CAPUT XXXV. Quare de emptione Hebraeorum, prima judicia proponantur, et unde illis illa ingenuitas contigerit.

“Si emeris servum Hebraeum, sex annis serviet tibi: in septimo egredietur liber, gratis,”

etc.

“Si quis vendiderit filiam suam in famulam, non egredietur sicut ancillae exire consueverunt,”

etc. Quaeri non frustra potest cur de proponendis judiciis, haec in ordine priora sunt? Et ad haec, inquam: Haec Hebraice genti judicia propria, caetera vero cunctis hominibus sive cunctis gentibus debent esse communia. Quare haec Hebraeorum sunt propria? Quia videlicet pater eorum Jacob sex annis pro gregibus Laban servivit, in septimo dignitate sua servata liber exivit, magis eligens cum patribus suis Abraham et Isaac peregrinari quam in terra vel cognatione patrum suorum plura serviendo lucrari. Haec ingenuitas patris illam suis posteris apud Dominum thesaurizavit, quatenus lege defendat eos, ut nemo ex illis ultra sex annos cogatur servire, si nolit. Econtrario, mater ipsorum Lia per injustitiam patris vendita quasi in famulam, sic egressa est sicut ancillae exire consueverunt. Unde tam ipsa quatu soror ejus Rachel hoc modo conquestae sunt:

“Nunquid habemus residui quidquam in facultatibus et haereditate domus patris nostri? Nonne quasi alienas reputavit nos, et vendidit, comeditque pretium nostrum?”

(Gen. XXXI.) Itaque haec propria secundum litteram Hebraeorum judicia sunt.

“Si emeris, inquit, servum Hebraeum, sex annis serviet tibi, in septimo egredietur liber gratis,”

subauditur, si voluerit; nam ingenuus est, et pater ejus a semetipso venditus, septimo servitii anno liber exivit, quia voluit, nec enim se in perpetuum vendidit.

“Cum quali veste,”

id est cum quali conditione

“intraverit, cum tali exeat,”

quia videlicet pater ejus nec plus nec minus, sed tantum adduxit, quantum jure acquisivit.

“Si habens uxorem, et uxor egredietur simul.”

Quia pater ejus habens uxores, utramque sororem Liam et Rachel, quas facta conventione acquisierat, jam quando serviendo pro gregibus intravit cum eisdem egressus est.

“Quod si dixerit servus: Diligo dominum meum, et uxores, ac liberos, non egrediar liber, offerat eum, inquit Dominus, diis,”

etc. Deos, sacerdotes intellige, secundum quod dictum est ad Moysen:

“Ecce constitui te deum Pharaonis. (Exod. VII),”

videlicet secundum dignitatem divini officii.

“Applicabitur, inquit, ad ostium et postes”

scilicet ut multos habeat inspectores et testes.

“Perforabitque aurem ejus subula,”

videlicet ut amplius semel dictae professionis suae delere vel abscondere non possit monumentum.

“Et erit ei servus in saeculum.”

Festinando ad alia moralem hujus capituli suavitatem praeterimus, suo namque loco invenienda est edita a sanctis Patribus.

“Si quis vendiderit filiam suam in famulam”

subauditur, quemadmodum vendidit Laban matrem vestram Liam; quam irrogatus protrusit et indotatam.

“Non egredietur sicut ancillae exire consueverunt (Gen. XXIX).”

Videlicet auctoritate patris vestri Jacob praeeunte, qui non passus est illam quasi ancillam sine omni dote exire. Egit namque arte sua, ponendo virgas populeas in canalibus, quas ex parte decorticaverat, ut in ipso calore coitus oves intuerentur virgas, et parerent maculosa et varia, et diverso colore respersa ((Gen. XXX). Ita nempe, quia cum fortiore Laban judicio contendere non potuit pro dote non postulatae uxoris, juxta sibi et ille arte providit, ditatusque est homo ultra modum, et habuit greges multos, servos, et ancillas, camelos, et asinos. Ita plane satagere licebit emptori ut ei quam emit, quia filia est, non omne dotis subsidium desit, sive sibi sive filio illam despondere noluerit.

“Si displicuerit oculis domini sui, cui tradita fuerit, dimittet eam.”

Hic clanculo illos suae vel maternae conditionis admonet, quia profecto cum displicuisset Lia, nam

“lippis erat oculis (Gen. XXIX),”

jure Jacob dimittere eam poterat, quippe pro qua non servierat, cui fidem conjugalem non dederat.

“Populo autem alieno vendendi, non habet potestatem, si spreverit eam,”

etc.