R. D. D. RUPERTI ABBATIS TUITIENSIS IN EVANGELIUM S. JOANNIS
COMMENTARIORUM LIBRI XIV

LIBER PRIMUS


CAPUT 1

“In principio erat Verbum.”

Ecce

“Veritas quae de terra orta est (Psal. LXXXIV),”

carnem de Virgine assumens, ut nos a diabolo liberaret, eadem de virginali Joannis anima generatur: vocem corpoream induens, ut pro nobis contra omnem haereticam pravitatem dimicet. Qui enim de corde suo

“verbum bonum eructavit (Psal. XLIV)”

in uterum virginis, ut Deus invisibilis, visibilis et verus homo fieret; ipse castis complexibus suis ascitam dilecti Joannis animam eodem Verbo impraegnavit, ut verbum ineffabile, per vocem litteramque ejus, audibile et intelligibile procederet. Ait ergo;

“In principio erat Verbum.”

Itaque non recentem adoramus Dominum, sicut Cerinthus, Marcion atque Ebion caeterique Antichristi mentiti sunt, falsum quippe est quod dixerunt, ante Mariam non exstitisse Christum. Christus enim, qui nunc homo est in fine saeculorum, in principio et ante saecula erat Verbum. Non erat totum, quod nunc est, scilicet caro et verbum, sed erat tantummodo Verbum. Nunc geminae gigas substantiae duplicisque operationis una persona est: in principio autem, unius substantiae uniusque operationis Verbum erat. Christus igitur ante Mariam erat, quia,

“in principio Verbum erat.”

Verbum autem hic, non pueriliter, id est, juxta etymologiam nominis, accipiendum est, scilicet sicut apud Donatum pueri accepimus verbum dici, eo quod verberato aere plectroque linguae formetur. Nam verbum ejusmodi per aerem sonando transit.

“Verbum autem,”

quod in principio scilicet ante ipsum aerem et ante omnia quae facta sunt, erat,

“manet in aeternum (Isa. XL).”

Hoc etenim Verbum ratio perpetua est, sapientia sempiterna est, intellectus incomprehensibilis est, veritas incommutabilis est. Cum autem apud nos, tam de articulata voce, quam de tacito animi consilio verbum aequivoce praedicetur, cur non ipsa ratio sempiterna recte Verbum dicatur; unde nobis inest rationalitas, id est universa, quae nobis suppetit, verba faciendi facultas.

“Nolite ergo pueri effici sensibus,”

inquit Apostolus (I Cor. XIV). Quia Verbum, etsi non aereum, id est, verberato aere formatum; Verbum, inquam, etsi non affectivum, ut verba nostra sunt, aut [alias at] substantiale, inquam, Christus

“in principio erat Verbum.”

Ubi autem erat hoc Verbum? Quis erat locus ejus?

“Nescit homo pretium ejus,”

sicut per beatum Job dicitur (Job XXVIII): revelante autem Spiritu, paulatim cognoscitur per ea quae sequuntur, et primum per id quod quasi locus ejus, ubi jam tunc in principio fuerit, ostenditur, cum subditur:

“Et Verbum erat apud Deum.”

Ecce sagittae Domini istae sunt, quarum in luce imus; haec fulgurans ejus hasta est, cujus in splendore gradimur, sicut ei per prophetam dictum est:

“In luce sagittarum tuarum ibunt, in splendore fulgurantis hastae tuae (Habac. III).”

Nam ejus sententiae sagitta, quam primum jecit, eos omnes haereticos confixit, qui diversis quidem blasphemiis, sed pari spiritu malignitatis, Christum ante Mariam sicut jam dictum est fuisse negabant. Hac autem sequenti, Patripassianos percutit, qui Trinitatem abnegantes, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum unam tantum, non tres esse personas asserebant. Ait enim evidenter:

“Et Verbum erat apud Deum.”

Ut de personis non dubites, dum alteram audis esse vel fuisse apud alteram: magnifice hujus Verbi dignitatem insinuat, dicendo:

“Erat apud Deum.”

Nam

“apud Deum erat,”

quid est, nisi in magno erat honore, in summa dignitate, in magna dilectione?

“Erat apud Deum,”

sed non, quemadmodum apud divitem aurum suum. Nam apud divitem aurum est in arca, non in ipsius substantia misera atque vitiosa, fortassis et leprosa. Erat autem apud Deum quomodo apud sapientem sapientia, apud fortem fortitudo. Nam per beatum Job dicitur:

“Apud ipsum est sapientia et fortitudo (Job XII).”

Aurum divitis, in marsupio ejus. Verbum Dei in corde ejus. Vere ergo Verbum erat apud Deum. Jam vero, sicut personas distinxit, dicendo:

“Et Verbum erat apud Deum;”

sic econtra substantiam conjungit, subdendo:

“Et Deus erat Verbum.”

Substantiam quippe breviter unam esse testatus est in duabus personis, Dei et Verbi sui. Quod aegre ferunt Sabelliani, moleste accipiunt Ariani. Nam illi quidem, id est Sabelliani, mallent ut dixisset, Dei et Verbi sui, sicut unam substantiam, sic unam eamdemque esse personam: isti autem, id est Ariani, sicut duas personas, ita nihilominus duas ac diversas vellent eum expressisse substantias. Solum enim Patrem esse Deum vel Creatorem; Filium vero, creaturam esse volunt, licet magnam atque excellentem. Sed veritas praesentis testimonii, tanquam vox fulgurantis tonitrui, verberat utrinque terram, id est, utrarumque partium cauteriatam aeque confundit conscientiam (I Tim. IV). Exsultent igitur Homousiani, id est, confessores consubstantialitatis, neque confundentes personas, neque substantiam separantes; scilicet, duas quidem personas, sed unam Patris et Verbi substantiam, cum tanti testis suffragatione, confitentes.

“Deus”

enim, inquit,

“erat Verbum.”

Protinus una sententia perpulchre complectitur cuncta, quae in tribus jam dictis expressit propositionibus.

“Hoc, inquit, erat in principio apud Deum.”

Quid tandem provenit ex eo quod Verbum erat apud Deum? vel cur non maluit Evangelista dicere: Erat in Deo Verbum, sed ait, imo et secundo repetivit:

“Erat apud Deum? Hac”

enim positiuncula, significat magnum aliquod se intendere negotium. Nam et nos quoties ita loquentes dicimus, personam aliquam apud aliam esse personam, in eo proprietas locutionis est, si significare velimus certum aliquod interesse negotium. Quid ergo inter utrumque, mediante utriusque bonitate, convenit? Sequitur:

“Omnia per ipsum facta sunt.”

Hoc plane propter utriusque bonitatem, quae est Spiritus sanctus, effectum est. Nam, si quaeras: quis omnia fecerit? respondebitur: Deus. Si quaeras: per quid? ecce habes: per ipsum, scilicet Verbum. Si interrogas: quare? respondetur: quia bonus est. Et haec tota Trinitas est.

“Omnia, inquit, per ipsum facta sunt.”

O quanta laude, quanta veneratione dignum est hoc verbum per quod omnia facta sunt! Benevoli spectatores levant oculos cordis et corporis, ad pulchritudinem eorum quae facta sunt, visibilium et invisibilium, et attente considerantes corde et ore conclamant: Magnum atque pulchrum esse artificis Dei ingenium, quod non est aliud, nisi hoc Verbum, per quod tanta, tam pulchra facta sunt:

“Per ipsum enim omnia facta sunt.”

Nam et alia Scriptura testatur:

“Quia ipse dixit et facta sunt; ipse mandavit et creata sunt (Psal. XXXII),”

scilicet ea, quae ad laudem Creatoris invitabant: omnes angeli ejus, omnes virtutes ejus, sol et luna, stellae et lumen, coeli coelorum, et omnia quae in eis sunt; terra, et omnia quae in ea sunt; mare, et omnia quae in eo sunt (Psal. CXLVIII). Dixit ipse, ut alia quoque Scriptura testis est:

“Fiat lux et facta est lux; dixit: Fiat firmamentum, et factum est (Genes. I);”

dixit et de singulis caeterorum: Fiat, et facta sunt; per Verbum ergo facta sunt, quia dicendo facta sunt. Dicendo autem non elementali sono, vel voce corporea (Deus enim spiritus est), sed eo modo loquendi, quo anima tua, quicunque es homo, quam ille fecit ad imaginem suam, tacitam, quum libet, format loquelam.