CAPUT XVIII.

Quam recte cum tres personae sint Deitatis, ad solam Filii personam carnem suscipere, hominemque redimere pertinuerit.

Divina dispositio, qua Filii personam potius quam Patris aut Spiritus sancti incarnari complacuit, idcirco maxime miranda est, quia peccatum primi hominis maxime contra eumdem Filium admissum est, ob cujus expiationem Filius ipse homo fieri dignatus est. Sed et diaboli peccatoris antiqui superbia, maxime propter Filium adversus Creatorem intumuit. Quod ex verbis ejus advertere promptum est. Ait enim:

“Ascendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo (Isa. XIV).”

Utique cum haec diceret, invido adversus Filium livore servilis contumacia torquebatur, eo quod uni et soli nato, non facto, tota coelorum curia aeque ut Patri, pro tanta differentia jure famularetur. Grandi quippe differentia sese ab uno qui erat in sinu Patris, distare indignabatur, cum se inter caetera ab artifice Deo factum, illum ex Patre Deo solum videret super omnia natum. Tunc servilis tumor adversus eumdem unigenitum grassatus est, longe nequius quam Ismael ex ancilla procreatus, dominum suum Isaac de libera genitum persequebatur, ut testatur Apostolus; nequius, inquam, utpote ubi et longe subtilior malitia, et multo longinquior conditionis erat differentia, quae superbientis odium concitabat. Propter quod odium jam erat homicida, testante eodem Dei Filio in Evangelio suo, ac dicente:

“Ille homicida erat ab initio (Joan. VIII).”

Sed homicidium illud tunc actu perficere non poterat, cum nondum in illo Dei Filio esset humana, quae posset occidi, natura. Perfecit autem, cum illum ad terras descendisse, hominemque mortalem factum esse agnoscens (exibant enim, inquit evangelista, daemonia a multis clamantia et dicentia: Scimus quia Filius Dei es [Luc. IV];) agnoscens, inquam, illum advenisse in carne, peccator antiquus insurrexit, eumque per suos satellites patibulo crucis affixit. Nam sapientiam ejus, videlicet dispositionem, qua per mortem suam redempturus erat humanum genus,

“nemo principum hujus saeculi cognovit, inquit Apostolus. Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent (I Cor. II).”

Virtus autem ipsa, per quam se vicisse putabat, mortis infirmitate, persistit in ejusdem Dei Filii odio implacabili, per Judaeorum ora negantium, per haereticorum blasphemias creaturam illum esse asserentium. Sed ut ad primi hominis peccatum redeam, sciendum quia, priusquam per serpentem diabolus de vetito ligno comedere mulierem persuaderet, uterque, scilicet vir et mulier, occulta ejusdem hostis inspiratione appetiverant esse sicut dii. Alioquin frustra ad perpetrandum id quod persuadebat, hac promissione usus fuisset, dicens:

“Et eritis sicut dii (Gen. III).”

Nemo enim nisi id quod sentit appetit, pro fructu repromittit alicujus operis. Quam autem contra Trinitatis personam magis hic hominis quoque tumor sese intenderit, apparet per hoc quod addidit:

“Scientes bonum et malum (ibid.).”

Utique Filium, qui sapientia Patris est, superbe aemulati sunt, id est pares illi sese fore arbitrati sunt, habendo scientiam omnium. Unde lignum praevaricationis, ironice nomen accepit, ut diceretur lignum scientiae boni et mali, licet a scriptore historiae sic vocetur, etiam ante peccatum hominis. Quod per anticipationem constat fieri. Eadem ironia dicit ipsa, quae unus est Deus, Trinitas:

“Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et malum (ibid.).”

Quasi unus ex nobis, id est quasi Filius, qui sapientia Patris est, cujus aequalitatem appetivit, id est scientiam boni et mali. Nam scientia boni et mali solius Dei est, qui omnia scit, et malo quoque bene novit uti. Unde cum dictum esset:

“Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est,”

statim ironice additum est, in quo, videlicet in eo quod est

“sciens bonum et malum.”

Similiter ironice diabolus quoque appellatur cherub in Ezechiele, quod interpretatur plenitudo scientiae (Ezech. XXVIII). Igitur magis contra propriam personam Filii Dei diabolus, et ipse intumuit, et hominem erexit, dum uterque aequalitatem sapientiae Dei, quae Filius est, appetivit 139 eique subesse contempsit. Unde miranda, ut superius jam dictum est, divinitatis dispensatio, mira dignatio, ut ille, contra quem potissimum peccatum admissum fuerat, scilicet Filius, intercessor apud Patrem accederet, homo factus, et pro inimicis suis morti spontanea charitate addictus, tanquam si Isaac idcirco se patiatur immolari (Gen. XXII), ut Ismael in gratiam patris ac matris veniat, suusque cohaeres fiat, qui ideo fuerat ejectus, quia sese, non ipsum patrem persequebatur (Gen. XXI). Sed neque Isaac, neque alium quempiam sacra refert historia pro inimicis suis intercedendo, spontaneam excepisse mortem. Vix enim pro amico suo, vel, ut ait Paulus,

“vix pro justo quis moritur (Rom. V).”

Commendat ergo charitatem suam in nobis Dei Filius, quoniam, cum in ipsum peccando, Patrem offendissemus, ipse naturam, in qua pro nobis moreretur, assumere dignatus est (ibid.). In hac dilectione, quisquis illum imitatur, potest ad illam Dei similitudinem quam per superbiam diabolus vel ipse homo appetivit, ascendere. Cum enim dixisset ipse:

“Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos (Matth. V),”

statim adjecit:

“Ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est (ibid.).”

Ac si diceret:

“Non magnificentia scientiae de qua praesumens Satanas, dixit in corde suo: Similis ero Altissimo (Isa. XIV),”

vel quam vestris parentibus promittens dixit:

“Eritis sicut dii, scientes bonum et malum (Gen. III).”

Non inquam, scientia, sed supereminens scientiae charitas (Ephes. III), causa est efficiens ut Altissimo similes sitis: Nec ego vobis filiorum Dei dignitatem invideo; non enim rapinam arbitratus sum me esse aequalem Deo (Philip. II), sed ascensum superbiae aversor, per quam, cum ascenderet Satan, videbam eum sicut fulgur de coelo cadentem (Luc. X).

“Discite ergo a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI).”

Hoc miraculum divinae dispensationis Propheta intuens, ait:

“Deus, judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis (Psal. LXXI).”

Magnum est hoc et mirabile quod Filius, cum aeque ut Pater Deus sit creaturae suae, rex quoque ejus dignatus est dici et esse, et hoc secundum judicium legemque justitiae. Quod hoc modo promptum est advertere. Dignum erat ut is ipse, scilicet Filius, per quem omnia condita sunt, dominus et rex esset omnium, neque per quemlibet alium regerentur, qui utique cum esset creatus, non erat Creator eorum. Regis autem debitum ac legitimum est officium, ut subditis danda vel data praecepta, prior ipse actibus impleat, ne, dum militibus laboriosam mandat militiam, ipse in deliciis sua potestate abutendo, causam praebeat eorum murmurio, procul dubio dicentium, deliciosum esse ducem, qui subditis ea praecipiat quae facere fugiat aut non possit. Igitur et hoc dignum fuit, ut ea quae praeceperat, vel praecepturus erat, ut Deus, ipse praecipue opere impleret, ut rex, videlicet omnimodae humilitatis opus, quale est illud: Quanto magnus es, humilia te in omnibus (Eccli. XIII). Magnum hoc, ut supra dictum, est et mirabile est, quod cum dominari posset creaturae suae, sola excellentia potentiae, maluit aequaliter cum ea judicium legemque subire justitiae: Quapropter antequam in forma sui militiam vitae subisset humanae, minora dedit hominibus praecepta; cum autem homo factus esset, imposuit altiora ad modum regis probi ac strenui: qui dum in prima acie commiserit cum hoste, acri certamine fessus, cruentisque insignis vulneribus, cum discrimine universos eripuit, tum demum dat praecepta fortitudinis, fiducialius, justius, constantius, utpote factis dicta juvantibus; militibusque murmurare de labore, vel delicias quaerere, viso ducis sanguine, non audentibus. Ita priusquam circumdatus esset infirmitate Dominus virtutum, dictum est antiquis: Non occides (Exod. XX). Quando autem idem rex gloriae tentatus est per omnia pro similitudine absque peccato, et didicit obediens esse, non seipsum defendens:

“Ego autem dico vobis, inquit, quia omnis qui irascitur fratri suo (Matth. V),”

etc. Bene ergo Propheta, ut supra dictum est,

“Deus, inquit, judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis:”

quia videlicet immensitate potentiae nullatenus minor est divinae tanta magnitudo justitiae. Quam justitiam nos quoque qui sub paterna praevaricatione rei detinebamur, in eo suscipimus, sicut mox in eodem Psalmo additum est:

“Suscipiant montes pacem populo, et colles justitiam (Psal. LXXI);”

in eo, inquam, suscipimus, quia quem primi parentes nostri contempserunt Deum in gloria sua fulgentem, nos adoramus in carne nostra nascentem, in cruce sua morientem. Hinc enim justificamur, quia super antiquum servitutis pensum, quod est adorare Deum, quod debebat etiam, si nunquam peccasset genus humanum, hoc adjicitur, ut hominem crucifixum adoremus. Hac, inquam, satisfactione efficitur ut, salva justitia sua, nos in antiquum statum restituat justus Deus.