CAPUT XLIV. De divisione diei et noctis, et potestate luminarium.

Ad quid fiant haec luminaria? Et dividant, inquit, diem et noctem, etc. Haec praecipua causa est cur facta sint luminaria. Unde et tertio repetitur, cum dicitur: Luminare majus ut praeesset diei, et luminare minus ut praeesset nocti. Itemque postmodum, ut lucerent, inquit, super terram, et dividerent lucem et tenebras. Si jam ante per semeptisum diviserat Deus lucem et tenebras, quid necesse erat ut luminaria dividerent diem et noctem sive lucem et tenebras? Imo, quomodo dividerent quod jam Deus diviserat, et nemo rursus confuderat? Ergo illic de intellectuali luce et spiritualibus tenebris dictum est; nam hic de corporeae visionis luce et tenebris sermo est. Et has quidem tenebras Deus bene posuit, quippe cujus positione et praecepto, quod non praeteribit, sol deorsum descendit, et tunc ex umbra terrae superius hemisphaerium tenebrescit et nox fit, ut in ipsa pertranseant, omnes bestiae silvae, catuli leonum rugientes, ut rapiant, et quaerant a Deo escam sibi, ut orto sole congregentur in cubilibus suis, exeat autem homo ad opus suum, et ad operationem suam usque ad vesperam (Psal. CIII). Bene, inquam, hoc inter ea, quae valde magnifica sunt, opera tua, Domine, in sapientia fecisti (Ibid). Proinde has tenebras scriptor praemisit, ut dividerent, inquiens, lucem et tenebras, ac deinde subintulit, et vidit Deus quod esset bonum. Illas autem tenebras a laude boni seclusit prius dicendo, et vidit Deus lucem quod esset bona, et tunc demum divisit, inquit, lucem et tenebras. Dividant, inquit, diem et noctem, ita videlicet ut luminare majus praesit dici, et luminare minus praesit nocti. Hoc et Psalmista conscribens in confessionibus Domini: Confitemini, inquit, Domino qui fecit luminaria magna solem in potestatem diei, lunam et stellas in potestatem noctis (Psal. CXXXV). Et in Psalmo superius memorato: Fecit, inquit, lunam in tempora; sol cognovit occasum suum (Psal. CIII). Itaque si quaeras quomodo luminare majus praesit diei, occidendo videlicet praeest et renascendo. Nam sol cognovit occasum suum, quod metaphorice dictum est, videlicet quod ita certo tempore occidat, et tanquam sciens, quid agat, certa nihilominus hora revertatur ad ortum, et secundum eumdem occasum certis ex causis nunc certiorem, nunc tardiorem alternatim variatur longitudo brevitasque dierum. Nam altius ad aquilonem progrediendo, quia nobis tardius occumbit, diem producit. Rursusque ad austrum descendendo, quia nobis citius absconditur, diem breviorem efficit. Non enim aliunde dies, nisi quia sol super terram est, sicut econtra, nox non aliunde, nisi quia sole sub terram demisso, umbra terrae soli objecta super nos exaltata est. Et si antequam solis globus horizonti emergat, mane lucet illustratus aer, et dies est, hoc de vicinia solis fit, sicut econtra vespere cum jam nobis absconditus fuerit, non continuo, sed paulatim disparent, quae supersunt reliquiae luminis. Ita luminare majus praeest diei semper. Luna vero temporaliter praeest nocti. Unde et pulchre Psalmista: Fecit, inquit, lunam in tempora. Non enim cunctis noctibus vel toti nocti praeest, sed pluribus noctibus, et plurimae parti noctis deest. Crescit quippe temporaliter, decrescit nihilominus temporaliter. Item et aliter hic diei, atque aliter illa praeest nocti. Hic enim praeest diei, quia de seipso diem efficit; illa praeest nocti, quia tenebras ejus aliquantulum superat, praesidio mutuati a sole luminis. Igitur dividant diem et noctem, inquit, scilicet, ut ille omnem diem suo lumine efficiat. Haec aliquas noctes, vel aliquantulum noctis illustret.