COMMENTARIA IN APOCALYPSIM


LIBER PRIMUS.


CAPUT 10

[1] “a septem spiritibus,” id est, ab uno sancto septiformi spiritu, subauditur, eadem gratia vobis et pax. Hi videlicet septem spiritus, in conspectu ejusdem throni Patris sunt, id est, in conspectu sanctorum angelorum, qui adeo thronus Dei sunt, et adeo in ipsis sedet Deus, ut quidam ex eis etiam proprie throni vocentur. Hoc nimirum exinde habent, quia spiritus isti in conspectu illorum sunt, id est, quia spiritus istos conspiciunt. Nam, nisi isto septiformi spiritu confirmati essent, nullatenus sedentis pondus Dei ferre praevalerent. Ipse enim spiritus amor est, quo solo idonea fit creatura rationalis, ut in ea majestas Dei sedeat, quam ferre non potest quisquis illam non amat. Nam e contrario de illis quorum in conspectu sive diligenti memoria non sunt spiritus isti, Psalmista dicit: “Sicut cera fluit a facie ignis, sic peccatores pereant a facie Dei” (Psal. LXVII), ut videlicet intelligas nullum posse subsistere a facie Dei nedum sedem esse Dei, qui non habet hunc spiritum amoris. Ab isto ergo spiritu septiformi; “gratia, inquit, et pax septem Ecclesiis;” cujus videlicet gratiae et pacis hic fructus est, ut et ipsi cum sanctis spiritibus angelicis, thronus Dei sint. “Et a Jesu Christo, qui est testis fidelis primogenitus mortuorum et princeps regum terrae,” et a Jesu Christo, inquit, subauditur, gratia et pax, “utpote per quem facta est ipsa gratia, et qui est nostra pax (Ephes. II).” Nam gratia et pax per Jesum Christum facta est, “et ipse est, inquit Apostolus, pax nostra, qui fecit utraque unum (Rom. VIII).” Haec namque persona, in acquirenda nobis hac pace et gratia, plus egit, et semetipsum impendit, nostram assumeado naturam, et obediendo, “usque


CAPUT 16

[2] Amplius autem, quando, ut praemissum est, “veniet cum nubibus, quando videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt,” qui mala dixerunt ei: “Quando morietur, et peribit nomen ejus (Psal. XL),” qui pungentes sive transfigentes, hoc efficere voluerunt, ut omnino non esset, ut omnino auferretur de terra memoria illius (Matth. XIII; Luc. IV); tunc opportune dicit hic Dominus Deus: “Tunc, inquam, vociferabitur et clamabit; et super illos inimicos suos confortabitur (Isa. XLIII),” et istud dicet eis: “Ego sum [a] et [oh] principium et finis.” Ac si dicat: Non sicut vos mihi improperastis, ego sum filius fabri, aut ex illo fabro Joseph esse coepi, non sicut vos voluistis, ut perirem, ego perii, aut esse desii, sed sum et ante Joseph, et ante omnes, et post me nullus erit. Nam et in propheta dicebam vobis, quia “ante me non est formatus Deus, et post me non erit (ibid.).” Quod sequitur dicens: “Qui est, et qui erat, et qui venturus est omnipotens,” dictionem confirmat eamdem dicentis: Ego sum [a] et [oh] ego sum principium et finis. Credentium quippe vox est Joannis, et omnium nostrum credentium atque confitentium, quod veritatem de seipso testetur hic Dominus Deus, quod non sit recens Deus aut Dominus, sed sit ille, a quo vel cum quo venientes et missi p


LIBER SECUNDUS.


CAPUT 11

[3] “Et Angelo Thyatirae Ecclesiae scribe: Haec dicit Filius Dei, qui habet oculos tanquam flammam ignis, et pedes ejus similes aurichalco.” Hic in Filio Dei spiritus fortitudinis, qui post spiritum scientiae sursum sequitur, loquitur quod suum est. Ait enim: “Habeo adversus te, quia permittis mulierem Jezabel quae se dicit propheten, docere et seducere servos meos.” Haec etenim cum dicit, illum Thyatirae Angelum, et omnem hominem sanctum, qui secundum nomen Thyatirae, quod transfertur in hostiam exhibuit Deo corpus suum hostiam viventem (Rom. XII), mittit ad veridicam historiam. Ubi Elias Thesbites contra Jezabel et prophetas ejus ita fortis fuit, et ita fortiter egit, ut usque hodie dicat in medio Ecclesiae, cum illius zeli fortitudinis suae memoria laudabili, memorabili laude: “Zelo zelatus sum pro Domino Deo exercituum, quia prophetas tuos occiderunt, et altaria tua subfoderunt (I Reg. XIX).” Ita quippe fortiter zelatus fuerat, ut prophetas Baal viros quadringentos occiderit gladio (I Reg. XVIII). Eadem zeli fortitudine Phinees quoque (quem ipsum Eliam fuisse Hebraei autumant) in supradicto scandalo quod Baalam docuit, Balac mittere coram filiis Israel, “arrepto pugione ingressus est post virum Israelitem in lupanar, qui ingressus fuerat ad scortum, et confodit ambos, virum scilicet et mulierem in locis genitalibus; atque ita aversus est furor Domini ab Israel (Num. XXV).”


CAPUT 14

[4] us Joram ex Athalia filia ejusdem Jezabel, et Joas, et Amasias, prophetas Domini persecuti sunt et occiderunt, et verbum Dei loqui prohibuerunt, et idcirco de sancta et mystica generatione Jesu Christi Matthaeo scribente, sublati sunt, et locum in ea vel memoriam non meruerunt. Jamdudum quidem fabricati fuerant vituli aurei, et scissae fuerant decem tribus de domo David, et a templo Domini, quod signum et initium fuit omnis haereticae et schismaticae iniquitatis, sed ista videlicet, Jezabel cultum Baal superaddidit, et perfidiae gladium, ut jam dictum est, adjecit, et justum sanguinem fudit, et verbi Dei ministrum in fugam compulit. Recte ergo et mulier ista, quae supra sexus sui dignitatem in Ecclesia loquens et docens seducebat (I Cor. XIV), et omnis haeretica perfidia, Jezabel vocatur, et est; atque nomen illius Jezabel, cujus posteritas, ut jam dictum est, de generatione sancta periit, in opprobrium reservatur. “Quia permittis, inquit, mulierem Jezabel quae se propheten dicit,” etc. Quid illum volebat agere, cui dicebat, “quia permittis?” Nimirum induere spiritum fortitudinis (I Tim. II), et zelo Domini illud spiritualiter facere quod corporaliter Elias fecit. Ille cum redarguisset populum, dicens: “Usquequo claudicatis in d


CAPUT 22

[5] tirpe vestra ad sancta, in quo est immunditia, peribit coram Domino (Levit. XXII).” Haec ut accepisti et audisti, “in mente habe,” memoria tene, et deinceps serva, et de eo quod non servasti, “poenitentiam age.” “Si ergo non vigilaveris, veniam ad te, tanquam fur, et nescies qua hora veniam ad te.” Quod debui facere, feci tibi, corripui te, monui te ut vigiles, evangelica quoque tuba personante ad omnes: “Vigilate itaque, quia nescitis qua hora Dominus vester venturus sit (Matth. XXIV).” Si ergo non vigilaveris, veniam ad te sicut fur (Luc. XII). Non veniam ad te sicut ad homines illos qui vigilant, et exspectant; venit ipsorum Dominus cum revertitur a nuptiis, gratias agens illis, et beatificans eos quod in occursu suo vigilaverint. Non veniam ad te, sicut sponsus jucundus atque festivus, sed tanquam fur, qui nesciente patrefamilias, domum perfodit, et Dominum domus necat quem dormientem invenerit. Consequitur enim ut qui non vigilat, eum mors superveniens, tanquam fur comprehendat.


CAPUT 30

[6] “Suadeo tibi a me emere aurum probatum, ignitum, ut locuples fias, et vestimentis albis induaris et non appareat nuditas confusionis tuae.” Hoc tibi scire expedit, quia dives ego sum, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi (Coloss. II), tu autem pauper es. Si istud scis, eme a me aurum sapientiae, aurum ignitum, aurum probatum; ignitum ex charitate, probatum ex fide per charitatem operante. Istud eme pretio piae confessionis; et jugi memoria propriae fragilitatis, semper memorando quid ex te sis, quid ex Deo acceperis (Galat. IV). Ut locuples fias, id est addatur tibi gratia, “et vestimentis albis induaris,” non ex operibus tuis, sed ex eadem gratia largitionis, quemadmodum Psalmista dicit: “Beati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum (Psal. XXXI).” Ita fiet ut non appareat confusio nuditatis tuae, quod nonnullis evenit, dum propter elationem mentis inciderunt in tentationem et confusibilem corruptionem carnis. “Et collyrio inunge oculos tuos, ut videas.” Collyrium quo oculorum vitia purgantur, humilitatis suavitatem significat, quae parvulos adjuvat, ut ea quae sapientibus et prudentibus abscondita sunt, illis revelentur mysteria. “Collyrio ergo inunge oculos tuos ut videas,” id est, cor tuum vera humilitate purifica, ut paupertatem tuam videas, et veras divitias bonitatis Dei cognoscas (Luc. X). “


LIBER QUARTUS.


CAPUT 1

[7] t dextera illius amplexabitur me (Cant. II).” Quod est dicere: Temporalia bona sub mea sunt dispositione, pars autem illa, quae illis transeuntibus permanet, pars optima, quae est Verbum Dei, legere vel audire, et intellecta commendare memoriae, in summa mihi est delectatione. “Scriptum, ait, intus et foris, signatum sigillis septem.” Intus et foris scriptus est liber, quia nimirum sancta Scriptura et historiali sive litterali tenore legenda et spirituali sensu intelligenda est. Signatus est quoque sigillis septem, ita videlicet, ut omnem in se contineat mysteriorum Christi plenitudinem, quae nisi ille veniens adimplesset, nemo intelligeret, et tanquam signacula firmissima solvere cupiens, frustra laboraret, quia convenientia non essent, quaecunque quasi exponendo dicere contenderet. Denique hi, quibus Christus non venit, vel qui Christum non receperunt, nunc usque clausum et signatum versant librum, imo nec signatum esse vident, quia “velamen positum est supra cor eorum (II Cor. III),” et quaecunque quasi exponendo fari gestiunt, convenientia non sunt. Bene autem dictum est, “signatum sigillis septem,” quia videlicet septem sunt Christi mysteria, circa quae versatur sancta legalis et prophetica Scrip


CAPUT 5

[8] “Flebam ergo, inquit, multum. Et unus de senioribus dixit mihi: Ne fleveris. Ecce vicit leo de tribu Juda, radix David, aperire librum et solvere septem signacula ejus.” Haec talis dictio unius de senioribus, non solum flentem consolatur, verum etiam videntem atque visurum docilem reddit, ut rerum sive imaginum quas videt cognitor fieri melius possit, praemonitus atque ad memoriam rerum gestarum adductus, in ipso excessu verbis hujuscemodi. “Ecce vicit leo de tribu Juda, radix David.” Leonem nominat ei qui protinus agnum visurus erat. Sequitur enim:


CAPUT 7

[9] tur Job: “Apud ipsum est fortitudo et sapientia (Job XII).” Item: “Apud ipsum est sapientia et fortitudo (ibid.).” Igitur “Agnum vidi, inquit, stantem in medio throni, et quatuor animalium et seniorum,” id est Christum Sanctum sanctorum regnantem et dominantem in medio omnium sanctorum, “cornibus septem et oculis septem,” id est spiritibus septem, quorum omnem in se habet plenitudinem corroborantem et illuminantem omnes, qui per fidem in circuitu ejus sunt. Additur quoque “tanquam occisum.” Quid est “tanquam occisum,” nisi aliquando occisum, nunc autem vivum? Nam ille quidem “resurgens ex mortuis, jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI),” verumtamen signa mortis ejus, loca clavorum in manibus ejus et pedibus, locus lanceae in latere ejus, quae suis discipulis post resurrectionem sua ostendit et palpanda praebuit, in memoriam sempiternam reservantur, sibi ad gloriam, nobis ad gratiam, inimicis ejus ad crudelem conscientiam: “ut videant et confundantur,” juxta illud propheticum: Videbunt in quem pupugerunt (Zach. XII).


CAPUT 25

[10] et profugi, sicut patet hodie, essent super terram? Dixerat enim ipse Christus in Psalmo: “Deus ostendit mihi super inimicos meos, ne occidas eos, nequando obliviscantur populi mei.” Sed quid? “Disperge illos in virtute tua (Psal. LVIII),” inquit. Valet enim populis ad retinendam memoriam [commemorationem] Christi; id quod Judaei non omnino occisi, sed cum libris suis eumdem Christum testificantibus, per omnes gentes dispersi sunt. Hoc itaque voce magna clamabant ad illum judicem sive vindicem sanctum et verum, ut eos de terra et civitate illa jam ejiceret, et cadere in ore gladii atque captivos duci faceret in omnes gentes. Sicut tunc illis ipse terribili praefiguravit signo, quando fecit quasi flagellum de funiculis, et omnes ejecit de templo, dicens illis post haec inter caetera: “Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta (Joan. II).” Longum quippe de funiculis flagellum, longum significavit, quo constricti erant, “funiculum peccatorum, a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae filii Barachiae, quem occidistis inter templum et altare (Matth. XXIII).” De quo cum fuerit filius Joiadae, quaeritur quare Barachiae dicatur filius, et non Joiadae Barachias, in lingua nostra benedictus Domini dicitur, et sacerdotis Joiadae justitia Hebraeo nomine demonstratu


CAPUT 32

[11] unc revelatae gratiae tempore manifestas necessario exprimit personas Patris, et Filii et Spiritus sancti. Dudum autem in illa umbra Mosaicae legis arcana professione significabatur totidem nominum paternorum in illo populo Dei, Deum Abraham, Deum Isaac, Deum Jacob palam confitentibus atque invocantibus universis (Exod. III). Et nunc quidem in frontibus suis signantur servi Dei signaculo crucis et sanguinis Christi, in confessione nominis unius Dei Patris et Filii et Spiritus sancti, tunc autem signabant postes domorum suarum sub jam dictis nominibus Abraham, Isaac et Jacob: unum Deum confitentes ejusdem Dei auctoritate praedocti. Dixerat enim Moysi: “Haec dices filiis Israel: Dominus Deus patrum vestrorum Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Jacob misit me ad vos. Hoc nomen mihi est in aeternum; et hoc memoriale meum in generatione et generationem (ibid.).” Quid ergo, inquam, in his taliter multiplicatis, taliterque dispositis intelligimus numeris, nisi ac si dicerentur servi Dei nostri, signati nostri ex Judaeis sunt hi, qui non tantum secundum carnem sed et secundum fidem filii sunt Israel aut Abrahae fidelis patris sui? “Non enim, inquit Apostolus, omnes qui ex Israel hi Israelitae; neque quia semen sunt Abrahae, omnes filii; sed in Isaac vocabitur tibi semen, id est, non qui filii carnis, hi filii Dei; sed qui filii sunt promissionis, aestimantur in semine (Rom. IX).” Itaque hoc numero finito, innumerabilis significatur Ecclesiae totius multitudo, quae de patriarchis, vel prosapia carnis, vel fidei imitatione progenita est. Porro et in ordine isto nominum duodecim filiorum Israel, ratio mystica non deest; quia videlicet non secundum ordinem suae generationis, quae secundum carnem geniti vel nati sunt, hic dispositi inveniuntur: quod utique non per ignorantiam accidit, sed certi causa mysterii.


LIBER QUINTUS.


CAPUT 12

[12] Ita factum est, ut diei non luceret haec pars tertia, et noctis similiter. Semen illud Abrahae sive gens Israelitica, quo respectu sol, et luna, eodem erat dies clara, et nox lucida. Dies clara, videlicet pro consanguineo sibi Christo patribus repromisso, sole aeterno. Nox lucida, pro rerum temporalium eventu bono, terraeque Chanaan possessione promissa, et regno terreno multis mirabilium Dei signis illustrato. At illi infideles murmuratores, quicunque in superbia Deo detraxerunt, et ob hoc ore Dei dicti sunt multitudo pessima. Exempli gratia, cum dixit: “Usquequo multitudo haec pessima murmurat contra me (Num. XIV)?” Neque in futura vita Christum solem, neque in praesenti vita temporalem videre meruerunt patrum haereditatem. Itaque diei similiter et noctis pars ista, quae putabatur diei esse et noctis lucidae, eum potius ad illam, ut jam dictum est, tertiam partem pertineret, in qua Chanaan reputatus est, non luxit, non clarificata est, sed tenebrosam post memoriam reliquit.


LIBER SEXTUS.


CAPUT 7

[13] ti sunt omnes Spiritu sancto, et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis (Act. I).” Ait ergo: “Et accepi librum de manu Angeli, et devoravi illum.” Ac si dicat: Et accepi dono Filii Dei, et Patris ejus facultatem intelligendi Scripturas, ac praedicandi virtutem et ministerium, et legendo atque intelligendo, nec non et loquendo sive praedicando delectatus, refectus et confortatus sum. “Et erat, inquit, in ore meo, tanquam mel dulce.” Nihil verius. Nam de hujusmodi gustu Psalmista loquitur: “Quam dulcia faucibus meis eloquia tua super mel et favum ori meo!” (Psal. CXVIII.) Et ipsa sancta Scriptura, vere Dei sapientia de semetipsa dicit: “Transite ad me omnes qui concupiscitis me, et a generationibus meis implemini. Spiritus enim meus super mel dulcis, et haereditas mea super mel et favum. Memoria mea in generationes saeculorum. Qui edunt me, adhuc esurient; et qui bibunt me, adhuc sitient (Eccli. XXIV).” Haec et his similia quae dicuntur in Scripturis de dulcedine hujusce libelli, sola melius persentit felix anima quaecunque meruit experiri quae gustavit, quaeque gustando dulcis ipsa effecta est tanquam favus meliis, quo delectatus ipse sponsus, et dilectus ejus dicit ei: “Favus distillans labia tua, sponsa, mel et lac sub lingua tua (Cant. IV).” Sed vide quid sequitur: “Et cum devorassem, inquit, eum, amaricatus est venter meus.” Magna vere dulcedo libelli hujus quotiescunque devoratur, sed ipsa dulcedo nunc interim, dum in hoc saeculo vivitur, multis amaritudinibus respergitur. Non enim adversarii desunt, qui tribulationum et mortis interdum inferant absinthium. Nam hoc est, quod de illis, qui in illa sua dulcedine simul amaritudine ejusdem amaricati sunt, scimus et didicimus, quia calicem Domini biberunt, juxta promissum ipsius dicentis: “Potestis bib


LIBER SEPTIMUS.


CAPUT 4

[14] “Et draco stetit ante mulierem quae erat paritura, ut cum peperisset, filium ejus devoraret.” Haec erat intentio draconis tot capita subrigentis, tot cornua vibrantis. Haec, inquam, erat nequissima cupiditas diaboli, tot regna commoventis, tot reges inflammantis in odium divinae religionis, ut “cum peperisset mulier, quae erat paritura,” cum Christum edidisset Ecclesia, pariente Virgine Maria, “filium ejus devoraret,” id est, nomen ejus de hominum memoria tolleret, ut partus hujusmodi nulla utilitas, nullus fructus existeret. Sed sequitur:


CAPUT 5

[15] et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae. Reges eos in virga ferrea (Psal. II).” Quomodo ergo illum tam cito malitiosa draconis fatuitas devorare se posse sperabat, cum scriptum fuisset de illo, quod recturus esset gentes in virga ferrea? Sane “virga ferrea,” id est inflexibili justitia. Item quod ait “filium masculum,” idem est ac si diceret fortissimum. Masculus enim, id est fortis, filius tunc natus est nobis, quemadmodum propheta praedixerat: “Et vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius, Deus fortis (Isa. IX).” Egit tamen draco ille quantum potuit, non desistens filium illum persequi, “ut devoraret,” id est ut memoriam ejus deleret, dicens illud quod in Psalmo audimus: “Quando morietur, et peribit nomen ejus?” (Psal. XL.) Haec dicendo impatienter effecit ut crucifigeretur; et hoc agendo, devorari illum, et perire putavit nomen ejus. Sed vide quid sequitur: “Et raptus est filius ejus ad Deum et ad thronum ejus.” Quam vere hoc factum sit quis nescit? Quis non audivit? Cum enim devoratus esse putaretur, utpote in terra sepultus, et signato lapide in terra conclusus (Matth. XXVII), tunc solutis doloribus inferni, juxta quod impossibile erat teneri illum ab eo, resurrexit et in coelum ascendit, et sedet a dextris Dei (Act. II), triumphante veritate Scripturae dicentis in David: “Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis (Psal. CIX).” Raptus est igitur filius mulieris, Ecclesiae filius, mulieris Virginis Mariae ad Deum et ad thronum ejus, atque illinc despiciens universa capita draconis irridet, sicut itidem in Psalmo Spiritus sanctus locutus est: “Qui habitat in coel


CAPUT 10

[16] “Et postquam vidit draco quod projectus esset in terram, persecutus est mulierem, quae peperit masculum. Et datae sunt mulieri duae alae aquilae magnae, ut volaret in desertum in locum suum, ubi alitur per tempus et tempora, et dimidium temporis a facie serpentis. Et misit serpens ex ore suo post mulierem aquam tanquam flumen, ut eam faceret trahi a flumine.” Hoc illud est propter quod exclamaverat, dicens: “Vae terrae et mari!” etc. Haec illa est ira magna projecti in terram draconis, qui vocatur diabolus et Satanas, quam videlicet iram mirabiliter haec visio mirabilis insinuat in eo quod dictum est: “Et misit serpens ex ore suo post mulierem aquam tanquam flumen, ut eam faceret trahi a flumine.” Revocemus ad memoriam, de gestis ecclesiasticis, quomodo postquam draco ille “projectus est in terram,” postquam, proficiente Christiana fide, desertis ac destructis idolis, amisit usurpatam quasi divinae culturae gloriam. Jam Romani fastigio imperii filium adorante mulieris hujus, qui “raptus est ad Deum et ad thronum ejus,” Christiano imperatore Constantino in fronte sua signum gestante crucis Christi, Arius presbyter magnus haeresiarches sub nomine Christiano in blasphemiam Christi Filii Dei procaciter nimis erupit, loquacitate intolerabili, et cognoscemus quam vere, quam congrue, secundum rei gerendae proprietatem, istud in visione demonstratum, et taliter dictum aut scriptum sit. Quid enim verius quam quod nunc ait, quia “postquam vidit draco quod projectus esset in terram, persecutus est mulierem,” mittens post illam “ex ore suo aquam tanquam flumen?” Vidit enim diabolus non posse ulterius veterem idololatriam, summis principibus inclinatis ad suscipiendam


LIBER OCTAVUS.


CAPUT 11

[17] idit fratrem suum (ibid.).” Hoc est signum in quo cognoscant hi, qui ex Deo sunt, ex maligno illum esse malignum, quia occidet, sicut jam dictum, et in captivitatem ducet, quod non facit nec fecit omnis qui ex Deo est. Hoc audiat si quis habet aurem, hoc ad memoriam revocet quisquis fidelem habet rationem. Et cum viderit illum ducere in captivitatem et gladio occidere, etiam si scientiae copiam, vel testimoniorum de Scripturis non habet abundantiam, saltem ex hoc solo quod ille homicida est, sciat quod ex Deo non est, et idcirco non stabit. Sed sicut caeteri homines recipiunt vicem, ut qui gladium acceperint gladio pereant; ita et iste pro captivitate captivitatem, pro occisione recipiat occisionem, pro temporali aeternam, pro simpla duplam, ut qui sanctorum corpora tantum captivavit atque occidit, ipse captivitatem recipiat et occisionem simul animae et corporis. Quid enim si non statim fiet? Imo si statim lieret, si statim cum prima blasphemia illud os magnum appellaretur, et cum initio belli sive gladii quem accipiet, statim gladio coelesti periret, unde vel in quo patientia sanctorum probaretur et fides? Sequitur:


LIBER NONUS.


CAPUT 20

[18] CAP. XVI. “Et audivi vocem magnam de templo dicentem septem angelis: Ite, effundite phialas irae Dei in terram.” Magna vox ista est, quia magnam sonat iram. Haec de templo auditur; quia cum de caeremoniis templi Judaici exituri essent, sicut jam dictum est, eisdem angelis mox passurus praedixerat Dominus Jesus: “Et cum venerit Paracletus, ille arguet mundum de peccato, et de justitia, et de judicio. De peccato quidem, quia non crediderunt in me; de justitia vero, quia ad Patrem vado, et jam non videbitis me; de judicio autem quia princeps mundi hujus jam judicatus est.” “Ite, ergo, inquit, et effundite phialas irae Dei in terram,” id e st, palam arguite mundum et dicite guas ob causas homines, qui terra sunt amando terram, Dei viventis mereantur iram. “Et abiit primus et effudit phialam suam in terram; et factum est vulnus saevum ac pessimum, in homines qui habent characterem bestiae, et eos qui adoraverunt imaginem ejus.” Hic jam ad memoriam revocandus est primarum ordo plagarum, scilicet earum, quae superius ad voces septem angelorum tubis canentium factae sunt. Illarum namque respectu, plagae istae novissimae dictae sunt. Ad vocem primi angeli, tertia pars terrae combusta; ad vocem secundi, tertia pars maris sanguis facta; atque ad vocem tertii, tertia pars fluminum in absinthium versa; et ad vocem quarti, tertia pars solis, lunae atque stellarum obscurata est; ad vocem quinti angeli, locustae pugnaces de puteo abyssi in terram exierunt; et ad vocem sexti, quatuor angeli, qui altigati erant in flumine magno Euphrate, soluti sunt; atque ad vocem septimi, victoriosae voces in coelo factae sunt. Eodem ordine per easdem mundi partes, plagae istae novissimae effunduntur. Prima namque in terram, secunda in mare, tertia in flumina et super fontes aquarum, quarta in solem, quinta in sedem bestiae, sexta in flumen magnum Euphraten, septima effunditur in aerem. Loco putei abyssi, sedem bestiae in hoc ordine scripsit, caetera eisdem nominibus expressit. Nunc ergo n


CAPUT 22

[19] In modum ranarum.” Nimirum ranae et immundae sunt et turpes, et exiguae et quasi loquaces. In luto namque commorantes importune et quasi cum garrulitate coaxando quietem auferunt. Congrua ergo assimilatio dum ranis adaequantur, vel similes perhibentur hi qui sibi magni et eloquentes videntur. Verbi gratia, poetae qui sibi magna sonare videntur, sed omnis eorum materia fabulosa lutum est, et magnitudo eorum inflatio est. Quapropter quoniam scientia illorum cum nulla sit (II Cor. X), inflatur adversus scientiam Dei, pulchre satis eorum spiritui congruit illud de fabella Aesopi, ubi sufflando tentatus se extendere ad magnitudinem bovis, dum conatur, et pellem frustra distendit, tandem ultra vires sufflando crepuit. Denique ubi nunc illi sunt grandiloqui, qui se extulerunt adversus veram magnitudinem scientiae Dei? “Periit memoria eorum cum sonitu, et Dominus eorum in aeternum permanet (Psal. IX).” Quis enim loquacitati illorum hominum credit? Imo quis eorum theologias turpes legens vel audiens non irridet? Porro magi quorum principes in Aegypto Jannes et Mambres, per incantationes suas coram Pharaone adversus Moysen et Aaron ranas eduxerunt, et ultra non valuerunt, modum recte dicuntur habere ranarum ut eis similes sint quas contra Deum fecerunt, ultra quas eorum praestigia non valuerunt. Sequitur:


CAPUT 24

[20] er terram; quia videlicet nunquam ante Christi adventum factum fuerat, ut praedicatores missi universum commoverent mundum, ut coelis enarrantibus gloriam Dei, in omnem terram exiret sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum (Psal. XVIII). Terraemotus ejusdem magnitudinem ex subsequentibus vult intelligi, cum dicit: “Et facta est civitas magna in tres partes, et civitates gentium ceciderunt.” Civitas magna hoc loco generis humani universitas est. Nam ne putemus jam hic eam solam intelligi divisionem in qua deputantur tantummodo reprobi, continuo subjungit de illa, et dicit: “Et Babylon magna venit in memoriam ante Deum, dare illi calicem vini irae indignationis ejus.” Ergo utrumque oportet animadverti, et unumquodque suo sensu probabiliter distingui. Quod universitas mundi non solum una civitas, verum etiam quasi unum atrium unius fortis ante adventum Christi exstiterit, permistum ex electis ac reprobis, nota Domini nostri Jesu Christi auctoritas hoc modo tradit: “Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt omnia quae possidet; si autem fortior illo superveniens vicerit eum, universa arma ejus in quibus confidebat auferet, et spolia ejus distribuet (Luc. XI).” Porro quod haec civitas ad praedicationem Evangelii, quo sicut istae phialae suimet effusione significant, revelatur ira Dei, in tres partes dividenda esset, ipse Dominus hoc modo praedixit: “Nolite putare quod venerim pacem mittere in terram; non enim veni pacem mittere, sed gladium. Veni enim separare hominem adversus patrem suum, et filiam adversus matrem suam, et nurum adversus socrum suam, et inimici hominis domest

[21] unt, disceditque filius a patre, filia a matre, et nurus a socru sua. His partibus factis, dum isti convertuntur, et fiunt Jerusalem civitas Dei, illi aversi permanent, ut erant Babylon civitas diaboli, profecto fiunt inexcusabiles, et tunc demum peccati illorum, quo fideles persequuntur, Deus recordatur, ut videlicet sicut scriptum est: “Quoniam requirens sanguinem eorum recordatus est, non est oblitus clamorem pauperum (Psal. IX).” Sequitur: “Et Babylon magna venit in memoriam ante Deum, dare illi calicem vini irae indignationis ejus.” Sententiam damnationis appellat calicem vini, addendo, “irae et indignationis;” videlicet, ad distantiam boni et praeclari calicis, de quo in psalmo Deus dicit: “Et calix meus inebrians quam praeclarus est (Psal. XXII)!” Denique sicut calix ille gratiae feliciter, sic econtra iste calix irae infeliciter inebriat, ut civitas diaboli aeterna sopiatur stultitia, sicut dicit Ecclesiastes: “Quia nec opus, nec ratio, nec sapientia, nec scientia sunt apud inferos quo tu properas (Eccle. IX).” Causam adhuc majorem reddit, cur civitas illa talem in

[22] memoriam ante Deum venerit. Ait enim: “Et omnis insula fugit, et montes non sunt inventi.” Idem namque est ac si diceret: Et in eo civitas illa

[23] memoriam sui in malum suum suscitavit, quia persecutiones tanquam fluctus maris fugientes servi Dei absconderunt se in remotis locis, sicut et de antiquioribus sanctis Paulus congemiscendo dicit: “Circuierunt in melotis, in pellibus caprinis, egentes, angustiati, afflicti, quibus dignus non erat mundus. In solitudinibus errantes, in montibus, et in speluncis, et in cavernis terrae (Hebr. XI).” Denique per insulas, Ecclesias, per montes sanctos, eminentiores significari in Scripturis usitatum est. Nunquid per ipsam sanctorum fugam Evangelii praedicatio conticuit? Non utique, imo magis invaluit. Sequitur ergo: “Et grando magna sicut talentum descendit de coelo in homines.” Et est sensus: Quanto majores sancti persecutiones passi sunt, tanto magis praedicaverunt, et iram Dei de coelo super omnem impietatem hominum revelaverunt. “Haec erat grando magna, inquit, sicut talentum;” quo dicto significat unicuique reddi quod meretur, quasi ad pondus secundum peccati sui modum (De


LIBER DECIMUS.


CAPUT 11

[24] em istam sedere aut sedisse dubitet? Ipsi namque maxime cum cupiditate mundi fornicati sunt, quippe qui fornicationem ipsorum redarguentes sanctos et prophetas occiderunt. Aquae igitur et ipsi sunt, suo videlicet vitio, sicut propheta dicit: “Audite haec, domus Jacob, qui vocamini, et de aquis Juda exitis (Isa. XLVIII),” id est, qui tantum carnis, et non fidei filii estis (Rom. X), cum dixisset: “Populi sunt et gentes,” ad quid addidit, “et linguae?” Hoc enim necessario consequeretur, etiamsi non dixisset: Quia linguis non loquuntur, nisi “populi et gentes.” Cur ergo addidit, dicens, “et linguae?” Nisi forte ut ad memoriam nobis revocet quod ut dividerentur et multiplices fierent linguae, superbia commeruit meretricis hujus magnae in ipso jam pueritiae sive petulantis adolescentiae ejus tempore. Cum enim construeretur turris Babel per superbiam hominum in coelum ascendere volentium, a cujus nomine nunc haec ipsa meretrix dicitur Babylon, videns hoc Deus confudit linguam eorum, et inde divisi, ab invicem recesserunt (Gen VI). Itaque non frustra cum dixisset, “aquae super quas meretrix sedet populi sunt et gentes,” addidit, “et linguae;” ut nec illud praetermitteret quod divisiones quoque linguarum damnum vel plagam nobis superbia meretricis hujus intulit. Sequitur:


LIBER UNDECIMUS.


CAPUT 17

[25] “Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam; et tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI).” Ex illius sanctae sedis religiosa et venerabili traditione memoriae martyrum Christi sic celebres et splendidae factae sunt, ut omni honore solemnizentur per mundum universi natalitii dies illorum, et super sacra illorum corpora celebrentur solemnia missarum. Ait ergo: “Et animae decollatorum propter testimonium Jesu et propter verbum Dei, et qui non adoraverunt bestiam neque imaginem ejus, nec acceperunt characterem in frontibus, aut in manibus suis, et vixerunt, et regnaverunt.” Quod est dicere: Ecclesia Christi in ordine suo sedente, principibus quoque, et regibus terrarum obedientibus judicio ejus, animae sanctorum martyrum (qui propter fidem Christi sanguinem suum in persecutione fuderunt, nolentes parere paganis principibus, ut Christum negarent, et participes fierent de sacrificiis daemoniorum) virtutibus eximiis sese vivere comprobaverunt, et ita apud homines regnaverunt, qui inique damnati fuerant, ut reges quoque et imperatores discincti, et deposito diademate nudis capitibus sese prosternerent ad venerandas

[26] memorias eorum. Hoc fit, et fieri non desinit mille annis, id est, sicut jam dictum est, usque ad adventum Antichristi: “Tandiu regnabunt cum Christo, ut quicunque Christum confitentur, martyres, quoque Christi suppliciter venerentur.” “Caeteri, inquit, mortuorum non vixerunt;” caeteri mortuorum, id est qui aliter mortui sunt, qui saeculo vivunt, et Deo mortui sunt, longe ab his differentes, qui propter testimonium Jesu saeculo mortui sunt, et Deo vivunt; isti non vixerunt, nec vivere judicati sunt, sed inter mortuos aestimati, et vere sunt, et hoc donec consummentur mille anni, id est donec veniat Antichristus, qui econtra tales utique vivificavit; vivos autem, id est, justos Deo viventes mortificabit. “Et haec est, ait, resurrectio prima.” Haec nimirum alligatio draconis: Hoc judicium sedentium super sedes; haec vita regnantium cum Christo animarum sanctorum martyrum, resurrectio prima est. Sunt enim duae resurrectiones, sicut duae mortes, altera animarum, altera corpo