CAPUT XVIII. De appellatione diei et noctis, et quae sit illa dies, et quae sit illa nox.

Appellavitque lucem diem, et tenebras noctem. Lucem, inquit, quam vidit quod esset bona, appellavit diem, et tenebras, quarum esse bonum non est, appellavit noctem. Diligenter animadvertendum. Prius vidit lucem quod esset bona, et deinde dividens lucem et tenebras, condigna singulis imposuit vocabula. Si litterae ordinem ita contexuisset: Dixit Deus: Fiat lux, et facta est lux; divisitque lucem et tenebras, appellavitque lucem diem et tenebras noctem, et vidit Deus quod esset bonum, putaremus tenebras sive noctem hic eo modo dici quo in in die quarto dictum est, Fiant luminaria in firmamento coeli, et dividant diem ac noctem, sive ut item inferius dicitur, lucem et tenebras quorum utique divisio bonum est, ut positis, juxta Psalmistam (Psal. CIII), tenebris, et facta nocte in ipsa pertranseant omnes bestiae silvae: orto autem sole exeat homo ad opus suum, nocturna refectus quiete. Nunc autem tenebras a laude boni seclusit. Primum enim, ut jam dictum est, dixit quia vidit Deus lucem quod esset bona, et deinde divisit, et utrisque nomina invicem optata dedit, quia lucem diem, et tenebras noctem appellavit. Ergo istae tenebrae sunt ejusmodi, in quibus nihil intelligitur boni. Et quidem tenebrae, de quibus istam lucem splendescere jussit, bonum aliquod erant in providentia Dei, quemadmodum lignum vel ferrum bonum est in manu periti artificis. Proinde et illas laudi suae ascribens: Ego, inquit, Dominus, et non est amplius, formans lucem, et creans tenebras (Isa. XLV). Etenim tenebras, de quibus splenderet formata lux, ut jam dictum est, creasse, quae et ferebantur super faciem abyssi, bonum fuit; verum formatam jam lucem in tenebras reverti, pessimum et apostaticum esse nemo cui dubium sit. Igitur, ne longum faciamus disputationis circuitum super appellatione diei et noctis, secundum spiritualium naturam oculorum, quales soli tunc erant, accipi oportet diem et noctem, spiritualem scilicet noctem, et spiritualem diem, videlicet bonorum angelorum pulchritudinem, et malorum horridam tetramque foeditatem, quibus nominibus res easdem nunc usque spirituales viri appellant, verbi gratia Paulus, cum dicit: Omnes vos filii lucis estis, et filii diei: non sumus noctis et tenebrarum (I Thess. V). Et multa ad hunc modum. Sed dicit aliquis: Haec et hujusmodi per similitudines magis quam secundum rerum naturam dicta sunt, id est, non quod vere civitas illa coelestis Jerusalem, cujus filii sumus, dies, aut quod illa civitas diaboli, cujus eramus quondam, vere nox sit, sed quod in illis quaedam diei et noctis similitudo sit, et per metaphoram dicuntur quaecunque Scriptura loquitur in hujusmodi. Ad haec inquam: Non illa invisibilia istorum visibilium, sed haec visibilia illorum invisibilium imagines et similitudines sunt; non enim illa propter haec, sed haec propter illa facta sunt. Et in illis veritas, in istis umbra, imo et vanitas est. Vidi, inquit Ecclesiastes, cuncta quae fiunt sub sole, et ecce universa vanitas (Eccle. I). Verum quia apud sensus eorum qui de illis invisibilibus imbuuntur, ista priora sunt, et prius ab exsulibus nobis cognoscuntur quam illa prima nostra quam perdidimus, idcirco illa istius similia dicuntur, ut lippientes oculi, quia coelestium claritatem spectare nequeunt, imagines eorum in istis speculis contemplentur. Igitur lucem, id est bonorum angelorum pulchritudinem, diem, et tenebras, id est malorum squalorem spirituum, Deus, sicut jam dictum est, appellavit noctem.