IN ZACHARIAM PROPHETAM COMMENTARIORUM

LIBER PRIMUS


CAPUT SINGULUM

In mense octavo, in anno secundo Darii regis, factum est verbum Domini ad Zachariam filium Barachiae, filii Addo prophetam, dicens: Iratus est Dominus super patres vestros iracundia. Aggaeus iste et Zacharias contemporales fuerunt simulque sub Dario, secundo regni ejus anno prophetarunt, adjuvantes Judaeos et confortantes, sicut in Esdra scriptum est: Tunc surrexerunt Zorobabel filius Salathiel et Josue filius Josedech, et coeperunt aedificare templum Dei in Hierusalem, et cum eis prophetae Dei adjuvantes eos (I Esdr. V). Duobus mensibus Aggaeus prior quam Zacharias prophetare coepit. Siquidem ad istum in mense octavo, ad illum autem in mense sexto ejusdem anni, qui erat secundus Darii regis, factum est Verbum Domini. Idcirco sicut prophetae tempore, ita et Scripturae istum ille praecedit ordine. Porro Darius, cujus anno secundo prophetaverunt, filius Hydaspis quarto loco post Cyrum, Medis et Persis imperavit. Denique Cyro filius ejus Cambyses, et Cambyse duo fratres Magi successerunt, eisque interfectis, Darius iste rex constitutus est. A primo anno Cyri regis, qui templum Domino reaedificari jussit in Hierusalem, et quinquaginta ferme millia captivorum remisit in Judaeam, quadraginta computantur anni in quibus altare tantum exstructum fuerat, et jacta templi fundamenta, vicinis nationibus eos ex praecepto Cambyse regis, ne templum vel civitatem aedificarent prohibentibus. Secundum magnitudinem gratiae vel meriti, quo dignus exstitit in libro vitae conscribi. Nomen quoque apud homines iste sortitus est, ut vocaretur Zacharias, quod interpretetur memoria Domini, et filius Barachiae, id est Filius benedictionis Domini, et filius Addo, id est filius testimonii Domini. Magnae gratiae filius praedicatur nominibus istis, et ipsa gratia cognoscenda est, ex ipso quod ad eum factum est Verbum Domini, cujus in ingressu nunc adsumus, quod sic incipit: Iratus est Dominus super patres vestros iracundia. Et dices ad eos: Haec dicit Dominus exercituum. Convertimini ad me, dicit Dominus exercituum, et convertar ad vos, dicit Dominus exercituum. Sicut in fine Aggaei, ita et in hujus initio trina refulget repetitio nominis Domini. Nunquid casu vel sine intuitu rationis putamus ita dictum: Haec dicit Dominus exercituum. Convertimini ad me, ait Dominus exercituum, et convertar ad vos, dicit Dominus exercituum? Non utique casu, non sine rationis intuitu, sed quia propheta erat, et prophetali oculo in illud tempus acceptabile, in illum diem salutis totus tendebat, quo dicendum erat: Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. XXVIII), et ut abluerentur peccata illa per sanguinem Christi, propter quae Dominus iracundia super patres vestros iratus fuerat. Quos namque super patres, et quali fuerat iratus iracundia? Nimis angustam facimus sanctam Scripturam, si nullam intelligimus aliam iracundiam, quam captivitatem unius generationis, quae suo tempore ducta est in illam Babyloniam, quamdam mundi hujus particulam, nullosque patres alios, nisi Judaeos qui in Babylone defuncti sunt patres Judaeorum, qui inde reversi sunt. Sed profecto non valde magna erat iracundia, pertransisse de gente in gentem et de regno ad populum alterum. Non, inquam, valde magna illi, qui majorem considerat, cujus ista quaedam similitudo tenuisque fuit umbra, per quam velut imaginem, puerilis hominum sensus, magnam iracundiam, veramque captivitatem, in quam decidit per Adam et de qua liberatus est per Christum, paulatim introductus, agnoscat igitur, iratus est, inquit, Dominus super patres vestros iracundia, subauditur, quam iracundiam portastis et vos, sicut et alius propheta confitens loquitur: Patres nostri peccaverunt, et non sunt, nos autem iniquitatem eorum portavimus (Thren. V). Non potest illa iracundia sedari, non potest ille paries inimicitiarum solvi, nisi per fidem Jesu Christi (Ephes. II), nisi signari properetis in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Dices ergo, inquit, ad eos: Haec dicit Dominus exercituum Pater, et Dominus exercituum Filius, dicit Dominus exercituum Spiritus sanctus. Covertimini ad me, 312 et convertar ad vos, id est credite in me, et iracundia remota in reconciliationem suscipiam vos. Ne sitis sicut patres vestri, ad quos clamabant prophetae priores, dicentes: Haec dicit Dominus exercituum. Convertimini de viis malis, et cogitationibus vestris pessimis, et non audiverunt neque attenderunt ad me dicit Dominus. Hoc simile est illi, quod Spiritus sanctus dicit in David: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra, sicut in irritatione secundum diem tentationis in deserto, ubi tentaverunt me patres vestri, probaverunt, et viderunt opera mea, (Psal. XCIV), etc. Quod hic dicit: Ne sitis sicut patres vestri, hoc est in illo, nolite obdurare corda vestra sicut in illa exacerbatione ubi tentaverunt me patres vestri. Et quod hic dicit: Et non audierunt neque attenderunt ad me, hoc est in illo: Ipsi vero non cognoverunt vias meas. Igitur ad quem diem nos ducit Apostolus in verbis illis: Hodie si vocem ejus audieritis (Hebr. IV), ad ipsum respicere pulchrum est, in isto dicente: Ne sitis sicut patres vestri. Quoniam ergo, inquit idem Apostolus, superest, quosdam intrare in illam requiem, et hi, quibus prioribus annuntiatum est, non introierunt propter incredulitatem, iterum terminat diem quemdam in David, dicendo post tantum temporis: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Nam si Jesus eis requiem praestitisset, nunquam de alia loqueretur posthac die (ibid.). Et revera hodie, hoc tempore salutis gratiae, qui mundo illuxit, a Christi passione et resurrectione dicitur non solis Judaeis, ne sitis sicut patres vestri, ad quos clamabant prophetae priores, et non audierunt, neque attenderunt, ne obduretis corda vestra, sicut patres vestri qui me tentaverunt, et in deserto prostrati sunt, nec in illam requiem introierunt, sed et nobis cunctis hominibus quacunque sint ex gente vel natione, dicitur: Ne sitis sicut patres vestri Adam et Eva, qui in illam requiem, id est in paradisum introierant, et eadem requie sese indignos fecerunt. Verumtamen et hoc sciendum, quia quicunque murmuratores aut rebelles in professione Christianitatis sunt, quacunque ex gente vel natione sint, patres eorum recte dicuntur illi, qui transito mari Rubro, quamvis Aegyptum reliquisse viderentur, in illam repromissionis terram non introierunt, sed in deserto prostrati sunt (Num. XIV), et illi qui deinceps missos ad se prophetas non audierunt, cuncti murmuratores universi rebelles illorum filii sunt, videlicet per imitationem, et proinde non minus Graecus quam Judaeus, si dictum intelligat, ne sitis sicut patres vestri, etc. Sequitur: Patres vestri et prophetae ubi sunt? Nunquid in sempiternum vivent? Verumtamen verba mea et legitima mea, quae mandavi servis meis prophetis, nunquid non comprehenderunt patres vestros? Ac si dicat: Saltem vexatio tunc intellectum det auditui (Isa. XXVIII), quoniam cum in pace habitaretis, prophetis quos mittebam, credere noluistis, potius vestris attendentes pseudoprophetis. Ubi nunc illi patres vestri et prophetae sunt? Illos namque prophetas mendaces insultabunda requirit veritas, de qualibus Hieremias: Nolite, inquit, audire verba prophetarum dicentium vobis: Non servietis regi Babylonis, quia mendacium ipsi loquuntur vobis, quia non misi eos, ait Dominus, et ipsi prophetant in nomine meo mendaciter (Jer. XXVII). Nunquid, ait, ejusmodi prophetae vestri in sempiternum vivent? Imo illi citius mortui sunt, exempli gratia, ut ille Ananias, qui contra Hieremiam imo contra Dominum falso prophetaverat: Non misit te Dominus, ait Hieremias, et tu confidere fecisti populum istum in mendacio. Idcirco hoc anno morieris, dicit Dominus, adversus enim Dominum locutus es. Et mortuus est in anno illo mense septimo (Jer. XXVIII). Nunquid ergo in sempiternum vivent? Nequaquam, sed verba mea et legitima mea, quae mandavi servis meis prophetis, illa vivunt, et illa patres vestros comprehenderunt. Et conversi sunt, et dixerunt: Sicut cogitavit Dominus exercituum facere nobis secundum vias nostras, et secundum adinventiones nostras fecit nobis. Non bona conversio nec suavis videtur dictio, imo murmurosa divinae severitatis reprehensio, in eo quod dicunt, sicut cogitavit Dominus exercituum facere nobis, ita fecit. Quanto melius atque suavius Daniel et socii ejus: Domine Deus magne et terribilis, peccavimus, inique fecimus, omnia quae induxisti super nos, et universa quae fecisti nobis, vero judicio fecisti, tibi justitia, nobis autem confusio faciei, et caetera his similia (Dan. IX). Recta conversio et amabilis dictio talium, ubi semetipsos sic accusant, ut justificent Deum. Non ita patres vestri, inquit, sed conversi sunt, et dixerunt: Sicut cogitavit Dominus exercituum facere nobis secundum vias nostras, et secundum adinventiones nostras fecit nobis. Ita dicendo semetipsos non justificant, quia non possunt, justitiam autem Dei non praedicant, quia nolunt. Videas usque hodie Judaeos nimirum patrum ejusmodi, patrum malorum filios pessimos, ita permanere perversos, ut si quaeras, cur captivi sunt? nihil aliud dicant, nisi istud: Sicut cogitavit Dominus, sicut placuit Domino, secundum vias nostras fecit nobis, et nunquam causam confiteri vel nosse velint, propter quam Dominus ita cogitaverit vel cogitare facere debuerit. Dicunt quidem: Secundum vias nostras fecit nobis, sed dicere nolunt, quaenam illae viae fuerint. Perseverat nihilominus sermo divinus, sermo propheticus. Ne sitis, inquiens, sicut patres vestri, et illi factis reclamant, imo erimus sicut patres nostri, unde fit, ut inexcusabiles sint. In die vicesima et quarta undecimi mensis Sabath, in anno secundo Darii, factum est verbum Domini ad Zachariam filium Barachiae, filii Addo prophetam, dicens: Vidi per noctem, et ecce vir ascendens super equum rufum, et ipse stabat inter myrteta quae erant in profundo, et post eum equi rufi, varii et albi, et dixi: Qui sunt isti, Domine mi? Et dixit ad me angelus Domini, qui loquebatur in me: Ego ostendam tibi quid sint haec. Et respondit vir, qui stabat inter myrteta, et dixit: Isti sunt, quos misit Dominus ut perambulent terram. Et responderunt Angelo Domini qui stabat inter myrteta, et dixerunt: Perambulavimus terram, et ecce omnis terra habitatur et quiescit. Visio pergrandis et admirabilis, unius Dei, scilicet vicesimae quartae undecimi mensis in anno secundo Darii, cujus mense octavo primum fuerat factum ad hunc Zachariam Verbum Domini; visio, inquam, pergrandis, et valde clarior est, quam ut pati queant nostri caecutientes oculi claritate nimia reverberati. Incipit a viro ascendente super equum rufum, et stantem inter myrteta, quae erant in profundo, et terminatur illic ubi coronatur Jesus filius Josedech sacerdos magnus, coronis Helirae, et Dobiae, et Hidajae, et Hen filii Sophoniae. Qua voce, qualibus verbis pulchritudinem atque majestatem eloquar tantae visionis? Adsit auctor ipse et ordinator visionum propheticarum Spiritus Domini, quia prophetica quaedam historia quaedam pistorica prophetica est exspectationis et adventus tui, Christe Fili Dei, passionis, et gloriosae resurrectionis sive clarificationis tuae, Christe Fili hominis, et secundi adventus tui, quo in novissimo Dei gloria et honore coronatus, 313 et coronarum tuarum nullus est terminus, regni tui nullus erit finis. Talem tamque amabilem tuae laudis historiam, se utcunque contemplari gaudet animus fidelis, optat eloqui lingua tuo devota nomini. Vidi, inquit, per noctem, et ecce vir ascendens super equum rufum, et ipse stabat inter myrteto, quae erant in profundo. Praemiserat ita: Factum est verbum Domini ad Zachariam filium Barachiae, filii Addo prophetam, dicens, et antequam ipsa Domini dicta, quae sibi erant optabilia, subjungit: Zelatus sum Hierusalem et Sion zelo magno, et caetera. Sic et Lucas in Actibus apostolorum cum praemisisset: Stans Petrus in medio fratrum, dixit (Act. I), breviorem licet quam hic digressionem fecit, subjungens: Erat autem turba hominum similiter fere centum viginti (Ibid.). Itaque per anticipationem intelligendum quod praemisit, factum est ad me verbum Domini, dicens, plus enim narrabit ordinem gestae rei, demumque ipsa ordietur gratiosa dicta Domini: Vidi, inquit, per noctem. Recte per noctem, ut ipsum tempus visionis tristitiae et maerori congrueret, in qua ipsa erat, videlicet propter diuturnam gentis et loci desolationem. Ob eamdem causam et Daniel in nocte vidit: Et aspiciebam, inquit, in visu noctis (Dan. VII). Longa nox et frigida, nec minus erat obscura. Erat enim vicesima quarta undecimi mensis Sabath, qui apud nos Februarius dicitur. Vicesima quarta die, luna prope est in defectu. Igitur et prolixitas noctis, et asperitas frigoris, et defectu luminis, seu lunae sublustris, tristitiae congruebant, in qua nimirum propheta consolatione indigebat supernae visitationis et allocutionis, quae hujusmodi fuit: Ecce vir qui ascendens super equum rufum. Ad quid ascendens super equum rufum, nisi ut faceret, quod postmodum dicit: Revertar ad Hierusalem in misericordiis? Vir enim ille ipse est Dominus, et propterea super equum ascendere videbatur, quia tempus erat, ut ad illam civitatem suam reverteretur, quia tempus venerat miserendi ejus. Quid erat ille equus, nisi humana natura ipsius? Nondum quidem erat homo factus, sed hoc ut fieret parabatur, et quod in re futurum erat, praesenti visione significabatur. Ob hoc pulchre super equum ascendere videbatur, ad Hierusalem in misericordiis reversurus, quia videlicet Hierusalem illam reaedificari causa ista exigebat, ut esset, unde juxta promissiones, quae ad patres factae sunt, ipse homo factus nasceretur. Equum autem vidit, vel dixit rufum propter ipsius sanguinem rubicundum. Eumdem equum Joannes in Apocalypsi vidit album. Vidi, inquit, coelum apertum, et ecce equus albus, et qui sedebat super eum, vocabatur Fidelis, et Verax et exercitus qui sunt in coelo, sequebantur eum (Apoc. XIX). Unus idemque equus, et ille propter suam innocentiam visus est albus, et hic propter passionis suae sanguinem rufus. Quid illud intendit Ecclesia, dum dicit in Canticis: Dilectus meus candidus et rubicundus? (Cant. V.) Et ipse stabat inter myrteta, quae erant in profundo. Myrtus temperativae naturae est, et hanc arborem medicorum libri aptam asserunt curandis infirmitatibus, et maxime mulierum necessitatibus plurimis. Dicitur autem myrtus a mari, eo quod maris littoribus soleat innasci. Unde est illud Virgilii.

Littora myrtetis laetissima . . . . . . . . . .

Et:

. . . . . . . . . . Amantes littora myrtae.

Quid ergo significat myrteta, nisi sanctas et vere salubres legis et prophetarum atque psalmorum Scripturas? Et iste vir de quo loquimur, nonne jam tunc stabat inter hujusmodi myrteta? Etenim scrutamini, inquit, Scripturas, et illae sunt quae testimonium perhibent de me (Joan. V). Plane ab omnibus sanctis Scripturis testimonium habere, hoc est inter myrteta stare. Et myrteta, inquit, erant in profundo. Nam revera sanctarum Scripturarum magnum est profundum. Unde Psalmista: Abyssus, inquit, abyssum invocat (Psal. XLI), id est, unius Scripturae profunditatem ut penetrare valeas, alterius Scripturae admota profunditas plurimum juvat. Illic stabat vir, et illic potest inveniri atque inde cognosci, si quaeritur, non autem invenitur ab eo qui quaerere non vult, veluti stans aliquis inter myrteta, nec ita in propatulo est, ut cito videatur a negligenter praetereuntibus, nec ita latet, ut non possit inveniri a diligenter quaerentibus. Ex quo Moyses in typum ejus agnum in Aegypto immolavit, et postes domorum ejus sanguine signavit (Exod. XII), imo et ex quo pater Abraham unigenitum filium Isaac sacrificaturus super aram imposuit (Gen. XXII), et ex eo ac deinceps rufus coepit videri equus, super quem vir iste ascendit. Etenim quocunque te verteris inter myrteta hujusmodi, ingerit se oculis tuis sacramentum passionis hujus viri praefiguratum, tam factis quam dictis patriarcharum et prophetarum mysticis. Et post eum, inquit, equi rufi, varii et alibi: Post eum, inquam, et non ante eum, nam ipse ante omnes, et primogenitus in multis fratribus, et omnes sancti fratres ejus, equi utique Domini alii martyrio rufi, alii candore virginitatis albi, alii diversorum charismatum donatione varii sequuntur eum, sicut supra ex Apocalypsi dictum est, et exercitus qui sunt in coelo, sequebantur eum (Apoc. XIX). Omnes equi hujusmodi sessorem unum habent Deum, et idcirco concordem faciunt exercitum. Et dixi: Qui sunt, Domine mi? Cui dixerit, vel quem interrogaverit, utrum virum ipsum, qui stabat inter myrteta, angelum suum, id est, sibi deputatum, qui loquebatur in eo, non facile dinoscitur, sed hoc palam est, qui utrumque respondet. Nam primo subjungitur, et dixit ad me angelus Domini, qui loquebatur in me: ego ostendam tibi quid sint haec, ac deinde: et respondit vir qui stabat inter myrteta, et dixit: Isti sunt quos misit Dominus, ut perambularent terram. Nisi esset propheta is cui sic responsum est, non esset responsio, sive demonstratio sufficiens, isti sunt quos misit Dominus, ut perambularent terram. Sed quia propheta erat, jamque spiritualem habebat intelligentiam, intelligere potuit unde et ultra non quaesivit. Quaerimus autem nos quomodo miserit Dominus illos quos diximus equos suos, ut perambularent terram, et quid intendentes respondeant, et dicant ei, perambulavimus terram, et ecce omnis terra habitabitur et quiescit. Ut inveniamus primum, adjungendum est, quod sequitur: Et respondit angelus Domini, et dixit: Domine exercituum, usquequo non misereberis Hierusalem et urbium Juda, quibus iratus es? Iste jam septuagesimus annus est. Igitur equi Domini, scilicet homines sancti, quales fuerunt Abraham, Isaac et Jacob, et caeteri magnam deprompserunt querelam, dicendo perambulavimus terram, et ecce omnis terra habitabitur et quiescit. Ac si dicerent: Tu, Domine, misisti, ut perambularemus terram, et jussu tuo facti sumus instabiles, fuimusque peregrini et hospites super terram, et hoc confitentes, significabamus nos patriam inquirere atque exspectare fundamenta habentem civitatem, cujus artifex et conditor tu es Deus (Hebr. XI). Siquidem illius meminissemus, habebamus utique tempus revertendi: nunc autem meliorem appetivimus, id est coelestem. Porro, illius coelestis praeparatio nobis esse debuit ista Hierusalem terrestris, quia videlicet non est nobis invenire civitatem coelestem, quam appetivimus, nisi hinc promissio impleatur, fiatque quod scriptum est: 314 et homo natus est in ea, ipse fundavit eam Altissimus (Psal. LXXXVI). Perambulavimus terram, pertransivimus de gente in gentem, et de regno ad populum alterum, aliqui sponte, jussu tuo de terra sua egressi, aliqui captivi non sponte abducti, et ecce omnis terra habitatur et quiescit. Hierusalem autem et terra Juda non habitatur, neque quiescit, terra cujus habitatio, cujus quies sola est necessaria nostrae spei, nostrae exspectationi, nostrae saluti, ut faciat quod promissum est nobis, ut justificeris, Deus, in sermonibus tuis (Psal. CIV), ut nascaris, o Christe, de semine Abrahae, de semine David (Genes. XII), ut de Sion exeat lex, et Verbum Domini de Hierusalem (Isa. XXV). Ad ista vere magnam, et valde opportunam talium equorum Domini querelam respondens seque adjungens angelus Domini dicit: Domine exercituum, usquequo tu non misereberis Hierusalem, et urbium Juda, quibus iratus es? Iste jam septuagesimus annus est. Hic angelus Domini respondens, recte intelligitur non ipse vir, qui stabat inter myrteta, cui et loquebantur, dicens: Perambulavimus terram. Ipse quidem ante angelus Domini dictus est, ita et responderunt angelo qui stabat inter myrteta, sed non ipse est qui dicit, Domine exercituum, usquequo tu non misereberis, et caetera. Sequitur enim: Et respondit Dominus angelo qui loquebatur in me, verba bona, verba consolatoria. Qui loquebatur in propheta solummodo angelus est, qui autem stabat inter myrteta vir, sive angelus, ipse est Dominus exercituum. Sed dicet aliquis: Si vir ille, angelus ille qui stabat inter myrteta, ut jam dictum est, Dominus ipse exercituum est, quomodo dicit vel dicere convenit illi, isti sunt quos misit Dominus? Hoc profecto superflue quaeritur, cum Domini vel Dei non tantum persona sit, et una de duabus, et alia de aliqua loquatur, ut illic: Et nunc Dominus misit me, et Spiritus ejus (Isa. XLVIII), et alibi: Dominus mecum est tanquam bellator fortis (Jer. XX). Sequitur: Et dixit ad me angelus qui loquebatur in me: Clama, dicens: Haec dicit Dominus exercituum: Zelatus sum Hierusalem et Sion zelo magno, et ira magna ego irascor super gentes opulentas, quia ego iratus sum parum, ipsi vero addiderunt in malum. Propterea haec dicit Dominus: Revertur ad Hierusalem in misericordiis, domus mea aedificabitur in ea, ait Dominus exercituum, et perpendiculum extendetur super Hierusalem. Angelus qui loquebatur in propheta, jam hic facit quod paulo ante promisit. Dicenti namque: Quid sunt isti, Domine mi? Ita respondit: Ego ostendam tibi quid sint haec; clama, inquit, dicens: Haec dicit Dominus exercituum: Zelatus sum Hierusalem, etc. Ac si dicat: Quaeris de viro stante inter myrteta, cur ascendat super equum, ecce dico tibi quia magnum est signum Domini exercituum, valde irati super gentes, quae Judam et Hierusalem afflixerunt. Super equum ascendit, et contra eas vadit. Quam ob causam? Videlicet quia ego, inquit, tanquam Pater, sive tanquam vir conjugem amans, zelatus sum Hierusalem, et Sion zelo magno, zelo bono, visitando in virga iniquitates eorum, et in verberibus peccata eorum, quae videlicet virga nunc fuit potestas Babyloniorum, quae verbera sunt captivitas, et templi vel civitatis incendium. At vero gentes, quibus tradidi filios in hoc ipsum, addiderunt sive adjuverunt in malum. Quid addiderunt? Illud nimirum efficere voluerunt, quod si fuisset effectum, jam non virgam, sive verbera tantum, sed plus quam virgam, plus quam verbera subirent quidpiam, scilicet mortis additamentum. Hoc enim agere, et ad hoc illos impellere voluerunt, ut me derelinquerent Deum suum, et nolentibus consentire, dira supplicia mortesque diversas intulerunt. Propterea haec dicit Dominus: Revertar ad Hierusalem in misericordiis, hoc quod nunc vidisti virum ascendentem super equum rufum, et post eum equos rufos, varios et dixisti, qui sunt isti, Domine mi, equi rufi, varii et albi, exercitus Domini sunt, et hic ipse dicitur, et est Dominus exercituum, quia tot equi, et multo plures quam vidisti, vadunt post eum, ut tu videns, non timeas gentes opulentas, et recte dicas, ut quidam alius ad puerum suum dixit: Noli timere, quia plures nobiscum sunt quam cum illis (IV Reg. IV). Quod eo dicente et orante, aperuit Dominus oculos pueri, et vidit, et ecce mons plenus equorum et curruum igneorum in conspectu Elisaei. Ecce tu quoque vidisti equos Domini, et ipsum ascendentem super equum suum rufum, cum his verbis, revertar ad Hierusalem in misericordiis, domus mea aedificabitur in ea, et perpendiculum extendetur super Hierusalem. Istud clama et contestare filiis transmigrationis, ut confortentur scientes Dominum ad ipsos reverti in misericordiis, et dicito quia ascendentem vidi. Adhuc clama dicens, haec dicit Dominus exercituum: Adhuc affluent civitates meae bonis, et consolabitur Dominus adhuc Sion, et eliget adhuc Hierusalem. Non, inquit, hoc tantum clames, quod domus mea aedificabitur, et perpendicnlum super Hierusalem extendetur, sed sicut interpellatus est ipse Dominus a me dicente: Domine exercituum, usquequo tu non miserebis Hierusalem, et urbium Juda, quibus prius iratus es, ita responsum accipe meum, et de Hierusalem et de caeteris urbibus Juda, quia adhuc, inquit, affluent civitates meae bonis, subauditur temporalibus, et propterea consolatione sempiterna consolabitur Dominus adhuc Sion, et electione perfecta eliget adhuc Hierusalem, ita videlicet, ut sicut apud alium prophetam dicit: Vocetur civitas justi, mater civitatum, urbs fidelis (Isa. I), et fiat quod apud eumdem locutus est dicens, quia de Sion exibit lex, et verbum Domini de Hierusalem (Isai. II). Et levavi oculos meos, et vidi, et ecce quatuor cornua, et dixi ad angelum, qui loquebatur in me: Quid sunt haec? Et dixit ad me: Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam et Hierusalem, et ostendit mihi Dominus quatuor fabros, et dixi: Quid isti veniunt facere? Qui ait, dicens: Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam per singulos viros, et nemo eorum levavit caput suum, et venerunt isti deterrere ea, ut dejiciant cornua gentium quae levaverunt cornu super terram Juda, ut dispergerent eam. Ecce secundum quamdam similitudinem exercituum ad bella et diverso procedentium, hinc apparuit Dominus exercituum, ascendens super equum rufum, et equi rufi, varii et albi post eam, atque inde quatuor cornua, scilicet exercitus sive reges exercituum, id est gentium quae disperserunt, ait, Judam et Israel, et Hierusalem. Nam quatuor gentes quae in regibus utique superbiae cornibus divinum nomen impugnaverunt, et Dei populum obtriverunt, Babylonios, Medos atque Persas, Macedones ac Romanos esse et nunc angelus interrogatus a propheta exponit, et Daniel plenissime replicat, qui in visione statuae, quae habebat aureum caput et pectus argenteum, et sub umbilico aereum, et crura ac pedes ferreos ac fictiles, has quatuor gentes interpretatus est (Dan. II). Et rursum in alia visione quatuor bestias, leaenam, et ursum, et pardum, et quartam terribilem bestiam, cui nomen non posuit (ibid. II), easdem gentes sub alia figura monstravit, Medos et Persas unum esse regnum post victoriam Cyri, non 315 ambigit, qui et saeculares, et sacras litteras legit. Quid Babylonii, quid Medi atque Persae, quid Graeci, id est Macedones fecerint, quomodo Judam, et Israel, et Hierusalem, quasi cornibus ventilaverunt, quomodo cornu Romani imperii non solum Hierusalem illam quae jam non erat Hierusalem, sed spiritualiter Sodoma et Aegyptus (Apoc. II), ubi Dominus noster crucifixus est, verum et Christi Ecclesiam, verum Judam, verum Israel, veramque Hierusalem eliserit atque dissipaverit missis per orbem terrarum, sive ubique gentium crudelibus edictis legibusque publicis, quis nescit, quis non audivit? Et ejusmodi cornua simul quidem prophetica visione demonstrata sunt verum Dei populum non pariter oppresserunt, sed sibi invicem successerunt Babylonii, Medi et Persae. Persarum regno regnum Macedonum, regno Macedonum imperium Romanorum. Similiter de fabris sciendum quod simul quidem prophetae ostensi sunt, venientes ad deterrenda cornua regnorum illorum, sed non uno eodemque tempore detriverunt, neque omnes omnia, sed singuli singula certis temporibus deterrentes confregerunt, et invicem contrarii fuerunt, et alter alteri restiterunt. Quinam sunt vel fuerunt quatuor isti fabri? Nimirum non absurde intelligitur, quod fuerint principes, id est angeli illi, qui singulis praeerant regnis, sicut apud Danielem declaratur his verbis: Ego, inquit, angelus veni propter sermones tuos. Princeps autem regni Persarum restitit mihi, viginti et uno diebus. Et infra: Nunquid, ait, scis quare venerim ad te? Et nunc revertar, ut praelier adversus principem Persarum. Cum enim egrederer, apparuit princeps Graecorum veniens (Dan. X). Sicut principem Persarum, et principem legimus Graecorum, ita principem quemlibet Babyloniorum, et principem aliquem fuisse non dubitamus Romanorum, scilicet angelos qui singulis regnis praefuerunt, malos utique angelos, malos principes, maligni, in quo mundus positus erat, sicut manifeste testantur acta principatus eorum, acta crudelia, gesta sanguinea, quorum narrationibus horrisonis libri tam saeculares quam divini pleni sunt. Unus Dei populus bonum angelum bonum habebat principem, scilicet Michaelem, ut ibidem angelus qui Danieli loquebatur: Verumtamen, inquit, annuntiabo tibi quod expressum est in Scriptura veritatis, et nemo est adjutor meus in omnibus his, nisi Michael princeps vester (ibid.). Primus istorum quos prophetae Dominus ostendit, primus fabrorum ejusmodi scilicet angelus qui praeerat Babyloniis detrivit cornua, gentium, quae ventilaverunt Judam et Israel, et Hierusalem, in eo videlicet quod permittente vel disponente justo judice Deo, caput regni Assyriorum Niniven subverterunt, multasque gentes per circuitum, non valente aliquo resistere principi Babyloniorum. Non quidem ille, neque alii fabri, id est principes mali, quorum secundus princeps Persarum Babylonici regni cornu contrivit, tertius princeps regni Graecorum, qui Persas cornu suo mutilavit, quartus princeps Romanorum, qui cornu Graecorum citissime confregit, non, inquam, isti propterea sic et sic egerunt? Non propterea irati sunt, quia regna illa populum Dei vexaverunt, sed cum semper avidi sint sanguinis humani, et videre hominum caedes eorum luxuria sit, permisso Dei libenter usi sunt, quod videlicet permissum, cum sit justum et bonum, ipsi semper illo injuste ac male utuntur, sicut econtra Deus malis eorum semper bene utitur. Unde notandum quod cum dixisset propheta, quid isti fabri veniunt facere, repetivit angelus quod jam dixerat. Haec sunt cornua quae ventilaverunt Judam, et adjecit, quod non dixerat, per singulos viros, et nemo eorum levavit caput suum, et tunc demum de fabris ait, et venerunt isti deterrere ea, ut dejiciant cornua gentium, quae levaverunt cornu super terram Juda, ut disperderent eam, et est sensus: Cornua quae ventilaverunt Judam, id est reges vel regna, quae captivaverunt vel obtriverunt Judaeam, singula suis temporibus nimis grandia nimisque fortia fuerunt, ita ut dum ventilarent Judam per singulos viros, nemo eorum levaret, aut levare deberet caput suum, verum dum alterum contra alterum consurgit, et alteram fortitudinem, quasi manu fabrili et ferreo malleo contundit atque confringit, sive deterit, datur inde occasio levandi caput suum, et resistendi jam detritis cornibus gentium. Verbi gratia: Cornu magnum de quatuor cornibus unum fuit regnum Graecorum, sed divisum est contra semetipsum, quia de regno uno regna quatuor facta sunt, quando, Alexandro mortuo, obtinuerunt pueri ejus regnum unusquisque in loco suo. Attende nunc: Si regnum illud integrum permansisset et unum, nunquid contra illud Judas Machabaeus levasset caput suum? (I Mach. I.) Equidem potuisset hoc fieri per Dei auxilium, sed placuit Deo tali ordine fieri hoc ipsum, scilicet et regnum divisum infirmius existeret, et praeterea faber ille magnus Romani imperii principatus, eidem superveniret, suoque illud malleo tunderet ac deterreret. Recensitae historiae hoc testantur, quod Epiphanes ille Antiochus, contra quem recte et juste caput suum levavit Judas Machabaeus, jamdudum crescentis et invalescentis ejusdem Romani imperii viribus terebatur, et legati Romanorum jussu Israel Aegypto, inquam, regno suo voluerat adjungere, unde fuerat inhoneste reversus (JOSEPH., De Ant., lib. XII, c. 6). Laudabilis in istis quoque providentia Dei, quia sicut quando primum Israel ex Aegypto ascendit Rubrum mare, ut transirent, divisit illi in divisiones, ita extunc regna gentium, quorum in medio peregrinatur omnis qui ad Deum tendit, verus Israel contra semetipsa divisit, ita ut illorum dissensio sanctis et electis occasio salutis existeret.