|
RUPERTI JUNIORIS ADHUC ET NONDUM PRESBYTERI OPERA HAEC SUNT.
Hymnus Saphicus de Spiritu sancto.
Hymnus Iambicus de Spiritu sancto.
Libellus de diversis Scripturarum sententiis .
Carmen heroicum de Incarnatione Domini .
Libellus solutae orationis de statu coenobii S. Laurentii in Monte
Leodii, ab Eraclo Leodiensium episcopo usque ad Ogbertum .
Carmen Saphicum de eodem.
Vita S. Augustini.
Vita S. Odiliae virginis.
RUPERTI PRESBYTERI OPERA.
Cantus de sanctis Theobaldo martyre, Goare et Severo, confessoribus.
De divinis officiis lib. XII (an. 1111). Praefigitur ejus epistola
dedicatoria ad Cunonem episcopum Ratisponensem multo post scripta (post.
an. 1126).
Commentarii in Job. libri X .
De voluntate Dei liber I (post. an. 1114), cum prologo ad Guillelmum
episcopum Catalaunensem et Anselmum decanum Laudunensem.
De omnipotentia Dei liber I, cum prologo ad G. et A.
Commentariorum in Evangelium Joannis libri XIV, cum epistola ad Cunonem
abbatem Sigebergensem, quae incipit: Meditatus.
De S. Trinitate et ejus operibus libri XLII (ante triennium incoepti,
an. 1117 perfecti), cum prologo ad Cunonem abbatem.
In Apocalypsim libri XII, cum prologo ad Fridericum Coloniensem
archiepiscopum.
In Cantica canticorum libri VII, cum prologo.
In sex minores prophetas priores libri XVII, cum prologo ad Fridericum
Coloniensem.
De victoria Verbi Dei libri XIII, cum praeratione ad Cunonem abbatem.
In sex posteriores prophetas libri XVII, cum prologo ad Ekkembertum
abbatem Corbeiensem.
RUPERTI JAM ABBATIS OPERA.
In Matthaeum (De gloria Filii) libri XIII (ann. 1126 inchoati sed
perfecti post libros in Regul.), cum pro logo ad Cunonem jam episcopum.
In libros Regum (De glorioso rege David), ad Fridericum archiepiscopum
Coloniensem libri XV .
In Regulam S. Benedicti ad Cunonem libri IV
Annulus seu Dialogus Christiani et Judaei libri III
De glorificatione Trinitatis et de processione Spiritus sancti libri IX,
cum prologo ad Cunonem episcopum Ratisponensem, et cum epistola ad
Romanum pontificem.
De incendio oppidi Tuitii liber I (an. 1128).
Meditationes mortis libri II.
In Ecclesiasten libri V, cum epistola ad Gregorium.
Vita S. Heriberti archiepiscopi Coloniensis liber I, cum prologo ad
Macuwardum.
Passio B. Eliphii martyris, liber I, cum prologo ad Albanum abbatem S.
Martini.
Altercatio clerici et monachi liber I.
Epistola Ruperti ad Evehardum coenobii Brunwilarensis abbatem.
Responsio Ruperti de virginitatis laesione, et quod corrupta possit
consecrari.
Adversus quosdam religiosos, quorum unus presbyter concubinarius,
presbyteris licitum esse uti concubinis impudenter asseruerat.
Omnium Ruperti Operum index iste fidelissimus non solum quanta et quam
beata fuerit sancti illius doctoris fecunditas, quae tot suo parente
dignos partus edidit; sed etiam quid in caeteris desit, vel minus exacto
dispositum sit ordine legentibus indicat. Ex ipso itaque vel dimissa
revocando, vel extra ordinem posita suae sedi restituendo, omnes alios
Ruperti librorum catalogos hic juvat emendare. Ex ipsomet Ruperto tres
Operum ipsius habeo indiculos. Primus occurrit in libro primo in Regulam
S. Benedicti, ad Cunonem abbatem. Secundus legitur in epistola ad
Cunonem jam episcopum, quae libris De divinis officiis praefigi solet.
Tertius scribitur in epistola Ruperti ad Romanum pontificem.
Quamvis autem ab ipsomet auctore descripti sint hujusmodi catalogi,
plurimum tamen in recensendis, numerandis et ordinandis Ruperti Operibus
differunt. Unde quae, quot et quo ordine a Ruperto composita fuerint
nisi ex iis quae supra adduximus, multo studio colligas, eadem, qua
Bellarminus et alii, hallucinatione peccabis, qui, unum ex Ruperti
catalogis secuti, partem pro toto dederunt. Qui error ut vitetur,
praestat quae in ipsis desunt, et quae minus accurate ordinata sunt
paucis hic adnotare.
PRIMUS OPERUM RUPERTI CATALOGUS AB IPSOMET RUPERTO.
Locutus sum imprimis, inquit Rupertus, opusculum de divinis officiis,
sive sacramentis per circulum anni distinctum libellis duodecim.
Deinde in Evangelium secundum Joannem libros XIV.
Et post hoc de S. Trinitate et operibus ejus libros XLII.
Deinde in Apocalypsim Joannis libros XII.
Deinde in duodecim prophetas libros XXXI.
Deinde de victoria Verbi Dei libros XII.
Et nunc novissime de gloria et honore Filii hominis secundum Evangelium
Matthaei; et in hoc totus eras, tu autem me interpellasti.
ALTER OPERUM RUPERTI CATALOGUS EX IPSO RUPERTO.
Sunt autem praesentium primitiarum sic vocat opus De divinis officiis ,
libelli duodecim.
Commentariorum in Job librorum decem, abbreviatum ex abundantia sensuum
atque dictorum B. Gregorii.
Tractatus in Evangelium Joannis lib. XIV.
Opus de operibus sanctae et individuae Trinitatis librorum XLII.
Opus in Apocalypsim Joannis librorum XII
Opus in duodecim minores prophetas librorum XXX.
Opusculum de victoria Verbi Dei librorum XII.
Opus de gloria et honore Filii hominis secundum Evangelium Matthaei.
Et opus ex libris Regum de glorioso rege David; quorum in altero usque
ad octavum; in altero usque ad undecimum librum processi, in quibus nunc
tenor, quae cum vita comite perfecero, dimittam, et ista per manum tuam
in conspectu Domini.
Opusculum quoque in Canticis canticorum septem libellis explicui.
TERTIUS OPERUM RUPERTI CATALOGUS EX IPSOMET RUPERTO.
Accipias ergo inprimis praesens opus novem distinctum libellis, de
glorificatione Trinitatis et processione Spiritus sancti.
Sunt alia quae nunc usque praesentare non potui.
Opus quoddam tredecim librorum de victoria Verbi Dei.
Itemque opus de gloria et honore Filii hominis in totidem libellis.
In duodecim prophetas libri XXX.
In Evangelium Joannis libri XIV.
De sancta Trinitate et operibus ejus lib. XLIII. [IX].
In Samuelem et David libri XV.
In honorem B. M. Virginis super Cantica libri VII.
Scripseram et ante haec omnia opusculum de sacramentis, sive officiis
divinis per circulum anni distinctum libellis, sive tomis duodecim.
Hi sunt Ruperti catalogi quibus ipse sua opera recenset, circa quae
tamen nonnulla observanda sunt.
Primo quod non exactam compositionis seriem Rupertus teneat in ulla ex
illis suorum operum enumerationibus, ut ex superius productis fit
manifestum; in primo enim et secundo catalogo iste ordo magis servatur,
qui in tertio prorsus invertitur.
Secundo quod nullus ex istis suorum operum elenchis omnes Ruperti libros
contineat. Junioris enim aetatis praeludia, sed nec libri De voluntate
et omnipotentia Dei, et Annulus, et libri in Regulam sancti Benedicti in
nullo, nequidem in tertio catalogo, post eos edito, descripti leguntur.
Tertio quod non omnes qui in uno censentur, in altero, quamvis
posteriori, numerantur. In tertio enim non meminit Commentarii in Job,
qui tamen in secundo computatur.
Quarto quod Ruperti Opera non illum eumdem in uno catalogo libellorum
numerum habeant, qui scribitur in aliis; in tertio enim quadraginta tres
libri de operibus sanctae Trinitatis numerantur, cum tamen in primo et
secundo quadraginta duo libri duntaxat legantur; qui numerus sane
legitimus est, utpote quem ipse Rupertus distinctius exprimit in
epistola ad Cunonem abbatem, in qua suum istud opus sic distribuit:
|
“Fecimus ergo de proprio Patris opere a prima creatione usque ad id quod
Adam de paradiso ejectus est, libros tres; deinde de proprio Filii
opere, quo a justitia vel morte Abel per figuras pervenit usque ad
susceptionem carnis et mortem crucis libros triginta. Deinde de proprio
Spiritus sancti opere, scilicet ab incarnatione ejusdem Christi usque ad
finem saeculi, libros novem. Simul fiunt libri quadraginta duo.”
|
|
Haec ibi Rupertus, ex quibus typographi error facile deprehenditur in
tertio catalogo numerantis quadraginta tres istius operis libros, et
quidem est facile corrigendus.
Circa librorum in duodecim prophetas numerum mihi major difficultas
occurrit. Nam in primo catalogo unus et triginta libri notantur; in
secundo vero et tertio triginta tantum descriptos reperio. Et in ipsa
librorum serie duo et triginta numerantur. In tanta numerorum varietate
standum puto pro ipsa serie in qua ex integro duo et triginta in
duodecim minores prophetas libri compositi inveniuntur; inter quos
nullum abundantem nec ullum deficientem habemus. Quapropter hos qui
triginta in editis leguntur, illos eosdem esse censeo qui aliis in
indicibus vel unus et triginta vel triginta tantum computantur. Totum
igitur discrimen istud hujusmodi catalogorum sit in notis numerabilibus
positum, quod haud dubie contigit ex transcriptionum multiplicitate, vel
scribarum incuria, qua etiam factum fuisse non inficias ierim ut quinque
duntaxat libri in Oseam notentur etiam in editis, in quibus tamen sex
libri habentur in huncce prophetam. Numerus etiam librorum De victoria
Verbi in hisce Ruperti catalogis varius est. Primus enim et alter hoc
opus in duodecim libros distribuunt. Tertius vero in tredecim. Et quidem
in prologo ad libros in sex posteriores prophetas. Rupertus ait:
|
“Ecce tredecim libellis, Deo adjuvante, consummavi illud opusculum de
Victoria Verbi Dei.”
|
|
At postea in libro septimo De glorificatione S. Trinitatis ac
processione Spiritus sancti capite decimo quarto in fine, aliud sic
loquitur:
|
“Nostrum illud opus existit in duodecim libellis quod intitulatur De
victoria Verbi Dei.”
|
|
In ipsis etiam typis modo duodecim, modo tredecim libri De victoria
Verbi numerantur. In omnibus tamen excusis tredecim libri De victoria
Verbi reperiuntur, et numerus iste in tertio et ultimo Ruperti catalogo
scribitur, sicut et in prologo ad libros in sex posteriores prophetas.
Sed et epistola Meingoh ad Rupertum, librum duodecimum De gloria Filii
hominis vocat istius operis De gloria Filii hominis penultimum; in
epistola vero ad summum pontificem opus istud totidem libros habere
dicitur, quot habet opus De victoria Verbi. Unde consequens est librum
similiter istius operis De victoria Verbi duodecimum, esse penultimum,
et ita opus istud De verbi victoria in decimo tertio libro pariter
finiti.
Cum ergo jam constet, hoc errore correcto, opus De victoria Verbi
tredecim libellis esse perfectum, nulla superest difficultas circa
librorum De gloria Filii hominis numerum, qui neque in primo neque in
secundo Ruperti catalogo definitus habetur. Cum enim in tertio, qui est
ex epistola ad Romanum pontificem, totidem De gloria Filii hominis
libros posuerit quot De verbi victoria
|
“Opus quoddam, inquit, tredecim librorum De victoria Verbi Dei. Itemque
opus De gloria et honore Filii hominis in totidem libellis, ”
|
|
certo certius est opus istud De gloria Filii hominis tredecim libris
compleri, qui et in omnibus editis leguntur. Numerum autem hunc
hujusmodi librorum in duobus prioribus catalogis Rupertus non definivit
eo quod opus istud nondum esset completum ut, iisdem in locis ipse
declarat . Alios Ruperti Operum indices jam advertamus. Trithemius lib.
De viris illustribus ad Rupertum, haec Opera Ruperti indicat.
AD CUNONEM ABBATEM SIGEBERGENSEM POSTEA EPISCOPUM RATISPONENSEM.
De victoria Verbi Dei, libri XIII,
In Genesim libri IX,
|
“Cuicunque fideli animae.”
|
|
In Cantica canticorum libri VII,
In librum S. Job libri X.
In libros regum de David libri XV.
De sancta Trinitate, in Vetus Testamentum libri XLII.
In Apocalypsim Joannis libri XII,
De officiis divinis, libri XII,
Meditationes de incendio Tuitiensi libri III,
In duodecim prophetas minores libri XXX.
In Evangelium Matthaei libri VIII.
In Evangelium Joannis libri XIV.
Super Regulam S. Benedicti liber
Apologeticum ejusdem operis, liber I.
Epistolarum ad diversos liber I.
Fertur et alia plura scripsisse, et Novum et Vetus Testamentum pro
majori parte in multis libris explanasse; de quibus usque ad praesens
nihil vidimus.
Haec Trithemius de Ruperti operibus. Quandoquidem vero nonnullae circa
haec moveri possunt difficultates, aliqua circa hunc indicem duximus
adnotanda.
Primo non omnia Ruperti opera isto indice demonstrari, ut ipse
Trithemius ad calcem expressit; et ex praeallatis jam patet. Siluit enim
libros De voluntate et omnipotentia Dei. Annulum omisit. Libros De
glorificatione Trinitatis et processione Spiritus sancti tacuit. Nec
libros in Ecclesiasten exhibuit. Puerilia non loquor, quae nec iste
loqui voluit.
Secundo, maximam tamen Ruperti Operum partem isto indice proferri. Unde
ipsa quingentis annis latuisse, minus bene a Bellarmino positum
observabimus infra.
Tertio, neque in eo vel materiae vel compositionis servari seriem, quae
ex supra positis est repetenda.
Quarto, dedicationis titulum, quem in istius elenchi capite Trithemius
praefixit, non omnia spectare opera quae ipsi subjiciuntur; quasi ea
omnia Cunoni abbati Sigebergensi, postea episcopo Ratisponensi,
dicaverit; ex illis enim aliqua, puta libros in Apocalypsim, libros in
sex priores prophetas, et libros De David ex libris Regum, sub Friderici
Coloniensis episcopi nomine, et ad ejus vota conscripsit; aliqua, puta
De gloria Filii hominis, De victoria Verbi, etc., nomine Cunonis
titulavit, ut ipse in epistola ad Cunonem episcopum Ratisponensem
scribit. Alia denique sine splendore cujusquam tituli dimisit. Non ergo
hunc titulum in Trithemio Ruperti Opera praeferunt quasi quae omnia
Cunoni dicata fuerint, sed quasi proprium librorum De victoria Verbi,
quos in capite elenchi Trithemius scripsit, et quos Rupertus ipse in
epistola ad Cunonem episcopum dicit esse pene Cunonis proprios.
Verum et absque injuria singulis Ruperti operibus hunc titulum
Trithemius praefigere potuit, tum quod ipse Rupertus sua omnia Cunonis
magis esse prae dilectionis protectione et sollicitudine, quam sua non
semel profiteatur diversis ad eum epistolis. Tum quod Rupertus sua opera
quasi cartallum Cunoni jam episcopo detulerit, ut ea suscipiens de manu
illius ipsa poneret ante altare Domini Dei, ut Rupertus scribit in
epistola (Primitias), ad Cunonem episcopum, quae libros De divinis
officiis solet praecedere.
Quinto novem libros in Genesim a Trithemio enumerari distinctos a duobus
et quadraginta libris De sancta Trinitate et ejus operibus in Vetus
Testamentum error est, quem arguunt ipsae primae voces a quibus libros
istos in Genesim incipere Trithemius indicat. Constat enim voces istas,
cuicunque animae fideli, initium esse prologi librorum duorum et
quadraginta De trinitate inter quos iste etiam prologus libros in
Genesim computat. Praeterea divinis his novem libellis in Genesim, non
quadraginta duo, sed triginta tres tantum essent numerandi.
Sexto in editis habetur modo liber unicus, qui aureus dicitur, et
inscribitur De incendio oppidi Tuitii, quem alii duo libri De
meditatione mortis subsequuntur. Trithemius vero hunc primum, qui
incipit, Ecce quomodo, istis duobus attexens, tres libros meditationum
de incendio Tuitiensi posuit. Nec abs re quidem, scribendi enim opusculi
istius, inquit Rupertus, quod nuncupare placet meditationem mortis
occasio fuit ignis periculum, quod in praecedenti libello enarravit.
Septimo, male numerat solummodo triginta libros in duodecim prophetas,
qui juxta editos et superius probata, duo et triginta sunt computandi.
Octavo, Trithemius octo duntaxat Ruperti libros in Matthaeum recenset,
cum tamen tredecim habeantur ex editis et ex supra notatis. Rupertus
quidem in epistola ad Cunonem jam episcopum scribit se usque ad octavum
librum De gloria Filii hominis in Matthaeum processisse; et hinc factum
credere fas est ut Trithemius nonnisi octo libros in Matthaeum
numeraverit. Verum si ea quae supra protulimus, consuluisset, hoc opus
didicisset tredecim libris esse perfectum.
Nono, in Regulam sancti Benedicti unum librum adducit, et unum
apologeticum, cum tamen liber apologeticus sit primus ex libris quatuor
in Regulam. At quandoquidem primus ille liber Ruperti habet Apologiam et
sequentium prologus ab ipso Ruperto dicitur libro secundo in Regulam,
cap. 13. Secundus vero ad Cunonis instantiam, exponit ordinem
nocturnarum vigiliarum noctis Dominicae. Tertius autem, cujus titulus
est, De altaris officio, diversas de labore manuum, colore et numero
vestium monachorum solvit difficultates. Quartus denique altercationem
clerici dicentis, Ego sum Augustini, et monachi dicentis, Ego sum
Benedicti, multa charitate et sapientia comprimens, clericum posse fieri
monachum, et monachum posse fieri clericum docet. Solum illum, qui in
praedictis secundus est sanctissimi Patris nostri regulae expositionem
censuit Trithemius, ad tertii titulum magis quam ad rem attendens, et
quartum putans minus pertinere ad sanctae Regulae enucleationem. Et ita
Trithemius unum in Regulam libellum posuit. Duos posteriores, tertium
scilicet et quartum, quos omisit, ipsi minime notos credere nihil vetat.
Denique Ruperti epistolarum ad diversos librum unum indicat Trithemius.
Sed modo vix exstant Ruperti epistolae, praeter eas quae diversis ipsius
operibus praefiguntur vice prologi, aut prologis adjunctae. Liber autem
quem Trithemius hic indicat, non illarum est quae vicem habent prologi,
illas enim cum Ruperti operibus recensuit, ut advertere quivis facile
potest ex primis vocibus, quibus quasi operum Ruperti initiis haec opera
Trithemius denolat, exempli gratia: De victoria Verbi libri tredecim,
Quae tamen voces non librorum, sed prologorum sunt initia; haec enim
verba, nuper cum tu hospes sunt initium non operis de victoria Verbi,
sed epistolae Ruperti ad Cunonem per modum praefationis ad illud opus.
Praeter istas, quas Trithemius Ruperti operibus accensuit, et quae sunt
vice prologi, alias Ruperti epistolas jam non habemus, nisi ipsius
epistolam ad Cunonem quae incipit, Meditatus, Rupertique libros Cunoni
dicat, et alteram ad eumdem Cunonem jam episcopum Ratisponensem:
Primitias frugum terrae qua Rupertus sua opera definit; epistolam ad
sedis apostolicae praesulem Romanum pontificem: Ante faciem tuam, qua
ipsi sua omnia Opera devovet; epistolam ad Evehardum monasterii
Brunwilarensis abbatem septimum: Vetus, et longa querela, et epistolam
ad abbates, per modum opusculi, de laesione virginitatis, et quod virgo
secreto corrupta possit consecrari.
RUPERTI OPERUM CATALOGUS EX REINERO MONASTERII S. LAURENTII IN MONTE
LEODII MONACHO, IN LIBRO DE VIRIS ILLUSTRIBUS IPSIUS MONASTERII, DE
RUPERTO.
Rupertus junior scripsit.
Libellum metrice in laudem Spiritus sancti.
Item alium de diversis Scripturarum sententiis.
Item alium versu heroico de Incarnatione Domini.
Item libellum de statu, bonis et malis coenobii S. Laurentii ab Euraclo
Leodiensium episcopo usque ad Ogbertum.
Item opusculum de eadem materia, Saphico metro.
Item Vitam S. Augustini.
Et Vitam S. Odiliae virginis.
Factus presbyter:
Cantus de SS. Theobaldo martyre, Goare ac Severo, confessoribus.
De diviris officiis sive sacramentis, quae celebrantur in Ecclesia per
anni circulum, edidit libellos duodecim.
Deinde in Evangelium Joannis libros XIV.
De S. Trinitate et operibus ejus libros XLII.
In Apocalypsim libros XII.
In XII prophetas libros XXXI.
De victoria Verbi libros XIII.
In Evangelium Matthaei libros XIII.
In Cantica canticorum lib. VII.
In Samuelem, de David lib. XV.
De glorificatione sanctae Trinitatis et processione Spiritus sancti
libros IX.
Annulum lib. V.
In Regulam S. Benedicti lib. IV.
De voluntate Dei librum apologeticum.
De incendio Tuitiensi lib. I.
De meditatione mortis lib. I.
Contra religiosos quosdam, quorum unus presbyter, imo concubinarius,
presbyteros concubinis licenter uti posse menstruatis pagellis
astruxerat.
Alterum de monacho, qui clericus factus, egressus est monasterium, et
suum errorem defensabat improbis.
Omnibus, quas legerim, plenior et accuratior est ista venerabilis
Ruperti operum facta a Reinero enumeratio, quae tamen in aliquibus etiam
deficit.
Primo omisit commentarium in Job, et librum unum De omnipotentia Dei,
Vitam S. Heriberti, sancti Eliphii passionem, librum De laesione
virginitatis, et commentarios in Ecclesiasten.
Secundo, libros unum et triginta in duodecim prophetas numerat, quos
tamen duos et triginta computandos vidimus. Hunc errorem scriptionis
puto, quae in exhibendis numerabilibus characteribus, vulgo ciffris,
facile ac saepe labitur. Simili errore et Annulus in quinque libros
distribuitur: Rupertus enim in prologo De glorificatione S. Trinitatis
et de processione Spiritus sancti non per numeros, sed ex integro
scribit se opusculum istud tribus edidisse libellis. Et quidem ternarius
iste numerus librorum recte consonat propositae dissertationi adversus
Judaeos: Primo gloriam S. Trinitatis testimonium habere in lege et
prophetis; secundo, susceptionem carnis magis ad personam Filii
pertinuisse; tertio tempus quo Jesus Christus natus est, illud esse quod
patriarcha Jacob praelocutus est hoc vaticinio: Non auferetur sceptrum
de Juda et dux de femore ejus, donec veniat qui mittendus est. Pari
denique lapsu librum unum duntaxat De meditatione mortis notavit.
Librum autem De monacho qui, etc. ipsummet puto, quem inscriptum
legimus, Altercatio clerici et monachi.
VENERABILIS RUPERTI OPERUM CENSUS A SIXTO SENENSI AN. 1566 EDITUS IN
LIB. IV. BIBLIOTHECAE SANCTAE DE RUPERTO TUITIENSI .
De sancta Trinitate et operibus ejus in utrumque Testamentum ad Cunonem
abbatem Sigebergensem libri duo et quadraginta; quorum quadraginta
suorum librorum simul adnotatorum hic est Judex:
PARS. I. De sancta Trinitate, et operibus Patris in prima tria Geneseos
capita commentariorum libri tres quorum primus incipit,
PARS. II. De Trinitate et operibus Filii commentariorum libri XXX,
videlicet. In residuum libri Geneseos commentariorum lib. VI:
In Exodum commentariorum lib. IV:
|
“Qua causa, vel quo ordine.”
|
|
In Leviticum lib. II:
In Numer. commentariorum lib. II:
In Deuteronomium lib. II:
In Josue liber I:
In Judicum et Ruth liber I:
In quatuor libros Regum.
Liber Psalmorum lib. I:
In Isaiam lib. I:
In Jeremiam lib. I:
In Ezechielem lib. I:
In Danielem, Zachariam et Malachiam simul lib. II:
In Machabaeos lib. I.
In volumen quatuor evangelistarum lib. I:
PARS. III. De operibus Spiritus sancti a Christi adventu usque ad finem
saeculi libri IX:
Praeter haec scripsit:
De Incarnatione Domini, in Cantica canticorum lib. VII:
In duodecim prophetas minores, ad Fridericum, archiepiscopum Coloniensem
libri XXX:
De gloria et honore Filii hominis in Matthaeum, ad Cunonem abbatem lib.
XIII:
In Joannis Evangelium lib. XII:
In Apocalypsim ad Fridericum archiepiscopum Coloniensem lib. XII:
Ex his omnibus Ruperti mortem quasi laborum metam Sixtus Senensis sic
posuit: Moritur anno Domini millesimo centesimo vicesimo quarto.
Quam mutilus sit index iste ex supra jam positis fit cuique manifestum;
ac etiam quam gravis fuerit Sixti Senensis in iis de quibus scribebat
inquirendis negligentia: ipsius enim aetate plura Ruperti opera Joannis
Coclaei ut plurimum studio publicam in lucem edita prodierant; plura
etiam Trithemius jam ante repererat, quae agens de Ruperto in libro De
scriptoribus ecclesiasticis in suo Catalogo descripserat. Non solum
omissionum istarum tenetur reus, silentio dimittens duodecim libros De
divinis officiis. Duos libros De voluntate et omnipotentia Dei, De Verbi
victoria libros XIII; De rege David quindecim libros, et novem De
glorificatione sanctae Trinitatis, et De processione Spiritus sancti; et
alia quae supra memoravimus Ruperti opera; verum etiam in his quae
recensuit, plurima ipsi non dimittenda commisit.
Primo quidem computi lege cum duos et quadraginta libros De sancta
Trinitate et operibus ejus numerasset, et quidem recte, ita singulos
hujusmodi libros distribuit, ut ex singulis non nisi octo et triginta
possint colligi. Non attendenti, dum divideret, quatuor exciderunt: si
non unum duntaxat, sed quinque libros posuisset in libros Regum,
adjuncto libro Psalmorum, distributus numerus collectum adaequasset;
scribendi sunt itaque non liber unicus, sed quinque in libros Regum et
librum Psalmorum. Si errorem hunc typographo quis velit tribuendum,
esto; sed in alios labitur Senensis. Nam secundo librum unum in Isaiam,
et in Ezechielem librum unum computat, et duos in Danielem. Cum in
Daniele sit unicus, duo vero sint in Isaiam, et duo in Ezechielem; sed
et librum unum in Machabaeos indicat, qui suppositus est, nuilibi enim
reperitur; unde nec ejus initium, sicut et caeterorum Sixtus posuit.
Tertio in duodecim prophetas minores triginta tantum libros numerando
deficit, dum excessum duorum rejicit.
Quarto cum libros De gloria et honore Filii hominis. Cunoni abbati
dicatos scribit, ipsi eorum initium quod profert, Exigis a me, manifeste
repugnat; in isto enim prologo Rupertus Cunonem venerabilem coenobii
Sigebergensis quondam abbatem, nunc esse Ratisponensis Ecclesiae
antistitem verbis expressis declarat; unde et opus istud De gloria Filii
hominis non ante annum millesimum centesimum vicesimum sextum, quo Cuno
creatus est episcopus, incoeptum fuisse deduximus.
Turpissime tandem Sixtus hallucinatus est, cum Rupertum asseruit anno
Domini millesimo centesimo vicesimo quarto obiisse, qui se anno
millesimo centesimo vicesimo octavo oppidi Tuitii descripsisse incendium
in hujusmodi libro certissimam fidem facit. Quam verum Psalmistae istud,
mendaces filii hominum in numeris et ponderibus qui vix ullo veri et
aequi judicio, ea quae tradunt appendentes, falsa pro veris ingerunt.
Hinc discant studiosi non esse scriptoribus leviter credendum; quod et
saepe sum expertus, et Sixtus Senensis hic argumento est: Majorne sit
Bellarmino habenda fides in causa Ruperti, jam expendamus.
EXPENDITUR VENERABILIS RUPERTI OPERUM CATALOGUS EX BELLARMINI LIBRO DE
SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS , AD ANNUM 1119, DE RUPERTO.
De divinis officiis lib. XII.
In Job commentariolum abbreviatum lib. X.
In Joannis Evangelium lib. XIV.
De operibus S. Trinitatis lib. XLII.
In Apocalypsim lib. XII.
In duodecim prophetas minores lib. XXX.
De victoria Verbi lib. XIII.
De gloria et honore Filii hominis secundum Evangelium Matthaei lib.
VIII.
De glorioso rege David, ex lib. Regum lib. XI.
In Cantica canticorum lib. VII.
Bellarminum hic se non nisi ab ipsomet Ruperto in epistola ad Cunonem
episcopum conscriptum Catalogum fatetur exscribere. Sincera quidem et
laudanda confessio: at ipse proferre veluti omnium quae a Ruperto
scripta sunt, operum, non levis est tam eminentis auctoris lapsus; qui
enim susceperat scriptorum ecclesiasticorum opera recensere, libro in
ultima aetate, ut ipse ait in praefatione ad lectorem, recognito,
expolito et aucto in communem utilitatem, nosse debuerat non pauca in
isto ipsiusmet Ruperti catalogo desiderari tum ante, tum post illum
edita. Si enim ea quae de scriptoribus Ecclesiasticis agentem decebat,
diligentia vel fide consuluisset ipsa Ruperti opera quae coloniae jam
prodierant, aut saltem Trithemii catalogum in libro De Scriptoribus
ecclesiasticis; vel Sixti Senensis censum mancum hunc quasi integrum
indicem non exposuisset, qui dum aliqua prodit, plurima silet; quae
simul, ut vera loqueretur, prodere debuit.
Si denique eo, quo librorum censor tenetur studio inquisisset Ruperti
opera aut pervolvisset, librorum De gloria Filii hominis et librorum De
rege David non definisset numerum; didicisset enim illum, quem sequi
voluit Ruperti catalogum, ab eo fuisse descriptum antequam ista Rupertus
perfecisset opuscula, quae postea complevit; hoc quidem libris XV, et
illud XIII libellis, ut ex ipso Ruperto supra demonstratum est.
At ista Ruperti forte Bellarmino presto non erant. Bene quidem XIII
libros De victoria Verbi numerat, ac totidem De gloria Filii hominis, et
De glorioso rege David, XV numerandos ex Ruperti epistola ad Romanum
pontificem si accepisset, erroris et proinde belli minus haberet. Utinam
felicius Ruperti libros suo tempore jam editos in duodecim prophetas
minores computasset; non triginta solum, sed duos et triginta posuisset,
errorem typi corrigens, non sequens: prudenter tamen Catalogi errorem ex
typo sequi maluit, quam emendare quod nescivit. Ne tamen de suo nihil in
Rupertum adnotasse diceretur, mutilo huic Ruperti Operum catalogo duas
adjicit observationes, quarum prima librorum De divinis officiis
censuram habet, secunda Ruperti errores denotat; at istarum Bellarmini
observationum crisim infra dabimus; primae quidem paulo post operum
Ruperti catalogos, ubi duodecim librorum De divinis officiis censuram
novo calculo subjiciemus; alterius vero, ubi Rupertum ab omni errore et
a Bellarmini censura vindicavimus.
VENERABILIS RUPERTI ABBATIS TUITIENSIS OPERUM ELENCHUS A CENTURIATORIBUS
EDITUS CENTURIA XII, C. 10.
De victoria verbi Dei libri XIII.
In Genesim lib. IX.
In Exodum lib. IV.
In Leviticum lib. II.
In Numeros lib. II.
In Deuteronomium lib. II.
In Josue lib. I.
In Judices lib. I.
In libros Regum lib. V.
In Isaiam lib. II.
In Jeremiam lib. II.
In Ezechielem lib. II.
In Danielem lib. I.
In duodecim prophetas minores lib. XXXII.
In Job. lib. X.
In Cantica canticorum lib. VII.
In Matthaeum lib. XIII.
In Evangelium Joannis lib. XIV.
Apologeticum pro eodem opere lib. I.
In Apocalypsim Joannis lib. XII.
De processione Spiritus sancti lib. IX.
De officiis divinis lib. XII.
Meditationum lib. III.
Disputationum Christiani et Judaei lib. I.
In Regulam S. Benedicti lib. I.
De quatuor difficillimis quaestionibus lib. I.
Sermonum lib. I.
Epistolarum lib. I.
Obiit anno millesimo centesimo vicesimo quarto, juxta Trithemium.
Elenchus iste Centuriatorum in aliis deficit, excedit in aliis; et
quidem ex duobus et quadraginta libris De sanctae Trinitatis operibus,
tres et triginta duntaxat enumerat, omissis quippe novem libris De
operibus Spiritus sancti, et uno libro in volumen quatuor Evangeliorum;
quorum numerum ut impleat, duos libros censet in Jeremiam, in quem
unicus est. Omittit et ea omnia quae Rupertus junior composuit.
Apologeticum autem pro opere in Evangelium Joannis inepte ponit, cum
Rupertus apologeticum, qui primus est in Regulam S. Benedicti, non pro
isto duntaxat opere scripserit, ut legens facile intelligit.
Unico libro disputationem Christiani et Judaei concludit; quam tamen
ipse Rupertus se tribus libellis edisseruisse testatur.
In Regulam S. Benedicti unicum librum dat, et quatuor habentur. Unum
insuper librum quatuor difficillimis quaestionibus deputat; et librum
unum Sermonum Ruperto tribuit, sicut et unum Epistolarum: unde mihi
utcunque videtur quod hic liber unicus in Regulam apud Centuriatores
ille sit qui in editis secundus est et agit de noctis Dominicae
vigiliis, juxta sancti Benedicti Regulam. Librum vero quem quatuor
difficillimis quaestionibus ascribit, tertium et quartum in Regulam
puto; ita ut duos in unum contraxerint Centuriatores. De libro
Epistolarum eadem censeo quae supra in Trithemii catalogum observavimus.
At librum sermonum, quem nemo novit, nemo vidit, cujus nemo meminit,
Centuriatorum commentum dico. Nec magis eorum quam Sixti errorem
praeteribo, qui cum ipso Rupertum anno millesimo centesimo vicesimo
obiisse tradunt ex Trithemio; non advertentes quod dixerit Trithemius
eum quidem claruisse anno millesimo centesimo vicesimo quarto sub
Henrico; obiisse vero sub Lothario, qui anno millesimo centesimo
vicesimo sexto imperium obtinuit, juxta Dodechinum in Appendice ad
Marianum Scotum.
INDEX VENERABILIS RUPERTI OPERUM QUAE MODO EDITA EXSTANT IN DUOS TOMOS
DISTRIBUTA IN EDITIONE PARISIENSI.
Tomus primus.---De operibus S. Trinitatis cum prologo et cum epistola
Ruperti ad Cunonem abbatem, Cuicunque fideli animae, libri XLII.
In duodecim prophetas minores lib. XXXII cum prologo ad opus istud, et
altero ad libros in Ozeam, et tertio ad Commentarios in sex posteriores
prophetas.
In Cantica canticorum libri VII cum prologo.
In Job lib. I cum prologo.
In Ecclesiasten libri V cum prologo ad Gregorium.
Tomus secundus.---De gloria et honore filii hominis in Matthaeum lib.
XIII cum prologo ad Cunonem episcopum Ratisponensem, et hymno Saphico De
Spiritu sancto, qui in libro duodecimo legitur; et hymno Iambico de
eodem, qui librum decimum tertium excipit.
De glorificatione sanctae Trinitatis et de processione Spiritus sancti
lib. IX, praeeunte Ruperti epistola ad Romanum pontificem; et praefixo
insuper prologo ad Cunonem episcopum Ratisponensem.
In Joannis evangelium lib. XIV cum prologo, et in editione Coloniensi
cum epistola nuncupatoria ad Cunonem abbatem, quae incipit: Meditatus,
quae editioni huic Parisiensi est omni jure restituenda.
In Apocalypsim lib. XIII cum prologo ad Fridericum archiepiscopum
Coloniensem, et aliis ad aliquos libros.
De victoria Verbi lib. XII cum praefationibus ad Cunonem abbatem.
De divinis officiis lib. XII, praemissa epistola ad Cunonem episcopum,
praeter brevem prologum. Hic prologus sub hoc titulo, Prologus Roberti
in libro de divinis officiis, praemittitur huic eidem operi in decem
duntaxat libros distributo, nullo tamen capite praetermisso, in ms. cod.
Sangermanensi.
De incendio oppidi Tuitii lib. I.
De meditatione mortis lib. II.
Vita S. Heriberti archiepiscopi Coloniensis liber I, cum praefatione ad
Macwardum olim abbatem, tunc istius Ecclesiae archipraesulem.
Passio B. Eliphii martyris lib. I cum prologo ad Albanum abbatem S.
Martini.
De voluntate Dei ad Guillelmum episcopum Catalaunensem, et Anselmum
scholasticum Laudunensem.
De voluntate et omnipotentia Dei lib. I cum praefatione ad S.;
scribendum G., id est Guillelmum, et A., id est Anselmum.
In Regulam S. Benedicti lib. IV.
Quorum primus est Ruperti Apologeticus; secundus, De vigiliis noctis
Dominicae; tertius, De opere manuum, et de vestimentis monachorum;
quartus De contentione dicentium,
|
“Ego sum Augustini; ego Benedicti.”
|
|
Altercatio monachi et clerici quod liceat monacho praedicare lib. I.
Epistola Ruperti ad Evehardum coenobii Brunovilarensis abbatem; Quod
liceat fratres ecclesiis praeficere.
Epistola cujusdam ad Rupertum; et Ruperti ad eumdem Responsio; De
laesione virginitatis; et an corrupta possit consecrari.
Ex isto indice, qui Ruperti commentarios in prius Testamentum priori
tomo ascripsit; caetera vero quae modo habentur, ipsius opera alteri
tomo commisit; jacturam lugeas quindecim librorum De rege David et
Annuli tribus libris quasi totidem gemmis distincti, quo Judaei
Ecclesiam Christi sponsam agnoscerent, et matrem habere gestirent;
caeterorum denique Ruperti opusculorum, quae temporum malitia nobis
suffurata est, et alicujus studiosi nobis aliquando cura restituet.
Trithemius aliqua se reperisse, quae in suo Catalogo subjecit, de aliis
pluribus audivisse, sed nihil vidisse testatur. Joannes Coclaeus,
disputationibus adversus Lutheranos celebris, plurima Ruperti opera e
bibliothecarum scriniis, annis 1526, 1528, 1532, multo studio eduxit in
publicum. Non pauca tandem his accesserunt in editione Parisiensi.
Caetera dabit aetas justior.
Interim vero lector amans aequi judicet quo veri studio Bellarminus, in
suo De scriptoribus ecclesiasticis opere, quod anno millesimo
sexcentesimo duodecimo expolivit et auxit, de Ruperti operibus
pronuntiaverit; quod nostro primum tempore coeperint lucem aspicere; et
quod error impanationis, quem Ruperto tribuit, ipsi sit causa ut opera
Ruperti Tuitiensis alioquin, inquit, non mala et indocta jacuerint sine
luce et honore in tenebris oblivionis annis circiter quadringentis.
Duplex istud Bellarmini figmentum destruit Honorius presbyter
Augustodunensis, qui juxta ipsum Bellarminum, circa annum millesimum
ducentesimum vicesimum, proximo scilicet post Rupertum saeculo, paucis
multa de Ruperto Tuitiensi locutus ait eum Spiritu sancto per visionem
illuminatum totam pene Scripturam egregio stylo composuisse.
Quod qui de Ruperto testaretur, si Ruperti opera sine luce in tenebris
et sine honore jacuissent annis circiter quadringintis? Qui composita
dicere potuit circa annum millesimum ducentesimum vicesimum, quae non
nisi Bellarmini tempore nostro scilicet praesenti saeculo decimo
septimo, coeperunt lumen aspicere? An igitur sine luce per tot saecula
jacuit, cujus is splendor fuit ut a quadringentis annis proclametur a
Spiritu sancto illuminatus totam pene Scripturam egregio stylo
exposuisse? An nostro primum tempore coepit lumen aspicere, qui omnium a
se saeculorum ipse lumen fuit? An denique quingentis annis in tenebris
inhonorus latuit, qui ortus duodecimo saeculo, cujus gloria fuit, ipsum
saeculum decimum tertium, quo nomen ejus tanto encomio celebratur,
saeculum decimum quintum, decimum sextum et decimum septimum puriori
lumine illustravit, iis editis operibus, quae jam ante Trithemii aetatem
prodierant, et quae se vidisse ipse fidem facit?
Nulla ergo fide, quia nulla dicentis alicujus auctoritate; nullo jure,
quia nullo testimonio; sed multa injuria contra haec probatae fidei
testimonia Bellarminus pronuntiavit Ruperti opera quadringentis circiter
annis sine honore et luce jacuisse. Scio quidem Bellarminum hallucinari,
dum Honorium Augustodunensem computat anno millesimo ducentesimo
vicesimo ex Trithemio, qui tamen illum scribit claruisse sub Henrico
quinto anno millesimo centesimo vicesimo aetate scilicet Ruperti. At
parum sibi constantem Bellarminum in opere quantumvis expolito, ex ista
ipsius chronographia prodere hic satis sit.
Alterum quod in Rupertum Bellarminus eadem ista adnotatione protulit,
mihi gravis est: utpote quod Ruperto erroris notam inurat, quae ipsius
adeo deturpet gloriam ut ejus opera aeternis dignissima saeculis, ad
quadringintorum annorum tenebras damnet. Qua, precor, aequitatis lege,
vel ex eo quod ejus opera latuerint, Bellarminus inferre potest quod
Rupertus erraverit; vel ex eo quod ipse erraverit, ut minus erudite
supponit, inducere potest quod quadringentis annis ejus opera latuerint.
Quasi vero auctoris error in causa sit cur ejus opera lateant. Quid,
Bellarminum latuit a mendacibus filiis hominum erroris professores
audiri magis quam veritatis magistros? Bellarminum latuit in lucem
expedite prodire innumera commenta erroris, dum in tenebris jacent
plurima veritatis opera? An quia Augustinus erravit, diu latuit ejus
opus quod imperfectum dicebatur, et modo perfectum est. An quia errarunt
eximii tot scriptores, eorum adhuc operum jacturam lugemus? Magis
aemulam veri mendacitatem, magis invidam boni temporum et hominum
malitiam, nobis hos sapientiae scientiaeque thesauros surripuisse,
Bellarminus judicasset. Verum si haec causa Bellarmino visa est, sane
opus illud, ex quo maxime caetera sine luce jacuerant, prae caeteris
latuisse ipse videri debuit, quod tamen nusquam latuisse ipse testatur;
sibi enim minime cohaerens Bellarminus opus istud De divinis officiis,
quod Ruperto adjudicat, et in quo Ruperti errores maxime deprehendisse
se dicit, prae caeteris lucem publicam habuisse significat, dum fatetur
Ruperti hoc opus ante haecce tempora sub nomine modo Fulgentii, modo
Ambrosii, modo Isidori in publicum prodiisse, juxta Thomae Valdensis
testimonium, qui circa annum millesimum quadringintesimum tricesimum
floruit. At forte Bellarminus hoc opus, quod sui nomen auctoris non
praeferebat, censet latuisse. Igitur et liber De imitatione Christi
hactenus latuisse censendus est, qui nullius vel alieni, ut plurimum
nomen praefert auctoris. Quod si minus decet ipsum ista proferre, et
opus istud ex quo Ruperti errores maxime arguit publicum non agnoscere:
eum minime decet dixisse Ruperti opera prae ipsius errore quadringentis
annis sine luce jacuisse et in tenebris latuisse, quasi quae ex fidei
Ruperti deliquio defecissent. Aliunde igitur factum puta, ut non singula
Ruperti opera singulis temporibus, sed alia aliis sint edita; utque in
aliis recensendis vel raros, vel seros scriptores videas; et quidem
circa ipsorum numerum et ordinem longe diversos. Nihil enim nostro
Ruperto hac in re contigit, quod et caeteris scriptoribus ut plurimum
accidisse non reperias, quorum opera vel injuria temporis, vel hominum
incuria, vel nimia libros transcribendi transmittendique difficultate,
alia aliis in locis, aliisque temporibus prodierunt, perierunt plurima.
Rupertus circa ultima suae aetatis tempora ipse suorum operum exemplaria
amisisse conqueritur . Unde jam non est quod stupeas ipsismet Ruperti
operum exemplaribus ad diversos distractis non nisi multo labore a
studiosis conquisita Ruperti opera publici juris facta fuisse et
nonnulla etiamnum desiderari; quae quis dabit? Interim
|
|