ejus populus, qui eum negaturus est (ibid.).”
|
|
Non multis opus est exemplis, sed hoc indubitanter notandum, quia
quoties sive ante sive post adventum suum zelatus est Dominus terram
sive Ecclesiam suam, zelando excitavit electos suos ad invocationis suae
majorem instantiam et in ipsa ira misericordiae recordatus, sic
respondit eis, et taliter egit cum eis, ut non vacaret dicere in
populis: Ubi est Deus eorum.
|
“Replebimini ergo, inquit, et non dabo vos ultra in opprobrium
gentibus.”
|
|
Cum haec dicit, subintelligendum est, quinimo cessare faciam principem
opprobrii vestri. Sequitur enim:
|
“Et eum qui ab aquilone est, repellam a vobis.”
|
|
Etenim quis ab aquilone est, nisi diabolus princeps opprobrii, qui dixit
in corde suo:
|
“Sedebo in monte testamenti in lateribus aquilonis?”
|
|
(Isa. XIV.) Et quidem regnorum supradictorum princeps Nabuchodonosor rex
Babylonis, Aman de stirpe Agag, qui universum Judaeorum genus delere
voluit, Antiochus Epiphanes, et Nero Romani macula imperii, suo quique
tempore princeps fuere opprobrii, quem utique tunc Deus cessare fecit,
quando per passionem Jesu Christi Filii sui, doctoris sui, cujus clara
hic commemoratio fit, foras misit, dicente illo.
|
“Nunc judicium est mundi, nunc princeps hujus mundi ejicietur foras
(Joan. XII).”
|
|
In typum ejus, et Nabuchodonosor de regno suo ejectus, fenum ut bos
comedit (Dan. IV); et Aman in patibulo, quod Mardochaeo paraverat
suspensus (Esther VII), et Antiochus sine manu contritus est (I Mach.
VI), qui ita ab aquilone fuerunt, ut aquilonis, id est diaboli typum in
semetipsis exprimerent manifestum. Cum ergo dicit:
|
“Et eum, qui ab aquilone est, procul faciam a vobis,”
|
|
subintelligendum est, quemadmodum illos similitudinis ejus bajulos suo
quemque in tempore procul feci. Istius aquilonaris, id est perfida et
frigida malitia congelati diaboli, maxime Babylonius Nabuchodonosor
typum gessit, pro eo, quia loco quoque aquilonarius exstitit, id est
secundum situm terrae Judaeae venit a parte aquilonari. Porro, quod cum
dixisset:
|
“Et expellam eum in terram inviam et desertam,”
|
|
continuo subjunxit:
|
“Faciem ejus contra mare orientale, et extremum ejus ad mare
novissimum,”
|
|
secundum litteralem sensum non valet intelligi de ullo ex saepe dictis
quatuor regnis. Nusquam enim sacrae referunt litterae quod Judaeae, sive
Israelis hostes ita Dominus repulerit, ut exercitum illorum inter duo
maria concluderet, quorum alterum orientale sive primum (ut in alia
translatione scriptum est) mare illud dicitur, quod juxta solitudinem
est, et vergit ad orientem, in quo fuit quondam Sodoma et Gomorrha,
Adama et Seboim, quod nunc mortuum nominatur, eo quod nulla ibi vivant
animantia. Novissimum autem illud, quod ad occidentem est, et quod ducit
in Aegyptum, in cujus littore Gaza et Ascalon Azotusque et Joppe et
Caesarea, et caeterae urbes maritimae sitae sunt. Inter haec maria,
sicut jam dictum est, hostes Israel Domino repellente conclusos fuisse
nulla scriptura refert. Quod si aliquando factum fuisset, delectabiliter
(ut in caeteris vel in plerisque Scripturarum locis fieri solet) super
litterae vel historiae fundamentum allegorici sensus aedificium
collocandum esset. Nunc ergo spiritualiter dicta, et spiritualiter
intelligenda vel exponenda sunt, scilicet non de corporali occisione vel
cruore inimicorum, sed tantummodo de spirituali captivitate nudati
inimicorum capitis, id est diaboli, quem Dominus Jesus expulit, et misit
foras in terram inviam et desertam, ut in illis tantummodo commaneret
vel potestatem haberet, qui fidem illius, qui illum expulit, forasque
misit, et evangelicae praedicationis non reciperent gratiam desertores
et deserti, et idcirco deserti, quia desertores Dei.
subauditur, expulsi vel foras missi,
|
“contra mare orientale, et extremum ejus ad mare novissimum.”
|
|
Primum sive orientale mare, et mare novissimum, prima et secunda est
regeneratio vel resurrectio mortuorum. Prima namque regeneratio gratia
baptismi est, qua renascimur ex aqua et Spiritu sancto; secunda vero vel
novissima regeneratio mortuorum est corporalis resurrectio, Domino
attestante:
|
“In regeneratione cum sederit Filius hominis in sede majestatis suae
(Matth. XIX).”
|
|
Prima regeneratio, quae est baptismi gratia, de patefacto Christi latere
profluens, sive originem ducens, idcirco mare dicitur, quia in
similitudinem maris, per quod filii Israel merso Pharaone cum curribus
et equitibus transierunt, omnes filios Dei de morte ad vitam
regeneratos, suffocato diabolo et omnibus populis ejus transmittit ad
salutis portum, spem beatam restituens consequendi vitam, regnumque
aperiens immortalitatis, sine dubio percipiendum post hujus vitae
temporalis exitum. Secunda regeneratio, quae est resurrectio mortuorum,
idcirco mare dicitur, et mare novissimum, quia sine dubio et angelis
ejus et omnibus qui a sinistris erunt, mare profundum erit, imo, sicut
in Apocalypsi (cap. XIX) legimus
|
“stagnum ignis ardentis et sulphuris,”
|
|
in quod iste aquilonaris, id est diabolus, sicut ad beatum Job (cap. LX)
dicit Dominus,
|
“videntibus cunctis praecipitabitur.”
|
|
Igitur
|
“facies expulsi, sive foras missi hujus contra mare orientale, sive
primum et extremum ejus ad mare novissimum.”
|
|
Notanda proprietas dictionum, quia facies ejus non ad mare, sed contra
mare primum, et extremum ejus, non contra, sed ad mare novissimum.
Etenim facies ejus, id est nequissima intentio ejus, non ad istud, sed
contra istud mare tendit (quo salutaris baptismi gratiam dicimus)
omnibus baptizatis in Christo Jesu insidians, ut eos iterum inquinet, et
de illis quoque praesumit, sicut ad beatum Job dicitur:
|
“Et habet fiduciam, quod influat Jordanis in os ejus (Job XL).”
|
|
Extremum autem sive finis ejus ad illud mare novissimum, ad illud ignis
ardentis stagnum sulphureum, subaudis per judicium adducetur, et in
illud, sicut jam dictum est,
|
“videntibus cunctis praecipitabitur (ibid.).”
|
|
|
“Et ascendet, inquit, fetor ejus quia superbe egit.”
|
|
Quo ascendet, vel quomodo ascendet fetor ejus et putredo ejus? Nimirum
ad visum sive notitiam sanctorum vel electorum omnium sicut in Isaia tam
de ipso, quam de cunctis sequacibus ejus angelis et hominibus scriptum
est:
subauditur, sancti et electi,
|
“et videbunt cadavera virorum, qui praevaricati sunt in me, et vermis
eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur, et erunt usque ad
satietatem visionis omni carni (Isa. LXVI).”
|
|
Hoc idcirco,
id est, quia contra Creatorem sese tumidus erexit. De utrobique, id est
et de culpa superbiae ejus, et de poena fetoris vel putredinis ejus.
Item per Isaiam contra istum sub nomine regis Babylonis dicitur:
|
“Detracta est ad inferos superbia tua, concidit cadaver tuum; subter te
sternetur tinea, et operimentum tuum erunt vermes. Quomodo excidisti de
coelo, Lucifer, qui mane oriebaris? Corruisti in terram, qui vulnerabas
gentes, qui dicebas in corde tuo: In coelum conscendam, super astra Dei
exaltabo solium meum, sedebo in monte testamenti, in lateribus
aquilonis, ascendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo
(Isa. XIV),”
|
|
etc. Et recte cadaver ejus propter superbiam concidisse, et fetor, imo
ipse cadaver et putredo esse dicitur. Vitam namque, id est Deum
perdidit, et mortuus per malitiam, licet vivat per essentiam. Sicut enim
corpus ab anima relictum mortuum est, sic rationalis creatura a Deo
separata veraciter mortua est. Unde quia cadaverum receptoria sepulcra
dicuntur, ipse autem diabolus Deo, ut jam dictum est, mortuus in
impiorum mentibus cubat, recte per prophetam dicitur:
|
“Ibi Assur et omnis multitudo ejus, et in circuitu ejus sepulcra illius
(Ezech. XXXII).”
|
|
Quod idem est ac si aperte dicatur: Ibi diabolus, cujus per superbiam
typum gessit Assur et omnes angeli ejus, et ibi sociabuntur ei cuncti
reprobi, qui illum secuti sunt, dicente judice his qui a sinistris ejus
erunt:
|
“Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo et
angelis ejus (Matth. XXV).”
|
|
Magna sunt haec, et idcirco ad credendum magna nimirum fide opus est.
Idcirco sequitur, et dicit:
|
“Noli timere, terra, exsulta et laetare, quoniam magnificavit Dominus ut
faceret.”
|
|
Quod dicit,
idem est ac si dicat: Noli diffidere. Timiditas namque pro infidelitate
ponitur, ut in Apocalypsi, cum praemisisset:
|
“Qui vicerit, possidebit haec, et ero illi Deus, et ille erit mihi
filius.”
|
|
Continuo subjunxit:
|
“Timidis autem et incredulis et exsecrabilibus et homicidis et
fornicatoribus et veneficis et idololatris, et omnibus mendacibus, pars
illorum erit in stagno ignis ardentis et sulphuris (Apoc. XXI).”
|
|
Nam quia timidi sociantur incredulis, ine dubio timiditas mala
intelligitur, et contraria fidei, quae et haesitatio vel dubietas recte
potest dici, juxta illud Jacobi apostoli:
|
“Postulet autem in fide, nihil haesitans.”
|
|
Qui enim haesitat, similis est fluctui maris, qui a vento movetur, et
circumfertur. Non ergo aestimet homo ille, quod accipiat quidquam a Deo.
|
“Vir duplex animo, inconstans est in omnibus viis suis (Jac. I).”
|
|
Rursus exsultatio, sive laetitia pro hilaritate fidei ponitur, juxta
quod ad Judaeos Dominus dicit:
|
“Abraham pater vester exsultavit ut videret diem meum; vidit et gavisus
est (Joan. VIII).”
|
|
Nam exsultavit, id est exsultanter credidit, hilarem fidem habuit.
Igitur cum dicit:
|
“Noli timere, terra, exsulta et laetare,”
|
|
idem est ac si dicat: De omnibus quae tibi dicuntur, o homo, noli
haesitare, vel diffidere, noli terra esse gravi corde, sed alacriter
crede ac spei laetitiam habe. Quoniam magnificavit Dominus, ut faceret,
id est, magnificus est, qui tanta proposuit et perficere potest, juxta
quod et Psalmista testatur, cum dicit exsultans et laetabundus de
futuro, ac si jam factum sit:
|
“In convertendo Dominus captivitatem Sion, facti sumus sicut consolati.
Tunc repletum est gaudio os nostrum, et lingua nostra exsultatione. Tunc
dicent inter gentes, magnificavit Dominus facere cum eis. Magnificavit
Dominus facere nobiscum, facti sumus laetantes (Psal. CXXV).”
|
|
Sed forte adhuc superesse videtur, quod timeant quicunque modicae sunt
fidei, dicentes:
|
“Quid manducabimus, aut quid bibemus”
|
|
interim, dum in isto corpore sumus, antequam ad illa venturi saeculi
bona per veniamus, quoniam
|
“eruca et locusta, bruchus et rubigo”
|
|
universa consumunt, et
|
“ignis comedit speciosa deserti?”
|
|
Sequitur ergo:
|
“Nolite timere animalia regionis, quia germinaverunt speciosa deserti,
quia lignum attulit fructum suum, ficus et vinea dederunt virtutem
suam.”
|
|
Ac si dicat: Pars ista, de qua vos, o animalia, sollicita estis, et
propter hoc ipsum animalia potius quam homines recte dicimini, quia vos
angustat solitudo ejusmodi, pars, inquam, ista recuperabilis est, quia
cum exusta fuerint, rursus germinabunt speciosa deserti, iterumque ficus
et vinea, caeteraque ligna fructum et virtutem suam dabunt.
|
“Quaerite ergo primum regnum Dei, et justitiam ejus, et haec omnia
adjicientur vobis (Matth. VI).”
|
|
Et in hoc solummodo gaudete, quod regnum Dei primum quaeritis, et
invenire speratis, non in omnibus his quae adjiciuntur vobis. Hoc est,
quod continuo dicit:
|
“Et filii Sion, exsultate et laetamini in Domino Deo vestro, quia dedit
vobis doctorem justitiae, et descendere faciet ad vos imbrem matutinum
et serotinum a principio.”
|
|
Ac si dicat: Animalibus dixi, ut non timeant, consolationem hanc illis
ostendens, quia germinaverunt speciosa deserti, quia lignum attulit
fructum suum, tandiu illos esse animalia judicans, qui homines esse
deberent, quandiu pro ventre suo nimium sunt solliciti. Vobis autem, o
filii Sion, id est, homines rationales, et spe lucrandis coelestibus
intenti, hoc dico, ut exsultetis et laetemini, non in ficu vel vinea,
sive in quibuslibet germinibus deserti, quantumcunque speciosis, sed in
Domino Deo vestro, et haec summa sit causa exsultationis et laetitiae,
quia dedit vobis doctorem justitiae, videlicet Christum, quem fecit
vobis nasci ex virgine, qui justificet et justificari vos doceat non ex
operibus legis, sed ex fide (Rom. II), et hujus doctrinae gratiam
|
“descendere faciet ad vos”
|
|
in principio velut
|
“imbrem matutinum et serotinum.”
|
|
In principio, inquam, id est, primum Judaeo, deinde Graeco: Filii namque
Sion recte intelliguntur Judaei, primitivae Ecclesiae filii quicunque
receperunt verbum salutis, quia prius oportuit illis praedicari verbum
Dei; propterea praedicationem sive doctrinam eamdem matutinum imbrem
nuncupavit. Et quia cum plenitudo gentium subintraverit, tunc iterum
praedicabitur illis, et reliquiae salvae fient ex eis, recte imbrem
illum et matutinum dixit et serotinum.
|
“Et implebuntur, ait, areae frumento, et redundabunt torcularia vino et
oleo;”
|
|
in area frumentum quaeritur in torcularibus vero vinum ab acino, et
oleum ab amurca premendo separatur. Significat autem utrumque, scilicet
area et torcular, pressuras sive tribulationes sanctorum, quas exemplo
jam dicti doctoris justitiae Christi, propter praedicationem doctrinae
ejus, sustinere habebant.
|
“Implebuntur igitur, ait, areae frumento, et redundabunt torcularia vino
et oleo,”
|
|
id est, quanto magis tribulati fuerint, quanto graviores pressuras
sustinuerint, tanto majorem verbi abundantiam et copiosiorem Spiritus
sancti gratiam desuper accipient atque effundent, a praedicatione non
cessando.
|
“Et reddam vobis annos, quos comedit locusta, bruchus, et rubigo, et
eruca, fortitudo mea magna, quam misi in vos.”
|
|
Haec juxta litteram, quia a Domino repromissa sunt, ita creduntur
accidisse, ut sterilitas praeterita novis frugibus compensaretur, et
quidquid
|
“locusta, bruchus, rubigo et eruca”
|
|
consumpserant, annis sequentibus impleretur. Sed ut de regnis quatuor
saepe dictis, quae sub nominibus istis figurantur, ista redditio
intelligatur, difficile aut etiam impossibile est. Quomodo enim illis
qui in Babylonica captivitate, vel sub caeterorum jugo regnorum vita
excesserunt, redditio temporalis fieri potuit annorum, id est, messium
vel fructuum annualium, quos ignis, vel manus hostilis eisdem viventibus
abstulit? Spiritualem ergo et aeternam redditionem oportet intelligamus,
quae in adventu Salvatoris, qui hic doctor justitiae dicitur, reddita
est omnibus, qui exspectantes regnum Dei, sub eisdem regnis injuste
fuerant oppressi. Omnes enim illos in passione sua Salvator liberavit,
descendens ad inferos, et educens eos in illas aeternas delicias
paradisi. Ibi Daniel et socii ejus, caeterique temporis illius electi,
quibus Babylonica captivitas annos suos abstulit. Ibi Esther et caeteri,
quos Persici vel Medici regni superbia nequaquam a cultu Dei separare
potuit. Ibi Machabaei, quos avertere non potuit Antiochus opprobrium
regni Macedonici. Ibi apostoli et martyres sancti, quos Romani imperii
bestialis saevitia vincere non potuit.
|
“Reddam igitur vobis annos, ait, quos comedit locusta, bruchus, rubigo
et eruca,”
|
|
id est, consolabor vos super omnibus malis quaecunque intulerunt vobis
regna illa regno Dei contraria. Interea valde notandum est, quod regna
illa tam fortia, tamque potentissima, tam mirabiliter et magnificat et
deprimit, ut et minimis vermiculis, locustae, brucho, erucae, et
rubigini comparet, et tamen fortitudinem suam nuncupet dicendo:
|
“Fortitudo mea magna, quam misi in vos.”
|
|
Nec vero istud adeo mirum videbitur, si ut longe superius perstrinximus,
ita distinguamus, ut aeternae majestati comparata haec regna mundi
quantumvis fortia nequaquam dubitemus nimis esse exilia. Humanae autem
infirmitatis respectu, quoties vanitatem hominum flagellari oportet,
sufficere manu Dei locustas parvissimas, et flagella esse fortissima,
non minus, quam regna ipsa, quae hic significantur per illas. Nonne
potentia Dei contra superbiam Aegyptiorum plagis ostensa est per muscas
et locustas, et praecipue per cyniphes, qui tam parvi sunt culices, ut
vix cernantur oculis? Nonne multitudo talium tanta fuit fortitudo Dei,
ut non posset resistere exercitus Pharaonis? Si ergo locustae ipsae
tantae potuere esse fortitudinis, quid mirum regna quae per istas
significantur dici fortitudinem Dei? Porro aliter, vel alia dicitur et
est fortitudo Dei Christus, virtus et sapientia Dei. Quod male
intelligentes, imo prave intelligere laborantes haeretici Ariani, cum in
Nicaena synodo requirerentur ab episcopis catholicis, ut Ecclesiastica
narrat historia, si dicerent Filium Dei non esse creaturam, sed Dei
virtutem et Dei sapientiam, secundum verba Apostoli (I Cor. I),
innuebant alterutris dicentes:
|
“Quia haec etiam veniunt ad nos.”
|
|
Nam eruca et locusta dicitur virtus Dei magna. Sed nos eorum mentem
corruptam detestantes, locustam quidem et caetera hujusmodi, quibus
maxime Aegyptus attrita fuit, magnam Dei fortitudinem esse fatemur.
Magnam, inquam, et valentem usque ad evincendam superbiam Pharaonis
duntaxat carnei: Christum autem Dei virtutem sive fortitudinem solam
sufficientem ad destruendam tyrannidem Pharaonis, id est, diaboli. Non
enim locusta sive eruca, sed sola haec virtus Dei, Christus, illum foras
mittere potuit. Illud quoque notandum, quod cum dixisset:
addidit,
Veraciter namque et regna jam dicta, et caeteros hostes misit in eos, et
venire permisit Dominus in populum suum, propter multas praeceptorum
suorum transgressiones, sed nihilominus vae illis quos propter ejusmodi
causas contra electos suos ad tempus praevalere permisit, sicut exempli
gratia, testatur ipse quodam loco, cum de uno talium dicitur:
|
“Vae Assur! virga furoris mei, et baculus ipse in manu ejus indignatio
mea (Isai. X).”
|
|
Tali modo, ut jam dictum est, redditis annis,
|
“quos locusta et bruchus, et rubigo, et eruca”
|
|
comederunt,
|
“comedetis, ait, vescentes, et saturabimini, et laudabitis nomen Domini
Dei vestri, qui fecit vobiscum mirabilia, et non confundetur populus
meus in aeternum.”
|
|
Manifeste hic aeternae gloriae promittitur saturitas, de qua et David:
|
“Satiabor, inquit, cum apparuerit gloria tua (Psal. XVI).”
|
|
|
“Edent pauperes, et saturabuntur, et laudabunt Dominum, qui requirunt
eum, vivent corda eorum in saeculum saeculi (Psal. XXI).”
|
|
Ubi enim alias est vel esse potest saturitas electorum Dei, quibus
dicit:
|
“Et comedetis vescentes et saturabimini,”
|
|
nisi in deliciis paradisi? Ibi namque ex quo parietem inimicitiarum
Christus per passionem suam solvit (Ephes. II), saturabuntur beati
perfruentes visione Dei, et ibi laudant nomen Domini, nam cibus ipsorum
est ipsa laus Dei, qui ipsos mirabiliter reformabit, et non confundentur
in aeternum, quia liberati a confusione peccati, et aeterna gloria
glorificati sunt:
|
“Et scietis, inquit, quia in medio Israel ego sum, et ego Dominus Deus
vester, et non est amplius, et non confundetur populus meus in
aeternum.”
|
|
Videlicet quod hic sciebatis ex parte, et videbatis per speculum et in
aenigmate, ambulantes per fidem, tunc scietis et videbitis facie ad
faciem ambulantes per speciem. Delectabile nimirum sanctis Patribus, et
caeteris gentis illius electis fuit et est, scire hoc, quomodo Dominus
Deus esset in medio eorum. Quomodo enim est in medio eorum, vel quid
est, esse in medio eorum? Profecto in medio eorum esse, est in veritate
naturae humanae carnem de carne illorum assumpsisse. Hoc scire et
videre, quia hic est Dominus Deus ipsorum, et non est amplius, neque
enim extra illum est Deus, cum Pater et Filius non duo sunt dii, sed
Filius in Patre Deus unus. Hoc, inquam, scire et videre, Deum Filium,
Deo Patri aequalem secundum divinitatem, sibi consimilem secundum veram
humanitatem, ineffabilis felicitatis et gloriae est. Idcirco, quod paulo
ante dixerat, repetivit:
|
“Et non confundetur populus meus in aeternum.”
|
|
Repetitio namque confirmatio est: Non confundetur, imo gloriosus erit,
magnificus et honorificatus erit populus, cui promissus, et ex cujus
carne natus est talis Filius, gloriosumque erit eis illud Apostoli:
|
“Nusquam enim angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit (Hebr.
II),”
|
|
et gloria haec aeterna erit. Remota omni confusione, quae per peccatum
Adae humano generi accessit. Gloriosa haec dicta sunt hactenus filiis
Sion, quos in adventu suo iste doctor justitiae Christus requisivit, et
per passionem suam eduxit de tenebris, secundum fidem Patrum, qui illum
exspectaverant: sicut testatur Paulus apostolus (Hebr. XI) defuncti
omnes non acceptis promissionibus, descendens quippe ad inferos, et
resurgens ex mortuis, omnes introduxit in veram terram repromissionis.
Constat autem, quia post expletam suae glorificationis dispensationem,
majorem atque abundantiorem gratiae vel Spiritus sanctus dedit
effusionem, scilicet non uni genti, ut prius, sed universis gentibus
secundum veritatem repromissionis, qua Abraham dictum est:
|
“Atque in semine tuo benedicentur omnes gentes (Gen. XXII).”
|
|
Sequitur ergo:
|
“Et erit post haec: Effundam Spiritum meum super omnem carnem, et
prophetabunt filii vestri et filiae vestrae. Senes vestri somnia
somniabunt, et juvenes vestri visiones videbunt. Sed et super servos et
ancillas meas in diebus illis effundam Spiritum meum.”
|
|
Quod enim dicit
nullam sinit fieri gentis vel personarum exceptionem. Priusquam
glorificatus esset Jesus, super filios tantum Sion effuderat Spiritum
suum, et de illa solummodo gente prophetae sapientes erant. Postquam
autem glorificatus est resurgendo, et in coelum ascendendo, cum tanto
fructu saeculorum praeteritorum, nullam fecit Judaeorum et gentilium
distinctionem, sed omnibus communiter evangelizari voluit peccatorum
remissionem. Hoc est, quod nunc dicit:
|
“Et erit post haec: Effundam Spiritum meum super omnem carnem.”
|
|
Verumtamen hoc loco meminisse libet, quod Apostolus, cum dixisset:
|
“Gloria autem, et honor, et pax omni operanti bonum (Rom. II),”
|
|
confestim ita subordinavit, ut diceret:
|
“Judaeo primum et Graeco (Rom. I),”
|
|
videlicet Judaeo credenti, vel bonum operanti gloriae, honoris et pacis
gradum concedens primum, utpote cujus est adoptio filiorum, et gloria,
et testamentum, et legislatio, et obsequium, et promissa, cujus patres,
ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus
in saecula, amen (Rom. IX). Graeco autem, id est, gentili, gradum fere
secundum, quamvis nulla distinctio sit in largitate remissionis
peccatorum. Hanc subordinationem et hic propheta videtur innuere, cum
praemisso:
|
“Effundam Spiritum meum super omnem carnem,”
|
|
protinus ita subjungit:
|
“Et prophetabunt filii vestri et filiae vestrae, senes vestri somnia
somniabunt, et juvenes vestri visiones videbunt, sed et super servos et
ancillas meas in diebus illis effundam Spiritum meum.”
|
|
Loquebatur namque filiis Sion, quorum utique filii apostoli erant et
filiae, mater Domini nostri Jesu Christi, et caeterae mulieres eodem
tempore commanentes et orantes cum eisdem apostolis, sicut Lucas
meminit:
|
“Hi omnes, inquit, erant perseverantes unanimes in oratione cum
mulieribus, et Maria matre Jesu, et fratribus ejus (Act. I).”
|
|
Isti filii et filiae filiorum Sion, accepto Spiritu sancto
prophetaverunt, id est, de coelestibus mysteriis variis linguis locuti
sunt. Et isti senes, quales erat inter eos prior Petrus, vel deinde
Paulus, somnia somniaverunt, et juvenes, qualis erat Joannes, visiones
viderunt. Nec vero contentus ero hanc filiis vestris dedisse gratiam,
|
“sed et super servos meos,”
|
|
inquit, quacunque ex gente sint,
|
“effundam Spiritum meum.”
|
|
Laxior nimirum haec appellatio est servorum atque ancillarum Dei quam
filiorum Sion. Filii namque Sion unius, id est Judaicae sunt gentis,
servi autem et ancillae Dei, omnium gentium sunt electi, qui etiam non
tantum servi, sed filii quoque appellantur Dei, quemadmodum Joannes cum
dixisset quia Jesus moriturus erat pro gente, subjunxit atque ait:
|
“Et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi,
congregaret in unum (Joan. XI).”
|
|
Profecto causa ista effusionis Spiritus sancti dignior et locupletior
est, quod sint servi et ancillae Dei, quam illa, quod sunt filii Sion,
id est Judaei. Non enim Judaeo tantum, sed omnibus servis et ancillis
suis, bonus Dominus gratiam debet. Primum tamen, ut jam dictum est,
Judaeo, deinde Graeco. Notandum praeterea, quod cum dixisset:
|
“Sed et super servos et ancillas meas effundam spiritum meum,”
|
|
non addidit,
neque ait,
|
“senes eorum somnia somniabunt, et juvenes eorum visiones videbunt,”
|
|
sicut dixerat de filiis filiorum Sion. Sciendum quippe, qui licet multi
de Ecclesia gentium prophetiae spiritum habuerint, somnia memorabilia
somniaverint, et visiones memoria dignas viderint, soli tamen filii
Sion, et filii filiorum, scilicet prophetae priores, et apostoli
succedentes, soli, inquam, hi sunt, quorum prophetiae et somnia, seu
visiones canonicae auctoritatis tenent apicem summum, tamque probatae
veritatis atque certitudinis sunt, quam lex et Evangelium. Recte igitur
sic dictum est,
|
“sed et super servos et ancillas meas in diebus illis effundam spiritum
meum,”
|
|
et non additum est,
sive
aut
quia videlicet cum sanctis doctoribus, et omnibus qui in Ecclesia
Christi post prophetas et apostolos sanctum intelligentiae spiritum
accipere meruerunt, satis bene actum est, quod somnia seu visiones
propheticas atque apostolicas, scienter et fideliter interpretari sive
explanare potuerunt.
|
|