CAPUT XXII. Qualem sensum habere possit littera haec, quam secundum Hebraicum beato Hieronymo interpretante legimus:

“Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum Israel.”

Proposuimus supra dicere, quem sensum habere possit littera haec, quam secundum Hebraicum beato Hieronymo interpretante legimus:

“Constituit terminos populorum, juxta numerum filiorum Israel (Deut. XXXII).”

Nam quod juxta aliam editionem legitur: Statuit terminos populorum juxta numerum angelorum Dei, sensum haberet firmiorem auctoritate supra dicti doctoris eximii, si Hebraica quoque veritas sic haberet, ut septuaginta transtulerunt, juxta numerum angelorum Dei. Primum ergo quaerenda est intentio Moysi in Verbis istis cantici Deuteronomii:

“Interroga patrem tuum et annuntiabit tibi, majores tuos et dicent tibi: Quando dividebat Altissimus gentes, quando separabat filios Adam, constituit terminos populorum juxta numerum filiorum Israel. Pars autem Domini populus ejus, Jacob funiculus haereditatis ejus (ibid.).”

Nimirum in istis, et in his quae sequuntur commemorando beneficia Dei, hoc intendit, ut benevolentiam alliciat illius populi circa cultum Dei, vel amorem Patris sui. Qui possedit, inquit, et fecit, et creavit te. Qualem autem ab initio, vel quanto a numero coepit possidere tali possessione, ut ille homo Jacob gens fieret, aut populus existeret? Nimirum ab ingressu sive introitu Jacob in Aegyptum, dicente Domino ad illum:

“Ego sum fortissimus Deus Patris tui; noli timere, descende in Aegyptum, quia in gentem magnam faciam te ibi.”

Et post pauca sic scriptum est:

“Omnes animae domus Jacob, quae ingressae sunt in Aegyptum, fuerunt septuaginta.”

Porro Joseph et duo filii ejus, Ephraim et Manasses in Aegypto erant. Itemque scriptum est:

“Erant igitur omnes animae eorum, qui egressi sunt de femore Jacob septuaginta quinque (Gen. XLVI).”

Profecto juxta hunc numerum filiorum Israel, qui tunc populus esse coepit, jamdudum constituerat

“Dominus terminos populorum, quando, sicut ibidem dictum est, divisit Altissimus gentes,”

et separabat filios Adam propter superbiam, ubi turrim Babel aedificabant. Illa namque divisione septuaginta tres, quod aiunt scriptores, vel potius, ut ratio declarat, septuaginta duae gentes totidemque linguae per terras esse coeperunt, quae crescendo provincias et insulas impleverunt. Hinc beatus Hieronymus ubi Dominus dixit ad Petrum:

“An putas, quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plusquam duodecim legiones angelorum (Matth. XXVI),”

illius jam dictae multitudinis gentium sive populorum, hoc modo meminit. Una legio apud veteres sex millibus complebatur hominum. Pro brevitate temporis, numerorum non accurrimus explicare typos. Tantum dixisse sufficiat quia septuaginta duo millia angelorum, in quot gentes hominum lingua divisa est, duodecim legionibus fieri manifestum est. Nonnihil igitur ponderis habet secundum hunc sensum littera haec:

“Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum Israel.”

Quantum enim valet ad exigendam Israelis benevolentiam circa Deum, quod cum jam haberet Deus septuaginta gentes, dimissis illis, solos elegit sibi in gentem septuaginta duos homines, vel paulo plures, quia Joseph cum filiis suis in Aegypto erat? Unde fit ut recte propter paucitatem cum admiratione legatur:

“Pars autem Domini populus ejus, Jacob funiculus haereditatis ejus.”