|
|
“Quod factum est, in ipso vita erat.”
|
|
Adhuc nihilominus molesti veritatis interpellatores urgere solent,
maxime hi, qui mundum Deo coaeternum, ut jam dictum est, fuisse
suspicati sunt, et dicere: Cur nova Deo voluntas incidit? cur novum
consilium iniit? Nam si post infinitas aeternitatis suae moras, fecit
quandoque mundum, nova voluntas est, novumque consilium, satisque hoc
evidens est mutabilitatis ejus indicium. Item, si constat ante Mariam
exstitisse Christum, et
|
“omnia per ipsum facta sunt,”
|
|
unde nova voluntas, ut post tot annorum millia, veniret ad reparationem
hominum? Imo, si cum faceret mundum, et formaret protoplastum, salvum
voluit esse genus humanum, cur non providit, vel praecavit, ne
incurreret perditionis naufragium? Nam alterum quidem mutabilitatis,
alterum imprudentiae potest argui. Has quoque partes contentionis
adversae, veritas undique oculata, tanquam renascentia succidit hydrae
capita: subjungendo (sicut sapientiae majestatem decet) tranquille ac
breviter:
|
“Quod factum est, in ipso vita erat.”
|
|
Sensus iste est: Quidquid factum est, antequam fieret, in ipsius erat
praescientia, quae videlicet praescientia non est aliud quam vita.
Divinitati namque non est aliud vivere, aliud scire; nec aliud est in
Deo, vivens sapientia quam sapiens vita. Aliter autem est in anima: nam
vivit quidem substantialiter, sapit autem accidentaliter, Deus vero tam
vivit quam sapit substantialiter; nihil enim accidentium in Divinitatem
cadere potest. Igitur vita, id est, vitalis omnium, quae facturus erat,
jam in ipso erat a principio scientia. Verum est, probabile est,
necessarium est. Nam, unde hoc habet anima rationalis, ut cum fabrili
vel architectonica quidpiam componendum est structura, prius totum illud
apud se intus videat in arte quam foris exhibeat in opere? Si enim
arcam, vel amplae domus fabricam struere velit, ejus apud se prius
versat imaginem; jamque mens et cogitatio talis est, qualis postmodum
materialis situs operis visendus est. Recte ergo dicas: Quia quod
faciendum est, jam in mente artificis vita est. Unde, quaeso, hoc habet
anima rationalis, nisi quia creavit Deus hominem ad imaginem suam, ad
imaginem Dei creavit illum? Imago autem Dei, splendorque, ut ait
Apostolus (Hebr. I), et figura substantiae ejus est hoc Verbum, hic
Filius de Deo Deus, figura videlicet per similitudinem dictus. Quia
Pater cum hoc Verbo sic unus est Deus, sicut aurum vel ebur, et imago
regis in eo, sigillum unum esse dignoscitur. Nec vero secundum
exteriorem hominem, sicut humaniformii suspicati sunt, sed secundum
interiorem nos hac figura signati sumus. Unde et rationales, id est,
doctrinae vel disciplinae perceptibiles sumus. Si ergo tam pulchra sunt
rationis lineamenta in ea quae formata est, anima, quam clara, quam
certa est ipsa Ratio divina? quae non est formata, sed ipsa forma. Si
ideo vivaciter artis suae compos est umbra, nonne multo magis in
proposito vel opere suo, provida et constans est ipsa Veritas? Plane
incomparabiliter constantius atque perfectius omnium, quae facienda
erant, in hoc Verbo vivebat ordo vel natura. Nec solum noverat ab initio
quae vel qualiter omnia conderet suoque statu singula disponeret, sed
etiam quaedam perdita, qualiter suam gloriam recuperaret. Inde est, quod
suum certum servat omnis natura cursum, nihilque sit sub sole novum
(Eccle. I). Quia videlicet semel de immutabili voluntate posuit
praeceptum, semel et
|
“simul omnia creavit, qui vivit in aeternum (Eccle. XVIII).”
|
|
Sic omnino insuperabilis manet altitudo divini consilii, quod habuit
super salutem generis humani. Nec enim electos alios vocavit,
justificavit et magnificavit, quam quos ante saecula praescivit et
praedestinavit (Rom. VIII); neque tanquam praeventus aut circumventus a
diabolo, novum aliquid excogitavit, quando hoc Verbum misit incarnari,
sed sic praefinitum est, sic omnino, quia pulchrum et speciosum erat,
ante Patrem complacitum est; ut inter inimicitias adversantis diaboli,
semper in melius saluti nostrae prospiciens, usque ad summum suae
dispositionis beneficentia divina perveniret. Quid ergo impotentiae vel
temeritatis Deum arguis, haeretica temeritas? Quod factum est, hic
subdistingue, ac deinde subinfer:
scilicet Verbo,
Vel certe, ut jam secundum Scripturam aliam loquar, quod factum est,
spectabilis atque deliciosus coram sapientiae suae Deo ludus erat. Sic
enim dicit ipsa, quae est hoc Dei Verbum, Sapientia:
|
“Dominus possedit me ab initio viarum, antequam quidquam faceret a
principio, et ab aeterno ordinata sum.”
|
|
Et post pauca:
|
“Et delectabar, inquit, per singulos dies ludens coram eo omni tempore,
ludens in orbe terrarum; et deliciae meae, esse cum filiis hominum
(Prov. VIII).”
|
|
Ludus iste ineffabilis est divinae bonitatis jucunditas, qua jam
Creator, antequam quidquam faceret delectabatur in Verbo suo, in
sapientia sua. Magna sunt haec, alta sunt haec. Et horum quidem sensuum
majestas mortalium oculos, velut claritas solis, reverberat. Attamen
eorumdem similitudo nonnullam, tanquam solis imago, quae perspici possit
in aqua, nostrae naturae subrutilat, verbi gratia: Ecce musicus
instrumenta quaelibet ex arte componit; certisque ac sibimet cognitis
dimensa numeris, vocum intervalla discriminans, flatu vel pulsu,
concitatum sonum inanimatae rei, rationem sibi insitam imitari
compellit. Quid ergo? nonne antequam instrumenta componeret, aderat
ludens in mente et voce ejus musica? ludens in diversitate vel
distinctione modorum; et deliciae ejus multorum suavitate cantuum? Una
fuerat, una nihilominus et nunc est musica, nihilque crescit aut se
multiplicat, quamlibet multas ad canendum voluptas cantoris comportet
citharas. In hoc, ut dictum est, nonnulla similitudo est. Nam quid sumus
nos, nisi magni musici Dei, quaedam instrumenta? Unde et in citharis et
in organis (Psal. CL), quae profecto corda et corpora nostra sunt,
Dominum laudare jubemur. Ipse quoque Dominus noster, musicum Dei Patris
maxime instrumentum est: cui dicit idem Pater, dum secundum corpus in
sepulcro jacet:
|
“Exsurge, gloria mea; exsurge psalterium et cithara (Psal. LVI).”
|
|
Imo totus mundus divinae laudis instrumentum est, licet solus homo vel
angelus laudem Dei decantare sciat: sicut in citharis, sola chorda, sed
non sine ligno, modum cantilenae personat. Igitur, quemadmodum natura
musicae in anima musici vita est, quam instrumento ars imitata est, sic
totius mundi compositio, qui, ut jam dictum est, divinae laudis
instrumentum est priusquam fieret, in hoc Verbo vita erat, de qua et
subditur:
|
“Et vita erat lux hominum.”
|
|
Haec, inquit, vita, quae erat hoc Verbum per quod omnia facta sunt, haec
ratio sempiterna, lux est hominum, scilicet optimae partis omnium, quae
facta sunt, quia videlicet solam in hoc visibili mundo illuminat humanam
naturam, id est, cum super omnia quae facta sunt, luceat, suam ipsius
imaginem in sola exprimit hominis anima. Omnium enim quae facta sunt,
alia quidem sunt, ut lapides; alia et sunt et vivunt, ut arbores; alia
vero sunt, et vivunt, et sentiunt, ut pecora. Homo autem post angelum
solus in hoc honore est positus, quod ad quaerendum et inveniendum
Creatorem suum factus est idoneus. Ergo quod ait: Vita haec erat, vel
est lux hominum, tale est ac si diceret: Rationalitatis lucem soli
impertita est naturae hominum. Quod cum ita sit, potuit dicere: Et sic
vita erat angelorum pariter et hominum. Utramque enim naturam, scilicet
angelicam pariter et humanam, splendidae rationis nobilitas illustravit;
quam exinde percepimus, quod, ut supradictum est, fecit Deus hominem ad
imaginem et similitudinem suam. Verum non angelis sed solis hominibus
Evangelium scribitur, nec enim propter angelos, sed propter homines
tantum venit Christus, quem qui non receperunt, in hoc maxime Evangelio,
et in caeteris apostolorum dictis arguuntur, arguente per illos sancto
Spiritu, juxta quod de illo loquens ipse Christus:
|
“Ille, inquit, arguet mundum de peccato, quia non crediderunt in me
(Joan. XVI).”
|
|
Bene ergo dictum est nunc, lux hominum tantum. Nam de angelis ad
praesens non pertinet negotium. Et lux hominum, universaliter dictum
est, id est, bonorum pariter et malorum Quia videlicet aeque, tam boni
quam mali, in hoc lucent, quod rationales sunt. Nam, licet homo malus
peccando obtenebretur fiatque noctis atque tenebrarum filius: non tamen
ea, qua pecora praecellit, rationis luce privatur. Est et alia lux (I
Thess. V), quae per malitiae tenebras potuit vel potest amitti;
scilicet, gloria similitudinis Dei. Fecit enim Deus hominem, non solum
ad imaginem, sed etiam ad similitudinem suam. Ad imaginem videlicet, in
eo, quod rationalem et aeternum; ad similitudinem vero, in eo quod suae
bonitatis imitatorem fecit eum. Et hanc quidem similitudinis Dei lucem
tunc amittit, quando peccando Creatoris imitationem deserit. Illa autem,
quam habet ex imagine Dei, rationis claritate lucere non desinit. Et per
illam redarguitur a Deo, qui etiam in hoc
|
“solem suum facit oriri super bonos et malos (Matth. V),”
|
|
quod rationis luce nec bonos privat nec malos: Lux igitur hominum est
etiam malorum, propter quod inexcusabiles sunt (Rom. I). Unde et
sequitur:
|
|