CAPUT XIII. De quarta feria.

Feria quarta venditio capitis nostri, totius corporis Ecclesiae, contritionis et humilitatis inusitatae principium est. Hac namque die

“abiit Judas et locutus est cum principibus sacerdotum et magistratibus quemadmodum Jesum traderet eis. Et gavisi sunt, et pacti sunt illi pecuniam dare. Et spopondit (Luc. XXII).”

Igitur pro eo quod Ecclesia hac die capite diminuta est, deponit hac eadem die consuetudinalem processionis suae cultum, totiusque nocturni atque diurni psallendi post hanc diem, gaudium obscurat usitatum. Sed et per totum anni circulum in poenitentialium observatione jejuniorum, propter causam supradictam, quarta feria post sextam, in qua Dominus noster crucifixus est, secundum obtinet gradum. Nunc in officio hujus quartae feriae, quia prae caeteris sacra dispositione perfulget, imo qui pene totum venditi capitis nostri luctuosa vox est, paulisper immorari libet. Primoque hoc dicendum quod geminas lectiones longumque ac lugubrem, pro secundo graduali, tractum propter jam dictam Domini venditionem, praesentis diei meruit officium, cunctaque officii membra reverentiae Domini orantis, et in faciem suam prostrati venerabiliter subserviunt, de quo hac die legitur in passione secundum Lucam, hoc modo: Et ipse avulsus est ab eis quantum jactus est lapidis, et positis genibus orabat dicens: Pater, si vis, transfer calicem istum a me. Et factus in agonia prolixius orabat, et factus est sudor ejus tanquam guttae sanguinis decurrentis in terram. Apparuit autem illi angelus de coelo confortans eum (Luc. XXII). Et quidem caeteri quoque evangelistae orasse referunt eum ad Patrem, quo indubitanter minor est secundum humanitatem, in qua etiam

“minoratus est paulo minus ab angelis (Psal. VIII).”

Sed hic disertus Vitulus, scilicet Lucas, victimationem salutaris vituli elegantius prosequens, ex habitu ejus in infirmitate nostra orantis, magis admirabile mundo et angelis et hominibus praebet spectaculum. Unde contremiscit Ecclesia tantorum mirabilium contemplatrix, et in introitu, quasi attonita repentino clamore concrepat: In nomine Domini omne genuflectatur coelestium, terrestrium, et infernorum (Phil. II), etc. Nimirum omnium angelorum hominumque Dominum procidisse, et in sudore sanguinis agonizari videns, humana corda hoc terrifico clamore percutit, ne quis audeat stare rigidus et elatus, cum ille tantus in tam magna sese propter nos humilitate dejiciens genua posuerit. Magnum piumque hujus diei dignumque spectaculo mentium nostrarum officium, quod laborat sancta Ecclesia singulorum corda filiorum ad tantae rei praesentiam, per contemplationem reducere, et per voces apostolorum, atque prophetarum quasi praesentium, et agonizantem Dominum circumstantium, in admirationem et compassionem excitare. Conclamata namque, ut dictum est, antiphona introitus, quae de Apostolo sumpta est, quod valde rarum est (paucae namque de Novo Testamento sumptae sunt), protinus Isaias propheta desiderantissimus hujus Dominicae passionis exspectator et praeco, quasi praesens accurrit, lectoris voce nos ad videndum agonem illum excitans atque dicens: Dicite, filiae Sion: Ecce Salvator tuus venit (Isa. LXI). Et addit: Ecce merces ejus cum eo, et opus illius coram illo (ibid.). Pulchre satis breviterque commendans, et opus passionis, cui intendebat et mercedem gloriae vel honoris quo coronandus erat per divinitatem, quae cum eo est, scilicet in unius ejusdemque unitate personae. Statimque admirans illius habitum: Quis est, inquit, iste, qui venit de Edom, id est de sanguineis sive terrenis Judaeis, tinctis vestibus, id est membris corporis, quae sunt vestimenta divinitatis, tincta ex purpura sanguinis, tinctis, inquit, vestibus de Bosra? (Ibid.) Bosra interpretatur firma atque munita, significatque civitatem Jerusalem, quam ipse, qui ab illa cruentatus est Dominus, suo quondam auxilio magis quam murorum ambitu firmaverat atque munierat. Est autem civitas in Moab: quo nomine fortiter Hierosolymitanos percutit Judaeos. Consequitur enim ut ipsi Moabitae sint, ut vere sunt; Moab quippe interpretatur ex patre. Et Dominus cum dixisset Judaeis:

“Si filii Abrahae estis, opera utique Abrahae facite, nunc autem quaeritis me interficere, hoc Abraham non fecit (Joan. VIII),”

subsecutus adjunxit:

“Vos ex patre diabolo estis (ibid.).”

Itaque cum dixisset: Quis est iste, illo respondente, ac dicente: Ego, qui loquor justitiam, et propugnator sum ad salvandum (Isa. LXI), rursus interrogat: Quare ergo rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in torculari? (ibid.) Id est, cum tu loqueris justitiam, quare cruentatus es pressura crucis? At ille: Torcular, inquit, calcavi solus (ibid.), subauditur pro omnibus ut omnes liberarentur. His auditis Ecclesiae chorus, sciens agonem Domini, sudoremque sanguineum et orationem pro se, imo suam esse, suas adjungit voces, nec tamen loquitur pluraliter, eo quod una sit persona cum Christo, tanquam corpus cum capite suo, succinitque graduale: Ne avertas faciem tuam a puero tuo, id est a me, qui sum puer tuus, id est, servus tuus, quoniam tribulor, scilicet pro te, velociter exaudi me, id est resuscita me. Salvum me fac, quoniam aquae, id est Judaei, qui semper sunt in motu invidiae, intraverunt usque ad animam meam, id est eo usque ut me occidant, inter quos commorans infixus sum in limo profundi, qui ita sunt quod non est substantia (Psal. LXVIII), quia verum esse amiserunt. Itemque altera lectione ejusdem prophetae declamata, quam ille cum eloqueretur, praevidebat eum spirituali oculo in eodem schemate, in quo nunc ab evangelista repraesentatur, scilicet non habentem speciem neque decorem, ascendentem sicut virgultum, et sicut ut radicem de terra sitienti, despectum, et novissimum virorum, virum dolorum et scientem infirmitatem, vulneratum propter iniquitates nostras, et attritum propter scelera nostra, cum sceleratis reputatum, et pro transgressoribus exorantem (Isa. LIII). Hac, inquam, lectione pronuntiata, fit quod nunquam alia die per annum agitur praeter hanc feriam quartam, et magnum diem Parasceven, et praeter Sabbata Quatuor Temporalium jejuniorum, scilicet quod Epistolam non graduale, sed tractus sequitur. Nam praeter supra dictos dies, semper graduale sequitur epistolam aut alleluia, si ratio temporis graduale submoveat, quod fit per dies Pentecostes. Causa autem haec est, quia musicus ille, qui dixit:

“Cantavimus vobis et non saltastis, lamentavimus et non plorastis (Matth. XI),”

cujus cantationi alleluia, quasi saltatio, lamentationi vero graduale, quasi ploratio poenitentiae respondet, sicut suo loco jam dictum est. Ille, inquam, musicus his diebus aufertur. Nam feria quarta venditur, feria sexta sequenti crucifigitur. Sed die Parasceves singulas lectiones singuli tractus subsequuntur. Hac autem die, quia venditus, licet tamen adhuc cum discipulis habebatur, unus tantum tractus pro graduali tanquam imperfectus adhuc luctus assumitur. Quod autem tractus lugentium sit, magisque luctui congruat quam graduale, quod est poenitentiam lamentum, illud comprobat, quod non cum alleluia ut graduale, sed pro alleluia canitur his diebus, quibus mortem, quae subintravit in mundum per invidiam diaboli (Sap. II), id est a Septuagesima usque in Pascha lugemus. Tractus autem hic de psalmo centesimo primo est, qui rei et tempori valde congruit. Nam et titulus ad articulum temporis pertinet, quo vel in agonia factus prolixius oravit, sanguineo sudore madens (Luc. XXII), quod signum erat sanguinis plurimi caede martyrum effundendi, vel quo pro transgressoribus oravit, dicens: Pater dimitte illis; non enim sciunt quid faciunt (Luc. XXIII). Itemque: Pater, in manus tuas commendo spiritum meum (ibid.). Sic enim se habet titulus: Oratio pauperis, cum anxiaretur, et coram Domino effunderet precem suam (Psal. CI). Pauper hic ipse est qui, ut ait Apostolus:

“cum dives esset”

gratia sua,

“propter nos egenus factus est (II Cor. VIII).”

Cum hoc ergo paupere pro nobis orante, cuncti pauperes spiritu, qui corpus unum cum illo sunt, illo praeorante, pariter orant. Aureumque thuribulum immaculati corporis tenenti huic summo angelo, suaeque orationis incensum praeferenti (Apoc. I), suarum quoque chorus noster orationum incensa certatim simul injicit, dicendo ac repetendo: Domine, exaudi orationem meam (Psal. CI), etc. Lecta quoque passione, sacrificium ejusdem iteratae orationis in offerenda subjicit. Communio quoque de eodem psalmo est:

“Potum meum cum fletu temperabam (ibid.),”

ut advertas totum hunc psalmum in persona ejus esse conscriptum:

“Qui, ut ait Apostolus, in diebus carnis suae preces supplicationesque ad eum, qui illum salvum facere possit a morte, cum clamore valido ac multis lacrymis offerens, exauditus est pro sua reverentia (Hebr. V).”

Illud ad summum non praetereundum quod hac die convenienter hic sol justitiae ad nostram salutem venditus est, quia in illa mundanae creationis hebdomada sol iste visibilis ad lucendum mundo formatus est. Et, o vere mira divinae gratiae dispositio! Magna et mira charitatis unicae dignatio! Sic pro nobis perditis dignatus est pati, ut pro venditis quoque non dedignaretur venundari. Venditi quippe fueramus nos venditione miserabili, sicut et ipse per prophetam Dominus dicit:

“Gratis venundati estis, et sine argento redimemini (Isa. LXII).”

Vera et divini ponderis sententia.

“Gratis, inquit, venundati estis,”

id est falsis promissionibus decepti. Quid enim saltem temporalis emolumenti miser assecutus est homo, pro eo quod recessit a Deo, seipsum tradens diabolo?

“Et sine argento redimemini.”

Quid enim, captiva filia Sion, pro redemptione tua dedisti? Nullis praecedentibus meritis, sed sola gratia, Christus venditus, venundatos redemit.