CAPUT XII.

Quod in creatura rationali bene constituta, sancta Trinitas per suorum distinctionem operum agnosci valeat.

In creatura quoque rationali bene et perfecto decore constituta, tanquam in speculo perlucido apparet quodammodo, quia non in una sola, sicut praedictus Sabellius errat, sed in tribus personis adoranda subsistit divinitas. Ecce enim, sicut superius dictum est, Patrem et Filium et Spiritum sanctum, quae relativa nomina sunt, aliis et substantialibus nominibus dici, vel esse, vitam, sapientiam atque amorem; sic in homine, vel angelo sancto haec tria computamus, spiritum vel animam, rationalitatem atque dilectionem. Haec tria sunt. Manifestumque est spiritum vel animam non ipsam esse, quae est rationalitas, alioqui nulla esset ratione carens anima. Sed est bruta pecoris anima, quae sicut ratione caret, sic et aeternitate; et sicut solis fungitur carnis sensibus, sic et cum carne moritur. Item rationalitas non est ipsa quae dilectio, alioquin nullum rationale esset absque dilectione. Sed est omnis homo, vel omnis angelus rationalis quidem, non autem omnis homo, vel omnis angelus habet in se Dei dilectionem. Unde arguitur per Ezechielem diabolus, qui illam in semetipso sprevit primus:

“Aurum, inquit, opus decoris tui, et foramina tua in die qua conditus es, praeparata sunt (Ezech. XXVIII).”

Et post pauca:

“Repleta sunt, ait, interiora tua iniquitate (ibid.)”

Rationalitatem cum qua conditus est, foramina ejus appellat, quia sicut lapis pretiosus auro ligatur, ita Spiritu sancto, qui utique dilectio est, ligari et in unitate coelestis ordinis cum posset astringi, recusavit. Sic et homo tumidus, quicunque superbiam ejus imitatur. Non ergo, ut jam dictum est, dilectio ipsa quae rationalitas, nec rationalitas ipsa quae anima vel spiritus est, sed tria simul unum opus perfectum, et Creatori simile ostendunt. In hoc igitur tanquam in speculo, ut supradictum est, contemplare creatorem Deum, non unius tantum, sed trium personarum esse. Quarum quamlibet quis deneget, Deum non habet, sicut rationali creaturae quodlibet ex supradictis tribus detrahas, nullius dignitatis opus remanet. Amissa namque dilectione, qui angelus lucis creatus fuerat, diabolus princeps tenebrarum factus. Et homo similiter absque dilectione malus, et ejusdem diaboli filius est. Quod si rationalitas desit, brutum est omne quod vivit et sentit. Si anima vel spiritus non sit, multo magis nec rationalitas nec dilectio in ulla creatura est; si, inquam, quamlibet trium personarum deneges, Deum non habes, quia, si Spiritum sanctum abneges, Patrem et Filium confitens, cum idem Spiritus amor sit, Deum sine amore, id est hostem et inimicum tibi constituisti. Si Filium deneges, cum Filius Dei sapientia sit, Deum tibi brutum et insipientem phantastico errore confinxisti. Nam de Filio male sentientes, Nicaeni fides concilii gentilium similes esse convincit. Itaque jure catholica fides, ut supradictum est, sicut in Ario substantiae separationem, sic in Sabellio personarum anathematizat confusionem vel peremptionem.

136