LIBER SECUNDUS.


CAPUT 1

Tria sunt, quae hoc loco distincta diligenter consideranda sunt, scilicet: baptismus Joannis, de quo ipse ait:

“Sed ut manifestaretur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans.”

Baptismus quoque Christi, de quo ad ipsum Joannem dictum est:

“Hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”

Et columbae species, in qua Spiritus sanctus supra Dominum descendens, eidem Joanni ostensus est. Haec, ut jam dixi, diligenti consideratione digna sunt. Quia videlicet magna sunt et alta, quorum intellectu fides pascitur, spes enutritur, charitas accenditur, totusque homo interior, velut matutinae lucis infusione serenatur. Illud igitur divinae gratiae praevio lumine, primum quaerimus, quae causa, vel intentio fuerit, ut Joannes, Christi gratiam nomine signans, officio praedicans, veniret, ut ipse ait,

“in aqua baptizans.”

Et quidem causa illa protinus occurrit, quod idcirco venerit baptizans in poenitentiam, ut hoc modo illi viam pararet, qui veniens post ipsum baptizaret in remissionem peccatorum. Sed nunquid adeo necessarium erat baptizare in poenitentiam, quasi glorificato Domino Jesu nemo posset, nisi sit praeparatus, baptismi ejus percipere gratiam. Hoc certe omnino alienum est a fide. Nam econtra, pauci admodum de gente illa, cui baptismus poenitentiae praedicatus est, baptismum Christi consecuti sunt; ad nos autem absque baptismo poenitentiae tota transmigravit gratia baptismi in remissionem peccatorum. Quid ergo intendit Spiritus sanctus qui prophetas omnes misit, suo quemque tempore, dum Joannem a deserto expulit, ut iret ad praedicandum baptismum poenitentiae? Non enim sterilis Judaea, valde dignos attulit poenitentiae fructus (Matth. III). Nec vero frustrari potuit in hoc facto, quaecunque fuit intentio ejus, quem procul dubio misit Spiritus sanctus, cujus instinctu quaecunque coepta sunt, nullo prorsus impedire valente, perficiuntur. Erigenda est igitur consideratio ab illa exili poenitentia populi, quae profecto, quantulacunque fuerit, nihil dignum attulit tanto molimine vocis clamantis in deserto:

“Dirigite viam Domini.”

In ipso namque Domino nostro causam eamdem qui quaerit, hoc modo inveniet. Nemo fidelium, qui dubitet Christum Jesum idcirco venisse in carne, ut peccata mundi tolleret, et in se transferret, juxta prophetam dicentem:

“Et Dominus posuit in eo iniquitates omnium nostrum, et pro nobis dolet, et disciplina pacis nostrae super eum (Isai. LIII).”

Hanc autem veram et summam esse poenitentiam pro omni mundo celebratam, res ipsa ostendit, ratio sentit, fides sancta confitetur: in ipso namque habitu poenitentis, hunc Dei Filium propheta idem qui supra intuens, et ascendit, inquit sicut virgultum, et sicut radix de terra sitienti. Non est species ei neque decor, et vidimus eum, et non erat aspectus (ibid.), etc. Igitur ad agendum pro cuncto mundo poenitentiam, qua peccata cunctorum expiaret, Dominum nostrum venisse dubium non est. At ipse juvenilem jam attigerat aetatem, et cum sciret se ad hoc venisse, ut tanto pro cunctis, ut dictum est, officio fungeretur, humiliter apud se latebat, exspectans in forma servi, jubentis Patris imperium: videlicet, in [ut] totum opus suum, non voluntatis propriae sed verae atque perfectae foret obedientiae. Dandum quippe nobis in semetipso noverat exemplum, ne quis nostrum, de sanctitate vel scientia confidens, praeripere audeat munus ecclesiasticum, maximeque sancti ac venerabilis sacerdotii gradum. Quod videlicet ejusdem Christi Domini peccata mundi tollentis, proprium est ministerium. Unde Apostolus ait:

“Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo, tanquam Aaron. Sic et Christus non semetipsum clarificavit, ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad Deum: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Hebr. V; Psalm. VIII).”

Illo ergo, sicut dictum est, legitimam atque ordinatam suimet exspectante promotionem, venit Joannes Baptista praedicans in deserto Judaeae, et dicens:

“Poenitentiam agite; appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. III).”

Hanc autem Joannis praedicationem, hujus esse vocationem, testatur idem Joannes Baptista, in hoc Joannis evangelio dicens:

“Quia ut manifestaretur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans.”

Igitur causa, cur Joannes venit in aqua baptizare et praedicare baptismum poenitentiae, non est alia quam haec, ut ille Sanctus sanctorum, qui solus erat idoneus ferre poenitentiam, pro peccatis omnium electorum, adventum ejus, ab origine mundi exspectantium, hac voce publica vocatus, accederet palam ad coeleste sanctuarium, in conspectu Dei Patris et sanctorum angelorum, ubi eodem spiritu in columbae specie super se decendente designaretur Pontifex, quo dudum in Mariam superveniente, idem sanctus et immaculatus homo conceptus est, non aliam habiturus quam offerret hostiam nisi carnem propriam, quam statim quadraginta dierum et quadraginta noctium jejunio (Matth. IV), deinde omnibus poenitentiae modis afflictam, tandem pro peccatis nostris oblaturus erat Deo Patri,

“hostiam in odorem suavitatis”

acceptam (Ephes. V). Hoc autem totum sic oportebat fieri, quatenus et curiosam diaboli malitiam, totamque ejusdem Satanae Synagogam consilium Dei pro tempore lateret, et de ipso latibulo suo crebris intermicans beneficiis, ejus sapientia simplicibus proficeret. Propositum namque erat utiliter, ut primo adventu occultus veniret Filius Dei. Nam secundo idem

“Deus noster manifeste veniet et non silebit (Psalm. XLIX).”

Bene ergo Joannes ex consulto sancti Spiritus ministerium suum, quo solus quaerebatur Christus, mittit in turbam, palam universis baptismum praedicans, cunctosque baptizans in poenitentiam, ut, dum idem pluribus cernitur, occasio dissertandi de uno ad praesens subtrahatur. Sic profecto Samuel, de quo supra dictum est, missus ungere regem, quem providerat sibi Dominus in filiis Isai, et timens ne audiret Saul, vitulum tulit de armento ex praecepto Domini, veniensque Bethlehem admirantibus senioribus, et dicentibus:

“Pacificusne est ingressus tuus? Pacificus, inquit: Ad immolandum Domino veni. Sanctificamini et venite mecum, ut immolem. Et eduxit eos ad sacrificium (I Reg. XVI).”

Sic nimirum et illic unctionem electi regis, et hic manifestationem Salvatoris, divina providentia in magna frequentia secretam esse voluit, resque effecta est consulte magis quam occulte. Quia videlicet idcirco facta est, ut sciretur in suo tempore. De his qui baptizabantur in Jordane ab eodem Joanne, ut ait Lucas (Luc. I), peccata sua confitentes, et dignos fructus poenitentiae facientes (Matth. III) nulli dubium esse debet, quin peccata illorum hic in innocentia poenitens, et in poenitentia innocens, super se tulerit, cum peccatis omnium qui illum apud inferos exspectabant, ita videlicet, ut postmodum per passionem Christi salvarentur, quotquot ex eis ab hac vita decederent, ante revelatum ejus baptismum, cujus definitio vel regula est baptizari in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Nam quotquot ex eis pervenientes ad illam plenitudinem temporis in qua dictum est:

“Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii, et Spiritus sancti. (Matth. XXVIII),”

non receperunt hoc lavacrum gratiae et veritatis, nihil profuit illis baptizatos fuisse baptismo Joannis, nec omnino salvare potuit illos poenitentia fidei Christi non admista, Joannes enim baptizavit in aqua, solum poenitentiam indicens (ea causa vel intentione missus, quae jam, pro posse, dicta est), non etiam peccatorum remissionem tribuens. Christus autem baptizavit semel quidem in aqua, simul et sanguine de latere suo profluente, baptizavit nihilominus, imo et nunc baptizat in Spiritu sancto cum aqua et ejusdem sanguinis sui sacramento perfectam tribuens peccatorum remissionem. Quae extra baptismum ejus, postquam regulam ejus deprompsit, nulli deinceps tribuitur. De quo ejus baptismo jam nunc dicendum est, sicut supra propositum est:

“Super quem videris, inquit, Spiritum descendentem sicut columbam et manentem in eo, hic est qui baptizat in Spiritu sancto.”

Notandum diligenter, quod cum propria posset cum appellatione designare et dicere: Hic est Christus, vel (quod magis est proprium), hic est unigenitus Dei Filius, maluit descriptione uti, dicendo:

“Hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”

Primo definiendum est quid sit baptizari in Spiritu sancto, ac deinde dicendum, cur maxime hoc loco dicere voluit:

“qui baptizat in Spiritu sancto.”

In Spiritu sancto baptizari est gratiam accipere Spiritus sancti (Rom. VI), quae non modo, quid sit peccatum, ostendat, sed et auxilium adversus peccata praebeat, delendo praeterita, repellendo instantia, atque ita de servis peccati faciat filios Dei, de filiis irae filios gratiae (Ephes. II), de ignotis et advenis genus regale et sacerdotale. Baptismus enim Christi unctio est regalis et sacerdotalis (I Petr. II), qua ipse unctus prae cunctis participibus suis, Christus nuncupatur (Psal. XLIV), quod Hebraice Messias, Graece Christus, Latine dicitur unctus. Qua ipse plenarie solus sic unctus est, ut particulariter ungere alios, et facere possit adoptionis filios, et a se (qui principaliter unctus est) unctes, id est, a Christo vocari faciat Christianos, quod designatur per hoc quod dicitur:

“Hic est qui baptizat in Spiritu sancto.”

Hoc ante Christi adventum nullatenus effici poterat, quia videlicet lex, quae data fuerat, peccatum ostendere tantum, non etiam auferre valebat. Unde Patres antiqui quamlibet justi ad inferos descendebant, veterem paternae praevaricationis portantes ignominiam, actualium quoque peccatorum non omnino effugientes coenum, quin aliquam contraherent sordem vel maculam (Rom. VII), quam carnibus taurorum aut sanguine hircorum emundari impossibile erat (Hebr. IX). Hoc erat opprobrium Israel, quod exprobrabat jugiter hostis incircumcisus, scilicet diabolus, insultans patribus antiquis quamlibet justis, et quodammodo dicens:

“Quare venistis parati ad bellum?”

(I Reg. XVII) eo quod legis mandato [mandata], velut arma tenentes, nihil fortiter agerent; nec de se virum dare possent, qui pro cunctis iniret singulare certamen. Frustra namque variis baptismatibus et justitiis carnis (Marc. VII), opprobrium suum delere conabatur) [conabantur], eo quod non haberent sacerdotem, qui Spiritum sanctum dare posset, cujus gratia vera et sola peccatorum remissio est. Cum ergo Joanni signum datur, quo Christum agnoscat, dicitur illi:

“Hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”

Quod idem est, ac si diceretur: Hic est, qui aufert opprobrium ab Israel, videlicet peccatorum remissionem tribuendo, quae non datur omnino, nisi in Spiritu sancto. Et hic baptismus non unius tantum potentiae, sed duplicis operationis est. Baptizat enim Christus in Spiritu sancto primum, ut dictum est, peccatorum remissionem tribuendo. Baptizat nihilominus et secundo, diversarum ornamenta gratiarum conferendo. Do gratia namque remissionis peccatorum ipsa die, qua resurrexit, dicit ipse insufflans discipulis suis, quos utique jam laverat a peccatis eorum in sanguine suo:

“Accipite Spiritum sanctum.”

Quem se illis dare in remissionem peccatorum testatur ipse, protinus adjungens:

“Quorum remiseritis peccata remittuntur eis; et, quorum retinueritis, retenta sunt (Joan. XX).”

De illa vero donorum largitate, qua diversarum (ut praedictum est) confert ornamenta gratiarum, dicit ipse, Luca referente in Actibus apostolorum:

“Quia Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies (Act. I).”

Utrumque datum [donum] hujus baptismi, hic idem Joannes Baptista apud evangelistas Matthaeum et Lucam exprimit, cum dicit:

“Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni (Matth. III; Luc. III).”

Baptizat enim nos Spiritu sancto, cum in fontem baptismi descendente invisibili gratia ejusdem Spiritus sancti omnia peccata eorum, qui baptizantur, dimittit. Baptizat et igni, cum ejusdem sancti Spiritus fervore accensos, fortes in amore et in fide constantes, vel in scientia lucentes, et zelo bono calentes efficit. Et in remissione quidem peccatorum nulla divisio est, sed aequaliter atque uniformiter una eademque omnibus gratia remissionis adest, deponens omnes iniquitates nostras, et projiciens in profundum maris omnia peccata nostra. In donis autem gratiarum, non eadem omnibus quantitas impenditur, sed quodammodo dividitur

“mare Rubrum in divisiones (Psal. CXXXV),”

dum alii datur fides,

“alii sermo scientiae et sapientiae, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum,”

etc.

“Quae omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult (I Cor. XII).”

Et in sanctis quidem Novi Testamenti haec baptizantis dona, haec baptismi gloriosi praeclara videmus insignia, quae nemo illorum, antequam in remissionem peccatorum baptizaretur, percepisse legitur, praeter Cornelium, et eos qui cum ipso erant; super quos adhuc loquente Petro cecidit Spiritus sanctus, et erant

“loquentes linguis et magnificantes Deum (Act. X).”

Patres autem Veteris Testamenti nonnulli operationes virtutum, et plurimi prophetiam perceperunt, et baptizati non erant in remissionem peccatorum. Certum est enim, quia tunc omnes baptizati sunt, quando mortuus in cruce Christus, fluvium sanguinis et aquae de suo profudit lanceato latere, in emundationem universae Ecclesiae, quantacunque fuerit ab origine mundi, usque in ipsam horam mortis suae, a primo justorum, scilicet Abel, usque ad latronem, qui in cruce, nondum effuso de latere Christi tantae tamque salutiferae mundationis fluvio, Dominum confessus est, regnumque ejus futurum credens, eadem celeri confessione mercatus est (Luc. XXIII). Positum est autem extunc ejusdem baptismi sacramentum, ad primas ejusdem sanctae Ecclesiae fores, ut quisquis Ecclesiam ingredi cupit, quo modo illa jam baptizata est, et ipse baptizetur, sive gentilis, sive Judaeus. Cum ergo Veteris Testamenti Patres eadem gratiarum dona consecuti sunt, antequam Christus baptizaret, quae idem Christus ascendens in altum dedit hominibus Novi Testamenti (Ephes. IV), certa discretione opus est, ut non ignoret Christiana fides, quid novis amplius quam veteribus, imo, quid novis pariter ac veteribus in Christo baptismo collatum sit. Nam ubi causa postulat, ut de gratia Christi vel sancti Spiritus sermo habeatur, fidelem atque catholicum in dictis suis adversarius haerere facit objectionibus suis, qui et si non sensu, interdum sermone deficit. Tanta enim per Patres antiquos idem Deus operatus est, tanta idem spiritus per os sanctorum, qui a saeculo sunt prophetarum ejus locutus est (Luc. I), ut obloquente adversario, novos veteribus conferre, contentiosum praeferre vero, difficillimum sit, si non animadverso prius rei puncto, verborum agere circuitum coeperit. Primum ergo dicendum, illam baptismi Christi gloriam, quo sancti apostoli post ascensionem ejusdem Domini glorificati sunt, accipiendo diversarum dona gratiarum, maximeque genera linguarum (I Cor. XIV) (quae in signum sunt, non fidelibus sed infidelibus), vel prophetiam (qua maxime veteres sancti claruerunt), non ejus esse virtutis, ut in eis salus perfecta sit, praesertim cum illa et boni, et mali habere possint.

“Multi enim, inquit Dominus, dicent mihi in illa die: Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus? et in nomine tuo multas virtutes fecimus?”

Et tunc respondebo eis:

“Non novi vos, recedite a me, operarii iniquitatis (Matth. VII).”

Etenim Saul quoque prophetare, et malus esse potuit (I Reg. XIX). Nonne filii Israel omnes in Moyse baptizati in nube et in mari panem quoque de coelo (I Cor. X; Exod. XVI), et aquam de petra consecuti (Exod. XXXII), et aliis mirabilibus glorificati, postmodum quam plures reprobati sunt, alii viventes absorpti, alii a serpentibus consumpti (Num. XXI), et alii multis modis, praeter paucissimos, omnes in deserto prostrati? Imo ut ad novos veniam, quando convocatis Dominus Jesus duodecim apostolis, dedit illis virtutem et potestatem super omnia daemonia et ut languores curarent misitque eos ad praedicandum regnum coelorum (Matth. X; Luc. IX, X), nonne Judas erat unus ex illis (Joan. XII), quem ipse qui mittebat eum, diabolum ante traditionem suam nominavit, quia nec Dominicis loculis fidem exhibere potuit? Cum ergo non soli boni, sed etiam et mali, hujusmodi charismatum dona potuerint consequi, non nos dubios reddat claritas mirabilium, quae in antiquis facta sunt, non caecos vel caecutientes nos faciat ad considerandam majestatem novae gratiae Christi. Quia videlicet et horum potentiam, et illud, sine quo nihil haec prosunt, scilicet remissionem peccatorum, hic qui baptizat in Spiritu sancto nobis et illis dedit. Et hujus quidem muneris, id est, operationis virtutum vel caeterorum hujusmodi (de quibus jam supra dictum est) hujus secundi muneris non inchoatio fuit, sed adjectio largitatis; cum in die Pentecostes discipulos Domini Spiritus sanctus implevit (Act. II). Sed ejus, quod maximum opus maximaque virtus est, baptismi Christi, scilicet remissionis peccatorum, inchoatio simul et perfectio est mors Christi, qui per Spiritum sanctum semetipsum obtulit in odorem suavitatis (Ephes. V), in qua morte baptizamur, sicut Apostolus dicit:

“Quia quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus, consepulti cum illo per baptismum in mortem, ut quomodo surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus (Rom VI).”

Nam in morte sua sanguinem et aquam, ut jam dictum est, de latere suo fundens (Joan. XIX), lavit universam Ecclesiam a peccatis suis, dans vivis et defunctis spiritum remissionis, sicut mox, ut apparuit illis vivus, ostendit, dicens:

“Pax vobis: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis (Joan. XX).”

Hoc solum munere baptizati parvuli morientes transmigrant in regnum Dei. Illo autem cujus in die Pentecostes adjectio fuit, sic potuerunt antiqui Patres clarificari, et apud inferos propter originale peccatum detineri, quomodo potuit et Judas, cum eodem munere fungeretur, diabolus vocari, et esse fur loculorum Domini, et habere locum in profundissimis inferni, in quem abiret, praevaricatione peracta filius perditionis. Ipsum Dominum in forma servi dona haec recepisse, propheta testatur, qui haec in persona ejus loquitur:

“Spiritus Domini super me, propter quod unxit me (Isa. LXI),”

ad evangelizandum pauperibus misit me (Luc. VII). Nam haec de praesenti unctione sua dicta esse, qua Spiritus sanctus visus est super eum, in specie columbae (Luc. III), testatur et ipse, qui ut Lucas narrat, plenus Spiritu sancto regressus e Jordane, et actus in desertum, et consummata omni tentatione regressus in virtute Spiritus in Galilaeam introivit in Synagogam, et traditus est ei liber Isaiae prophetae. Quem cum revolvisset, invenit locum praedictum, et coepit dicere ad eos:

“Quia hodie impleta est Scriptura haec in auribus vestris (ibid. IV).”

Non ergo ea tantum causa, ut signum daretur Joanni, Spiritus sanctus in Dominum Jesum descendit, sed ut evangelizandi officio, et summi sacerdotii ordine fungeretur unita Deo natura hominis. Nam, sicut non a seipso venit Filius Dei, sed Pater illum misit, ut omnium Dominus, formam servi assumere dignaretur, sic in eadem servi forma (Philip. II), non a seipso Filius hominis evangelizandi officium praeripuit, sed a Spiritu sancto impositum sibi onus humiliter suscepit. Sic enim decebat eum implere omnem justitiam (Matth. III), ut qui obedienter fuerat homo factus, obedienter nihilominus ad praedicandum mitteretur per eumdem Spiritum, qui caeteros mittit, quicunque salutis ministerium digne sortiuntur, ut quidam apostoli, alii prophetae vel evangelistae in Ecclesia ponantur (I Cor. XII). Tunc ille magnus atque conspicuus magni consilii angelus, stetit juxta aram templi (Apoc. VIII), scilicet vocatus ad sacrum ordinem summi sacerdotii, apparente super caput ejus in specie columbae Spiritu pietatis, ut misericors fieret, et fidelis pontifex ad Dominum, et repropitiaret delicta populi (Hebr. II). Accepit igitur dona in hominibus creator omnium Deus (Psal. LXVII), ad ministrandum missus, quae postmodum ascendens in altum, et captivam ducens captivitatem (Ephes. IV), mittendis ad diem ministerium daret hominibus, et sic

“plenus Spiritu sancto ut praedictum est, a Jordane regressus est.”

Plenus sane, non quod tunc primum Spiritum sanctum acceperit, quippe qui ab ipso humanitatis suae initio ejusdem Spiritus operatione conceptus est. Quid ergo nunc actum est, unde diceretur Spiritu sancto plenus a Jordane regressus? Nimirum plenitudo, quae in illo jam erat [usque ad] superficiem, id est usque ad ipsos exteriores actus, sese diffudit, ut inde omnes acciperemus, quomodo si plenitudo vivae et indeficientis aquae, quae in altissimo puteo sursum ad superficiem oris ascendat, ut parvis quoque infantibus hauriendi vel bibendi detur facultas. Ita nimirum, usque ad exteriora se diffudit plenitudo, quam habebat intrinsecus, et diffusa est gratia in labiis ejus (Psal. XLIV), ut audiretur in verbis, et videretur in miraculis abundantia ejus, qua plenus erat gratiae et veritatis. Peccatorum autem remissionem non accepit, quam, ut supra dictum est, baptizando in Spiritu sancto hominibus dedit. Quia quod majus est, de Spiritu sancto conceptus est, ut peccatum nec originale haberet, nec actuale admitteret. Sed dicit aliquis: Baptizari quoque debuit in remissionem peccatorum, non suorum, sed nostrorum, ut illo baptizato, fieret peccatorum nostrorum remissio. Hoc plane oportet concedi, sed de illo duntaxat baptismo suo, de quo ipse jam baptizatus a Joanne, dicit:

“Baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur?”

(Luc. XII.) Quod videlicet de passione sua dixit, in qua tota Ecclesia (quae est corpus ejus [Ephes. I]) baptizari habebat. Alioquin si in Jordane baptizato illo, facta est peccatorum nostrorum remissio, quid nobis necessaria fuisset ejus Passio? A nullo ergo homine baptismum accepit remissionis peccatorum, sed ipse nobis per passionem suam fons remissionis factus est. Unde recte sancta Romana Ecclesia, non in die Epiphaniorum, sed in sacrosancta solemnitate Paschali communiter atque universaliter baptismi sacramentum celebrare consuevit. Quia videlicet, sicut supra dictum est,

“quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI).”

Igitur hic est qui baptizat, hic est qui solus peccatorum remissionem dat, hic est qui probrosam atque ignobilem, ex peccato accidentem naturae nostrae inopiam, copiosis per Spiritum sanctum donis divinitatis suae solatur et munerat. Cur autem hoc loco vel tempore, tam certum tamque evidens de auctoritate baptismi datum sit judicium, jam dudum catholicae Ecclesiae bene cognitum est. Primo sciendum, quia magnus hic homo, qui missus est a Deo, magnus meritis, et secundum suam magnitudinem, magnam habens intrinsecus in corde vocem sancti desiderii, levabat oculos mentis ad Deum, et clamabat fortiter in coelum, orans jugiter, ut videre sibi daretur citius illam, quam prope esse sciebat, quamque in utero matris salutaverat consolationem Israel. Non enim minus erat desiderium hujus desiderio beatissimi senis Simeonis, cujus internus clamor et vociferatio grandis, tetigit aures Altissimi, ut non contineret se miseratio Dei, responsum dante illi Spiritu sancto, quod non esset visurus mortem, nisi prius videret Christum Domini (Luc. II). Ergo hic et clamando magnis desiderii vocibus et orando jugiter, hoc a Spiritu sancto obtinuerat, ut responsum dans illi diceret:

“Super quem videris hoc signum, hic est qui baptizat.”

Et hujus signi rationem Catholica, ut praedictum est, jam dudum bene novit Ecclesia. Futuros namque sciebat columba illa, quae Joannem mittebat, et omnes prophetas miserat, futuros illa sciebat corvos atque milvos, qui invicem se rostris laniantes, et unitatem scindentes, dicerent, contra alterutrum erecti, et spiritu protervo tumentes: A nobis, quod datur sanctum est. Hic ab illo ebrioso, ille autem ab illo fornicario baptizatus, indignus est. Tu ab illis vel illis baptizatus, inquit Donatus, a nobis, si sapis, rebaptizandus es. Clamat contra hos columba illa, ramum virentis olivae semper in ore suo portans (Gen. VIII), id est, veram pacem et unitatem semper amans et praedicans clamat, ecce de summo vertice illius altissimi capitis nostri, et dicit:

“Hic est qui baptizat.”

Ac si dicat: Quid vos, o milvi rapaces et corvi litigiosi, baptismi gratiam, tam pertinacibus rostris in tot auctores distrahitis?

“Unus est qui baptizat.”

Unus et solus hic est, qui sanctificat; unus est fons; unus est rivus baptismi salutaris, qui per qualescunque canales influat:

“Hic est qui baptizat,”

de cujus ore profluit ipsa vis sacramenti, purificans, emundans, vivificans totum fidelem hominem et sanctificans. Tu forte fontem vivum nesciebas a mortua palude vel coenosa discernere cisterna. Ecce sicut dixi tibi:

“Super quem videris Spiritum descendentem”

sicut columbam,

“hic est qui baptizat;”

sic et nunc dico tibi: Ubicunque audieris verbum hoc integre prolatum:

“Ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti,”

ibi est absque dubio hic ipse, et hic ibidem baptizat. Quid enim Paulus? quid autem Apollo? quid vero Cephas? (I Cor. I.) Ministri sunt in sacramento Christi; ministri isti sunt, non auctores; servi, non Domini; canales, non fontes. Unus enim hic est fons, ut praedictum est, unus Dominus, unus auctor, qui baptizat quidem in aqua per ministros, baptizat autem tantum per semetipsum in Spiritu sancto. Quod si sub sacramento praedicti nominis morticinum fetet alicujus haereticae putredinis, nec sic tamen irrita judicabitur invocatio divini nominis, sed baptismus talis est duntaxat, qualis qui mortuos [mortuis] fieri potuit, de quibus Apostolus dicit:

“Habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes (II Tim. III).”

Nam palmites quidem sunt, sed a vite praecisi. Membra fuerunt viventis corporis Ecclesiae, sed vita carent, quia praecisa sunt a corpore. Speciem ergo solam pietatis quam habent, baptizando contulerunt; sed quam non habent virtutem ejusdem pietatis conferre non potuerunt. Quapropter, hi qui a talibus baptizati sunt, quando ad catholicam Ecclesiam redeunt, non eis repetitur lavacrum carnis, ut perficiantur, sed (quod deest) inferuntur catholicae Matri, ut per ejus reconciliationem Spiritus sancti gratiam percipere mereantur, nam in illa sola Spiritus sanctus datur, quia videlicet in scissura mentium Deus non est, sed in unitate et pace, quae

“perfectionis vinculum est (Colos. V).”

Et hi quidem, quasi toro minus legitimo procreati, tamen reputantur filii. Nam ex omni tribu filiorum Israel, numerati sunt filii Deo cogniti, ubi signantur servi Dei nostri in frontibus suis (Apoc. VII), scilicet tam ex tribubus Gad et Assur, qui de ancilla nati sunt, quam ex tribu Juda et Joseph, qui ex legitimis conjugibus orti sunt (Gen. XXX). Igitur nulli hominum attribuenda, neque secundum hominem metienda est baptismi gratia. Quia solus hic est qui baptizat, et in nomine ejus solius baptizamur, qui solus pro omnibus nobis est crucifixus, sicut columba de capite ejus ostensa testatur. Qua in specie cur Spiritus sanctus apparere voluerit, diligenter in quantum ipse aperire dignatur, jam nunc intuendum est. Spiritus sanctus omnium, quae circa salutem nostram acta vel agenda sunt, Dominus et Arbiter, imo et efficiens causa est: Cur enim, nisi propter charitatem suam Pater Filium misit in hunc mundum (Joan. III), vel ipse Filius Patri suo nos, cum inimici essemus, reconciliavit per sanguinem suum? Quidem autem Spiritus sanctus nisi Patris et Filii charitas est? Hic igitur Spiritus sanctus super Auctorem nostrae salutis apparens, congruum satis gratiae suae secundum tempus indicium praebuit, dum assumptam columbae speciem, corporaliter humanis ostendit oculis. Columba namque, avis simplex et mitis est (Matth. X). Et charitas saevit quidem et zelatur, sed primo blanditur; ita, ut in neminem saeviat, nisi in eum, quem non flectunt blandimenta, nunquam in virga venit, nisi ad eos, a quibus sua mansuetudo fuerit contempta (I Cor. IV). Utrumque in Christo sic eadem charitas ordinavit, ut primus adventus ejus ad nos in mansuetudine fieret; secundus autem in fortitudine zeli futurus sit. Venientem ergo ad nos in spiritu mansuetudinis, recte idem Spiritus super ipsum apparens, velut avis mansueta designavit. Sciendum autem, quia super neminem sanctorum, ante Christi adventum Spiritus sanctus apparuit; neque post ejus adventum super ullum in hac specie visus est. Ante quidem dona dabat, ut supra dictum est, et eorumdem quantitatem, sive qualitatem congruentibus nonnunquam signis indicabat, velut, cum prophetam supradictum misit, ut in regem ungeret electum suum David, non lenticulam (sicut ad inungendum Saul) sed cornu olei tollere jussit (I Reg. X); videlicet significans doni sui magnitudinem simul et fortitudinem, id est throni ejus firmitatem, et prophetalis gratiae celsitudinem. Item, cum Eliam in coelum tollere vellet (IV Reg. II), quem hujus divini amoris zelum ferventissimum habuisse notum est, ad significandam ejus boni zeli dignitatem, currus igneus cum equis igneis, quibus tolleretur, missus est. Sic et in aliis plerisque sanctorum dona, quae dabat, figuris competentibus exprimebat: super nullum autem ipse, ut dictum est, ante Christi adventum apparere visus est. Post ipsum vero super apostolos apparens visus est: non quidem ipsa ejus substantia (quae invisibilis est) sed ignis, praesentiae ejus index; ita tamen, ut ex ipso igne dispartitae linguae viderentur (Act. II), quia videlicet nulli cuncta dabantur, sed pro voluntate ejusdem Spiritus, sua cuique mensura gratiae dividebatur. Super ipsum autem Dominum et ipsa sancti Spiritus substantia invisibilis adest; et, quod foris videtur, non pars aut partis signum, sed quidam totum est atque integrum. Quia videlicet hic et solus est, cui

“non ad mensuram dat Deus Spiritum (Joan. III).”

“Quia in ipso, inquit Apostolus, habitat plenitudo divinitatis corporaliter (Col. II).”

Corporaliter dixit, non quod Deus corporeus sit, aut localis, sed quia sicut corpus quodlibet quovis in loco cum omnibus membris suis indivisum est, ita Spiritus sancti divinitas tota cum omnibus donis suis in Christo praesentialiter adest. Quam ejus plenitudinem Propheta longe ante intuens ait:

“Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet. Et requiescet super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus scientiae et pietatis, spiritus consilii et fortitudinis, et replebit eum spiritus timoris Domini (Isa. XI).”

Haec enim sunt cuncta sancti Spiritus dona, velut cuncta unius corporis membra, quorum Christo nullum deesse, testatur tam praedictum praeconium prophetae, quam praesentis integra atque individua species columbae. Etenim sapientiae spiritus in eo plenarie requievit. Quem primus homo non habens, imo per superbiam a se repellens, noluit attendere vel subesse meliori, veramque lucem relinquens, sequentibus sibimet lucere confidens, inter latrones quasi per noctem incidit, a quibus spoliatus et plagatus, semivivus relictus est (Luc. X). Hic autem homo secundus, velut columba

“residens juxta fluenta plenissima (Cant. V),”

divinitati sibi insitae semper intendit. In cujus liquida majestate prospiciens, venientem insidiosum accipitrem vidit et evasit dum tentationes ejus omnes in deserto sapienti responsione cassavit (Matth. IV). Spiritu quoque intellectus iste repletus, scivit quibus aperiret mysteria regni Dei, quibusve loqueretur in parabolis (Matth. XIII). Quo primus homo fraudatus non discrevit in statera rationis, quanto fideliores essent comminationes Dei, promissionibus serpentis, cum diceret:

“Eritis sicut dii (Gen. III).”

In felle quippe amaritudinis erat, positumque sibi esse praeceptum, tumens superbiae spiritu, indigne ferebat. Hic autem velut columba, omnium ejusmodi felle carens, et sano cordis palato cuncta discernens, nec daemones admittebat, confitentes ipsum esse Filium Dei (Marc. V): nec indignis loquebatur mysterium Dei, imo prohibebat sanctum canibus dari, et margaritas ante porcos mitti (Matth. VII). Spiritum nihilominus habens consilii, abscondebat

“haec a sapientibus et prudentibus, ut revelaret ea parvulis (Matth. XI).”

Quo penitus carens primus, contulit sermonem cum adversario, nec se in humilitate abscondit ab eo. Hic autem propositum suum omnino secretum habuit a diabolo, ut licet sciret ipsum esse Filium Dei, nesciret tamen per crucem et passionem ejus facturum esse salutem generis humani eodem consilii Spiritu evangelizans pauperibus, nec Samaritanos, nec gentiles a misericordia repellebat, imo et infirmos eorum curabat (Joan. IV; Matth. VIII, XV), veluti columba quae interdum pullos fovet alienos, et eis ab oriente et ab occidente venturis, sinum Abrahae ad recumbendum sese aperire promittebat. Spiritu quoque fortitudinis incessit. Quo relicto, primus homo victus, intemperanter gulae succubuit, et seipsum venalem fecit: imo gratis venundatus, semetipsum omni praesidio destituit et perdidit. Hic autem velut columba in petris nidificans, quo serpens accedere non possit, credentes in se tuto praesidio collocavit, v. g., cum diceret:

“Nemo potest rapere de manu Patris mei (Joan. X).”

Spiritu scientiae similiter abundavit: quam primus homo perdidit, dum plus scire appetivit, promittente hoste antiquo, quod transgressor praecepti factus, habiturus esset scientiam boni et mali. Hic autem acervum omnium scripturarum habens penes se, quomodo columba de magno tritici acervo grana congerit candidiora, sic de omni scriptura tempori vel rei congruas proferebat sententias, ita ut mirantes dicerent ejus adversarii:

“Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit?”

(Joan. VII.) Spiritu pietatis omnino plenus fuit. Quo nimium primus homo nudatus erat, quando seipsum et posteros suos aeternae morti addixit, nec post culpam requisitus, animae suae condoluit, ut poenitentiam ageret, imo, in Deum retorsit malum, quod perpetravit, dicendo:

“Mulier, quam dedisti mihi dedit mihi et comedi (Gen. III).”

Hic autem non solum neminem occidit, velut columba, quae nihil vivum comedit, verum et eo semper intentus fuit, ut vitam daret mortuis:

“Nam Filius hominis, inquit, non venit animas perdere, sed salvare (Luc. IX).”

Spiritus timoris Domini super illum requievit. Quem primus homo a se repulit, a prima suggestione diaboli, usque ad consummationem peccati. Hic autem, sicut columba pro cantu gemitum habet, ita pro deliciis habuit, cum voluntate Patris saturari opprobriis, dicens per omnia ab initio suae incarnationis, dicens prompte non solum verbis, sed et factis:

“Pater, non mea, sed tua fiat voluntas (Luc. XXII).”

Igitur Spiritus Domini, qui hactenus in magna silva generis humani requiem non invenerat, tandem super hunc florem requiescit. In quo aeterna statione permanens, nullam alicujus vitii repulsam aliquando pertulit: quam ejus requiem et in hoc loco divinum oraculum non tacuit. Cum enim dixisset:

“Super quem videris Spiritum descendentem sicut columbam,”

protinus adjunxit,

“et manentem in eo.”

Et apud nos quidem et in nobis est, juxta promissum ejusdem Salvatoris nostri, hic idem Spiritus, sed longe praestantius multoque praesentius in ipso capite nostro manere dicitur. Nam apud nos ita quidem manet, et ita in nobis est, ut nunquam desint in Ecclesia, qui hujus gratiam Spiritus habeant, vel aliquod donum ejus, id est fidem, sapientiae vel scientiae sermonem, interpretationem sermonum, vel discretionem spirituum, et his similia. Rarus autem quisque est, qui adeo profecerit, ut ejus intrinsecus anima, vel ad momentum, illum hujus spiritus contactum sentiat, qui per sibilum aurae tenuem significatur in Elia, dicente:

“Et post ignem sibilus aurae tenuis, et ibi Dominus (III Reg. XIX).”

Est enim intimus quidam circumscriptae veritatis sensus illa significatione expressus, quem sancta mens in contemplatione rapta, subita interdum illustratione degustare meretur. At ille sic eodem Spiritu plenus est, ut in ipso habitet corporaliter, ut supra dictum est, semper mansueti pectoris ejus mansione contentus, nulloque unquam carnalium affectionum strepitu inquietatus. Spirituum supradictorum plenitudinem, quasi prima eructatione nobis ipse refudit, dum primum sermonem, quem post hanc manifestationem turbis ad se confluentibus habuit, hoc modo incoepit:

“Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V),”

etc. Hic enim nos ad hoc invitat et informat, ut simus ad ipsius imitationem, juxta quemdam supernae dispensationis modum, per timorem Dei humiles, per pietatis studium mites, per scientiam discreti, per mentis fortitudinem liberi, per consilium cauti, per intellectum providi, per sapientiam maturi. Sed Propheta de coelestibus loquens, gradus istos descendendo magis quam ascendendo numeravit: videlicet sapientiam, intellectum, consilium, fortitudinem, scientiam, pietatem, timorem. Constat enim procul dubio, quia a timore ad sapientiam ascenditur, non autem a sapientia ad timorem reditur. Quia nimirum perfectam habet scientia charitatem,

“initium vero sapientiae timor Domini (Psal. CX).”

Dominus autem, quia nos a terrenis ad coelestia sublevat, eosdem gradus ascendendo numerat, a timore incipiens, qui per paupertatem spiritus intelligitur, dicendo:

“Beati pauperes spiritu (Matth. V).”

Deinde pietatem commendat, dicendo:

“Beati mites (ibid).”

Mitescere namque opus est pietatis, neque resistere divinae Scripturae sive intellectae, dum aliqua vitia nostra percutit: sive non intellectae, quasi nos melius sapere, melius praecipere possimus. Deinde venitur ad tertium scientiae gradum, dum dicit:

“Beati qui lugent (ibid.).”

Nam ille timor, quo cogitat de judicio Dei, et illa pietas, qua non potest nisi credere et cedere divinae Scripturae, cogit eum seipsum lugere. Vera namque scientia bonae spei hominem, non se jactantem, sed lamentantem facit. Tunc esse incipit in quarto gradu fortitudinis, de quo dicit:

“Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam (ibid.).”

Fortitudinis namque est, animum adeo ab omni mortifera jucunditate rerum transeuntium extrahere, ut vacet ei justitiam esurire ac sitire. Deinde in consilio misericordiae purgat animam tumultuantem, et quodammodo obstrepentem sibi, de appetitu inferiorum conceptis sordibus. Unde et sequitur:

“Beati misericordes (ibid.).”

Hinc ascendit in sextum gradum intellectus; ubi jam ipsum purgat oculum, quo videri Deus potest, in quantum potest ab eis, qui huic saeculo moriuntur, in quantum possunt, de quibus subditur:

“Beati mundo corde (ibid.).”

In hoc gradu ita purgat oculum cordis, ut veritati nec seipsum praeferat, nec proximum, quem diligit sicut seipsum. Talis Filius ascendit ad sapientiam, quae ultima et septima est, qua pacatus tranquillusque perfruitur. Unde et subditur:

“Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (ibid.).”

Octava beatitudo eadem quae prima est. Dum ergo haec dicit is, in quo manet et requiescit, velut columba Spiritus septiformis, hoc nimirum intendit, ut eodem spiritu regenerata Ecclesia talis sit, de qua ipse merito dicat in Canticis:

“Una est columba mea, formosa mea, immaculata mea (Cant. V, VI).”

Una quippe columba est, dum ex qualibet multis hominibus collecta, unum habens spiritum, unanimis est Ecclesia, idipsum dicens, idipsum sentiens, nec se per sectarum scandala dividens (I Cor. I). Nam quicunque alio spiritu aguntur, corvi sunt, corvi rapaces, corvi litigiosi. Talis fuit Macedonius, qui in membris columbae, id est Ecclesiae computari indignus dixit, quia Spiritus sanctus non est Deus. Hic vere corvus, horribili facie de aquis baptismi, totus niger et sinister evasit: nec eum columba illa, quae super Dominum apparuit, donorum suorum aliqua parte respexit, sicut scriptum est:

“Spiritus enim sanctus disciplinae effugiet fictum, et auferet se a cogitationibus, quae sunt sine intellectu (Sap. I).”

Columba vero, id est Spiritus sanctus de illa mansione sua in qua requiescit, satis firmo probat argumento quod Deus sit. Si enim Deus non esset, quomodo humano vel angelico spiritui capabilis esset? Creatus namque spiritui alieno se infundere nullatenus potest. Valet quidem malignus spiritus occultus corporis cavernas irrepere, et hominis animam furiis agere: unde et dicitur homo daemonio plenus esse, ipsam autem substantiam suam illius substantiae nullatenus potest infundere. Solus namque Creator spiritus, subtilitate sua capabilis est rationali spiritui, veluti creaturae suae: ille autem nullius est capax, nisi divinae atque creatricis substantiae. Hic autem

“Spiritus replevit orbem terrarum, et ipsum quoque replevit, quem totus non capit orbis terrarum (ibid.),”

sicut supra dictum est, quia

“Jesus plenus Spiritu sancto regressus est a Jordane (Luc. IV).”

Et ne forte objiciat haereticus, quia carnem ejus implevit, non mentem, meminisse oportet quia hic

“Spiritus Domini Spiritus est sapientiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiae et pietatis, et timoris Domini (Isa. XI).”

Ubi autem sapientia et intellectus, ubi consilium vel fortitudo, nisi in mente inhabitat? Ubi scientia vel pietas, sive timor Domini, nisi in corde regnat? Igitur hic qui rationali mente capitur, qui omnia scrutatur, Spiritus Deus est. Quapropter et hunc, scilicet Macedonium et caeteros omnes, quotquot sunt corvini generis, una columba, id est sancta Ecclesia respuit, et eorum laniantia detestans oscula, communionem nullam patitur habere cum illis. Pacem amat, pacem amplectitur, utpote cui columba prior sanctus Spiritus, ramum attulit olivae virentibus foliis, faciendo pacem per Christum, per quem nos Deo reconciliavit. Sed jam tribus his, quae proposita fuerant, pro posse explicitis, audiamus quid Joannes testis et decertator veritatis evidentibus roboratus indiciis, ad summum libere proclamet in spiritu fortitudinis.

“Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”

Non, inquit, solam famam audivi, non ex incertis conjecturis didici; sed ego vidi columbam venientem de coelis, ego vidi Spiritum Dei, non sola columbae oscula porrigentem, sed totum seipsum huic homini inferentem. Et in hoc templo suo manet, unde ultra migratus non est, nusquam invenitur, nisi in hoc accubitu suo, quo in magna quiete mansurus receptus est. Et miro modo sic in hoc templo suo manet, ut inde semper egrediatur, videlicet ad hoc, ut de hujus plenitudine omnes accipiamus,

“haurientes aquam, quae, juxta Ezechielem, egreditur de hoc templo a latere dextro (Ezech. XLVII).”

Templum enim magnae civitatis, quae illi ostensa est, templum verum sanctae Ecclesiae, hic ipse Dominus est; sicut et in Apocalypsi testatur evangelista Joannes:

“Et templum non vidi in ea, Dominus enim Deus omnipotens templum illius est et Agnus (Apoc. XXI).”

Hoc ergo templum, ut praedictum est, velut columba ingressus, velut aqua viva mundans et salvans, egredi prophetae ostenditur: scilicet ut jam, sicut dictum est,

“de plenitudine ejus nos omnes accipiamus.”

“Hoc, inquit, vidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”

Dicat hoc dignus orator, amicus regis et curiae coelestis archisenator nobilis, dicat quia vir iste,

“qui, ut supra dixi, post me venit, hic est Filius Dei.”

Nihil enim libentius audiunt cives supernae urbis, nullum citharoedum audire malunt pueri probi cantandi dociles, et ad bonum canticum saltare docti (Matth. XI). Nam quis manifestius hoc praecentore fidei Christum Deum et hominem esse potuit confiteri? Ubi enim virum post se venientem dixit, hominem post se natum evidenter expressit. Et magnificentius Agnum Dei virum, quam hominem dixit, videlicet eo respectu, quo de agno typico in lege dictum est:

“Erit autem agnus absque macula, masculus, anniculus (Exod. XII).”

Agnus namque masculus est hic homo, nulla mollitie resolutus, sed omni virtute constans, solidus atque perfectus. Virum ergo dicens, veram cum integritate virtutis expressit naturam hominis. Nunc autem testificans, quia hic est Filius Dei, veram nihilominus confitetur in illo naturam divinitatis. Filium namque alterius naturae esse, quam Pater est qui illum genuit, rationabiliter non potest intelligi. Quando enim homo aliud generat quam hominem? Sic et omne animal, non aliud quam quod ipsum est aliquando generat. Sed nec ulla herbarum semen affert, nisi juxta genus suum, neque lignum faciens fructum suum in semine aliquando excedit speciem (Gen. I). Sic enim Creator omnium illa statuit,

“praeceptumque posuit et non praeteribit (Psal. CXLIV).”

Quanto magis ipse Creator, non aliud quam quod est ipse genuit, id est Deus Deum, lux lumen, immensus immensum, Omnipotens Omnipotentem? Istum quippe non adoptavit, sed genuit: sicut hic ipse Joannes evidenter exprimit, in eo quod superius ait:

“Unigenitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit.”

Claro igitur lumine nobis lucerna haec ardens et lucens, lucem veram Christum Deum et hominem esse ostendit, quam non comprehenderunt tenebrae, scilicet Manichaeus atque Photinus, ille verum Deum, hic verum hominem esse negans hunc Jesum Christum. Sed rursus cavendum nobis est haeresis Nestorianae monstrum biforme, asserentis, sicut duas naturas vel substantias, sic duas nihilominus in Christo confitendas esse personas: ut alius Filius Dei sit, alius vero Filius hominis. Hoc sane nec ratio, nec ipse communis nostrae locutionis usus admittit, quod maxime norunt dialectici. Non est enim nomen aliquod speciale aut generale, praeter hoc quod generalissimum est, scilicet substantia, quo simul Deus et homo possint appellari generaliter, v. g., quomodo Moyses et Aaron duo sunt homines, et hic bos et ille, vel duo sunt animalia, sive duo sunt animata corpora. Non aliquo, sic pariter Deus, et homo praedicari poterunt uno speciali vel generali, nisi tantum eo, quod generalissimum est, id est, substantiae vocabulo. Neque enim de Deo vero aeque, ut de homine potest animal praedicari. Quia videlicet Deus verus corpus non est; quapropter nec animatum corpus aut animal est. Cum ergo masculino genere de Christo Deo et homine praedicaveris duos, quod subjectum secundum hoc praedicatum appones? Desiderat enim praedicatum habere subjectum, sive (quod pueri quoque norunt) semper mobile quaerit sui generis, numeri quoque et casus ejusdem, habere fixum. Et utique non quod diversas species, aut diversarum individua specierum significet: quod fieri in genere masculino impossibile est. Nam, verbi gratia hominem et equum, quia diversarum nomina sunt specierum, uno masculini generis substantiali nomine proferre non potest. Quapropter de homine et equo melius dicis: haec duo quam hos duos. Quia videlicet equus cum homine personarum non facit numerum, licet pluralitatem faciat substantiarum. Quid ergo subjicies, cum in Christo Deo et homine praedicaveris duos? Nunquid Christo subjicies? Nempe tale hoc est, ac si de uno equo et sessore ejus duos dicas equites. Christus enim non naturae, sed officii nomen est. Siquidem Christi, id est, uncti fuerunt et alii, de quibus ipse ait:

“Nolite tangere christos meos (I Par. XVI):”

sed hic, in quo habitat

“plenitudo Divinitatis (Colos. II),”

ut supra dictum est, prae consortibus suis unctus est (Psal. XLIV). Imo multo magis inaequalia sunt Deus et homo, quam equus et homo. Nam veri Dei et hominis haec solum commune est, quod de utroque praedicatur, substantia: de homine autem et equo, non solum substantia, sed et corpus communiter praedicatur et animal. Si ergo persona sedentis in equo, sic equi personam absumit, ut cum ipso equus, cui tamen unitus non est, personarum numerum facere non possit, quanto magis in Christo, persona Dei, sic hominis personam absorbet vel absumit, ut nequaquam dicantur aut sint duo Christi, sive duo Filii, praesertim cum homini Deus inseparabiliter unitus sit. Igitur salva duarum veritate substantiarum, unus, id est, una persona est Christus unus: hic est vir sive filius hominis, unus idemque hic est Filius Dei. Cujus specie et pulchritudine delectatus ipse Deus Pater, dignum illud memoria verbum de coelo super eum locutus est:

“Tu es Filius meus dilectus, in te mihi complacui (Marc. I).”

Hoc utique a principio non dixit, cum universa conderet, cum coeli fabricam extenderet, vel mari terminum poneret, et omnia visibilia sive invisibilia mirabilis artifex componens, sua singula loco, vel ordine distingueret. Et quidem placebant illi

“cuncta quae fecerat,”

quia

“erant valde bona (Genes. I);”

sed nusquam in omnibus illis seipsum sibi complacuisse insinuat. In hoc autem uno sibi complacet et dicit:

“In te mihi complacui.”

Quod longe aliud, quam si dixisset tu mihi complacuisti. Attendamus ergo quid in Christo factum sit, et videbimus quod vere pro magnitudine vel qualitate operis, recte Pater in illo sibi complacuerit. Videlicet cum omnia fecisset Deus nihil omnino simile sibi vel aequale fecerat. Nec enim fieri poterat, ut in creato Deo similis vel aequalis formaretur creatura. Non ergo benevolentiae Creatoris sufficiebat, quod ea quae fecerat, erant cuncta valde bona, quia nihil inter omnia sibi simile vel aequale videbat. Sed ut jam dictum est, tale quid omnino, qualis ipse est, creari non poterat. Quapropter multitudo creaturae infirma utpote de nihilo facta, partim corruerat, neque suis viribus ullo modo restaurari valebat. Suggessit igitur ipsa, quae nunc apparuit in specie columbae, mitis et benevola Patris charitas, quatenus ipsam virtutem, ipsum verbum per quod omnia fecerat, quoniam nihil aequale sibi condiderat, facturae suae uniret, et sic unum quid, cui nihil deesset, in ordine vel natura creaturae produceret. Quo facto, gratulatur omnipotens bonitas, et applaudit sibimet dilectio columbina, omnis invidentiae nescia, quod ope sua compar sibi facta sit humana creatura: dignum laude judicans, quod inopi naturae ejus, de suae naturae divitiis adeo subvenerit, ut totum regnum Patris regere, universam omnino coeli ac terrae rempublicam disponere, et in throno ejus dominari, aeque ut ipse deinceps idonea sit. Hoc opus suum adeo collaudat, et in hoc sibi complacet in tantum, ut cuicunque non complacuerit, quicunque cum laude et gratiarum actione non aspexerit eum, velut ingratum et vere superbum et invidum, a salute sua, et ab ejusdem Christi Filii sui regno repellat. Sed jam narrationis evangelicae sequentia videamus.

“Altera die iterum stabat Joannes et ex discipulis ejus duo.”

Hoc loco recte quaeritur qualiter hic evangelista Joannes caeteris tribus evangelistis praesenti narratione non discrepet. Matthaeus enim statim post jejunium Domini et tentationem diaboli ita subinfert:

“Cum autem audisset Jesus quod Joannes traditus esset, secessit in Galilaeam (Matth. IV).”

Item et Marcus continuo post ejusdem tentationis narrationem:

“Postquam autem, inquit, traditus est Joannes, venit Jesus in Galilaeam (Marc. I).”

Hoc isti consonanter astruere videntur, quod antequam Joannes traditus esset, in Galilaeam non venerit Jesus. Lucas interim de traditione Joannis taceat, ita incipiens:

“Et consummata omni tentatione, diabolus recessit ab illo usque ad tempus. Et egressus est Jesus in virtute spiritus in Galilaeam (Luc. IV),”

etc. Hic autem, scilicet evangelista Joannes refert, quia nondum tradito Joanne, veniens in Galilaeam, vocavit Philippum et Nathanael (Joan. I), et tertia die invitatus ad nuptias in Cana Galilaeae, de aqua vinum fecit, et manifestavit gloriam suam, et crediderunt in eum discipuli ejus, et post multa dicit sic:

“Erat autem et Joannes baptizans in Enon juxta Salim, quia aquae multae ibi erant, et veniebant et baptizabantur (Joan. III).”

Et protinus subinfert:

“Nondum enim missus fuerat in carcerem Joannes.”

Quaeritur ergo, quomodo non discrepent, quos contrarios esse sibimet nemo dicere audet, nisi qui animae suae contrarius est? Et quidem solutio quaestionis nimium difficilis esset, si Christus in Galilaeam semel tantum venisset, vel si cunctis evangelistis singillatim, cunctos ejus actus, cunctos ejus egressus vel regressus describere propositum fuisset. Constat autem evangelica narratione quia plusquam semel Dominus noster, salutis noster minister, ivit et rediit, et nulli evangelistarum, cuncta quae gessit comprehendere, quod impossibile esset, propositum fuit. Sed unumquodque animalium coelestium, ante faciem suam graditur (Ezech. I), id est unusquisque evangelistarum de innumerabilibus factis vel dictis ejus tantum describere proposuit, quantum et fidei testificandae sufficeret, et lectori fastidium non afferret. Et Matthaeus quidem, et Marcus, Lucas quoque de primo anno tacuerunt, quo adhuc praedicante Joanne, miracula quidem fecit Jesus, et seorsum aliquos docuit: sed publica praedicatione non adeo turbis innotescere voluit. Alioquin unde illa opinio nata fuisset, ut quando publice praedicando innotuit, Joannes putaretur surrexisse a mortuis? Sic enim in Marco scriptum est:

“Et audivit Herodes rex (manifestum enim factum est nomen ejus) et dicebat: Quia Joannes Baptista surrexit a mortuis, et propterea virtutes operantur in illo (Marc. VI).”

Lucas quoque sic:

“Audivit autem Herodes tetrarcha omnia quae fiebant ab eo, et haesitabat, eo quod diceretur a quibusdam, quia Joannes surrexit a mortuis (Luc. IX).”

Igitur de primo anno tacuerunt, et a publica praedicatione ejus, quam coepit postquam traditus est Joannes, narrationes suas orditi sunt. Quod manifeste ex subsequentibus Matthaei vel Marci animadvertere promptum est. Nam uterque cum dixisset: venit Jesus in Galilaeam, statim apostolorum subjicit vocationem. Lucas vero paulo tardius. Nam apud illum, ante vocationem apostolorum Jesus frequenter est in synagogis, et docet Sabbatis. In hoc vero evangelista Joanne, forte ad suscipienda illa quae dicta sunt, scrupulum movet illud, quod antequam traditus esset Joannes, ad judicium ejusdem Joannis, Andreas sequitur Jesum, et adducit ad eum Simonem fratrem suum, et ipse Jesus in Galilaeam exiens vocat Philippum, et Philippus adducit Nathanael. Sed amoto omni scrupulo, certius pedem figat ratio: quia profecto non est haec ipsa, quae citius quidem, ut dictum est, apud Matthaeum et Marcum, tardius autem apud Lucam occurrit, apostolorum vocatio. Nec enim consequens est, ut quia sequentes eum venerunt et viderunt ubi maneret, et apud eum manserunt die illo, jam perfecti, jamque apostolico fastigio sublimati sint. Nam tunc quidem cognoscere illum coeperunt: non autem jam tunc eumdem relictis omnibus secuti sunt. Oportet ergo primum ut sensum illum ab animo suo lector attentus amoveat, qui fere omnium evangelicam Scripturam audire incipientium animos confestim ultra praeoccupat. Nam quia post tentationem supra memoratam in caeteris evangelistis, statim subjungitur praedicationis Christi narratio, sicut littera conjungitur, v.g., cum dicit Lucas:

“Et egressus est Jesus in virtute spiritus in Galilaeam, et venit Nazareth, ubi erat nutritus (Luc. IV),”

sic temporis quoque vel rerum continuatam fuisse successionem negligenter opinantur. Quod profecto non ita esse ex ejusdem Lucae vicina subjunctione manifestum est: Dicunt enim illi venienti Nazareth, ubi fuerat nutritus:

“Quanta audivimus de te facta in Capharnaum, fac et hic in patria tua (ibid.).”

Ante hunc ergo regressum ejus in Galilaeam, a quo caeteri evangelistae, praemissa tentatione, praedicationis ejus narrationem incipiunt, manserat et signa fecerat in Capharnaum: At vero postquam discipuli Joannem loquentem audientes secuti sunt Jesum, imo post miraculum, quo in nuptiis aqua conversa est in vinum, facta sunt illa signa in Capharnaum. Hoc enim fuit initium signorum, quo facto descendit Jesus in Capharnaum. Sic enim hic evangelista subjungit:

“Post haec descendit Capharnaum ipse et mater ejus . . . et discipuli ejus (Joan. II).”

Igitur hoc recte sentiendum est: quia ille regressus Jesu in Galilaeam a quo caeteri incipiunt, ille est, quem Joannes longe inferius commemorat dicens:

“Ut ergo cognovit Jesus, quia audierunt Pharisaei, quia Jesus plures discipulos facit et baptizat, quam Joannes (quanquam Jesus non baptizaret, sed discipuli ejus) reliquit Judaeam et abiit iterum in Galilaeam (Joan. IV).”

Cum autem tam multa miracula ejus audire, imo et videre Petrus et Andreas potuerunt priusquam de navicula vocati, eumdem Redemptorem sequerentur, omnibus relictis, dictum est tamen a priscis doctoribus de his principibus et patribus nostrae fidei, nulla hunc facere adhuc miracula viderant, nihil ab eo de praemio aeternae retributionis audierant, et tamen ad unum Domini praeceptum, hoc quod possidere videbantur obliti sunt. Quod nequaquam superioribus dictis debet videri esse contrarium. Nam hoc dictum est, respectu ejus narrationis cujus, secundum Matthaeum, talis textus est: velut quod ante vocationem ipsorum nulla doctrinae ejus, vel miraculorum mentio facta sit (Matth. IV). Itaque nihil a caeteris hic evangelista dissonans, post manifestationem Christi, quae in baptismo facta est, narrationem suam sic inchoat, imo prosequitur ea quae coeperat, divinitatis ejus testimonia.

“Stabat Joannes, et ex discipulis ejus duo (Joan. I).”

Quod stetisse Joannem asserit, juxta litteram quidem situm hominis indicat stantis, et aliquid quod officii sui esset, instanter agentis vel dicentis. Juxta altiorem vero sensum, magnam ac semper suspensam ejus intentionem insinuat, qua videlicet ei, quem supradicto modo cognoverat, Domino nostro, non solum exterius officio suae praecursionis deserviebat, sed et interius erecto mentis affectu jugiter astabat. Nam ubi illum baptizavit, et Spiritum sanctum super eum in specie columbae descendentem vidit, statim idem Spiritus expulit eum in desertum, et erat in deserto quadraginta diebus, et quadraginta, noctibus, et tentabatur a Satana (Luc. IV). Quod hic evangelista, ut caetera multa, omittit, videlicet hoc intendens, ut in initio dictum est, quatenus testimonia proferat de divinitate Filii Dei, atque ideo, quasi de magno acervo eorum quae dicta vel facta sunt, tandummodo splendidiora colligens, quae intentioni vel proposito suo magis idonea cognoscit. Nec vero dubium est, quin ad reditum Domini nostri idem Joannes toto affectu tetenderit, ut iterum videret eum, quem videre salus agnoscentis, gloria praedicantis, gaudium erat demonstrantis. Stabat ergo in altitudine cordis speculator vitae et salutis, nuntius redemptionis et pacis, judex gratiae et veritatis. Stabat plane altior solis praecursore Lucifero, solem justitiae prospectans in nube latentem, id est, Christum exspectans, in deserto tentationum objectiones perferentem, vel jam victo tentatore, adhuc se in umbra humilitatis suae continentem. Incertum autem est, utrum antehac a deserto regressum illum Joannes viderit. Stabant et duo ex discipulis ejus cum eo, qui videlicet magistrum suum statu mentis imitabantur, et erant primitiae plebis illius, quam non sibi, sed Domino parabat ille praecursor ejus.

“Et respiciens Jesum ambulantem, dicit: Ecce Agnus Dei.”

Notanda diligenter narrationis series, in superficie quidem brevis et lucida, intrinsecus autem (quod parvuli necdum attingere praevalent) mysteriorum pondere gravida. Quid enim est ambulans Jesus, nisi mutabilitatis nostrae particeps factus Dei Filius? Qui hominibus non ante cognitus, ex eo cognosci atque diligi coepit, ex quo ambulare coepit, de coelo veniens in uterum Virginis, de utero in praesepe, de praesepi ad crucem, de cruce in sepulcrum, de sepulcro rursus in coelum. Ex tunc ille notus esse coepit et dilectus, sicut eidem in Canticis canticorum dicitur:

“Oleum effusum nomen tuum, ideo adolescentulae dilexerunt te (Cant. I).”

Quid enim

“oleum effusum,”

nisi verbum de corde Patris eructatum? Si ergo nostrae animae jam

“adolescentulae”

sunt, jamque velut in adulta aetate Joannis, semper cum discipulis ejus firmo gradu stare didicerunt, per judicium ipsius in hoc evangelio loquentis, agnoscunt Jesum ex eo quod ambulat, et sequentes eum tandem perveniunt eo quo idem ipse per divinitatem manens inhabitat. Quod pulchre nobis innuitur ex profectu conversionis eorumdem discipulorum ejus. Ait enim secum stantibus illis:

“Ecce Agnus Dei.”

Secundum naturam hominis eum, ut superius dictum est, Agnum vocat. Quia videlicet sicut per immolationem Agni Pharao quondam superatus, et servitus filiorum soluta est, quod per manum Moysi et Aaron, plagis immissis perfici non potuerat, sic per passionem Christi princeps tenebrarum diabolus victus et redemptio generis humani facta est, quod per legis antiquae praecepta, veterisque sacerdotii sacrificia perfici non poterat.