CAPUT XXX. Quod factum est vespere, et mane dies secundus, et quid sit dies secundus.

Et factum est vespere, et mane dies secundus. Dies iste revelatio Creatoris est; dies, inquam, iste gentilium quoque oculis Deum manifestavit: Invisibilia enim ejus, inquit Apostolus, a creatura mundi per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur (Rom. I), quorum hoc unum vel maximum est, per quod cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt (ibid.). Et factum est, inquit, vespere, et mane, quia videlicet non casu factum est, sed vespere, id est, in illa occulta Dei sapientia dispositum, et factum est, priusquam in actum visibilem exiret, et mane factum est, videlicet ut quod in oculis Dei erat, in publicum per evidens opus exiret, sicut jam de anteriori die dictum est. In hoc secundo die notandum est quia secundum Hebraicam veritatem, operis laudatio deest, quae in caeteris diebus apposita est: Et vidit Deus quod esset bonum, sed in Septuaginta additum est. Cur ita scriptori, imo Spiritui sancto, qui per illum scripsit, complacitum sit, merito quaeri solet. Ad quod primo respondendum est, quia decet unum quid totum esse, quod jure dicatur bene factum esse. At vero firmamentum una quidem et pulchra species est, verumtamen juxta intentionem operantis unum quid totum non est; quid enim intendebat ille architectus Deus, cum dixit: Fiat firmamentum in medio aquarum, et dividat aquas ab aquis? Hoc utique, ut faceret mundi hujus amplam domum, pulchram domum, cujus quasi tectum hoc firmamentum est. Et sicut tectum domus pulchrum quidem opus esse potest, sed nondum domus, nisi quando fundamento, et parietibus superpositum est, atque idem non totum quid est; sic firmamentum pulchra quidem pars mundi, sed nondum mundus erat, antequam terra et mare proprias haberent species, quibus firmamentum praeeminet. Itaque jam laudare, jam dicere, Vidit Deus quod esset bonum, nimis festinum fuisset. Quare ergo, inquis, non sicut hoc, ita distulit dicere et illud: Factum est vespere et mane dies secundus? Cur uni mundo non unum tantum, sed duos ascripsit dies? Ad haec inquam: Nunquid duos tantum, et non etiam tres in compositione mundi digessit dies, secundum tres ipsius partes? Nempe anterius dixit, et tenebrae erant super faciem abyssi. Quam videlicet abyssum, confusam aquarum multitudinem, et profunditatem oportet intelligi, et in hoc secundo die dixit, quia Divisit Deus aquas ab aquis. Nec hoc, nec illud quod bonum esset Deum vidisse dixit, donec tertio die dicat Deus: Congregentur aquae quae sub firmamento sunt in locum unum, et appareat arida; tunc enim dicturus est, Et vidit Deus quod esset bonum. Adde quod ad eumdem diem pertinet, quia cum dixisset: Germinet terra herbam virentem, etc. subjunctum est, et vidit Deus quod esset bonum. Et ecce sicut tres mundi partes, et tres dies, sic nihilominus tria bona habes, formationem bonae lucis, distinctum opus mundi, plantationem paradisi. Et nota quod cum sint bis terni dies, praeter septimum, qui est diei requies, tam tertius primorum, quam et tertius sequentium duplici bonitatis laude decorati sunt, ut sicut septem dies, sic et septem sunt bonitatis species, septiformem Spiritum Dei mirabiliter ex semetipsis contestantes. Illius, id est tertii diei, nunc opus ingrediamur.

13