CAP. XI


CAPUT SINGULUM

Aperi, Libane, portas tuas, et comedat ignis cedros tuas. Ulula, abies, quia cecidit cedrus, quoniam magnifici vastati sunt. Ululate, quercus Basan. quia succisus est saltus munitus. Vox ululatus pastorum, quia vastata est magnificentia eorum. Vox rugitus leonum, quoniam vastata est superbia Jordanis. Universae viae Domini, ait Psalmista, misericordia et veritas (Psal. XXIV). Item: Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine (Psal. C). Secundum haec duo hic locus prophetiae dividitur. Nam ab eo, quod longe superius: Et factum est verbum Domini ad me, dicens: Jejunium quarti, et jejunium quinti (Zach. VIII), etc. usque ad id, quod nunc dicit: Aperi, Libane, portas tuas, cuncta fere promissa misericordiae fuerunt, quae nunc opere impleta sunt, et ab eo quod dicit: Aperi, Libane, portas tuas, usque ad id quod longe inferius loquitur, brachium ejus ariditate siccabitur, et oculus ejus dexter tenebrescens obscurabitur; cuncta haec terribilia veritatis edicta, justique judicii documenta sunt. Quantum dulcedinis, quantum suavitatis atque jucunditatis illic est in hoc dicto: Exsulta satis, filia Sion; jubila, filia Hierusalem (Zach. IX). Et econtra quantum hic amaritudinis, quantum acerbitatis et calamitatis eorum, quibus dicit: Aperi, Libane, portas tuas et comedat ignis cedros tuas: ulula, abies, ululate quercus Basan. Ergo, sicut hactenus misericordiam in illis qui crediderunt vel credunt, ita ex his quae sequuntur justum consideremus judicium super illos qui non crediderunt. Aperi, inquit, Libane, portas tuas. Libanus, quo monte terra illa nihil habuit vel habet excelsius, templum praesenti loco significat quo gens illa nihil habet augustius. Aperi, id est claudere Romanis vel hostibus obserare non valeas, sed ingrediantur secreta tua, et comedat ignis cedros tuas, id est tabulas cedrinas, tabulas deauratas. Puto ipsum Libanum, hoc est, templum propheticae vocis sensisse imperium, quoniam, ut Josephus quoque testatur (De bel. Jud., lib. VII, c. 17), imminente excidio portae ejus apertae sunt absque manu hominum.

“Orientalis, inquit, porta interioris templi cum esset aenea atque gravissima, et post meridiem vix a viginti hominibus clauderetur, serisque ferro junctis obseraretur, pessulosque altos haberet in saxeum limen demissos, uno perpetuo lapide fabricatum, visa est noctis hora sexta sponte patescere. His autem curriculo per custodes templi magistratui nuntiatis, ascendit ille, vixque eam potuit claudere.”

Nec mirum. Imperabat enim haec vox divina, vox prophetica: Aperi, Libane, portas tuas et tali apertione protinus fore aperiendas hostibus portas suas significabat. Abies cui dicitur ulula, et cedrus quae cecidit, illi principes, illi superbi fuerunt quos apertius exprimit, dicendo: Quoniam magnifici vastati sunt. Et pulchre sicut nomine Libani templum, ita abietis et cedri nominibus summos Judaeorum et principes designat sacerdotum, qui, quomodo abies et cedrus in Libano, ita se extollebant et magnificabant in templo illo. Et quia prae magnitudine malorum non sufficit semel dixisse, repetit verbis paululum diversis: Ululate, inquiens, quercus Basan, quoniam succisus est saltus munitus. Adhuc autem magis ac magis inculcans, vox, inquit, ululatus pastorum, quia vastata est magnificentia eorum, vox rugitus leonum, quia vastata est superbia Jordanis. Quos abietes, cedros et quercus dixerat, eos tandem pastores et leones nuncupat, quoniam pastores erant nomine pro sacerdotali officio; leones opere, quia praedam faciebant de populo. Nomine saltus muniti, quem succisum et vocabulo Jordanis, cujus superbiam vastatam esse dicit, multitudinem atque confidentiam designat populi Judaici, in quo jam dicti principes sacerdotum sic erant feroces ut leones, sic rigidi atque superbi sive elati ut quercus cedri atque abies. Quis ejusmodi cedrorum atque abietum casum, quis quercuum succisionem non audivit? Cujus ad aures ululatus ille non pervenit? Usque ad praesentem diem, ait B. Hieronymus, perfidi coloni post interfectionem servorum, et ad exercitum Filii Dei, excepto planctu, prohibentur ingredi Hierusalem, et ut ruinam eis liceat suae flere civitatis, pretio redimunt, ut qui quondam emerant sanguinem Christi, emant lacrymas suas, et ne fletus quidem eis gratuitus sit. Videas in die quo capta est a Romanis, et diruta Hierusalem, venire populum lugubrem, confluere decrepitas mulierculas et senes pannis annisque obsitos, in corporibus et in habitu suo iram Domini demonstrantes. Profecto qui superius dixerat illis qui jejunaverant et planxerant per septuaginta annos, propter exterminium quod fecerant Babylonii: Nunquid jejunium jejunasti mihi? (Zach. VII), idem Dominus magis, multoque severius istorum ululatum cotemnit. Haec dicit Dominus Deus meus: Pasce pecora occisionis, quae qui possederant, occidebant, et non dolebant, et vendebant ea, dicentes: Benedictus Dominus, quoniam divites facti sumus. Et pastores eorum non parcebant eis, et ego non parcam ultra super habitantes terram, dicit Dominus. Memoriter tenendum quod ante jam diximus, quia sicut ea quae prius dicta sunt misericordiam sonant regis Sion et salvatoris Hierusalem, ita haec judicium praedicant ejusdem regis et judicis omnium. Propheta dicit: Haec dicit Dominus Deus meus: Pasce pecora occisionis; paucisque interjectis, dicit Dominus: Ego non parcam ultra super habitantes terram, quod idem est ac si diceret: Ego non pascam. Intellectu hic opus est quomodo Dominus dicat: Pasce, et Dominus dicat: Non pascam. Nam, si parvum est et si non videtur idem esse, ego non parcam, ac si diceret, ego non pascam, postmodum manifestius dicit: Non pascam vos. Quod moretur moriatur, et quod succiditur succidatur. Proinde integram litterae portionem, quam postulat sensus, jam hic perscribere idoneum videtur. Cum dixisset Dominus Deus: Pasce pecora occisionis, quae qui possederant occidebant et non dolebant, et vendebant ea, dicentes: Benedictus Dominus, divites facti sumus, et pastores eorum non parcebant eis: cum, inquam, haec dixisset Dominus, statim econtra dixit Dominus: Et ego non parcam ultra super habitantes terram. Ecce trado homines unumquemque in manu proximi sui, et in manu regis sui, et non eruam de manu eorum, et pascam pecus occisionis, propter hoc, o pauperes gregis. Et assumpsi mihi duas virgas: unam vocavi decorem, et alteram vocavi funiculum, et pavi gregem. Et succidi tres pastores in mense uno, et contracta est anima mea in eis. Siquidem anima eorum variavit in me, et dixi: Non pascam vos. Quod moritur moriatur, et quod succiditur succidatur, et reliqui devorent unusquisque carnem proximi sui. Intellectu, inquam, ut jam diximus, hic opus est, quia Dominus Deus est, qui dicit:: Pasce pecora occisionis, et Dominus Deus est qui dicit: Ego non parcam ultra super habitantes terram. Itemque Dominus est, qui dicit: Et pascam pecus occisionis, propter hoc, o pauperes gregis; et Dominus est, qui subinde loquitur: Non pascam vos; quod moritur moriatur, et quod succiditur, succidatur. Ut ergo intelligentiae melius pateat ostium, primo illud dicendum: Quia videns Dominus civitatem Hierusalem, flevit super illam dicens: Quia si cognovisses et tu (Luc. XIX), et caetera. Porro, civitas illa, populus ille, pecus erat occisionis, id est populus destinatus sempiternae morti, aeternae perditioni. Quid ergo erat homini Jesu Christo, quem propheta utique significat, dicens: Haec dicit Dominus Deus meus; quid, inquam, illi super civitatem vel populum ejusmodi, nisi dicere, pasce pecora occisionis. Nam quoniam in uno eodemque Jesu Christo, sicut duas naturas, ita duas scimus esse voluntates, non dubium quin secundum naturae humanae voluntatem, qua et super illos flere potuit, reservari eosdem voluerit. Sed quid esset illos reservare, nisi pascere pecora occisionis? Nam, quanto plures scaturirent de illius multitudinis luxuriosa carne vermiculi, tanto plures provenirent victimae morti sive occisioni. Itaque dicit idem Dominus Filius, sive Dominus Pater, sive Dominus Spiritus sanctus: Ego non parcam ultra super habitantes terram. Sed quid? Ecce trado, ait, homines unumquemque in manu proximi sui, ut videlicet a semetipsis caedantur et dilacerentur seditionibus intestinis, nimirum secundum electionem Barabbae latronis et seditiosi, quem damnato principe pacis Jesu Christo, praeelegerunt sibi, et in manu regis sui, scilicet Caesaris, qui rex eorum fuit et esse debuit, secundum suam ipsorum professionem, dicentium: Non habemus regem, nisi Caesarem (Matth. XXVII). Josephus scire volentibus satisfacere potest, quam vere in illa obsidione tradiderit eos, unumquemque in manu proximi sui et in manu regis sui, et quam vere dixerit, et concident terram, quamque veraciter addiderit adhuc, et non eruam de manu eorum. Attamen, ne omnino voluntatis humanae, de qua jam dictum est, fletus frustra provenerit, quando videns civitatem super illam flevit (Luc., XIX), et pascam, ait, pecus occisionis, subauditur quadraginta duobus annis, ut habeant tempus poenitentiae, qui ex illis poenitentiam agere voluerint. Nam tot anni transierunt a passione Domini, usque ad illud miserabile excidium. Occisionis illius causam in sacerdotes sive pontifices, miro modo redundare demonstrat, dum praemisso, pasce pecora occisionis, subjungit: Quae qui possederant, occidebant, et non dolebant, et vendebant ea dicentes: Benedictus Dominus, divites facti sumus. Et ne dubium sit quos tangat, continuo subdit: Et pastores eorum non parcebant eis. Ergo qui possederant, sacerdotes fuerunt avarissimi, et pontifices rapacissimi, et ejusmodi pastores animas occidebant, et non dolebant, imo gaudebant, quoniam de occisione animarum illorum aliquod emolumentum pecuniae capiebant, atque hoc modo vendebant infelicem populum tanquam possessionem suam, praeoptantes de pereuntibus lucellum aliquod contrahere, quam de viventibus et Christum sequentibus suorum detrimentum sacculorum, quod timebant, incurrere. O quam iniqui, quam impie Deum existimabant esse similem sibi, dum ita vendentes pecora illa dicebant: Benedictus Dominus, divites facti sumus. Talis illorum benedictio maledicta sit, quoniam et ipse Dominus in alio propheta dicit: Et maledicam benedictionibus vestris et maledicam illis, quoniam non posuistis super cor (Malach. II). Propter hoc, o pauperes gregis, qui propter hoc ipsum quod pauperes, id est humiles estis, occisionem evasistis, et forte doletis super illa pecora occisionis, sicut quispiam vestrum dolens, dicit: veritatem dico in Christo, non mentior, testimonium mihi perhibente conscientia mea, in Spiritu sancto, quoniam tristitia est mihi magna, et continuus dolor cordi meo (Rom. IX). O, inquam, pauperes ejusmodi, subauditur, adhuc attendite, quod vel quomodo cum grege illo egerim, ut melius cognoscatis quam justum occisionis illorum judicium sit. Et assumpsi mihi duas virgas, unam vocavi, decorem, et alteram vocavi funiculum, et pavi gregem. Et succidi tres pastores in mense uno, etc. ut supra. Duas virgas assumpsi mihi, id est bis cum hominibus, ut essem Deus eorum, foedus pepigi. Primo cum Noe, et cum omnibus hominibus sive gentibus. Secundo cum Abraham, et semine ejus. Ad Noe namque dixis Ecce ego statuam pactum meum vobiscum, et cum semine vestro post vos (Gen. IX). Ad Abraham vero: Ego sum, et pactum meum tecum (Gen. XV). Itemque: Et statuam pactum meum inter me et te, et inter semen tuum post te, in generationibus tuis foedere sempiterno, ut sim Deus tuus et seminis tui post te (ibid.). Assumpsi ergo mihi duas virgas, id est primo regimen omnium gentium, quia omnium Creator sum, deinde regimen seminis Abrahae, quoniam gentes in vias suas abierunt. Unam virgam vocavi decorem, et alteram vocavi funiculum, quia videlicet gentes caeterae quoddam decus meum, decus et ornatus orbis terrarum fuerunt; semen autem Abrahae proprius haereditatis meae funiculus esse habebat, sicut illi a me dictum est: Et in semine tuo benedicentur omnes gentes (Gen. XXII). In illa virga quam vocavi funiculum, pavi gregem, id est dedi illis legem, quos sicut oves eduxi de Aegypto in manu Mosi et Aaron; et succidi tres pastores in mense uno, id est me sententiam dante in mense uno, mense primo mortui sunt, Maria, Moses et Aaron, et contracta est anima mea in eis, id est iratus sum eis, ita ut adjudicarem illos sententia mortis. Quam ob causam? Siquidem anima eorum variavit in me, id est non perfecta, vel continua dilectione glorificaverunt me, subauditur ad aquas contradictionis. Dixitque eis: Quia non credidistis mihi ut sanctificaretis me coram filiis Israel, non introducetis hos populos in terram quam dabo eis (Num. XX). Sciendum, ut supra jam diximus, cuncta haec ab eo quod ait: Aperi, Libane, portas tuas, usque ad id quod supra dicit: Onus verbi Domini super Israel, ad rationes pertinere judicii seu veritatis Domini, cujus universae viae sunt misericordia et veritas (Psal. XXIV), et idcirco pertinuisse ad rem, ut non omitteret dicere quod succiderit judicio severo illos quoque pastores ejusmodi quos multum dilexit. Jam si quaeras quid cum alia virga fecerit, quam vocavit decorem, qui in altera quam vocavit funiculum, pavit gregem, id est gubernavit Israeliticam sive Judaicam gentem, protinus ait: Et dixi: Non pascam vos. Quod moritur moriatur, et quod succiditur succidatur, et reliqui devorent unusquisque carnem proximi sui. Et haec dicens: Tuli, ait, virgam meam, quae vocabatur decus, et abscidi eam, ut irritum facerem foedus meum, quod percussi cum omnibus populis, et irritum deductum est in die illa. Unum, inquit, gregem pavi, id est unam gentem regendam suscepi; caeteris autem gentibus, dicendo: Non pascam vos, abscidi virgam, sive abscindendo virgam, dixi, non pascam vos. Quid enim prodest pasci corpora, ubi mortuas esse constat animas. Quod moritur vel succiditur in anima, moriatur et succidatur in corpore. Haec ubi dixi, non quievit mors, non cessavit gladius, passimque truncabant gentes, et invicem truncabantur, et tamen miro modo qui morerentur et succiderentur, certatim nascebantur tanta insania, ut proletarii quoque in urbibus collocarentur. Quod ad quid valuit, nisi ut infernus impleretur? Sequitur: Et cognoverunt se pauperes gregis, qui custodiunt mihi quia verbum Domini est. Et dixi ad eos: Si bonum est in oculis vestris, afferte mercedem meam, et si non, quiescite. Pauperes gregis, subauditur, de quo supra dixi, et pavi gregem, id est regendam suscepi Israeliticam gentem, et dedi eis legem. Qui sunt vel fuerunt illius gregis pauperes? Homines sancti et humiles quorum nonnulli, et si censu divites, affectu vel spiritu fuerunt pauperes, ut ipse David rex, isti pauperes cognoverunt, quia verbum Domini est, id est quia justum est judicium super gentes. Quando autem vel quomodo dixit ad eos iste pascens gregem, afferte mercedem meam? Nimirum quando dedit eis regiones gentium, et labores populorum possederunt (Psal. CIV), tunc dixit illis: Afferte mercedem meam, quam Psalmista protinus exprimens, ut custodiant, inquit, justificationes ejus, et legem ejus requirant (ibid.). Nam haec est tota merces pastoris hujus, et in hoc bene muneratum se esse gratulatur, si grex quem pascit, requirat et custodiat legem et justificationes ejus. Et quoniam grex rationalis liberum habet arbitrium, et pastor iste mercedem non coactam desiderat sed spontaneam, pulchre dixit: Si bonum est in oculis vestris, afferte, et si non, quiescite. Sed quid illi? Qualem attulerunt mercedem tanto pastori? Ait: Et appenderunt mercedem meam triginta argenteis: dixit Dominus ad me: Projice illud ad statuarium decorum pretium quod appretiatus sum ab eis. Triginta argenteos dederunt Judaei sive pontifices et Pharisaei Judae proditori ut eum traderet illis. Argenteos illos appellat mercedem suam et decorum pretium. Quis digne verbis valeat consequi modum facti, sive qualitatem tantae rei? Pastor ille qui duas habuerat virgas, et una contentus, alteram abscidebat, id est unum Israelitici populi gregem curans, cunctarum gentium tam multum gregem a cura sua rejecerat, et istum unum gregem tanta cura tamque miris modis, ut in Scripturis legimus, paverat pastor talis ac tantus, scilicet omnium Deus et Dominus homo factus, per semetipsum mercedem suam requisivit, et talem mercedem appenderunt ei, videlicet triginta argenteos in pretium sanguinis ejus dederunt proditori. Et hoc appellat decorum pretium nimirum cum ironia gravissima, quia non fuit decorum. Quis ergo rem hujuscemodi satis appendere vel digne valeat eloqui? Vere nullus nisi solus statuarius, sive plastes Deus. Idcirco projeci, inquit, illud ad statuarium, et projeci illos in domum Dei ad statuarium, subauditur, ut ipse qui solus novit dignum proferre super hoc judicium. Projeci, id est ut projicerentur effeci, videlicet quod Judas poenitentia ductus, retulit triginta argenteos principibus sacerdotum et senioribus, dicens: Peccavi, tradens sanguinem justum, et projectis argenteis, abiens, laqueo se suspendit (Matth. XXVII), quis effecit nisi ipse qui hic loquitur, et projeci illos in domum Dei. Interim in hac littera, quoniam Dominus est qui dicit: Et appenderunt mercedem meam, atque idem ipse loquitur: Dixit Dominus ad me: Projice illud ad statuarium, et hunc statuarium sive plastem constat esse Deum, perpulchrum est hic attendere totius Trinitatis colloquium, quia videlicet res magna est, cujus magnitudinem istud quoque insinuat, quod contra illam commune divinitas, non in una, sed in tribus suae substantiae personis, edicere molitur judicium; et qualis est sententia judicii? Sequitur: Et praecidi virgam meam secundam, quae appellatur funiculus, ut dissolverem germanitatem inter Judam et Israel. Et est sensus: Sicut abscideram virgam primam, sic praecidi virgam meam secundam, id est sicut olim gentium in idololatria diffluentium universo gregi dixeram, non pascam vos, ita et multo acerbius dixi gregi Judaicae gentis, non pascam vos, atque ita effectum est ut dissolverem germanitatem inter Judam et Israel, id est ut compleretur malum illud, cujus praesagium fuit illa dissolutio qua olim dissoluta est germanitas inter Judam et Israel, quando decem tribus sciderunt se a tribu Juda, et a domo David, et fecerunt sibi regem Jeroboam de tribu Ephraim, sciderunt se a sancto et legitimo Dei templo, et aureos pro Deo coluerunt vitulos (III Reg. XII). Secundum illud malorum initium quo dissoluta est germanitas inter Judam et Israel, praecidi hanc virgam secundam, ut videlicet sicut tunc decem tribus quae vocantur Israel, et Judam cui regnabat domus David, nullus iterum sociare potuit, siquidem nullus unquam regum Israel recessit a peccatis Jeroboam, id est a cultu vitulorum, quos ille fecit, quamvis multa magnalia fierent per prophetas, maximeque per Eliam et Elisaeum, nec fieri potuit ut rediret Israel in regnum domus David (III Reg. XVIII); ita nemo possit sociare Judaeos confessoribus Christi vel convertere, ut subjici velint regno filii David, regno Jesu Christi, a quo se absciderunt, negando illum ante faciem Pilati, et crucifigendo appretiatum, ut jam dictum est, triginta argenteis. Sequitur: Et dixit Dominus ad me: Adhuc sume tibi vasa pastoris stulti, quia ecce suscitabo pastorem in terra, qui derelicta non visitabit, et contritum non salvabit, et id quod stat non enutriet, et carnes pinguium comedet, et ungulas eorum dissolvet. Quoniam, inquit, assumpsi duas virgas, et taliter, ut jam dictum est, evenit, tanquam malam mercedem reddiderunt mihi, qui gregem pavi, adhuc unum est quod faciam, sicut postulat ordo justitiae, ratio judicii. Sume tibi vasa pastoris stulti, scilicet peram, baculum, fistulam et sibilum. Ad quid haec: Quia ecce, inquit, ego suscitabo pastorem, etc. Quomodo Isaias ut captivitatem populi demonstraret, nudus ambulavit (Isai. XX.), et Hieremias ivit ad domum figuli, ut ex dissipatione vasis quod currebat in rota, et in manu fingebatur artificis, et interitum Israelis, et Dei potentiam ostenderet (Jer. XVIII), et Ezechiel ut subversionem Hierusalem, et fugam Sedechiae, et onera captivorum non solum voce, sed et habitu demonstraret, perfodit parietem, et in humeris deportatus (Ezech. XII). Sed et tu habitum pastoris assume, ut stultum annunties pastorem qui venturus est. Pastor autem stultus et imperitus haud dubium, quin Antichristus sit, qui in consummatione mundi dicitur esse venturus, et qualis futurus, sit indicatur. Iste pastor ideo super eos consurget, quia pastor bonus qui paverat eos tam iniqua mercede muneratus, tam indecoro ab eis pretio appretiatus est. Hinc et in Evangelio dicit: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me. Si alius venerit in nomine suo, illum accipietis (Joan. V), pastorem utique stultum, id est scienter mihi contrarium, non per ignorantiam errantem, sed per malitiam repugnantem. Nam quia in psalmo quoque scriptum est: Simul insipiens et stultus peribunt (Psal. XLVIII). Sciendum quia stultus et insipiens in hoc differunt, quod insipiens dicatur ille qui nescit; stultus autem ille qui scit, et nihilominus agit contra rationem justitiae quam scit. Pastor ille non faciet, quod ego bonus pastor feci. Ego derelicta visitavi, ille derelicta non visitabit. Ego dispersa quaesivi, ille dispersa non quaeret. Ego contritum sanavi, id est peccatorem converti, ille contritum non sanabit. Ego id quod stat enutrio, dum bonum in melius proveho; ille quod stat non enutriet, imo faciet quod contra est. Carnes pinguium comedet, et ungulas eorum dissolvet, id est multos qui videbantur esse sapientes seducet, et rationem discretionis auferet, ita ut si fieri possit, in errores inducantur etiam electi (Matth. XXIV). O pastor et idolum, relinquens gregem, gladius super brachium ejus, et super oculum ejus dextrum. Brachium ejus ariditate siccabitur, et oculus ejus dexter tenebrescens obscurabitur. Haec hostilis appellatio, o pastor et idolum, quam congrua est, utpote sicut adversarium proprium ejus qui appellat eum. Nam, qui appellat eum, ipse est Christus, et ille tam proprius Christi est adversarius ut dicatur Antichristus, id est Christo contrarius. O, inquit, pastor et idolum, falso pastor et vere idolum; falso, inquam, pastor, quia relinquens gregem, et vere idolum, quia mendacium. Sicut enim Filius Dei Veritas dicitur et est: ita tu, fili diaboli, mendacium recte diceris et es. Tu te ostendes tanquam sis Deus; sed tu non dico idolorum cultor, imo idolum es, et non Deus. Tu teipsum existimari vis, de quo scriptum est: Apud ipsum est fortitudo et sapientia (Job XII), sed non ita est. Imo super brachium tuum, id est super tuam quam jactas fortitudinem, et super oculum tuum dextrum, id est super tuam quam tibi arrogas sapientiam, fortioris et sapientioris, imo solius fortis et solius sapientis evaginatus est gladius. Ille, inquam, gladius, quo jamdudum in coelo diabolus pater tuus, et tu cum illo es plagatus, et mirum, quod plagatus adhuc vivus, id est Deum viventem te dicere praesumis, cum plaga tua plaga sit mortis. Hujus rei admiratio est in Apocalypsi sub his verbis: Et unum de capitibus, quasi occisum in mortem, et plaga mortis ejus sanata est (Apoc. XIII). Item: Dicens habitantibus in terra, ut faciant imaginem bestiae, quae habet plagam gladii, et vixit. Non vere plaga mortis tuae sanata est, nec vere vivis; sed tu, insane pastor, et idolum mortuum, ostentatione tua sanus es et vivus. Tale brachium tuum, non vera fortitudo, sed rebellio contra Altissimum, ariditate siccabitur, et talis oculus tuus tibi dexter, Deo totus sinister, oculus non vere sapientia, sed veraciter malitia tenebrescens obscurabitur, ut mittaris in profundum inferni mancus et caecus.