CAPUT XVI. Quod nobis propter Deum consilio uti, sit facere aliquid ultra quam ille praeceperit; quod quicunque non faciunt, sic recte dicant: Servi inutiles cumus, quod debuimus facere, fecimus.

Diximus parumper, in laudem Spiritus consilii, quia Deus propter homines consilio uti dignatus est, superest juxta propositum ut dicamus, qualiter propter Deum consilio utantur vel uti debeant homines perfectionis amatores. Uti autem consilio id esse dicimus, quod non contenti facere quod praeceptum est, ultra sese extendunt ad illud quod praecepto majus et amplius est; quae nimirum res gratiam majorem remunerationemque copiosiorem habet. Denique sola praecepti exsecutio servorum est, et non magnam meretur gratiam, secundum illam Domini sententiam evangelicam. Nunquid gratiam habet servo illi, quia fecit quae ei imperaverat? Non puto. Sic et vos cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, dicite: Servi inutiles sumus, quod debuimus facere fecimus (Luc. XVII). Quem enim aut qualem intendens servum, dicebat, nunquid gratiam habet servo illi, quia fecit quae ei imperaverat? Nimirum quia servum arantem aut pascentem, cui reverso de agro non dixisset dominus suus statim: Transi, recumbe, sed para quod coenem, et praecinge te, et ministra mihi donec manducem, et bibam, et post haec manducabis et bibes (ibid.). Utique servus ille Judaicus erat populus, qui acceperat spiritum servitutis in timore, arans in agro et pascens, id est, conjugio inserviens, et priusquam comederet ipso aut biberet, parans Domino suo quod coenaret, id est, decimas dans omnium, primitias offerens sicut praeceperat lex. Nunquid ergo gratiam habet, inquit, servo illi, quia fecit quae ei imperaverat? Non puto. Debitor enim servus erat, praeceptum ut servus acceperat, utpote colonus terrae quam Dominus suus acquisierat, quemadmodum dicit: Terra enim mea est, et vos coloni mei estis (Lev. XXV). Itaque hac similitudine assumpta protinus sic intulit: Sic et vos, cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, subauditur, et non amplius, dicite: servi inutiles sumus, quod debuimus facere fecimus. Cum, inquit, feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, et nihil amplius, o vos temporis hujus discipuli, et auditores Evangelii, si permanseritis in agro, id est in saeculo, dediti vel astricti conjugio, vendentes atque ementes, possidentes atque utentes hoc mundo, quamlibet praecepta faciatis, non moechando, non furando, et tale quid non faciendo, jam quidem evasistis poenam, sed nondum meruistis gratiam. Inutiles enim estis, quia nihil pro amore vel gratia Domini nostri, supra debitum servitutis pensum adjicere vultis. Profecto testificamini quia nisi timeretis torturam et compedes, nec illud faceretis quod praeceptum est. Igitur, ut dicere coeperamus, uti consilio propter Deum, amicorum est, eorum qui non contenti facere quod praeceptum est, ultra se e extendunt ad aliud quod praecepto majus et amplius est, amantes gratiam Domini, bonis omnibus praeoptantes hilarem atque serenam sibi videre faciem Domini sui. Sunt autem praecepta decem, quae sic verior translatio distinxit: Non habebis deos alienos coram me. Non facies tibi sculptile, neque omnem similitudinem quae est in coelo desuper et quae in terra deorsum, nec eorum quae sunt in aquis sub terra, non adorabis neque coles ea. Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum. Memento ut diem Sabbati sanctifices. Honora patrem tuum et matrem tuam. Non occides. Non moechaberis. Non furtum facies. Non loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. Non concupisces (Exod. XX). Nunc de cujusque tenore praecepti, et desuper adjicienda liberalitate consilii pro posse dicemus.