LIBER TERTIUS


CAPUT 1

In Canticis canticorum dilectus amicae suae loquitur: Ostende mihi faciem tuam, amica mea, speciosa mea, columba mea, sonet vox tua in auribus meis. Vox enim tua dulcis et facies tua decora (Cant. II). Vocis sive locutionis ejusmodi nunc opportune reminiscimur, quia videlicet salvo altiori coelestis gratiae vel amoris gradu, in quo dilectus Christus et amica ejus sancta Ecclesia cognoscitur, nimirum sapientis cujusque animus dilectus et sancta Scriptura amica vel dilecta est illius quicunque talis est, ut veraciter testimonium sibi perhibeat conscientia, quod sanctae Scripturae pulchritudinem veram et veritatem pulchram diligat. Illius namque verba sunt haec: Dixi sapientiae, soror mea es, et prudentiam vocavi amicam meam (Prov. VII). Dicit ergo nunc animus studiosus, et ipsa Scripturae praesentis admonet difficultas, ut dicat: Ostende mihi faciem tuam, sonet vox tua in auribus meis. Vox enim tua dulcis, et facies tua decora. Sanctae hujus Scripturae facies nonnisi sapienti unquam ostensa est, et vox ejus nonnisi in auribus diligentis unquam sonuit, neque alius scire meretur, vox ejus quam dulcis, et facies ejus quam decora sit. Dicit enim ille qui scripsit: Quis sapiens et intelliget ista, intelligens et sciet haec? (Ose. XIV.) Igitur semen hujus dulcedinis atque decoris auctorem spiritum propitium habere operantes, dilectam hanc sive amicam instanter coepto itinere sequamur, ut faciem ejus videre et vocem audire, id est et intentionem ejus sentire, et verum ejus sensum inspicere mereamur. Cum dixisset in hoc propheta Dominus: Quia misericordiam volui, et non sacrificium, et scientiam Dei plusquam holocaustum, continuo subjunxit: Ipsi autem sicut Adam transgressi sunt pactum, ibi praevaricati sunt in me. Ab isto rursus capitulo populi peccata incipit declamare. Unde et hic ad memoriam revocandum est, quia, sicut superius jam diximus, septies hic propheta gentis suae peccatricis peccata percutit, totidemque vicibus in adventum sive sacramentum Filii Dei sermo ejus recurrit, singulosque cursus in eodem terminat, nimirum sapienti atque intelligenti, quia haec scire meretur. Illud innuens, quod justificari et a peccatis liberari aliter quam per gratiam vel fidem Christi nemo possit. Hac vice prima, quam nunc usque tractavimus sic incoepit: Non est enim veritas, et non est misericordia, et non est scientia Dei in terra. Tandem in persona Christi venturi dixit: In tribulatione sua mane consurgent ad me, etc., et tunc demum ad initium redargutionis rediit, dicendo: Quia misericordiam volui, et non sacrificium, et scientiam Dei plus quam holocaustum, ipsi autem, sicut Adam, transgressi sunt pactum, ibi praevaricati sunt in me. Cum enim dicit, quia misericordiam volui et scientiam Dei, subaudiendum vel reminiscendum est, quod in initio capituli dixerat, non est misericordia, et non est scientia Dei in terra. Nunc itaque ordine coepto processuri, non negligenter praeterimus, quia due dixit in versiculo praesenti: Sicut Adam transgressi sunt, ibi praevaricati sunt in me. Brevi versiculo et originale peccatum, et actualia tetigit peccata eorum. Dicendo namque, sicut Adam transgressi sunt, actualia peccata vehementer accusat; quia colentes idola et caetera facientes scelera, non quomodocunque peccaverunt, non per ignorantiam aut per infirmitatem deliquerunt; sed qui nequissimus peccandi modus est, scienter peccantes, scientes quod mala facerent, recedendo a domo David et a templo Domini, quod erat in Hierosolymis, vitulosque aureos colendo peccatum suum defenderunt, contradicendo sanctis prophetis quoscunque Dominus misit. Unde et superius Dominus dicit: Populus enim tuus sicut hi qui contradicunt sacerdoti. Hoc nimirem erat ita transgredi pactum, sicut transgressus est Adam. Ille namque et transgressus est et transgressionem suam superbe defendit, dicendo: Mulier quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi (Gen. III). Porro subjungendo, ibi praevaricati sunt in me, originale respicit peccatum. Ibi namque cum dicit, subauditur in Adam: praemiserat enim, sicut Adam transgressi sunt pactum. Et vere in Adam praevaricati sunt, quia, ut Apostolus ait, per unum hominem in hunc mundum peccatum intravit, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt (Rom. V). Itaque cum dicit, ibi praevaricati sunt in me, bene saepe dictus Apostolus huic in isto quoque sermone consonat prophetae, causando Judaeos et Graecos omnes sub peccato esse, subjungendo etiam haec: Non est enim distinctio. Omnes enim peccaverunt, et egent gloria Dei (Rom. III). His dictis, continuo de peccato actuali abundantius agit, scilicet de peccato idololatriae et aureorum cultu vitulorum, quo, sicut Adam, transgressi sunt pactum, ut jam dictum est. Sequitur enim: Galaad civitas operantium idolum, supplantata sanguine; et quasi fauces virorum latronum, particeps sacerdotum in via interficientium, pergentes de Sichem, quia scelus operati sunt. Galaad est civitas sita trans Jordanem in tribu Gad. in qua idolum primitus est consecratum. Erat enim et civitas lugitivorum. Sed quanto celebrior, tanto idololatriae et malorum omnium principium fuit. Et quia isti idola primum consecrarunt, vel maxime, sicut praesens testatur, in malum adjuverunt; idcirco primi ab Assyriis capti et in captivitatem ducti sunt. Porro, Sichem civitas in confinio decem tribuum et duarum, quae postea Neapolis appellata est, unde transitus erat Israelitis in Hierusalem, ubi solummodo licebat victimas immolari. Tribus ergo temporibus, quibus secundum legis praeceptum populus ad templum Domini ascendere debebat, sacerdotes illorum ponebant in itinere latrones qui insidiarentur pergentibus, ut magis vitulos aureos in Dan et in Bethel, quam Dominum adorarent in Hierusalem, et quos revocare non poterant, in eadem via interficiebant. Sacerdotum illorum particeps nunc dicitur Galaad, videlicet eo quod Galaaditae conjungendo se iniqua foederatione et cooperando sacerdotibus in interfectione. Sensus igitur iste est: Si quaeras cur dixerit, ipsi autem transgressi sunt pactum, sicut Adam, qui utique non per ignorantiam, sed scienter per arrogantiam peccavit, et peccatum suum adversus Deum sese corripientem proterve defendit. Ecce effectum sive opus manifestum habes malae defensionis. Nullum denique manifestius defensionis est experimentum, quam illos interficere, quibus admissum non placet communiter suscipere peccatum.