CAPUT XXXVIII. Quid significet, quod tunc apud hominem, angeli, sive Deus in angelis tam familiariter hospitatus est, et pene nihil a consueta hospitalitate susceptio illa differt.

In ipso, inquit, fervore diei. Satius exprimi non potuit qualitas vel proprietas ejus quae nunc apparuit visionis. Idem enim est, ac si dictum fuisset: Non jam in usu noctis, non in aliqua spirituali solummodo visione, sed homine, hujus solis in aspectu oculorum vel sensu communi. Nam revera ad communes pertinent sensus cuncta haec quae in hac visione narrantur. Cumque sublevasset oculos, apparuerunt ei tres viri stantes prope eum, et caetera, usque ad id quod dicitur: Igitur pluit Dominus super Sodomam et Gomorrham ignem et sulphur (Gen. XIX). Quidnam est in quo haec acta vel dicta coelestium hospitum in communi schemate, sive omnimodo gestu differant hominum apud amicos suos hospitantium? Ille hospitalis Pater familias currens in occursum quasi hominum, prae lassitudine tecto et refectione indigentium: Afferam, inquit, pauxillam aquae, ut laventur pedes vestri, et requiescite sub arbore. Ponamque buccellam panis, et confortate cor vestrum, postea transibitis. Quid humanius homini diceres, quem prae labore itineris et inanitate ventris pene deficere, debilis vel concisus anhelitus proderet? Item quid pronius responderent fessi viatores, de bono, et comi hospite laetantes? Fac, inquit, ut locutus es. Festinanter ille ad Saram, tanquam pro amicis esurientibus: Accelera, inquit, et tria sata farinae simul commisce, et fac subcinericios panes. Currit ipse ad armentum et tollit vitulum tenerrimum et occidit, datque puero. Qui festinavit et coxit illum. Apponit tandem coenam opimam, butyrum et lac et vitulum quem coxerat: ipse vero stat coram eis edentibus et bibentibus, secundum morem vel disciplinam ministrantium. Tunc illi, ut mos est bene refectis hospitibus, exhilarati ac laetabundi: Ubi est, inquiunt, Sara uxor tua? Ac deinceps unus qui in rebus illis erat Dominus Deus: Revertens, inquit, veniam ad te tempore isto, vita comite, et habebit Sara filium. Sic omnino loqui solet homo, qui semper in incertitudine est futurorum, e ipsius vitae suae. Veniam ad te, vita comite, id est, veniam ad te, si vita comes fuerit. Risit Sara, videlicet pudibunda mulier tanquam venerandos erubescens homines. Postquam, inquit, consenui et dominus meus vetulus est, voluptati operam dabo? Desierant enim illi fieri muliebria, id est, menstrua, scilicet, secundum aetatem, prae raritate sanguinis. Unde et duplex videbatur importunitas concipiendi vel pariendi ei, quae et cum sanguine abundaret, fuerat sterilis. Perterritae et dicenti: Non risi jucundius, adhuc imminens Dominus, Non est inquit, ita, sed risisti. Apud Lot quoque pene, idem quod homines dicunt et faciunt, angeli (ibid.) vocati ad hospitium, Minime, inquiunt, sed in platea manebimus, vixque compulsi divertunt ad eum. Ille quoque ingressis fecit convivium, coxit azyma, et comederunt. Quid, inquam, hic est quod discrepet ab hominum confabulatione, vel consultatione communi? Nam levia sunt haec aut ludicra. Non utique, sed Dei et hominis vere filii Dei, et vere Filii hominis vera et sancta sunt praeconia. Quid enim tunc parabatur, nisi ut Isaac nasceretur, in typum ejus, qui cum fecerit terram in sempiterno tempore, et impleverit eam pecudibus, etenim ea quae sunt, omnia per eum facta sunt (Joan. I), post haec in terra, videndus, et cum homibus erat conservaturus (Baruch. III). At ille non utcunque videndus, non quomodocunque cum hominibus erat conversaturus, sed in veritate humanae substantiae, vere de femina conceptus et natus, verus homo, vera caro factus erat in nobis habitaturus. In nobis, inquam, per omnia, utpote de suis invisibilibus, ad nostra visibilia profectus. Habitavit enim in nobis, cum in illo femineae secreto naturae, de quo nos non sine peccato processimus singuli, decem non mensibus absque peccati contagione hospitatus est, et inde tanquam sponsus de thalamo suo procedens, in sole posuit tabernaculum suum (Psal. XVIII), tenera ut infans circumdatus carne, et vagitus emittens infantiae, factus sub lege, subditusque Joseph et Mariae, circumcisus et tanquam peccator legali hostia mundatus, passus famem, et fraudem tentatoris perferens, persecutionesque hominum sustinens, et contristatus usque ad mortem, de loco ad locum fugiens, ad extremum autem factus obediens usque ad mortem. Recte igitur et pulchre dum illud praesignatur, jam coelestia terrenis conjunguntur: ita ut in nullo coelestes spiritus dissimiles se exhibeant hominibus in colloquio, in convictu, in omnimodo, tam dictorum quam factorum, gestu vel habitu. Et notandum in hac lectione, verba secundum numeros variari, id est, nunc alia singulariter, nunc alia pluraliter dici. Cujus varietatis haec ratio est. Ubi dicuntur vel aguntur ea quae ad Deum pertinent, omnia dicuntur singulariter: ubi inter hospites pene sola sonant humana, dicuntur omnia pluraliter. Nam ut manifestius fiat quod dicitur, ubi adorat Abraham; non pluraliter dicit: Domini mei, si inveni gratiam in oculis vestris, ne transeatis servum vestrum; sed singulariter: Domine, inquit, si inveni gratiam in oculis tuis, ne transeas servum tuum, quia videlicet unus in tribus personis Dominus vel Deus est, qui singulariter et solus adorandus est. Ubi autem offert quod non Dei, sed hospitum est, loquitur pluraliter: Sed afferam pauxillum aquae, ut laventur pedes vestri, et requiescite sub arbore, et confortate cor vestrum, et postea transibitis. Item ubi jucundi et bene refecti de Sara interrogant, scriptum est pluraliter, dixerunt: Ubi est Sara uxor tua? ubi autem continuo promittitur, quod dare vel facere solius Dei est, singulariter scriptum est: Revertens veniam ad te, et habebit Sara filium.