CAPUT XX. Quod vere gratia Dei in eo non fuerit vacua, quod maxime ex Epistola ejus ad Romanos legentes experimur, quam pro consuetudine illorum quibus loquitur, quasi quinque distinxerit actibus.

Et gratia ejus, inquit, in me vacua non fuit, sed abundantius illis omnibus laboravi. Non ego autem, sed gratia Dei mecum (I Cor. XV). Vere dicamus et nos, experti quippe sumus, et quotidie legentes experimur quia gratia ejus, o sancte Paule, in te vacua non fuit. Non adeo de abundantia laborum tuorum, quibus in illa gratia ejus laborasti, praesenti loco agimus, sed intellectum tuum considerantes, nunc dicimus quia gratia ejus in te isto munere vacua non fuit. Possemus multa colligere de thesauro sapientiae et intellectus, quem thesaurizavit in istud vas electionis suae sanctus Domini Jesu Christi Spiritus, sed hoc longum nimis esset, et longe superius ubi de lege sive de Testamento Veteri loquebamur, sparsim hoc ipsum pro posse fecimus. Nunc ut parum quid de hac parte gratiae dicamus, unam tantum, id est eam quae ad Romanos scripta est Epistolam sumamus vere copiosam thecam sapientiae et intellectus, et secundum intelligentiam ejus gratiam veritatis, et veritatem gratiae Dei, nos quoque intelligere studeamus. Primum est ut eamdem Epistolam, sive Epistolae negotium actibus quinque distinctum esse cognoscamus, videlicet secundum legem sive mortem sapientium, quibus loquebatur. Nam apud eos cautum erat in nugis saecularibus, ut quilibet earum rerum quibus mores instruebantur, aut etiam reprehendehantur quinque non excederet actus. Unde et apud Flaccum pueri legimus:

Neve minor, neu sit quinto productior actu

Fabula, quae posci volet, et spectanda repom. (HORAT. Ars poet. 189, 190.)

Est igitur primus actus coaequatio Judaei et Graeci, quod scilicet omnes peccaverint et egeant gloria Dei; secundus, commendatio gratiae, vel fidei Christi, quod videlicet omnes per unum hominem jure debeant justificari; tertius, concertatio, quod non debeamus iterum peccare liberati a lege peccati, et mortis; quartus, demonstratio quid lex ante manifestationem gratiae potuerit aut non potuerit; quintus, commonitio gentium, quod non debeant insultare Judaeis, quod, inquam, non debeant rami oleastri in bonam olivam inserti adversus naturales ramos, quia fracti sunt, gloriari (Rom. III-XI). Nam deinceps, quod residuum est Epistolae, de communibus rebus, id est de moribus agit. Nunc ergo duce eodem Spiritu intellectus ingrediamur, et eosdem diligentius actus distinguamus.