CAPUT XVII. Quod in plasmatione hominis, cujusque personae Trinitatis proprium opus discernendum sit.

Igitur in opere mundanae fabricae cunctorumque creatione, omnipotens omnia sciens omnibus commendatur benigna Trinitas. Amplius autem in eo quem universis praeponere decernebat, id est, in homine seipsam exprimere dignata est, dicendo:

“Faciamus hominem (Gen. I).”

Nam in verbo, faciamus, manifeste personarum pluralitas innuitur, in quo per consilium quod sic praemittitur, eadem diligentia de qua jam dictum est, magnificentius commendatur. Et in hoc opere plasmatio, propria Patris operatio est. Duo vero, quae in hoc plasmate, ultra caetera animalia, quae jam creata fuerant, addita sunt, videlicet ut fieret ad Dei imaginem, et similitudinem caeterarum personarum, id est Filii et Spiritus sancti, insignia sunt. Ad imaginem quippe Dei, quae Filius est, sicut Apostolus ait, de illo loquens:

“Qui est imago Dei invisibilis (Coloss. I),”

et alibi:

“Qui cum sit splendor gloriae, et figura substantiae ejus (Hebr. I);”

ad imaginem, inquam, Dei, sive figuram substantiae ejus homo conditus est, in eo quod rationalis est; ad similitudinem vero, in eo quod divinae bonitatis imitator conditus est, quod proprie sancti Spiritus opus est. Bonitas quippe vel charitas Dei, Spiritus sanctus est. Qui cum, ut supra dictum est, Patrem, ut omnia per Verbum operaretur, excitaverit, tum vero in plasmatione hominis, ita studiosum reddidit, ut nihil eorum subtraheret, quae conferre potuit. Quid enim taliter condito homini praeter naturalem divinitatem defuit? At vero id, quod per naturam Deus sit, generare utique Deus potuit; Deus enim est Verbum, quod genuit: creare autem vel plasmare tale quid, cum sit omnipotens, nullo modo potuit. Nec in hoc quidquam derogatur omnipotentiae, cum aequale sibi, qui est ultra omnia, extra omnia, praeter omnia dicitur Deus creare non potuisse. Igitur in plasmatione hominis, ut dictum est, benevolentia Dei, quae est Spiritus sanctus, maxime operam suam adhibuit, cum ei, qui utpote creatus, naturaliter non poterat esse Deus, gratia sui similitudinem Dei contulit. Quae Dei similitudo, ut sedem vel receptaculum haberet, imago sive figura substantiae Dei, quae est Filius, animae hominis impressa est, ut a suo Spiritu sancto praedictam similitudinem reciperet, quomodo pretioso lapidi foramen aperitur, per quod gracilem auri virgulam, qua constringatur et teneatur, recipiat. Quod et de angelica sentiendum est creatura. Unde et arguitur in Ezechiel et, ut superius dictum est, angelus ille:

“Et foramina tua, inquit, in die, qua creatus es, praeparata sunt (Ezech. XXVIII).”

Quia rationalis conditus, quia per foramen ejusdem rationis aurum, id est sanctum dilectionis spiritum admittere noluit. Ideo sequitur:

“Repleta sunt interiora tua iniquitate (ibid.).”

Sed ut ad hominem redeam, maxime in plasmatione hominis, magnum et profundum Trinitatis consilium significari debuit, videlicet quia non solum conditus est, sed et unica materia est, per quam innotescit principatibus, et potestatibus et coelestibus, sicut ait Apostolus, multiformis sapientia Dei (Ephes. V). Nam praeter hoc, quod haec verba sonant:

“Faciamus 138 hominem ad imaginem et similitudinem nostram,”

hoc quoque in eodem consilio praefinitum est, qualiter perditum eumdem hominem propria singularum operatione personarum, eadem quae plasmabat Trinitas recuperaret. Quod manifesta ejusdem operationis distinctione perspicuum est. Nam post plasmationem, imo post lapsum hominis, eadem quae condidit Trinitas, hoc ordine sese in recuperando erexit. Primum Pater est, qui quaestionem hanc depromens:

“Ecce Adam, quasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et malum (Gen. III),”

protinus adnectit:

“Nunc ergo videte, ne forte mittat manum suam, et sumat de ligno vitae, et vivat in aeternum, ejecit illum (ibid.),”

etc. Viam enim hic fecit Pater misericordiarum, viam, inquam, fecit misericordiae suae, in eo quod hominem post peccatum noluit vivere in aeternum. Nam cum sit hominis post peccatum misera vita (Job. VII), si esset aeterna, quid esset nisi aeterna miseria? Haec autem daemonum est, scilicet aeterna miseria, vel misera aeternitas, ex opposito Dei, cujus est aeterna beatitudo, vel beata aeternitas. Igitur primum et magnum opus misericordiae, quod, sicut commemorat Augustinus, Plotinum quoque gentilium quemdam philosophum recte dixisse:

“Pater misericors mortalia nobis condidit corpora.”

Hoc enim modo custos hominum, non solum sibi contrarium hominem posuit, sed et a daemonibus longe differre fecit, ut esset ejus temporalis miseria, vel misera temporalitas. Est ergo proprium personae Patris opus, mortalitatis illatio; proprium personae Filii, animarum redemptio, pariterque corporum resurrectio; proprium sancti Spiritus, animarum resuscitatio, pariterque corporum immutatio illa, de qua dicit Apostolus:

“Mortui resurgent incorrupti, et nos immutabimur (I Cor. XIII),”

id est impassibiles erimus. Solum namque hi, qui Spiritum sanctum acceperunt, post resurrectionem impassibiles erunt. Itaque tam in creatione quam in recreatione hominis, ut praedictum est, Trinitas distincte operata esse comprobatur, totumque opus hoc provisum esse ab eo, cujus providentia in sui dispositione non fallitur, testatur illa consilii divini reverenda expressio, qua dictum est:

“Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram.”

Igitur, ut superius dictum est, recte in Isaia per duo seraphim duo intelliguntur Testamenta, quae consona voce ad alterutrum clamant:

“Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth (Isa. VI),”

dum ejusdem Trinitatis gloriam, quae in Novo Testamento revelatur, Vetus quoque concorditer attestatur, sicut in ipsis antiquae Scripturae foribus apparere jam breviter diximus. Caeterum, si introgressi, undique ejusdem Trinitatis testimonia scrutari velimus, prolixitas modum excedet, nimiumque, praesertim cum aliud propositum sit, fastidium pariet. Quapropter ad propositum festinantes, illud solum considerare libet qua ratione ad propitiationem Dei Patris humano generi impetrandum, soli vel maxime Filio carnem assumere convenerit.