|
Pereat Samaria, quoniam ad amaritudinem concitavit Deum suum. In gladio
pereat, parvuli eorum elidontur, et fetae ejus discindantur. Dissimile
hoc initium est caeteris omnibus, quia videlicet illa talia sunt ut
peccata replicent et prae oculis ostendant, hic autem tanquam desperata
correctione statim in primo sermone, non tam peccata quam idolorum
vindicem depromit sententiam. Pereat, inquit, Samaria. Quare? Quoniam ad
amaritudinem concitavit Deum suum. Magna haec et terribilis causa sive
accusatio est: Deus enim naturaliter dulcis est, nec parva potest esse
causa, per quam ad amaritudinem concitatus esse videatur. Cor
impoenitens hoc effecit, et hujus criminis rea fuit Samaria, cujus de
regibus nullus omnino recessit a peccatis Hieroboam, qui peccare fecit
Israel. Pereat ergo, inquit, quia justitiae concedendum est; nullam
quippe cor impoenitens consequitur veniam. Nec vero solummodo secundum
animam, verum etiam secundum corpus ut pereat concedendum est. Idcirco
cum dixisset, pereat Samaria, corporalem quoque concessit perditionem,
dicendo, in gladio pereat, etc. Hic a nomine vel condemnatione Samariae
Synagoga illa non excipitur, quae peccatum Samariae supergressa est, dum
non tantummodo ut illa scidit se a domo David, verum etiam, ut saepe jam
dictum est, crucifixit Christum filium David, Filium Dei, et idcirco
periit, quoniam ad amaritudinem concitavit Deum suum, in tantum ut
sitientem in cruce potaret aceto (Joan. XIX) sive, ut alius evangelista
scribit, vinum daret ei bibere cum felle mistum (Matth. XXVII). Proinde
ut periret illa, Dominus ipse concessit et ore proprio praedixit. Et
quia justitiae ratio postulabat ut periret, per humanitatis quidem
affectum flevit super illam (Luc. XIX), et flendo praedixit, sed per
divinitatis virtutem impassibilem super ipsam quam flebat, fixam et
immobilem sententiam tenuit. Dixit Samariae ut pereat, dicat nunc Israel
quid faciat, ait: Convertere, Israel, ad Dominum Deum tuum, quoniam
corruisti in iniquitate tua. Qui haec loquitur in calce voluminis, ipse
est Christus, finis omnis consummationis, qui missus ad oves quae
perierunt domus Israel (Matth. X), sic praedicare exorsus est:
Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. IV).
Secundum eumdem sensum hic dicit: Convertere, Israel, ad Dominum Deum
tuum (ibid.) Causam confestim cur converti oporteat, vel inde
poenitentia sit agenda subjungit, quoniam corruisti in iniquitate tua.
Cum dixit, in iniquitate tua, breviter insinuat, quod omni peccanti
iniquitas, quamcunque perpetravit, sibimet a seipso sit amputanda, ne
ullo modo se excuset aut defendat, sicut fecit Adam, in quo omnes
peccavimus et corruimus, tam gentes quam Judaei, quemadmodum Apostolus
dicit: Eramus enim aliquando et nos filii irae, sicut et caeteri (Ephes.
II). Illi originali peccato actuali jungendo peccata, non minus Israel
quam gens aliqua corruit, sicut hactenus sermo propheticus peccata ejus
toties commemorando comprobavit. Convertere igitur, o Israel, tu primus:
conversione quippe opus est, quia corruisti, et hoc ipsum confitere,
quia in iniquitate tua corruisti; nam confessio haec initium est
confessionis. Dicant forte aliqui, quemadmodum et illi qui compuncti
corde dixerunt ad Petrum et ad reliquos apostolos: Quid faciemus, viri
fratres? (Act. II.) Ad haec vel hujusmodi quaecunque perterriti dicere
possunt, compuncti, et iniquitatem suam cognoscentes protinus occurrit
et dicit: Tollite vobiscum verba, et convertimini ad Dominum, et dicite
ei: Omnem aufer iniquitatem, et accipe bonum, et reddemus vitulos
labiorum nostrorum. Qui convertimini ad Dominum, verba, inquit, tollite
vobiscum. Quare verba et non potius munera? Videlicet ut sciatis quia
non est difficultas apud Deum, non exigit a vobis illa quae forte non
possetis consequi pro redemptione animarum vestrarum. Non ergo dico,
tollite aurum, tollite vobiscum argentum, seu multitudinem hircorum aut
vitulorum, et caetera talia quae non omnibus praesto sunt, sed verba,
quae consequi potestis absque dispendio rerum, verba confessionis et
precum tollite vobiscum, et haec vobis in promptu adesse possunt; Deo
autem pro salute vestra sufficiunt, et pro iniquitatibus vestris
satisfaciunt. Cum istis subsidiis convertimini ad Dominum Deum, qui
vestrorum non eget bonorum, et sicut jam dixi, non sollicitemini, quasi
munera non habentes grandia pretiosi auri et argenti, quibus honoretis
propitiandam faciem tam magni tamque potentis Domini, sed dicite illi:
Omnem aufer iniquitatem, et accipe bonum. Non dicatis, non habemus
iniquitatem, quia tunc mentimini et vosipsos seducitis (I Joan. I), sed
dicite ei: Omnem aufer iniquitatem, quia iniquitates nostrae multae
sunt. Confidenter dicite, et accipite bonum, scientes quale requirat
bonum, et hoc sciendo subjungite et reddemus vitulos non armentorum, sed
lubiorum nostrorum. Sufficiens namque es, plenus es. Atque idcirco non
opus habes manducare carnes taurorum, aut potare sanguinem hircorum, sed
tantummodo ut immolentur tibi vituli labiorum, id est sacrificium
laudis. Et hoc melius placebit tibi, quia testimonium est bonae
voluntatis. Proinde Psalmista cum dixisset: Laudabo nomen Dei cum
cantico, et magnificabo eum in laude (Psal. LXVIII), quod nimirum est
vitulos labiorum reddere, subjunxit atque ait: Et placebit Deo super
vitulum novellum, cornua producentem et ungulas. Hoc interea providendum
est ne post redditos labiorum vitulos, id est post verba confessionis et
laudis iterentur opera iniquitatis. Itaque sequitur, et super hac re
instruit eos, quid dicant, quid promittant, dum ex persona ipsorum verba
infert hujuscemodi: Assur non salvabit nos, super equos non ascendemus;
non dicemus ultra: Dii nostri opera manuum nostrarum, quia ejus qui in
te est misereberis populi. Subaudiendum namque est, et hoc dicite ei. Et
quid est hoc dicere ei? Assur non salvabit nos, nisi ac si dicant: Non
sicut hactenus fecimus, confidemus in homine, neque ponemus carnem
brachium nostrum? Saepe namque Israel, sicut sacrae testantur historiae,
confisus est in principibus, et in filiis hominum, et auxilia quaesivit
ipsorum, quorum Assyrii potentissimi fuerunt. Item, quid est dicere ei,
super equos non ascendemus, nisi ac si dicant: Hi in curribus, et hi in
equis, nos autem in nomine Domini Dei nostri invocabimus? (Psal. XIX.)
Denique et in hoc Israel peccavit, quod super equos ascendere nimium
affectavit, male aemulando currus, et equitatum Pharaonis, cum filii
Israel de Aegypto pedites exierunt, et gloriose salvati fuerint, Pharao
vero cum curribus et equitibus suis in mari demersus perierit. Propterea
redarguit eos alio loco Scriptura, dicens: Aegyptus enim homo et non
deus et equi eorum caro, et non spiritus (Isa. XXXI). Idcirco rex
Israel, quando venit benedictus in nomine Domini, non super equum aut
super currum ascendit, sed super pullum asinae filium subjugalis in
contemptum superbiae saeculi maxime gloriantis in curribus et in equis.
De tertio quod dicunt, nec dicemus ultra: Dii nostri opera manuum
nostrarum, notum est ex quo coeperint ut dicerint, Isti sunt dii tui,
Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti (III Reg. XII), cum formassent
vitulum in ipso exitu de terra Aegypti, quomodo ex tunc peccaverunt in
idolis, sicut scriptum est: Et commisti sunt inter gentes, et didicerunt
opera eorum, et servierunt sculptilibus eorum (Psal. CV). Super tribus
itaque sceleribus emendationem promitte, inquit, de quibus omnia pendent
peccata, quorum unum est confidere in filiis hominum, aliud magnificari
in multitudine equorum et curruum, tertium contaminari in sordibus
idolorum. Ex istis enim omnia generantur peccata, quaecunque populum
Israeliticum non minus quam caeteras gentes admisisse Scriptura tam
historica quam prophetica narrat aut reprehendit. Qua vero fiducia, qua
virtutis vel possibilitatis conscientia tantam tantorum criminum
emendationem promittere debetis? Nunquid confidere potestis, quod
viribus vestris excutere possitis jugum cujuscunque peccati, cui vos
semel tradidistis? Non utique, quia non volentis, neque currentis, sed
miserentis est Dei (Rom. IX). Cum ergo dixeritis: Assur non salvabit
nos, super equos non ascendemus, nec dicemus ultra: Dii nostri opera
manuum nostrarum, quod est omnimodam spondere peccatorum emendationem,
etiam dicite ei, quia ejus, qui in te est, misereberis populi; ut sit
sensus: In tuae miserationis auxilio sperantes haec promittimus, quia
tuum est, et honorem condecet ut illius populi, qui in te est, qui in te
credit miserearis, manumque porrigas, ut mala consueta relinquere,
pristinamque conversationem possint in melius mutare. Quicunque haec
verba vobiscum tollitis, quicunque hujusmodi labiorum vitulos redditis,
poenitentiae studio dediti, audite quid ipse, qui ad poenitentiam
invitat, consilio salutis vestrae jamdudum elocutus sit. Sanabo
contritiones eorum, diligam eos spontanee, quia aversus est furor meus
ab eis. Ero quasi ros, Israel germinabit quasi lilium. Erumpet radix
ejus ut Libani. Ibunt rami ejus, et erit quasi oliva gloria ejus, et
odor ejus, ut Libani. Convertentur sedentes in umbra ejus, vivent
tritico, et germinabunt quasi vinea. Memoriale ejus sicut vinum Libani.
Manifestius hic ipsa loquitur persona Salvatoris suum ad salutem
poenitentium repromittens adventum promissione dulcisona, dulcedine
gratiosa. Sanabo, inquit, contritiones eorum, id est in gaudium
convertam tristitiam illorum, quicunque ad poenitentiam contristati
sunt, habentes cor contritum et humiliatum. Tales namque contritiones
eorum sanatione dignae sunt, tales contritiones Paracletum, id est
consolatorem merentur habere Spiritum sanctum. Non pro muneribus quae
ipsi priores mihi dederunt. Quis enim prior dedit mihi, et retribuetur
ei? (Rom. XI.) Sed gratis sanabo eos, gratuita peccatorum remissione
curabo eos. Et hoc est quod ait, diligam eos spontanee. Sponte veniam,
et homo factus spontaneum subibo sanandi officium. Quia aversus est,
inquit, furor meus ab eis, juxta quod alibi scriptum est, super hac
eadem re: Benedixisti, Domine, terram tuam; avertisti captivitatem
Jacob. Remisisti iniquitatem plebis tuae, operuisti omnia peccata eorum.
Mitigasti omnem iram tuam, avertisti ab ira indignationis tuae (Psal.
LXXXIX). Iratus quippe fuerat Deus humano generi in Adam, et iram illam
omnes portavimus. Unde et alibi dicit: Quia defecimus in ira tua, et in
furore tuo turbati sumus (Psal. LXXXIV.) Meus ille furor aversus est ab
eis, in plenitudine temporis, quando completum est, quod praedictum
fuerat: Benedixisti, Domine, terram tuam, ut videlicet de sacra Virgine
nascerer ego novus Adam. Nam eamdem intendens benedictionem, ero,
inquit, quasi ros, Israel germinabit quasi lilium. Etenim quasi ros
exstitit, quando per Spiritus sancti gratiam Virginem obumbrans in
uterum ejus descendit. Tunc veraciter germinavit Israel quasi lilium,
quia veri Israelitae, scilicet apostoli, non in carne sed in spiritu
fructificaverunt, nova conversatione imitantes lilium, id est magistrum
et praeceptorem suum Christum, virgineae pulchritudinis filium. In illa
pulchritudine fortitudo nihilominus aderit, ut constantissimae sint
fidei, propter quod continuo dicit: Erumpet radix ejus ut Libani.
Libanus quippe mons est, cujus ligna excellentissima, quantum ad auras
extendunt verticem, tantum radicem in ima demergunt, ut stabili mole
consistant et nulla tempestate quatiantur. Libanus quoque nomine suo
eamdem quam et lilium munditiae pulchritudinem significant,
interpretatur enim candidatio. Ergo erumpet radix ejus ut Libani, id est
apostoli caeterique praedicatores de radice Israel, quae Christus est,
tales consurgent, ut sint fide fortes, conversatione mundi. Ibunt rami
ejus, id est proficient de virtute in virtutem auditores ejus. Et erit
quasi oliva gloria ejus, id est loquetur, sicut alibi scriptum est,
pacem gentibus (Zach. IX). Oliva namque pacem significat, et apud
gentiles quoque in medio bellorum furore pacis insigne esse consuevit.
Erit ergo gloria ejus quasi oliva, inquit, id est pacem evangelizabit,
pacem inter Deum et homines confirmabit, sicut et tunc significari
voluit, quando veniens ad passionem, per quam nos Deo reconciliavit, cum
ramis palmarum et olivarum susceptus est a turbis. Et odor ejus ut
Libani, subauditur erit, id est bonam ubique opinionem habebit, dicente
Apostolo: Christi enim bonus odor sumus in omni loco (II Cor. II). Iste
odor, ista pacis et misericordiae gloria, gentes ad credendum invitabit.
Sequitur ergo: Convertentur sedentes in umbra ejus. Convertentur
sedentes, id est conversi sedebunt in umbra ejus, et propter hoc ipsum,
quod sedentes erunt, protegentur sub umbra ejus. Sessio namque
humilitatem significat juxta illud quod Psalmista cum dixisset: Vanum
est vobis ante lucem surgere, subjunxit atque ait, surgite postquam
sederitis (Psal. CXXVI), id est tunc demum sperate exaltari, postquam
vosmetipsos humiliaveritis. Taliter sedentibus vitalis alimonia coelitus
administratur, et de bono semper proficiunt in melius. Dicit itaque
continuo: Vivent tritico, et germinabunt quasi vinea. Triticum namque
quo interior homo vivit, est sermo Dei, cujus nimirum intelligentia, non
erectis sed sedentibus, id est non superbis sed humilibus dari
consuevit. Sane vinea, cujus secundum similitudinem germinare dicuntur,
a mala vinea distinguenda est. Est enim mala vinea, de qua dicitur in
cantico Deuteronomii: De vinea Sodomorum vinea eorum, et de suburbanis
Gomorrhae (Deut. XXXII). Ait ergo: Memoriale ejus sicut vinum Libani.
Multura namque vinea haec per hoc ipsum quod dicitur, memoriale ejus
sicut vinum Libani, ab illa discernitur vinea Sodomorum, cujus uva
dicitur et est uva fellis, cujus botrus dicitur et est amarissimus.
Denique vinum Libani, imo et ipsum Libanum serpentes fugere dicuntur,
maxime propter odorem cedri, quem non possunt ferre. Illic autem dictum
est: Fel draconum vinum eorum, et venenum aspidum insanabile (ibid.).
Potest tamen vinum Libani, vinum mistum dici et diversis pigmentis
conditum, ut odorem habeat suavissimum, quorum videlicet pigmentorum
thus maxime odoriferum est. Libanus namque apud Graecos et Hebraeos et
mons dicitur et thus. Sequitur: Ephraim quid mihi ultra idola. Ego
exaudiam et dirigam eum, ego ut abietem virentem, ex me fructus ejus
inventus est. Triumphaliter in ultimis adversarium percutit, consummatam
prospiciens victoriam in proposito suo, gratia Dei. Siquidem Ephraim
iste est omnis adversarius veritatis, quisquis usquam scandalum vel
offendiculum animabus posuit aut ponere non desinit, ne pertingat ad
notitiam veritatis, secundum exemplum illius Ephraim, id est Hieroboam
de tribu Ephraim, qui aureos fecit vitulos, hoc intendens ne filii
Israel ascendendo frequenter ad orandum in Hierusalem, aliquando
reverterentur ad domum David. Et quidem tunc ille secundum intentionem
suam praevaluit, et in peccato idololatriae populum detinuit. At vero
cum modo supradicto factus fuero quasi ros, et Israel germinaverit quasi
lilium, o tu Ephraim, quid mihi ultra idola? Nunquid in via
praedicationis evangelicae mihi ostendere poterunt? Nunquid spiritualem
Israel ab Oriente et Occidente venientem ad fidem Evangelii, ut credat
in me filium David, avertere poterunt simulacra vel figmenta mendacii
tui, sicut carnalem in Israel, ne ascenderet in Hierusalem et
reverteretur ad regem suum David, averterunt aurei vituli? Non. Sed
quid? Ego exaudiam et dirigam eum, ego ut abietem virentem, subauditur,
dirigam eum. Via recta conscendet ille spiritualis Israel in coelestem
Hierusalem secundum similitudinem abietis virentis, et recta statura
sursum tendentis, ut perveniat ad regem suum David, ad me Deum et
Salvatorem suum filium David. Eo tendentem ego exaudiam, et dirigam eum;
et hic fructus ejus, ut scilicet perveniat eo quo tendit, ex me inventus
est, quia videlicet sine me nihil facere potest (Joan. XV), et hoc ipse
confitens, multum carnali Israeli dissimilis est, qui suam justitiam
statuere volens, justitiae Dei subjectus non est (Rom. X). Quis sapiens,
et intelligit ista, intelligens, et sciet haec? Hunc versiculum ab
exordio voluminis semper prae oculis habuimus, et idcirco semper
scripturam hanc, tanquam vere coelestis thesauri clausam venerantes
thecam, nihil condignum nos effari posse perspeximus, sive aliquem
quicunque ille sit, nisi cui aperire dignatus sit sanctus et verus qui
habet clavem David, quia aperit et nemo claudit, claudit et nemo aperit
(Apoc. III). Si enim ipse qui scripsit, vel difficile vel impossibile
confitetur intelligere et scire haec, quid nos facere possumus, qui
lippientibus oculis et peccatorum sordibus obscuratis clarissimum jubar
solis non possumus intueri? Verumtamen quaecunque illa sunt, quae adhuc
clausa nos latent, quantulacunque illa sint, quae exinde nos intelligere
vel scire potuimus, dicamus cum ipso in conclusione, id quod verum est.
Quia rectae viae Domini, et justi ambulabunt in eis. Praevaricatores
vero corruent in eis. Viae Domini de quibus maxime in hoc propheta
tractatur, illa sunt judicia Domini vere incomprehensibilia (Rom. XI),
quibus a Judaeis recessit, et ad gentes transivit. In istis viis justi
ambulant. Exempli gratia, Paulus apostolus vas electionis, qui quamvis
dolore continuo doleat pro eisdem fratribus suis, nihilominus tamen
rectas confitetur vias Domini, et dicit: O altitudo divitiarum
sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt judicia ejus,
et investigabiles viae ejus! (Ibid.) Praevaricatores vero maxime Judaei
corruunt in eis, dum se justificant et veritati resultant, invidentes
gentium saluti. Animadvertimus quippe, maxime ex hoc propheta, sicut suo
jam loco diximus, convinci, non minus illos, quam gentes peccasse et
indiguisse gratia Dei, quod Apostolus ad Romanos scribens vehementer
affirmat, dicendo: Eadem enim agis, quae judicas (Rom. II). Denique
super hoc septies, sicut nos distinximus, in isto convincuntur propheta,
quia videlicet septies peccata illius populi replicans, per singulas
vices in gratiam vel adventum Christi recurrit, cujus solius omnem
hominem tam Judaeum quam gentilem justificat. Proinde illud, quod populo
praevaricatori Moyses imprecatur, cum dicit: Tradat te Dominus
corruentem ante hostes tuos; per unam viam egrediaris contra eos, et per
septem fugias (Deut. XXVIII), in ista quoque quamvis habili scriptura
delectabiliter spectari potest, viri praevaricatores jam dicti, seipsos
justificantes, convincuntur repetitione septemplici, atque ita corruunt
septies.
|
|