CAPUT 2

In die illa, dicit Dominus exercituum: Disperdam nomina idolorum de terra, quia non memorabuntur ultra; quia videlicet fluxus idololatriae, quae est sanguis menstruatae, fonte baptismi abluitur; ita ut nomina idolorum omnia deleantur, nec ultra in eum in quem scripta fuerant memorentur, cum fuerit fonte illo fideliter ablutus. Hinc apud Ezechielem idem Dominus dicit: Et effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris, et ab universis idolis vestris mundabo vos (Ezech. XXXVI). Et prophetas et spiritum immundum auferam de terra. Et erit, cum prophetaverit quispiam ultra, dicent ei pater ejus et mater ejus qui genuerunt eum: Non vives; quia mendacium locutus es in nomine Domini. Et confingent eum pater ejus et mater ejus, genitores ejus cum prophetaverit. Et erit in die illa, confundentur prophetae, unusquisque ex visione sua cum prophetaverint, nec operientur pallio saccino ut mentiantur; sed dicet: Non sum propheta, homo agricola ego sum; quoniam Adam exemplum meum ab adolescentia mea. Et dicetur ei: Quid sunt plagae istae in medio manuum tuarum? Et dicet: His plagatus sum in domo eorum qui diligebant me, framea suscitare super pastorem meum et super virum cohaerentem mihi, dicit Dominus exercituum. Percute pastorem et dispergentur oves. Pulcherrimam atque splendidissimam praesentis capituli litteram ita tractare Christo intentus cupit animus, ut ei qui tanquam fundamento non minoris res gestae splendoris superaedificentur. Dixerat: Et erit in die illa fons patens domui David, et habitantibus Hierusalem, in ablutionem peccatoris et menstruatae, et fontem illum haud dubium de latere suo Christus profudit in sua passione. Ergo quoniam et ita terminatur: Percute pastorem et dispergentur oves, quod similiter de passione ejus dictum esse ipso auctore certum est, longius ne abeamus circa ejusdem passionis sacramentum, haec exponendo commoremur. Quos ergo tangit dicendo, et prophetas et spiritum immundum illis copulat, et qui erant tempore illo prophetae mali habentes spiritum immundum? Nimirum illi, qui malam sibi hanc prophetiam de corde suo prophetaverunt: Quid facimus, quia hic homo multa signa facit? Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient Romani et tollent nostrum et locum et gentem (Joan XI). Nempe excepto quod praemiserunt, si dimittimus eum sic, totum quod dixerunt, in prophetiam reputatum est illis, ut omnes crederent in eum (Joan. I); illis autem non credentibus, venirent Romani et tollerent eorum et locum et gentem. Fuerat inter illos unus Caiphas talium prophetarum maximus, qui cum esset pontifex anni illius, auctoritatem habens, ut proloqueretur: Vos, inquit, nescitis quidquam neque cogitatis quia expedit vobis ut unus moriatur homo pro populo, et non tota gens pereat. Hoc autem, inquit evangelista, a semetipso non dixit sed cum esset pontifex anni illius prophetavit quia Jesus moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut Filios Dei qui erant dispersi congregaret in unum (Joan. XI). Ejusmodi prophetas et spiritum immundum, qui nesciens sacramenta Dei, talem eis prophetiam inspirat. Auferam, ait, de terra, quia justum est ut veniant Romani, et secundum timorem quem sibi finxerunt illis eveniat. Et erit, cum prophetaverit quispiam ultra, etc. Propheta magnus de semetipso ultra prophetavit quia illi et praecipue Caiphas prophetaverunt quod expediret eum mori; ipse autem prophetavit quod oporteret eum etiam resurgere a mortuis. Hoc ultra fuit, videlicet ultra prophetiam illorum, prophetiam mortis, quia prophetavit prophetiam resurrectionis. Dixit enim: Solvite templum hoc, et post triduum excitabo illud. Hoc autem dicebat de templo corporis sui (Joan. II). Cum ergo prophetaverit ultra quispiam, quem nominare nolo, quia non expedit, dicent, inquit, ei pater ejus et mater ejus qui genuerunt eum: Non vives, quia mendacium locutus es in nomine Domini. Pater ejus Judaicus populus, et mater ejus Synagoga, qui secundum carnem genuerunt eum, ita dixerunt ei. Cum enim aliud non haberent unde accusarent eum, novissime submissis duobus falsis testibus, istud protulerunt: Hic dixit: Possum destruere templum Dei, et triduo reaedificare illud (Matth. XXVI). Cumque principi sacerdotum dicenti: Adjuro te per Deum vivum ut dicas nobis si tu es Christus Filius Dei, respondisset, Tu dixisti, et amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, et venientem in nubibus coeli, clamaverunt, reus est mortis (ibid.). Nonne hoc erat dicere, non vives, quia locutus es in nomine Domini? Et configent eum pater et mater ejus qui genuerunt eum, cum prophetaverit. Ut dictum, ita factum est. Cum prophetaverit, id est non ante, sed postquam propositum suae praedicationis tempus impleverit, tunc demum quia ante non potuerunt, crucifigent eum. Hoc, inquam, factum est quia crucifixerunt eum, non quia mendacium locutus est, sed quia dixerunt mendacium locutus es in nomine Domini, et idcirco non vives. Et erit: In die illa confundentur prophetae unusquisque ex visione sua cum prophetaverint, et hoc itidem factum est. Prophetae illi, de quibus jam dictum est, qui dixerunt: Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum (Joan. XI), quorum unus dixit: Expedit vobis ut unus moriatur homo pro populo (ibid.), ex ipsa visione sua, ex ipso profundo consilio suo confusi sunt, quia miro modo cum non sit factum quod cogitaverunt, factum est quod dixerunt: Omnes enim credent in eum, et per mortem suam filios Dei, qui erant dispersi congregavit in unum. Et venientes Romani, locum et gentem eorum tulerunt, non quia dimiserunt eum sic, sed quia non dimiserunt eum sic. Hinc illis confusio magna, nobis autem credentibus honor. Nec operientur, inquit, pallio saccino ut mentiantur, subauditur, ut tunc operti fuerunt, quoniam taliter, ut jam dictum est, prophetaverunt, prophetando mentientes, mentiendo prophetantes. Quomodo tunc fuerunt operti pallio saccino? Nimirum sicut hypocritae tristes (Matth. VI), imo plus quam hypocritae, plus quam tristes, quia homicidae, quia crudeles. Pavor ille quem coram populo simulaverunt, dicendo: Venient Romani, et tollent nostrum et locum et gentem (Joan. XI), dira necessitas illa tam magnum faciendi homicidium, quam sibi assumpserunt, ad exasperandum populum et concitandum ne dimitterent eum, pallium fuit saccinum, quo jam operti sunt simulatores et callidi, ut viderentur multum inviti, multumque coacti, et proinde tristes occidere illum. Sed dicet: Non sum propheta, homo agricola ego sum, quoniam Adam exemplum meum ab adolescentia mea. Et dicetur ei: Quid sunt plagae istae in medio manuum tuarum? Et dicet: His plagatus sum in domo eorum qui diligebant me. Diligenter permutatio personarum animadvertenda est, quia nunc de pluribus prophetis, nunc de uno propheta sermo. In primis dictum est de pluribus, et pseudoprophetas, et spiritum immundum auferam de terra, statimque de uno subjunctum est, et erit, cum prophetaverit quispiam ultra. Item de pluribus dictum est, et erit in die illa confundentur prophetae, nec operientur pallio saccino ut mentiantur, statimque de uno subjunctum est, sed dicet, non sum propheta, etc. Et hoc sciendum, quia plures illos ipsa Scriptura redarguit iniquitatis et spiritus immundi. Istum autem unum non Scriptura mendacii redarguit, sed patrem et matrem ejus dixisse narrat, mendacium locutus es in nomine Domini. Nunc quid iste dicat, et quid ei dicatur, vigilanter audiamus. Sed dicet: Non sum propheta, et dicetur ei: Quid sunt plagae istae in medio manuum tuarum? Et dicet: His plagatus sum in domo eorum qui diligebant me. Mirum valde, sed non incognitum, quod ille dicit, quem confixerunt pater et mater, et dixerunt, non vives, quod ille dicet, ille loquetur qui mortuus fuit, quod ille dicens sive loquens, plagas habebit in medio manuum suarum, et dicet, his plagatus sum. Quid hic in littera prophetica deest, nisi quod manifeste dixit ille, confixus et mortuus resurget, et stans in medio discipulorum suorum dicet: Videte manus meas et pedes meos, sive infer digitum tuum huc, sive manum tuam, et cognosce loca clavorum? (Joan. XX.) Nimirum in littera vel tantillum deesse oportebat, nam qui portare posset, quotus tunc erat? Si enim apostoli portare non poterant, antequam Jesus glorificatus esset, unde dicebat illis: Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo (Joan. XVI), quanto minus, nisi clausa et signata fuissent haec et similia, portari possent tempore illo quo haec scripta sunt. Unde miranda et laudanda Spiritus sancti sapientia, qui quod necessarium erat quandoque sciri, taliter locutus est per os prophetarum, ut verba ejus non intelligerentur, quando non oportebat intelligi. Igitur non operientur, ait, pallio saccino prophetae illi ut mentiantur, sed discooperto capite, sicut adulterae mulieris caput lex sacra jubet denudari (Num. V), discooperto, inquam, capite illorum, id est, sublata civitate et templo, sive loco, qui erat ornatus eorum, et pro quo pavorem simulando sese operuerunt, dicet ille qui confixus fuit, quique postquam confixus fuerit, dicere, et loqui poterit, quia resurget a mortuis: Non sum propheta, homo agricola ego sum. Hoc nimirum insultabundus dicere potest, quoniam ipse est sapientia, qui loquitur in parabolis: Ego quoque in interitu vestro ridebo st subsannabo, cum vobis quod timebatis advenerit (Prov. I). Itaque hoc sensu gravissime dictum: Non sum propheta, homo agricola ego sum, quoniam Adam exemplum meum ab adolescentia mea, subauditur aestimatione vestra, quia sic voluistis, sic dixistis falsi: Scrutare Scripturas et vide quia propheta a Galilaea non surget (Joan. VII). Item: Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit? (Ibid.) Et: Nonne hic est filius fabri? (Matth. XIII.) Dicat ergo: Non sum propheta, homo agricola, sive quod eodem respectu dicere potest, homo faber ego sum, quoniam Adam exemplum meum, id est, homo peccator ego sum sicut Adam, ab adolescentia mea, id est ex quo discretionem boni et mali habet natura humana, et itidem talis ego sum arbitratu vestro, quia dixistis quodam loco: Da gloriam Deo. Nos scimus quia hic homo peccator est (Joan. IX). Verumtamen quidquid vos dixeritis, nunc patet, utrum propheta a Galilaea surgere potuerit, saltem ex eo quod dixi de vobis: Et cadent in ore gladii, et captivi ducentur in omnes gentes (Luc. XXI), et ita factum. Nunc, inquam, patet utrum ego tanquam homo agricola aut faber litteras scire non debuerim, cum econtra tot prophetas, tot sapientes fecerim, et miserim ad vos, et nunc patet utrum ego peccator fuerim, secundum exemplum Adam, cum vos talem ac tantam propter istum sanguinem meum receperitis vindictam. Hic ironia gravissima est, id est sententia, per pronuntiationem contrarium habens intellectum, aut etiam sarcasmos, id est hostilis irrisio, juxta illud Sapientiae, quod jam supra memoratum est: Ego quoque in interitu vestro ridebo (Prov. I); et illud in psalmo: Qui habitat in coelis irridebit eos (Psal. II). Alias autem et revera simpliciter, sicut littera sonat, intelligi congrue potest. Si enim Joannes requisitus a dicentibus: Propheta es tu? potuit sine mendacio respondere, non (Joan. I), quoniam erat plus quam propheta, siquidem prophetae est ventura nuntiare, non etiam demonstrare; quanto magis iste, qui non quomodocunque plus quam propheta, sed et prophetarum Dominus est, et ventura non solum annuntiavit aut demonstravit, verum etiam quae nuntiavit sive praedixit, ipse effecit. Et homo agricola ipse est. Nimirum agricola talis ac tantus, cujus ager sit mundus? Nam qui seminat, inquit, bonum semen, est Filius hominis; ager autem est mundus. Bonum vero semen, hi sunt filii regni (Matth. XIII). Ergo non solum propheta, inquit, verum, homo agricola ego sum, id est, tanto major prophetis et omnibus filiis regni, quanto major agricola et melior semine est, quod ipse seminavit. Et vere, quoniam Adam exemplum meum, nimirum, quemadmodum Apostolus cum dixisset: Regnavit mors ab Adam usque ad Mosen, etiam in eos qui non peccaverunt in similitudinem praevaricationis Adae, protinus addidit: Qui est forma futuri; et exponens quid dixerit: Si enim, inquit, unius delicto multi mortui sunt, et caetera usque, sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores constituti multi, ita per unius obedientiam justi constituentur multi (Rom. V). Igitur non sum propheta, inquit, sed ego sum homo, qui Deus eram, et sum homo, atque homo factus et prophetas, et omne bonum semen, id est omnes filios regni tanquam agricola in agro mundi hujus seminavi, et seminare non desino usque ad consummationem saeculi, quoniam Adam exemplum meum, videlicet in eo, quod sicut propter peccatum ejus, terra carnis, non filios regni, sed spinas et tribulos germinavit ei, ita propter justitiam meam, terra Spiritus sancti, de qua scriptum est: Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam (Psal. CXLII), non spinas et tribulos, sed filios regni germinet mihi. In hoc est Adam exemplum meum ab adolescentia mea, id est a natura humana, ex qua vel in qua factus sum visibilis et visibiliter laborans agricola cujus tota spiritualis est agricultura. Haec, inquit, dixit cum fixus fuerit, cum mortuus fuerit, et resurrexerit, et dicetur ei: Quid sunt plagae istae in medio manuum tuarum? Quandiu putas, et quomodo hoc, et a quo, vel a quibus dicetur ei? Nimirum in saecula saeculorum sine cessatione dicetur ei, et admirando admiratione ineffabili dicetur et a Deo Patre, cui factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis (Philip. II); et dicetur ei, et a sanctis angelis, qui in eum desiderant prospicere, dicetur ei, et ab hominibus quos morte sua redemit (I Petr. I); dicetur ei: Quid sunt plagae istae in medio manuum tuarum? O magnum miraculum, mirum spectaculum praesertim in Domino dominatore omnium, plagas habere in medio manuum suarum! Et dicet: His plagatus sum in domo eorum qui diligebant me. O magnum sacrilegium, sacrilegum homicidium, plagas hujusmodi esse in domo illatas diligentium! Non dicet, his plagatus sum ab his qui diligebant me, sed in domo eorum qui diligebant me. Nam qui plagas intulerunt, non dilexerunt me. Erant autem domus Abraham, Isaac, et Jacob, et David, et caeterorum talium, qui diligebant me, qui promissum sibi exspectabant me. Verumtamen hoc dicere, non est respondere ad hanc interrogationem, quid plagae sint istae? Aliud namque percunctando dicere, quid sunt plagae istae? et aliud dicere, ubi factae sunt plagae istae? Istud quaeritur, quid sint plagae istae? Ergo ex abundanti dicet: His plagatus sum in domo eorum qui diligebant me, et tunc demum dicet quid sint plagae; dicet: Calix est quem Pater dedit mihi bibere (Matth. XXVI). Nam quod protinus sequitur, aequipollens est, quia vox quam subjungit, Patris calicem dantis vox est. Framea suscitare super pastorem meum, et super vivum cohaerentem mihi, dicit Dominus exercituum. Percute pastorem, et dispergentur oves gregis. Ac si dicat: Quaeritis quid sint plagae istae, et ego dico vobis quia testimonia sunt obedientiae, signa voluntatis et jussionis paternae. Dominus exercituum, Deus Pater mihi proprio Filio suo non pepercit (Rom. VIII), sed pro vobis omnibus tradidit me. Et dixit: Framea suscitare super pastorem meum, et super virum cohaerentem mihi. Quod est dicere: O mors, convalescere super filium meum, pastorem meum bonum, super virum cohaerentem mihi, id est in unitate personae conjunctum Verbo, quod consubstantiale mihi est. Ad hoc dictum, ac si framea quaereret, dicens: Quomodo vel in quantum suscitaber super hunc pastorem tuum? ita protinus edicit: Percute pastorem, et dispergentur oves. Hinc ipse pastor dum percuteretur, ita locutus est: Omnes vos scandalum patiemini in me in ista nocte. Scriptum est enim: Percutiam pastorem et dispergentur oves gregis (Matth. XXVI). Igitur dicentibus: Quid sunt plagae istae in medio manuum tuarum, congrue apponitur vox Patris dicentis: Framea suscitare super pastorem meum, et super virum cohaerentem mihi, percute pastorem et dispergentur oves gregis, ut sit sensus: Monumenta sunt paternae charitatis, signa sunt obedientiae meae, quia ille mihi proprio Filio suo non pepercit (Rom. VIII), et ego factus sum obediens illi pro omnibus vobis usque ad mortem, mortem autem crucis (Philip. II). Sequitur: