CAPUT XIV. De eo quod dixit:

“Ego sum qui sum. Qui est, misit,”

etc.

“Ecce ego vadam ad filios Israel, et dicam eis: Deus patrum vestrorum, misit me ad vos. Si dixerint mihi: Quod est nomen ejus? quid dicam eis?”

Videlicet quia nomen Dei fanaticus error commune fecerat multis, idcirco proprium quaerebat vocabulum hujus Dei qui loquebatur sibi:

“Nam etsi sunt, inquit Apostolus, qui praedicantur dii sive in coelo, sive in terra, siquidem sunt dii multi, et domini multi, nobis tamen unus Deus Pater (I Cor. VIII).”

“Dixit Deus ad Moysen: Ego sum qui sum. Ait: Sic dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos. Hoc nomen mihi est in aeternum, et hoc memoriale meum in generationem et generationem.”

Ad unam percunctationem duo reddidit, quia fortis erat inquisitor qui pulsabat, fortis, inquam, vera fortitudine, quae est virtus humilitatis, quae et usu vel exercitio divinae collocutionis, in tantum robur excrevit ut fortem et iratum Deum postmodum tenere posset, stans in conspectu ejus in confractione cordis. Duo, inquam, nomina sua deprompsit, quorum alterum, scilicet

“Ego sum qui sum”

natura est, alterum vero gratiae vel dignationis (Exod. XXXII), videlicet,

“Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Jacob, quod nomen mihi (inquit) est in aeternum.”

Et hoc quia gratiae est, idcirco jam supra non interrogatus ultro protulerat, dicendo:

“Solve calceamentum de pedibus tuis, locus enim in quo stas terra sancta est. Ego sum Deus Patris tui, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Jacob.”

Verum hic addidit quod illic non dixerat,

“hoc nomen mihi est in aeternum,”

scilicet propter digne nominandam fidem illorum vel ob obedientiam illorum, in qua peregrinos et hospites se esse confessi sunt super terram, meliorem exspectantes patriam, id est coelestem (Hebr. XI).

“Ideo enim, inquit Apostolus, non confunditur Deus eorum vocari Deus (ibid.).”

Hoc ergo, inquit,

“nomen mihi est in aeternum, et hoc memoriale meum,”

subauditur secundum ea quae operatus vel operaturus sum in illis adoratoribus meis, et in semine eorum, His duobus sumptis,

“Ego sum qui sum, Sic dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos,”

iterumque:

“Haec dices filiis Israel: Dominus Deus patrum vestrorum, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Jacob misit me ad vos.”

Ergo non esse deos consequitur eos quos Abraham nescivit, quos Isaac ignoravit, quos Jacob non cognovit. Et hoc pro tempore et re hic opportune responsum est, scilicet ut cessent filii Israel quasi pro multitudine deorum proprium Dei sui quaerere vocabulum, hoc tantum scire contenti quod est qui mittit ad eos Moysen, non ut caeteri falso dicitur Deus, sed est. Praeterea non solum multitudini illorum qui non sunt, sed et omni numerositati creaturarum se eximit Creator dicendo:

“Ego sum.”

Quid enim? Nunquid aliquid eorum quae creata sunt, simpliciter vel absolute esse dicendum est? Non utique, quia nihil eorum simplex vel incompositum est. Quidquid enim praeter Deum est, ex materia simul et forma constare dicitur, ut manifestum est; verbi gratia, statua, cujus est materia aes, forma autem quaelibet effigies quam finxit artifex, ut puta Jovis aut Serapis. Proinde quod statuam vocamus, non est quod est; nam non unum idemque aut simplum est. Sed nec ipsum quidem aes simplum quid est, quippe cujus materia terra est, ab ipsa multum differens aeris specie. Terrae quoque nomen a forma tractum est, dicitur enim terra, quod gravis et sicca, suumque esse sumpsit exile, quam materiam creatam esse constat informem. At vero Dei substantia forma simplex est sine materia ulla, ac proinde est quod est, nec enim potest illi quidquam inesse, praeter id quod substantialiter est; nec enim potest hoc esse subjectum, nec ab aliquo accidente quemlibet motum sive mutationem admittit, videlicet cum sit forma carens materia, unde pateretur accidentia? Denique quod formata quaelibet, homo sive jumentum, et caetera vicibus permutantur, hoc illis ipsorum materia fert. Inde

“homo quasi flos egreditur, et conteritur, et fugit velut umbra, et nunquam in eodem statu permanet (Job XIV).”

Inde est quod

“sicut herba mane transit, mane floret, vespere decidit, indurat ac arescit (Psal. LXXXIX).”

Igitur Deus qui non formatus, sed forma tantum est, recte tam diis, qui dicuntur quidem, sed non sunt, quam creaturis omnibus, quarum diversissimae formationes vel naturae sunt, solum se excipiens, suum edixit proprium vocabulum, dicendo:

“Ego sum qui sum. Et haec dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos.”

De terra quam repromittit, dicens:

“Visitans visitavi vos, ut educam vos de afflictione Aegypti in terram Chananaei, et Hethaei, et Amorrhaei,”

etc., Jam locis aliis dictum est, quod terrae viventium figuram gestaverit, quae revera rivis fluit lactis et mellis. Etenim sicut populum illum a Pharaonis servitute liberatum in illam terram Dominus induxit, sic universam electorum multitudinem, a jugo diaboli solutam, supernae patriae restituit, de qua malignos spiritus sub his hominibus intelligendos expulit. Chananaeus namque possidens, Amorrhaeus amarus, Gergesaeus colonum ejiciens, Jebuzaeus calatus, Hethaeus formidans, Pherezaeus separans, Hevaeus ferus interpretatur. Quae cuncta in malo accipi, et malignis spiritibus valent utiliter adscribi.