CAPUT XXIV. De eo quod dictum est:

“Et nomen meum Adonai non indicavi eis.”

(CAP. VI.)

“Locutus est Dominus ad Moysen dicens: Ego sum Dominus, qui apparui Abraham, et Isaac, et Jacob in Deo omnipotente, et nomen meum Adonai non indicavi eis. Pepigique cum eis foedus,”

etc. Decem nominum quibus apud Hebraeos vocatur, septimum est Adonai, quem nos generaliter Dominum dicimus.

“Et nomen meum Adonai, inquit, non indicavi eis,”

subauditur, quod indico tibi. Sed quomodo nomen hoc eis, quibus in Deo omnipotente apparuit, non se indicasse asserit? Primum ad Abraham dicit:

“Ego Dominus omnipotens, ambula coram me, et esto perfectus (Gen. XVII).”

Ecce hic, et Dominum et Deum omnipotentem, quod est Adonai, palam se nuncupavit. Ergo quod hic dicit

“non indicavi,”

sic accipiendum est, ut subaudias quantae esset potentiae vel virtutis. Magnalia namque et terribilia facturus, haec loquitur, ad ostensionem gloriae nominis sui, qualia non fecit in diebus Abraham, Isaac et Jacob, quibus tamen in Deo omnipotente apparuit, quique hoc ipsum quod omnipotens esset non quaesierunt miraculis explorare ratione contenti. Unde et fides eorum gloriosior ac majoris habetur meriti. Econtra Pharaonis duritia, quae faciendorum causa fuit signorum, detestabilior exstitit, et quanto plura facta sunt, tanto justius aeternum contemptor incurrit interitum. Hoc, inquam, cum dicit,

“et nomen meum Adonai non indicavi eis,”

subaudiendum est, quod jam nunc, poscente causa, indicabo tibi, quam gloriosum et quam terribile sit. Nam et paulo ante dixit:

“Nunc videbis, quae facturus sum Pharaoni,”

et postmodum dicturus eidem Pharaoni:

“Idcirco autem posui te ut ostendam in te fortitudinem meam (Exod. IX).”

Sane illud sciendum quia nomen Domini tetragrammaton, quod ineffabile dicitur, ubicunque scriptum est, Hebraeus Adonai, et Latinus Dominum dicit, ut, verbi gratia:

“Confitemini Domino, et invocate nomen ejus, laetetur cor quaerentium Dominum, quaerite Dominum, et confirmamini (Psal. CIV).”

“Pepigique cum eis foedus, inquit, ut darem illis terram Chanaan, terram peregrinationis eorum, in qua fuerunt advenae.”

Ordo verborum est: Abraham, et Isaac, et Jacob in Deo omnipotente apparui, et pepigi cum eis foedus, ut darem illis terram Chanaan. Porro illud sciendum non hoc esse totum foedus, vel foederis causam, dare illis terram Chanaan; sed partem foederis pro toto posuit. Summa namque foederis est in hoc sermone:

“Atque in te benedicentur omnes cognationes terrae (Gen. XII),”

in quo Christi Filii Dei incarnatio promittitur manifeste. Hac propositione data,

“pepigique cum eis foedus, ut darem eis terram Chanaan,”

nunc promissi debitorem jure se teneri consentiens, sumit et dicit:

“Ego audivi gemitum filiorum Israel, quo Aegyptii oppresserunt eos, et recordatus sum pacti mei.”

“Recordatus sum,”

inquit, id est, non oblitum me esse ostendi, subauditur, cum te misi servum meum, et Aaron, et posui in vobis verba signorum meorum. Et continuo conclusit sic:

“Ideo dic filiis Israel: Ego Dominus qui educam vos de ergastulo Aegyptiorum,”

etc. Dicendo

“super quam levavi manum meam, ut darem eam Abraham, Isaac, et Jacob,”

palam fecit ad quid dixerit,

“et nomen meum Adonai non indicavi eis,”

videlicet eo quod nunc levando manum suam, illud indicari velit in brachio excelso et judiciis magnis.

“Narravit ergo Moyses omnia filiis Israel, qui non acquieverunt ei propter angustiam spiritus, et opus durissimum.”

Haec videlicet a Domino pro consolatione dicta, vel mandata fuerant. At illi perfectae fidei spem non habentes firmam gemebant sub afflictione inimicorum, et idcirco non acquieverunt. Sic nimirum, juxta anagogen, ubi exacerbatum pro contradictione legis, ut supradictum est, regnum peccati, populum Dei sub suo servitio curavit, ut saepe factum est, ita ut dicerent:

“Eamus et serviamus diis alienis (Deut. XIII),”

frustra lex et prophetae locuti sunt; non enim eos audierunt. Sic nihilominus nonnunquam in hominem, qui condelectatur quidem legi Dei secundum interiorem hominem, sed aliam patitur legem in membris suis, repugnantem legi mentis suae (Rom. VII), frustra ad horam redargutio fit; proximus enim est desperationi.