|
Ruperti doctrinam ab erroris istius absurda impietate liberam faciunt et
protestantur haec maxime.
1. Quod catholicorum nemo ex antiquioribus Ruperti fidem ista labe
resperserit.
2. Quod ex ipsis sancti illius doctoris aemulis, qui scripta ejus
legebant ut ei insidiarentur, et eum caperent in sermone, nullus eum
blasphemiae istius pravitatis insimulaverit.
3. Quod catholici scriptores Ruperti opera, ea etiam in quibus hanc
haeresim ipsum docuisse Bellarminus et Vasquez observant, nulla
cujuscunque erroris suspicione, sed multa doctrinae et fidei laude
exceperint.
4. Quod noster Tuitiensis profanam hanc et sacrilegam novitatem solum
nullo usquam in libro scripserit, sed sententiam huic errori oppositam
pluribus in locis expresserit.
5. Si quando obscurius de eucharistica veritate disseruit, nihil tamen
de ipsa protulit quod sanctorum Patrum fidei, vel doctrinae, vel etiam
verbis, ullatenus adversetur, quodque cum eorum sententiis non possit
facile conciliari.
Ad 1. Qui Christi Spiritum habet, non modo sicut Christus ambulavit,
debet et ipse ambulare, sed etiam sicut Christus judicavit, et ipse
debet judicare, et ita non condemnare quem nemo condemnat.
Qua ergo Christianae pietatis justitia Rupertum nostrum, quasi qui
adultera fide monstrum hoc erroris ediderit, condemnare ausi sunt? Quos
testes habent erroris? Quos judices? Nullum testem proferunt, qui hunc
Tuitiensis errorem deferat. Nullum judicem audiunt, qui impietatis
istius Rupertum damnaverit. Quid ergo in eam sententiam dicunt?
Algerum quidem Bellarminus habet novam hanc haeresim acerrime
insectantem. At cujus haec haeresis erat? Nunquid Ruperti? Quia non
Algeri sed ab Algero impugnatur? Quid ergo Ruperti magis quam alius? Quo
signo Tuitiensem Algerus notat? Quo ergo Tuitiensem magis quam alium ab
Algero denotari Bellarminus discernit? Quia, inquit, Rupertus Algero
paulo senior. Nonne et coaetanei haec haeresis esse potuit? Sed si paulo
senioris fuit, solusne Rupertus Algero paulo senior? Tot viri scientia
illustres, qui saeculo duodecimo ineunte floruerunt, nonne, juxta ipsius
Bellarmini Chronica, sunt Algero paulo seniores? Quid ergo solus ea
tempestate Rupertus pravitatis istius reus tenebitur? Sed si nec ipso
Algero Tuitiensis est senior, quippe qui ad annum 1135 floruerit,
Algerus vero ad annum 1130, quod Bellarmino superest erroris istius in
Ruperto indicium? Quid si ipso Algeri testimonio Rupertus ab absurdae
illius et novae hypostaticae companationis nomine purgatur, quo teste,
quo jure Rupertus impiissimae istius unionis panis et vini cum Verbo
divino reus et auctor a Bellarmino denuntiatur?
Ex ipsius autem Algeri verbis mihi fit evidens Rupertum, eorum nomine
qui hanc invexerunt haeresim, nequaquam ab eo fuisse denotatum. Hanc
enim, in quam ferventi catholicae fidei zelo totus invehitur, novam
haeresim describens Algerus ponit, quod (errantes quidam de quibusdam
sanctorum verbis dicunt ita personaliter in pane impanatum Christum,
sicut et in carne humana personaliter incarnatum Deum.
In qua erroris istius pictura tria in Ruperti vindictam adverto.
1. Non unum aliquem, sed plures istius unionis defensores ab Algero
designari. Unde nec ex ista Algeri descriptione uni Ruperto ascribenda
est haec haeresis.
2. Rupertum ingenui adhuc et liberi animi fuisse, ut aliorum non
serviret placitis, ut de se ipse testatur, et ejus scripta constanter
probant. Unde ne iis quidem in locis, in quibus errorem hunc docuisse
arguitur, ulla Rupertus adducit sanctorum testimonia, quibus novam hanc
panis et vini cum Verbo Patris hypostaticam unionem stabilire studet.
Non ergo Rupertus is est qui de quibusdam sanctorum verbis dixerit
|
“personaliter impanatum Christum,”
|
|
etc.
3. Hanc propositionem,
|
“ita personaliter in pane impanatus est Christus, sicut et in carne
humana incarnatus Deus,”
|
|
neque in terminis, neque in sensu in ullo Tuitiensis operum positam
legi. Quo libro Rupertus dixit Christum in eucharistia esse personaliter
impanatum? Qua pagina scripsit panem et vinum unam esse cum Verbo divino
personam in sacramento? Qua linea expressit panem et vinum a Verbo
personaliter assumpta, et ei in personae unitatem conjuncta? Nihil
istorum in Tuitiensis operibus legeris: non ergo Rupertus ex illis est
quos Algerus dicere enarrat ita personaliter in pane impanatum Christum,
sicut et in carne humana personaliter incarnatum Deum.
Alterum, quo ab istius erroris calumnia ex ipso Algeri testimonio
vindicatur Rupertus, illud est: Algerus, hypostaticae illius
impanationis argumenta deducens, ait quod
|
“ex quadam similitudine B. Augustini in libro Sent. Prosperi, suam
sumunt et defendunt haeresim, qua dicit sacrificium Ecclesiae duobus
confici duobusque constare, sicut persona Christi constat, et conficitur
ex Deo et homine.”
|
|
Haec autem quid adversus Tuitiensem, qui ne quidem sententiae illius,
quae inter Augustinianas non legitur, usquam meminit; quique nullibi
scribit
|
“ita personaliter missae sacrificium, id est Christum, in altari
sacrificatum duobus constare in eadem persona; sicut persona Christi ex
Deo et homine.”
|
|
Quod ex praecitata sententia novatores isti, male subaudiendo, inquit,
Algerus consequi dicebant. Quid ergo Rupertum haec Algeri censura
premit? Imo ipsa nostrum Tuitiensem absolvit, qui nihil istorum uspiam
exposuit quae ipsa expungit.
Porro Algerus eos solum hic impetit, qui, cum eis objiceretur
elementorum species non esse unam cum Christo personam, sed ejus
duntaxat sacramentum mysterium et figuram, opponebat ex Ambrosio,
|
“quod sicut dicitur sacramentum assumpti hominis, sic dicitur
sacramentum Dominici corporis.”
|
|
Et ex maximo,
|
“quod dicitur Deus sub carnis mysterio veniens;”
|
|
tandemque ex multis scripturis,
|
“quod Deus dicitur opertus humana forma vel figura, sicut Christus in
altari, panis forma vel figura.”
|
|
At istorum qui in Ruperti libris objectum invenies aut propositum, cum
nec prolata B. Ambrosii et B. Maximi verba in illis assiduo lectori
usquam occurrant.
Sed nec Tuitiensis panem et vinum, sive panis et vini species, ullatenus
dici patitur corporis Dominici figuram, sacramentum aut mysterium. Etsi
enim ex catholicis divini Verbi tractatoribus nonnulli panem et vinum,
seu panem et calicem, sive panis et vini specie, nonnunquam dixerint
corporis et sanguinis Domini typum, figuram, signum, sacramentum et
mysterium, sed ita ut corporis illius et sanguinis ab eucharistia non
excluderent veritatem, his tamen vocibus plures alii, et Rupertus
maxime, abstinendum judicarunt. Procul ergo a mente Ruperti fuit ea
proferre testimonia quibus panis et vini species, corporis et sanguinis
Dominici figura, signum aut mysterium dicerentur. Procul ergo ab Algeri
denotatione Rupertus.
Verum si nihil eorum quae, quos Algerus insequitur impanatores
hypostatici opponunt, Tuitiensis abbas opponit; si nihil eorum quae
inferunt, Rupertus infert; si nihil eorum quae ipsi assumunt, iste
assumit: qua judicii aequitate iste inter ipsos, Catholicus inter
novatores, Rupertus inter hypostaticos impanatores, et eorum dux censeri
potuit? Quo aequitatis judicio justus cum impiis damnabitur? Si jura
volunt eidem subesse damnationis supplicio, qui in eadem damnationis
causa sunt, eadem jura vetant eidem subjici damnationi, quos nulla causa
ei tenet obnoxios .
Sed maxime jura prohibent in eum sententiam ferri, quem nullus accusator
denuntiat, et quem nullus testis reum probat. Si ergo ipsiusmet Algeri
testimonio, quo uno damnandus Bellarmino veniebat Rupertus absolvitur:
de Ruperti doctrina quid pronuntiandum nisi ipsam ab hypostaticae
impanationis errore purissimam nihil nisi catholicum sapere. Et hoc
primum sit illius puritatis argumentum.
Alterum do. Sana adeo Tuitiensis doctrina fuit, et ab hypostaticis
commentationibus aliena, ut nec invidiae perspicaciores oculi vel
figmenti illius umbram in Ruperti operibus potuerint deprehendere. In
ipso harumce vindiciarum proloquio praefati sumus quos Rupertus aemulos
sustinuerit, qui tamen neutiquam ei novam hanc et absurdam hypostaticae
impanationis haeresim objectarunt.
Si ferre non potuit haec ardens aemulorum invidia quod Rupertus, nulla,
ut ipsis videbatur, fretus auctoritate, scripserat Christum corpus suum
Judae non porrexisse; qui ferre potuit Tuitiensem adversus tot SS.
Patrum testimonia, et ipsam totius Ecclesiae fidem impia novitate docere
panis substantiam in eucharistia manere hypostatice unitam Verbo: unam
fieri panis et vini, mysticis consecrationibus, cum Verbo divino
personam?
Qua ergo fidei religione in eum ageris, quem nec ipsa invidia mordet?
Qua legum pietate novae haereseos damnas, quem nec invidus accusat?
Nihil in Ruperto leges quod aemulorum invidia studiosius non evolverit;
sed errorem intelligis, ut damnes quem nec ipsa deprehendere potuit, ut
caperet. Sic zelus quem scientia non dirigit ipsa nonnunquam invidia
mordacior est.
Tertium, quo recta sancti illius doctoris fides potentius arguitur,
illud esto. Rupertum perversae istius impietatis non solum ejus aemuli,
sed et summi Ecclesiae principes coelestis in eo donum intelligentiae
commendant; eum ad scribendum votis omnibus impellunt, et ejus scripta
multis laudibus celebrant: Cuno videlicet, seu Cono, qui cum S.
Michaelis Syngebergensis coenobio multa pietate praefuisset Ecclesiae
Ratisponensium praeficitur; Fridericus illustrissimus Coloniensium
archiepiscopus; sed et Guillelmus episcopus Praenestinus, sedis
apostolicae in Germania tunc legatus. Omni dignitatis et pietatis et
doctrinae splendore illustres hos Rupertus habet testes suae fidei, ut
caeteros sileam de quibus jam supra satis.
Sed et ipse Christi vicarius Ruperti libros gratulabundus excipit;
noster enim Tuitiensis jam morti proximus, nempe post incendium Tuitii,
suos, quos De divinis officiis, et in Joannem, et in Exodum scripserat
libros, et alios omnes ad summi pontificis pedes detulit. Quod qua
fronte praestitisset doctor alioquin catholicus, si in eis haeresim
Berengariana deteriorem, ut notat Algerus, absurda et impia novitate
tradidisset?
Quo tandem pietatis amore Cuno, episcopus Ratisponensis, quo scientiarum
studio Fridericus archiepicopus Coloniensis, quo fidei zelo Guillelmus
sanctae sedis legatus, et alii Rupertum ad nova semper opera
provocabant; ejusque scripta, ea etiam quae magis subsunt erroris
suspicioni, eo omni quod puriori doctrinae debetur studio pervolvebant;
et suo summique pontificis nomini dicata prodire gratulabantur? Alius a
me suspicabitur libros tantis insignitos nominibus, summae impietatis
haeresim docuisse hypostaticam, videlicet divini Verbi in sacramento
altaris impanationem.
Illorum omnium qui castissimam Ruperti fidem, et coelestem ejus in
Scripturis sacris intelligentiam protestati sunt, si testimonia hic
regererem quae supra posui, tum ubi ab omni errore Rupertum defendi, tum
ubi singulare illud Ruperti donum eduxi, fidei doctrinaeque sancti
illius abbatis coronam retexerem. Quod ne cui grave sit ex jam prolatis
catholicorum doctorum de Ruperti doctrina sententiis, quid nobis
adversus illius censores juris sit, quaeso, judicet quisquis non omnino
desipit. Illi alta sapientes, ut Facundi verba loquar, l. IX, c. 5,
respuunt et nihil pendunt sanctorum Patrum sententias, a quibus
approbatus atque laudatus est noster Tuitiensis; nos humilibus
consentientes, obedienter eas et cum debita veneratione suscipimus. Illi
auctoritatem inconsulto tribuunt haereticorum erroribus, asserentes eos
honoratorum virorum, et prae caeteris, Ruperti, praedicationis similia
docuisse; nos autem nullam donantes haereticis occasionem, proinde
respondemus quod tales blasphemias, hypostaticae videlicet impanationis,
nunquam Ecclesia Christi susceperit; sed omnem novitatem, mox ut exorta
est, refutavit.
Quarta intemeratae Ruperti fidei brevis et efficax ista sit probatio.
Qui verbis expressis innumerisque propemodum locis, ut de Tuitiensi
ostendimus, professus est panem et vinum transmutari, verti et converti
in Christi corpus et sanguinem, profecto sensisse credendus non est
panis et vini substantiam hypostatica unione conjungi Verbo; vel nulla
Patrum de transsubstantiatione fides, qui, ut jam observavimus, non
aliis eam verbis nobis contradiderunt.
Ecquis alius horumce verborum sensus potest intelligi quam panem et
vinum, desinendo esse quod erant, incipere esse Christi corpus et
sanguinem, quod non erant; quam panem et vinum suam exuere naturam, ut
carnis et sanguinis Christi substantiam induant; quam denique panem et
vinum transmutata et conversa, ineffabilis Spiritus sancti operatione,
in corpus et sanguinem Dominicum, jam non amplius esse panem et vinum;
sed esse duntaxat Christi corpus et sanguinem? Qua grammaticae lege, quo
tropo, qua elocutionis figura panem et vinum transmutari et converti in
corpus et sanguinem Domini, idem in sensu est, ac panem et vinum
hypostatice uniri seu Verbo, seu corpori et sanguini Domini? Quis
Catholicus hypostaticam carnis cum Verbo unionem, quam fide divina in
Christo credit, unquam his verbis,
|
“Caro transmutatur, vertitur et convertitur in Verbum,”
|
|
aut expressit, aut expressam intellexit? Quis non audiret haereticus
Eutychianus, qui ineffabilem divini Verbi oeconomiam his vocibus
efferat,
|
“Caro in Verbum transmutata, versa et conversa est?”
|
|
et in oppositum quis non haberetur saltem in voce Catholicus, qui carnem
hominis in personae unitatem conjungi Verbo divino profiteretur? His eum
vocibus,
|
“Caro hominis in personae unitatem divino Verbo conjuncta subsistit,”
|
|
carnem in Verbum Dei transmutari et converti, sentire et intelligere,
quis jure aliquo posset suspicari?
Cum ergo Rupertus libris integris, plenisque paginis stupendam panis et
vini in corpus et sanguinem Dominicum conversionem et transmutationem,
istis et nihilo diversis vocibus exprimat et demonstret; aliud omnino
oppositum ab eo sentiri; manere quippe panis et vini substantiam divino
Verbo hypostaticae unionis nexu cunjunctam, credere nefas est.
Esto, quis inquiet, haec Ruperti verba in hunc sensum deducere non
liceat. Si vero pluribus aliis in locis suum hunc de panis et vini cum
Verbo Patris hypostatica unione sensum exposuit, et disseminavit
errorem, quid injuriae est damnare quod recta fides reprobat? At nec iis
ipsis in locis ex ore suo Rupertus judicandus est, in quibus nihil
protulit quod cum SS. PP. doctrina et fide non perfecte consonet. Et hoc
ultimum est integrae fidei illibataeque doctrinae Tuitiensis argumentum;
quod ut prosequar,
Explanantur asperiora venerabilis Ruperti loca; et explicantur
obscuriora.---Si quid aliquando subobscure locutus est Rupertus, nihil
tamen protulit quod sanctorum Patrum sententiis non sit omnino conforme.
Primus occurrit locus in secundo capite lib. II. De div. off., ubi
Rupertus haec habet:
|
“Unitas enim Verbi unitatem efficit sacrificii. Similiter enim unum
Verbum et olim carnem de Maria Virgine sumpsit, et nunc de altari
salutarem hostiam accipit.”
|
|
Alter locus ex ejusdem libri capite 9 profertur, in quo sic legimus:
|
“Verbum quod humanam acceperat naturam, id est in carne manens, panis et
vini accipiebat substantiam, vita media, panem cum sua carne, vinum cum
suo jungebat sanguine. Quemadmodum in corporeis sensibus menti et
corpulento aeri media lingua intervenit, et utrumque conjungens unum
efficit: sic Verbum Patris carni et sanguini, quem de utero Virginis
assumpserat et pani ac vino quod de altari assumpsit, medicum
interveniens, unum sacrificium efficit.”
|
|
Exilit hic criticus, sed cito resiliet, cum genuina istorum expositio
Ruperti sensum dederit.
Tertius locus est in lib. VI in Joan.
|
“Quod si quis, ait Rupertus, a nobis quaerat quomodo panis qui hoc anno
de terra creatur, corpus Christi fit quod in cruce pependit, et vinum
quod praesentibus expressum est acinis, ille sanguis ejus fit quem de
latere suo fudit? interrogemus eum quomodo Filius hominis, qui utique de
femina conceptus et de terra natus est, de coelo descenderit? vel
quomodo, antequam in coelum ascenderet, jam in coelo esse potuerit,
juxta veritatem ipsius dicentis: Et nemo ascendit in coelum nisi qui
descendit de coelo, Filius hominis qui est in coelo. Hoc profecto si
quis sapit, respondere poterit quod propter unitatem Dei et hominis
Christi illud rectissime dictum sit; quia videlicet unus est Christus,
Filius hominis cum Filio Dei qui de coelo descendit; quique, cum esset
in terra, nihilominus et in coelo et ubique erat. Quippe quem locus
nullus concludit, quia incircumscripta est natura Divinitatis. Ergo
verbis paululum demutatis dicam ei: Nemo te sublevat in coelum nisi hic
panis qui descendit de coelo; hoc corpus Domini quod pependit in ligno,
et hic sanguis ejus qui effusus est pro omni mundo, nempe si priorem
sententiam vidit, de ista non video quid dubitet. Unitas enim Verbi unum
efficit corpus Christi, ut illud quod tunc in cruce pependit, et istud
quod nunc Ecclesiae fides ore sacro conficit, unum corpus sit, una,
inquam, caro et unus sanguis sit.”
|
|
Quartus locus infra ex eodem capite petitur, ubi Rupertus ait:
|
“Verbum, quod est panis angelorum, caro factum est, non mutatum in
carnem, sed assumendo carnem; sic idipsum Verbum jam dudum caro factum,
panis visibilis fit, non mutatum in panem, sed assumendo et in unitatem
personae suae transferendo panem. Proinde sicut de carne nostra quam
Virgo Maria peperit, vere fatemur propter unitatem personae, quia Deus
est: nihilominus de pane isto visibili, quem ejusdem Verbi invisibilis
divinitas assumens in carnem suam transfert, vere et catholice censemus
quia corpus Christi est.”
|
|
Quintus locus ex lib. VII in Joan. adducit.
|
“Non ita consenuit fides nostra, ait Rupertus, ut non videat se frangere
panem Dei, et integrum servare Filium Dei; quomodo senex Abraham videre
potuit, ut et arietem percuteret, et filium arae superpositum non
laederet. Licet panis iste visibilis cum invisibili Filio Dei unum
factus sit, aries autem ille cum Isaac, pro quo eidem arae impositus
est, unum esse vel fieri non potuerit. Nam Dei Filius, id est Deus et
homo, habet in se virtutem effectivam qua sibi uniat panem istum
visibilem; Isaac autem illum sibi concorporare salva utraque substantia
non poterat arietem . . . . Quia revera sicut Deus et homo unus est
Christus, sic et ipse panis visibilis consecratus, cum illa carne quae
pependit in cruce, una caro est, unum est Christi corpus. Et quia sicut
in vera carnis morte divinitas nihil passa est, sic ubi in altari verum
Christi corpus immolatur, frangitur et manducatur eadem Christi
humanitas, quae semel passa est et resurrexit, nihil patitur, nec enim
jam moritur.”
|
|
Sextus locus ex decimo capite libri II in Exod. in quo Rupertus sic
loquitur:
|
“Sicut naturam humanam non destruxit, cum illam operatione sua ex utero
Virginis, Deus Verbo in unitatem personae conjunxit, sic substantiam
panis et vini secundum exteriorem speciem quinque sensibus subactam non
mutat aut destruit, cum eidem Verbo in unitatem corporis ejusdem quod in
cruce pependit, et sanguinis ejusdem quem de latere suo fudit, ista
conjungit. Item quomodo Verbum, a summo demissum, caro factum est, non
mutatum in carnem, sed assumendo carnem; sic panis et vinum, utrumque ab
imo sublevatum, fit corpus Christi et sanguis, non mutatum in carnis
saporem, sive in sanguinis horrorem, sed assumendo invisibiliter
utriusque, divinae scilicet et humanae, quae in Christo est, immortalis
substantiae veritatem. Proinde sicut hominem, qui de Virgine sumptus in
cruce pependit, recte et catholice Deum confitemur, sic veraciter hoc
quod sumimus de sancto altari, Christum dicimus et agnum Dei
praedicamus.”
|
|
Ex tam evidentibus ipsiusmet Ruperti testimoniis Rupertum quis non
damnet? At judicium praeceps non raro injustum est. Ex Facundo (lib. X,
c. 4) disce quod
|
“et multa sicut sentimus eloquimur, et multa non sicut a nobis
proferentur, ita suscipiuntur ab aliis.”
|
|
Disce quod (lib. eodem, c. 5)
|
“non ex levi sono verborum, sed ex intentione dicentis aestimanda sunt
quae dicuntur.”
|
|
Haec omnia sunt quae subodorari potui Tuitiensis loca, in quibus novae
et absurdae hypostaticae impanationis sparsisse semina, vel fundamenta
jecisse a minus aequis censoribus judicatur. Haec itaque attentius modo
expendere susceptarum est partium, ut videlicet, dato legitimo Ruperti
sensu, quantum cum recta fide, cum SS. Patribus et secum in omnibus
perpetuo Rupertus consenserit, palam omnibus fiat.
Quod ut felicius consequar, duo potissima a SS. Patribus circa corporis
Christi sacramentum et ejus unitatem nobis tradita hic statuo: Christi
corpus, quod in altari divina virtute conficitur, esse illud ipsum
Christi corpus quod Verbo Dei in personae unitatem, seu, ut loquuntur,
hyposttaice conjunctum est; et proinde ipsummet corpus Verbi, quod in
sinu Virginis formatum et ex ea natum est, quod in cruce pependit, quod
surrexit a morte, et sedet a dextris virtutis Dei.
Adeo ut istius unitatis qua corpus quod est in altari; et illud quod est
in coelo, non duo corpora sed unum sunt corpus, prima et maxima ratio
sit unitas Verbi. Cum enim non sit nisi unus Christus in Verbo divino
subsistens et non sit nisi unum corpus Verbi, consequens est non esse
nisi unum Christi corpus, et quod in coelo sedet et quod latet in
sacramento.
Equidem scio ex doctoribus catholicis nonnullos corpus illud, quod in
altari consecratur, secundum aliquam rationem distinxisse a corpore quod
de Virgine natum et quod pro peccatis totius mundi cruci affixum est.
Epiphanius .
|
“Hoc meum est, inquit, hoc et hoc videmus quod non aequale est, neque
simile non imagini in carne, non invisibili Deitati, non lineamentis
membrorum.”
|
|
Et Rabanus contra Paschasium expressius dicit,
|
“aliud corpus Christi passum, aliud in sacramento.”
|
|
Ipse Lanfrancus fatetur ipsum corpus, quod de Virgine sumptum est, nos
sumere, et tamen non ipsum.
|
“Ipsum scilicet in substantia,”
|
|
ut suam et aliorum simul mentem ibi explicat;
|
“non ipsum, in qualitatibus et exteriori specie seu forma. ”
|
|
Ne tamen aliud in cruce, et aliud in altari Christi corpus diceretur,
prohibuerunt alii, et prae omnibus noster Tuitiensis qui, adductis
omnibus in locis id unum attendentibus, probat non aliud, sed unum idem
corpus esse et quod cruci affixum seu ex Virgine natum est, et quod in
altari consecratur.
Juxta catholici, quem Lanfrancus exposuit, sensus rationem, nonnunquam a
priscis maxime scriptoribus istud sacramentum; sive Christi corpus quod
est in sacramento, catholice dici potuit, ut et catholice dictum est,
corporis quod in ligno pependit, et sanguinis qui in cruce fusus est,
typus, similitudo et figura. Quibus tamen vocibus, alio tempore ne
moverent scandalum, alii parcendum voluerunt, inter quos spectatur abbas
Tuitiensis.
Eodem utique sensu aliqui hoc corpus, quod est sub exteriori panis
specie, dicere non dubitarunt visibile et videri, palpabile et tractari,
ac etiam frangi, ut in Chrysostomo legitur. Quod aliis non visum est qui
corpus illud quod est in sacramento, invisibile, intelligibile et
spirituale; quod autem in coelo, visibile et palpabile praedicarunt.
|
“Caro, inquit Lanfrancus, carnis et sanguinis sacramentum est. Carne et
sanguine, utroque invisibili, intelligibili, significatur Redemptoris
corpus visibile, palpabile, manifestum, plenum gratia omnium virtutum.”
|
|
Quamvis autem non una omnium vox consonet catholicorum Patrum, unus
tamen omnium sensus est; nec ista vocum diversitas ullam fidei aut
doctrinae dissonantiam induxit, sed unam eamdemque adorandi hujusce
sacramenti fidem variis modulis expressit.
Qui enim Christi corpus, quod Ecclesiae precibus conficitur, dixerunt,
secundum exteriorem videlicet panis speciem, aliud ab eo quod in cruce
pependit, et quod modo sedet ad dexteram Patris: qui eucharistiam
dixerunt typum et figuram Christi in cruce morientis: qui corpus in
sacramento dixerunt invisibile et intelligibile, in coelis autem
palpabile et visibile: quique in altari Christi corpus absconditum
dixerunt, in coelis vero manifestum; hi omnes uno sensu et una fide
professi sunt non esse duo Verbi divini corpora; sed unum corpus, sive
quod e Virgine natum, in cruce passum et jam in coelo gloriosum; sive
quod mysticis consecrationibus in altari oblatum, et sub sensibili
elementorum specie invisibiliter adorandum; utpote manens Verbo divino
indivisibiliter unitum. Hanc corporis et sanguinis in altaris mysterio
et Incarnationis comparatione seu ex unione Verbi cum carne, Justinus
sic proponit :
|
“Non sicut communem panem, neque communem potum, ista (quae per
gratiarum actionem sacerdos benedixit) sumimus; sed quemadmodum per
Verbum Dei caro factus est Jesus Christus Salvator noster, et carnem et
sanguinem propter nostram salutem habuit; similiter et eam in qua per
preces Verbi ejus ab ipso gratiae sunt actae alimoniam, ex qua sanguis
et caro per mutationem aluntur, incarnati illius Jesu carnem et
sanguinem esse sumus edocti. Nam apostoli in commentariis a se factis,
quae Evangelia vocantur, sice docent sibi praecepisse Jesum, qui
accipiens panem et gratias agens dixit: Hoc facite in meam
commemorationem. Hoc est corpus meum. Et similiter accipiens calicem et
gratias agens dixit: Hic est sanguis meus,”
|
|
etc.
Quae aureunt Chrysostomi flumen de ista Dominici corporis veritate et
unitate effudit, accipe :
|
“Corpus illud (quod est in sacramento) unitum est Christo. Hoc corpus,
quod in altaris sacrificio frangitur, affixum verberatum. Hoc idem
corpus, cruentatum, lancea vulneratum. Quod est in calice, id est quod e
latere fluxit. Et alio in sermone ait , quod corpus illud cujus in mensa
efficimur participes et hic sanguis quem in altari delibamus, illius
corpus est et sanguis, qui supra coelos residet, qui ab angelis
suppliciter adoratur; illius qui proxime assistit immortali Dei
potentiae.”
|
|
Breve sed quam potens et quam dulce Ambrosii eloquium :
|
“Hoc quod conficimus corpus ex Virgine est.”
|
|
Quod Hesychius pluribus explicat .
|
“Sancta sanctorum sunt propria Christi mysteria, quia ipsius est corpus,
de quo Gabriel ad Virginem dicebat: Spiritus sanctus superveniet in te,
et virtus Altissimi obumbrabit tibi; ideo quod nascetur ex te Sanctum,
vocabitur Filius Dei.”
|
|
Gregorius Nyssenus in sermone cathechistico de divinis sacramentis,
cujus Euthymius Bessarion et Garetius habent mentionem, his omnibus
expressius docet quod panis et vinum fiunt et sunt in sacramento unum
Christi corpus Verbo divino hypostatice unitum; sicut panis et vinum,
quibus Christus vescebatur, ipsum fiebant divinum ejus corpus in unitate
personae conjunctum Verbo.
Unde et hujusce quaestionis difficultatem, quomodo unum illud Christi
corpus ex multis panibus sic conficitur, et singulis coelesti huic
mensae accumbentibus ita distribuitur, ut nullam sui multiplicationem
imminutionemve subeat, ea, quam Sacramentarii attendant, ratione
dissolvit. Videlicet quod sicut panem et vinum ipsis vescendo Verbum
fecit corpus et sanguinem suum, ita nunc Verbum proferendo, panem et
vinum in quovis altari facit eamdem carnem seu corpus idem, et eumdem
sanguinem suum; cum ex unoquoque pane et unoquoque vino unum et idem
Christi corpus conficiatur; ita tamen ut qui hanc Christi carnem sumit
sub una panis specie, non eam sumat sub altera, in qua nihilominus
integra perseverat. Sicque sine sui diminutione divinum Verbum seipsum
cunctis credentibus impertit, per carnem quae ex pane ad multiplicem sui
distributionem, multiplicemque fidelium refectionem in altari
conficitur.
Cyrillus in Joan. paucis quidem sed luculentis istam Corporis Christi
unitatem declarat, cum dicit carnem quam comedimus eam esse quae, quia
verbo, quod naturaliter vita est, conjuncta est, vivifica est.
Sed Remigius eam nobis fusiori explicatione edisserit:
|
“Caro, inquit, quam Verbum Dei Patris assumpsit in utero virginali in
unitate suae personae; et panis qui consecratur in Ecclesia, unum corpus
Christi sunt. Sicut enim illa caro corpus Christi est, ita et iste panis
transit in corpus Christi; nec sunt duo corpora sed unum corpus.
Divinitatis enim plenitudo, quae fuit in illo, replet et istum panem; et
ipsa divinitas Verbi, quae implet coelum et terram et omnia quae in eis
sunt, ipsa replet corpus Christi, quod a multis sacerdotibus per
universum orbem sanctificatur, et fecit unum Christi corpus esse.”
|
|
Silere hic non valeo hypostaticae impanationis inventorem esse Remigium,
non Rupertum, si hanc impanationem adducta habent verba Ruperti, quae
nihil aliud quam ista Remigii loquuntur et significant.
His Damascenus accedat , qui, etsi novator apud novatorem audit,
Catholicus tamen apud Catholicum. Is corporis Dominici unitatem ex
divini Verbi unitate repetens, totius nostrae disputationis rationem
istis explicat:
|
“Si volens ipse Deus Verbum caro factus est, et ex sanctae Virginis
purissimis sanguinibus in seipso sine semine carnem sustentavit, non
potest panem sui ipsius corpus facere, et vinum et aquam sanguinem?
Quomodo fiet mihi istud, dicit S. Virgo, quoniam virum non cognosco?
Respondet Gabriel archangelus: Spiritus sanctus superveniet in te, et
obumbrabit tibi. Et nunc interrogas quomodo panis fit corpus, et vinum
et aqua sanguis Christi? Respondeo tibi et ego, Spiritus sanctus
obumbrat, et haec operatur supra rationem et intelligentiam: panis autem
et vinum transumuntur. Quia mos et hominibus panem manducare, et vinum
et aquam bibere, conjunxit his ipsis suam divinitatem, et fecit haec
suum corpus et sanguinem. Corpus enim secundum veritatem conjunctum est
divinitati, quod ex sancta Virgine corpus est; non quod ipsum corpus
assumptum ex coelo descenderit; sed quod ipse panis et vinum
transmutantur in corpus et sanguinem Dei. Si autem modum requiris quo
fiat, sat tibi sit audire quoniam per Spiritum sanctum; quemadmodum ex
sancta Deipara seipso et in seipso Dominus carnem sustentavit. Quomodo
naturaliter per commestionem panis, et vinum per potionem in corpus et
sanguinem comedentis et bibentis transmutatur et non fit aliud corpus
praeter quod prius erat ipsius: sic et propositionis panis, vinumque et
aquam, per invocationem et adventum Spiritus sancti supernaturaliter
transmutantur in corpus et sanguinem Christi, et non sunt duo, sed unum
et idem.”
|
|
Paucis intermissis:
|
“Panis et vinum non sunt figura corporis et sanguinis Christi. Absit
enim hoc! sed et ipsum corpus Domini deificatum ipso Domino dicente, Hoc
EST CORPUS MEUM; non figura corporis, sed corpus; et non figura
sanguinis, sed sanguis.”
|
|
Haec omne Ruperti crimen diluunt, vel Damascenum hypostatici ejusdem
erroris prius accusant et damnant; quippe qui iisdem omnino verbis
quibus Rupertus, non solum corporis et sanguinis Christi veritatem in
sacramento profitetur, figuram abjiciens; sed et quomodo hoc quod est in
sacramento non aliud Christi corpus est ab eo quod e Virgine sumptum jam
sedet in coelo; et non duo corpora sed unum Dei corpus, disertissime
explicat ex istius corporis unione cum Verbo, id est ex eo quod divinum
Verbum sibi assumat hoc ipsum corpus quod est in sacramento; et quod
propterea fit ipsum corpus Verbi, cujus non duo corpora, sed unum corpus
esse credimus et profitemur.
Petrus Damiani , ab istis nihil recedens, non aliunde quam ex ista
divini Verbi unitate deducit rationem, qua Christi caro distantibus
locis diversisque temporibus consecratur, cum tamen una sit:
|
“Tanta est enim, inquit, Ecclesiae unitas in Christo, ut unus ubique in
toto orbe terrarum sit panis corporis Christi, et calix sanguinis ejus.
Quoniam divinitas Verbi una est, quae totum implet mundum. Ita licet
multis locis multisque diebus illud corpus consecretur, non sunt tamen
multa corpora, sed unum corpus Christi.”
|
|
Alcuini ista diceres, qui verbis iidem, nec dispari sensu, jam
exposuerat hanc corporis Christi unitatem, quod in utero Virginis a
Verbo assumptum est, et quod diversis in altaribus quotidie ab eodem
Verbo assumitur.
|
“Tanta est (verba sunt Alcuini) Ecclesiae unitas in Christo, ut unus
ubique sit panis corporis Christi, et unus calix sanguinis ejus;
accipiens, inquit, hunc praeclarum calicem: ideo dicit, hunc accepit,
quod calix quem sacerdos catholicus sacrificat non est alius nisi ipse
quem Dominus apostolis tradidit. Quia sicut divini as Verbi Dei una est,
quae totum implet mundum, ita licet multis locis et innumerabilibus
diebus illud corpus consecretur, non sunt tamen multa corpora Christi,
neque multi calices, sed unum corpus Christi et unus sanguis, cum eo
quod sumpsit in utero Virginis, et quod dedit apostolis. Divinitas enim
replet illud quod ubique est, in singulis altaribus per universum
Ecclesiae orbem, et conjungit ac facit ut sicut ipsa una est, ita
conjungatur corpori Christi, et unum corpus ejus sit in veritate.”
|
|
Remigius Antissiodorensis Alcuini mentem secutus, ipsius verba, quibus
eam potius exprimeret, quasi transcripsit:
|
“Tanta autem Ecclesiae unitas in Christo est, ut unus ubique panis
corporis Christi,”
|
|
etc., ut in Alcuino.
Ipsa ergo meridiana luce clarius est unam hanc omnium esse catholicorum
Patrum doctrinam, corpus illud, quod ex pane in altari conficitur, illud
ipsum Christi corpus, quod ex purissimis intemeratae Virginis
sanguinibus formatum, Verbo Deo Patris in personae unitatem
indissolubili nexu conjunctum est; corpus illud, quod distinctis locis
et temporibus in sacramento sanctificatur, et illud quod in cruce
clarificatum est, non plura esse corpora, sed unum idem Christi corpus:
singularem denique individuae istius unitatis rationem esse ipsam divini
Verbi unitatem, quae non plura, sed unum corpus assumpsit et habet; in
ea licet subsistat et vivat, sive quod in mysterio, sive quod in coelo
est. Et hoc primum Ruperti fidem potentissime vindicabit, catholicum
sancti illius doctoris sensum evidentissime demonstrans.
Alterum quod ad clariorum doctrinae Ruperti intelligentiam plenioremque
ipsius cum catholicis scriptoribus concordiam praemitto, sit illud
sacrosanctum horrendumque altaris sacrificium simul et sacramentum,
stupendo et ineffabili Incarnationis mysterio seu divini Verbi
oeconomiae a sanctis Patribus comparatur in multis.
1. Quod, ut jam posuimus, sicut unitas Verbi unitatem Christi
constituit, ita ejusdem divini Verbi unitas et unitatem facit
sacrificii.
2. Quod sicut ex duobus Christus componitur, Verbo scilicet et carne,
ita sacramentum ex duobus fit, exteriori videlicet panis et vini specie,
et Christi corpore, quod res sacramenti dicitur: ita ut non in unitate
personali, sed in sola ex duobus compositione, instituta sit ista
sacramenti corporis Christi et oeconomiae divini Verbi comparatio. Sic
Algerus eam, quam Augustini putavit, sententiam interpretatus est .
3. Quod sicut Deus humana forma opertus venit, ita Christus in altari
panis formam induit, non sic tamen ut panis veritatem habeat. Et sicut
Incarnatio hominis assumpti dicitur mysterium seu sacramentum, ita
consecratio Dominici corporis sacramentum vocatur; nec sic tamen ut
corpus Dominici veritatem excludat.
Haec S. Ambrosius et B. Maximus apud Algerum .
4. Quod sicut in Verbo Patris Deus factus est caro, ita in Verbo Dei
panem et vinum Dei incarnati fieri et esse carnem et sanguinem catholice
confitemur. Ita S. Justinus cui succinit S. Greg. Nyss. .
|
“Corpus, inquit, quia Deus Verbum in illo habitavit, divinam obtinuit
dignitatem. Unde nunc etiam recte panem Verbo Dei sanctificatum, in Dei
Verbi corpus credimus immutari. Ut enim illic Verbi Dei gratia efficit
illud corpus, cujus firmamentum ex pane constabat, et ipsum etiam
quodammodo panis erat: ita etiam hic panis per Verbum Dei et orationem
sanctificatur; non quia comeditur eo progrediens ut Verbi corpus evadat,
sicut alii cibi, sed statim per verbum in corpus mutatur, ut dictum est
a Verbo: Hoc est corpus meum.”
|
|
5. Sicut praeter naturae ordinem, mira potentia ex Virgine Christus
nascitur, ita supra naturam divinae virtutis ac operationis est, quod
Christi corpus in altari ex pane conficitur. Ut tradit Ambrosius locis
supracitatis y .
Ex his autem quibus doctores catholici utrumque divini Verbi in carnem
mysterium composuere, quis fuerit Ruperti sensus, quam pura illius
doctrina, quamque catholica ipsius fides, iis ipsis locis quae
apposuimus, fit patentissimum. Cum enim Rupertus in cap. 2, lib. II, De
div. offic. dicit quod unitas Verbi unitatem facit sacrificii, nihil
sentit quod praefati scriptores non senserint; nihil loquitur quod
ecclesiastici tractatores professi non fuerint, quos illius corporis
quod e Virginis utero Verbum Patris assumpsit, unitatem cum eo quod in
altari consecratur, ex hujus Verbi unitate explicantes, in superioribus
audivimus.
Et ut facilior ac promptior primi istius ex Ruperti locis tibi sit
intelligentia, attende Tuitiensem eo loci tria docuisse: 1. Verbum
aeterni Patris, eadem divinae virtutis operatione de sancto altari
panem, et vinum in corpus et sanguinem suum transferendo suscipere; qua
nostram de Maria Virgine sibi carnem univit.
2. Panem illum quem heri sacrificavimus, et istum quem hodie vel cras
sanctificabimus, non esse duo corpora: adeo ut credere aut dicere nefas
sit in Ecclesia offerri Christi corpora, tot scilicet quot panes
quotidie consecrantur, id est tot pene quot ministrant in Ecclesia
sacerdotes.
3. Non duo corpora dici aut esse, hoc quod ex pane conficitur et in
incruento immolatur sacrificio; et illud quod ex muliere factum in cruce
pependit; sed unum idem esse, propter divini Verbi, in quo aeque hoc
atque illud subsistit et vivit, individuam unitatem.
Et ne indoctis et incuriosis imponere videar, ipsa Ruperti verba
profero, quibus illud docet; non nullis in tanti sacramenti fide adhuc
titubantibus, illius veritatem, eo capite, sic obfirmans:
|
“Ne ergo dicas in corde tuo, Quis ascendit in coelum; hoc est Christum
deducere; ut is qui in se resurgens a mortuis tuis jam non moritur,
adhuc per sacri altaris hostiam, in suo mysterio pro nobis iterum
immoletur. Prope est enim Verbum in ore tuo et in corde tuo, hoc est
verbum fidei quod praedicamus, inquit Apostolus. Quoniam ergo prope est
in ore tuo, et in corde tuo Verbum Dei, Verbum crucis Christus Dominus;
si hujus verbi flumen super panem et vinum effuderis, et ordine qui ab
ipso statutus est, veritatem hujus Verbi protuleris, statim de sancto
altari panem ipsum et vinum in corpus et sanguinem suum transferendo,
suscipit; eadem virtute, eadem potentia, vel gratia, qua nostram de
Maria Virgine carnem suscipere potuit quomodo voluit.”
|
|
Post haec, alterum simul et tertium adversus eos qui corpus illud quod
est in altari, dicebant non illud esse quod e Virgine natum cruci,
affixum est, continuo subjicit:
|
“Nec duo corpora dicuntur aut sunt; hoc, quod de altari et illud quod
acceptum est de utero Virginis. Quia videlicet unum idemque Verbum, unus
idemque Deus sursum est in carne: hic in pane: alioquin et ille panis,
quem heri sacrificavimus, et ille quem hodie vel cras sacrificabimus,
plura sunt corpora; nec recte dicimus offerri ab Ecclesia corpus
Christi, meliusque diceremus corpora, quia quotidie pene tot offeruntur
panes (materiam hic ponit sacrificii) quot habentur in Ecclesia
sacerdotes. Sed hoc prohibet causa, convincit ratio, religio respuit.
Unitas enim Verbi unitatem efficit sacrificii. Similiter enim unum
Verbum et olim carnem de Maria Virgine sumpsit, et nunc de altari
salutarem hostiam accipit.”
|
|
Ex quo sic concludit:
|
“Igitur unum corpus est et quod de Maria genitum in cruce pependit, et
in sancto altari oblatum, quotidie nobis ipsam innovat passionem
Domini.”
|
|
In tribus his quae objecto capite Rupertus tradit, quid, precor, erroris
est? Error est, quod fides catholica credit, eadem virtute divina, et
eadem Spiritus sancti operatione, Christi corpus ex pane in altari
confici, qua in sinu Virginis formatum est? Error est, quod catholica
fides profitetur, non esse plura quae consecrantur Christi corpora; sed
unum, uno etiam tempore, distantibus quantumlibet in locis, divini Verbi
corpus ab Ecclesia offerri? Error est, quod divina fide certum tenemus,
hoc quod in mysterio immolatur, Domini corpus, illud idem esse quod pro
nobis in cruce passum, ima summis reconciliavit? Error, inquam, est,
quod cuivis Catholico sapit, unum hoc esse corpus, quod unius divini
Verbi corpus est, ex ipsa divini illius Verbi unitate arguere, ut unitas
Verbi faciat unitatem sacrificii?
Haec majorum doctrina, haec fides est. Quid ergo Rupertus in eo capite
scripsit quod sanctorum Patrum doctrinae ac fidei minus consentiat? Quid
dixit quod ab impio hypostaticae impanationis errore totum non
abhorreat?
Nec minus catholice Rupertus sensit in cap. 9 ejusdem libri De div.
offic., in quo inquirens quae tremendi illius sacrificii materia sit eam
acutissime comparat cum pontifice qui seipsum obtulit; ut ea
comparationis arte, hujusce sacrificii, sicut est summi illius
pontificis, materiam non simplicem exhibeat, sed compositam.
|
“Materia, inquit, vel substantia sacrificii, quod erat tunc quando
Christus accipiens panem in sanctas ac venerabiles manus suas dixit: HOC
EST CORPUS MEUM, et nunc est in manibus Pontificis nostri, non simpla
est, sicut ne Pontifex ipse solius divinae vel solius humanae
substantiae est.”
|
|
Quaenam autem sit illa sacrificii, sicut et pontificis, seu
sacrificantis dupla substantia, his aperit:
|
“Est enim tam in Pontifice, quam in sacrificio divina substantia, est et
terrena. Terrena in utroque est, id quod corporaliter vel localiter
videri potest. Divina in utroque; Verbum invisibile est, quod in
principio erat Deus apud Deum.”
|
|
Ut vero tam in sacrificio quam in Pontifice divina illa esse substantia,
quae Dei Verbum est, et in sacrificio ipsum Verbi illius seu Pontificis
corpus offerri, ex Christi verbis innotescat, subjungit Tuitiensis:
|
“Nam cum diceret idem magnus Pontifex, panem et vinum tenens, HOC EST
CORPUS MEUM, HIC EST SANGUIS MEUS, vox erat Verbi incarnati, vox aeterni
principii, vox antiqui consilii.”
|
|
At quomodo panis et vinum quae offeruntur, in Verbi divini corpus et
sanguinem, divini verbi virtute sic transmutantur, ut unum vere sit
sacrificium, et illud quod in cruce consummatum est, et illud quod in
altari peragitur? Quomodo Verbum, quod humanam acceperat naturam, id est
in carne manens, panis et vini accipiebat substantiam, vita media panem
cum sua carne, vinum cum suo jungebat sanguine?
Modum hunc, qui modum omnem excedit, ex Ruperto intellige, ubi istam
corporis illius quod in sinu Virginis Verbo Deo conjunctum est; et
illius quod ex pane et vino prece mystica conficitur, ineffabilem
unitatem ex divini Verbi unitate sic arguit:
|
“Verbum Patris carni et sanguini, quem de utero Virginis assumpserat, ac
pani et vino quod de Altari assumpsit, medium interveniens unum
sacrificium efficit.”
|
|
Quae quid aliud significant quam Verbum divinum, cui et illud corpus
quod de Virgine sumptum est, et illud quod in altari ponitur, in
personae unitatem conjunctum manet, esse quoddam veluti medium inter
ista quasi duo Christi corpora, sua videlicet unitate efficiens ut jam
non duo sint, sed unum corpus et unum sacrificium, cum unius divini
Verbi et Christi nonnisi unum corpus sit et unum sacrificium?
Quid ergo Tuitiensis eo cap. docet quod superius explicato capite ad SS.
Patrum mentem non docuisset? Ibi juxta catholicorum tractatorum et
sensum et verba dixerat quod unitas Verbi unitatem facit sacrificii. Hic
dicit quod Verbum medium interveniens unum efficit sacrificium. Quid
ergo eo in capitulo Rupertus protulit, unde blasphemae impanationis per
hypostasim jure aliquo damnandus veniat?
Nec enim Ruperti censores opponant apud eum legi, quod
|
“Verbum jungit panem cum carne, et vinum cum suo sanguine;”
|
|
unio autem nonnisi duorum est. Sed B. Gregorium potius audiant docentem
quod
|
“istud sacrificium quod ante oculos sacerdotis in altari videtur,
rapitur in excelsis et consociatur corpori Christi.”
|
|
An jungi magis duorum est quam consociari?
Sed et audiant Chrysostomum expresse dicentem, corpus istud, quod in
fidelium mensa apponitur,
Sciant denique omnium unionum illam esse perfectissimam qua res sic
transit in aliam, ut eadem ipsa sit. Haec ubi noverint. Tuitiensem non
heterodoxum, sed sanctis Ecclesiae doctoribus, et orthodoxae fidei per
omnia consonum aequius judicabunt.
Sed forsan grave et durum ad huc illis est quod Rupertus eo in capitulo
(cap. 9 lib. II De divinis officiis), dicat panem visibilem qui de terra
crevit, esse in sacrificio; visibilem panem sacrificii comedi, et
sacrificium construi ex verbo Dei et ex terrae fructibus, quibus solum
vivit corpus.
At quid ista huc obtrudere, quorum catholicum et genuinum sensum jam
dedimus ubi sanctum hunc doctorem ab impanationis errore defendimus, ibi
panis nomine a Ruperto, sicut et ab Apostolo, et ab ipso Christo, non
aliud intelligi vidimus quam Christi corpus sub exterioris panis specie;
vel panem et vinum, quae sunt materia ex quo fit sacrificium, per
Christi Verbum in ejus corpus et sanguinem transmutanda.
|
“Crede et hoc, inquit Tuitiensis (lib. VI in Joan.), quia panis iste
visibilis et vinum, quamvis nihil de exteriori specie mutatum sit, in
alium transierint cibum, qui angelorum victus est. Panis coelestis (ipse
qui dicit, ego sum panis qui de coelo descendit, Verbum scilicet Patris)
panem terrenum nobis dat, quem in carnem suam transmutat: et sic Verbum,
quod est panis angelorum, jamdudum caro factum, panis visibilis fit, et
nihilominus de pane isto visibili vere et catholice confitemur quia
corpus Christi est.”
|
|
---
|
“Panis videtur esse quod erat, inquit in alio loco (lib. VII in Genes.,
c. 32), et tamen in veritate Christus est.”
|
|
---
|
“Quamvis enim, ut postea scribit (lib. IV in Genes., c. 4), exteriori
specie panis et vinum sit, in veritate Agnus est Dei.”
|
|
Vel ut alibi loquitur:
---
|
“Nec vulgaris, sed panis vitae aeternae,”
|
|
ait Rupertus explicans Exodum (lib. IV, c. 16),
|
“qui est corpus Christi, proponitur.”
|
|
Eo sensu panem visibilem esse in sacrificio, et comedi, atque ex eo
sacrificium construi, dicere quid prohibet? Haec cum dicuntur quid
movent stomachum cui sapit quod est fidei? Nonne fidei divinae est panem
esse in sacrificio, de quo Veritas dicit: Panis quem ego dabo, caro mea
est pro mundi vita? Nonne fidei divinae est panem in sacrificio comedi,
de quo Veritas dicit: Qui manducat hunc panem, vivet in aeternum? Quid
ergo fidei divinae contrarium protulit Rupertus, qui non nisi primae
Veritatis verba locutus est?
Et ne in tertio et quarto loco Rupertus suam de hypostatica impanatione
sententiam manifestius indicasse nonnullis videatur, utrumque simul
locum sic explanabimus, ut nihil in eis obscuri aut asperi vel
obtusioris possit offendere.
Rupertus in sexto libro Commentariorum, quos in Joannem edidit, hanc
proponit quaestionis difficultatem:
|
“Quomodo panis qui hoc anno de terra creatur, corpus Christi fit quod in
cruce pependit; et vinum quod praesentibus expressum est acinis, ille
ejus sanguis fit, quem de latere suo fudit.”
|
|
Huic autem factum satis aestimat, si respondeatur, ut et ipse respondet,
|
“quod propter unitatem Dei et hominis Christi illud rectissime dictum
sit, quia videlicet unus est Christus, Filius hominis cum Filio Dei qui
de coelo descendit.”
|
|
Et eo uno responso omnem prius propositae quaestionis nodum sic
dissolvit:
|
“Unitas enim Verbi, inquit, unum efficit corpus Christi, ut illud quod
tunc in cruce pependit, et illud quod tunc Ecclesiae fides ore sacro
conficit, unum corpus sit, una, inquam, caro et unus sanguis sit.”
|
|
Adeo ut, eo etiam loci, Rupertus nihil aliud demonstret quam corporis
illius quod in cruce pependit, et illius quod in altari conficitur,
individuam unitatem.
Nec enim ibi Rupertus quaerit (quod maxime observes) quomodo panis
corpus Christi fit vel dicitur, sed quomodo panis fit illud Christi
corpus
|
“quod in cruce pependit;”
|
|
nec quaerit quomodo vinum Christi sanguis fit, vel esse dicitur, sed
quomodo vinum fit et est sanguis ille quem Christus
Ut non de substantiae panis unione cum corpore Christi praeposita
haberetur quaestio, sed de corporis quod ex pane consecratur, cum illo
quod cruci appensum est, perfecta identitate (ut hac voce utar) formata
intelligeretur.
Unde ad propositae quaestionis conclusionem (quod et hic attendas)
Rupertus minime ponit quod unitas Verbi facit panem dici, vel esse
Christi corpus, et vinum ejus sanguinem: quod in hypostaticae unionis
sensum, etsi violenter, pertraheretur; sed quod unitas Verbi unum
efficit corpus Christi, ut illud quod in cruce pependit, et istud quod
tunc Ecclesiae fides ore sacro conficit, unum corpus sit, unus sanguis
sit. Quae hypostaticae unionis intellectum sustinere nequaquam possunt.
Hypostatica siquidem unio neutiquam facit ut ex duobus quae in uno
supposito in personae duntaxat unitatem consociata sunt, una fiat aut
sit, aut dicatur substantia sive natura. Sed sicut in Christo duae
manent incommutatae distinctaeque substantiae in una divini Verbi
substantia conjunctae, divina scilicet essentia et humana natura; et non
ex his duobus una fit, aut esse dicitur: ita in Christo duo sunt et
incommutata manent corpora, si in Verbo hypostatica duntaxat unione
conjungitur illud quod censetur in panem, cum illo quod pependit in
cruce
Ecquis enim, dato, quod fieri posse nemo negaverit, quod Verbum aeterni
Patris corpus panis simul et corpus hominis assumat in personae illius
divinae unitatem quis, inquam, vel intelligat, vel audeat dicere unum
esse divini Verbi corpus, non duo corpora? quis intelligat vel dicere
audeat hoc quod est corpus panis, illud ipsum esse quod corpus est
hominis propter indivisam Verbi unitatem?
Cum ergo noster Tuitiensis hic et aliis pluribus in locis doceat corpus
illud quod ore sacro conficit Ecclesia, et illud quod cruci affixit
obedientia, unum esse corpus, unam carnem, unum sanguinem, et unum
sacrificium, et istam corporis et sanguinis Christi unitatem, ex adducta
divini Verbi unitate ubivis demonstret, omni certo certius est istius
corporis unitatem, quam Rupertus tot in locis probat a sancto illo
doctore non intelligi personalem seu hypostaticam, quae sicut ex duabus
substantiis, unam non potest naturam constituere, sic neque ex duobus
corporibus, unum potest corpus efficere. Itaque critici jam sileant,
qui, falso intellectu decepti, falsam in Rupertum conjicere ausi sint.
Qui si tamen hujus argumenti, quo uno falsus eorum sensus convincitur,
vim et pondus non sentiant, hoc altero eos sic urgeo.
Si doctor et abbas Tuitiensis ex saepius inducta Verbi unitate ostendere
tantum instituit panem et vinum cum Verbo divino in personae unitatem
copulari; et ea ratione Christi carnem fieri et sanguinem, absque ulla
panis et vini, secundum substantiam transmutatione, adeo ut jam ratione
unionis illius hypostaticae panis et vini cum Verbo, quod caro factum
est, panis iste vere Christi caro et istud vinum vere sanguis Christi
dicatur; sicut in Christo, propter ejusdem divini verbi unitatem, homo
vere et catholice dicitur Deus: si, inquam, id unum tot probationibus
intendit Tuitiensis; et hic, quem ejus critici putant, sensus stare
posset, eadem prorsus interpretandi ratione, panis et vinum vere dici
possent anima Christi; panis recte dici posset Christi sanguis, et vinum
posset legitime dici corpus Christi; sed et panis bene diceretur vinum,
et vinum ex adverso bene panis diceretur.
Denique vere dici posset quod in sacramento panis vere est Deus; et quod
in altaris sacrificio vinum vere est Verbum Patris aeterni, sicut in
Christo homo vere est Deus, et similiter catholice posset efferri quod
Verbum panis factum est: quod Verbum vinum factum est in sacrae mensae
mysterio; quod Deus est vinum, quod Deus est panis in Ecclesiae
sacramento: sicut vere et catholice credimus et confitemur quod Verbum
caro factum est, et in Christo Deus est homo. Data enim panis et vini
hypostatica cum verbo unione, haec omnia vera sunt, si ea posita, panis
et vinum vere dici possunt Christi et Verbi divini caro et sanguis.
Impia haec et horrenda Rupertum sensisse putas, quae nec stultus
fingeret nec blasphemus aut impius proferret? Dic ubi Rupertus, qui tot
in libris, qui tot in paginis, istud corporis et sanguinis Christi
mysterium exposuit, praedicatione vicaria dixerit Deum esse panem, Deum
esse vinum; vel panem esse vinum, vinum esse panem; panem aut vinum esse
animam Christi; et non solum dixerit panem et vinum esse corpus et
sanguinem Christi et Verbi: sicut catholici Patres, qui divinam Verbi
oeconomiam nobis explicuere, non solum nobis tradiderunt in mixtura illa
ineffabili hominem esse Deum, sed et Deum esse hominem nos edocuerunt.
Cum ergo Tuitiensis nihil horum de corporis et sanguinis Dominici
sacramento scripserit; imo panem non nisi in Christi corpus, et vinum
non nisi in ejus sanguinem transmutari, tot in locis dixerit, quid ea
fingis Rupertum sensisse quae nec verbo nec scripto protulit? Quid ei
errorem imponis, quo non magis in corpus quam in divinam substantiam
panem mira Spiritus sancti operatione converti; nec magis Christi corpus
quam Deum ex pane ab Ecclesia ore sacro confici, ex divini Verbi unitate
probavit? Si impia haec et sacrilega induxisse haud dubie censendus est,
qui novam hanc hypostaticae unionis panis et vini cum Verbo haeresim
invexit, non dissimili profecto juris aequitate, qui tot tantae
impietatis blasphemias ferre non potest, exhorruisse et ipse judicandus
est eam haeresim, ex qua non minus necessario et manifeste fluerent,
quam panis et vini substantiam absque ulla sui transmutatione vere esse
et catholice dici Christi, sive divini Verbi corpus et sanguinem.
Ex quibus ergo hypostaticae impanationis Rupertum jam argues? Ex Verbi
unitate, inquies, quam ipse probare contendit panem fieri Christi corpus
in sacramento, et vinum ejus sanguinem. At quid inde? Ergo, subinferes,
panem et vinum manere hypostatice unita Verbo Tuitiensis opinatus est?
Haec ergo tua ratiocinatio:
|
“Panis et vinum in altaris mysterio hypostatice Verbo unita manent. Ergo
propter Verbi unitatem panis qui in altari sanctificatur, sive corpus
quod in altari conficitur, fit ipsum Christi corpus quod in cruce
pependit,”
|
|
ut inde in Rupertum sic agas:
|
“Rupertus docet propter unitatem Verbi panem fieri ipsum Christi corpus
quod cruci affixum est; ergo et ipse panem et vinum in altaris
sacramento in personae unitate Verbo conjuncta manere censuit.”
|
|
Quod in Tuitiensem male refunderes, nisi hypostaticam hanc panis et vini
cum Verbo Patris unionem, quam Ruperto affigis, necessario praemittendam
judicares, ex qua id alterum quod Rupertus vere docet, legitime
consequeretur.
Atqui non Ruperti, sed tuus error sit, ex ista tua ratiocinatione jam
videas. Ex Ruperto in Rupertum a posteriori, ut dialectici loquuntur,
sic arguis:
|
“Panis fit et est caro Christi, et vinum sanguis ejus est, propter verbi
unitatem; ergo panis et vinum Christi carni et sanguini in personae
unitate seu hypostatice juncta sunt.”
|
|
Et ego ex Ruperto juxta te, pro Ruperto et in te a priori sic arguo:
|
“Panis et vinum Verbo divino hypostatice unita sunt, ergo panis est caro
Christi, et vinum sanguis ejus est.”
|
|
Ex antecedente ista panis et vini hypostatica cum Verbo unione,
consequens, illa corporis Christi unitas si bene deducitur, quidni et ex
Verbi ejusdem hypostatica unione cum natura hominis, aptissime sequetur
Deum esse sanguinem, aut Deum esse carnem quae est pars hominis? quidni
et ex incomprehensibili illa divini Verbi unione, recte inferri posset
sanguinem Christi esse carnem aut esse ipsam Christi animam, aut,
reciproca praedicatione, animam Christi esse carnem, et carnem ejus esse
sanguinem?
Nec enim usquam discrimen unius ab altero dabis, cum Dei in Christo non
alia sit subsistentia quam carnis et sanguinis divini illius compositi:
et anima, caro sanguisque in Christo aeque uni eidem Verbo hypostatice
copulata sint, ac panem, vinum, carnem sanguinemque Christi in
sacramento uni eidem Verbi divini supposito inconfuse et hypostatice
unita ex Ruperto supponis.
Si quid discriminis in istis intercipiatur, illud est, quod videlicet
caro et sanguis partes sint unius perfecti corporis quod ex illis
componitur: panis autem et vinum non sic in unius totius substantialis
constitutionem confluunt; sed sunt completae naturae, quae in concreto
(parce logicae vocibus, ubi ratiocinationis argutias discutimus)
suppositum cum importent, in propositionem possunt subjici, ut de ipsis
aliud quid praedicetur, si non secundum naturam, saltem secundum
suppositum.
At ista disparitatis ratio non te juvat, sed jugulat. Si enim quod
partis habet rationem nec est completum, ea ferre minime potest, quae de
supposito dicuntur; et idcirco dici nullatenus potest quod sanguis
Christi est panis, sicut nec quod corpus Christi est Verbum Patris.
Eodem prorsus argumento, quod in ordine partium est, nec subsistentem in
se habet naturam, repugnat idiomatice tantum, et non formaliter (ut
scholae barbaries disputat), hoc est secundum suppositum duntaxat et non
secundum naturam, de altero quantumvis subsistente enuntiari. Quomodo
enim quod suppositi complemento non perficitur, secundum complementi
illius perfectionem, quam non habet, alteri convenire praedicabitur?
Cum itaque enuntiatio catholica perhorrescat dicere quod sanguis est
panis; vel quod caro, quae pars est hominis, et Verbum Patris aeterni,
licet panis et sanguis in eadem divini Verbi persona subsistant, et idem
sit carnis et Verbi suppositum eadem omnino ratione, catholica doctrina
refugit pronuntiare quod panis est caro Christi; aut quod vinum sanguis
Christi est; etiamsi datur panem et vinum uni eidem Verbo, cui caro et
sanguis Christi, hypostatice esse conjuncta.
Non minus enim dialecticae adversatur regulis, naturam aliquam, aut
alicujus naturae partem, a supposito abstractam. de altero secundum
suppositi rationem dici, quam hujusmodi naturam, aut incompletam ejus
partem, integro alicui et completo, non formaliter, sed tantum
idiomatice subjici.
Vide ergo quam turpiter in dialecticae leges, sed et quam graviter in
fidei regulas pecces, dum ex eo quod, ut Rupertum sensisse confingis,
panis et vinum in altaris sacramento hypostatice divino Verbo unita
sunt, legitime consequi putas quod panis est caro Christi, et quod vinum
Christi sanguis est.
Vide in quam portentosas quamque exsecrandas impietatis blasphemias te a
te deducta compellit illatio. Si enim panis in sacramento est Christi
caro, et vinum sanguis Christi est; quia panis in eodem, quo Christi
caro, aeterno Verbo subsistit; et vinum in ejusdem personae unitatem cum
sanguine Christi consociatum est: qui hypostaticam divini Verbi cum
natura humana unionem profitetur, nonne et simili prorsus dialecticae
lege, consequenter debet confiteri quod Verbum in Christo sanguis est;
quod Verbum in Christo est anima Christi: et reciprocatione mutua, quod
in Christo sanguis est Verbum aeterni consilii, quod in Christo
rationalis anima est Sapientia Patris Filius Dei: cum Verbum divinum
illud ipsum sit in Christo suppositum, in quo sanguis et anima Christi,
ea quam nemo capere sufficit, virtute subsistant?
Nonne, inquam, catholice etiam dici posset Christi sanguis esse caro et
anima Christi, vel e converso Christi anima esse caro, et caro esse
sanguis Christi: cum in una Dei Verbi persona Christi sanguis, caro et
anima complete perficiantur?
Impia haec proferre aut sentire quid prohibet? an quod, ut supra
ostendi, Christi sanguis et anima non sunt integra, sed partes? quae,
cum in se non importent suppositum, idiomaticae praedicationi subjici
non patiuntur: at ut et supra respondi, nonne et in tua illatione, caro
et sanguis supponunt pro partibus, quae cum etiam non sint completae,
secundum suppositi completam rationem subjecto nequaquam possunt
attribui?
Vel ergo haec horrenda admittas, quae et audire fidelis mens refugit.
Vel sicut horrenda haec et impia, catholicae fidei pietate detestaris,
ejusdem fidei scientia et zelo, male inductam, ex falso supposita panis
et vini cum Verbo Patris hypostatica unione consequentiam respue. Et sic
tandem agnoste quod etiamsi ut verum concederetur panem et vinum cum
Verbo Dei hypostatice unita manere in admirabili eucharistiae
sacramento, non propterea tamen dicendum foret in terribilibus et
adorandis hisce mysteriis quod panis est caro Christi, nec quod vinum
sanguis Christi est.
Et ita videris ipse qua censurae justitia ille qui diceret, prece
sacerdotis, panem in altari Christi carnem fieri quae ligno appensa est,
et vinum ejus sanguinem qui pro totius mundi peccatis effusus est,
protinus de hypostatica panis et vini cum Verbo unione argueretur; cum
tamen ista nulla connectat legitimae consequentiae necessitas.
Quis ergo jam adeo iniquus censor ut Rupertum per onalis istius panis et
vini cum Verbo unionis reum sistere, et ex eo probare sustineat quod
tractator iste catholicus catholice docuit in mysticis consecrationibus
panem fieri Christi carnem, et vinum Christi sanguinem?
Non ex hac, insurget alius, enuntiatione, quae catholica est, error iste
Tuitiensis educitur, sed magis ex ratione quam, in suae propositionis
argumentum, ex divini Verbi unitate constanter assumit, et ex
comparatione quam eo loci instituit, quod nempe, sicut de Christo ipso
Veritas dicit eum ascendisse in coelum, qui erat in coelo, quatenus una
eadem in Christo aeterni Verbi persona, dum suae majestatis gloria
coelum compleret, in triumphi pempa, captitam videlicet ducens
captivitatem, super coelos ascendebat: ita unitas Verbi, hoc est
hypostatica Verbi Dei cum pane unio, efficit ut panis, etiam dum panis
est, nihilominus vere dici possit et vere dicatur caro Christi.
At quacunque effugere tentes, et quocunque confugias, nostra te urget
instantia. Si enim panem esse Christi carnem in altaris sacramento,
sicut homo est, et dicitur Deus in Incarnationis mysterio, sensisse
Rupertum ex his ejus verbis intelligis, quibus dixit quod unitas Verbi
efficit ut panis, qui in incruento offertur sacrificio, illud Christi
corpus sit quod in crucis supplicio immolatum est; qua interpretis fide
hunc sensum auctori affingis, quem haec ejus verba non solum non habent,
ut mox evincam, sed nec admitterre possunt? cum ut planum jam fecimus,
unio panis et vini in unitatem personae cum Verbo; non possit efficere
ut panis una Christi caro et vinum unum ejus sanguis sit vel esse
dicatur.
Cum ergo abbas Tuitiensis hic et pluribus aliis in locis, nihil aliud ex
adducta Verbi unitate, et ex assumpta incarnationis comparatione
demonstraverit quam corpus illud, quod ex pane ore sacro Ecclesia
conficit, et illud quod natum ex Virgine in ligno pependit, unam esse
carnem, unum esse Christi corpus, et unum sacrificium: jam quis non
videat et judicet Ruperti mentem ab impia hypostaticae impanationis
haeresi omnino liberam; sed et ejus doctrinam in ipsis etiam vocibus,
rationibus et comparationibus, sanctorum Patrum fidei perfecte
consentientem, ut haec Ruperti cum catholicis Patribus, hac etiam in
parte, concordia omnem hypostaticae impanationis notam penitissime
deleat?
Plura superius sanctorum Patrum testimonia certa fide protuli, in quibus
corporis illius quod in sacramento proponitur, et illius quod ligno
appositum est, indivisam unitatem ex eadem, qua Rupertus, divini Verbi
unitate, et incarnationis ejusdem comparatione, uno ore et una mente
explicant: quos tamen hypostaticae impanationis redarguit hactenus nemo,
si unum Albertinum exceperis, quem ecclesiasticae fidei extorrem ex jam
adductis potentius hic confutare in promptu esset, sed extra rem foret.
Quam ergo erroris umbram habet in Ruperto, ea sive ratio, sive
comparatio, quae in catholicis scriptoribus non infrequens occurrit,
nulla tamen doctrinae eorum, vel fidei labe aut injuria?
Rupertus proposito loco et aliis, nihil exposuit quod Petrus Damiani,
quod Remigius Antissiod., vel etiam Remensis, ut Sanctius et alii
putant, quod Alcuinus, quod Damascenus, pluribus retro saeculis non
expresse dixerint. Quid ergo in Ruperto novam et absurdam impanationis
hypostaticae haeresim sapit?
Rupertus (l. l.), sciscitanti quomodo panis corpus Christi fit quod in
cruce pependit, et quomodo vinum ille sanguis ejus fit quem de latere
suo fudit, alteram, non minus difficilem quaestionem objicit, quomodo
videlicet Filius hominis, qui de terra natus est, de coelo descendit.
Quam si quis dissolvere potest, respondebo, quod propter unitatem Dei et
hominis Christi illud rectissime dictum sit, quia scilicet unus est
Christus Filius hominis cum Filio Dei, qui et in coelo et ubique erat.
|
“De proposita quaestione, inquit Tuitiensis (lib. VI in Joan.), non
video quid dubitet. Unitas enim Verbi unum efficit corpus Christi, ut
illud quod tunc in cruce pependit, et istud quod tunc Ecclesiae fides
ore sacro conficit, unum corpus sit, una, inquam, caro, et unus sanguis
sit.”
|
|
Ista in Ruperto. Nonne et eadem in Remigio legis , ubi eamdem
quaestionem eadem ratione, eademque comparatione solvit et explicat?
|
“Caro, inquit, quam Verbum Dei Patris assumpsit in utero virginali in
unitate suae personae, et panis qui consecratur in Ecclesia, unum corpus
Christi sunt.”
|
|
Nonne haec Ruperti propositio?
Attende ad comparationem:
|
“Sicut enim, subjungit Remigius, ista caro corpus Christi est, ita et
iste panis transit in corpus Christi; nec sunt duo corpora, sed unum.”
|
|
Nonne haec a Ruperto inducta comparatio? Nonne et ipsa haec a Ruperto
data conclusio? Remigii ausculta rationem, qua et propositionis
veritatem probat, et comparationis sensum explicat:
|
“Divinitatis enim plenitudo, ait Remigius, quae fuit in illo, replet et
istum panem, et ipsa divinitas Verbi, quae implet coelum et terram et
omnia quae in eis sunt, ipsa replet corpus Christi quod a multis
sacerdotibus per universum orbem sanctificatur, et facit unum corpus
Christi esse.”
|
|
Quae alia Ruperti ratio? quae alia Ruperti conclusio?
Si ergo ista a Remigio instituta divini Verbi oeconomiae, et
eucharistici sacramenti comparatio,
|
“sicut illa caro quam Verbum Dei Patris assumpsit in utero virginali in
unitate suae personae, corpus Christi est, ita et iste panis transit in
corpus Christi; nec sunt duo corpora, sed unum,”
|
|
impanatae hypostaseos sensum nusquam habuit, ut quid cum in hac eadem a
Ruperto adducta comparatione intelliges; sicut idem qui de Virgine
formatus et de terra natus de coelo descendit, propter unitatem Dei et
hominis Christi, ita panis qui de terra creatur, corpus Christi fit quod
in cruce pependit, et vinum ille sanguis ejus fit quem de latere suo
fudit?
Si Remigii ratio haec,
|
“ipsa enim divinitas Verbi quae implet coelum et terram, ipsa replet
corpus Christi, quod a multis sacerdotibus per universum orbem
sanctificatur, facit unum Christi corpus esse,”
|
|
non hypostaticam impanationem, sed corporis Christi quod ab Ecclesia
conficitur, et quod in utero virginali Verbi divinitas induit, perfectam
unitatem seu identitatem fidelibus tradidit; quid Ruperti eadem ipsa
ratio,
|
“unitas enim Verbi unum efficit corpus Christi, ut illud quod in cruce
pependit, et istud quod tunc Ecclesiae fides ore sacro conficit, unum
corpus sit, una inquam caro et unus sanguis sit,”
|
|
hypostaticae impanationis novam impietatem invexit, cum id unum inter
Remigii Rupertique doctrinam distantiae sit quod noster Tuitiensis, ut
vides, longe clarius catholicam hujusce sacramenti fidem et sensum omni
haereticae pravitati contrarium nobis exposuerit?
Denique Ruperti doctrinae typum in Damasceno, Alcuino, Petro Damiani et
iterum in Remigio videre vis? En inspice, quae supra dedimus, ipsorum
verba, et ipsa cum Ruperti objectis passibus attentus compone, ut ubi
deprehenderis unam Ruperti et ipsorum fidem, unam Ruperti et ipsorum
doctrinam, unam Ruperti et ipsorum vocem, tota diffugiat a Ruperti mente
et verbis impanatici erroris umbra, et unum hoc tibi supersit dubium, an
Rupertus in Remigio, Damasceno, Alcuino et aliis fuerit praelocutus, an
Alcuinus, Damascenus, Remigius et alii in Ruperto eadem iterum fuerint
post locuti.
Nemo ergo Ruperti doctrinam hypostaticae impanationis damnaverit, qui
non sit et ipse damnandus, utpote qui, dum verba Ruperti ad impanationis
hypostaticae errorem inflectit, et ipse catholicam Ecclesiae fidem
traducat, catholicorum scriptorum videlicet doctrinam ad hujusce
impietatis haeresim una cum Ruperto vi et injuria trahens.
Sed quis Catholicorum cum S. illo doctore, caeterisque SS. Patribus, id
libere non profiteatur, quod adversus Tuitiensis fidem quarto loco
perperam objectum est? quis, inquam, cum ipso ad illorum mentem libera
rectaque fide non profiteatur, quod
|
“sicut de carne nostra quam Virgo Maria peperit, vere fatemur propter
unitatem personae quia Deus est, sic nihilominus de pane isto visibili,
quem ejusdem Verbi invisibilis divinitas assumens in carnem suam
transfert, vere et catholice censemus quia corpus Christi est?”
|
|
Quis porro cum Tuitiensi eo etiam loco unde ibi arguitur, catholica voce
non confiteatur, quod
|
“sicut Verbum caro factum est, non mutatum in carnem, ut Eutychiani
somniaverant,”
|
|
sed assumendo carnem; sic idipsum Verbum jamdudum caro factum, panis
visibilis sit, non mutatum in panem sed assumendo, et in unitatem
personae suae transferendo panem?
Nonne
|
“panis visibilis vere fit”
|
|
qui illam carnem assumit, de qua ipsa Veritas dicit: Panis quem ego
dabo, caro mea est pro mundi vita? Nonne panem assumit, et in unitatem
personae suae transfert, qui illam carnem, quam ipse Christus vocat
panem, sic assumit, ut Verbi caro vere sit, et eadem ipsa quam illud
idem Verbum, Virginis in sinu, in personae unitatem sibi ineffabiliter
copulavit? Haec venerabilis Ruperti fides. Nonne et nostra est?
Quid ergo critici in sancti illius abbatis doctrina temere damnant quod
qui sanae sunt fidei uno ore profitentur? quid ipse Claudius iis Ruperti
verbis evidenter assertam ausit dicere panis a Verbo divino
assumptionem, quam cum Tuitiensi doctrina demonstravimus minime posse
cohaerere ex ipsiusmet verbis et ex dialecticae regulis.
Quintum locum ex Ruperto in Rupertum adducunt, sed cujus recta fides ex
saepius dictis et repetitis adeo certa est, ut absque lectoris venia hic
ipsum non ausim expendere. Jam enim quis dubita:
|
“non ita fidem nostram censuisse ut non videat se, ut post Chrysostomum
Rupertus loquitur (lib. VI in Joan.), frangere panem Dei, de quo vere et
catholice fatemur quia corpus Christi est, et integrum servare Filium
Dei, licet panis iste visibilis cum invisibili Filio Dei unum factus
sit,”
|
|
cum vera sit ipsius caro Verbi quod caro factum est?
Quis jam dubitet quod
|
“Dei Filius, id est Deus et homo, habet in se virtutem effectivam, qua
sibi uniat panem istum visibilem, efficiendo scilicet ut panis iste
visibilis consecratus cum illa carne quae pependit in cruce una caro
sit, unum sit Christi corpus.”
|
|
Quis tandem cum panis Dei frangitur, integrum tamen servari Filium Dei,
ideo verum cum Ruperto non sentiat, tum quia
|
“sicut Deus et homo unus est Christus, sic et iste panis visibilis
consecratus, cum illa carne quae pependit in cruce, una caro est, unum
est Christi corpus; tum quia sicut in vera carnis morte divinitas nihil
passa est, sic, ubi in altari verum Christi corpus immolatur, frangitur
et manducatur; eadem Christi humanitas, quae semel passa est et
resurrexit, nihil patitur, nec enim jam moritur?”
|
|
Quae fides clarius quam ista Ruperti, non panem, non corporis Christi
figuram, sed ipsum verum Christi corpus in altari immolari, frangi et
manducari, usquam professa est? Quae fidei professio magis expresse
magisque catholice quam ista Ruperti, negare potest hypostaticam
impanationem, in cujus sensu panis, ut supra certum fecimus, una Christi
caro, unum Christi corpus, nec dici nec esse potest? Unum igitur, ne
taedio sim, circa quintum hunc Ruperti locum observabo.
Nonnulli, quos Pater non trahebat, ad eucharisticam corporis Christi
veritatem accedere dura cervice recusantes, illud opponebant quod
Apostolus dicit: Christus resurgens ex mortuis jam non moritur; Christum
enim toties mori putabant quoties panis iste frangitur, si panis iste in
veritate Christus est. Istud incredulae impietatis litigium Rupertus, in
hacce veritate tuenda per omnia firmus, nobis sic declarat:
|
“Istis autem, qui hodie murmurant et litigant, cum veritatem corporis et
sanguinis Domini defendimus, magnam videmur servare duritiam; nam cum
argumentosa fide per auctoritatem evangelicam arctati fuerint, ut negare
non possint hoc Domini corpus illud esse quod pro nobis traditum est, et
hunc ejus sanguinem illum esse qui pro nobis effusus est: cum, inquam,
hoc illis constanter astruxerimus, ergo, inquiunt, si non figurate, sed
revera panis iste Christus dicitur vel est, quotidie Christus patitur et
toties moritur, quoties panis iste in commemorationem ejus frangitur;
quod est contra Apostoli sententiam dicentis: Christus resurgens ex
mortuis, jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur.”
|
|
Illud Umbraticorum objectum ut luce veritatis Rupertus dissolvat, duo
haec constanter astruit, 1. Corpus hoc quod in altari immolatur,
frangitur et manducatur, esse verum Christi corpus quod pro nobis
traditum est. 2. Nihilominus eam ipsam Christi humanitatem, quae semel
passa est et resurrexit nihil jam pati; nec enim jam moritur.
Utramque autem hanc apostolicae sententiae simul et corporis Christi in
eucharistia veritatem ut defendat Tuitiensis, non pondus rationum, quod
in rebus fidei vel leve vel nullum est, sed diversas ex fide adducit
comparationes, quibus sensum carnalem comprimens, utcunque fidelibus
explicat quomodo vera caro, quae una et vera Christi est, seu verum
Christi corpus, hic immolatur, frangitur et manducatur, nec tamen
Christus quid patitur, sed manet in gloria.
Istis enim similitudinibus manifestius ostendit quatenus a fide minime
abhorreat diversa vel etiam pugnantia uni rei convenire; si nempe
secundum diversas spectetur rationes, secundum quas id quod in se unum
est, quasi duo censetur, quia diversis his modis ipsum in seipso
differt.
Ea mente Rupertus, objecto loco, Isaac et arietem proponit; cum enim duo
haec pro una re, uno videlicet Isaac, supponerentur, sic tamen Abraham
percussit arietem, ut filium arae suppositum non laederet. In quibus
tamen id discriminis ipse intercipit quod Isaac et aries non substantia,
sed signo duntaxat libero, unum essent; at vero in eucharistia panis
iste visibilis, cum invisibili Filio Dei unum factus est, ipsi videlicet
concorporata substantia corporis illius quod est in altari.
Quapropter Tuitiensis alia, quae aptiora sunt, inducit, in quibus
catholica fides de eodem diversa credit et praedicat, puta de uno Filio
Dei, quod de terra natus sit, et tamen e coelo descenderit; quod
immortalis cum esset, et Dominus mortis, mortem tamen subierit; quod qui
jam erat in coelo, ipse tamen ascendit in coelum.
Et ex his quae animalis sensus non percipit, sed sola Christi fides
agnoscit, Rupertus utcunque aperit absconditum illud divinae pietatis
sacramentum, in quo Ecclesia credit sub exteriori panis specie verum
esse et unum Christi corpus; illud ipsum quod in cruce pependit et
surrexit a mortuis, mysticis quotidie consecrationibus immolari, frangi
et manducari; nec tamen propterea Christum quidquam pati aut ullatenus
mori, sed mortis victorem et inferni, in coelesti sedere gloriam.
Quasi noster Tuitiensis ad tanti explicationem mysterii populis
fidelibus diceret:
|
“Qui sanctas Scripturas legit, is didicit arietem percussum, Isaac
illaeso, cum tamen in signo una res essent. Sed qui credit, intelligit
in durissimo carnis Christi supplicio et acerbissima morte divinam
Christi naturam nullum passionis sensisse dolorem; cum tamen una esset,
naturae istius divinae in Christo et carnis illius, persona, unus esset
Dei Filius, unus Christus, Deus et homo, qui dum in cruce moritur
secundum carnem, immortalis regnat secundum divinitatem.”
|
|
Ita qui credit, quidni et intelligat, dum vera Christi caro, in
incruento altaris sacrificio immolatur, frangitur et manducatur,
Christum nihil pati, Christum jam non mori, licet una sit Christi caro,
et unum sit Christi corpus, quod, dum secundum panis speciem immolatur
hic, frangitur et manducatur, secundum speciem propriam in coelo vivit
mortis Dominus.
Genuinum hunc Ruperti sensum quis reprobaverit, qui Umbraticis non
faveat, quos Tuitiensis vehementi eucharistiae veritatis zelo
persequitur? Alter, qui nostram non solum erudiat fidem, sed et nostrae
fidei pietatem accendat, quinti hujus loci sensus si quaeritur, dixeris
ibi a Ruperto doceri, quod sicut Verbi divinitas, quia vita est et
spiritus, a sua vita et spiritu distrahi non potuit; ipsius tamen carne
crudeliter affixa cruci; ita dum Christi corpus in sacramento frangitur
et manducatur, Christi tamen humanitas nihil patitur, eo quod in ista
corporis Christi fractione et manducatione, spiritus a Christi corpore
non sejungitur,
|
“sed, inquit Tuitiensis, caro simul cum spiritu, et spiritus cum carne
manducatur.”
|
|
Sed ne cui durum sonet quod sanctus abbas dixerit Christi corpus frangi
in altaris sacrificio, in quo exterior sola panis species disrumpi
videtur, Chrysostomus audiatur , ubi haec Apostoli verba, et panis quem
frangimus, liberiori hac interpretatione sic explicat:
|
“Quare addit (Apostolus) quem frangimus, hoc in eucharistia videre licet
in cruce autem minime, sed oppositum; os enim, inquit, non conteretur.
Sed quod in cruce passus non est, id in oblatione patitur propter te,
frangi sustinet.”
|
|
Berengarius ipse, suam ejurans haeresim, iisdem etiam verbis auctoritate
apostolica fidem catholicam professus est :
|
“Ore, inquit, et corde profiteor de sacramentis Dominicae mensae camdem
fidem me tenere quam dominus et venerabilis papa Nicolaus et haec sancta
synodus auctoritate evangelica et apostolica tenendum tradidit, mihique
firmavit, scilicet panem et vinum quae in altari ponuntur, post
consecrationem Domini non solum sacramentum, sed etiam verum corpus et
sanguinem Domini nostii Jesu Christi esse, et sensualiter non solum
sacramentum, sed in veritate Christi corpus manibus sacerdotum tractari,
frangi, fidelium dentibus atteri; jurans per sanctam et homousion
Trinitatem.”
|
|
Quibus verbis frangi et atteri, si Christi carnem non intelligas in
partes discerpi aut comminui, sed veram Christi carnem, et non solam
corporis Dominici figuram in quibuslibet minutionibus specierum panis
particulis manere, et a manducantibus sumi, nihil in istis Berengarii,
Chrysostomi et Ruperti vocibus offendiculi est.
Explanato itaque hoc quinto Ruperti loco, ad sextum festinus propero, ad
quem nonnulli catholici hujusce doctoris scripta cursim evolventes,
minus feliciter allidunt. Hi in Tuitiensi (lib. II in Exod., c. 10)
legisse sibi videntur, panis et vini substantiam a Spiritu sancto non
mutari aut destrui, sed a Verbo Patris assumi: unde Rupertum
hypostaticam panis et vini cum aeterni consilii Verbo unionem et
sensisse et docuisse nullo dubio pronuntiant.
Verum qui tot in paginis scripsit panem et vinum verti, converti, mutari
et transmutari in Christi corpus et sanguinem, qui eo etiam loci diserte
et expresse fatetur, panem in altari Christi corpus fieri; qui hoc quod
in altari sumimus, Christum esse et Agnum Dei praedicat, quomodo
sensisse vel docuisse censeri potest, panis et vini substantiam in
eucharistiae sacramento non mutari?
Rupertus ibi quidem posuit panis et vini substantiam, videlicet secundum
exteriorem speciem quinque sensibus subactam, non mutari aut destrui.
Quod quis vel carnalis sensus non judicet? aut panem et vinum intellige
non mutari; destructiva scilicet mutatione, quae nobiliorem non
introducat substantiam. Quod quis catholicus non profiteatur, qui panem
credit in illud unum verum Christi corpus, quod a Verbo assumptum et
cruci affixum, divina Spiritus sancti operatione mutari?
Vel panem et vinum intellige Christi corpus et sanguinem sic fieri, ut
tamen non mutetur in corporis et sanguinis Christi speciem, hoc est ut
seipse explicat, in carnis saporem et in sanguinis horrorem. Haec,
inquam, intelligat et judicet censura maturior, nec damnabit S. Ruperti
fidem, sed eam laudabit in omnibus sanctorum Patrum sententiis et verba
secutam.
Sed utquid, inquies, ex toties repetita Dominicae Incarnationis
comparatione, et ex divini Verbi unitate tot in locis demonstrare
studuisset eam carnem quae est in sacramento, illam ipsam esse quae in
Virginis sinu concepta, et a Verbo Dei assumpta, in cruce transfixa est;
quamvis in altaris sacrificio nec carnis sapor, nec horror sanguinis
terreat, sed panis et vini suavis species ad mensam alliciat?
Opportune quidem et sapienter, adversus eos qui, Ruperti saeculo, ut
notat Algerus , panem et vinum mutari dicebant in carnem et sanguinem
non Christi, sed cujuslibet Filii hominis, sancti et Deo accepti; vel
etiam adversus nonnullos ex scriptoribus catholicis, qui, ut in
superioribus adnotavimus, aliam dicebant Christi carnem, quae in pane
consecrato ab Ecclesia offertur, et aliam quae de Virgine nata in cruce
appensa est.
Non extra rem igitur, sicut nec extra Patrum mentem et voces, Rupertus
his in locis id unum quam maxime comprobare studuit, corpus hoc quod in
altari prece mystica consecratur, illud ipsum esse Christi corpus quod
ex charitatis obedientia Verbo Dei ad mortem aptatum est. Et carnis
illius quae cum in altari, tum in cruce, una vera caro Verbi est,
individuam unitatem non aliunde potentius quam ex divini Verbi unitate
arguit. Sed nec extra fidem eucharistici sacramenti Rupertus ex
incarnatae Sapientiae admirabili dispensatione, stupendum ac terribile
corporis Christi explicavit mysterium; praeclara et in his Ecclesiae
lumina secutus.
Extra jus ergo, et gravi non in Tuitiensem modo, sed et in Ecclesiae
totius fidem ac pietatem injuria, purissimos hosce Ruperti doctrinae
latices, qui a limpidissimis Ecclesiae fontibus continuo fluxerant, ad
inauditas hypostaticae impanationis novitates nonnulli deducunt.
Jam ergo conticescat calumniatrix quorumdam petulantia, ne dum Ruperti
fidem falso erroris nomine deturpat, catholicorum Patrum doctrinam
contumeliose dehonestet. Zelus hic ex impetu magis quam ex scientia
fervens jam se contineat, ne quam Ecclesia semper tenuit fidem in
Ruperto incantius proscribat .
Vel si libet eos in pace quiescentium jam busta refodere, et ossa
corrodere mortuorum, in hoc adamantino viro suos experiantur dentes, et
cognoscent quod ita eis in ore frangentur, ut ultra neminem sub hac
specie pietatis mordeant.
A Ruperti itaque doctrina procul sit cum nonnisi figuram aut signum
corporis et sanguinis Christi in Dominica mensa posuisse, qui totus, non
in umbra, sed in veritate; non in figura, sed re, nomine et effectu
verum Christi corpus et sanguinem, sub exteriori panis et vini specie,
ab Ecclesia ore sacro confici, ubivis contendit .
A Ruperti gloria procul, ab indignis Christi corpus non manducari; apud
quem:
|
“Non nemo indigne manducare potest, sed nemo indigne manducare debet:
panis namque semel consecratus nunquam postea virtutem sanctificationis
amittit, aut Christi caro esse desinit, sed (lib. VI in Joan.) non
prodest quidquam indigno, cujus fides sine operibus mortua est.”
|
|
A Ruperti nomine procul sacrilega impanationis fatuitas; sed ipso
hortante :
|
“Credamus fideli Salvatori Deo in eo quod non videmus, scilicet panem et
vinum, exteriori specie non mutata, transferri in veram viventis
corporis et sanguinis Christi substantiam.”
|
|
---(Lib. IV in Exod., c. 7)
|
“Substantiarum enim ac specierum creator Deus efficaciter haec in carnem
et sanguinem Christi convertit, permanente licet specie exteriori.”
|
|
Et tandem a Ruperti fide ac pietate procul esto nova et absurda
hypostaticae impanationis impietas, qui plenis paginis scripsit et
verbis expressis docuit panis et vini substantiam verti, converti,
mutari, transmutari in illud ipsum Christi corpus quod pro nobis in
cruce pependit, et in illum ejus sanguinem qui ad exhaurienda multorum
peccata effusus est, panem denique illam fieri et esse carnem quam de
Virgine Verbum Patris assumpsit, et in crucis ara Deo cruentatam
obtulit: et vinum illum fieri ac esse sanguinem quem Christus de latere
suo fudit. Quae, ut ostendimus, nec blasphema hypostaticae impanationis
impietas ferre aut dicere potuisset.
Cum ergo Rupertus ea omni fide quae Ecclesiae filium, ea omni doctrina
quae divini Verbi interpretem, ea omni gloria quae fidei propugnatorem,
eo omni nomine quod sanctis et doctis celebrem, ea porro omni fidei
pietate quae catholicum simul et sanctum decet, has omnes de corpore et
sanguine Christi in eucharistia catholicas veritates aperte docuerit,
easque profanis et sacrilegis erroribus firmus opposuerit: venerabilis
Ruperti fide quid purius? Doctrina Ruperti quid certius? Ruperti gloria
quid illustrius? Ruperti nomine quid celebrius? Ruperti denique circa
adorandum corporis et sanguinis Christi sacramentum fideli pietate quid
sanctius? Omni ergo deleta erroris cujuslibet nota, Rupertum Tuitiensis
coenobii Patrem fide purum, doctrina certum, gloria illustrem, nomine
celebrem, et erga eucharisticum corporis et sanguinis Christ, mysterium
catholica pietate fidelem pariter ac sanctum libere proposui, fideliter
exhibui, constanter asserui, et feliciter vindicavi, mendaces ostendens
eos qui maculaverunt illum (Sap. X).
|
|