CAPUT 17

Qui enim sunt septem isti angeli, nisi universi praedicatores Evangelii, veritatis nuntii? Nam quia Spiritus sanctus, qui jam dictas, et postmodum dicendas illis phialas dedit, septiformis est, recte septenario numero comprehenduntur, et simul intelliguntur universi. Porro plagas novissimas, primarum respectu plagarum dicit, quas videlicet primas septem plagas memoravimus superius, ubi septem angeli septem cecinerunt tubis. De singulis istis plagis novissimis postmodum ordine dicendum erit, quomodo illae primae, istae novissimae dicantur, et sint. Verumtamen et hic breviter praelibandum est, quia plagae illae idcirco primae dicuntur, quia percusserunt corpora; istae autem novissimae, quia perveniunt usque ad animas. Unde et notandum est quod dicit, quoniam in illis consummata est ira Dei; ira namque Dei occidendo corpora inchoatur, et postquam occiderit, animas in gehennam mittendo consummatur. Sequitur:

“Et vidi tanquam mare vitreum mistum igne, et eos, qui vicerunt bestiam, et imaginem ejus stantes super mare vitreum mistum, habentes citharas Dei, et cantabant canticum Moysi servi Dei, et canticum Agni dicentes: ”

“Magna et mirabilia opera tua, Domine Deus omnipotens, justae et verae viae tuae, rex saeculorum. Quis non timebit te, Domine, et magnificabit nomen tuum? Quia tu solus es pius, quoniam omnes gentes venient, et adorabunt in conspectu tuo, quoniam judicia tua manifesta sunt.”

Isti reservati sunt in vasis misericordiae, et cantando salutem suam, citharizando Salvatoris sui gratiam, feliciter effugerunt de terra, et de mari, de fluminibus fontibusque aquarum, de solis aestu vel igni, de sede vel regno bestiae tenebroso, de flumine magno Euphrate, de aere sive potestatibus aeris hujus, in quae omnia phialae irae Dei jam dictae postmodum effusae narrantur. Isti enim sunt, qui revelata per Evangelium ira Dei de coelo super omnem impietatem et injustitiam hominum, crediderunt et poenitentiam egerunt, et baptizati sunt in remissionem peccatorum (Rom. I). Idcirco ab illis irae filiis, qui credere noluerunt, narrationis ordine segregantur, et prius istorum salus, ac deinde illorum perditio narratur. Ait itaque:

“Et vidi tanquam mare vitreum mistum igne”

Hoc mare baptismi Christi sacramentum, est aqua illa, quae cum sanguine de lanceato latere ejus pendentis in cruce visibiliter cucurrit, quae peccata omnia delet et mundat, sed non sine invisibilis Spiritus sancti potentia sive praesentia. Recte ergo cum dixisset,

“et vidi tanquam mare,”

addidit,

“mistum igne;”

quia videlicet in baptismo, sicut jam dictum est, visibilis aqua nihil ageret sine invisibili Spiritus virtute. Et pulchre, cum dicere posset: Et vidi aquam, dicere maluit:

“Et vidi tanquam mare,”

quia nimirum baptismi Christi, quo peccata sorbentur, cum Rubro mari, quo Pharao cum curribus et equitibus suis periit (Exod. XIV), non parva vel ignota quaedam similitudo est. Novit autem Catholica fides, quia illi quoque priores citharoedi sive cantores, qui visi sunt stantes cum Agno supra montem Sion, simul cum istis junioribus supra hoc mare steterunt, id est, non sine aqua baptismi, non sine sanguine passionis Christi, et igne Spiritus sancti salvi facti, vel ad perfectum adducti sunt. Neque enim illa sacramenta umbratica, verbi gratia quod in Moysi baptizati sunt in nube et in mari, quod manna comederunt, quod aquam de petra biberunt (I Cor. X); non, inquam, haec et caetera figurativa Dei miracula, illos ad perfectum adduxerunt, sed per illa omnia, quasi catechizati, tandem advenientis Salvatoris passione regenerati sunt, tunc in simul omnes, quando patefacto, sicut jam dictum est, ejus latere, et profluente aqua cum sanguine, sacramentum baptismatis conditum est. Nos enim idcirco singulatim baptizamur, quia Ecclesiae, quae tunc regenerata est, nondum incorporati eramus, imo necdum omnino eramus. Igitur quod nunc ait:

“Et eos qui vicerunt bestiam et imaginem ejus vidi stantes super mare vitreum,”

tam de Veteris quam de Novi Testamenti sanctis omnibus recte intelligimus; quia nimirum et illi crediderunt venturum, et isti qui credunt advenisse Christum, ipsa fide dum credunt et baptizantur, vicerunt bestiam et imaginem ejus, id est diabolum et omnem impium hominem imitatorem ejus. Denique cuncta crimina, universa peccata, tam originalia quam actualia, quaecunque sive suasione, sive exemplo ingessit istis, illa bestia, et illa imago ejus, in mare isto obruuntur, ipsi vero supra mare stant, id est, superstites sunt, ut transeant ad veram terram promissionis quam promittendo tunc abscondebat littera legis, nunc autem revelat spiritus Evangelii. Quapropter pulchre dicitur hoc mare vitreum, quia sicut in vitro quod continetur translucet, sic in isto Evangelii sacramento jam nihil occultum est, sed quod primum in figura gerebatur, nunc in re geritur, et totum manifestum est. Sed idcirco mare vitreum dictum recte intelligis ut cognoscas, quia omnes qui accedunt, debent esse vitrei, id est, simplices, per veritatem purae confessionis, quia scriptum est:

“Spiritus enim sanctus disciplinae effugiet fictum. Qui autem scrutatur corda et renes Deus (Sap. I; Jer. XVII),”

ipse videt, qua mente, quo affectu quisque stet supra hoc mare, quali vel quanta cum gratiarum actione accipiat, sive respiciat mare quod pertransivit, quales vel quantos inimicos persequentes evaserit, quomodo super hoc non ingratus humili exsultatione trepidet aut tripudiet in laudem Dei. Unde et protinus subjungit:

“Habentes citharas Dei, et cantantes canticum. Moysi servi Dei, et canticum Agni.”

Profecto citharae Dei non manu factae sunt, qualibus homo fidiculas arte dimensas superextendit, sed citharae pectorum fidelium, in quibus per fidem musica coelestis, id est verbum inhabitat veritatis, ubi chordae sunt extentae praeceptorum Dei, de qualibus Psalmista dicit:

“Confitemini Domino in cithara, in psalterio decem chordarum psallite illi (Psal. XXXII).”

Decem quippe legis praecepta sunt, quorum sine observatione non valet Deo quicunque hoc mare transivit. Cum enim dixisset:

“Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti,”

addidit adhuc:

“Docentes eos servare omnia quae mandavi vobis (Matth. XXVIII).”

Haec nimirum observare, est super hoc mare stando cantare primum in cithara, deinde in psalterio clarius sonante, id est, primum in timore, deinde in perfecta charitate.

“Habentes igitur citharas Dei,”

inquit, id est, bene operantes ad gloriam Dei, non ut videantur, vel audiantur ipsi ab hominibus, sed ut glorificent Patrem ipsorum qui est in coelis (Matth. V). Porro quod dicit:

“et cantantes canticum Moysi servi Dei,”

juxta historiam notum est quod vel quale canticum Moyses servus Dei, cum filiis Israel transito mari cantaverit, submerso Pharaone cum curribus et equitibus suis:

“Cantemus, inquit, Domino, gloriose enim magnificatus est, equum et ascensorem ejus projecit in mare (Exod. XV),”

etc. Juxta mysticum evangelicae veritatis intellectum, qualiter canticum hoc eis congruat, qui de lavacro regenerationis ascenderunt, fere nullus ignorat. Cum ergo dixisset:

“Cantantes canticum Moysi servi Dei,”

recte addidit,

“et canticum Agni,”

quia nimirum, quod sub Moysi historialiter in figura gestum est illo transitu maris, hic spiritualiter in baptismate suo, quo nos regeneravit, Agnus Dei Christus adimplevit. Et pulchre hoc loco Scriptura praesens, Filium Dei, cujus in morte baptizati sumus (Rom. VI), Agnum Dei nominavit, quia videlicet quando Moyses canticum illud cecinit, idipsum propter quod canebat, evenerat per immolationem Agni, mense primo, quarta decima die mensis ad vesperam (Exod. XII), Domino jubente, immolati in typum ejusdem Christi Filii Dei, propter peccata nostra, ut ea tolleret immolandi.

“Magna, inquiunt, et mirabilia opera tua, Domine Deus omnipotens, justae et verae viae tuae, rex saeculorum.”

Hoc nimirum etsi non verbis, sensu nihilominus canticum est Moysi servi Dei. Etenim cantico illo non semel, sed multis vicibus in operibus illis collaudant magnificentiam Domini.

“Gloriose enim, inquit, magnificatus est;”

item:

“Dextera tua magnificata est in fortitudine (Exod. XV, XVII).”

Item:

“Quis similis tui in fortibus, Domine, quis similis tui magnificus in sanctitate?”

(Ibid.) Ergo canticum est Moysi, cantatur enim et sensu et exemplo Moysi. Sunt autem duo maxima, quae hoc brevi versiculo citharizant in voce exsultationis et confessionis, scilicet fortitudo Dei, et justitia regis sempiterni. Nam quod dicunt, magna et mirabilia opera tua, fortitudinis laus; quod adjiciunt, justae et verae viae tuae, justitiae confessio est; nimirum haec duo in anima confitentis, non aequalium meritorum sunt. Nam bene quidem meretur, qui fortissimi spirituum Dei mirabilia videns opera, timet et laudat atque confitetur. Optime autem is qui justitiam ejus in eisdem operibus, et ubi intelligit, contra calumniatorem defendere nititur, et ubi deficit, minor sensu, nihilominus cum dilectione veneratur, et dicit illud quod quemque nostrum dicere docet Apostolus:

“O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus!”

(Rom. XI.) Exempli gratia: Pharaone submerso cum curribus et equitibus suis, super quo cantatur supradictum canticum Moysi servi Dei:

“Cantemus Domino, gloriose enim magnificatus est (Exod. XV),”

promptum est scire cur Domino, ut vere forti cantetur; quia manifestum est fortitudinis ejus mirabile opus. Ubi autem de eodem Pharaone loquitur Deus:

“Ego indurabo cor ejus (Exod. VII),”

itemque ad Moysen:

“Miserebor cui voluero (Exod. XXXIII),”

ibi procul dubio, etsi minus videtur, credenda et confitenda est justitia viarum ejus. Nam inde fit, ut prius latebat ipsa subjectionis humilitas, interdum aliqua ex parte cognoscere mereatur, donec veniat quod perfectum est (I Cor. XIII). Sunt autem ipsae viae Domini duae, altera misericordia, altera veritas. Sic enim dicit Scriptura:

“Universae viae Domini, misericordia et veritas (Psal. XXIV).”

De misericordia cantant victores isti,

“quia tu solus es pius, quoniam omnes gentes venient, et adorabunt in conspectu tuo.”

Hoc namque gratuitae misericordiae, vel misericordis gratiae est,

“quod gentibus omnibus absque personarum distinctione evangelizatum est, ut venirent, et ut hi qui erant longe, prope fierent (Ephes, II).”

Idcirco cum dixisset,

“quia tu solus pius es,”

ipsum pietatis opus subjunxit:

“quoniam omnes gentes venient, et adorabunt in conspectu tuo.”

Porro de secunda via, quae est veritas, protinus dicunt hi:

“Quoniam judicia tua manifesta sunt.”

Subauditur enim quod sint vera. Vero namque judicio factum est et illud quod ad supra memoratum Pharaonem dicit: quia in hoc ipsum te excitavi, ut ostendam in te fortitudinem meam, et illud quod modo superius dictum est (Exod. VII), vindemiavit gentem Judaicam, ut non solummodo caeci fierent, qui prius videbant, verum etiam caderent in ore gladii, et captivi ducerentur in omnes gentes (Rom. V). Hujuscemodi ejus judicia manifesta sunt, non quidem omnibus, sed eis, quibus ipse per spiritum suum revelavit (I Cor. II), et non perfecte adhuc, sed ex parte donec veniat, quod perfectum est (I Cor. XIII). Quorum secundum sensum poterat hic latius tractari, si non traheremur studio proficiscendi. Inter hujusmodi opera fortitudinis et justitiae Domini, admirantes dicunt cantores isti:

“Quis non timebit te, Domine, et magnificabit nomen tuum?”

Cum dicunt, quis non timebit, subaudiendum est, et pacem habebit? Sic enim alia Scriptura dicit:

“Quis restitit ei, et pacem habuit?”

(Joan. IX.) Item et alibi scriptum est:

“Tu terribilis, et quis resistet tibi?”

(Psal. LXXV.) Subauditur enim nullus. Et protinus causa gravissima redditur, cur resistere posset nullus:

“Extunc ira tua.”

Et est sensus: Ex quo peccator non per infirmitatem labendo aut por ignorantiam errando, sed per superbiam tibi resistendo peccat, extunc ira tua, ut videlicet non jam dissimules aut aversum evoces, sed ferias atque fortiter confringas. Igitur

“quis non timebit te, Domine, et magnificat nomen tuum,”

idem est ac si dicat: Cum tam magna et mirabilia sint opera tua, Domine, tamque justae et verae viae tuae, superbi et ingrati ubi parebunt? Qui enim non timet nunc, subjectus timebit, imo conturbabitur oppressus, juxta illud, quod per Isaiam prophetica in cum invectione dicitur:

“Ingredere in petram, abscondere fossa humo a facie Domini, et a gloria majestatis ejus (Isa. II),”

cum surrexerit percutere terram.