CAPUT 31

“Est scriptum in Prophetis: Et erunt omnes docibiles Dei.”

Hoc maxime in Jeremia scriptum est his verbis:

“Post dies illos, dicit Dominus, dabo legem meam in visceribus eorum, et in corde eorum scribam eam; et ero eis in Deum, et ipsi erunt mihi in populum. Et non docebit ultra vir proximum suum, et vir fratrem suum dicens: Cognosce Dominum; omnes enim cognoscent me a minimo eorum usque ad maximum, ait Dominus (Jer. XXXI),”

etc. Nunc enim postquam impletum est, quod idem propheta praemiserat dicens:

“Ecce dies venient, dicit Dominus, et feriam domui Israel, et domui Juda foedus novum non secundum quod pepigi cum patribus vestris in die qua apprehendi manum eorum, ut educerem eos de terra Aegypti, pactum quod irritum fecerunt (ibid.),”

etc. Nunc, inquam, postquam dedit legem suam in visceribus nostris; et in cordibus nostris Spiritu sancto scripsit eam (II Cor. III), non docet ultra vir Judaeus proximum suum, ut facit proselytum, dicens:

“Cognosce Dominum.”

Omnes enim a minimo usque ad maximum, id est, a rusticano usque ad scribam doctum, cognoscunt id, de quo nunc agitur, quid talis vir nescit, scilicet Deum Patrem habere, et in hunc mundum misisse Christum Filium, et sic docibiles Dei sunt. Hoc enim nunc agitur, ut praedictum est, adversus illos murmuratores, quod Deus Christi sit Pater, dicentibus illis:

“Nonne hic est Jesus filius Joseph?”

Ait ergo:

“Est scriptum in prophetis, Et erunt omnes docibiles Dei.”

Et ut manifestius fiat in quo docibiles Dei futuri sint, protinus adjungit:

“Omnis qui audivit a Patre et didicit, venit ad me.”

Ac si dicat: Et omnes quicunque docibiles Dei fuerint, hoc ab illo discent, ut credant in me. Omnis enim

“qui habet aures audiendi (Matth. XIII),”

quas exigit doctrina Dei, et intrinsecus discit (ubi non vox hominis perstrepit, nec penetrat caro et sanguis, sed sola revelatio Patris, qui est in coelis), non potest se avertere a Filio Dei, sed

“venit ad me,”

inquit, credit in me, astringitur mihi insolubili vinculo dilectionis, festinat inter membra mea computari, ut idem, cujus ego natura filius sum, ipse quoque in spiritu adoptionis filiorum

“Abba Pater (Rom. VIII)”

clamare possit, quo videlicet Spiritu praeveniente, docibilis Dei modo supradicto factus est.

“Non quia Patrem vidit quis, sed [nisi is] qui est a Deo, hic vidit Patrem.”

Non, inquit, ex eo quod dixi:

“Omnis qui audiit a Patre, et didicit, venit ad me,”

consequitur aut colligi debet, quod Pater meus visibilis sit, aut corporaliter, ut homo adiri potuerit, et audiri, quomodo vos indignationis et invidiae fumantes nebulam murmuratis, quod dixerim:

“Quia descendi de coelo,”

cum Joseph pater meus sit, quem vos scutum cordis arripuistis, ne a Patre meo quidquam audire vel discere possitis. Pater meus ille est

“quem vidit hominum nemo, nec videre potest, qui lucem habitat inaccessibilem (I Tim. VI).”

Nam et si patrum aliqui Deum vidisse leguntur, non in sua tamen substantia viderunt, aut videre potuerunt, sicut Moysi dicenti:

“Si inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi teipsum, ut videam te manifeste,”

responsum est:

“Non poteris videre faciem meam, non enim videbit me homo et vivet (Exod. XXXIII),”

cum utique Scriptura eadem de eodem Moyse praemisisset:

“Loquebatur autem Dominus ad Moysen facie ad faciem, sicut loqui solet homo ad amicum suum (ibid.).”

Sane de beatis angelis hoc intelligendum non est, quin visione Dei perfruantur. Non enim hic de illis agitur, sed de hominibus, quorum nemo Deum vidit unquam; quia stabat paries inimicitiarum, id est, originale peccatum inter homines et Deum, solvendus in carne Christi per passionem mortis (Joan. I), ut posset ab hominibus Deus videri. Ait ergo:

“Non quia Patrem vidit quis;”

et adjecit:

“Nisi qui est a Deo, hic vidit Patrem (Ephes. II).”

Hic, inquit, qui non est ab homine, cujus esse non incoepit ab Joseph, sicut vos dicitis, adversum me murmurantes; hic, inquam, scilicet ego, vidit Patrem ex cunctis filiis hominis, quia solus ab illo sum, videlicet natus, non factus. Alioquin non valeret haec differentia, quia dixi: Nisi qui est a Deo, cum omnes homines a Deo facti sint, quorum tamen illum vidit nemo. Notandum quippe est quoties ita absolute positum invenitur, a Deo vel ex Deo esse, ut non sit additum, factum vel creatum, subaudiendum esse natum, etiamsi de hominibus sermo sit, ut illud:

“Qui ex Deo est, verba Dei audit, propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis (Joan. VIII).”

Subaudiendum est enim, nati, imo renati, videlicet ex eo quod nativitate regenerantis gratiae quis indignus est, verba Dei audire non potest. Cum ergo dicit:

“non quia Patrem vidit quis, nisi hic qui est a Deo,”

subaudiendum est natus vel genitus illa videlicet generatione vel nativitate, quae non gratiae, sed naturae est, non enim ait: Nisi hi qui sunt a Deo, sed de uno seipso, hic, inquit, qui est a Deo, subaudis, solus per naturam natus vel genitus, solus coaeternus et consubstantialis Filius. Nam nisi propriam hic accipias Filii Dei generationem, in eo quod ait:

“Nisi, qui est a Deo, hic videt Patrem,”

consequitur quod omnes qui ex Deo sunt, viderint Deum. Sed nos omnes, qui spiritum adoptionis filiorum accepimus (Rom. VIII), ex Deo nati sumus, et filii Dei nominamur et sumus (I Joan. III, VII), sed nondum apparuit quid erimus, et tamen nemo nostrum vidit Deum. Ergo hic qui est a Deo, et proinde vidit Patrem, hic ita a Deo, quomodo unigenitus, quomodo solus consubstantialis, Filius unicus, filius, inquam, solus naturalis. Nam caeteri omnes adoptivi sunt. Sequitur: