CAPUT VII. Deum ideo non omnibus creaturis vonam voluntatem dedisse, non quod ipse noluerit vel non potuerit, sed quod illi non acceperint.

Jam nunc ad summum quaestionis accessimus. Quaeritur enim: Si bona voluntas creaturae donum est Creatoris, cur qui omnes creavit, non omnibus illam dedit? Cur angelorum vel hominum quempiam in mala voluntate reliquit? Noluit ne aut non potuit in omnibus bonam voluntatem operari? Si dixerimus, quia cum posset noluit, videbitur in Deo defectus bonae voluntatis, nec verum esse judicabimus, quod Apostolus dicit: Qui vult omnes homines salvos fieri (I Tim. II). Supradictus Pater Augustinus potius ita dicit: Si boni angeli ipsi in se fecerunt voluntatem bonam, utrum aliqua eam, an nulla voluntate fecerunt. Si nulla, utique nec fecerunt. Si aliqua, utrum bona an mala? Si mala, quomodo potuit esse mala voluntas bonae voluntatis effectrix? Si bona, ergo jam habebant. Et istam quis fecerat, nisi ille qui eos cum bona voluntate, id est cum amore casto quo illi adhaerent, creavit simul eis et condens naturam, et largiens gratiam? Unde sine bona voluntate, hoc est Dei amore nunquam sanctos angelos fuisse credendum est. Isti autem, qui cum boni creati essent, tamen mali sunt mala propria voluntate, quam bona natura non fecit, nisi cum a bono sponte defecit; ut mali causa non sit bonum, sed defectus a bono: aut minorem acceperunt amoris divini gratiam, quam illi qui in eadem perstiterunt: aut si utrique boni aequaliter creati sunt, istis mala voluntate cadentibus illi amplius adjuti ad eamdem beatitudinis plenitudinem, unde nunquam se casuros certissimi fierent, pervenerunt . Cum dixisset quia bonam voluntatem illis fecit, qua Creatori adhaererent, simul et eis condens naturam et largiens gratiam et caetera, non ait de reprobis angelis, quia noluit in illis Deus bonam voluntatem operari: sed dixit, quia non acceperunt et mala voluntate ceciderunt. Ergo neque nos dicere debemus aut volumus quia noluit, imo et plurimum exsecramur, nec audire patimur, quod voluerit eos ipse malae esse voluntatis. Sed rursum si dixerimus quia non potuit, derogare videbimur omnipotenti, nisi et patrocinio rationis et Scripturarum fulciamur auctoritate indubitabili, ostendentes esse, ubi et quando fieri non possit, ut operetur omnipotens manu misericordiae, unde et oporteat illum exercere manum alteram, manum judicii.