CAPUT III. De pietate, quod hominem facit mitem, id est non sua peccata defendentem, sed humilem atque poenitentem.

Ergo pietas, verus Dei cultus, vera religio est, a quo longius aberraverunt, primum Judaei, de quibus Apostolus dicit quia ignorantes Dei justitiam, et suam quaerentes statuere, justitiae Dei non sunt subjecti (Rom. X), deinde sive Judaei sive Graeci, qui ex eo immites sunt, quod non sunt pii, id est praesumentes, de operibus vel meritis suis, multumque credentes proprio sensui, quodque valde perniciosum est, non se arbitrantes in omnibus indigere gloria Dei, nec aliquid se esse posse, nisi gratia Dei. Nam revera pietatis proprium est ut hominem faciat mitem, id est non seipsum defendentem aut justificantem, non Deum sed semetipsum accusantem, non sanctae Scripturae contradicentem, sive intellectae sive nondum intellectae, propter sui sensus, ut fatetur ipse, tarditatem. De hujusmodi mitibus atque mansuetis ipse Dominus dicit: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram (Matth. V). Isti nimirum eo ipso quod pietate mansuescunt, pio Deo locum faciunt, et praebent aditum, ut sciat quid faciat eis, quemadmodum populo suo contaminato in scelere vituli ipse dicit: Jam depone ornatum tuum, ut sciam quid faciam tibi (Exod. XXXIII). Denique quandiu peccator nitidus, et cum fronte meretricis supinus incedit, quodammodo nescit divina pietas quid faciat ei. Ubi autem semetipsum agnoscens, humiliato capite incedere incipit statim scit quid faciat, et sciens occurrit, sicut illa innuit parabola de filio prodigo et luxurioso, qui in se reversus, dixit: Pater, peccavi in coelum et coram te, jam non sum dignus vocari filius tuus, fac me sicut unum ex mercenariis tuis (Luc. XV). Quid enim tunc pater facere scivit, et quid fecit? Misericordia motus est, et occurrens cecidit super collum ejus, et osculatus est eum (ibid.) Et quid totum quod factum est, quod filius ille qui perierat inventus, quia seipsum invenit atque a bono patre receptus est, quod pro inventione ejus vitulum saginatum occidit, et convivium fecit, pariterque epulatus est (ibid.), totum, inquam, illud per hunc pietatis spiritum factum est. Sed nunc locus vel ordo postulat non illud respicere, quod universali gratia gentilitas reversa est ad Deum, emundata per baptismum a sordibus idolorum, sed id quod singulari respectu compunctus, ad poenitentiam revertitur quisque peccatorum. Siquidem propheta ille, propheta magnus et prophetarum Dominus, cum illam parabolam diceret, sic reversuras et suscipiendas esse gentes prophetabat, ut nihilominus cuicunque peccatori post lapsum revertenti, poenitentiam non esse negandam insinuaret. Nec vero cum de pietate vel pietatis spiritu proponentes, et hanc esse veram religionem astruentes, poenitentialis remedii sermonem ingredimur, a proposito usquam digredimur, quia videlicet sicut in sequentibus non tacebimus, poenitentiali humilitate nulla charior Deo religio est. Ait enim: Dico vobis, quod ita gaudium erit in coelo super uno peccatore poenitentiam agente, quam supra nonaginta novem justis, qui non indigent poenitentia (ibid.). Soli namque superbi poenitentia sibi non indigere videntur, soli humiles peccatores se esse in veritate confitentur. Quapropter et isti sunt mites, qui possidebunt terram, et illi sunt immites, qui non possidebunt terram.