CAPUT 8

Hic illud occurrit quod ipse quibusdam civitatibus exprobrans, quia si in Tyro, ait, et Sidone factae essent virtutes, quae factae sunt in vobis, olim in cilicio et cinere poenitentiam egissent (Matth. XI). Item et alibi dicit: Quia si in Sodomis factae fuissent virtutes, quae factae sunt in te, forte mansissent usque in hanc diem (ibid.). Sed non fecit virtutes in eisdem civitatibus, in Sodomis, in Tyro et in Sidone. De illis enim civitatibus dicebat: Quid igitur? Saltem ne illarum civitatum voluit malum, illorum perditionem hominum, ut salvi non fierent, ut perirent? Beatus Pater Augustinus in libro Enchiridion, quem scripsit ad Laurentium, multum in isto capitulo laborare videtur quasi inter fugam et pugnam, dum fugit consentire, quod unquam voluntate Dei factum sit, vel fiat aliquod malum ejusmodi; pugnat tamen quod salvos illos fieri noluerit, et juste noluerit. Laborem intentionis ejus perpendit, quisquis verba ejus vigilanter attendit, quia velut pro constantissimo habens, quod illos salvos fieri noluerit, et de hoc Deum excusare non valens, velut allisus loquitur infirmius quam velit ipse, sicut, legens, potes patenter advertere. Non ergo, inquit, fit aliquid, nisi omnipotens Deus fieri velit, vel sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Nec dubitandum est Deum facere bene, etiam sinendo fieri quaecunque fiunt male. Sciebam quid vellet homo sanctae et piae voluntatis, toto corde et sensu tendens ad honorem divinae justitiae, divinae bonitatis, sed non concedebatur mihi ab adversariis, gaudentibus quasi patronam se habere sententiam tanti doctoris dicentis: Non ergo fit aliquid nisi omnipotens Deus fieri velit, nec volentibus pati, ut ea quae sequuntur discuterem ego, vel sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Quapropter laborans, et ego tandem intrepidus dixi, quam cum idem sanctissimus doctor de scriptis suis multa retractaverit, istud quoque retractatione dignum fuit. Audeo autem adhuc, et bonam voluntatem habens, non dubito inclamare tanto Patri, quoniam lego sacerdotem Madian Jethro consilium dedisse sancto Moysi utique meliori atque sanctiori et sapientiori. Quid est hoc, inquit, quod facis in plebe? Non bonam rem facis: stulto labore consumeris, et tu et populus iste qui tecum est. Ultra vires tuas est negotium. Sed audi verba mea atque consilia, et erit Dominus tecum (Exod. XVIII), etc. Ut igitur non timerem adversarios, ausus sum nec timui, quoniam causa postulabat resultare tanto Patri, et quodammodo dicere illi: Quid est hoc quod facis? Quare Deum quasi adjuvare volens longo labore fatigaris? Compendiosius iter est ad illud quo tendis. Considera namque quia non dixit, si in Tyro et Sidone, et si in Sodomis factae fuissent virtutes quae factae sunt in vobis, salvi facti fuissent Sodomitae, salvi facti fuissent Tyrii et Sidonii, sed hoc tantum dixit, olim in cinere et cilicio poenitentiam egissent, forte mansissent usque in hanc diem. Nunquid autem poenitentiam agere, et salvum esse, paria vel aequipollentia sunt? Nunquid manere civitates Sodomorum usque in hanc diem, et salvos esse Sodomitas homines, sensum eumdem dicta haec habent? Non utique, nam neque omnes homines, qui poenitentiam egerunt, salutem quaesierunt, neque omnes homines, quorum civitates manent usque in hanc diem, salvi sunt. Exempli gratia. Rex Israel impius Achab poenitentiam egit, sed non propter futurum, imo propter praesens saeculum. Haec differentia diligenter animadvertenda est, quia multum differt apud Deum utrum propter futurum quis poenitentiam agat, an propter praesens saeculum. Si propter vitam futuri saeculi ille Achab jejunasset et dormisset in sacco, ambulans demisso capite, nequaquam in cultu vitulorum et servitio Baal perseverasset. Item Ninivitae, si propter fidem vel vitam futuri saeculi poenitentiam egissent, nequaquam securitate resumpta, eo quod non cito veniret vindicta praesens, ad pristina peccata rediissent; quod quam fecerunt, a Chaldaeis subversi sunt. Igitur cum dicit Dominus, quia si in Tyro et Sidone et in Sodoims factae fuisse virtutes, etc., non consequitur quod eos salvos esse noluerit, imo illud consequitur, quod de poenitentia illorum non curaverit, quia non fuisset valens atque sufficiens ad consequendum fructum verae, id est aeternae salutis. Poenitentiam agite, ait ipse Dominus, causam istam subnectens, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. III). Et ista sola causa est, propter quam praedicare poenitentiam, et virtutes facere dignetur, ut invitentur homines ad credendum. Unde valde notandum quia Ninivitis sicut non praedicari regnum coelorum, de quo non curarent, ita nec praedicari jussit poenitentiam, sed tantummodo subversionem futuram, licet haec fuerit intentio, ut illis poenitentiam agentibus, quod futurum praesciebat Deus, Israel ex comparatione gentium nimis injustus et misericordia indignus, utpote impoenitens demonstraretur, et comprobaret Dominus verum esse quod ad quemlibet prophetarum dicere solebat tale quid, ut est illud: Non enim ad populum profundi sermonis, et difficilis linguae tu mitteris, neque ad populos multos et profundi sermonis, et ignotae linguae, quorum non possis audire sermones. Et si ad illos mitterem te, ipsi audirent te, domus autem Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me (Ezech. III). Quid ergo intendens de Tyro et Sydone, atque Sodomis, talia Dominus dixit, exprobrando civitatibus Judaicis? Nimirum hoc ut sciremus justum esse, ut quemadmodum ipse dicit, terrae Sodomorum remissius sit in die judicii quam Judaeis, quia videlicet Sodomitae poenitentiam egissent saltem pro evitandis malis de propinquo venientibus, si praenuntiata fuissent eis virtutibus attestantibus, Judaei vero neque metu gehennae, quasi in tempora longa futurae, neque timore temporalis excidii cito venturi, poenitentiam egerunt, ad omnia rebelles et increduli.