|
Expressa adeo sunt Ruperti verba, ut ipsa protulisse, Bellarmini et
Vasquis judicium, seu manducationis fidei imputatum errorem, a Tuitiensi
abbate propulsasse sit. Quae ergo sanctus ille doctor loquitur, docilis
ausculta :
|
“Non nemo, inquit, indigne manducare potest, sed nemo indigne manducare
debet.”
|
|
Minus ne ista diluendae calumniae quae plus quam satis sunt?
Minus Ruperto fuit ista dixisse nisi et in tanti sacramenti fidem ea
validius comprobaret adversus eos qui, ut ex Guitmundo et Algero
observavimus, Christi corpus asserebant a panis speciebus recedere si
quis vestem non habens nuptialem ad sacrum Agni immaculati convivium,
vel invitatus, accederet.
Stupeat hic Bellarmino addictus etiens, dum audit a Ruperto expresse
assertum et comprobatum valide quod ab eo negatum in Bellarmini
observatione legebat. Sed quis stupet, si noverit, quod iste, licet
eminentissimus non dignitate modo, sed et scientia et pietate; non tamen
omni probatione major est. Saepe nomini plus aequo tribuitur. Errare si
non vis, nemini cito credas; nomini nunquam: non enim ex nomine, sed ex
probationum momentis pendet aequi verique judicium. Quae autem doctrinae
fideique Ruperti probatio certior, quam patentissima ipsius verba? Haec
itaque excipe et judica.
Cum eucharisticus hic doctor non obscure proposuit (lib. VI in Joan.)
quod
|
“non nemo indigne potest manducare, sed nemo indigne manducare debet,”
|
|
in hujusce veritatis confirmationem statim subjicit:
|
“Panis namque semel consecratus nunquam postea virtutem sanctificationis
amittit aut Christi caro esse desinit: sed non prodest quidquam indigno,
cujus fides sine operibus mortua est; et idcirco spiritum, qui vivificat
non habet quo ore percipiat. Quid enim mirum est si terra comedat?”
|
|
Quod autem hoc terrae nomine Tuitiensis Christi carnem intelligat, quae
de terra nostra sumpta est, his ipse aperit:
|
“Quid autem caro Christi remota divinitate, nisi terra nostra est?”
|
|
Unde nec stupendum vult, quod quivis, immeritus licet, carnem Domini
comedat, quam de nostra assumpsit.
|
“Proinde, inquit (lib. VII in Joan.), quicunque Christi carnem manducat,
non expavescimus, certi quid de nostro sumpserit, quid de suo sit,
Filius Dei.”
|
|
Tum quaerit Tuitiensis quo demittatur, quod ab indigno manducatur et
bibitur; difficilemque hujusce quaestionis nodum adversus Stercoristas
paucis sic absolvit:
|
“Hoc certe, sicut ante nos dictum est, pium sit et salutare credere per
membra diffundi, ut non sit obnoxium secessui.”
|
|
Tandemque quid corporis Christi manducatio cum fidei religione et
religionis pietate, distet ab illa quae nec pietatem habet nec
religionem, strictim edicit (lib. VI in Joan.):
|
“Sed hoc, ait, plus habet dignus ab indigno, quod huic ad salutem; illi
proficit ad judicium.”
|
|
Manifesta haec doctrinae Ruperti qui audierit testimonia, qui Bellarmini
et Vasquis censuram non minus aequam habeat? Quis Rupertum vere sensisse
et expresse docuisse corpus Dominicum etiam ab indignis percipi et
manducari, aequius non judicet? Quis enim verba haec in re tanti momenti
temere a Ruperto emissa, aut leviter effusa crediderit? At forte quis
aliud aliis in locis Tuitiensem expressisse suggeret. Cuine fides sit,
alia ex aliis Ruperti libris produco, quae quam firma sit in ea fide
sancti illius abbatis doctrina plenissime demonstrent.
Scribens in Matthaeum (lib. X), haec Christi verba, Qui manducat meam
carnem et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in illo. Postquam
sic exposuit,
|
“non qualecunque suum, sed suam carnem et suum sanguinem dat;”
|
|
juxta apostolicam sententiam aperte pronuntiat
|
“quod in illis qui non credunt, et non credentes ore tamen sacramentum
percipiunt, cibus et potus iste, haud dubie suae carnis et sui
sanguinis, operatur judicium.”
|
|
Quem enim ut ipse alio in loco explicat (lib. IV in Gen., c. 5),
|
“propter peccata sua divinae virtutis adeps refugit, et ipse macrum
sacrificii corpus solummodo dentibus conterendo, corporis et sanguinis
Domini reus existit.”
|
|
Audiant haec et contremiscant, qui mensae Dominicae sacramenta polluunt,
vel potius judicium sibi manducant et bibunt, corpus Domini non
dijudicantes.
Sed haec audiant Ruperti censores et discant in Ruperti doctrina ab
ipsis etiam non credentibus ore percipi sacramentum quod carnis et
sanguinis Christi cibus et potus est; discant in Ruperti doctrina ab eo
etiam, qui propter peccata sua divinae virtutis adipe non saginatur,
sacrificii corpus, quod pro certo Christi corpus est, dentibus conteri.
Verbis adhuc expressioribus suae fidei sensum noster Tuitiensis (lib.
III De operibus Spiritus sancti, c. 22), ubi errorem hunc manducationis
per fidem de proposito confutat; et ita probandum suscipit Christi
corpus etiam ab indignis vere manducari, ut illud Augustini , rem
sacramenti non nisi digni accipere possunt, non in Augustini sensu eos
intelligere ostendat, qui illud dixisse putant non esse Christi corpus
aut sanguinem quae ab indigno percipiuntur.
Hujus difficultatis statum ex Augustini verbis Rupertus sic proponit:
|
“Est igitur, sicut et pater Augustinus ait, in sacramento isto quod
digni et indigni accipiunt, res sacramenti, quam non nisi digni accipere
possunt. Sed non sicut dicta ejus a nonnullis aestimata sunt, putaverunt
enim illum dixisse quod non nisi corpus aut sanguis Christi, quod
indignus quisque percipit, atque secundum tanti doctoris sensum, non
corpus aut sanguinem Christi, sed tantum figuram vel signum esse
corporis et sanguinis Christi, id quod visibiliter sumimus de mensa
Domini.”
|
|
Hac difficultate sic exposita, erroneum hunc manducationis per fidem
intellectum, utpote qui Apostoli et ipsius Christi verbis aperte
contradicat, a sancti Augustini mente prorsus alienum Rupertus sic
ostendit:
|
“Hoc ille non dixit, imo hoc ille non sensit. Neque enim Christo
contrarius esse consuevit. Loquitur autem Christus, et per semetipsum
dicens: HOC EST CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS; et per Apostolum
suum, cujus experimentum habemus, quia in eo loquitur Christus, dicens:
Itaque quicunque manducaverit panem Domini, et calicem Domini biberit
indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. Probet autem seipsum
homo et sic de pane illo edat, et de calice bibat: qui enim manducat et
bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit.”
|
|
Quam Apostoli sententiam non de pane communi, sed de Christi corpore et
sanguine intelligendam Tuitiensis sic interpretatur:
|
“Non dixit: Qui manducat et bibit indigne, panem manducat simplicem vel
communem, et vinum bibit quale prius erat nondum consecratione
celebrata, sed reus erit corporis et sanguinis Domini; sed judicium,
inquit, sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini.”
|
|
Ex quo Apostoli planissimo sensu de corporis et sanguinis Christi
veritate in sacrilega etiam terribilis illius sacramenti perceptione,
Augustini mentem Rupertus colligit. Qua propter, inquit, non jam de
contentiosa cujusdam dissertatione, sed de Apostoli veritate sensum
petamus quo praedictus doctor (Augustinus) sacramentum remque sacramenti
distinxerit.
Tum hujusce distinctionis explicationem doctor noster Tuitiensis
prosequitur:
|
“Rem sacramenti Christus ipse mysterium suae dixit esse passionis, ut
ante jam diximus, qui tenens in manibus hoc visibile sacramentum, cum
dixisset, HOC EST CORPUS MEUM, addidit quod tradetur; cum dixisset, HIC
EST SANGUIS MEUS, addidit qui effundetur.”
|
|
Et ita juxta hanc distinctionis istius expositionem Rupertus ipse cum
Augustino docet quod profana manducatio Christi corpus et sanguinem seu
sacramentum ore quidem percipit, sed non rem sacramenti, cum morti
Christi et illius beneficiis nequaquam indigna sacramenti manducatio
communicet.
|
“At ille, subdit Tuitiensis, qui indigne accedit, non communicat Christi
passionibus, non contingit ore mentis quod percipit ore corporis, unde
et hoc ipsum quod indignus existit.”
|
|
Ex quibus tandem sic concludit:
|
“Ergo corpus quidem et sanguis Christi est hoc visibile sacramentum quod
ore percipit impius, neque enim indignitas ejus dignitatem tantae
consecrationis evacuare potuit; sed rem sacramenti non attingit, quia
mente et fide per dilectionem operante passionem Christi non respicit,
idcirco nec effectum consequitur ejusdem sacramenti, in eo scilicet ut
pro eo traditum sit hoc corpus et fusus iste sanguis: sed consequitur id
quod huic effectui contrarium est, ut videlicet sit reus corporis et
sanguinis Domini, et judicium sibi manducaverit et biberit.”
|
|
Haec evidentissima Ruperti doctrina est: in qua qui manducationis per
fidem umbram vel levissimam suspicit, in sole maculas videt. Itane dicit
quod non est corpus et sanguis Christi quod indignus quisque percipit,
qui expresse concludit quod corpus et sanguis Christi est quod ore,
quantumvis indignus, percipit? Itane sentit corpus Domini non in rei
veritate nec nisi per fidem manducari, qui hunc sensum ut Apostolo et
ipsi Christo contrarium ab Augustino repellit? Itane docet ab indigno
Christi corpus et sanguinem invisibili sacramento ore non percipi, qui
clare definit quod
|
“qui indigne accedit, percipit ore corporis quod non contigit ore
mentis?”
|
|
Quid denique ex Apostoli, ne Christi dicam, comminantibus verbis eos
arguit, qui fidem non habent quae per dilectionem operatur, Christi
carnem comedere, et ejus bibere sanguinem, sed in judicium et mortem:
qui sacramentum, quod est Christi corpus et sanguis, concedit indignis;
sed non rem sacramenti, quae passionis et mortis Christi communicatio
est: qui credit quod nec indignitas suscipientis
|
“tantae consecrationis dignitatem evacuare potuit,”
|
|
qua panis et vinum mira Spiritus sancti operatione transmutantur in
illud ipsum Christi corpus quod pro nobis traditum est; et in illum
ipsum Christi sanguinem qui pro nobis fusus est: et qui ex his omnibus
adversus nonnullos sola fide, manducantes id unum concludit, Christi
videlicet corpus hoc quod pro nobis est traditum, et sanguinem hunc qui
pro multis effusus est, non sola fide, sed in veritate, nec a fidei
pietatem habentibus solummodo, sed ab impiis, ore corporis vere percipi
et manducari; is de corporis Christi manducatione quid sentit quod
catholicae fidei non sapiat? quid docet quod Ecclesiae doctrina non
tradat?
His omni probatione majoribus censor quid opponet? Adversus hanc Ruperti
fidem quod profert testimonium? Unum audio. Rupertus dixit, observat
Bellarminus,
|
“quod in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et
vini, nihil de sacrificio pervenit.”
|
|
At si ex isto damnatur Ruperti fides, qui S. Augustini sensus non
damnabitur, qui expressissime scribit quod
|
“qui discordat a Christo, non manducat carnem ejus, nec bibit sanguinem,
etsi tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis quotidie
accipit.”
|
|
An Augustinus ex Ruperto? an ex Augustino Rupertus fit reus? An
Augustini simul ac Ruperti doctrinam reprobabimus? non enim durius id
sonat,
|
“in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et vini,
nihil de sacrificio pervenit”
|
|
quam istud,
|
“qui discordat a Christo, non manducat carnem ejus, nec bibit sanguinem,
etsi tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis quotidie
accipit.”
|
|
Ne quis ergo censura severiori Augustinum cum Ruperto emendare
praesumat, magis ipse inde puniendus: advertat illam quae ipso etiam ore
fit, corporis Christi manducationem, eos in indignis non producere
fructus quos digne communicantes per Christi merita participant: et
proinde unam esse qua Christi corpus manducatur cum fructu, alteram qua
Christi caro comeditur, sed sine fructu salutis, imo cum judicio
perditionis.
Unde sicut sui laboris qui nullos fructus consequitur, nihil legisse
dicitur, ut Gallico nostro idiomate aptissime effertur (il n'a rien
fait), non quod nihil egerit, sed quia egisse nihil ipsi profuit, ita
corpori Christi qui communicat, nec tamen dona gratiae sanctificantis
recipit, is in sensu perfecto Christi carnem manducare vel percipere non
censetur; sed ille duntaxat qui Christi carnem sic comedit, ut non ejus
vitae spiritum percipiat, hoc est qui illam ita manducat ut ex ipsa
reficiatur.
Caro enim non prodest quidquam, sed spiritus est qui vivificat. Hunc
sensum nobis dat ipse Augustinus , ubi ait,
|
“Christum manducare est refici,”
|
|
id est Spiritu sanctificationis nutriri, vel, juxta Rupertum, divinae
virtutis adipe saginari.
Cui autem non certissimum est eum qui Christi fidem et spiritum non
habet, nec est corporis Christi membrum, Christi carnem sic comedere ut
ea non reficiatur, seu bonis illius non repleatur, sed dimittatur
inanis? Cui ergo non sapientissime dixit Augustinus quod
|
“qui discordat a Christo, non manducat carnem ejus, nec bibit ejus
sanguinem, etsi tantae rei sacramentum ad judicium suae perditionis
quotidie accepit.”
|
|
Eo videlicet sensu quo
|
“Christum manducare est refici; quo credere in Jesum Christum, hoc est
manducare panem vivum.”
|
|
Et quo communicare corpori et sanguini Domini est in Christo manere; seu
corporis Christi esse membrum, et unum cum eo spiritum habere? quid ergo
minus catholice Rupertus scripsit quod
|
“in illum, in quo fides non est, praeter visibiles species panis et
vini, nihil, hoc est nullus vitae spiritualis seu benedictionis fructus
de sacrificio pervenit.”
|
|
Hanc enim esse Ruperti mentem eo etiam loci (lib. II De Div. off., c. 9)
ex quo Bellarminus verba descripsit, quae Ruperti fidem temerare, non
explicare sufficiant, nemo prudens diffitebitur. Ibi enim Rupertus
inducit Berengariani furfuris quemdam, qui cum in corpore sacrificii
sensum et motum non deprehenderet in altaris sacrificio non esse
Christum, non esse corpus Domini ex carnis sensu totus ipse carnalis
arguebat. Ipsi autem Dominici corporis seu carnis Christi veritatem in
eucharistiae sacramento Rupertus ut demonstret, et istum Berengarianae
impietatis surculum praescindat, duplicem distinguit vitam: unam
animalem, quae videlicet quinque sensibus fungitur; coelestem alteram ac
spiritualem, quae est
|
“Verbum vitae, sive Spiritus sanctificationis et benedictionis,
misericordiae et pacis.”
|
|
Vitae animalis, quae sensibus fungatur, non esse motum in corpore
sacrificii Rupertus jure permittit; coelestem vero ab eo abesse non
patitur, quae tamen
|
“ad illum non pervenit in quo fides non est.”
|
|
Ecquis enim fidem non habenti quae per dictionem operatur, Christi
corpus in sacramento diceret esse vitam aut sanctificationem, aut
misericordiam, aut veritatem, aut pacem, et non verius cum Apostolo,
Augustino et Ruperto, esse mortem, perditionem, damnationem et judicium?
Quomodo autem spiritalem hanc vitam, quae cum Verbo vitae
indivisibiliter manet in Christi corpore, ille non percipiat, qui eam
carnem, in qua plenitudo Divinitatis habitat corporaliter, licet
indigne, vere tamen manducat; et eum sanguinem, qui est fons aquae
salientis in vitam aeternam, etsi impie, vere tamen bibit; Rupertus
ibidem comparatione explicat et exemplo.
Comparatio est asini ad lyrae sonum aures arrigentis, qui sicut sonum
quidem audit, sed modos cantus, quamvis in sono sint, minime capit; quia
non rationalis est, ut rationes seu modos intelligat: ita carnalis homo
visibiles quidem panis et vini species sumit et corpus sacramenti, sed
vitam spiritualem quae in eo est, non attingit; quia animalis est, quia
ea quae sunt Dei nullatenus percipit.
In exemplum vero seu figuram Judaeos adducit; qui, quia sine fide
manducaverunt manna, et mortui sunt, ita qui sine fidei justitia
corporis et sanguinis Christi communicat, damnationis sibi judicium
manducat et bibit, reus corporis et sanguinis Domini.
Sed unde reus mortis Domini? An Christum occidit, qui ad Christi mensam
indignus accedit? Rupertum audi ea pietate qua subtilitate ibi
respondentem:
|
“Qui visibilem panem sacrificii comedit, et invisibilem a corde suo, non
credendo, repellit, Christum occidit. Unde occidit? Quia vitam coelestem
et spiritualem a vivificato sejungit, et dentibus suis mortuum,”
|
|
quia sine spiritu sanctificationis, laniat corpus sacrificii, atque
|
“per hoc reus est corporis et sanguinis Domini.”
|
|
Haec quos non terreant qui Christi carnem sine Spiritu Christi impie
manducantes, Christum occidunt et corpus ejus laniant?
Sed quibus haec non protestentur istis Ruperti verbis,
|
“in illum in quo fides non est, nihil praeter species de sacrificio
pervenit,”
|
|
non sacrificii corpus, quod est ipsa Christi caro, sed fructus
sacrificii, qui sunt passionis et mortis Christi merita, excludi, ut
omni sapientiae laude sagacissimus theologicae veritatis scrutator et
doctor San-Bovius respondit, istius loci hunc esse sensum:
|
“Nihil praeter species pervenit, quod utile sit percipienti.”
|
|
Quo pariter responso, eademque erga Ruperti fidem observantia dominus de
Lestocque omnem hujusce passus difficultatem absolvit.
Alterum tamen hujusmodi verborum intellectum, si quaesieris, praesto
est; nec minus ad Ruperti mentem, nec minus ad catholicae fidei sensum
videlicet quod qui corporis Christi in eucharistia veritatem certa fide
non tenet, seu in quo
corporis illius: is sua in fide, seu potius errore suo, non Domini
corpus, sed solas panis et vini species accipit, hoc est se percipere
credit, non dijudicans corpus Domini, quod cibum communem reputat: sicut
asinus ad lyrae sonum aures arrigit, cujus tamen modos minime discernit.
Nullo itaque sensu Rupertus a sacrilegis communicationibus Christi
corpus et sanguinem abesse, aut sola fide percipi usquam edixit. Imo
constanti manifestaque doctrina ex proposito demonstravit hoc ipsum
Christi corpus quod pro nobis traditum est, et hunc ipsum Christi
sanguinem qui pro nobis effusus est, sub panis et vini speciebus,
consecratione peracta, vere contineri; et in rei veritate etiam ab
impiis ipso corporis ore manducari et bibi. Haec sancti illius doctoris
fides.
Ab impanationis errore Rupertum vindicat, et eum transsubstantiationem
seu conversionem panis et vini in corpus et sanguinem Christi sensisse
et docuisse probat Vindex.
Hic quid miror? hic quid garriunt aemuli? quid inania meditantur?
Fingere quis potuit, sed suspicari quis potest conversionem panis et
vini in Christi corpus et sanguinem ad preces seu verba sacerdotis non
tenuisse Rupertum, qui innumeris propemodum locis explicatissime docet
et scribit panem
|
“transmutari, verti, converti, transire, et transferri”
|
|
in Christi corpus, et vinum in sanguinem, panem effici et fieri Christi
corpus et vinum sanguinem?
Utque ex iis Rupertus evincat, ex quibus arguitur? ex ejus Commentariis
in Joannem et in Exodum, ex quibus maxime damnatur, Ruperti fides
imprimis est vindicanda.
In epistola nuncupatoria librorum in Joannis Evangelium, ad Cunonem
abbatem, luculentum habet suae fidei testimonium; postquam enim se
Berengarianis bellum indicere, et in corporis et sanguinis Christi
gloriam istos in Joannis Evangelium Commentarios scribere se professus
est; his etiam dignis aureo sigillo verbis claudit et obsignat:
|
“Credamus fideli Salvatori Deo in eo quod videmus, scilicet panem et
vinum in veram corporis et sanguinis transisse substantiam.”
|
|
Nec pollicitis deest. Nam lib. VI inJoannis Evangelium, exponens haec
verba: Pater meus dat vobis panem de coelo verum, haec habet:
|
“Putabant Judaei quod concidi vellet Christus carnem suam, et
manducari,”
|
|
etc.
|
“Ibi figuratio haec perimitur et permanet sensus verbi consonus,
scilicet quod panis in veram substantiam corporis ejus divina virtute
convertatur. Quod si cuiquam impossibile esse videtur, scilicet ut panis
qui hoc anno crevit e terra, corpus Christi fiat, et quod vinum,
praesentibus expressum acinis, vertatur in sanguinem Domini,”
|
|
etc.
|
“Quia nec panis nec vinum aliquid de exteriori specie mutavit, idcirco
sapere non potes nec vis quod vere factum sit corpus et sanguis Domini.”
|
|
etc.
|
“Crede et hoc, quia panis iste visibilis et vinum, quamvis nihil specie
exteriori mutatum sit, in alium transierint, et in illum cibum potumque
conversa sint, qui angelorum victus est, etc. Non tam plagarum timore
quam veritatis amore confitemur quia panis iste et vinum hoc, expressum
acinis praesentibus, mox ut eodem signo signatum est per manus Ecclesiae
dicentis: Ut nobis corpus et sanguis fiat, dilectissimi, etc., usque in
mei memoriam facietis, corpus et sanguis ejus est, qui traditionis hujus
est auctor, etc. Quod si quis quaerat quomodo panis qui hoc anno de
terra creatur, corpus Christi fit quod in cruce pependit; et vinum quod
praesentibus expressum est acinis, ille sanguis ejus fit quem de latere
suo fudit, interrogemus eum quomodo Filius hominis, qui utique de femina
conceptus et de terra natus est, de coelo descenderit,”
|
|
etc.
|
“Panem terrenum in carnem suam transmutat.”
|
|
Haec Rupertus in capite sexto Joannis scripsit ut adversus Berengarianos
Christi corpus et sanguinem sub panis et vini exteriori specie vero
contineri, panemque et vinum in Christi corpus et sanguinem converti,
verti, transiisse et transmutari; et ita panem et vinum fieri et esse
Christi corpus quod in cruce pependit, et Christi sanguinem qui pro
nobis fusus est, fusissime declararet.
Nullam itaque meretur fidem cui tam clara et tam certa Ruperti fides
adhuc manet dubia: sed is omnis de iniquo tenebitur, qui, Ruperti hac
fidei professione audita, Rupertum non judicaverit maxime catholicum iis
etiam in libris quos scripsit in Joannem.
Non minus sincere suam fidem jam dederat in libris quibus Exodum
exposuerat. Libri enim secundi capite sexto ait:
|
“Propriis manibus Deo Patri semetipsum immolavit, accipiens panem et
vinum, et mira atque ineffabili sanctificationis potentia transferens
haec in corporis et sanguinis sui sacramentum.”
|
|
Et ne corpus et sanguis nomine sacramenti minus expressa tibi videantur,
id ipsum audi in decimo capite magis explicatum, ubi dicitur quod
|
“operatione Spiritus sancti panis et vinum fit corpus Christi.”
|
|
Iterum libro tertio, capite septimo:
|
“Substantia, inquit, panis et vini in veritatem nobis convertitur
corporis et sanguinis.”
|
|
Capite decimo:
|
“Unusquisque credat per ea verba consecrationis panem et vinum exteriori
specie non mutata transferri in veram viventis corporis et sanguinis
Christi substantiam.”
|
|
Ampliora exigis? Haec accipe ex quarto libro in Exodum, cap. VII:
|
“Species utraeque panis et vini de terra sumuntur. Sed accedit
substantiarum ac specierum creator Deus. . . . Non superficietenus
inducit, sed efficaciter haec in carnem et sanguinem ejus Christi
convertit, permanente licet specie exteriori.”
|
|
At alia forte Ruperti fides in libris De operibus Spiritus sancti, qui
et aliquibus movere scrupulum? Ex istis dignosce, quae libri tertii
secundo capite Rupertus evidentissima profert:
|
“Panem communem accepit, sed benedicendo longe in aliud quam fuerat
transmutavit, ut veraciter diceret, HOC EST CORPUS MEUM, quod pro vobis
tradetur. Item vini substantiam accepit, sed itidem gratias agendo, vel
benedicendo sic in aliud vertit, ut diceret Veritas quae non mentitur:
Hic est sanguis meus Novi Testamenti, qui pro multis effundetur. Sed non
videtur oculis carnis, non sentitur gustu oris, quod panis ille caro
Christi factus sit, quod vinum illud in sanguinem versum sit.”
|
|
Quibus, quaeso, expressioribus verbis transsubstantiatio doceri et
explicari potuit?
Ipso etiam libro secundo De divinis officiis, capite secundo, ubi luteus
oculus torvum quid inspicit, ineffabilem substantiae panis et vini in
corporis et sanguinis Christi substantiam, quae divini verbi virtute
fit, transmutationem his verbis profitetur:
|
“Panis et vinum in verum corpus et sanguinem transferuntur.”
|
|
Et paulo post:
|
“Si hujus verbi flumen super panem et vinum effuderis, et ordine qui ab
ipso Christo statutus est, veritatem hujus verbi protuleris, statim de
sancto altari panem ipsum et vinum in corpus et sanguinem suum
transferendo suscipit.”
|
|
Qui junior haec adeo catholice sapiebat de panis et vini demutatione in
Christi corpus et sanguinem, is non aetate modo, sed etiam fide senior
et grandior factus eos vehementer objurgat, qui hujusce conversionis
impugnantes veritatem, et Dominum tentantes dicebant:
|
“Quoniam percussit petram et fluxerunt aquae, et torrentes inundaverunt;
nunquid et panem poterit dare, aut parare mensam populo suo?”
|
|
Haec enim verba ad sensum allegoricum deducens Tuitiensis obmurmurantes
inducit (lib. X in Matth.), eos qui, ut istam panis in Christi corpus
conversionem pernegent, Judaica perfidia dicunt:
|
“Nunquid quia potuit Deus facere, ut patefacto crucifixi Jesu Christi
latere, quod fuit percuti petram, flueret aqua cum sanguine, ut
implerentur Scripturae, sufficerentque mentibus nostris ad bibendum;
nunquid quia potuit illud facere, poterit etiam panem confectum manibus
hominum convertere in corpus, et vinum de palmitibus istis in sanguinem
suum?”
|
|
Cum ergo Judaicae infidelitatis obloquium Ruperto fuerit negare vel
minus certo credere Deum omnipotentem panem confectum manibus hominum
convertere in corpus et vinum in suum sanguinem; quid, putas, Rupertus
id negavit, quod ipsi nonnisi Judaica impietas negat?
Cum Rupertus panem et vinum transferri, transmutari, verti, converti et
transire in verum Christi corpus, et in ejus sanguinem expresse docuerit
quis sanctorum Patrum et Ecclesiae doctorum eam pressioribus verbis
unquam explicuit panis et vini in Christi carnem et sanguinem
transmutationem.
Sed et qua fronte M. Claudius dicere non erubuit,
|
“qu'on ne sçauroit faire voir aucun passage de ces auteurs (Anastase,
Damascène et Rupertus), qui donne lieu nècessairement à la
transsubstantiation.”
|
|
Quasi vero transsubstantiationis nomine aliud quid intelligi posset quam
unius corporis substantiam in aliam transferri, transmutari, verti et
converti.
Quamvis enim nomen istud transsubstantiationis Rupertus non usurpaverit,
quod Stephanus Aeduensis , Ruperti aetate, primus scripsit, iis tamen
verbis rem nominis istius, vera scilicet substantiae panis et vini
conversionem in substantiam carnis et sanguinis Christi, exprimit,
protestatur et defendit, quibus SS. Patres et ecclesiastici tractatores
Ruperto antiquiores, suppares, coaevi et posteriores illam expresserunt,
protestati sunt et defenderunt. Ipsis si credimus, Ruperto eodem cum
illis et sentienti et docenti cur fidem denegabimus? In ipsis si panis
et vini transmutationem in Christi carnem et sanguinem intelligimus, in
Ruperto eadem cum ipsis loquente, eamdem cur non apprehendemus?
Irenaeus hanc transsubstantiationem sensisse creditur, cum dicit quod
|
“quando et mistus calix et fractus panis percipit, verbum Dei, et
eucharistia sanguinis et corporis Domini.”
|
|
Tertullianus illam nobis tradidisse censetur, ubi sic loquitur
|
“acceptum panem et distributum discipulis, corpus suum illud fecit, HOC
EST CORPUS MEUM, dicendo.”
|
|
Origenes non obscurae istius conversionis mysterium declaravit dicens
quod
|
“oblatis panibus vescimur qui utique per precem efficiuntur corpus
sanctum et sanctificans.”
|
|
Gregorius Nyss. ait :
|
“Dei verbo sanctificatum panem in Dei Verbi corpus credimus immutari, et
infra per verbum in corpus mutatur, statim atque dictum est a Verbo, HOC
EST CORPUS MEUM.”
|
|
Ambrosius non alia ratione hanc conversionem explicat quam nomine
mutationis quam sermo divinus operatur, ea quae erant cummutando in id
quod non erant, ita ut ex pane corpus Christi fiat, et vinum fiat
sanguis, consecratione Verbi.
Hesychius nomine translationis et commutationis eam exposuit. Et
Chrysostomus ,
|
“qui haec sanctificat et transmutat, ipse est.”
|
|
Apud Cyrillum Alexandrinum legitur,
|
“Deus convertens ea (oblata) in veritatem propriae carnis.”
|
|
Euthimius . Haec, inquit,
|
“ineffabiliter transmutat in ipsum vivificum corpus suum, et in ipsum
pretiosum sanguinem suum.”
|
|
Isidorus hanc transmutationem his verbis expressit:
|
“Haec duo, panis et vinum, sunt visibilia; sanctificata tamen per
Spiritum sanctum, in sacramentum divini corporis transeunt.”
|
|
Beda Vener. eadem loquitur.
|
“Panis, inquit, et vini creatura in sacramentum carnis et sanguinis
ejus, ineffabili Spiritus sanctificatione transfertur.”
|
|
Hujusmodi voces de pane et vino quae offeruntur in altari, transeunt,
transferuntur, mutantur, convertuntur in corpus et sanguinem; fiunt,
efficiuntur Christi corpus et sanguis. Cum in sancti Patribus legimus
substantiae panis et vini in substantiam corporis et sanguinis Christi
transmutationem, seu, ut modo vocamus, transsubstantiationem, si
catholici sumus, protinus intelligimus; nam ex hujusmodi aperta
constantique traditione conversionis istius fidem tenemus; quae proinde
excidit, si ad sensus alienos voces istae violenter distrahantur, aut
aequivocae censeantur. Cum ergo easdem in pluribus Ruperti locis et
libris audimus, ex ipsis et istam illius transsubstantiationis
veritatem, si non invidi aut stupidi sumus, omnino debemus intelligere.
Et ne dixeris quod his quidem vocibus SS. Patres elocuti sunt ineffabile
divinae illius conversionis sacramentum, priusquam circa illud exortae
fuissent in Ecclesia contentiones quae Caroli Calvi temporibus excitatae
sunt. At uti nata contentio, ac etiam in conciliis Vercellensi et
Romano, haeresis Berengarii damnata est; aliis jam vocibus hujusmodi
quam transsubstantiationem dicimus, conversionem scriptores
ecclesiastici exposuerunt. Ex ipsis nonnullos non ignobilioris notae
proferam, qui hancce transmutationem propugnantes adversus haereticos,
ipsam iisdem quibus Rupertus, et non aliis expresserunt.
Sacrae huic militiae, quam Benedictinam jure dixerim, in Dominici
corporis defensionem docta generosaque fide certanti, dux praeficitur
Paschasius abbas Corbeiensis in Gallia, cujus aetate jam movebatur de
veritate corporis et sanguinis Domini in altaris sacramento irreligiosa
disputatio. Is in libro De corpore et sanguine Domini, haec habet:
|
“Advertat sacerdos quomodo sensibilis res intelligibiliter virtute Dei
per verbum Christi in carnem ipsius ac sanguinem divinitus
transferuntur.”
|
|
Et ad tertii capitis finem, ait:
|
“Spiritus sanctus panis ac vini substantiam, carnem Christi et sanguinem
invisibili potentia, per sacramenti sui sanctificationem, operatur;
quamvis nec visu exterius, nec gustu saporis comprehendatur.”
|
|
Et in capite quarto, sic concludit:
|
“Veritas ergo dum corpus Christi et sanguis virtute Spiritus in verbo
ipsius, ex panis vinique substantia efficitur.”
|
|
In octavo capite, ait:
|
“Substantia panis et vini in Christi carnem et sanguinem efficaciter
interius commutatur.”
|
|
Capite secundo ipse jam dixerat:
|
“Licet igitur panis in carnem et vinum in sanguinem convertatur,”
|
|
etc.
His Paschasius multa suae fidei et doctrinae laude, nonnullis de
Dominici corporis et sanguinis sacramento contra totius orbis fidem
minus recte sentientibus, sed nondum ejus veritatem animo pertinaci
impugnantibus, stupendam panis et vini in substantiam corporis et
sanguinis Christi conversionem exposuit.
His adorandum illud corporis et sanguinis Christi sub panis et vini
duntaxat speciebus mysterium Paschasius aperuit. Quid Ruperto minus
gloriae debetur, qui ut istam corporis et sanguinis Christi veritatem
genuinus explicaret, multis locis et libris indefessus scripsit et
docuit panem et vinum fieri et effici Christi corpus et sanguinem;
substantiam fructuum terrae, transire, transferri, verti, converti, et
transmutari in verum Christi corpus quod in cruce pependit, et illum
sanguinem qui pro multis fusus est?
Lantfrancus Beccensis abbas, armata manu pro corporis et sanguinis
Domini veritate pugnans , astruit panis et vini substantiam converti in
Christi carnem et sanguinem: et ex Ambrosio, de pane fieri corpus, et
vinum effici Christi sanguinem qui plebem redemit. Quid minus illustre
egit Rupertus noster, qui pro eadem veritate decertans fortius sustinet
et dicit panem et vinum factum esse corpus et sanguinem Christi;
conversum transmutatumque esse in Christi carnem et sanguinem? Quibus
quid in asserenda transsubtantiatione planius et apertius catholicus
doctor eloqui potuit?
Guitmundus , Lantfranci discipulus, magistro succurit. Ipse jam exortam
impanationis haeresim acerrime insectatus, transsubstantiationis fidem
his profitetur vocibus, in primo ex libris quos De veritate eucharistiae
conscripsit:
|
“Panem et vinum virtute divina in corpus Christi proprium singulari
quadam potentia credimus immutari;”
|
|
et infra:
|
“In divinam carnem id quod mutatur transit.”
|
|
Nec minus expresse in altero libro loquitur:
|
“Panem et vinum in carnem et sanguinem Domini transire necessario
credimus. Hanc mutationem per verba Christi necessario fieri credimus,
panem hic converti in carnem dicimus . . ”
|
|
Haec si in Guitmundo impanationis errorem evertunt, et
transsubstantiationis declarant et simul stabiliunt fidem, quidni et in
Ruperto tot paginis profitente et demonstrante panem et vinum transire,
transferri, converti et transmutari in Christi corpus et sanguinem?
Neque hic dimittenda Bellarmini in lib. De Script. Eccl. aucto et
emendato, censoria hallucinatio, qua Ruperto impanationis auctorem,
utpote qui prior monstrum istud effuderit, falso commentus est. Commenti
enim illius falsitas vel ex uno Guitmundo arguitur qui Ruperto senior
sua aetate jam exortas de impanatione diversas haereses describit et
impugnat.
Algerus tandem, Benedictinae illius sacrae aciei partes sustinens, ut
transsubstantiationis veritatem adversus Umbraticos et Impanatores
tueatur, non aliis quam Rupertus verbis Ecclesiae fiidem explicat et
defendit, videlicet,
|
“Verbum Dei substantiam panis in coexistentem substantiam carnis suae
convertere. In quam (corporis scilicet et sanguinis Christi)
substantiam, panis et vini substantia conversa est, translata est, cum
panis in corpus Christi convertatur, et corpus Christi fiat.”
|
|
In his si sincera Algeri et caeterorum de transsubstantiationis veritate
fides, quid unus Rupertus de ea minus catholice sensit; qui de ipsa non
minus expresse, nec minus catholice scripsit: qui toties firmus asseruit
quod panis in veram substantiam corporis Christi divina virtute
convertitur: quod panis, qui hoc anno crevit e terra corpus Christi fit,
quod vinum, praesentibus expressum acinis, vertitur in sanguinem Domini.
Quod panis et vinum, exteriori specie nihil mutata, vere facta sint
corpus et sanguis Domini; quod conversa sint in illum cibum potumque qui
angelorum victus est. Quod panis et vinum in verum Christi corpus et
sanguinem transferuntur et transeunt?
Neque dixeris sub aequivoco sensu hujusmodi vocum, Ruperti saeculo,
eorum haeresim ut anguem in herba latuisse, qua dicebant panis et vini
substantiam remanere cum corpore et sanguine Domini et cum illis
hypostatice uniri, adeo ut unionis illius hypostaticae ratione panis et
vinum dicerentur corpus Christi fieri, effici; et in illud transire,
transferri, converti et transmutari. Hanc enim haeresim, et omnes ejus
artes noverat Algerus, qui illas refert in prologo ad libros De
sacramentis corporis et sanguinis Domini; nec ullatenus tamen sub
hujusmodi verbis istius haereseos venenum latere suspicatus est, quibus
et ipse catholicam de isto sacramento veritatem asserit.
De Algeri itaque, sed et de omnium sanctorum Patrum sensu circa corporis
Dominici sacramentum dubitet necesse est quisquis de Ruperti fide, circa
tremendum illud mysterium, vel levem suspicionis scrupulum patitur. Aut
si certa constansque catholicorum Patrum fides habetur, ut omni jure
habenda est, nulla prorsus de recta sanaque Ruperti fide et doctrina, de
vera panis et vini in corpus et sanguinem Christi transmutatione, sola
remanente panis et vini exteriori specie, legitima potest suboriri
suspicio. Ut tamen aliquibus qui de levi moventur fiat satis,
Expenduntur verba quibus Rupertus transsubstantiationem negare, et
impanationem sentire nonnullis visus est.
Hanc unam, in exponendis scriptoris alicujus, alioquin catholici,
sententiis, tenendam esse regulam fatentur omnes, videlicet, quae
duriora videntur mitioribus esse temperanda, ut neque in asperioribus
excessus, neque in lenioribus defectus arguatur. Quam regulam qui non
fuerit secutus, vix ac ne vix scriptoris ullius sensum attinget, sed eum
vel excessisse, vel defecisse, vel contraria fuisse locutum perperam
judicabit. Exemplo sint plurima Scripturae sacrae testimonia, quibus si
sensum affigas quem verborum exigit rigor, a vero et ab eorum proinde
intelligentia totus aberrabis. Ad hanc ergo Christianae prudentiae
regulam Ruperti verba expendamus, ut certum ejus intellectum assequamur.
Rupertus in cap. 2 lib. II, De Divinis officiis, haec loquitur,
|
“Verbum unus idemque Deus sursum est in carne. Hic (scilicet in
sacramento) est in pane.”
|
|
Quae subindicare videntur quod in altaris sacramento Verbum Patris
aeterni est in panis substantia, et quod ipse proinde remanet, ut Verbum
impanetur, ut ita loquar, cum impanari nihil aliud intelligatur quam
esse in panis substantia.
Haec, fateor, Rupertus protulit.
Verum nec Rupertus istud sacramentum magis catholice exprimere potuit
quam Apostolus, qui, quod accepit a Domino nobis tradens, Christi corpus
in altaris sacramento positum vocat panem
|
“Panis, inquit, quem frangimus, nonne communicatio corporis Christi est?
De pane illo edat,”
|
|
etc.
Sed nec sapientius aut altius de ineffabili hocce mysterio Rupertus aut
scribere, aut dicere potuit, quam Filius ipse, Sapientia Patris, qui
corpus suum in sacramento panem dixit: Qui manducat hunc panem vivet in
aeternum, etc.
Errorem ergo non habet panis ista vox et absque ulla tanti mysterii et
transsubstantiationis injuria Verbum aeterni Patris a Ruperto dici
potuit sursum in carne, hic in pane; Verbi carnem, quae in coelo est, a
Verbi carne, quae est sub panis specie, ita discernente, ut nomine, re
et effectu una sit, juxta quae ipse in epistola ad Cunonem et alibi
expressit, et sola specie exteriori differat. Vide ergo ne dum Rupertum
ex panis voce damnas, Apostoli verba redarguas, sed et ipsum Verbum
aeterni Patris rescindas.
In isto eodem capite 2 Rupertus scribit quod in incruento illo
sacrificio, quod non tamen sine sanguine est,
|
“sancta Ecclesia catholica verum Dei Verbum, verum Dei Filium offert
creatori suo, pariter manibus panem et vinum offerens, sicut Ecclesiae
tradidit ipse Salvator. Quod denique non solum panem et vinum quae
corporaliter videntur; sed et, quod nonnisi fidei oculis aspicitur,
Verbum Dei, Filium Dei offert sancta Ecclesia, novum et verum immolans
sacrificium.”
|
|
Unde consequi quis fingere posset, panem et vinum cum Christi corpore et
sanguine simul esse in novo illo et vero sacrificio; quo Ecclesia non
panem et vinum duntaxat, sed aliud praeter panem et vinum, nempe Verbum
Dei, offert suo creatori.
Et quidem non mirum quod qui vult illudere, ludat in verbis. Sed nec
mirum si qui vult illudere luditur. Nudus est hujusce capitis et istorum
Ruperti verborum sensus. Quid ipsum obvolvis? an ut pupam fingas pupum
agis? Nuda placent, si pura. Ne ergo aut illudas aut illudaris, nudus
purusque Ruperti sensus exhibetur. Sancta Ecclesia catholica manibus
sacerdotum panem et vinum offert, sicut tradidit Salvator accipiens in
manibus panem, et inter gratias benedicens. Quid verius? Sed quid
purius? Nonne sacerdotes etiamnum Deo Patri panem et vinum offerunt, sed
statim coelesti virtute in Christi corpus et sanguinem transmutanda et
transferenda, ut ipse Rupertus eo in cap. explicat, Veritatis opus hoc
esse declarans, quo panis et vinum in verum corpus et sanguinem Domini
transferuntur? Nonne etiamnum in offerenda, quae post evangelium
canitur, et quam eo in capite Rupertus exponit, panem et vinum
offerimus, ut corporis et sanguinis Verbi divini praeparemus
sacrificium?
Recte ergo Rupertus isto et sequenti capite offerendae seu offertorii
explicans arcana, dixit panem et vinum ab Ecclesia offerri. Recte dixit;
praeter panem hunc et vinum, verum Dei Filium in novo illo veroque
sacrificio offerri et immolari. Sapienter denique dixit oculos fidei eos
non habere, qui in hoc sacrificio, praeter panem et vinum, nihil amplius
intuentes, cum dicitur eis:
|
“Corpus et sanguis Domini est,”
|
|
obmurmurantes dicunt,
Non est ergo unde male praeconcepta erroris suspicio id quod in Ruperto
rectius est, in pravos inflectat sensus; et quod in ipso magis
catholicum legitur, in perversos errores contorqueat.
Jam ergo ex eo quod Rupertus panem et vinum, nec solum panem et vinum,
sed et verum Dei Filium offerri dixerit, nemo consequi putet Rupertum
sensisse in adorando eucharistiae sacramento panis et vini remanere
substantiam, et sic a Ruperto Verbum divinum impanari.
Nonum ejusdem libri cap. Ruperti censores in Rupertum objiciunt, tanquam
praecipuum errorum illius fontem. Isto enim in cap. Rupertus agens de
materia sacrificii, haec posuit:
|
“Verbum, quod humanam acceperat naturam, id est in carne manens, panis
ac vini accipiebat substantiam vita media, panem cum sua carne, vinum
cum suo jungebat sanguine.”
|
|
Et paucis interpositis:
|
“Verbum Patris carni et sanguini, quem de utero Virginis assumpserat, et
pani ac vino, quod de altari assumpsit, medium interveniens, unum
sacrificium efficit; quod cum in ora fidelium distribuit, panis et vinum
absumitur et transit: partus autem virginis, cum unito sibi verbo
Patris, et in coelo et in hominibus integer permanet et inconsumptus.
Sed in illum, in quo fides non est, praeter visibiles species panis et
vini, nihil de sacrificio pervenit.”
|
|
Et postea:
|
“Panis ergo invisibilis, qui de coelo descendit, vita est panis
visibilis qui de terra creavit. Unus tamen panis est; quomodo qui de
coelo descendit, et qui conceptus et natus de utero Virginis, Christus
unus est. Quapropter qui visibilem panem sacrificii comedit, et
invisibilem a corde suo non credendo repellit, Christum occidit.”
|
|
Et ad finem capitis:
|
“Et his sacrificium nobis construit summus Pontifex, quibus homo totus
vegetatur, id est ex verbo Dei in quo vivit homo, et ex terrae
fructibus, quibus solum vivit corpus. Panis enim eorum quae ad esum,
vinum eorum quae ad potum pertinent, primus est.”
|
|
Ex quo uno Ruperti capite triplicis eum erroris insimulant;
manducationis scilicet realis per fidem; impanationis et unionis
hypostaticae panis et vini cum Verbo. Primum ex his erroribus jam supra
diluimus. A tertio Rupertum infra vindicabimus. Quam autem procul sit a
secundo hic, ut demonstretur, hujusce capituli nonnihil obscuri
planiorem et veriorem intellectum, interjecta expositione dabimus.
Verbum divinum, quod in Incarnationis mysterio
|
“humanam accepit naturam, manens in carne, panis et vini”
|
|
in altaris sacramento accipit substantiam eam transferens in corpus et
sanguinem suum,
id est mediante vita Verbi, in quo Christi corpus substitit: vel
scilicet sacramentali, quae inter mere spiritualem et sensibilem est
media, panem quem accepit, et in corpus suum convertit, et qui panis
nomen sicut et speciem retinet;
in qua Verbum manet;
quod etiam accepit et in suum sanguinem transmutavit, quodque proinde
jam nonnisi in exteriori specie vinum est;
quem Verbum assumpsit,
adeo ut non duo sed unum corpus unius Christi, mediante Verbo, esset
illud quod est in altaris sacramento, in quo habet vitam mediam; et
illud quod est in coelo et in quo Verbum semper inhabitat. Unde est
istud
|
“Verbum Patris carni et sanguini quem de utero Virginis assumpserat,”
|
|
nec unquam dimisit.
|
“Et pani ac vino quod de altari assumpsit,”
|
|
sed in corpus et sanguinem in sacramento mutavit,
inter hanc carnem et hunc Christi sanguinem, secundum speciem quam habet
in coelo; et eamdem carnem eumdemque sanguinem, secundum panis et vini
speciem quam habet in sacramento,
|
“interveniens, unum sacrificium”
|
|
seu unam hostiam, unum Christum, et unum Christi corpus, quod re non est
aliud in coelo, et aliud in sacramento, cum sive in sacramento sive in
coelo verum sit et unum Christi corpus in Verbo subsistens,
|
“quod cum in ora fidelium,”
|
|
in communione
|
“distribuit; panis et vinum,”
|
|
utriusque species quae remanet in sacramento,
|
“absumitur et transit. Partus autem Virginis corpus Christi cum unito
sibi Verbo Patris”
|
|
unitum manens Verbo Patris
secundum propriam speciem,
in sacramento sub panis et vini specie
|
“integer permanet et inconsumptus.”
|
|
Sed in illum in quo fides non est, praeter visibiles species panis et
vini, quae proinde transmutata eorum substantia in Christi corpus et
sanguinem, solae supersunt, nihil, quod vitae spiritualis quidquam
conferat percipienti,
|
“de sacrificio pervenit,”
|
|
non videlicet Christi corpus secundum rem seu fructum sacramenti, quod
illis est in judicium damnationis et mortis, sed ne quidem panis
substantia quae non remanere satis indicatur, cum praeter species nihil
de sacrificio ad eos pervenire dicitur.
Verbum Patris quod est panis ille, qui de coelo descendit,
|
“vita est panis visibilis qui de terra crevit;”
|
|
in eo si quidem Verbo Christi corpus, quod in sacramento factum est ex
pane visibili, nomen ejus sicut et exteriorem speciem retinens,
substitit vita media, scilicet sacramentali.
Verbum Patris, et Christi corpus, quod sub panis exteriori specie in
Verbo nihilominus vivit et subsistit.
|
“Quomodo qui de coelo descendit, et qui conceptus et natus de utero
Virginis, Christus unus est?”
|
|
Sicut enim unus Christus est, et qui de coelo descendit, et qui
conceptus et natus est de utero Virginis, propter unitatem Verbi in quo,
tam qui de coelo venit quam qui de Virgine natus est, subsistit, ita
unus est panis, seu unum est corpus, et quod est in coelo, et quod est
in sacramento; propter unitatem Verbi in quo, tam corpus quod est in
sacramento, quam illud idem quod est in coelo, subsistit et vivit.
|
“Quapropter qui visibilem panem,”
|
|
qui sub panis specie Verbi caro est,
in reali corporis Christi manducatione,
|
“et invisibilem, Verbum a corde suo non credendo”
|
|
esse in corpore seu carne Christi in mysticis speciebus,
|
“repellit, Christum occidit,”
|
|
a carne seu a vivificato corpore sua infidelitate separans Verbum, quod
vita est, et in quo caro ista vitam habet subsistentem.
|
“Ex his sacrificium nobis construit summus Pontifex quibus toto homo
vegetatur, id est ex Verbo Dei in quo vivit homo; et ex terrae
fructibus,”
|
|
pane et vino, quae vere fructus terrae sunt, sed in Christi corpus et
sanguinem divini Verbi consecratione transmutandi;
|
“quibus, quatenus fructus terrae sunt, solum vivit corpus,”
|
|
etc.
Ex brevi ista plana facilique hujusmodi capituli ad Ruperti mentem
expositione, cuivis parum perattendenti fit evidens Rupertum nihil aliud
in isto capite docere quam a Verbo divino assumi panem transferendum et
transmutandum in propriam carnem; et hunc panem, a Verbo sic assumptum
et transmutatum in sacrificio, non aliam esse carnem ab ea quam Verbum
habet in coelo; sed unam esse; quia unius illius Verbi caro est, sive
quae in coelo, sive quae est in sacrificio. Quae quid erroris habeant,
et quantum ab impanationis haeresi aliena sint, judicet quisquis de
Christi carne non secundum carnem, sed secundum spiritum sapit.
Nec quem movere debet quod Rupertus, in subsequentibus ejusdem libri
capitulis, tremendum illud mysterium vocat panis et vini sacramentum.
Cum sancti Patres ex Apostolo, et ex ipso Christo, illud appellare
panem, vel panis sacramentum, nullatenus dubitent; qui tamen veram
substantiae panis in Christi corpus conversionem, his vocibus non modo
non negant, sed suis interpretationibus evidenter astruant. Nec ergo
Rupertus illas his verbis negasse censendus est, qui si mysterium istud
panis et vini nonunquam vocat sacramentum, pluribus etiam aliis in locis
illud, corporis et sanguinis Christi sacramentum nuncupat. Nonne in
Exodum scribens dicit quod Christus panem et vinum, mira atque
ineffabili sanctificationis potentia, transfert in corporis et sanguinis
sui sacramentum? Quod sacramentum istud corporis et sanguinis est corpus
et sanguis Domini, quod ipse Christus suis manibus sub specie panis
obtulit? Non ab re igitur, sed absque ulla eucharisticae veritatis
injuria, mysterium istud corporis et sanguinis Domini, sacramentum panis
et vini a Ruperto nuncupari potuit.
Quod si et in duodecimo, capite 2, istius libri De divinis officiis,
Rupertus dicit:
|
“Post consecrationem, quinarium crucis signaculum panis et vini imprimi
substantiae,”
|
|
audi quae sequuntur, et ex his Ruperti sensum discernes. Non enim
quinarium crucis signaculum imprimi dicit panis et vini substantiae in
suo esse permanenti, sed veraciter concorporatae Christo sedenti ad
dexteram Patris, hoc est, juxta Ruperti intellectum, quae cum panis
substantia fuerit, virtute divina, per ineffabilem conversionem, facta
est unum verum Christi corpus, illud idem ipsum quod in coelo sedet ad
dexteram Patris, ut supra jam explicuimus, et fusius infra ex ipsomet
sumus explicaturi. Ad alia solvenda progrediamur.
Rupertus verba haec Exodi, Non comedetis ex eo crudum quid, non coctum
aqua, sed tantum assum igni, de corporis et sanguinis Domini sacramento
sic interpretatur:
|
“Totum attribuetis operationi Spiritus sancti, cujus effectus non est
destruere vel corrumpere substantiam, quacunque suos in usus assumit;
sed substantiae bono permanenti.”
|
|
Haec verba critici maxime notant, in quibus impanationis errorem a
Ruperto evidenter expressum volunt.
|
“Quod erat invisibiliter adjicere quod non erat; sicut humanam naturam
non destruit, cum illam operatione sua ex utero Virginis Deus Verbo in
virtute personae conjunxit, sic substantiam panis et vini secundum
exteriorem speciem quinque sensibus subactam, non mutat aut destruit cum
eidem Verbo in unitate corporis ejusdem quod in cruce pependit; et
sanguis ejusdem quem de latere suo fudit, ista conjungit. Item quomodo
Verbum a summo demissum, caro factum est, et non mutatum in carnem, sed
assumendo carnem: sic panis et vinum, utrumque ab imo sublevatum, fit
corpus Christi et sanguis, non mutatum in carnis saporem, sive in
sanguinis horrorem, sed assumendo invisibiliter utriusque divinae
scilicet et humanae, quae in Christo est, immortalis substantiae
veritatem,”
|
|
etc.
Ad haec Ruperti censores exclamant: Qui expressius negari potuit
transsubstantiatio, et impanatio doceri? Si enim Spiritus sancti
operatio substantiam non destruit, sed substantiae bono permanenti
invisibiliter adjicit, quod non erat; si denique panis substantiam non
mutat aut destruit, qui verum erit quod invisibili Spiritus sancti
operatione tota destruitur panis et vini substantia; quod substantiae
panis et vini nihil remanet; sed in corpus et sanguinem Christi tota
mutatur? Quid his pugnantius
Nihilominus tamen qui Ruperti fidem adductis comprobatam testimoniis
acceperint, qui panem et vinum in Christi carnem quae pro nobis in cruce
pependit, et in sanguinem qui pro nobis fusus est, transire, transferri,
transmutari, verti et converti, ab ipso audierint: qui denique
adverterint eo etiam capite hoc unum a Ruperto maxime doceri,
|
“quod per baptismum consecrato cuique, et a macula veteris cibi, per
quem periit humanum genus, emundato corpus et sanguis Christi traditur:
quod in sacramento corpus Dominicum comedimus:”
|
|
et tandem quod
|
“operatione Spiritus sancti panis corpus, vinum fit sanguis Christi,”
|
|
etc. Quae nonnisi ea posita, quae transsubstantiationis nomen obtinuit,
conversione substantiae panis et vini in Christi carnem et sanguinem, in
perpetuo Ecclesiae sensu consistere nequaquam possunt.
Hi objectis obscurioris intelligentiae verbis neutiquam cedent, ut a
Ruperti doctrina veluti minus catholica recedant: sed ejus mentem altius
scrutati deprehendent ab ipso non negari substantiae transmutationem,
qua per Spiritus sancti virtutem res ita desinit esse quod erat, ut
incipiat quid esse perfectius quod non erat; imo hanc ipsam immutationem
ab eo non semel definiri.
Rupertus enim primum Christi miraculum explicans ait (lib. II in Joan.
post med.)
|
“quod Deus de aqua vinum fecit; et in vitibus omni anno, eadem potentia,
terrae gremio susceptam in vinum transire facit aquam. Hic autem, ubi
cunctus deest ordo naturae, testatur vinum ex aqua factum, quoniam
naturae Dominus est. Et infra notandum quod Dominus nec de nihilo vinum
quo convivas laetificaret, nec de nihilo panem fecit quo turbas
esurientes satiaret, nec aliquid omnino in tota suorum serie signorum de
non existentibus fecit; sed vel existentia in majus et melius provexit,
faciendo de aqua vinum,”
|
|
etc. Quae manifeste declarant Rupertum nullatenus Spiritus sancti
operationis eas immutationes detrahere, quibus res ita desinit esse quod
erat, ut in majus et melius provehatur; sed eas duntaxat Spiritus sancti
virtuti non tribuere, quibus res in primum sui nihilum ita ducitur, ut
nihil ex ea supersit.
Cum ergo Rupertus dicit bono substantiae permanenti quod erat,
invisibiliter adjici quod non erat, nullo modo intelligit in hisce rerum
transmutationibus, quas Spiritus sancti virtus operatur, res ita
incipere esse quod non erant, ut non dimittant esse quod erant; sed
simul idem sint quod erant, et incipiant esse quod non erant: alioquin
vinum, ex aqua factum, non vinum duntaxat Ruperto fuit, sed aqua simul
et vinum, quod quis non rideat vel sentiri vel Ruperto ascribi? quis
ergo non miretur vel stupeat a censoribus non intelligi quam recto sensu
Rupertus dixerit quod Spiritus sanctus panis et vini substantiam
secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam, non mutat aut
destruit, mutatione videlicet destructiva; ut adjecto verbo destruit
aperte Rupertus indicat: sed bene mutatione perfectiva; cum nempe eidem
Verbo in unitatem corporis ejusdem quod in cruce pependit, ita
conjungit; id est ex ipso Ruperto innumeris locis, cum panem et vinum
transmutans et convertens in corpus Christi Filii Dei dicentis: HOC EST
CORPUS MEUM quod pro vobis tradetur, HIC EST SANGUIS MEUS qui pro multis
effundetur, facit ut jam ea sint Verbi caro et sanguis; et proinde unum
corpus cum eo quod in cruce pependit; seu potius illud ipsum corpus quod
cruci affixum est, cum Verbi Dei nonnisi unum et idem corpus sit?
Quis ergo non videat ex eo Ruperti dicto, bono substantiae permanenti
quod erat, invisibiliter adjici quod non erat, a censoribus inferri
sensisse Rupertum quod panis, qui in Christi corpus convertitur et
transit, simul panis permanet; quasi vero et ex eodem deducerent in
sensu Ruperti aquam, quae in vinum transmutata est, mira Spiritus sancti
potentia, suam semper aquae retinere naturam, adeo ut vinum simul sit et
aqua? Hos itaque cachinnos ne moveant; ea Ruperti verba, non do qualibet
mutatione, sed de penitus destructiva, si sapiunt, intelligant.
Porro advertant a Ruperto minime dictum quod Spiritus sanctus panis et
vini substantiam, secundum se et simpliciter (scholae voces non
abhorreat distinguendi necessitas), sed
|
“secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam,”
|
|
non mutat aut destruit. Quod quid aliud dicere est quam Spiritus sancti
operationem, qua panis et vinum in Christi corpus et sanguinem
vertuntur, non mutare sensibiles panis et vini species, licet panis et
vinum sub illis jam non sint, sed corpus et sanguis Domini. Et hanc esse
Ruperti mentem ea omnia persuadent, quibus frequentissime Rupertus docet
|
“panem videri, sed esse corpus Christi: sub panis et vini specie esse
Christi corpus et sanguinem,”
|
|
et his similia.
Quae si male praesumptam suspicionem non superant, ipsi legunto quae
Rupertus in cap. 6, lib. II, in Exodum scripsit:
|
“Manibus suis, inquit, corpus et sanguinem suum sub specie panis ipse
summus Pontifex obtulit.”
|
|
Et in cap. 7, lib. IV:
|
“Species utraeque panis et vini, ait Rupertus, de terra sumuntur; sed
accedit substantiarum ac specierum creator Deus; non superficietenus
inducit, sed efficaciter haec in carnem et sanguinem ejus convertit,
permanente licet specie exteriori.”
|
|
Prius jam in capite 32, lib. VII in Gen. scripserat
|
“quod panis admotus et immersus terribili mysterio passionis Christi,
adhuc panis videtur esse quod erat; et tamen in veritate Christus est,
quod non erat.”
|
|
Qui tamen expresse dicit panem et vinum in corpus et sanguinem Christi
converti, remanente tamen exteriori specie, haud dubie non sensit panis
et vini remanere substantiam, sed conversionem panis et vini in Christi
corpus et sanguinem, quam transsubstantiationem vulgo vocamus, indubius
asseruit. Qui tam aperte scribit panem immersum terribili passionis
Christi mysterio videri esse quod erat.
Falso itaque Claudius minister posuit a Ruperto eo capite lib. II in
Exodum eversum esse eucharisticae transsubstantiationis mysterium. Sed
et alii viderint Ruperti censores, qua fidei religione, qua juris
aequitate, quae in obscuris sicut et in dubiis pro possessore vult esse
pronuntiandum, Rupertum, quasi qui impanationis errorem vel induxerit,
vel saltem probaverit, et novo isto erroris figmento Lutheranis
praeluserit, ex obscuris, incertis levioribusque damnarunt; non auditis,
quae sanam Ruperti fidem ineluctabiliter probant, evidentissimis,
firmissimis gravissimisque testimoniis. Refellendus hic unus occurrit
Gregorius a Valentia, qui de Ruperto aliud a caeteris cogitans, non
negatam ab eo transsubstantiationem, sed in solis accidentibus ab eo
positam dicit substantiarum mutationem; adeo ut in Ruperti mente, si
Gregorio credas, nonnisi accidentibus substantiae differant, et una in
aliam transeat sola accidentium transmutatione.
Singularem hanc de Ruperto sententiam Gregorius a Valentia ipse sic
exponit in 3, disp. 6, q. 3, punct. 2, par. VII, ubi cum sibi objecisset
quod Rupertus abbas in cap. VII Joan. negat in sacramento mutari
substantiam, sic objecto respondet:
|
“Quod vero ad Rupertum abbatem attinet, nihil hic auctor peculiare de
transmutatione ista docere voluit, sed errorem quemdam suum, qui pugnat
etiam cum philosophia, huc similiter, sicut etiam ad alias rerum
mutationes accommodavit. Est enim arbitratus eamdem esse substantiam
panis, vini, corporis, sanguinis, et aliarum hujusmodi rerum, tantumque
eas differre accidentibus; ac proinde censuit cum panis et vinum in
corpus et sanguinem revera transmutantur, non mutari ibi rei
substantiam. Quare testimonium istud Ruperti ex parte quidem potius est
pro nobis: si quidem sensit ita re ipsa mutari hic panem in corpus
Christi, sicut mutari solet una res in alteram, quando juxta veram
philosophiam mutatur substantialiter.”
|
|
Hic Gregorius a Valentia Rupertum non arguit erroris adversus
transsubstantiationis fidem, sed duntaxat adversum humanam de rerum
transmutationibus doctrinam; et Rupertum in philosophiam magis quam in
catholicam veritatem peccasse objurgat. Verum et peripatheticae hujusce
censurae momenta ponderanda sunt. Et adversus ipsam imprimis statuo
Rupertum rerum principia, causas, alterationes et transmutationes
perfecte novisse.
Novit enim 1. a Deo creatum unum commune principium, ex quo creata sint;
materiam scilicet informem, quae hyle dicitur; et est proprie dicta
substantia, utpote primum subjectum ex quo et in quo suum esse habet
quidquid in orbe inferiori creatum est, animam rationalem cum exceperis.
Novit, secundo, primam hanc substantiam per modos diversos, diversas
qualitates et proprietates, diversimode figurari; diversisque hujusmodi
formis indutam diversas exhibere species. Sic elementa formantur, quae
ex hyle seu creata materia informi suum esse deducunt, et a variis
modis, qualitatibus et proprietatibus, suam formam suumque nomen
fortiuntur. Sic terra, quae ex hyle suum esse habet, terra dicitur ex eo
quod sit gravis et sicca.
Novit, tertio, caetera constare ex elementorum substantiis, quarum
diversa figuratio sub diversis modis, proprietatibus et qualitatibus,
diversas rerum quae ex illis compositae sunt definit naturas. Sic terra
figurata aeris specie dicitur aes; et ipsum aes figuratum specie regis,
dicitur rex. Et haec omnia, sive artis sive naturae opera, ex materia
simul et forma consistunt, et mutabilia sunt.
Hanc omnem verioris philosophiae doctrinam Rupertus his verbis describit
(lib. II De div. offic., c. 6):
|
“Artifex cum fabrili arte statuam figurat, materia formata, ejus est
aeris species, scilicet imago imperatoris; aut, si maluerit, simulacrum
Jovis. Ita, quod statuam nominamus, non est id quod est, quia non unum
aut simplum aliquid est. Sic ne ipsum aes, antequam in ipso figuretur,
simplum quid est, utpote cujus materia terra est multum ipsa differens,
quae videtur, aeris specie. Ipsam quoque si consideres terram, non est
id quod est, ut puta quae a forma nomen habet; dicitur enim terra ex eo
quod sit gravis et sicca: suum autem esse sumit ex hyle, quam dicunt
materiam creatam informem. Similiter homo non est simpliciter hoc vel
hoc, videlicet quia constat ex partibus, quae sunt anima et corpus, quas
solubili vinculo nexas procul dubio mors dissociat. Sic et caetera
quaecunque sunt ex materia simul et forma, ut dictum est; ideoque
accidentium multitudini subjacent et mutabilia sunt. At vero Dei
substantia simpla est, non formata, sed solummodo forma, forma, Inquam,
carens materia.”
|
|
Ex his paucis, velut ex ungue leonem, disce.
Novit, quarto, duplicis generis esse modos et qualitates; substantiales
alias, et alias accidentales. Illae sunt, quae rei constituunt speciem,
et quae propterea, ut philosophi loquuntur, a re inesse suo permanente
separari non possunt. Hae vero, quae sive in se mera sint, accidentia,
sive per se substantiae sint, rei in sua natura constitutae ita
adveniunt, ut ipsius non immutent speciem; vel sic absunt, ut
nihilominus res suam servet entelechiam.
Ista Rupertus sic ponit (lib. X De divin. offi., c. 6):
|
“Omnis humana vel angelica creatura, omnesque substantiales qualitates,
sine quibus nusquam ulla potest vel cogitari substantia, videlicet esse,
vivere, sentire, et discernere, quae naturaliter insunt; et idcirco
eidem abesse non possunt, per Filium simul cum ipsa substantia conditae
sunt. At vero bene esse, sancte vivere, recte sentire, prudenter
discernere, vel sapienter intelligere, accidentales qualitates per
Spiritum sanctum appositae sunt: quas ex eo constat accidentales esse,
quia videlicet adsunt bono, et absunt malo homini vel angelo, natura vel
substantia permanente. Et ne quis calumniae locus patere videatur, sic
dictum est has qualitates accidentales esse, cum ipse Spiritus sanctus,
cujus haec dona sunt, substantia sit; sicut mulieri procul dubio
accidens est fetam esse, cum semen quo impraegnata est, vel illud de quo
et per quid semen in ea transfusum est, substantia sit. Haec notis
illustret philosophus cujus hic partes non ago.”
|
|
Novit, quinto, Rupertus diversas rerum species non ex accidentibus, sed
ex substantialibus qualitatibus definiri; ut inter diversas naturas non
accidentale duntaxat, sed et substantiale, discrimen intercipiatur.
Quamvis enim non per formam, quae distincta in se et re substantia sit,
res una discernatur a caeteris, non propterea tamen accidentalibus solum
qualitatibus, sed substantialibus, quibus ipsa constituitur, maxime
distat ab aliis. Et licet qualitates substantiales, in se et secundum
rem accidentia sint primo subjecto, seu primae substantiae cui
adveniunt, non tamen naturae illi quam constituunt, et ratione cujus
dicuntur substantiales. Haec fluunt ex praecedenti.
Novit, sexto, unius ejusdemque substantiae transmutationes et
generationes fieri novis modis occurrentibus, novarumque qualitatum
accessu, ac etiam diversis maturationis gradibus. Haec Rupertus alio in
opere (lib. II, in Joan. post. med.) edisserit, ubi eam aquae in vinum
conversionem, quae sola naturae energia sit in vitibus, his exprimit:
|
“Caeteris omnibus elementis cooperantibus efficitur hoc, quod aqua vinum
sit in vitibus. Primo namque terrae gremio aqua suscipitur; sine cujus
ope nullam posset praestare pinguedinem vitium, sive herbarum, vel
arborum radicibus.”
|
|
Ubi Rupertus aquam primum esse naturae principium sapientissime docet;
quod et Helmontius hoc saeculo feliciter demonstravit.
|
“Dehinc aeris blanda temperie provocatur ut erumpat in palmitibus,
simulque beneficio caloris accedente, frondescit palmes, florescit, et
uva paulatim decoquitur.”
|
|
Quem, precor, apud sagaciores naturae indagatores reperis, qui mirandum
hoc naturae opus disertius exposuerit; et diversos maturationis gradus,
quibus internum efficiens externi beneficio totam rei scaenam peragit,
clarius, brevius et doctius quam Rupertus noster explicuerit?
Absit itaque Rupertum in sanioris philosophiae placita peccasse, qui
illius profundiora sagacissime scrutatus est, et ejus altiora
subtilissime attigit. Non res solis accidentibus seu qualitatibus, ut
vocat, accidentalibus, quae rei videlicet essentialem suae naturae
perfectionem jam adeptae contingunt, inter sese differre Rupertus usquam
sensit ac docuit. Non rerum ab una specie ad aliam transmutationes solis
fieri illius speciei accidentibus ullibi dixit. Etiamsi aquam,
accidentis adjectione, in vinum transire nonnunquam Rupertus scripserit,
accidentis nomine, non accidentales solum qualitates, quae a rei natura
abesse possunt, significatas intelligens; sed substantias etiam
substantialesque qualitates, quatenus materiae seu primo subjecto
accidunt.
Falso igitur theologus Peripatheticus respondit quod Rupertus arbitratus
sit eamdem esse substantiam panis, vini, corporis et sanguinis, et
aliarum hujusmodi rerum, solisque ipsas accidentibus differre.
Falsissime vero dixit Rupertum censuisse in hocce corporis et sanguinis
Christi sacramento, rei, hoc est, panis et vini, non mutari substantiam,
cum tot praeadductis testimoniis Rupertus sensisse probetur et docuisse
panis et vini substantiam in Christi corpus et sanguinem transire,
converti et transmutari. Quod qui verum esset, si quae panis, eadem
esset et sanguinis Christi substantia? Quomodo, inquam, panem et vinum
in Christi corpus et sanguinem transmutari veraciter ab eo diceretur,
qui unquam in aliam substantiam mutari denegaret?
Hac ergo unica et brevi argumentatione theologophilosophum falsi
convinco. Rupertus admittit panis et vini in corpus et sanguinem Christi
transmutationem. Hoc ipse a Valentia concedit, quod nec inficiari
potest. Ergo transmutatio vel est substantiae vel est accidentis; cum in
re nihil aliud sit et esse possit, juxta ipsiusmet Gregorii scholam.
Annon est accidentis? nec enim a Valentia auderet Ruperto imponere quod
usquam dixerit ipsas et solas panis et vini species, seu accidentia, in
sacramento mutari; quem in confesso est apud omnes infinitis propemodum
locis docuisse ipsas solas exteriores panis et vini species in corporis
et sanguinis Domini sacramento remanere. Superest ergo ut, quam
Gregorius fatetur a Ruperto doceri, panis et vini transmutationem,
fateatur in ipsa Ruperti doctrina non esse accidentis sed substantiae
conversionem.
Et sic Gregorius suum potius corrigat sensum, quam Ruperti doctrinam
emendet; quae tot censuris non fuit exagitata et expuncta, nisi ut
potentius vindicata prodiret illustrior; et magis probata fulgeret
purior, fugata omni impanationis, ut Guitmundus loquitur, et
invinationis umbra.
Quod si quis tam purae Ruperti fidei objicere velit errorem unionis
hypostaticae panis et vini cum Verbo Patris, ad hunc censum praeallata
Ruperti verba transferens, quibus vel obscuret, vel omnino deleat tanti
doctoris gloriam, et hanc facile nebulam luce veritatis discutiemus.
Ab errore unionis hypostaticae panis et vini cum Verbo Patris in altaris
sacramento venerabilem Rupertum defendit Vindex, et primo erroris illius
sensum exponit.
Catholica fides de tremendo hoc corporis et sanguinis Domini sacramento
credit et profitetur:
Non solam in eo corporis et sanguinis Christi esse figuram, sed illud
ipsummet Christi corpus, quod ex Virgine sumptum in cruce pependit,
ipsumque illum Christi sanguinem qui pro multis fusus est; 2. panem et
vinum transire seu transferri, transmutari, verti et converti in verum
Christi corpus et sanguinem, sola remanente exteriori panis et vini
specie.
In duobus his stat nostrae circa hoc sacramentum summa fidei, quam ut
evertant nihil non moliuntur nostri temporis haeretici. Ipsam perpetua
catholicorum scriptorum traditione obfirmatam a nobis immobiliter teneri
ubi deprehenderunt, istorum verba sensum et mentem pervertere, hoc est
in suos errores convertere omni studio conati sunt, hoc uno fidem
nostram posse concuti existimantes.
Albertinus prae caeteris (lib. III, pag. 902), cum Anastasium Sinaitam ,
Germanum Constantinop. , Joan. Damasc. episcopos, conc. Nicaen. II,
Nicephorum Constantinop. audiret aperte negantes hoc, quod est in
eucharistiae sacramento, esse corporis et sanguinis Domini figuram et
imaginem, eo videlicet intellectu quo figura et imago rei praesentiam
excludit, et pro ipsa absente substituitur, et clare professos hoc esse
illud ipsum corpus, quod de Virgine natum est; et illum ipsum sanguinem
qui de Christi in cruce pendentis latere fluxit: panem denique et vinum
in verum Christi corpus, quod pro nobis affixum est, et in verum ejus
sanguinem, qui ad exhaurienda multorum peccata effusus fuit, Spiritus
sancti operatione transire, transferri, transmutari et converti:
expressioribus hisce testimoniis ne virtus cedat, eis sensum affingit
prorsus alienum. Quem putas? qui nec ipsius erroris faveat, nec nostrae
patrocinetur fidei: ut si non ipsius, nec noster sit, sed omnino
diversus.
Verum novator iste cum frustra mentita parentem, clamans nec mihi, nec
tibi, sed dividatur, hac voce suum mendacium prodit. Quem ergo sensum
evidentissime huic sanctorum Patrum doctrinae, quam a nostris partibus
nititur distrahere, Albertinus attribuit? Quem alius a subtili erroris
magistro et ministro non excogitasset.
Commentus est enim mutatam esse a praenomitatis doctoribus Ecclesiae
fidem, quae si ipsi credimus, quod absit! nonnisi figuram corporis et
sanguinis Domini in altaris sacramento hactenus professa fuerat. Et ne
vel invitus agnoscat ab his veram substantiae panis et vini in
substantiam corporis et sanguinis Christi conversionem praedoceri, his
eorum verbis quibus panem et vinum fieri Christi corpus et sanguinem, in
corpus et sanguinem Domini transire, transferri, converti, et alia
hujusmodi, expresse professi sunt, Albertinus vult hypostaticam duntaxat
intelligi panis et vini cum Verbo divino unionem; qua videlicet panis et
vinum in personae unitatem conjuncta Verbo, et proinde simul ejus
corpori et sanguini, vere dici possint, in Albertini sensu, corpus et
sanguis Domini; sicut homo in Christo, propter hypostaticam naturae
hominis unionem cum Verbo Dei, vere et catholice dicitur Deus.
Novum istud Albertini commentum doctissime confutavit liber aeterna luce
dignus, cui titulus est: La perpetuite de la foy de la veritable
presence du corps et du sang de Jesus-Christ au saint sacrement de
l'Autel. Scio quidem acutissimam libri istius prodiisse refutationem, si
refutatio dicenda est, et non magis errorum repetita congeries: at et
ipsa, repetita confutatione potentius dissolvetur ab indefessis
catholicae veritatis propugnatoribus. Hic labor non illarum est partium
quas hic sustineo.
Hoc tamen unum non extra rem noslram facile dixerim: istam videlicet
hypostaticae panis et vini cum Verbo divino unionis haeresim, nedum
exortam Guitmundi Aversani episcopi aetate, qui undecimo saeculo
florebat usque ad annum millesimum octogesimum. Tria hujus rei certam
fidem faciunt cuivis qui non omnem fidem rejicit.
1. Guitmundus ipse, Impanatorum recens natam haeresim accuratius
exponens , validiusque confutans, manifeste declarat neminem esse qui
eam admodum unionis hypostaticae divini Verbi cum natura humana ausit
defendere, quive impanatum asserat Verbum; sicut Verbum carnem factum
credimus; vel qui panem et vinum dicat unum esse Christum, sicut Deum et
hominem unum esse Christum confitemur.
|
“Unde igitur, inquit, eucharisticus hic athleta, eos malus error iste
impanationis pervasit? totus mundus concinit, sicut anima rationalis et
caro unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus: nemo dicere
audet, ita Deus et homo et panis et vinum unus est Christus. Unde igitur
istis nova haec companatio?”
|
|
2. Quamvis impanari Christum et invinari doceret nova haec heraesis,
panem tamen et vinum per verba Salvatoris in carnem ejus et sanguinem
verti nequaquam credebat; sed panem et vinum cum Christi corpore et
sanguine misceri, seu Christi corpus et sanguinem sub pane et vino
latere existimabat ut Guitmundus eodem libro testatur.
3. Guitmundus, qui ea omnia quibus haec haeresis inniti videbatur,
studiose inquirebat et discutiebat exacte, hypostaticam istam panis et
vini cum Verbo unionem nullatenus protulit; quam tamen non simulasset,
nec dimisisset, sed vehementer impetiisset, si in ea tunc temporis sita
fuisset nova haec companationis haeresis.
Imo ipse eo loci totus est in sanctorum Patrum sententiis, ex quibus
adversus istos impanatores demonstrat panem et vinum, mira Spiritus
sancti operatione, fieri corpus et sanguinem Christi, transire,
transmutari et converti in Christi corpus et sanguinem. Quae sane
ridendus effutiisset, si ea ipsa ultro admittentes adversarii, ea in
sensu hypostaticae unionis exposuissent, quem Guitmundus nequidem
attingere ausus sit. Ridendus ergo magis ille est, qui panaceae unionis
istius hypostaticae haeresim a pluribus retro saeculis natam, et a
multis non obscuri nominis tractatoribus, quos supra produximus,
liberius traditam, audenter asseveravit.
Ipsa Guitmundo junior, non nisi sequenti saeculo prodiit, circa Algeri
tempora, qui dum saeculo ineunte duodecimo, ad annum millesimum
centesimum tricesimum floreret, hanc haeresim, ut novam et absurdam, his
verbis describit:
|
“Errantes quidam de quibusdam sanctorum verbis, dicunt ita personaliter
in pane impanatum Christum, sicut in carne humana personaliter
incarnatum Deum. Quae haeresis, quia nova et absurda est, rationibus et
auctoritatibus, prout Deus aspiraverit, radicitus est exstirpanda.”
|
|
Post haec fundamentum, cui novum hunc superstruebant errorem, Algerus
subjicit:
|
“Ex quadam enim similitudine, inquit, B. Augustini in libro Sententiarum
Prosperi, suam sumunt et defendunt haeresim qua dicit sacrificium
Ecclesiae duobus confici duobusque constare; sicut persona Christi
constat et conficitur ex Deo et homine. Dicunt enim male subaudiendo,
ita personaliter sacrificium Ecclesiae, id est Christum, in altari
sacrificatum duobus constare in eadem persona, sicut persona Christi
constat ex Deo et homine.”
|
|
Quid etiam ipsi respondeant ad ea quae perverso huic dogmati
objiciuntur, non tacet fortis hic Eucharastici sacramenti defensor:
|
“Si autem, ait, opponitur illis quod illa elementorum species non sit
cum Christo una persona, sed tantum sacramentum ejus, mysterium et
figura: nec sic desistunt, dicentes, quia ita dicit beatus Ambrosius ad
Gratianum; sicut dicitur sacramentum assumpti hominis, sic dicitur
sacramentum Dominici corporis; et B. Maximus, Deum sub carnis mysterio
venientem Itemque in multis Scripturis dicitur Deus opertus humana forma
vel figura; sicut Christus in altari, panis forma vel figura.”
|
|
Et paucis interjectis, absurdum hunc errorem ex his, quae opponebant,
iterum sic explicat:
|
“Sed item opponunt quia ita dicitur Christus assumere speciem vel formam
panis in altari, sicut Verbum Dei speciem vel formam carnis in utero
virginali; et sicut Verbum fit caro, sic panis fit eadem caro.”
|
|
Haec autem omnia novae istius haereseos commenta Algerus rationum et
auctoritatum pondere validissime concutit et funditus evertit. Quod rei
nostrae est prosequor.
Hisce Algeri et Guitmundi testimoniis probatissimum fit et
evidentissimum quis novae illius et absurdae haereseos Verbum
hypostatice impanantis et invinantis sensus fuerit; quae fetulentis
istius erroris origo; et tandem quae pestiferi hujusce monstri fuerint
incrementa.
1. Berengariani non nisi figuram et signum corporis et sanguinis Christi
in sacramento posuerunt.
2. Ecclesiae vero auctoritate rationibusque compressi, et ab ista
pravitate dejecti ad eam, ut refert Guitmundus, confugerunt impietatem,
qua Christi corpus et sanguinem in eucharistiae sacramento credentes,
Christi corpus cum pane, quo posset comedi, et ejus sanguinem cum vino,
quo possit potari, impie finxerunt; circa Guitmundi aetatem, qui hanc
haeresim vocat novam companationem.
3. Cum autem nihil eis suppeteret unde hanc Christi impanationem vel
defenderent, vel utcunque suaderent; nullusque ea ratione Christum, qua
Verbum incarnari profitemur, impanari hactenus ausus esset dicere, ut
ipse Guitmundus testatur; errori tandem suo frena laxantes, circa Algeri
tempora, eo blasphemiae sese egerunt praecipites, ut panem et vinum
hypostatice unita Verbo, et ab eo in personae unitatem assumpta cum
carne et sanguine, ore sacrilego pronuntiarent, teste Algero, sicut
naturam hominis a verbo assumptam ex catholica fide credimus.
Haec prima et vera hypostaticae impanationis origo est, non ab
Anastasio, Damasceno, aut aliis orthodoxis scriptoribus, sed ab
haereticis Berengarianis repetenda; non septimo sed duodecimo saeculo
censenda; nec sua novitate haec haeresis Ecclesiae mutavit fidem, cum
fere simul exstincta ac nata fuerit, nullusque ei, quem sciam, nisi
Joannes Parisiensis usquam faverit. Quis ergo jam non rideat Albertini
fabulam, qua ut catholicorum tractatorum fidem eluderet et doctrinam,
faciliusque plus aequo credulis illuderet, finxit ab eis, ubi panem et
vinum fieri et esse Christi corpus et sanguinem, panem et vinum,
mysticis Ecclesiae consecrationibus, in corpus et sanguinem Domini,
transire, transferri, transmutari, converti, et alia hujusmodi expresse
docuerunt, novam et absurdam hypostaticae companationis seu unionis
panis et vini cum Verbo divino haeresim inductam fuisse.
Corruat ergo tota Albertini machina, qua nostrae fidei de adorando
corporis et Sanguinis Domini sacramento firmitatem concutere voluit,
perpetuam catholicae illius traditionis seriem tentans, sed frustra,
abrumpere.
Sed et Bellarmini pariter et Vasquis censura hic castiganda est.
Insignis ille purpuratus, Rupertum suis ut illustraret observationibus,
iis omnibus quae ex Algero de novo et absurdo hypostaticae impanationis
errore supra protulimus, novam Ruperti haeresim describi, et tacito
nomine denotari, quasi ex tripode pronuntiavit, adeo ut nova haec
Ruperti haeresis in causa esse ab eo dicatur, cur abbatis illius
Tuitiensis opera, alioquin non indocta, ut ipse loquitur, sine luce
jacuerint et honore in tenebris oblivionis, annis circiter
quadringentis. Qua autem veri aequitate Bellarminus id de Ruperti
operibus censuerit, supra jam statim ostendimus, infra graviorem de
haeresi impanationis per hypostasim calumniam confutaturi.
Iste vero subtilioris juxta ac promptioris ingenii, ad annum millesimum
sexagesimum hujusce erroris initia revocat, utpote quem a Valeramno,
auctore, ut putat, librorum De divinis officiis, arbitratus est exiisse,
Bellarmini judicium sic temperans, ut Rupertum istius haereseos non
velit esse parentem, sed patronum:
Primum Vasquis errorem circa haereseos istius primordia jam supra satis
prodidimus; cum ubi nondum Guitmundi aetate exortam probavimus, tum ubi
Valeramno Attembergensi opus De divinis officiis, omni jure subripuimus.
Temperatae autem istius censurae excessum ad justum statim deducemus
moderamen; ubi Tuitiensem nullatenus isti fuisse patrocinatum errori,
plenius planiusque demonstrabimus.
Jam ergo Ruperti fidem, quem ut patrem sapientia et sanctitate veneror,
quem ut fratrem professione diligo, et quem ut doctorem catholicum
audio, ea omni, quae filii est, pietate; ea omni, quae fratris est,
charitate; et ea omni, quae discipuli est, observantia et studio, ab
unionis istius hypostaticae panis et vini cum Verbo divino impia
novitate et nova impietate vindicandum aggredior.
|
|