CAPUT 9

“Gratia, inquit, vobis et pax ab eo qui erat, et qui est, et qui venturus est.”

Usitata valde, more apostolorum, Christi salutatio est, gratia et pax, et praecipue more Pauli, quem vas electionis suae; ipsa gratia diffusa in labiis ejusdem Christi nominavit, in nulla quippe Epistolarum suarum salutationem hujusmodi omitit. Digna ergo dictio est, ut quasi statera ponderetur, et pondus ejus quantum sit, et si omnino definiri non potest, saltem utcunque aestimetur. Quid rogo Apostoli, quorum hic unus dilectus Jesu Christi est, per eumdem Jesum Christum, nisi gratiam et pacem acceperunt? gratia namque, et non ex operibus vocati sunt (I Cor. XV), ut essent id quod sunt, scilicet apostoli, et ita tantum gratia honorati fuerunt, quandiu ipse, qui vocavit eos Dominus Jesus cum illis ambulavit. At ubi moriens ille pro nobis aeterno patri Adae debitum solvit (Coloss. II), et veteris piaculi cautionem, pio cruore detersit, die tertia resurgens, pacem illis attulit stans in medio eorum, et dicens eis:

“Pax vobis (Luc. XXVI).”

Reconciliaverat enim eos Deo, soluto pariete inimicitiarum per mortem crucis (Ephes. II). Quod ergo acceperant, id est, prius vocationem gratiae, et deinde pacem reconciliationis necessariae, utrumque nobis optare debebant et offerre, non a semetipsis, sed ab illo a quo acceperant, et ipsi scilicet

“ab eo qui erat, et qui est, et qui venturus est.”

Hoc, inquam, illis instanter commemorare debebant, ut scirent, se a Deo vocatos esse per gratiam, pacemque servarent et reconciliationem qua erant Deo reconciliati per Christum. Hoc interim silentio non praeterire libet, quod cum jam dictus Paulus apostolus in omnibus Epistolis suis salutando Ecclesias haec duo, scilicet gratiam et pacem conjungat, dicendo

“gratia vobis et pax,”

in his duntaxat, quas ad discipulum Timotheum scribit, misericordiam interponit:

“Timotheo inquiens, dilecto filio in fide, gratia, misericordia et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo (I Tim. I).”

Nam, quia in illo episcopos omnes informabat, cujus officii summum et necessarium decus est, misericordia, et ille, ut fertur, zeli ferventioris erat, idcirco recte et opportune viscera misericordiae illi habere praeoptabat, et haec inter caetera dicens:

“Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem (I Tim. V).”

Etenim nos omnes memores esse debemus, quia gratia Dei est, et non ex nobis, quidquid boni sumus aut habemus, et hoc respectu compati his qui necdum esse videntur quod sumus vel habere quod habemus (I Cor. IV; II Cor. III), juxta mysticum sanctae legis exemplum, quo ait Dominus:

“Peregrino non molestus eris. Scitis enim advenarum animas, quia et ipsi peregrini fuistis in terra Aegypti (Exod. XXIII).”

Sed hoc, ut episcopi observent, qui constituti sunt animarum praesides; multo maxime tam illis quam subditis necessarium est. Quapropter satis utiliter nobis actum est, ut is cui specialiter dictura erat [qui specialiter dicturus erat] misericordia,

“pasce agnos meos,”

in suo lapsu prius disceret quantum deberet esse misericors. Sed jam ad coeptam litterae semitam redeamus:

“Ab eo, inquit, qui erat, et qui est, et qui venturus est”

Nonnullis visum est dicta haec de persona Filii debere intelligi, pro eo maxime quia dixit postremo,

“et qui venturus est.”

Quoniam venturus est judicare vivos et mortuos ipse Filius, et nullam hic personae Patris mentionem fieri, sed tantummodo Filii, et Spiritus sancti, bis Filii, scilicet et in eo quod prius ait,

“ab eo qui erat, et qui est, et qui venturus est,”

atque in eo quod posterius,

“et Jesu Christo qui est testis fidelis,”

etc. Semel vero Spiritus sancti, in eo quod ait,

“et septem spiritibus qui in conspectu throni ejus sunt.”

Sed occurrit jam dictus apostolus Paulus, toties dicens, et toties distinguens, a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo,

“gratia vobis et pax.”

Utique Pater Christi Pater noster est, quemadmodum dicit:

“Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, isque et erat, et est, et venturus est (Joan. XX).”

Hoc solum quod postremo dicitur, et qui venturus est, compellere videtur, ut haec de persona Filii dicta intelligantur quia de hac persona angeli dixerunt:

“Sic veniet quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I).”

At vero et Pater sine dubio venturus, id est, seipsum fidelibus manifestaturus est, qui nunc vident eum

“per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem (I Cor. XIII).”

Hoc tantum differt, quia Filius in forma servi (Philipp. II) sic veniet, ut tandem formam non tantum boni videant, verum etiam mali, sicut infra scriptum est:

“Et videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt.”

Pater autem sic veniet, id est, apparebit, ut gloriam Dei Patris et Filii et Spiritus sancti non nisi videant boni. Quod si testimonio Scripturarum indiget, ut recte illo modo venire venturus esse credatur Pater, ecce in Daniele ita scriptum est:

“Et aspiciebam donec throni positi sunt; et Antiquus dierum sedit (Dan. VII).”

Item:

“Et ecce cornu illud faciebat bellum adversum sanctos et praevalebat eis, donec veniret Antiquus dierum, et judicium dedit sanctis Excelsi; et tempus advenit, et regnum obtinuerunt sancti (ibid.).”

Cui dubium est in Antiquo dierum veniente, personam Patris exprimi? Nam de Filii persona ibidem scriptum est:

“Aspiciebam ergo in visu noctis, et ecce Filius hominis in nubibus coeli veniebat, et usque ad Antiquum dierum pervenit (ibid.).”

Igitur eum,

“qui erat, et qui est, et qui venturus est,”

Deum Patrem intelligi nihil prohibet, imo et perpulchrum dignumque ac venerabile est, ut dum sequitur,

“et a septem spiritibus qui in conspectu throni ejus sunt, et a Jesu Christo qui est testis fidelis,”

totius Trinitatis gloriosa confessio praedicari credatur. Erat, inquam, Pater, id est, immutabilis in se manebat, antequam haec mutabilia conderet. Et est quoque, id est, immutabilis permanet, dum haec eadem regit currentia mutabiliter. Venturus est nihilominus, id est, immutabilis apparebit, cum praeterierit haec mutabilium rerum corruptibilis species. Porro de bestia maligna, quae proposito hujus adversari molitur, longe inferius scriptum est:

“Et bestia quam vidi [vidisti] fuit, et non est.”

Consolationem ergo recipiant in gratia ista tam ipse Joannes exsilio relegatus, quam et omnes qui pie volentes vivere in Christo, persecutionem patiuntur (II Tim. III), quia futurum est ut de omni persecutione, sive persequente dicatur: Fuit et non est. De isto autem, propter quem patiuntur, semper dicatur: Qui erat, et qui est, et nunquam esse desinet.