IN JOELEM PROPHETAM COMMENTARIORUM

LIBER UNUS

CAP. I


CAPUT 1

“Verbum Domini quod factum est ad Joel filium Phatuel.”

De eo quod ad prophetas dicitur vel scribitur esse,

“Factum est Verbum Domini,”

in initio prophetae praecedentis, scilicet Osee, diximus, secundum Patrum sanctorum sententiam, fideique catholicae regulam, quia videlicet ad prophetas quidem factum est, id est, in tempore, vel ex tempore, accessit hoc Verbum. Ad Deum autem nequaquam factum est, neque enim factura est, sicut Ariani garriunt, sed in principio erat apud ipsum. Hoc namque Verbum est Christus Filius Dei, quem et hic Joel filius Phatuel tam proprio quam paterno nomine significat non minus, quam praecessor ejus Osee filius Beeri. Joel namque est Deus. Phatuel latitudo Dei interpretatur. Porro de Verbo Domini, de Christo Filio Dei, jam dudum longo victrix certamine fides obtinuit et praedicat quia est Deus. Et quae est latitudo Dei, nisi dilectio vel charitas Dei? Etenim Psalmista cum dixisset:

“Omnis consummationis vidi finem (Psal. CXVIII),”

charitatem intelligi volens, de qua et Apostolus:

“Finis, inquit, praecepti est charitas (I Tim. I),”

continuo subjunxit:

“Latum mandatum tuum nimis.”

Hujus nimirum latitudinis Dei Christum esse Filium Apostolus idem confirmat his verbis:

“Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Filii dilectionis suae (Coloss. I).”

Igitur et hujus tam proprium quam paternum vocabulum hoc innuit, quia hi ad quos factus est sermo Dei per gratiam sunt dii et filii dilectionis Dei, sicut et ipse unicus dilectionis Filius scriptum esse meminit, dicens Judaeis:

“Nonne scriptum est in lege vestra: Ego dixi: Dii estis, et filii excelsi omnes?”

(Joan. X.) Non pauca vel parva esse existimanda sunt ea quae dicturus est propheta tanti nominis, licet sermone brevi, praesertim quia sic incipit:

“Audite haec, senes, et auribus percipite, omnes habitatores terrae. Si factum est in diebus vestris, aut in diebus patrum vestrorum, super hoc filiis vestris narrate, et filii vestri filiis suis, et filii eorum generationi alterae. Residuum erucae comedit locusta, et residuum locustae comedit bruchus, et residuum bruchi comedit rubigo. Expergiscimini ebrii, et flete, et ululate omnes, qui bibitis vinum in dulcedine, quoniam periit ab ore vestro.”

Haec et caetera quae sequuntur vere multa et magna sunt, talisque modus ipse dicendi quo enuntiantur, imo fortiter auribus nostris illiduntur, ut vere non solum dormientes, verum etiam prae ebrietate absorpti et sepulti reputentur, quicunque ad clamores istos tam terrificos non excitantur. Praedicit enim tam primum quam secundum Domini nostri Jesu Christi adventum, diem magnum et horribilem, hoc vehementer intendens, ut homines ad ejus adventum per poenitentiam sese praeparent. Summa haec prophetae intentio est. Etenim quaecunque alia prius vel citius ventura praedicit, idcirco et a Deo fieri et per prophetas praenuntiari oportuit, ut citius adimpleta fidem mortalibus facerent de majoribus longe post futuris. Notanda igitur mira discretio prophetae, imo Spiritus sancti per prophetam loquentis, qui, apud multitudinem non unius moris sese verba facere praesentiens, ita in exordio, quo attentos facere intendit cunctos auditores, bifariam discernit ac distinguit: Audite, inquit, haec, senes, et auribus percipite, omnes habitatores terrae. Senes et habitatores terrae hoc differunt quo coeli et terra apud Isaiam dicentem:

“Audite, coeli, et auribus percipite, terra (Isa. I).”

Senum quippe talium tam venerabilis senectus est, ut etiam coeli merito vocentur. Senes videlicet, propter mentis canitiem vel sensuum maturitatem, juxta illud Sapientis:

“Senectus enim venerabilis est, non diuturna, neque annorum numero computata, cani enim sunt sensus hominis et aetas senectutis vita immaculata (Sap. IV).”

Coeli autem pro eo quod dicere possunt:

“Nostra autem conversatio in coelis est (Phil. III).”

Porro habitatores terrae cum reprehensione hic dicuntur omnes illi qui tam terrena corda gerunt, et adeo terrena sapiunt, ut terra quoque vocari mereantur, de qualibus et ad serpentem dictum est:

“Terram comedes cunctis diebus (Gen. III).”

In duas partes istas omne hominum genus dividitur, et utraque pars hic in isto propheta invenit vel audit, unde excitetur sive terreatur. Nam alii sunt quorum ita incanuit fides, exemplo senis Abrahae patris ipsorum, ut de actibus hominum curam esse Deo non dubitent, et audientes promissionem de Christo venturo, minasque de judicio futuro, quamvis temporalibus prosperis abundent, nihilominus tamen ventura credant atque formident. Alii vero et istis multum dissimiles sunt, qui dummodo praesentibus bonis affluant, de futuris bonis aut malis nullum habent respectum. Illos nimirum temporalibus oportet adversis excitari, ut saltem vexatio sola intellectum det auditui. Itaque jam in exordio postulata attentione, ut omnes habeant aures audiendi, confestim dicit:

“Si factum est istud in diebus vestris, aut in diebus patrum vestrorum, super hoc filiis vestris narrate, et filii vestri filiis suis, et filii eorum generationi alterae.”

Ac si dicat: Nulla haec meminit aetas quae dicturus sum, nec vestro, nec patrum vestrorum atque majorum facta sunt tempore. Quae sunt illa?

“Residuum, inquit, erucae comedit locusta, et residuum locustae comedit bruchus, et residuum bruchi comedit rubigo.”

Mala de proximo ventura praemisit habitatoribus terrae, postea dicturus de Christo judicioque futuro qualia debeant exspectare, ut dubitare illis non liceat de rebus majoribus procul venturis, cum ista de rebus minoribus prophetiae pars cito completa fuerit. Denique per erucam Assyrios, Babylonios, atque Chaldaeos intelligimus, qui, de uno orbis climate procedentes, tam decem tribuum, quas Jeroboam separavit a domo David, quam duarum, hoc est Juda et Benjamin, cuncta vastarunt. Per locustam, Medos, Persas, qui, subverso imperio Chaldaeorum, Judaeos habuere captivos. Per bruchum Macedones et omnes Alexandri successores, maximeque regem Antiochum, cognomento Epiphanem, qui instar bruchi sedit in Judaea et omnes priorum regum reliquias devoravit, sub quo Machabaeorum bella narrantur. Per rubiginem imperium Romanorum, qui quarti et ultimi in tantum oppressere Judaeos, ut de suis eos finibus protrahentes ducerent vel transmitterent captivos, cujus rei mirabilem atque miserabilem tragoediam plenius scribit Josephus septem voluminibus, Vespasiani et Titi denarrans triumphos. Haec quatuor regna subverterunt Judaeam.