CAPUT 2

[CAP. V.]

“Videns autem turbas, ascendit in montem: et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli ejus, et aperiens os suum, docebat eos, dicens: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum.”

Futurum quippe erat, nec ipsum latebat, et hoc sine dubio meditabatur, imo

“et, sicut quodam loco dixit, arctabatur usque dum perficeretur (Luc. XII),”

et ut ascenderet in coelum, et ibi

“sederet ad dexteram majestatis in excelsis (Hebr. I),”

juxta illud:

“Ascendens in coelum, captivam duxit captivitatem (Ephes. IV),”

sive illud:

“Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris (Psal. CIX).”

Pulchre autem, quia ascensurus erat in altitudinem coeli, ipse in montem, id est excelsum terrae locum, ascendit, quem vel Thabor vel quemlibet alium in Galilaea montem excelsum oportet intelligi, quia, postquam finivit sermones suos, statim sequitur:

“Cum autem introisset Capharnaum, in montem ejusmodi, videns turbas, ascendit,”

quia futurum erat ut, visis turbis, ascenderet, sicut jam dictum est, in altitudinem coeli. Quid enim fecit hic tota vita sua, nisi qui vidit turbas? Vidit plane, vidit turbas generis humani, et non quomodocunque vidit, sed ita ut miseriarum nostrarum caperet experimentum, juxta illud:

“Quoniam ipse cognovit figmentum nostrum (Psal CII),”

id est ipse suscepit, et in semetipso expertus est quia fragile est mortale corpus nostrum. Ita vidit, ut misereretur; ita misertus est, ut miserias nostras consolaretur, id est beatitudinem salutis aeternae per passionem et mortem suam nobis operaretur. Hoc facto, jamque sedente eo ad dexteram Patris, accessuri erant ad eum discipuli ejus, videlicet accessu mentis et profectu fidei, perseverando in spe promissi quod promiserat eis, et

“exspectando promissionem Patris quam audistis, inquit, per os meum (Act. I),”

et caetera. Pulchre igitur sic factum et sic dictum est:

“Et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli ejus.”

Itidem futurum erat ut, illic sedens ad dexteram Patris, magis ac magis

“aperiret illis sensum, ut intelligerent Scripturas (Luc. XXIV),”

videlicet

“docendo illos omnem veritatem (Joan. XVI)”

per Spiritum sanctum quem dedit illis, sicut promiserat. Ejus rei congrua significatio est in eo quod hic ait evangelista:

“Et aperiens os suum docebat eos,”

et caetera. Nunc jam litterae vel sermonis hujus seriem ingrediamur.

“Aperiens, inquit, os suum, docebat eos, dicens: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum.”

Hujusmodi locutio sive dictio,

“aperiens os suum,”

in saecularibus litteris pro vitio ducitur, et pleonasmos, id est adjectio unius verbi supervacua dicitur, ut illic: Sic ore locuta est. Neque enim quisquam loquitur nisi ore, nec aliter loqui potest, nisi aperiat os suum. Porro in sacris litteris, et maxime hic. nequaquam adjectio supervacua est, sed multum ad negotium pertinet, si illud os Domini cogites, quod evangelistam divinum attendisse decet. Quod est illud os Domini, nisi Scripturae per quas nobis loquitur Spiritus Domini? Istae clausae fuerant; clausae, inquam, et signatae pro ratione temporis erant, et ut clauderent eas ipsi qui scripserunt, praeceptum Domini habebant, exempli gratia:

“Tu autem, Daniel, claude sermones, signa librum usque ad tempus statutum (Dan. XII).”

Et ad Isaiam:

“Liga testimonium, signa legem in discipulis meis (Isai. VIII).”

Quomodo vel quibus Scripturae Christum praenuntiantes, clausae erant? Utique spiritualia sic annuntiando ut carnalia sonare viderentur, illis praecipue quorum carni subditus et terrenis cupiditatibus deditus erat animus. Exempli gratia:

“Et dominabitur a mari usque ad mare, et dabitur de auro Arabiae (Psal. XVII).”

Haec et his similia Judaei legentes, aureamque et gemmatam Hierusalem terrenam, regnante Messia, se habituros sperantes, beatos putabant esse divites, caeterisque rebus vel modis prosperatos, quibus mundus inaniter gaudet. Clausum ergo os Domini, id est Scriptura quae est os Domini, nec nisi docente ipso, poterat ejusmodi os aperiri. In aperiendo quid primum dixit?

“Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum.”

Hoc primum cecinit canticum beatitudinis cithara gloriosa, cithara sonora et dulcis, cui tota erat et est insita musica Patris, universa sapientia Dei, qui et dicebat ad cum jamdudum in Propheta:

“Exsurge, gloria mea, exsurge, psalterium et cithara (Psal. LVI).”

Octo chordis antiquitus citharae fiebant, et quae per primam, eadem vox resonabat per octavam, secundum musicae naturalem vim, quia tantum septem sunt discrimina vocum, et octava vox eadem quae prima est, quod cantatoribus peritis, id est musicis, non incognitum est, et quod non minime delectat in ista beatitudinum cantilena, quae prima, eadem octava sententia est, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Celeberrima est apud doctores fere omnes decantatio haec octo beatitudinum, nec opus est superaddere quidquam ad ipsorum tractatum, nisi hoc solum, et ostendamus quia, sicut caetera Dominus noster, ita et hoc secundum certam locutus est auctoritatem Scripturarum. Nam quod pauperes spiritu vere beati sint, vel quod ipsorum sit regnum coelorum Abraham, Isaac, Jacob pro exemplo vel testimonio sunt, qui pauperes spiritu fuerunt, sicut enarrat sacrae Historiae textus, et memorat Apostolus.

“Confidentes, inquit, quia peregrini et hospites sunt super terram. Qui enim haec dicunt, significant se patriam inquirere, et si quidem illius meminissent de qua exierant, habebant utique tempus revertendi; nunc autem meliorem appetunt, id est, coelestem (Hebr. XI).”

Nonne haec est paupertas spiritus, non appetere patriam in terris, et humiliter exspectare repositam in coelis in manu Dei?

“Ideo, inquit, non confunditur vocari eorum Deus. Paravit enim illis civitatem (ibid.).”

Quid aliud est illa civitas, nisi regnum coelorum? Quod mites vere beati sint, et quod ipsi possideant terram, Moses pro exemplo vel testimonio est, de quo veridica dicit scriptura:

“Erat enim Moses vir mitissimus super omnes homines qui morabantur in terra (Num. XII),”

simulque Josue et Caleph, qui, tanquam mites, non detraxerunt terrae, quam lustraverant per quadraginta dies, sicut detraxerunt immites alii qui exasperaverunt Dominum: et idcirco non possederunt eam, sed pleni alio spiritu laudaverunt, et idcirco possederunt eam (Num. XIII). Non quidem Moses possedit terram ad quam ingrediebatur Israel possidendam, terram trans Jordanem, terram Chanaan (Num. XIV), sed possedit et possidet terram viventium, quam solam in spiritu Psalmista suspirans:

“Credo, inquit, videre bona Domini in terra viventium. Portio mea in terra viventium (Psal. XXVI).”

In hoc ipso, qui terram illam Chanaan non possedit, mitis fuit, id est semetipsum non defendit, quod est mitis animi. Nam, dicente sibi Domino quod in illam terram non intraret, propter illud quod acciderat ad aquas contradictionis, continuo respondit:

“Provideat Dominus Deus spirituum omnis carnis, hominem qui sit super multitudinem hanc, ne sit populus Domini, sicut oves sine pastore (Num. XXVII).”

Et in sua quidem causa mitis fuit, in causa vero Dei qualis fuerit, testatur zelus quo zelatus est

“pro reatu vituli (Exod. XXXII),”

et hiatus terrae qui Dathan et Abiron absorbuit, cum ille dixisset ad Dominum:

“Ne respicias sacrificia eorum (Num. XVI).”

Quod lugentes vere beati sint, et quod ipsi consolabuntur, testantur gesta judicum, qui post Mosen et Josue fuerunt usque ad Samuel, quorum luctum atque clamorem, quo clamaverunt ad Dominum, confitentes quod propter peccata sua traditi fuissent et toties traderentur in manus gentium, gloriosae consolationes subsecutae sunt. Primus luctus illorum temporum loco quoque nomen dedit, sicut scriptum est:

“Ascenditque angelus Domini de Galgala ad locum flentium. Cur, inquit, hoc fecistis? Cumque loqueretur angelus Domini ad omnes filios Israel, elevaverunt vocem suam, et fleverunt, et vocatum est nomen loci illius flentium sive lacrymarum (Judic. II).”

Luctus ultimus luctus fuit Samuel, qui lugebat Saulem, sicut scriptum est:

“Poenitet me, ait Dominus, quod constituerim Saul regem, quia dereliquit me, et verba mea opere non implevit. Contristatusque est Samuel, et clamavit ad Dominum tota nocte (I Reg. XV).”

Et subinde:

“Verumtamen lugebat Samuel Saulem, quoniam Dominum poenitebat quod constituisset eum regem (ibid.).”

Dixitque Dominus ad Samuelem:

“Usquequo tu luges, Saul (ibid.)?”

et caetera. Consolationes, quibus illi lugentes consolati sunt, tam gloriosae fuerunt, ut illi quorum per manus Dominus clamantes ad se consolatus est, vocarentur etiam salvatores, utpote Salvatoris venturi quamdam vicem et typum gerentes, salute temporali salvando Israel (Judic. III). Ultimus Samuel lugendo talem consolationem consecutus est, ut missus a Domino ungeret David regem (I Reg. XVI), et salutis temporalis ducem et salutis aeternae fontem sive originem, id est patrem Salvatoris Christi nominatum post Abraham secundum carnem. Quod esurientes et sitientes justitiam, beati sint, quod ipsi saturabuntur, pro exemplo vel testimonio sunt prophetae vel prophetarum filii, et quique timentes Dominum, qui sub regibus Israel, Achab et Jezabel, et caeteris, qui prophetas Domini occiderunt, et altaria suffoderunt, per loca deserta diffugientes et latitantes, egestate et fame afflicti sunt, quorum Helias est notissimus, qui, propter minas Jezabel fugitans, ambulavit in fortitudine unius cibi quadraginta diebus et quadraginta noctibus (III Reg. XIX); de qualibus et Apostolus ingemiscens loquitur:

“Circuierunt in melotis, in pellibus caprinis, egentes, angustiati, afflicti; quibus dignus non erat mundus, in solitudinibus errantes, in montibus, in speluncis et in cavernis terrae (Hebr. XI).”

Vere ergo beati, de quibus ita veraciter annuntiatur, dignus enim non erat mundus. Esuriebant et sitiebant corporali esurie et corporali siti, propter justitiam esuriebant, et sitiebant spirituali esurie et spirituali siti ipsam justitiam, id est Christum quem exspectabant. Etenim quid faceret esuriens et sitiens in eum qui tolleret sibi panem unicum vel potum necessarium? Utique si posset, occideret eum. Similes huic existimavit sacerdotes et prophetas Baal Helias unus vel notissimus esurientium et sitientium justitiam, id est Christum. Et idcirco occidit ex eis quadringentos et quinquaginta viros in die una, quia, quantum in ipsis erat, indignum faciebant populum Israel, cui, secundum promissionem quae ad patres facta est (III Reg. XVIII), conferretur vel daretur Christus, justitia sempiterna. Hic unus vel praecipuus ex illis, postquam esurivit et sitivit mente justitiam, igneo curru raptus est, et translatus in locum ubi non esuriat neque sitiat (IV Reg. II): unde et pro argumento satis est ut credas verum esse quod Veritas loquitur: Beatos esse esurientes et sitientes justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Quod misericordes vere beati sint, quoniam ipsi misericordiam consequentur, Abdias ille pro exemplo sit, qui misericors fuit et misericordiam fecit cum illis qui esuriebant et sitiebant justitiam, ut supra dictum est, fugientes persecutionem regis Achab et impiissimae Jezabel.

“Nunquid, ait ipse ad Heliam, non indicatum est tibi domino meo quid fecerim, cum interficeret Jezabel prophetas Domini, quod absconderim de prophetis Domini centum viros, quinquagenos et quinquagenos in speluncis, paverim eos pane et aqua?”

(III Reg. XVIII.) Dicitur hic fuisse tertius ille princeps quinquagenarius, cui pepercit Helias, dicenti:

“Homo Dei, noli despicere animam meam, et animam servorum tuorum, qui mecum sunt. Ecce descendit ignis de coelo, et devoravit duos principes quinquagenarios primos, et quinquagenos qui cum eis erant. Sed nunc obsecro ut miserearis animae meae (IV Reg. I).”

Misericordiam consecutus est, quia misericors fuit, neque solummodo sive utcunque misericordiam, verum etiam gratiam magnam, videlicet propheticam, completumque est in eo illud per Salomonem dictum:

“Qui pronus est ad misericordiam, benedicetur, de panibus enim suis dedit pauperi (Prov. XXII)”

Postmodum enim relicto Ochoziae regis ministerio, factus Heliae discipulus prophetavit: et hic ille esse perhibetur, qui in ordine duodecim prophetarum quartus est. Ergo et ab ejus exemplo vere constat beatos esse misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur, itemque verum esse, quod alibi dictum est:

“Qui recepit prophetam in nomine prophetae mercedem prophetae accipiet (Matth. X).”

Quod mundi corde vere beati sint, quoniam ipsi Deum videbunt; deinde Daniel et socii ejus pro exemplo sunt. Studium ejus ut esset mundo corde, ex eo cognoscimus quod scriptum est:

“Proposuit autem Daniel in corde suo ne pollueretur de mensa regis et de vino potus ejus, et rogavit eunuchorum praepositum, ne contaminaretur, et dixit: Tenta nos, obsecro, servos tuos diebus decem (Dan. I),”

et caetera.

“Pueris autem his dedit Deus scientiam et disciplinam in omni verbo et sapientia, Danieli autem intelligentiam omnium visionum et somniorum (ibid.).”

Inter caetera quae vidit ille mundo corde, maximum atque pulcherrimum est quod Deum vidit, quomodo a mortali homine videri potuit:

“Aspiciebam, inquit, donec throni positi sunt, et Antiquus dierum sedit; vestimentum ejus quasi nix candidum, et capilli capitis ejus, quasi lana munda. Aspiciebam, et ecce in nubibus coeli quasi Filius hominis veniebat, et usque ad Antiquum dierum pervenit, et in conspectu ejus obtulerunt eum, et dedit ei potestatem, et honorem; et regnum et omnes populi tribus et linguae ipsi servient (Dan. VII).”

Qui adhuc vivens et mortalis, sic propter munditiam cordis vidit Deum, quomodo vel quam feliciter post hanc vitam videt eum? Ergo in isto praesens testatur experimentum, beatos esse mundos corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Quod pacifici beati sint, quodque filii Dei vocentur et sint, ipsi qui hanc apertionem oris Domini viderunt, et hanc ejus doctrinam praesentes audierunt, in semetipsis experti sunt. Nam ipsi sunt, et fuerunt primi pacifici, et ministri perfectae pacis, utique pacis inter se et omnes homines. Quomodo inter se et omnes homines? Videlicet eo modo ut, sicut caetera omnia reliquerant, sequendo principem pacis, ita ut arma materialia, cuncta belli vasa, de manibus illis excuteret idem princeps pacis, dicendo ad unum vel primum ex eis Petrum:

“Converte gladium tuum in locum suum (Matth. XXIX).”

Nusquam omnino deinceps arma belli attrectaverunt, nisi gladium illum, gladium spiritualem, qui

“est sermo Dei vivus et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti (Hebr. IV).”

Beati illi hactenus nominati, scilicet et pauperes spiritu, et mites, et lugentes, et esurientes atque sitientes, armis interdum bellicis usi sunt, et nihilominus beati fuerunt vel sunt, quoniam secundum tempus pro Domino zelabantur, et occidendo impios viam vitae venturae aperiebant, quae est Christus, videlicet defendendo arborem generis sui, ne pro voluntate diaboli penitus a gentibus exstirparetur, de qua nasciturus erat fructus, sicut jam plenius alio loco diximus.

“Tempus belli, dicit Ecclesiastes, et tempus pacis. Tempus occidendi, et tempus sanandi (Eccle. III).”

Tempus denique belli et tempus occidendi tunc fuit, magisque expediebat occidere quam occidi, quando conabatur diabolus per impios homines exterminare radicem de qua venturum sperabatur semen, quod est Christus, incipiens per Pharaonem, qui praecepit omni populo dicens:

“Quidquid masculini sexus natum fuerit, in flumen projicite-quidquid feminei, reservate (Exod. I).”

Tandemque Pharao alter quidem in persona, sed idem in malitia, persequens recedentem Israel:

“Evaginabo, inquit, gladium meum, interficet eos manus mea (Exod. XV).”

Mitissimus quidem, ut supra jam dictum est,

“erat Moses super omnes homines qui morabantur in terra (Num. XII), sed tamen libenter extendit manum suam severam super mare, ut reverterentur aquae ad Aegyptios super currus et equites eorum, et pro hoc facto gloriosum Domino cantavit canticum (Exod. XIV), et ipse pugnavit et vicit Amorrhaeum, et ultus est filios Israel de Madianitis (Num. XXI). Caetera persequi nimis longum est. Hoc tamen erat demonstrandum quod tunc et exinde, usque dum nascente Christo promissio impleretur, tempus belli et tempus erat occidendi; et qui bellaverunt et occiderunt, merito praedicantur in Ecclesia Dei, maxime David et inclyti Machabaei. Postquam autem natus est Christus, tempus coepit esse pacis, et tempus sanandi; quod ministerium priores susceperunt apostoli, et ecce beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur,”

ait, et utique fratres mei.

“Vade, inquit, ad fratres meos, et dic eis: Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum (Joan. XX).”

Quomodo pacis inter Deum et homines ministri fuerunt? Missi a Christo resurgente a mortuis, et dicente, quod antea nusquam dixit semel et iterum ac tertio, secundum Joannem:

“Pax vobis (ibid.).”

“Deus, aiunt, reconciliavit nos sibi per Christum, et dedit nobis ministerium reconciliationis; quoniam quidem Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, non reputans illis delicta ipsorum, et posuit in nobis verbum reconciliationis. Pro Christo ergo legatione fungimur, tanquam Deo exhortante per nos. Obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo (II Cor. V),”

et multa his similia. Et nota, qui in ordine beatitudinum septimo loco sabbatismus pacis est. Octava beatitudo quam dicit,

“beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum,”

universos complectitur, et pauperes spiritu, et mites et lugentes, et esurientes et sitientes justitiam, et misericordes, et mundicordes, et pacificos; quia videlicet omnes persecutionem passi sunt et patiuntur, quicunque illos imitari volunt.

“Omnes enim, inquit Apostolus, qui pie volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem patiuntur (II Tim. III).”

Similiter promissio,

“quoniam ipsorum est regnum coelorum,”

quae ipsa prima et octava est, cunctas interiores complectitur promissiones; quia videlicet regnum coelorum, et terra est quam mitibus promittit

“quoniam ipsi possidebunt terram;”

et consolatio quam promittit lugentibus, dicendo

“quoniam ipsi consolabuntur;”

et saturitas quam pollicetur esurientibus et sitientibus justitiam, dicens

“quoniam ipsi saturabuntur;”

et misericordia quam spondet misericordibus,

“quoniam ipsi misericordiam consequentur;”

visio Dei, quam promittit mundicordibus,

“quoniam ipsi Deum videbunt;”

et gloria filiorum Dei, quam pacificis pollicetur, dicendo

“quoniam filii Dei vocabuntur.”

In beatitudinibus istis etsi discipulos suos qui praesentes aderant non praeterivit, sed eos quoque tetigit, maxime dicendo,

“beati pacifici;”

non tamen sic locutus est aut ita dixit, ut enuntiaret eis qualem ad gratiam sive gratiae gradum praedestinati fuissent atque vocati, quia non ad secundam personam verba fecit, protinus autem in sequentibus facere incipit.

“Beati estis, cum maledixerint vobis et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum vos, mentientes propter me. Gaudete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa est in coelis (Matth. XXIII). Sic enim persecuti sunt prophetas qui erant ante vos. Ecce de persona tertia facta conversatione ad secundam, ad eos qui praesentes aderant, discipulos suos verba facit, eosque assimilat vel coaequat prophetis, quorum utique magnum et gloriosum erat memoriale apud viventes filios, quorum patres illos maledixerunt et persecuti sunt, et plerosque ex eis etiam occiderunt. Magnificentia est summi gradus et honoris optimi in hoc dicto: Sic enim persecuti sunt prophetas qui fuerunt ante vos.”

Verumtamen pro magnificentia rei parum erat hoc dixisse: sic enim fecerunt prophetis. Sed adde quod protinus ait:

“Vos estis sal terrae. Quod si sal evanuerit, in quo salietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus; vos estis lux mundi.”

Quo pertinuit, sedendo in monte, statim post apertionem oris, in exordio tanti sermonis mentionem facere salis et lucis, taliter ut diceret:

“Vos estis sal; vos estis lux?”

Quo respexit, vel quales ad thesauros sapientiae et scientiae suos auditores praemittere voluit? Nimirum ad montem illum, imo ad legem sanctam et ustam et bonam, quam ipse olim dedit in monte Sinai, ubi lux quaedam apparebat, sicut scriptum est:

“Jam advenerat tertius dies, et mane inclaruerat, et ecce coeperunt audiri tonitrua ac micare fulgura. (Exod. XIX).”

Item:

“Cunctus autem populus videbat voces et lampades (Exod. XX),”

etc. Inter illius, quae tunc data est, legis mysticae sacramenta, diligentissime salem commendat.

“Quidquid, ait, obtuleris sacrificii, sale condies; ne auferes sal foederis Domini Dei tui de sacrificio tuo. In omni oblatione offeres sal (Levit. II).”

Tertio repetivit in uno eodemque Scripturae loco commendationem salis, ne forte primam aut secundam vicem non intellexeris, aut curae non magnae putes Deo esse mysterium salis. Cum igitur sedens in monte et dicturus:

“Non veni legem solvere, sed adimplere,”

praemittit,

“vos estis sal, vos estis lux;”

utique discipulos suos intelligere vult, sicut postea Spiritum sanctum accipientes et illuminati ab eo sine dubio intellexerunt quod ea quae visa vel facta sunt in monte Sinai, cognata fuerunt his, et ad rationem pertinuerunt horum quae facere incipiebat, sedendo in monte et docendo discipulos suos quaeque perfecturus erat sedendo in excelsis ad dexteram majestatis, et mittendo illis Spiritum sanctum in linguis igneis: unde et factum est ut essent lux mundi. Ut nunc interim disseram de ratione salis: profecto in eo quod dicit,

“vos estis lux mundi,”

hoc dat intelligi: Quod ista lux mundi per fulgura et lampades illas designata fuerit, quae ibi lucebant in medio fumi sive densissimae nubis, sicut illic manifeste dictum est:

“Quia coeperunt micare fulgura, et nubes densissima operire montem (Exod. XIX):”

itemque,

“cunctus populus videbat voces et lampades, et sonitum buccinae montemque fumantem (Exod. XX).”

Fulgura et lampades in medio fumi et densissimae nubis, apostoli fuerunt, doctrina lucentes et miraculis coruscantes in medio Judaeorum, quos invidiae fumus excaecavit, et incredulitatis densissima nubes operuit. Sed jam per ordinem litteram sequentes, sermonem hunc ipso duce ingrediamur, qui locutus est: Cum dixisset:

“Si enim persecuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos,”

continuo quasi quaererent beati illi quibus inter maledicta et persecutiones gaudendum atque exsultandum decernebat,

“quoniam merces vestra, inquit, magna est in coelis,”

et dicerent, quid sumus et quis finis erit eorum qui prophetas ante nos persecuti sunt, et nos persequentur, dixit eis:

“Vos estis sal terrae.”

Breviter dixit; sed in brevitate dicti grandis est sensus, et rationis magna vis. Non dixit tantummodo,

“vos estis sal,”

quo dicto sola poterat significari bene utentium commoditas; sed dixit,

“sal terrae,”

quo dicto quid portendit, nisi vastationem hostilis terrae? Legimus enim urbes quasdam ira victorum sale seminatas, ut nullum in ipsis germen oriretur. Sic ergo accipiendum est ac si diceret:

“Omnis sanguis justus, qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi (Matth. XXIII),”

confluens cum sanguine vestro, quos persequentur sicut persecuti sunt prophetas ante vos, sic erit generationi isti tanquam seminatio salis, ut sit sterilis et nullius boni ferax germinis, sicut civitas ira victorum sale seminata, sterilis sit et inhabitabilis. Hoc adversus illos qui salem in terra sua seminare potius quam in cibum sumere, id est doctrinam apostolicam persequi et, quantum in ipsis fuit, maluerunt annihilare quam venerari et suscipere, indignos se judicantes vitae aeternae, praevaricatores legis sanctae, dicentis:

“Quidquid obtuleris sacrificii, sale condies, nec auferes sal foederis Domini Dei tui de sacrificio tuo. In omni oblatione offeres sal (Levit. II).”

Hujus praecepti, quod ne parvum aut parvipendendum putes, Scriptura triplicavit et sic sublimiter extulit, ut diceret,

“sal foederis Domini Dei tui,”

praevaricatores futuri erant Judaei, contemnendo, imo et persequendo doctrinam evangelicam, quae per istos vel cum istis incipiebat administrari. Quomodo sal superfluos sive nocituros humores carnium desiccat et a putredine purificat, sic apostolica doctrina necessaria Decalogi praecepta, cunctaque justitiae legalis instituta, desiccatis carnalibus caeremoniis, purificare habebat, et ubique terrarum consilio castitatis salire credentium corpora, quatenus non putrescerent, aut usquequaque putenti corrumperentur luxuria. O quantas salierunt puerorum quoque aut puellarum turmas, ita ut carnes eorum omnino desiccarentur, et usque ad decrepitam senectutem, usque ad finem vitae incorruptae perseverarent atque durarent imputribiles continentia et sani virginali pudicitia! Secundo post apostolos meriti vel gratiae loco viri apostolici Patres orthodoxi et doctores catholici sal dicuntur et sunt, atque lux mundi; quia videlicet sapienter atque fideliter tractando atque retractando sacram legis et prophetarum Scripturam, quidquid in ea quasi carnaliter sonat, ita sermone mundo condiunt, ut spiritualiter sapiat, et quod erat clausum patescat, quod obscurum et tenebrosum videbatur, clarum et lucidum fiat. Magna igitur dignitas, magna in hoc dicto gloria,

“vos estis sal.”

Sed audi quid sequitur:

“Quod si sal evanuerit, in quo salietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras, et conculcetur ab hominibus.”

“Noli ergo altum sapere, sed time (Rom. XI),”

o tu omnis qui te ad ordinem illorum pertingere confidis, quibus dictum est,

“vos estis sal,”

conscius tibi sermonis sapientiae vel scientiae, qui forte tibi super alios abundat. Nonnunquam enim accidit ut evanesceret sal, nonnunquam accidit ut scientiam quis habens, abuteretur ea in superbia, et per mentis elationem loqueretur scientiae vel conscientiae suae contraria, sciens veritatem, dum alteri invidet, et alteri cedere, qui forte prior locutus est aut cui juniori revelatum est quod melius est, damnum suum putat, et quasi tormento gravatur, quia superbus et elevatus est. Taliter niti, hoc est veritatem in injustitia detinere, hoc est

“veritatem Dei commutare in mendacium (Rom. I), hoc est verbum dicere contra Spiritum sanctum (Matth. XII).”

Et hoc fuit peccatum Pharisaeorum quando dixerunt:

“Hic non ejicit daemones nisi in Beelzebub principe daemoniorum (ibid.),”

ita per invidiam loquentes, cum scirent quod in digito Dei, id est in Spiritu Dei ejiceret daemones. Hoc peccatum Arii, peccatum hoc omnium haeresiarcharum fuit, quoscunque remedio poenitentiae Spiritus sancti indignos judicavit, quia, cognoscentes Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sicuti sub nomine Christiano peccatores antiquos, peccatores paganos, qui commutarunt, ait Apostolus, veritatem Dei in mendacium, et coluerunt, et servierunt creaturae potius quam Creatori, qui est benedictus in saecula. Amen (Rom. XI). Ubicunque taliter acciderit, ubi doctor vel magister secundum talium exemplum desipuerit, dicito quia sal evanuit; ubi autem taliter evanuerit, in quo salietur? Quo doctore alio emendabitur? Vere nullo, et frustra effundes sermonem, quia non est ibi auditus.

“Eum qui ejusmodi est, haereticum hominem post primam et secundam admonitionem, ait Apostolus, devita, sciens quia subversus est, et delinquit, cum sit proprio judicio condemnatus (Tit. III).”

“Ad nihilum valet ultra, ait Dominus, nisi ut mittatur foras, et conculcetur ab hominibus.”

Et idcirco talium patres ac praecessores Pharisaeos foras misit, non solum a regno Dei, verum etiam a regno loci terreni, et templi manufacti, quia non erat unde saliretur quod evanuerat sal infatuatum, quia dicebant et dicere non sinebant verbum contra Spiritum sanctum, id est, quia non per ignorantiam negabant, sed per invidiam blasphemabant eum qui venerat, Jesum Christum.

“Nunc enim, ait, et viderunt et oderunt et me et Patrem meum (Joan. XV).”

Secundo similiter gratiae vel meriti loco dictum sibi non dubitent,

“vos estis lux mundi,”

quicunque, habendo scientiam Dei, sic lucent et adeo sunt illuminati ut aliis lucere et alios illuminare possint. Una est lux non illuminata, sed illuminans, lux naturaliter lucens, non unde luceret ex accidenti dono habens, et idcirco vel proinde lux vera, sicut habemus apud alium evangelistam,

“erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I),”

quae illuminando hoc effecit ut veraciter dicere posset istis:

“vos estis lux mundi.”

Ad illam lucem veram, quae illuminat, lucis hujus quae illuminata est, nulla comparatio, quum sit aliqua similitudo. Porro ad istos, qui sic illuminati sunt ut alios verbo doctrinae illuminare possint, eorum, qui illuminati sunt quidem, sed illam facultatem non habent ut alios illuminare et erudire possint, talis est comparatio, quasi si stellis comparetur splendor firmamenti. Sic enim de istis ad Danielem dictum est:

“Qui autem docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti, et qui ad justitiam erudiunt multos, quasi stellae in perpetuas aeternitates (Dan. XII)”