|
|
“Audite verbum istud quod ego levo super vos planctum domus Israel.
Cecidit, non adjiciet ut resurgat; virgo Israel projecta est in terra
sua, non est qui suscitet eam.”
|
|
Miro modo, ubi praemiserat,
|
“et gradiens super excelsa terrae, Dominus Deus exercituum nomen ejus,”
|
|
verba ipsius annuntiantis homini eloquium suum, cum grandi exclamatione
pronuntiat:
|
“Audite, inquiens, verbum illud quod levo ego super vos planctum domus
Israel.”
|
|
Nonne sic habemus in Evangelio, quod iste Dominus annuntians eloquium
suum, et non auditus, levavit planctum, praedicendo futurum, ut ad
subversionem illorum mitteret Romanum exercitum, levavit, inquam,
planctum Hierusalem.
|
“Hierusalem, inquiens, quae occidis prophetas, et lapidas eos qui ad te
sunt missi (Matth. XXIII),”
|
|
subjungens:
|
“Ecce relinquetur domus vestra deserta (ibid.).”
|
|
Nonne planctus erat super eos in altum elevatus, cum toties diceret
ibidem: Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui clauditis regnum
coelorum ante homines; vae vobis, qui comeditis domos viduarum; vae
vobis, qui circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum, et cum
fuerit factus, facitis eum filium gehennae duplo quam vos; vae vobis,
qui dicitis: Quicunque juraverit per templum nihil est; qui autem
juraverit in auro templi, debet; vae vobis, qui decimatis mentham et
anethum et cyminum; vae vobis, qui mundatis quod de foris est calicis et
paropsidis; vae vobis, qui similes estis sepulcris dealbatis; vae vobis,
qui aedificatis sepulcra prophetarum, et ornatis monumenta justorum
(ibid.). Vere planctus est magnus, et quod majus est, non sine lacrymis.
Nam sicut alius evangelista narrat:
|
“Videns civitatem flevit super illam, dicens: Quia si cognovisses et tu
(Luc. XIX).”
|
|
Igitur quod nunc dicit:
|
“Audite verbum istud, quod ego levo super vos planctum domus Israel,”
|
|
verba esse Domini recte intelligimus formantis
ut supra dictum est, et creantis
et annuntiantis
facientis
et gradientis
quia causam cur levet planctum super domum Israel, plangendo ipse in
Evangelio declamat:
|
“Ecce, inquiens, relinquetur vobis domus vestra deserta (Matth. XXIII).”
|
|
Etenim quod ait:
|
“Cecidit, non adjiciet ut resurgat virgo Israel. Projecta est in terram
suam, non est qui suscitet eam,”
|
|
de naturalibus ramis olivae intelligendum est, qui, ut supra meminimus
ex Apostolo, propter incredulitatem fracti sunt (Luc. XI), nec inseri
possunt: Nec enim est qui projectos in terram suscitare possit, sicut
apostoli experti sunt, hic jam subaudiendum est illud, quod radici bonae
dictum esse supra tractavimus. Tu tamen
|
“praeparare in occursum Dei tui, Israel,”
|
|
ut secundum sensum continuetur littera, quae protinus sequitur.
|
“Quia haec dicit Dominus Deus: Urbs de qua egrediebantur mille,
relinquentur in ea centum, et de qua egrediebantur centum, relinquentur
in ea decem in domo Israel.”
|
|
Magna ista consolatio est fideli bonae radici, quae in fractura vel
excisione ramorum naturalium grande damnum pertulit, ne propter haec
tristitia magna, et continuus dolor sit cordi ejus, quia inferentur
alii, Domino dicente:
|
“Sic urbs de qua egrediebantur mille, relinquentur in ea centum, et de
qua egrediebantur centum, relinquentur in ea decem in domo Israel.”
|
|
Quod ut possit utiliter intelligi, meminisse oportet, quod supra dixit:
|
“Subverti vos sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham,”
|
|
et scire quia sicut carnalis domus Israel similis Sodomae in damnatione
facta est, sic e contrario plenitudo gentium (quae Sodoma erat)
spiritualiter domus Israel effecta est. Simulque memoriter recolendum,
quia in Sodomis non sunt relicti saltem decem justi, propter quos
dimisisset Dominus omni loco, et non delevisset eos. Sic enim Abrabam
loquens ad Dominum, et incipiens a quinquaginta, numerumque paulatim
decerpens atque diminuens, tandem finivit:
|
“Obsecro, inquit, ne irascaris, Domine, si loquar adhuc semel. Quid si
inventi fuerint decem? Ait: Non delebo propter decem (Gen. XVIII).”
|
|
Hoc animadverso, jam nunc dixit,
|
“subverti vos, sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham,”
|
|
simul illum intendisse non dubitemus, ut diceret illam quae Sodoma
fuerat, scilicet Ecclesiam de gentibus, non subvertam, quam ob causam?
Videlicet propter antiquam sententiam. Debeo enim fidelis esse amico meo
fideli Abrahae, ut ubicunque invenero decem justos, non deleam civitatem
propter eos. Ecce autem non solum decem in Ecclesia gentium justos
inveniam, verum etiam centum, unde prius egrediebantur mille, id est
unde nullus ante relinquebatur, sed abibant omnes in vias suas, sine
Deo, alieni a salute, qui videlicet omnes intelliguntur per mille.
Millenario namque numero universitas significari solet, ut illic:
|
“Memor fuit in saeculum testamenti sui, verbi quod mandavit in mille
generationes (Psal. CIV).”
|
|
Porro centenario et denario numero perfectio significari solet, ut
illic:
|
“Centuplum accipiet (Matth. XIX).”
|
|
Et in libro Machabaeorum legimus:
|
“Judas autem Machabaeus, qui decimus fuerat, secesserat in desertum
locum (I Mach. V).”
|
|
Decimus namque, id est in paterna decem praeceptorum lege perfectus.
Tales utique, scilicet centesimi et decimi, id est perfecti, in urbe vel
Ecclesia gentium relinquentur, unde prius mille egrediebantur, id est
universi condemnabantur, et propter eos qui perfecti erunt, caeteri
peccatores quidem, sed poenitentes in die judicii servabuntur et
relinquentur in domo Israel, velut oleastri in bonam olivam inserti pro
naturalibus ramis, qui fracti sunt (Luc. XI). Quantitate quidem plus est
centum de mille, quam in decem relinquendis de centum, sed ratione
aequalitas in utroque est, quia videlicet sicut centenus milleni, ita
decenus centeni, decima pars est. Bene autem per decimam sanctificatio
justitiae sive justorum intelligitur, quia nimirum ex decreto legis,
rerum omnium decimatio, pars Domini est (Levit. XXVII). Eadem quae
praesenti loco dicimus sive intelligimus, ex alterius prophetae,
scilicet Isaiae, lectione comprobantur. Cum enim dixisset:
|
“Excaeca cor populi hujus, et aures ejus aggrava, et oculos ejus claude,
ne forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, et corde suo
intelligat et convertatur, et sanem eum; usquequo, Domine? donec
desolentur civitates absque habitatore, et domus sine homine, et terra
derelinquetur deserta (Isa. VI).”
|
|
Quibus utique verbis frangendos esse ramos naturales, de quibus jam
diximus, significabat, continuo subjunxit:
|
“Et multiplicabitur quae derelicta fuerat in medio terrae, et adhuc erit
in ea decimatio, et convertetur, et erit in ostensionem sicut
terebinthus, et sicut quercus, quae extendit ramos suos. Semen sanctum
erit id quod steterit in ea (ibid.).”
|
|
Nimirum eadem in isto et in illo justorum sanctificatio sive
multiplicatio sub sacramento decimationis (quae pars Domini sive altaris
ejus legitima est) recte intelligitur. Et pulchre Israeli bonae radici
inserendorum multiplicitas ramorum de cunctis gentibus, tanquam ex
oleastro, sub nomine decimationis repromittitur, quia videlicet ille
primus decimas rerum suarum Deo vovisse legitur.
|
“Si fuerit Dominus mecum, ait, et custodierit me in via per quam ambulo,
et dederit mihi panem ad vescendum, et vestimentum ad induendum,
reversusque fuero prospere in domum patris mei, erit mihi Dominus in
Deum, et lapis iste quem erexi in titulum, vocabitur domus Dei,
cunctorumque, quae dederis mihi, decimas offeram tibi (Gen. XXVIII).”
|
|
Pulchra vicissitudo, pulchra recompensatio. Israel in domo Dei decimas
gentium se relicturum promittit. Cum enim dixisset,
|
“urbs de qua egrediebantur mille, relinquentur in ea decem,”
|
|
addidit,
Profecto qui tantas illi salutis sive salvandorum copias destinabat, non
vane sic praemisit et sic praelocutus est,
|
“praeparare in occursum Dei tui, Israel.”
|
|
Sequitur:
|
“Quia haec dicit Dominus domui Israel, quaerite me, et vivetis, et
nolite quaerere Bethel, et in Galgala nolite intrare, et in Bersabee non
transibitis, quia Galgala captiva ducetur, et Bethel erit inutilis.
Quaerite Dominum et vivite, ne forte comburatur ut ignis domus Joseph,
et devorabit, et non erit qui exstinguat Bethel.”
|
|
Locus iste per conjunctionem, qua sic incipit,
|
“quia haec dicit Dominus domui Israel,”
|
|
ad superiora nos remittit, ubi sic dictum est ex persona Domini:
|
“Venite ad Bethel et impie agite ad Galgala, et multiplicate
praevaricationem (Ose. IV),”
|
|
etc., quae ita finivit,
|
“sic enim voluistis, filii Israel.”
|
|
Et est sensus: Dixi vobis superius, quasi verbo adhortantis:
|
“Venite ad Bethel, et impie agite,”
|
|
sed non est hoc adhortantis sive volentis, imo indignantis et odientis,
quia si voluntas quaeritur Domini, haec potius vult, et haec pro
voluntate sua dicit:
|
“Nolite quaerere in Bethel, et in Galgala nolite intrare.”
|
|
Ibi quaerentes non utique vivetis, sed potius moriemini, quia videlicet
non ibi sum ego Deus vivus et vivificans, sed ibi est aureus vitulus;
non dico mortuus, nec enim aliquando fuit vivus, sive animatus; sed
dico, ubi est vitulus vester, Deus vester, neque mortuus, neque vivus,
sed tamen mortificans, quia qui quaerunt illum, moriuntur?
|
“Nolite ergo quaerere in Bethel, et in Galgala nolite intrare,”
|
|
qui est locus idololatriae,
|
“et in Bersabee non transibitis,”
|
|
ubi pertinaci errore idola adorare consuevistis. Notandum deinde, quod
cum dicit,
|
“quia Galgala captiva ducetur, et Bethel erit inutilis,”
|
|
de Bersabee tacet; quia videlicet victis decem tribubus urbs nomine
Bersabee quae erat in tribu Juda, illo tempore neque capta neque
destructa est. Haec Domino dicente, statim suam propheta per propriam
personam, pro bona voluntate adhortationem subjungit,
|
“quaerite, inquiens, Dominum et vivite, ne forte succendantur ut ignis
domus Joseph,”
|
|
quam propter Jeroboam, qui de tribu Ephraim, et de domo fuit Joseph,
decem tribus sentire debemus, quae appellabantur Israel, et ex majore
populi parte nomen pristinum possidebant. Duae autem tribus, quae
regebantur a stirpe David, qui de tribu Juda fuit, vocatae sunt Judas,
et possidebant Jerusalem, in qua erat templum Dei. Cumque succensa
fuerit domus Joseph, devorabit, atque consumet Bethel, et non erit qui
exstinguat, cum a regibus suis fuerit succensa. Haec omnia sic dicta
sunt, ut cum in superficie litterae vel vocis propheticae, temporis tunc
instantis captivitatem denuntient, qua decem tribus in Assyrios
postmodum transferendae erant, nihilominus subtiliter inspecta Judaeorum
captivitate, quae nunc usque dispersa manet, conveniant. Quod ut
intellectui planius fiat, prius dicendum quia Bethel domus Dei, Galgala
volutabrum, Bersabee puteus juramenti interpretatur Quis autem illam
nesciat quondam domum Dei, de qua vane gloriabantur Judaei confidentes
verbis mendacii et dicentes:
|
“Templum Domini, templum Domini, templum Domini est (Jer. VII).”
|
|
Porro volutabrum illorum caeremoniae carnales erant, imo sunt, ex quo
Christum crucifixerunt; volutabrum, inquam, ita ut Apostolus pro
detrimento illos habeat,
|
“et arbitretur ut stercora (Philip. III),”
|
|
non sine auctoritate prophetica. Nam in Malachia:
|
“Ecce ego, inquit Dominus, projiciam vobis brachium, et dispergam super
vultum vestrum stercus solemnitatum vestrarum (Malach. II).”
|
|
Puteus autem juramenti erat illis profunda cupiditas auri et argenti, et
in tantum puteus juramenti, ut juramentum in auro nimis praeferrent
juramento quod juratum esset in altari, sive in templo, unde Dominus:
|
“Vae vobis, inquit, duces caeci qui dicitis: Quicunque juraverit per
templum, nihil est, qui autem juraverit in domo quod est super illud,
debet (Matth. XXIII).”
|
|
Igitur
|
“quaerite me et vivetis,”
|
|
ait Christus qui vere vita est,
|
“et nolite quaerere in Bethel,”
|
|
id est in illa domo Dei, quae cum debuisset esse
|
“domus orationis, facta est spelunca latronum (Matth. XXI),”
|
|
quia sicut per prophetam praedixeram:
|
“Reliqui domum meam, dimisi haereditatem meam, facta est mihi
haereditatio mea quasi spelunca hyaenae (Jer. XII).”
|
|
Nolite me quaerere illic, quia sum ibi ex quo volentibus illis me
lapidare, abscondi me et exivi de templo (Joan. VIII).
|
“Et in Galgala nolite intrare,”
|
|
id est volutabrum veterum caeremoniarum contemnite, et habete jam pro
stercore, ut ne saltem circumcidamini illa carnis circumcisione, qua
Josue populum circumcidit in Galgalis,
|
“quia si circumcidamini, Christus vobis nihil prodest (Galat. V).”
|
|
|
“Et in Bersabee non transibitis,”
|
|
id est avaritiae Pharisaicae profunditatem, quam perjuria consequuntur,
non sectabimini. Talia praedicantibus apostolis Christi post passionem
ejus, quem illi audire noluerunt, futurum erat quod sequitur:
|
“Quia Galgala captiva ducetur, et Bethel erit inutilis,”
|
|
simulque et quod subjungitur,
|
“quaerite Dominum et vivite, ne forte comburatur, ut ignis domus Joseph,
et devorabit, et non erit qui exstinguat Bethel.”
|
|
Illa namque Bethel, quae debuit esse domus Dei sive Christi, cujus typum
tenuit Joseph, non solum inutilis facta, verum etiam propter
inutilitatem igni combusta est, et devoravit eam ignis, et non fuit qui
exstingueret, quin etiam invisibiliter quoque nunc
|
“ardet usque ad inferni novissima, ignis qui in furore Domini succensus
est (Deut. XXXII),”
|
|
et illa jam non vere Judaea, sed Galgala supradicto modo dicenda, in
omnes gentes captiva ducta est. Sequitur:
|
“Qui convertitis in absinthium judicium, et justitiam relinquitis in
terra, et facientem Arcturum et Orionem, et convertentem in mane
tenebras, et diem nocte mutantem, qui vocat aquas maris, et effundit eas
super faciem terrae, Dominus nomen est ejus. Qui subridet vastitatem
super robustum, et vastitatem super potentem affert.”
|
|
Hic subaudiendum est, vobis dico, loquor,
|
“qui convertitis in absinthium judicium.”
|
|
Grandis culpa, magna damnationis causa, convertere dulcedinem judicii in
absinthium sive amaritudinem iniquitatis, et pulchritudinem sive
suavitatem justitiae in horrorem clamoris. Hoc ipsum apud Isaiam verbis
aliis per figuram vineae conqueritur dicens:
|
“Et exspectavi ut faceret uvas, et fecit labruscas (Isa. V),”
|
|
et exponens quid diceret:
|
“Et exspectavi, inquit, ut faceret judicium, et ecce iniquitas, et
justitiam, et ecce clamor (ibid.).”
|
|
Vere infelices, qui tam longum iniquitatis et clamoris traxerunt
funiculum, ut usque ad ipsum pervenirent Christum, iniquo judicio et
clamore condemnandum, clamando:
clamando:
clamando:
|
“Sanguis ejus super nos et super filios nostros.”
|
|
Debemus enim sic illa, quae praesentia vel instantia tunc erant tempora
respicere, ut non dubitemus spiritum propheticum potius futurum tempus
prospexisse, quo filii pessimi occidendo Christum, impleturi erant
mensuram patrum suorum. Nam et si illa potissima prophetiae pars in isto
et in caeteris prophetis, abscondita sive operta est, propterea nimirum
operta est, quia crudeles atque rebelles illi patres, non solummodo
prophetantes aut scribentes, occiderent, quod fecerunt, verumetiam
Scripturas incenderent et perderent, si tale sacramentum in obscura
littera non fuisset absconditum. Proinde quod sequitur:
|
“Et facientem Arcturum et Orionem, et convertentem in mane tenebras, et
diem nocte mutantem, qui vocat aquas maris, et effundit eas super faciem
terrae, Dominus est nomen ejus.”
|
|
Opportunum de eodem Christo testimonium esse non dubitemus, quia
videlicet persona haec magis quam persona Patris, opus habebat propter
nos defendi Scripturarum testimoniis, quod sit factor siderum noctisque
et diei, imo et omnium quae facta sunt, quia
|
“sine ipso factum est nihil (Joan. I).”
|
|
Quare autem cum omnium factor sit, praesenti loco tantummodo dicitur
factor Arcturi et Orionis, diei et noctis, et pluviae super terram
effundendae, videlicet ut cum potentia Creatoris, gratiam quoque mystice
commendet ejusdem Salvatoris. Arcturus namque qui in coeli axe
constitutus, septem stellarum radiis fulget, semper versatur, et nunquam
mergitur; imo et dum versatur, erigitur. Orion autem ipso pondere
temporis hiemalis oritur, suoque ortu tempestates excitat, et maria
terrasque perturbat. Unde apud beatum Job, ubi dicit:
|
“Qui facit Arcturum et Oriona et Hyadas et interiora austri (Job IX).”
|
|
Per Arcturum qui, ut jam dictum est, semper versatur, et nunquam
mergitur, exponente beato Gregorio, sanctam intelligimus Ecclesiam, quae
septiformi spiritu stabilita, persecutiones iniquorum sine cessatione
tolerat, sed tamen usque ad mundi terminum sine defectu perdurat. Per
Orionem vero sanctos martyres, qui pondus persequentium molestiamque
passuri ad coeli faciem quasi in hieme venerunt. At vero quoniam
antiquam novi hominis Christi divinitatem istis vel his similibus
testimoniis confirmare et confirmatam esse cupimus, dulcius et
delectabilius esse arbitramur, si intra universitatem ejusdem sanctae
Ecclesiae personas illas quasi digito demonstremus, quarum propter
similitudinem competenter hic Arcturum et Orionem fecisse dicantur, qui
personis illis posterior est homo natus. Itaque per Arcturum, qui, ut
jam dictum est, septem stellis fulget, pristinos intelligamus patres, ex
quibus Christus secundum carnem, scilicet Abraham, Isaac et Jacob,
eorumque conjuges Saram et Rebeccam, Rachel et Liam. Istae namque septem
personae, veluti Arcturus septem stellis fulgidus, semper versabantur et
nunquam mergebantur, id est per omnem vitam suam propter fidem Dei
peregrinando de loco ad locum proficiscebantur, neque diffidentes unquam
in terram pristinae nativitatis suae revertebantur. Nunquam Abraham in
Chaldaea reversus est, cum tot in locis et interdum fame urgente
peregrinaretur, quin etiam ad servum suum:
|
“Cave, inquit, ne quando filium meum reducas illuc (Gen. XXIV),”
|
|
cum de Mesopotamia loqueretur, ubi habitabat cognatio ejus, ex quo
tempore Thare pater ejus de Chaldaea fuerat egressus. Quanto magis haec
vetuisset, ne in Chaldaeam filius suus reduceretur? Igitur cum dicit,
perpulchrum est intelligi de Deo et homine Christo, quod antequam
nasceretur et in coelo factor stellarum, et in terra factor exstitit
patrum et matrum suarum, velut septem stellarum fulgentium Abraham et
Sarae, Isaac et Rebeccae, Jacob et Rachelis atque Liae. Per Orionem vero
Mosen intelligimus, qui nimirum sicut Orion in ortu suo, ut jam dictum
est, tempestates excitat, et maria terrasque perturbat, ita ut in
adventu suo decem plagarum tempestatibus Aegyptum quassavit, maria
divisit, et Pharaonem cum curribus et equitibus ejus submersit. Hoc vero
multum ad commendandam majestatem divinitatis hominis Jesu Christi, quod
talem Orionem fecerit, quem tantopere adversarii ejus praeferebant ei,
dicentes:
|
“Nos scimus, quia Mosi locutus est Deus, hunc autem nescimus unde sit
(Joan. IX).”
|
|
Hoc ipsum quod videlicet illum Orionem fecerit, pulchre et sapienter
ipse innuit quando illis dicentibus, in lege autem Moses mandavit nobis
hujusmodi lapidari,
|
“inclinans se deorsum digito scribebat in terra (Joan. VIII),”
|
|
significans seipsum esse, cujus digito scriptae fuissent tabulae quas
Moses accepit, cujus sibi insidiose objiciebatur auctoritas. Post illum
Arcturum et Orionem fecit et illud quod mirabiliter significatur,
dicendo,
|
“et convertentem in mane tenebras, et diem nocte mutantem.”
|
|
Etenim quando fecit talem Arcturum et talem Orionem, id est quando
condidit patres supradictos, et Mosi dedit legem, gentes tenebrae
fuerunt, quia Dei notitiam non habuerunt; sed quando factus est homo,
tenebras illas in mane convertit, quia gentes evangelica praedicatione
illuminavit. Econtra, diem nocte mutavit, quia Judaeam in qua prius
notus erat Deus, cujus notitia Deus est, propter perfidiam in caecitate
reliquit. Post haec etiam et illud mirabile fecit, quod doctores ex
gentilitate assumpsit, quorum doctrina mundum omnem replevit. Hoc
significat subjungendo,
|
“qui vocat aquas maris et effundit eas super faciem terrae.”
|
|
Secundum litteram istud fere quotidie est. Aquas enim maris amarissimas,
aethereo calore suspensas excolat et eliquat in dulcem pluviarum
saporem, instar medicinalis cucurbitae, quae caloris superioris gyri
humorem et sanguinem sursum trahit. Ex quo discimus unde sint pluviae.
Nimirum juxta hanc similitudinem quam multos de profunditate saeculi, de
falsis et amaris gurgitibus gentilitatis litteralibus et philosophicis
redundantes studiis, superna gratia vocavit, eorumque aquaticam
scientiam in dulcedinem coelestis sapientiae convertit, eisque et ore
loquentibus et calamo scribentibus, faciem terrae, fidem Ecclesiae,
plurimis libris, tractatibus copiosis, quasi compluendo sufficienter
inebriavit. Hinc Psalmista dicit:
|
“Visitasti terram et inebriasti eam (Psal. LXIV).”
|
|
Item:
|
“Pluviam voluntariam segregabis, Deus, haereditati tuae (Psal. LXVII).”
|
|
Quod dicit voluntariam, hoc est voluntarie nullisque praecedentibus
meritis data,
|
“Dominus, inquit, nomen est ejus.”
|
|
Constanter, vere et fiducialiter confitendum est coram hominibus, coram
regibus et coram ducibus sive judicibus, coram cunctis gentibus et
contra Judaeos inimicos ejus, quia talis et tantus, talia et tanta
faciens
est, et hoc
quamvis ad tempus fuerit despectus, quamvis ad horam fuerit crucifixus,
et in sepulcro jacuerit mortuus. Sed perseveraverunt negare illum
inimici ejus, dicentes:
|
“Nolumus hunc Dominum esse, nolumus hunc regnare super nos (Luc. XIX).”
|
|
Quid ergo sequitur?
|
“Qui subridet vastitatem super robustum et depopulationem super potentem
affert.”
|
|
Quis vastitatem et depopulationem non audivit illius populi robusti et
potentis? Robustus namque et potens praesenti loco mirabiliter dicitur,
videlicet pro eo quod cum robusto superbia, cum potente audacia contra
istum, cujus, ut jam dictum est, nomen est Dominus, populus infelix
consurrexit, non ut vere fortis contra infirmum, sed ut vere phreneticus
contra medicum, et male robustus ejecit, male potens occidit; male
robustus et male potens post resurrectionem ejus apostolos ejus
persecutus est, et ejecit et repulit ipsum quod volebant illis loqui
verbum Dei Idcirco
|
“vastitatem super talem robustum, et depopulationem super talem
potentem”
|
|
attulit, hoc ipsum servientibus Romanis, multo plusquam fecerat
famulantibus Assyriis, obsequentibus judicio ejus Babyloniis, ut et
decem tribus in Assyrios irrevocabiliter, et Juda, et Babyloniam tempore
statuto revocandus transmigraret. Hoc maxime, quod quasi per Romanos
passus est, ille robustus et potens fecit, hic Dominus non parcendo aut
compatiendo, sed quasi subridendo propter illud quod dixerant tanquam
cauti et providi,
|
“ne forte veniant Romani et tollant nostrum et locum et gentem (Joan.
XI),”
|
|
subridendo, inquam, juxta quod in persona ejus sapientia dicit:
|
“Ego quoque in interitu vestro ridebo, et subsannabo cum vobis quod
timebatis advenerit (Prov. I).”
|
|
Proprie subrisionem possumus appellare, quando quis irascitur, et
apertis paululum labiis ridere se simulat, ut irae magnitudinem
ostendat. Talibus verbis circa Dominum, qui nullos motus patitur,
idcirco Scriptura utitur, ut satis quantum potest affirmet quod Dominus,
quamvis natura sit clemens, nullatenus tamen robusto et potenti, id est
in peccato superbienti misereatur. Sed sicut item dicit Scriptura:
|
“Potentes potenter tormenta patientur, exiguo autem concedetur
misericordia (Sap. VI).”
|
|
Eum qui talis et tantus est, qui talia et tanta potest,
|
“convertitis, ait, in absinthium,”
|
|
ut cum sit natura dulcissimus, cunctam suae naturae continent
dulcedinem, et totius irae quasi subridendo super vos effundat
amaritudinem. Nunc quasi quaereret aliquis, quomodo vel quid agendo tam
dulcem in absinthium sibi convertere potuerint, convertitur ad
interrogantem et dicit:
|
“Oderunt corripientem in porta, et loquentem perfecte abomiminati sunt.”
|
|
Vigilanter hic animadvertendum est, ut non in incertum vel per
conjecturam diffiniamus robustum illum et potentem, cujus vastitatem
sive depopulationem juste subrideat dulcis Dominus, conversus in
absinthium. Non dicit peccaverunt, sive admiserunt quidpiam quod in
porta, id est in judiciis, quae in porta civitatis agi sotebant, esset
corripiendum; neque dixit imperfecte locuti sunt, sed
|
“corripientem, inquit, oderunt, loquentem perfecte abominati sunt.”
|
|
Hoc est irremissibile peccatum, hoc robustiorum est atque potentum, non
per ignorantiam, sive per infirmitatem peccare, sed peccatum superbiae
defendendo, corde impoenitenti corripientem quoque odisse, et abominari
illum, qui audeat loqui perfecte, id est non sibi placentia, sed malis
actibus repugnantia. Quis autem in porta corripuit, vel quis perfecte
locutus est? Corripuit quidem eos David, et pleraque perfecte locutus
est, atque idcirco oderunt illum et abominati sunt, dicentes:
|
“Quae nobis pars in David, vel quae haereditas in filio Isai (III Reg.
XII),”
|
|
et istum quoque, qui haec ipsa loquitur, et caeteros prophetas oderunt
et abominati sunt. Verumtamen sicut caetera, ita et istud in uno Christo
juste corripiente, et perfecte loquente veraciter et indubitanter est
adimpletum. Ipse enim loquitur in psalmo:
|
“Adversum me loquebantur qui sedebant in porta (Psal. CXVIII).”
|
|
Item:
|
“Cum his qui oderunt pacem, eram pacificus; cum loquebar illis
impugnabant me gratis (Psal. CXIX).”
|
|
Unde memor ipse cum abominarentur eum, et propter haec diceret:
|
“qui me oderunt et Patrem meum oderunt (Joan. XV),”
|
|
et deinde:
|
“Nunc autem et viderunt et oderunt et me et Patrem meum,”
|
|
continuo subjunxit:
|
“Sed ut adimpleatur sermo qui in lege eorum scriptus est, quia odio
habuerunt me gratis (ibid.).”
|
|
Christum ergo prae omnibus etiam hic intelligimus, quem
|
“oderunt corripientem in porta,”
|
|
id est in aperto sive in publico, quemadmodum ipse dixit:
|
“Ego palam locutus sum mundo et in occulto locutus sum nihil (Joan.
XVIII).”
|
|
Et recte taliter
id est non in occulto corripiebat, qui semetipsum portam sive ostium
dicebat, et eos qui claves portarum scientiae tulerant, de injustitia
redarguebat. Ipsum solum perfecte loquentem veraciter dicamus,
|
“qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (Isa.
LIII).”
|
|
Et pro ista quidem parte, pro isto modo perfectionis, quia
|
“non est inventus dolus in ore ejus,”
|
|
perfecte loquens recte dicatur, sed nihilominus in sapientia sive
doctrina solus hic est perfecte locutus, perfecte, inquam, et tam
mirabiliter, ut dicerent ministri principum et Pharisaeorum, qui missi
fuerant ut apprehenderent eum:
|
“Nunquam sic locutus est homo sicut hic homo (Joan. VII).”
|
|
Sequitur:
|
“Idcirco pro eo quod diripiebatis pauperem et praedam electam tollebatis
ab eo, domos quadro lapide aedificabitis, et non habitabitis in eis.
Vineas amantissimas plantabitis et non bibetis vinam earum, qui cognovi
multa scelera vestra, et fortia peccata vestra. Hostes justi accipientes
munus, et pauperes deprimentes in porta. Ideo prudens in tempore illo
tacebit, quia tempus malum est.”
|
|
Hic manifestius indicat, quod quamvis verbis praeteriti temporis utatur,
dicendo:
|
“odio habuerunt in porta, corripientem et loquentem perfecte abominati
sunt, diripiebatis pauperem, et praedam electam tollebatis ab eo,”
|
|
de futuro tamen prophetiam texit, et in verum pauperem Christum tendit,
dum subjungit,
|
“prudens in tempore illo tacebit.”
|
|
At ille pauper nihil in hoc mundo possedit. Quomodo ergo illum
diripuerunt, vel quam praedam electam ab eo tulerunt? Nimirum quando
crucifixerunt eum,
|
“diviserunt sibi vestimenta ejus, et super vestem ejus miserunt sortem
(Psal. XXI),”
|
|
et haec quidem praeda magna fuit pro quantitate sacrilegii, non pro
quantitate supellectilis. Sed altius intuentibus praeda illa occurrit,
quam per parabolam evangelicam ipse significavit, in qua agricolae
videntes filium patris familias dixerunt intra se:
|
“Hic est haeres, venite, occidamus eum, et habebimus haereditatem ejus
(Matth. XXI).”
|
|
Pauperem ergo illum, de quo in psalmo legitur:
|
“Beatus qui intelligit super egenum et pauperem (Psal. XL).”
|
|
Itemque:
|
“Et persecutus est hominem inopem et mendicum et compunctum corde
mortificare (Psal. CVIII).”
|
|
inquam, id est humilem Christum diripuerunt,
|
“et praedam electam ab eo”
|
|
tulerunt, quando plebem ab illo averterunt, implentes mensuram patrum
suorum regum Israel, quos imitati sunt. Sicut enim illi decem tribus
sciderunt a domo David, et a templo Domini, et fecerunt adorare
simulacra vituli. quod jam factum fuerat, quando texebatur haec
prophetia, sic isti plebem averterunt a filio David, Filio Dei, et
fecerunt eos credere suis mendaciis magis quam veritati Dei,
|
“Idcirco, inquit, domos quadro lapide aedificabitis, et non habitabitis
in eis, vineas amantissimas plantabitis, et non bibetis vinum earum.”
|
|
Vides quale experimentum hic jam ponit supradictae conversionis, de qua
dixit,
|
“qui convertitis in absinthium judicium?”
|
|
Nam in lege clemens Dominus, exeuntibus ad bellum audiente exercitu
taliter proclamandum esse judicavit:
|
“Quis est homo qui aedificavit domum novam, et non dedicavit eam? Vadat
et revertatur in domum suam, ne forte moriatur in bello, et alius
dedicet eam. Quis est homo qui plantavit vineam, et necdum eam fecit
esse communem, et de qua vesci omnibus liceat? Vadat et revertatur in
domum suam, ne forte moriatur in bello, et alius ejus fungatur officio
(Deut. XX).”
|
|
Hoc nimirum pro sua dulcedine tunc judicavit, nunc autem converso in
absinthium judicio contraria discernit.
|
“Domos, inquiens, quadro lapide aedificabitis, et non habitabitis in
eis:”
|
|
neque enim captivator tale quid indulgebat, sed et domos diruens atque
succendens, et vineas succidens, aedificatores atque plantatores quos
gladio non occidet, in captivitatem properare compellet, atque ita neque
domos dedicabitis, quas pulchras facietis, neque bibetis vinum de vineis
amantissimis, quas ordine consitas diligenter coluistis. Quare? Quia
|
“cognovi, inquit, multa scelera vestra,”
|
|
non solum multa, verum etiam quod pejus est et venia indignum,
|
“fortia cognovi peccata vestra.”
|
|
Nam peccata vestra non de infirmitate sive de ignorantia, sed de superba
fortitudine, de forti prodeunt superbia, juxta illud in psalmo:
|
“Ideo tenuit eos superbia, operti sunt iniquitate et impietate sua:
prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum (Psal. LXXII).”
|
|
Illam vestram iniquitatem in proximum, impietatem in Deum, quae non ex
infirmitate sed ex adipe prodiit; o male fortes in peccatis, ecce
breviter depromo vobis.
|
“Hostes justi, accipientes munus, et pauperes in porta deprimentes.”
|
|
Nam cum hostis ab obsistendo dicatur, subjungendo
|
“hostes justi, accipientes munus, et pauperes in porta deprimentes,”
|
|
non incongruas reddidit causas cur dixerit,
|
“et fortia cognovi peccata vestra.”
|
|
Vere
maxime illi, qui mensuram patrum suorum in eo impleverunt, ut non solum
munus acciperent adversus pauperes in porta, id est in judicio
deprimendos, quod saepe fecerunt tam ipsi quam patres eorum, verum etiam
ut sibi traderetur justus, munus, id est triginta argenteis spoponderunt
et dederunt. Ideo, inquit, quia taliter fortes sunt
|
“et hostes justi, prudens in tempore illo tacebit, quia tempus malum
est.”
|
|
Revera et in isto sermone valde veracem istum prophetam suum justus ac
prudens ille fecit, quando coram judicibus iniquis, quia tempus malum
erat, tacuit, sicut evangelica narrat historia. Cum enim dixisset
evangelista, quia surgens princeps sacerdotum ait illi:
|
“Nihil respondes ad ea quae isti adversum te testificantur. Jesus autem,
inquit, tacebat (Matth. XXVI);”
|
|
et vere tanquam prudens tacebat, sciens, quia quidquid responderet
insidiantibus, in calumniam sibi verteretur. Unde et secundum alium
evangelistam dixit:
|
“Si vobis dixero, non credetis mihi. Si autem et interrogavero, non
respondebitis mihi, neque dimittetis (Luc. XXII).”
|
|
Porro illa taciturnitas aliam utique significabat, qua nunc tacet illis,
|
“mandando nubibus suis ne pluant super vineam illam imbrem (Isai. V),”
|
|
id est prohibendo suos ut ab illis contineant Evangelii praedicationem,
quia tempus malum, juxta quod sapientia loquitur:
|
“Ne effundas sermonem, ubi non est auditus (Eccli. XXXII).”
|
|
Nam inde malum est ibi tempus, quia non est ibi auditus his dictis de
certa condemnatione hostium justi, quia possunt esse inter eos aliqui,
licet paucissimi, qui errore peccant et non odio justi, convertitur ad
eos sermo propheticus et dicit:
|
“Quaerite bonum et non malum ut vivatis, et erit Dominus Deus exercituum
vobiscum, sicut dixistis: Odite malum et diligite bonum, et constituite
in porta judicium, si forte misereatur Dominus Deus reliquiis Joseph.”
|
|
|
|