CAPUT XVI. De musica, quod et ipsa valde familiaris sit Scripturae sanctae.

Musica vero nunquid peregrina est ab ista, de qua loquimur Scriptura sancta? Imo familiaris valde apud eam, et consecretalis vernacula, atque prae aliis officialis magisque est necessaria. Hujus repertorem Moyses dicit fuisse Tubal, qui fuit de stirpe Cain ante diluvium (Gen. IV). Verum ad famulatum sapientiae, ad adjutorium sive cooperationem coelestis doctrinae, per praecipuum prophetarum David, hanc Spiritus sanctus introduxit. Grande quippe impendebat negotium atque certamen verbo Dei, scilicet juvenilem petulantiam mundi lascivientis terrere atque coercere metu inferni, nimiumque carnales amatores praesentis saeculi excitare in amorem regni Dei, nudo sermone et nominibus propriis, quod scriptor legis non fecit Moyses. Nusquam enim verbis, palam lex, regnum Dei repromisit, aut poenas comminata est inferni, excepto duntaxat, quod in cantico Deuteronomii: Ignis, inquit, succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima (Deut. XXIII), sed praevaricatoribus ista quidem comminabatur, famem, gladium, pestilentiam, et malas bestias, obedientibus autem terram lacte et melle manantem, terram de cujus montibus aeris metalla foderentur promittebat. Per os Prophetae et regis hujus, orare primum coepit Spiritus sanctus gemitibus inenarrabilibus (Rom. VIII), claro sermone res exprimens, ut homo de inferno erueretur, et regnum Dei consequeretur, ideoque ad rem tantam tamque necessariam rudes eatenus auditores attenti dociles ad benevoli redderentur, sonora adhibuit instrumenta cum hymnisona vocis melodia, sonum tubae, psalterium, et citharam, chordasque et organum, cymbala bene sonantia, cantans Domino misericordiam et judicium, non ignorans numerum ipsum, in quo vis musicae consistit, quem et Pythagoras apud Graecos postea reperisse fertur ex malleorum sonitu. Nec mirum, cum et longe ante David, mira et venerabili ratione, Abraham et misericordiam et judicium Domino cantaverit, non voce organica neque instrumentis, sed tantum proportionabilibus numeris, in quibus vis musicae consistit. Dixerat enim Dominus: Si invenero in Sodomis quinquaginta justos in medio civitatis, dimittam omni loco propter eos (Gen. XVIII). Tunc ille ingressus colloquium et in humilitatis suae magnitudine habens fiduciam: Quid, inquit, si minus quinquaginta justis quinque fuerint? Delebis propter quadraginta quinque urbem universam? Ac deinceps: Sin autem quadraginta inventi fuerint, quid facies? Quid si ibi inventi fuerint XXX? Quid si ibi inventi fuerint XX? Quid si ibi inventi fuerint X? Et Dominus ad singula respondens: Non delebo, inquit, si invenero ibi XLV, non percutiam propter XL, non faciam si invenero ibi XXX, non interficiam propter XX, non delebo propter X (ibid.). Nunquid casu Abraham taliter numeros diminuebat, et non potius filios suos misericordiam et judicium Domino cantare docebat. Sic namque divisit, sic diminuit proportionabiliter, ut nullam earum proportionum, quae musicos reddunt sonos omitteret. Denique XLV ad XL epogdoo, id est sesquioctava proportione tonum efficiunt; XL ad XXX collati epitritum, id est sesquitertium efficiunt, et diatessaron reddunt; XXX ad XX, ennolion, id est sesquialterum faciunt, et sonum diapente reddunt; XX ad X dupli sunt, et maximam symphoniam diapason efficiunt; XXX ad X tripli sunt et diapason cum diapente reddunt; XL vero ad X quadrupli sunt, et bis diapason efficiunt. Cum itaque nulla proportionum musicarum in istis desit numeris, non est arbitrandum quod homo tantus, praesertim cum Deo loquens; casu sine ratione, et quomodo in buccam venerunt, ita eos decerpserit. Plurima hinc dici poterant, sed hoc praesentis propositi non est, et nos ad finem tendimus.