LIBER TERTIUS.


CAPUT 1

“Omnes sitientes, ait Spiritus sanctus, venite ad aquas, et qui non habetis argentum, properate, emite et comedite (Isai. LV).”

Aquae praesenti loco Scripturae sunt quibus spiritualium continentur mysteria gratiarum, sicut et illic:

“Bibe aquam de cisterna tua, et fluenta putei tui. Deriventur fontes tui foras, et in plateis aquas tuas divide (Prov. V).”

Aquae istae aquae Domini sunt, et quicunque emerit eas, ejus fiunt nec Domini esse desinunt. Quid rogo est, quod cum omnes sitientes invitaverit ad Domini aquas, illos maxime invitat ad emendum, qui non habent argentum? Ait enim:

“Et qui non habetis argentum, properate, emite.”

Certe in omni negotiatione terrena magis illi solent invitari ad emendum, qui habent vel habere videntur argentum. Haec autem negotiatio tota coelestis, tota spiritualis est. Quid ergo est argentum non habere, nisi in philosophia saeculari, sive prudentia eloquii non confidere? talibus namque non habentibus ejusmodi argentum, ipsa humilis conscientia, magnum est emptionis pretium. Talis erat Moses, cum diceret ad Deum:

“Obsecro, Domine, non sum eloquens ab beri et nudiustertius, et ex quo locutus es ad servum tuum, impeditioris et tardioris linguae sum (Exod. IV).”

Et in parabolis Sapiens loquitur:

“Stultissimus sum virorum, et sapientia hominum non est mecum: non didici sapientiam, et non novi sanctorum scientiam (Prov. XXX).”

Quid igitur, o aemule, subsannas? Quid obtrectator me laceras? Fateor quia catygetas [cathegetas] tuos audivi, omnes sapientes et prudentes eloquii mystici, et omnino nullas habeo divitias argenti ejusmodi, et si quid percepi de saecularibus philosophis, non sunt mihi pro divitiis, sive pro nummis argenteis. Sed nunquid ob hoc mihi ab aquis istis erat desperandum? imo magis sperandum, quoniam inter omnes scientes, illos qui non habent argentum audio maxime invitari ad emendum. Subsanna quantum vis, licet scripta mea nonnisi insidiando legere velis, et si libet etiam illud dic:

“Quomodo hic litteras scit cum non didicerit? (Joan. VII.)”

Si enim cum illo, in quem hoc dictum est, participes fuerimus opprobrii, erimus etiam gloriae et honoris. Proinde dissimulanda est praesens amaricatio ventris, ex comestione libri, quem qui devoravit,

“erat, inquit, in ore meo tanquam mel dulce, et cum devorassem eum amaricatus est venter meus (Apoc. X),”

et itinere coepto pergendum est in opere Dei, in intentione quam significavit titulus praescriptus operi de gloria, et honore Filii hominis.

“Ego quidem, ait Joannes, baptizo te in aqua (Joan. I).”

Quam vel qualem habet rationem baptizari sive baptizare in aqua? Consilium Dei erat in aqua baptizari, sicut alius evangelista significans,

“Pharisaei autem, inquit, et legisperiti consilium Dei spreverunt in semetipsis, non baptizati baptismo Joannis (Luc. VII).”

Quid ergo habet rationis tale consilium Dei, quod nobis scire prosit? Sunt quidem

“incomprehensibilia judicia ejus, et investigabiles viae ejus, ut Apostolus ait (Rom. XI);”

sed haec et his similia non nos prohibent, ne simus laudatores, aut ne velimus habere scientiam viarum Dei, verum hoc tantum ne simus nimii scrutatores majestatis (Prov. XXV). Quam ergo rationem habeat tale consilium Dei quaerimus, non scrutando nimium, sed laudare optando majestatem Dei, et sicut caetera

“ex parte scimus et ex parte prophetamus (I Cor. XIII),”

ita de isto quoque gratulemur, quod non quidem ad perfectum cognoscimus, sed ex parte aliquid sublucet, quo delectemur. Quid illud est? Nimirum, quia tali consilio bene disposuit Deus ut ad ordinem suum creatura humana reduceretur. Fuerat quippe homo supra se nimis elatus, quoniam voluit esse sicut Deus secundum illud falsum serpentis susurrum,

“comedite et eritis sicut dii, scientes bonum et malum (Gen. III).”

Illum primi hominis tumorem, multi ex eo progeniti homines imitati, 588 deos sese appellari voluerunt. Et nonnulli quidem ex eis post mortem suam stulto errore hominum pro diis habiti sunt, ille autem Caesar Augustus, cujus tempore natus est iste filius Jesus Christus, vivens quoque pro deo haberi non timuit. Unde adulando illi Flaccus dicit:

Praesenti tibi maturos largimur honores,

Jurandasque tuum per nomen ponimus aras.

(HORAT. lib. II, epist. 1.)

Haec prima fuit altitudo cordis nostri, ut vellent esse homines sicut dii, et hoc est Adae peccatum,

“in quo, ait Apostolus, omnes peccaverunt (Rom. V).”

Porro humana conditio sive conditionis humanae principium, non solum creatore Deo, verum etiam creatura Dei inferius est, et ut manifestius dictum sit, non solum Deo, verum etiam aquae elemento. Formavit enim Deus hominem de limo terrae, quod videlicet elementum elemento aquae inferius est et erat, et sub eo latebat, donec diceret Deus.

“Congregentur aquae, quae sub coelo sunt in locum unum et appareat arida (Gen. I).”

Multum ergo terra intumuerat ordineque excesserat, ubi homo terrenus Altissimo similis esse concupierat. Reducendus erat ad ordinem et docendus, ut sciret confiteri cujus esset conditionis atque in testimonium ejusdem confessionis submergeretur elemento aquae quo gravius atque segnius elementum terra est, unde et homo principium sumpsit, et quod, sicut jam dictum est, totum in initio sub aquis latuit. Grande habet momentum in ratione justitiae, conditionis hujus meminisse, et abrenuntiando superbiae diabolicae, sub aqua corpus deprimere, ac deinceps memoria tenere, quod Deus propter superbiam dixit homini:

“Quia pulvis es, et in pulverem reverteris (Gen III).”

Proinde diligenter animadvertendum est quod

“Cum venisset Jesus a Galilaea in Jordanem ad Joannem, ut baptizaretur ab eo, et Joannes prohiberet eum, dicens: Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me, respondens ipse, dixit ei: Sine modo: sic enim decet nos implere omnem justitiam.”

Nam vere mitis et humilis corde considerabat quod, quamvis Sanctus sanctorum esset, nullumque omnino peccatum haberet, tamen de terra sumptum corpus haberet, quodque ad justitiam pertineret, ut humilitatis remedium propter quod docendum venerat ipse in semetipso demonstraret, submittendo aquis quam assumpserat carnem nostram quae se ad similitudinem Creatoris omnium extollere affectaverat in Adam,

“et sic, ait, decet nos implere omnem justitiam.”

Respiciebat Joannes quod de Spiritu sancto conceptus fuerat, et hoc illi ad plenam sufficere justitiam, non inaniter aestimabat. At ille non quidem contradixit Joanni dicenti:

“Ego a te debeo baptizari,”

sed nihilominus ut esset plena humilitatis satisfactio, corporis quoque habitu in semetipso significare voluit, quod longe sit homo inferior Deo, subdendo aquis corpus suum, quod secundum materiam terrenam habet fundamentum, quo aquae superiores sunt, et in initio fuerunt. Quicunque in hoc non imitantur eum, ut volentes descendant, poenam recipient, ut nolentes descendant. Scriptum est enim:

“Introibunt in inferiora terrae (Psal. LXII).”

Spreverunt consilium Dei, sed non vacabit eis spernere judicium Dei. Jam erat hoc testimonium unum testimonium aquae, quod vere esset mitis et humilis corde. Accessit autem et alius testis ejusdem mansuetudinis, scilicet species columbae.

“Vidit enim Spiritum Dei descendentem sicut columbam, et venientem super se. Et ego, inquit Joannes, vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. I).”

Splendida gloria, et gloriosus honor Filii Dei, Filii hominis, quod, dum se submittit aquis, aperiuntur ei coeli, et Spiritus sanctus visibili specie super eum descendit, voce simul audita de coelo:

“Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Luc. XII).”

Verumtamen in his omnibus non jam consummata gloria, imo gloriae initium fuit, cujus utique finis postmodum huic initio futurus erat similis, ita ut baptizatus illo baptismo, de quo dixit:

“Ego baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur (ibid.),”

confestim ascenderet de sepulcro ascensu resurrectionis et aperirentur ei coeli ut intraret in gloriam suam, atque inde Spiritum sanctum mitteret discipulis suis, dicente sibi Patre:

“Sede a dextris meis (Psal. CIX).”

Vere igitur ait,

“Sic enim decet nos implere omnem justitiam,”

quia secundum similitudinem illorum quae illic gerebantur, futurum erat postmodum ut moreretur

“propter delicta nostra, et resurgeret propter justificationem nostram (Rom. IV).”

Quamvis in aliis quibuslibet aquis hoc idem mysterium potuisset celebrari, verbi gratia:

“In Enon juxta Salin (Joan. III),”

ubi Joannes postea baptizasse legitur, quia aquae multae illic erant, tamen magis placet magisque delectat factum hoc esse in aquis Jordanicis. Quam ob causam? Videlicet quia signum sive figura horum olim in eisdem perfulserat aquis. Nam fluvius ille, scilicet Jordanis ex eo, coepit esse memorabilis quod, mortuo Mose et succedente Josue, divisis aquis transitum filiis Israel per alveum suum praebuit, sacerdotibus qui portabant arcam foederis Domini stantibus super siccam humum in medio Jordanis.

“Portaveruntque, ait Scriptura, filii Israel de medio Jordanis alveo duodecim lapides, ut Dominus imperarat, juxta numerum filiorum Israel usque ad locum in quo castrametati sunt, ibique posuerunt eos. Alios quoque duodecim lapides posuit Josue in medio Jordanis alveo, ubi steterant sacerdotes qui portabant arcam foederis, et sunt ibi usque in praesentem diem (Josue, IV).”

Lapides illos bis duodenos, prophetas intelligimus et apostolos.

“Omnes prophetae, inquit Dominus et lex, usque ad Joannem prophetaverunt (Matth. XI).”

Bene ergo duodecim lapides in medio Jordanis alveo positi sunt; positi, inquam, non transpositi, neque Jordanem transierunt, quoniam prophetae nonnisi usque ad baptismum Joannis prophetaverunt aut prophetare debuerunt Christum esse venturum. Porro a baptismo Joannis incipiens, duodecim apostolos elegit, et non perdidit ex eis quemquam,

“et praecepit nobis, ait Petrus, postquam resurrexit a mortuis praedicare populo et testificari, quia ipse esset, qui constitutus est a Deo judex vivorum et mortuorum; huic omnes prophetae testimonium perhibent (Act. X).”

Bene ergo

“duodecim alios lapides portaverunt, de medio Jordanis usque ad locum, in quo castrametati sunt, ibique posuerunt eos.”

Josue, quod interpretatur Salvator, qui Mosi successit et filios Israel in terram promissionis introduxit, quod Moses non fecit, ipse est iste filius hominis, qui Mosaicae legi Evangelium succedere jussit, et per illud credentibus in se regnum coelorum aperuit. Sacerdotes, qui stabant in medio Jordanis, ut omnia complerentur, et donec festinans populus transiret, nulli melius intelliguntur, quam hic idem Filius hominis primus sacerdos novi, et Joannes ultimus sacerdos veteris sacerdotii, sive legis et prophetarum finis. Igitur quamvis, ut jam dictum est, in aliis quibuslibet aquis baptizatus Dominus baptismo Joannis, sacramentum designare potuisset baptismi sui, jure magis placet et ad honorem Scripturarum magis pertinet, quod baptizatus, et baptismo illo manisfestatus est in aquis Jordanicis. Hic illud pulchre 589 occurrit, quod Apostolus, cum dixisset:

“Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tanquam Aaron (Hebr. V),”

subjungit atque ait:

“Sic et Christus non semetipsum clarificavit, ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum: Filius meus es tu (ibid.),”

etc. Denique illa praedicatione poenitentiae, et baptismo Joannis vocatus et clarificatus est a Deo Filius hominis Jesus Christus, ut pontifex fieret tanquam Aaron, id est juxta quod praefiguratum est in Aaron. Aaron quippe nonnisi prius aqua lotus, sacerdotio fungi jussus est, et vestimenta suscepit sacerdotalia, scilicet feminalia linea, subuculam lineam, baltheumque et tunicam, superhumerale et rationale, cidarim quoque et in fronte laminam sacrae venerationis, habentem inscriptum tetragrammaton (Exod. XXIX; Levit. VIII), ineffabile nomen Dei, quod octavum decus pontificis, maxime illam designat Ecclesiam et honorem de quo loquimur, Filii hominis de quo Apostolus ait:

“Propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen (Philip. II),”

etc. De aliis indumentis quid gloriae, quid honoris singula mystice significent, perscribere praesentis non est negotii, nisi hoc solum quia quod primum sive in initio consecrationis suae sacerdos Aaron jussus est aqua lavari in figura contigit illi, hujus summi et veri sacerdotis, qui in initio suae functionis sive sacerdotii sui habebat baptizari baptismo Joannis, et caetera quidem veteris illius sacerdotii ministeria, figurae vel umbrae fuerunt mysteriorum coelestis et veri hujus sacerdotii, sed ex magna parte similitudo deficit. Ille namque et caeteri sacerdotes, quia morte prohibebantur permanere,

“habebant quotidie necessitatem, quemadmodum sacerdotes prius pro suis delictis hostias offerre, deinde pro populi (Hebr. VII).”

Hic autem ejusmodi necessitatem non habuit, sed semel hoc fecit, offerendo se non pro suis, sed pro populi delictis. Inchoatio sacrificii sive oblationis, qua semetipsum obtulit, jejunium fuit quod continuo jejunavit,

“et cum jejunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus postea esuriit (Matth. IV).”

Ita namque incipiens agere poenitentiam non pro suis, ut jam dictum est, sed pro populi delictis, laborare non desiit, operans opus salutis, in omnibus

“obediens usque ad mortem, mortem autem crucis (Philip. II).”

Vere ergo fidelis et verax Deus, implevit quod locutus est. Timebat olim populus audire vocem Domini Dei, et

“ultra, inquit, non audiam vocem Domini Dei mei, et ignem hunc maximum amplius non videbo, ne moriar. Et ait Dominus Mosi: Bene omnia sunt locuti. Prophetam suscitabo eis de medio fratrum suorum similem tui, et ponam verba mea in ore ejus, loqueturque ad eos omnia, quae praecepero illi (Deut. XVIII).”

Hunc prophetam esse istum Filium hominis certum est. Quomodo hunc populus ille petivit, aut petere scivit? Cum enim dixisset Moses:

“Prophetam de gente tua, et de fratribus tuis sicut me suscitabit tibi Dominus Deus tuus, ipsum audies,”

subjunxit atque ait:

“Ut petisti a Domino Deo tuo in Horeb, quando concio congregata est (ibid.).”

Non invenimus aliter petisse populum, nisi ita, ut Scriptura refert.

“Cunctus autem populus videbat voces et lampades, et sonitum buccinae, montemque fumantem, et perterriti ac pavore concussi, steterunt procul dicentes Mosi: Loquere tu nobis et audiemus. Non loquatur nobis Dominus, ne forte moriamur (Exod. XX).”

Si ergo verba haec populi pro petitione Deus accepit, hujus Prophetarum Domini (sic), tanquam populus ita petere, ut petierat ipse Moses:

“Obsecro, Domine, mitte quem missurus es (Exod. IV),”

quid nisi abundantiam intelligere debemus gratiae exaudientis, qui ubi et humiliter petitur, superabundanter dare consuevit? Hinc enim Apostolus dicit:

“Ei autem, qui potens est omnia facere superabundanter, quam petimus aut intelligimus, secundum virtutem, quae operatur in nobis; ipsi gloria in Ecclesia, et in Christo Jesu, in omnes generationes saeculi saeculorum. Amen (Ephes. III).”

Fidelis, inquam, et verax Deus hic implevit quod illic locutus est, et hoc testatur columba, imo Spiritus Dei, quem vidit descendentem sicut columbam, et venientem super se vidit, et Joannes, sicut alius evangelista testatur, ait:

“Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. I).”

Quam dissimiles species hic atque illic! Hic species columbae, illic voces et lampades sive maximus ignis, et mons fumans, et sonitus buccinae. Proinde non leviter attendendum quod apud alium evangelistam Baptista Joannes cum dixisset.

“Ego baptizo in aqua (ibid.),”

subjunxit,

“medius autem vestrum stetit, quem vos nescitis (ibid.),”

etc. Puta illum respexisse ad jam dictam promissionem dicentis ad Mosen:

“Prophetam suscitabo illis de medio fratrum suorum similem tui (Deut. XVIII),”

et idcirco dixisse,

“medius autem vestrum stetit quem vos non scitis,”

ut ita subintelligas, ac si dixerit: Ille cujus fortitudinem sustinere non potuit populus, significatam sibi per speciem ignis, et dixit ad Mosen:

“Ultra non audiam vocem Domini Dei mei, et ignem hunc maximum amplius non videbo, ne moriar. Loquere tu nobis et audiemus, non loquatur nobis Dominus ne forte moriamur (ibid.).”

Ille, inquam, abscondita fortitudine zeli ignei similis factus Mosi, id est homo verus ut Moses fuit, medius vestrum stat tolerabilis atque affabilis, mitis et humilis sicut columba, non sicut ignis, et nunc talis de medio vestrum suscitatur vobis, ut loquatur vobis Dominus, et non magis moriamini, quam si Moses loqueretur vobis, si hunc audire vultis. Nam si audire nolueritis, et illic dictum est:

“Ego ultor existam (ibid.),”

et hic dico vobis quia

“ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam, et congregabit triticum suum in horreum, paleas autem comburet igni inexstinguibili (Matth. III).”

Nusquam acra canonica refert Scriptura quod super aliquem sanctorum, sive in aliquibus operibus suis Spiritus sanctus, Spiritus Domini, tale praesentiae suae signum dederit. Quis alius nisi Spiritus iste Domini per Mosen operatus est in exitu filiorum Israel de terra Aegypti? Denique hoc non soli confessi sunt magi, dicendo:

“Digitus Dei est hic (Exod. VIII);”

verum etiam Esaias ita declamando dicit:

“Ubi est qui eduxit nos de mari, cum pastoribus gregis sui? Ubi est qui posuit in medio ejus Spiritum sancti sui? Qui eduxit ad dexteram Mosen brachio majestatis suae, qui scidit aquas ante eos, ut faceret sibi nomen sempiternum, qui eduxit eos per abyssos, quasi equum in deserto non impingentem, quasi animal in campo descendens? Spiritus Domini ductor ejus fuit (Isai. LXIII).”

Ergo per Mosen operatus est iste Spiritus in exitu Israel de terra Aegypti, et ubi quinquagesimo die, praesentiae vel operationis suae signum dare voluit, non species columbae, sed species ignis apparuit, ita ut diceret populus id quod jam supra dictum est,

“et ignem hunc maximum amplius non videbo, ne moriar.”

Item, ubi post resurrectionem hujus Filii hominis, quinquagesimo die super discipulos ejus venit, et praesentiae suae signum dare voluit, non species columbae apparuit, sed

“apparuerunt illis dispertitae linguae, tanquam ignis (Act. II).”

Item qui tollere solebat Eliam, sine dubio erat iste Spiritus Domini, unde et Abdias:

“Cumque recessero a te, inquit, Spiritus Domini asportabit te in locum quem ego ignoro (III Reg. XVIII);”

et ubi gratiae, quam Eliae contulerat, signum dare 590 voluit, non species columbae, sed species ignis apparuit.

“Cum enim pergerent et incedentes sermocinarentur, videlicet Elias et Elisaeus, ecce currus igneus, et equi ignei diviserunt utrumque, et ascendit Elias per turbinem in coelum (IV Reg. II).”

Neque hic, neque illic ipsa Spiritus sancti substantia visa est mortalibus aut videri potuit; sed ubi et quomodo voluit, competens operationis vel praesentiae suae signum dedit, ita ut nusquam super ipsum Dominum in specie ignis, nunquam super aliquem sanctorum in specie columbae visus sit. Quare? Videlicet quia divina natura, quae vel cujus plenitudo in isto Filio hominis Jesu Christo corporaliter inhabitat (Coloss. II), satis per semetipsam fervida est, juxta illud:

“Etenim Deus noster ignis consumens est (Deut. IV),”

et idcirco nobis expediebat ut fortitudinem ejus pietas temperaret, et haec congrue per speciem columbae, significata est. Porro nostra, id est humana natura per semetipsam tepida, imo et nimis frigida est, juxta illud:

“Et quia superabundavit iniquitas (Rom. V), refrigescet charitas multorum (Matth. XXIV),”

et idcirco expediebat homines Dei zelo bono calefieri, qui videlicet zelus congrue significatus est per speciem ignis. Nullo libentius modo illud intellexerim, quod et Joannes apud Lucam dicit:

“Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni (Luc. III).”

Et Esaias:

“Si abluerit, inquit, Dominus sordem filiarum Sion, et sanguinem ejus laverit de medio ejus in spiritu judicii et spiritu ardoris (Isai. IV),”

quam ut duo data Spiritus sancti, duabus dictionibus istis putem significari

“in Spiritu sancto et igni”

sive

“in spiritu judicii et spiritu ardoris.”

Iste namque unus idemque Dominus et Spiritus sanctus est et ignis, unus idemque et spiritus judicii et spiritus ardoris;

“judicii,”

inquam, id est discretionis, quia fidelem ab infideli discernens, remissionem peccatorum per fidem tribuit, quod est datum primum;

“ardoris”

autem, quia purgatum a peccatis hominem deinde boni zeli igne accendit, quod est datum secundum. Utroque dato perficitur atque consummatur baptismus Christi, cum aqua quae de latere ejus exivit, et idcirco Joannes, cum de semetipso dixisset:

“Ego baptizo vos in aqua,”

continuo, ut declararet quanto melior baptismo suo foret baptismus Christi,

“ipse, inquit, vos baptizabit in Spiritu sancto et igni (ibid.).”

Hanc Joannis, imo suam vel patris promissionem ipse Dominus ante passionem suam confirmare solebat apostolis suis, sicut post resurrectionem suam eum commemorasse Lucas hoc modo describit:

“Et convescens praecepit eis, ab Hierosolymis ne discederent, sed exspectarent promissionem Patris, quam audistis, inquit, per os meum; quia Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies (Act. I).”

Jam quidem partem illius promissionis, id est primum acceperunt Spiritus sancti datum, quod est remissio peccatorum, quia stans in medio illorum, qua die resurrexit, insufflavit et dixit:

“Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata, remittuntur eis (Joan. XX),”

et tamen convescens praecepit eis ut exspectarent promissionem Patris, quia videlicet restat secundum ejusdem Spiritus sancti datum, de quo et postmodum dixit:

“Sed accipietis virtutem supervenientis Spiritus sancti in vos (Act. I),”

etc. Sicut solus de Spiritu sancto conceptus est, ita solus hic in Spiritu sancto baptizat: nam Joannes adhuc quidem ex utero matris suae Spiritu sancto repletus est, sed non de Spiritu sancto conceptus est, et idcirco in Spiritu sancto baptizare non potuit, sed cum caeteris sanctis, gratiam Spiritus sancti de plenitudine hujus accepit, sicut ipse quodam loco testatur,

“et de plenitudine ejus nos omnes accepimus (Joan. I).”

Quid tandem sibi vult, vel quam ob causam de coelo venit vox dicentis:

“Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui?”

(Matth. XVII.) Quid, inquam, nisi hoc idem, quod

“Spiritus Dei sicut columba descendens et veniens super eum,”

et hoc idem quod

“verbum factum, ut Lucas meminit, super Joannem Zachariae filium (Luc. III).”

Ad hoc denique et verbum Domini super Joannem factum est, ad hoc Spiritus sanctus descendit, ad hoc vox Patris de coelo audita est, ut sufficiens legitimumque perficeretur testimonium super isto, quod Christus esset, quod Filius Dei esset non alius; sed iste pauper, iste Jesus a Nazareth, iste qui putabatur filius Joseph. In testimonium veritatis hujus hoc totum factum est, ut secundum legem divinam stabile fieret testimonium, quia scriptum est in lege:

“In ore duorum vel trium testium stabit omne verbum (Deut. XIX).”

Hinc Joannes evangelista dicit:

“Et tres sunt qui testimonium dant in coelo: Pater, et Verbum, et Spiritus sanctus (I Joan. V).”

Persona Patris ex voce, quae de coelo venit, audita est; persona Spiritus sancti, coelis apertis, sicut columba descendit; persona Verbi, praesens quidem aderat in carne, sed silebat, neque illa hora qua loquebatur testimonium sui, licet quodam loco dicat:

“Ego sum qui testimonium perhibeo de meipso (Joan. VIII).”

In Joanne autem testimonium perhibebat, quia

“super Joannem,”

sicut jam dictum est, propter hoc perhibendum testimonium,

“verbum Domini factum fuerat.”

Horum trium attendens testimonium ipse adversariis suis dicebat:

“Si ego testimonium perhibeo de me (Joan. V),”

ubi subintelligendum est, sicut solent homines de semetipsis testimonium perhibere, et per inanem gloriam semetipsos commendare,

“testimonium meum non est verum. Alius est qui testimonium perhibet de me, et scio quia verum est testimonium, quod perhibet de me. Vos misistis ad Joannem, et testimonium perhibuit veritati. Ego autem non ab homine testimonium accipio, ego autem habeo testimonium majus Joanne (ibid.).”

Haec et caetera adversus malitiosam illorum invidentiam dixit, qui accipere nolentes, et se scire dissimulantes testimonium Dei, qui in testificando non potest falli, et cujus testimonium ex manifestis operibus poterat cognosci, miserunt ad Joannem hominem, quem sperabant posse falli; at ille non falsus est, sed testimonium perhibuit veritati. Tunc utique miserunt ad eum, sperando eum posse falli et agere, volendo ut posset falli, quando facta est quaestio ex discipulis Joannis, cum eis scilicet Judaeis de purificatione,

“et venerunt ad Joannem, et dixerunt ei: Rabbi, qui erat tecum trans Jordanem, cui tu testimonium perhibuisti, ecce hic baptizat, et omnes veniunt ad eum (Joan. III).”

Idcirco namque sic incoeperunt, ut invidiae aut zeli flamma ureret animam Joannis, atque ita conformatus illis, id est invidens factus cum invidis, diceret aliquid quod esset contrarium veritati. At ille testimonium perhibuit veritati,

“non potest, inquiens, homo accipere quidquam, nisi fuerit ei datum de coelo (ibid.),”

etc., usque

“qui crediderit in Filium, habet vitam aeternam, qui autem incredulus est Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum (ibid.).”

Magnitudo testimonii, et ex specie columbae, et ex eo quod cum dixisset Pater:

“Tu es Filius meus dilectus,”

addidit,

“in quo mihi bene complacui,”

reverenter debet agnosci. Nam species columbae, id est Spiritus sanctus, descendens et manens super eum in specie columbae hoc testificatur, quia

“in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter,”

sicut columba totum quiddam est, cui pars corporis nulla deest.