CAPUT 9

Deus autem, vel Verbum ejus, cum sit ipsa ratio, nullis nostris sensibus afficitur, nullam omnino creaturam vel naturam, quam procul dubio nemo alius quam ipse fecit, sed solum naturae vitium aversatur et odit. Multo magis ergo quod incorrupta viscera Virginis non abhorruerit, fideliter et pie credere expedit. Habitavit igitur in nobis Verbum Deus, et in illo femineae secreto naturae, de quo nos non sine peccato processimus singuli, novem mensibus, absque peccati contagione, hospitatus est: inde,

“tanquam sponsus de thalamo suo procedens, et in sole ponens tabernaculum suum (Psal. VIII),”

habitavit in nobis; tenera, ut infans, circumdatus carne, et vagitus emittens infantiae, factus sub lege (Gal. IV), subditusque Joseph et Mariae (Luc. II), circumcisus, et tanquam peccator legali hostia mundatus, passus famem, et fraudes tentatoris perferens (Luc. IV), persecutiones quoque hominum sustinens (Matth. XVI), et contristatus usque ad mortem, de loco ad locum fugiens (Joan. VII); ad extremum autem factus obediens usque ad mortem (Philip. II). Sed haec humilitas infirmitatis, quem ad finem tandem pervenit? Sequitur:

“Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre.”

Gloriam, inquit, ejus vidimus; quam et idcirco attestari possumus, quia vidimus; et ab eo signo videre coepimus, quo aquas in vinum convertit, ad nuptias invitatus (Joan. II). Hoc enim fecit initium signorum coram discipulis suis, et manifestavit gloriam suam (Joan. II). Deinde vidimus caecos oculos illuminantem (Marc. X), lepram tactu suo fugantem (Luc. XVII), febres depellentem (Matth. VIII), putres mortuos suscitantem (Joan. XI), linguam constrictam et surdas aures reserantem super undas ambulantem, ventos sedantem (Matth. XII et seq.), fluxum sanguinis constringentem (Matth. IX), et multa millia de paucis panibus saturantem (Joan. VI). Vidimus et transmutatae faciei ejus (Matth. XVII), revelandam ipsis angelorum choris gloriam. Vidimus ad extremum, quod maximum et gloriosissimum est, a mortuis resurgentem (Luc. XXIV; Marc. XVI; Joan. XX), vidimus in manibus et pedibus ejus fixuram clavorum, vidimus, inquam, et inspeximus, palpavimus, et manus nostrae contrectaverunt (I Joan. I) latus ejus lancea confixum, manducavimus cum illo et bibimus (Joan. XXI), et in coelum gloriose ascendentem vidimus (Marc. XVI), et promissum ab illo paracletum Spiritum sanctum accepimus (Act. I, II). Hanc gloriam ejus vidimus, gloriam quasi unigeniti a Patre, id est, tantam gloriam, quanta nullus omnium Dei filiorum glorificari dignus habitus est. Nam caeteri filii Dei, omnes adoptati sunt; hic genitus, imo unigenitus est. Caeteri sunt omnes filii per gratiam: hic unus et solus per naturam. Jure ergo hic

“speciosus forma prae filiis hominum,”

differentem prae filiis omnibus habet, quam vidimus, gloriam. Supremam tandem hujus capituli audiamus conclusionem. Quam gloriosum illum vidistis?

“Plenum, inquit, gratiae et veritatis.”

O magnum praeconium, magnum et fidele testimonium! Quaerebas, cujusmodi esset illa Unigeniti gloria? Aurum est, aurum verum, dignum nostrae captivitatis pretium. Homo iste dives et nobilis, de thesauro Altissimi prodiit; corpusculum ejus sacculus est auri pretiosi. Tene illum, dum rescinditur per injuriam mortis, et apprehende, quod in illo est, talentum gratiae et veritatis. Quam plenus autem sit Christus gratiae et veritatis, vel quanti eadem gratia et veritas sit ponderis, hic idem Evangelista Joannes subsequenti mox Joannis Baptistae testimonio declarabit, ubi dicturus est: Gratia et veritas per Jesum Christum facta est. Nam, sicut in Prooemio dictum est, hi duo testes in hoc Evangelio loquuntur; nec tam Historiae paries texitur, quam testimoniorum turris inexpugnabilis erigitur. Ait ergo:

“Joannes testimonium perhibet de ipso, et clamat, dicens: Hic est, quem dixi, qui post me venturus est, ante me factus est: quia prior me erat.”

Joannes Baptista qui, sicut de illo testatur Veritas, nec arundo vento agitata, nec homo mollibus vestitus erat (Matth. XI), stat fortiter in alto monte positus, ubi amplissime patebat magnis et crebris venti vehementis incursionibus, nec frangendus adversis, nec flexus laudibus suis. Non enim delectatus famae magnitudine, majorem se quam est, aestimari patitur, ipsum esse Christum existimantibus turbis, quem solum nunc Evangelista dixit plenum gratiae et veritatis. At ille quidem gratiae minister erat, sed fons plenae gratiae non erat. Verax quidem ac fidelis erat, sed ipsa veritas non erat. Quod si vellet et gauderet videri quod non erat, neque gratiae particeps, neque veritatis consors exstitisset. Stans ergo fortiter, ut dictum est, radicibus firmis, nihilque motus inanibus ventis, tanquam cedrus Libani, totam popularem auram magno clamore relidit, et dicit:

“Hic est, quem dixi, qui post me venturus est, ante me factus est: quia prior me erat.”

Ut per testimonium Joannis maxime confirmet Evangelista, hoc quod novissime dixit:

“Plenum gratiae et veritatis;”

idcirco haec per anticipationem intulit. Nam postmodum narraturus est, quando vel ubi Joannes dixerit ea, quae se de illo dixisse nunc asserit.

“Hic, inquit, qui medius vestrum stetit, quem vos”

nesciebatis. Hic homo ipse est quem dixi vobis, scilicet, in Bethania trans Jordanem, ubi eram ego baptizans, quando misistis sacerdotes et levitas, ut interrogaretis me:

“Tu quis es?”

Tunc enim confessus sum,

“quia non sum ego Christus,”

et dixi de hoc:

“Qui medius vestrum stetit: Qui post me venturus est, ante me factus est,”

etc. Post Joannem venisse Dominum secundum carnem in hunc mundum nulli dubium est. Quippe cujus conceptio Dominicam annuntiationem, et nihilominus nativitas sex mensibus Domini praecesserat nativitatem. Ergo quod ait Joannes de illo:

“Ante me factus est,”

ad carnis facturam, quam Verbum assumpsit, referri non potest. Quia, sicut jam dictum est, vix illa carne calceare se Divinitas coeperat, et illic praeco ejus exsultavit clausus (Luc. I), tanquam gestiens materni uteri fores erumpere, et illum mox post se venturum nuntiare. Hoc sciens Arius, hostis fidei, inimicus gratiae et veritatis, dictum hoc ab ore Joannis praeripit utpote

“qui insidiatur in abscondito, quasi leo in spelunca sua insidiatur ut rapiat pauperem (Psal. VI),”

et trahendo ad se, scindat Christi populum. Dei namque Filium, facturam esse contendit, et ideo dictum hoc, ante me factus est, in defensionem suae perfidiae festinus invadit. Sed vere furore caecus, quid sequatur, non attendit. Nam juxta sensum ejus subversum, quem locum habet ratio, quae subjecta est, quia prior me erat? Jamque, ut manifestius fiat, quam inconvenienter, imo violenter litteram hanc detorqueat, interim cum sensu ejus Joannem percontari libet: Quare ante te creatus est ille, o Joannes? Quia prior me erat, inquis. Quae haec est ratio? ideo creatus est ante te, quia erat prior te? an idcirco clamas, et de ipso testimonium perhibes, ut juxta Arium creaturam illum esse annunties; et tam concinnam rationem propositioni tuae subjicias? Vane ergo impius furit, qui tam tenui ramusculo innixus tam profundum praecipitium subter se non metuit. Nam si Joannes juxta sensum eumdem, quo dixit:

“Ante me factus est,”

praesenti vel futuro tempore uti voluisset, dixisset: Ante me fit, vel ante me fiet. Idem est enim:

“Ante me factus est,”

ac si dixisset: Major me effectus est. Quia videlicet eodem sensu hoc dictum est:

“me oportet minui; illum autem crescere (Joan. III),”

vel illud quod in figura ejus dixit Daniel de lapide, qui abscissus de monte sine manibus statuam comminuerat (Dan. II). Lapis autem, inquit, crevit, et factus est mons magnus, et implevit orbem terrarum. Lapis etenim Christus, qui comparatione Joannis parvus videbatur, et super Joannem et super omnes ejusmodi montes magnus factus est. Igitur qui post me, inquit, venturus est, qui post me vobis praedicaturus, vosque post me in Spiritu sancto baptizaturus est, ante me factus est, ante me positus majorque me effectus est, me minorato crevit, me comite Rex magnus incedit. Et hoc jure, quia prior me erat. Prior me longe, non quia secundum carnem ante me natus sit, cum ego sex mensibus nativitatem ejus praecesserim, sed inde prior me erat, quia apud Deum erat, quia Deus erat. Nam si vis scire quia tanto prior me erat, audi evidentius.

“Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus.”

Omnes omnino, scilicet quicunque illuminandi in hunc mundum venimus, omnes prophetae, universi patriarchae, omnes omnino, quicunque missi sumus, quicunque donum aliquod desursum accepimus (Jac. I). Ecce quomodo sibi consonant maximae tubae duorum Testamentorum: Hic Joannes praecipuus Evangelistarum; et ille alius Joannes maximus prophetarum. Ecce quomodo sese duo cherubim mutuo respiciunt, versis vultibus in propitiatorium (Exod. XXXVII; Hebr. IX). Hic in novi Testamenti capite; ille consistens velut in extremo veteris instrumenti margine. Hic Evangelista et Apostolus; ille patriarcharum atque prophetarum novissimus. Versis quippe vultibus in propitiatorium, id est, intentis animis ad perhibendum Christo testimonium (qui est propitiatio peccatorum nostrorum [I Joan. II]) mutuo sese respiciunt, quia videlicet idem sentiunt, consona dicunt. Namque hic ait:

“In principio erat.”

Ille subjicit:

“Prior me erat.”

Hic dicit:

“Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum.”

Ille autem:

“Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus.”

Hic:

“plenum gratiae et veritatis;”

ille autem:

“gratia et veritas per Jesum Christum facta est”

inquit. Ergo, ut dictum est, mutuo sese respiciunt, et facies eorum similes sunt, ita ut ex alterius visione promptum sit et alterum agnoscere. Igitur quod hic supra dixit:

“In principio erat,”

idem est, quod ille nunc ait:

“Prior me erat.”

Magna et decenti gravitate contentus sic dixisse, cum et ipse dicere potuisset:

“In principio erat.”

Sufficit enim hoc modicum mediocris enuntiationis flagellum, ad abigendas muscas haereticorum, qui Christum fuisse negant ante Mariae partum vel conceptum. Proposito namque a Joanne Baptista sic dicente:

“Prior me erat,”

assumit protinus conscia omnis fere Judaea; sed tuus exortus, illius exortu totis sex mensibus prior erat. Concludit universa Christianitas: ergo Christus eodem exortu suo, quo secundum carnem exortus est, vel eodem conceptu, quo conceptus est, prior erat. Sufficit igitur adversus sordes haereticas dixisse Joannem:

“Prior me erat;”

quia si ante Joannem exstitit, ab utero Mariae Christus initium existendi non habuit. Quod si te altior enuntiatio delectat et in hoc tanquam coelesti modulamine juvat magis acutas quam graves audire chordas, ecce altiorem quidem, sed modi ejusdem chordam hic praecentor veritatis eodem digito percutit.