CAPUT VI. De missa in vigilia Ascensionis Domini.

In vigilia Ascensionis Domini illa ponitur evangelii lectio, qua Dominus Jesus mox tradendus; Sublevatis oculis in coelum, dixit: Pater, venit hora, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet te (Joan. XVII). Causa autem cur in hujus solemnitatis praeventione legatur, haec est: Quia quod tunc oravit passurus, quando ascendit, completum esse innotuit hominibus, videlicet, quia moriens, sicut dicit in Canticis, ascendit in palmam, et resurgens apprehendit fructus ejus (Cant. VII). Quod quia per ascensionem, ut dictum est, innotuit hominibus ad ipsorum salutem: homines quippe sine notitia vel fide ejus non salvarentur. Recte haec, ut dictum est, oratio legitur, qua hoc ipsum oravit, jamjam per passionis viam, per mortiferi torrentis potum ad illam iturus gloriam. Notandum autem, quod cum dixit: Clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet te, protinus adjunxit: Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis, et omne quod dedisti ei, det eis vitam aeternam (Joan. XVII). Non dixit, et da ei, sed sicut dedisti ei potestatem.

Quamvis enim propter passionem mortis, gloria et honore coronatus sit Dominus Jesus (Hebr. II), et idcirco Deus illum exaltaverit, quia

“factus est pro nobis obediens usque ad mortem, mortem autem crucis (Philip. II),”

tamen et ante ipsam mortem, et ante ipsam crucem, dederat ei Pater regnum, dederat ei potestatem omnis carnis; sed non erat tempus, ut in eodem regno vel potestate, cum adhuc mortalis esset, clarificaretur. Quod ut evidentius comprobetur, libet de veteri proferre historia similitudinem authenticam, cunctis pene venerabilium litterarum studiosis cognitam.

Ecce sanctus David, qui hunc desiderabilem atque manu fortem Christum nomine suo signavit, factis praefiguravit, repromissione haereditavit, psalmis cecinit propheticis, alio juxta modum suum glorificatus est atque alio tempore, Dei dono, regni potestatem accepit. Tunc enim gloria sua glorificatus est, quando mortuo Saul ascendit in Hebron, susceptus primum a tribu Juda, deinde ab universo Israel (II Reg. II); tunc autem eamdem illi Deus dedit potestatem, quando sustulit eum de gregibus ovium et per manum Samuelis unxit in regem in medio fratrum suorum (I Reg. XVI). O quantis a potestate accepta, usque dum regno frueretur, interfluentibus potatus est amaritudinibus, quantis persequente Saul, Deus coronam ejus fabricans, erudivit 112 eum laboribus? Plane hac similitudine res quae proposita est, facile colligitur. Sic enim et Dominus noster antequam clarificaretur ea clarificatione, pro qua nunc orat dicens: Pater, clarifica Filium tuum (Joan. XVII); acceperat regiam dignitatem unctus oleo exsultationis prae participibus suis (Psal. XLIV), non tunc primum, quando Spiritus sanctus in specie columbae venit super eum (Matth. III), sed jam tunc, quando in secreto Virginis utero assumptus est homo verus, a vero Deo Dei Verbo per operationem sancti Spiritus, cujus universa plenitudo, quae in illam incarnationem effusa est, bene per cornu olei designata est, quo David in secreto paternae domus, ut ignoraret Saul, unctus est. Et sicut vitulus, quem ex praecepto Dei tulit secum Samuel, fefellit Saul, ut nesciret quid ageretur in domo, nec quidquam opinaretur, praeter quod praetendebat praeparatio vituli, id est votum sacrificii (II Reg. XVI), sic mortalis natura hominis, quae in mundo apparuit, fefellit diabolum, ut nesciret quid actum esset in utero Virginis, nec aliud quid opinaretur in Christo, nisi quod foris ostendebat caro passibilis, id est hominem purum, per omnia nostrae obnoxium corruptioni, ut putabat, carnemque peccati; deprehendit tamen processu temporis posse illum contraire suae tyrannicae dominationi, quemadmodum et Saul daemoniosus, in virtutibus David intellexit, quod contra thronum suum ageretur in illo, per eum qui a se recesserat, et in David dirigebatur Spiritus Domini (ibid.).

Igitur quod ait Dominus noster, instante mortis articulo: Pater venit hora, clarifica Filium, ut Filius tuus clarificet te, statimque subjungit: sicut dedisti ei potestatem omnis carnis, ut omne quod dedisti ei, det eis vitam aeternam (Joan. XVII), tale est ac si dicat David persequente Saul, in deserto Ziph, sive in deserto Maon ad petram dividentem, quando desperabat posse evadere a facie Saul (I Reg. XXIII), dicat, inquam, Deo, qui exauditor est omnium:

“Memor esto verbi tui servo tuo, in quo mihi spem dedisti (Psal. CXVIII),”

vel:

“Sicut jurasti David in veritate tua (Psal. LXXXVIII),”

tunc videlicet quando tulisti me de ovibus patris mei, et unxisti me unctione misericordiae tuae (I Reg. XVI).

Quod autem post ait: Et nunc clarifica me, tu Pater, apud temetipsum claritate, quam habui priusquam mundus esset, apud te (Joan. XVII); sic omnino accipiendum est, ut nullatenus Verbi divinitatem ab illa claritate, quam habuit in principio Deus apud Deum, obscuratam fuisse arbitremur. Nam neque orat Christus secundum divinam naturam, sed secundum eam, quae protinus moritura erat, servi formam. Quomodo ergo natura servi claritate prius habita se poscit clarificari, vel quomodo eam priusquam mundus esset, habuit? Videlicet propter personae unitatem suam claritatem, illam veraciter asserit esse formam servi, quam habuit priusquam mundus esset apud Patrem, illa quae sibi unita erat forma Dei. Et sic omnino claritatem tunc habuisse constanter dicenda est forma servi, quomodo dicitur de coelo descendisse Filius hominis. Sic enim ait:

“Et nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis, qui est in coelo (Joan. III).”

Non enim homo qui videbatur, de coelo descendit, sed qui conceptus et natus est de carne Mariae virginis. Itemque homo, Filius hominis, qui, ut dictum est, de terra carnis conceptus, et natus erat, et haec in terra consistens loquebatur, non in coelo erat, sed in terra gradiebatur, paulo post capiendus, crucifigendus, in terra sepeliendus. Igitur quemadmodum propter personae unitatem, Filius hominis de coelo descendit, quia Verbum sibi unitum in coelo et ubique erat: sic propter eamdem personae unitatem nunc ait, orans natura hominis: Clarifica me, tu Pater, apud temetipsum, claritate, quam habui, priusquam mundus esset apud te.

Sed jam nunc ad eas hujus evangelicae lectionis partes sermo concedat, de quibus caetera pendent officii membra. Post pauca ubi ait: Non pro mundo rogo, sed pro his quos dedisti mihi (Joan. XVII), continuo subjungit: Quia tui sunt, et mea omnia tua sunt, et tua mea sunt, et clarificatus sum in eis (ibid.). Et circa finem ejusdem orationis: Non pro his tantum rogo, inquit, sed et pro his qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut sint unum sicut tu, Pater, in me, et ego in te, ut sint in nobis unum (ibid.), etc. Unum, inquit, sint in nobis, sicut et nos unum sumus, modo, videlicet, supradicto, quia quos dedisti mihi, tui sunt, nec in meum jus transeundo, tui esse desierunt, et mea omnia tua sunt, et ideo verius tua quia mea esse coeperunt. Delectat propius hunc intueri modum communicationis, ut intelligamus ea quae Patris sunt, ex eo verius Patris esse, ex quo homini Christo data sunt. Hoc itaque non praetercundum quod antequam in rempublicam Dei Patris introduceretur hic Filius hominis, et sicut Daniel aspexit in visu noctis adduceretur usque ad Antiquum dierum, quia dedit ei potestatem, et honorem et regnum, ut omnes populi, tribus et linguae ipsi servirent (Dan. VII), immunita atque inconjuncta Creatori erat rerum universitas, quia videlicet, inter Creatorem et creaturam nullus erat medius. Nam quidquid erat, aut Creator erat, aut creatura. Ut ergo medium inveniretur perfectae societatis vinculum hic introductus est, qui ex eo Creatorem et creaturam firmius adnecteret quia unus idemque Christus utrumque est, Creator videlicet atque creatura: Creator, quia Deus; creatura quia homo. Et licet Apostolus dicat:

“Nusquam enim angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit (Hebr. I),”

nec sic tamen angeli expertes sunt hujus dignationis, quia profecto cum omnis creatura sit homo, habens esse cum lapidibus, vivere cum arboribus, sentire cum pecoribus, discernere cum angelis; cum, inquam, homo juxta aliquid omnis creatura sit, hominem autem Deus assumpserit, relinquitur et angelis gratulari, quod is qui super ipsos Creator erat, creatura quoque cum ipsis est. Amplius autem et hoc ad rem attinet, quod homo, cum secundum solum corpus quamdam visibiliter mundi similitudinem gerat ex quatuor elementis compositus, unde a Graecis [m][i][k][r][oac][k][o][s][m][o][sf], id est minor mundus appellatur, secundum solam animam angelicae substantiae est, videlicet rationalis atque immortalis, hac sola, ut angelus quoque a Creatore distans substantiali differentia, quod creata est. Itaque et ad angelicae creaturae exsultationem illud attinet, quod Deus homo factus est. Igitur, sicut supra dictum est, ut esset quo Creator atque creatura firmius necteretur, hic in rempublicam Creatoris, Filius hominis mediator introductus est, qui in humana natura, quod non habuerat accipiens, potestatem non sibi usurparet, sed juxta Apostolum, Deo et Patri regnum traderet (I Cor. XIII), dicens, ut supra positum est: Et mea omnia tua sunt, et tua mea sunt. Atque hic est modus communicationis et similitudinis, quam intendens ait: ut sint in nobis unum, sicut et nos unum sumus. Quem verissime tenens sacri compositor officii, huic evangelio lectionem illam de Actibus apostolorum praescripsit: Multitudinis credentium erat cor unum et anima una, nec quisquam eorum quae possidebat, aliquid suum esse dicebat. Dividebatur autem singulis prout cuique opus erat (Act. IV), plane per hoc indicat qualiter accipiendum sit, 113 quod Dominus ait orans, ut sint unum sicut et nos, et quod praemiserat, omnia mea tua sunt, et tua mea sunt. Itaque si solem in sua, prae infirmitate oculorum, altitudine perspicere non possumus, progressum ejus in gradibus suppositis contemplemur, id est, si hominem deificum, in communionem Trinitatis sine personarum augmento admissum, in seipso pervidere non possumus, quantae plenitudinis sibi conscius, dicat: Omnia mea tua sunt, et tua mea sunt, ad imitatores ejus respiciamus, de quibus dictum est: Multitudinis credentium erat cor unum, et anima una, etc. In hoc minori de majore illo argumentemur. Necessario concedendum est minus esse communionis, minus esse concordiae vel charitatis, minus gratiae Spiritus sancti in pluribus hominum personis, in multitudine hominum, quamvis credentium, quamvis justorum, quamvis in veritate et charitate ambulantium, plus vero in Patre et Christo Filio Deo et homine, in quo natura humana sic divinae unita est naturae ut cum illam personam duplicare non valeat, adeo concordiae et charitatis fecunda, ut nulla unquam defuerit illi sancti septiformis Spiritus gratia. Sed ecce in his pluribus et longe minus habentibus tanta communio, tanta charitatis concordia est, ut in spiritualibus cor illis unum et anima una sit, in corporalibus quoque nihil proprium, sed omnia sunt communia. De corporalibus liquet, quanta sit communionis charitas, quia tales profecti sunt de baptismo, ut eleganter comparentur gregi tonsarum, quae ascenderunt de lavacro (Cant. IV), ut spoliati velleribus rerum quas ponebant ante pedes apostolorum. De spiritualibus quoque passim in Scripturis, et maxime in Apostolo, clarum et evidens habemus unitatis indicium. Qui cum dixisset:

“Divisiones gratiarum sunt, idem autem spiritus, et divisiones ministrationum sunt, idem autem Dominus (I Cor. XII),”

paulo post subdidit:

“Sicut enim corpus unum est, et membra habet multa, omnia autem membra, cum sint multa, corpus unum sunt, sic et Christus (ibid.).”

Sicut enim in uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eumdem actum habent; ita multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra. Tale quid et B. Laurentii responsis invenimus. Qui cum Decio pauperes ostendisset, non de panniculis vel morbidis eorum corporibus, sed de donis sancti Spiritus, quem credentes acceperant, dixit:

“Ecce isti sunt thesauri aeterni, qui nunquam minuuntur nec decrescunt, qui in singulis asperguntur, et in omnibus inveniuntur.”

Divisiones namque gratiarum pauperes Christi accipiunt, suoque singuli munere funguntur, sed suam singuli divisivam gratiam omnibus impartiuntur. Verbi gratia: spiritus scientiae, spiritusque pietatis (Isa. XI), bonae partes thesauri coelestis in singulis Petro et Paulo aspersae sunt, sed in omnibus inveniuntur, dum ab ore Pauli scientia cunctis auditoribus pro captu auditorum affluit: pietas autem Petri suomet erudita lapsu, cunctis peccatoribus, rite pulsantibus, misericordiae competentis januas aperit. Sic universo corpori et oculus videt, et auris audit, nec potest dicere oculus manui: Opera tua non indigeo, nec caput pedibus: Non estis mihi necessarii.

Igitur illa Trinitatis communio assumptae naturae hominis, longe firmior unanimitatis connexio est, propter quam dicit: Et mea omnia tua sunt, et tua mea sunt: quam et si nunc videre non possumus, sicuti est, saltem per speculum ejus similitudinis nostrae nonnulla ex parte speculamur (I Cor. XIII). Et ecce magnum quiddam et mirabile, coelisque ac coelorum virtutibus spectabile, apparet in illa beati Filii hominis natura, cui cum Patre sunt omnia communia, scilicet et quae in se habet naturaliter, et quae sub se condidit potentialiter. Habet enim Pater in se naturaliter Verbum de se natum, sed hoc eructante illo, habet homo ille in se incarnatum, habet Pater nihilominus Spiritum sanctum nihilominus a se procedentem, habet homo ille Spiritum sanctum semper in se requiescentem. Condidit sub se Pater potentialiter coelum et terram, et omnia quae in eis sunt, angelos, archangelos, thronos, dominationes, principatus, potestates, virtutes, cherubim atque seraphim, drachmamque decimam, id est hominem (Col. I). Conjunxit vero in seipso et pacificavit haec omnia verus hic homo Christus, et super haec omnia constitutus est, et omnia subjecta sunt sub pedibus ejus (Psal. VIII). Sedet super thronum Pater ille Antiquus dierum, sedet et Agnus hic Filius hominis, imo

“Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V);”

et, sicut alibi dicitur,

“potestatem dedit illi judicium facere, quia Filius hominis est (ibid.).”

Omnes ergo gentes, sicut in introitu cantamus, plaudite manibus, jubilate Deo in voce exsultationis (Psal. XLIX), plorante et moerore seipsam consumente diaboli invidia, quia frustrata est, imo quia profuit, dum nocere cupit, quia priusquam caderet homo, tamen erat homo; nunc autem dum casum corrigit, dum ascendit, Deus et homo. Nunc est

“Dominus, nunc est excelsus, terribilis, rex magnus (Psal. XLVI).”

Dominus, inquam, est, et in universa terra admirabile nomen ejus excelsus, quia super coelos elevata est magnificentia ejus (Psal. VIII); terribilis, quia quemadmodum ascendit, ita ad judicandos vivos et mortuos revertetur (Act. I). Et hic rex magnus, nunc in illa sedet curia victor ad dexteram Patris, honore coronatus et gloria, speciosus et exspectabilis rex in illa sua beata republica, Patris non mortui, sed et nunquam morituri haeres, mortuus semel, et ultra jam non moriturus, cunctos Patris imperatoris antiqui possidens thesauros, in arca pectoris sui reconditos, unde et dona dat hominibus (Psal. LXXVI), alii sapientiae vel scientiae sermonem, alii discretionem spirituum, alii genera linguarum, alii interpretationem sermonum, alii operationem virtutum (I Cor. XII), et his similia. Omnes itaque gentes, ut dictum est, plaudite manibus, id est plaudite cum laetitia, bene operamini. Elegantius quidquam praemitti non potuit ad introitum, secundum praedictum Evangelii sensum, sive lectionis Actuum apostolorum. Nam in eo ait, plaudite manibus, et operatio, et supradicta charitatis communicatio, breviter commendatur. In plausu enim laetitia, manuumque concussio conspicitur. Ita ergo manibus plaudere jubemur, ut hilari charitate quidquid habemus, quidquid scimus, quidquid possumus, commune faciamus, hoc pacto unum simus, ut Christo tanquam corpus consona membrorum aptitudine cohaereamus.