CAPUT V. De illa fortitudine sive sapientia et spiritu qui loquebatur, cui non poterant resistere disputantes cum eo, et quoniam sapienter accusatores vicit, dicentes se audisse verba blasphemiae in Moysen, et Deum et locum sanctum.

Qua tandem gratia, qua fortitudine Stephanus plenus erat? Nimirum gratia sapientiae et fortitudine Spiritus, sive Spiritu fortitudinis. Sic enim continuo subjunctum est: Et non poterant resistere sapientiae et spiritui qui loquebatur (Act. VI). Denique quaecunque ab illo dicta vel acta sunt, sapientiae et fortitudinis sunt. Videamus ordine rerum sive gestorum. Tunc, inquit, Scriptura, submiserunt viros, qui dicerent se audisse eum dicentem verba blasphemiae in Moysen et Deum, falsos utique testes, ut subjunctum est, qui dicerent: Homo iste non cessat loqui verba adversus locum sanctum et legem. Ille autem cunctis videntibus, faciem habens tanquam faciem angeli, et interrogatus a principe sacerdotum dicente, si haec ita se habent, sic ait: Viri fratres, et patres, audite: Deus gloriae apparuit patri nostro Abraham, cum esset in Mesopotamia, priusquam moraretur in Carran, et dixit ad illum! Exi de terra tua, et de cognatione tua, et veni in terram quam monstravero tibi (Act. VII). Sic ingressus magna sapientiae gratia, falsos primo confutavit testes contra se positos, in eo quod dixerant audisse se eum dicentem verba blasphemiae in Moysen et Deum, et deinde magno nihilominus fortitudinis impetu contrivit totum illud contra se collectum concilium vanum, concilium malignantium. Quid enim sibi vult quod sic inchoavit: Deus gloriae apparuit, inusitato hactenus quamvis verissimo utens testimonio, cum dicere posset: Deus apparuit patri nostro Abraham? Ergo tam breviter quam sapienter dissolvit accusationem blasphemiae, Deum gloriae nominans Deum qui apparuit Abraham. Dixerant enim non solum in Moysen, sed et in Deum. Major blasphemiae pars in Deum redundare videbatur, et idcirco prius illam diluit, Deum gloriae confitens eum, qui apparuit Abraham, subjungens nota omnipotentissimae divinitatis et divinae veritatis beneficia, quia videlicet repromisit dare illi terram in possessionem, in qua nunc vos habitatis, inquit, et semini ejus post ipsum, cum non haberet filium, etc. Alteram compositae blasphemiae partem, quae redundabat in Moysen, continuo veritatis et sui defensor, gloriosa testificatione destruit, dicens: Eodem tempore natus est Moyses et fuit gratus Deo, etc., usque ad id quod ait: Hic est Moyses, qui dixit filiis Israel: Prophetam suscitabit vobis Deus de fratribus vestris tanquam me, ipsum audietis. Hic est qui fuit in Ecclesia, in solitudine cum angelo, qui loquebatur ei in monte Syna, et cum patribus nostris, qui accepit verba vitae dare nobis (ibid.). Cuncta haec, quae dixit in Moysen, defendunt adversus falsos testes puram conscientiam, unde et ut dignum est de sancto Dei famulo sentientem. Et vide quanta sapientiae vi maculam sibi injectam in illa viperarum genimina refundit. Cum enim dixisset: Qui accepit verba vitae dare vobis, continuo subjunxit: Cui noluerunt obedire patres nostri, sed repulerunt, et aversi sunt cordibus suis in Aegyptum, etc., usque ad illud propheticum testimonium: Nunquid victimas aut hostias obtulistis mihi annis quadraginta in deserto domus Israel, et suscepistis tabernaculum Moloch, et sidus Dei vestri Rempha, figuras quas fecistis adorare eas, ut transferamini vos trans Babylonem (Act. VII). His dictis, quibus supradicta repulsa est calumnia blasphemiae tam in Deum quam in Moysen, supererat ut et aliquid pro eo diceret quod falsi testes addiderant, dicendo, adversus locum sanctum: Audivimus enim, inquiunt, eum dicentem quoniam Jesus Nazarenus hic destruet locum istum, et mutabit traditiones, quas tradidit nobis Moyses (Act. VI). Quod utique si dixisset, verum dixisset, et cum veritate locutus fuisset, quae praedixerat, dicens: Non remanebit lapis super lapidem (Matth. XXIV), quam veritatem etiam isto tacente, lapides isti clamare habebant (Luc. XIX). Quae autem blasphemia fuisset tale quidpiam dixisse in illos sanctos lapides? Ait ergo: Tabernaculum testimonii fuit patribus nostris in deserto, etc., usque ad id quod ait, sed non Excelsus in manufactis habitat, sicut propheta dicit: Coelum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum. Quam domum aedificabitis mihi, dicit Dominus, aut quis locus requietionis meae est? Nonne manus mea fecit haec omnia? (Act. VII.) Ac si diceret: Qualis blasphemia est dixisse quoniam Jesus Nazarenus hic destruet locum istum, cum Deus in eo non inhabitet, testante propheta, quia non in manufactis Excelsus habitat? Non enim blasphemia recte dici potest, nisi quod contra Excelsum, aut contra id dicitur in quo Excelsus habitat. Sed Salomon, dicitis, domum istam illi aedificavit. Nonne manus mea, inquit per prophetam, fecit haec omnia? Si coelum et terra transibunt, et haec omnia quae manus mea fecit, quanto magis domus ista quam manus Salomonis aedificavit, praesertim cum jamdudum igne Babylonico conflagrata fuerit? Notandum praeterea quia, cum dixisset, tabernaculum testimonii fuit patribus nostris in deserto, continuo subjunxit: Sicut disposuit loquens ad Moysen, ut faceret illud secundum formam, quam viderat (ibid.). Hoc namque dicto ad illam calumniae partem respicit, quia, cum dixissent: Audivimus enim eum dicentem: quoniam Jesus Nazarenns hic destruet locum istum, addiderant, et mutabit traditiones quas tradidit nobis Moyses (Act. VI). Et vere mira arte sapientiae vel gratiae, qua plenus erat, non solum non negavit se dixisse vel dicere debuisse, quoniam Jesus Nazarenus immutaret traditiones quas tradidit Moyses, sed etiam rationem pene reddidit, propter quam traditiones illas immutari oporteret, hanc videlicet quia non erant istae traditiones Dei, traditiones quas Moyses tradidit, sed traditae fuerant secundum formam sive figuram futurarum traditionum Dei, quas Moyses Deo praemonstrante vidit oculo intellectuali, oculo prophetali. Et hoc non sine auctoritate dixit, sed ipsius Moysi, imo Dei, qui ad Moysen dixit: Inspice et fac secundum exemplar, quod tibi in monte praemonstratum est (Exod. XXV). Ergo aut dixit, aut dicere debuit quod non se dixisse negavit, scilicet quia Jesus Nazarenus immutaret traditiones quas Moyses tradidit, id est quod jam cessare haberent exemplaria vel umbrae coelestium, coelestibus ipsis per Jesum Nazarenum declaratis.