|
Verumtamen carnalem illorum spem non parum offendebat, quod humilitatem
poenitentiae praedicabat, et genimina viperarum, faciendo fructus dignos
poenitentiae (Matth. XIII), fugere a ventura ira commonebat, et ita
omnino regni Dei leges, suis vitiis, quibus libenter inhaerebant,
contrarias, illo praedicante fore audiebant.
inquit ergo evangelista,
|
“ab Jerosolymis sacerdotes et levitas ad eum, ut interrogarent eum: Tu
qui es?”
|
|
Tu, inquiunt, homo tanti nominis, qui tanta auctoritate, novum Baptismi
ritum inducis, quem te esse dicis? Nimirum audire cupiebant ex ore
ipsius, utrum ipse esset Christus, sicut vulgo existimabatur. At ille,
nec arundo erat, sicut supra dictum est, ut vento adverso posset
agitari, et a veritate deflecti; nec homo mollibus vestitus (Matth. XI;
Luc. VII), ut mensuram suam excedentis famae suae praeconia, quasi
palpantium manus, molli assensu exciperet, velut faciunt hi, qui in
domibus regum sunt, quia potestatem habentes gratulantur, quod ab
adulatoribus suis benefici vocentur. Interrogatus ergo protinus
excutiens hirtas animi setas, pilis camelorum, quibus exterius erat
contectus, multo asperiores:
|
“Non sum, inquit, ego Christus.”
|
|
Verax utique veritatis praeco, cavit sapienter mortiferum divini nominis
adulterium; velut qui cum paranymphum se esse sciret, clanculum ad
sponsum veniendo, sponsum se esse mentiri nollet. Notanda vero
diligenter, non frustra ore apostolico sumpta hujusce circumlocutionis
exornatio, qua dicit sic:
|
“Et confessus est, et non negavit, et confessus est: Quia non sum ego
Christus.”
|
|
Res quippe, id est, ejusdem quae in Joanne est veritatis et humilitatis
virtus, quae hic narratur, tanta est, ut digne elocutio ejus
splendentium sententiarum, quasi quibusdam oculis illustretur, ut
attendamus, miremur, et ejusdem imitatione delectemur. Nihilominus
notandum et hoc, quod evangelista enuntiationem negativam, qua dicit:
confessionem esse affirmat, negationem esse negat. Nimirum hoc intendit,
ut hoc maxime loco Joannem Baptistam, quod omnino probabile verum est,
Christi confessorem esse sentias. Nam si Christum se esse dixisset, vel
ita opinantibus consensisset, eum procul dubio, qui Christus est,
Christum esse negasset. Igitur ex hoc oppositio satis constans est,
quia, dum dicit pro testimonio Christi:
uno et eodem dicto Christum confessus est, Christum non negavit, ac
proinde verus hoc loco Christi confessor claruit. Itaque fidelis Christi
testis digno ab Evangelio Christi testimonium recepit, pronuntiante sic
Evangelica veritate:
|
“Et confessus est, et non negavit,”
|
|
ut subaudias Christum, quem profecto negasset, si aliud dixisset, quam
dixit:
|
“Et interrogaverunt eum: Quid ergo? Elias es tu. Et dixit: Non.”
|
|
Non, inquit, juxta sensum vel opinionem vestram, in persona Elias ille
ego sum, qui in igneo curru raptus est in coelum, futuro tempore
reservandus [revelandus] (IV Reg. II), sed sum homo alius, ante annos
circiter triginta, patre veterano, et matre sterili, eademque provecta
progenitus (Luc. I). Sic enim distinguendum est, quia videlicet sine
ulla exceptione Eliam se esse, negare non poterat. Alioquin contrarium
hoc esset veritati, dicenti de illo ad turbas:
|
“Si vultis recipere, Joannes ipse est Elias (Matth. XI; Luc. I).”
|
|
Nunc autem quomodo non repugnet, perspicuum est. Nam quod ait Dominus,
ipse est Elias, mysticum esse et egere intelligentia sequenti sermone
demonstrat, dicens:
|
“Qui habet aures, audiat (Matth. XI).”
|
|
Videlicet in hoc est Elias, quod juxta aliud Evangelii testimonium,
venerit in spiritu et virtute Eliae, et eamdem Spiritus sancti gratiam
habuerit vel mensuram. Sed et vitae austeritas rigorque mentis Eliae
pares sunt. Ille in eremo, iste in eremo, et uterque zona cingebatur
pellicea. Ille, quoniam regem Achab et Jezabel impietatis arguit, fugere
compulsus est (III Reg. XIX); iste, quia Herodes et Herodiadis illicitas
arguit nuptias, capite truncatur (Matth. XIV). Vel idcirco Joannes Elias
vocatur, quia sicut juxta Malachiam, Elias praecessurus est, et venturum
Judicem nuntiaturus (Malach. IV), sic Joannes in primo adventu fecerit,
et uterque, hic primi, ille secundi adventus nuntius sit (Marc. I; Luc.
III). Itaque mysticum est, quod Joannes a Salvatore Elias dictus est. At
illi mysteria non quaerebant, de persona tantum Eliae requirebant.
Igitur contrarium non est sententiae veritatis, quod Eliam se esse
denegat, quia procul dubio, quod mystico intellectu, ut jam dictum est,
verum erat; illorum sensu, qui interrogabant, si diceret: Elias ego sum,
falsum erat.
|
“Propheta es tu? Et respondit: Non.”
|
|
Et hoc plane verum est, licet de illo dicat Dominus:
|
“Quid existis in desertum videre? prophetam? Etiam dico vobis, et plus
quam prophetam (Matth. XI; Luc. VII).”
|
|
Joannes enim virtute quidem propheta erat, sed officio propheta non
erat. Quod autem officio propheta non fuerit, palam fiet ex ipsa
definitione officii prophetici. Prophetarum officium fuit, Verbum
Domini, antequam caro fieret, carnem assumpturum esse, dictis
praesignare, factis praefigurare. Nam, etsi sunt vel fuerunt plurimi,
qui diversis in rebus prophetiae Spiritu perdoceri meruerunt; eos tamen
solos Ecclesia sancta computat in catalogo prophetarum qui de summis
rebus, id est, de Verbi incarnandi mysteriis sancti Spiritus oraculum
mente perceperunt, voce et litteris mundo annuntiaverunt. Joannes autem
non hoc modo Verbo Domini obsecutus est; quippe qui non in umbra
futurorum, sed in veritate erat praesentium; neque proferebat
propheticum sermonem, cui attendendum esset, tanquam lucernae lucenti in
caliginoso loco, sed digito praetento monstrabat verum solem exortum
eis, qui toti aversi, mortalitatis suae sequebantur occasum; Christi
namque humanitati pene coaevus aderat, cujus exortum non plus quam sex
mensibus ipse ortu suo praecesserat. Igitur officio propheta non erat,
recteque hoc denegat requisitus, velut si dicat sponsae paranymphus: Non
ego legatus, ut caeteri, xenia tibi vel eulogias a sponso tuo detuli,
sed ipse sponsus me architriclinum vel consecretalem habens, ecce te
nuptiali die convenit. Virtute autem vel gratia Propheta, imo plus quam
propheta erat; videlicet praesentem prophetarum omnium verticem Christum
contingens, ipsius mysteria Prophetis omnibus familiarius noverat. Sed
dicit aliquis: Cur interrogatus, utrum esset propheta, cum de officio
negavit, de virtute vel gratia reticuit? Videlicet quia cum hi, qui
interrogabant, ex adverso consisterent, quod et paulo post Evangelista
latenter innuit, cum dicit:
|
“Et qui missi fuerant, erant ex Pharisaeis.”
|
|
Cum ergo iniqua vel insidiosa intentione starent ex adverso, non placuit
Joannis habitatori Spiritui sapientiae, ut illis alio modo respondere
dignaretur. Tantum ad interrogata respondit parcitate irreprehensibili:
Quia videlicet nemo jure reprehendit, quod non respondetur ultra vel
aliter quam modus inquisitionis exigit. Duo namque modi sunt
inquisitionis. Unus qui proprie interrogatio dicitur, quo solo
dialectici utuntur, quo cum aliquid inquiritur, semper aut est, aut non
responderi oportet. Hoc videlicet modo nunc isti adversarii sunt usi,
dicentes: Elias es tu? propheta es tu? Alius vero modus inquisitionis
est, qui nihilominus proprie percontatio dicitur; quem dialectici
nesciunt, quo cum aliquid inquiritur, multa ac diversa, pro voluntate
vel sensu respondentis, subjiciuntur, quo item iste tandem utuntur,
dicentes:
|
“Quis es, ut responsum demus his, qui miserunt nos? quid dicis de
teipso?”
|
|
Quandiu ergo hi qui sibi sapientes et prudentes videbantur,
interrogationibus irreverenter habitaculum tantae gratiae pulsaverunt,
simplici negatione, juxta modum inquisitionis (ut par erat) cassati
sunt. Ubi vero quomodocunque ad percontationem descenderunt, dicentes:
|
“Quis es, ut responsum demus his, qui miserunt nos? quid dicis de
teipso?”
|
|
Tunc delectis illis sacerdotibus et levitis, hoc de seipso respondit,
quod interrogare ipsi non nossent, quoque auditum prae altitudine
mysterii nullatenus attingere ac per hoc pede sui contemptus conculcare
non possent. Ait:
|
“Ego vox clamantis in deserto, dirigite viam Domini, sicut dixit Isaias
propheta.”
|
|
Eant nunc magistri Scripturarum, qui clavim scientiae tulerunt (Luc.
XI), profitentes penes se magisterium esse legis et prophetarum; eant
isti, et suo sensu, si possunt, perspiciant hujus lectionis suae
sacramentum, aut certe, si non possunt, humiliter ab ipso solvi
postulent, a quo sublimiter est propositum. At illi sapientes videri
magis quam esse volunt, nescire quam discere malunt, nunc maxime, quando
ob hoc missi sunt, quia tales aestimabantur, qui possunt comprehendere
omne responsum, et de omnibus quae dicerentur, certum habere judicium.
Ergo prave prudentes declinant animo retrorsum, et hoc responsum
dissimulatores callidi, quasi non audierint, surda aure praetereunt.
Unde et rideant parvuli, quibus haec et caetera talia revelata sunt,
abscondita autem a sapientibus et prudentibus, qui humilem spiritus
altitudinem per superbiam nescientes, dejiciuntur dum extolluntur; et
circa viles litterae sarcinulas occupantur. Ex hoc enim, quod ait
Joannes:
|
“Ego vox clamantis in deserto,”
|
|
ex hoc dicto solis parvulis, id est, humilibus intelligi datur, quia
contemporalem Christo se esse fatetur. Ac si aperte dicat, sicut supra
dixi:
sed ego ille sum, quem Isaias interiori audivit auditu clamantem vobis,
ut paretis vias ejus, quia nunc adest idem Dominus, scilicet Christus.
Clamo enim nunc vobis:
quia videlicet dico vobis:
|
“poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum Dei (Matth. III).”
|
|
Cum ergo vox mea tanta sit, ut tanto ante tempore audierit propheta
tantus super custodiam suam, imo super custodiam Domini, stans totis
noctibus, et si aspiciens a longe vidensque Christum, me quoque vidit et
audivit in spiritu, et gaudio attonitus exclamavit, dicens:
|
“Vox clamantis in deserto, parate viam Domini, rectas facite semitas Dei
nostri (Isa. XL).”
|
|
Cum ecce tantus ego sim, ut de me quoque sit prophetatum, et homines me
suspicati sint ipsum, quem exspectatis, esse Christum, dignum est ut
credatis mihi, cum vobis ostendero Christum. Sicut enim ad hoc fit vox,
ut verbum audiatur, sic ego ad hoc vel natus sum, ut per ministerium
meum Christus, qui est incarnatum Verbum Patris, praesens agnoscatur. Et
quid clamo?
In via namque est Dominus, viam vitae praesentis est ingressus. Et qui
secundum se, semper idem est, secundum nostrae mutabilitatis varietates,
ad grande opus proficiscitur. In via nunc est: Ecce
|
“tanquam sponsus procedens de thalamo suo, exultavit ut gigas ad
currendam viam (Psal. XVIII).”
|
|
Unde et quo iturus est?
|
“A summo coelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus
(ibid.).”
|
|
Nolite obviare, nolite resistere, nolite offendicula ponere. Nam
|
“super quem ceciderit (Matth. XXI),”
|
|
comminuet eum. Vae illis quorum scelere in mortem casurus est (Luc.
XXII).
|
“Dirigite ergo, inquit, viam Domini.”
|
|
At illi surda, ut praedictum est, aure clamorem ejus praetereuntes,
quasi nihil dixerit, dicunt in conclusione sic:
|
“Quid ergo baptizas, si tu non es Christus, neque Elias, neque
propheta?”
|
|
Poterant eadem memoria tenere id quod novissimum audierant, qua et
superiora diligenter computant, nisi doctrinam mallent invidere quam
quaerere. Quod evangelista, ut supra dictum est, tacite innuit, cum
subjungit:
|
“Et, qui missi fuerant, erant ex Pharisaeis.”
|
|
Ex Pharisaeis, inquit, erant, videlicet ex eis, qui non Dei, sed suam
quaerebant gloriam, qui clavem scientiae tulerant, et nec ipsi
introibant, nec alios intrare sinebant (Luc. XI). Quo vitio nunc Joanni
insistebant, non solum non poenitentes, sed et alios invitari ad
poenitentiam non ferentes, ac dicentes:
|
“Quid ergo baptizas, si tu non es Christus, neque Elias, neque
propheta?”
|
|
Igitur, ut dictum est,
|
“quando miserunt Judaei ab Hierosolymis sacerdotes et levitas,”
|
|
et illi sic eum interrogaverunt, sic percontati sunt, tota exspectante
Synagoga Judaeorum et Pharisaeorum, a quibus missi sunt: tunc perhibuit
Joannes de Christo hoc testimonium, quod magna ex parte supra scriptum
et expositum est. Tunc
|
“exaudita est vox clamantis in deserto,”
|
|
imo a deserto venientis, ubi solitarius et Eliae persimilis vitam
aluerat, qualem decebat esse legitimi et immaculati testis, ne oculi qui
visuri erant praesentiam verae lucis quidpiam haurirent de omni quae in
mundo est concupiscentia carnis: ne digitus, quo praetento
demonstraturus erat Agnum Dei, vel manus quas subiturum, et a quibus
baptizandum erat caput reverendum potestatibus angelicis, aliquid
tangerent de omni massa picis coinquinantis, et pulchritudo oris, a quo
primum audiendum erat testimonium gratiae et veritatis, aliquo modo
defloresceret, loquendo aliquid vani aut otiosi sermonis. Tunc illa
audita est vox magna, vox praeclara, a deserto venientis, imo et [al.,
ex] illo deserto clamantis, ubi quondam justitia habitavit, nunc autem
homicidae, quos eadem justitia deserentes se deseruit, quorum ex
conventu erant hi, quibus, ut supra dictum est, insistentibus hoc modo
respondit:
|
“Ego baptizo in aqua, medius autem vestrum stetit quem vos nescitis.”
|
|
Ego quidem, inquit, non abs re, non absque coelesti auctoritate, non
veniens a meipso, sed missus a Deo,
proinde sum omnibus admirationi, et quis sim ego tantopere quaeritis,
quia non de medio vestri, non de conversatione communi, sed a deserto,
veniens cum voce praedicationis, actum et habitum praefero sanctitatis.
Et haec quidem nonnulla sunt, sed medius vestrum stetit, id est, in
frequentia plebis jamdudum ambulavit, in convictu hominum assuefactus
est, et habitatione communi, quem tamen vos nescitis, quem scire
expedit, quem quaerere oportet, quem invenisse prodest, in quem credere
salus est.
|
“Ipse est qui post me venturus est, et qui ante me factus est.”
|
|
Et caetera quae supra exposita sunt, quae hoc ordine ingressus fidelis
orator elocutus est: auditores magis habens attentos quam dociles aut
benevolos, curiositate videlicet propria magis attentos quam
benevolentia. Et extunc ipse quidem minui, Christus autem Jesus crescere
coepit (Joan. III), sed sic diminuendo se coram hominibus, tantum crevit
coram Deo, ut ultra illum crescere nullus potuerit homo.
|
“Ego, inquit, baptizo in aqua.”
|
|
Jam in hoc diminutionis ejus magna est humilitas, quod cum dixisset,
addidit,
videlicet, ut subaudias id quod paulo post dicturus est:
|
“Ille autem in Spiritu sancto baptizat.”
|
|
Et quidem Christus quoque in aqua baptizat; sed haec est tertia, imo
minima baptismi ejus substantia.
|
“Tres quippe sunt qui testimonium dant”
|
|
in baptismo Christi:
|
“Spiritus, aqua et sanguis (Joan. V).”
|
|
Horum, ut dictum est, aqua minimum est, in qua sola baptizabat Joannes,
antequam glorificato Jesu, datus esset Spiritus (Joan. VII), imo et
antequam lanceato Jesu fusus esset sanguis ejus. Maximum est Spiritus,
in quo solo peccatorum remissio datur, quam Joannes dare non praevalens,
baptizando in poenitentiam baptismo Christi populum praeparabat.
Christus enim per aquam et sanguinem veniens, non in aqua solum, sed in
aqua et sanguine, solus in Spiritu baptizat, testificante quomodo
Christus est veritas, qui solus remissionem peccatorum dat, aqua
signatam, sanguine emptam, Spiritu sancto effusam. Suae ergo
diminutionis causa haec ab ipso majoris ac minoris, tam longe differens
oppositio facta est. Amplius autem ac manifestius, ex eo quod sequitur,
semetipsum diminuit, ut crescat aestimatio magnitudinis Christi. Ait
enim:
|
“Ipse est qui post me venturus est, qui ante me factus est.”
|
|
Hoc superius expositum est, scilicet in eo post Joannem venire Christum,
quia nativitatem, praedicationem, baptismum quoque et mortem ejus, ipse
nascendo, praedicando, baptizando quoque et moriendo secutus sit. Et in
hoc ante illum factus est, quod illi praelatus est. Sed hoc est magnum
ac praeclarum humilitatis speculum quod subsecutus ait:
|
“Cujus ego non sum dignus ut solvam ejus corrigiam calceamenti.”
|
|
Hoc etenim dicto praesentibus qui aderant nota similitudine, juxta quod
audire vel capere poterant, cum maxima sui diminutione, Christi
commendat excellentiam, et nobis de pectore fecundae gratiae perpulchre
signat illam quam nunc videmus viduitatem vel abjectionem Synagogae. Mos
enim apud veteres fuit ut, si quis eam quae sibi competeret, accipere
uxorem nollet, ille calceamentum ei solveret qui ad hanc sponsus jure
propinquitatis veniret (Deut XV; Ruth. IV). Cui autem magis competebat
ut uxor esset Synagoga quam Christo? Cujus tota Patris haereditas, vel
universa quae est ab initio usque ad finem saeculi Ecclesia? Quis enim
Patri propinquus magis quam Filius? Sed hic competentem sibi uxorem
ducere recusat, quia quondam Deo conjunctam Synagogam repudiat. Non ergo
putet eadem Synagoga quod a Christo pro vitio suo repudiata, Moysen aut
prophetas habeat. Videlicet, quia sicut Joannes de seipso testatur
(Joan. IX), nemo propinquorum Christi dignus est solvere corrigiam
calceamenti ejus, id est, nemo patriarcharum aut prophetarum apud illam
remanere, vel eamdem salvare potest, quae Christi conjunctione indigna
est. Quod tamen et aliter intelligi potest; nam, quia calceamenta ex
mortuis animalibus fiunt, incarnatus Dominus, quasi calceatus apparuit,
quia in divinitate sua morticina nostrae corruptionis assumpsit. Unde et
per Prophetam dicit:
|
“In Idumaeam extendam calceamentum meum (Psal. LIX),”
|
|
id est, gentibus innotescam per incarnationis meae mysterium. Sed hoc
ipsum Incarnationis mysterium oculis [oculus] penetrare non sufficit.
Investigari enim nullatenus potest, quomodo corporatur Verbum, quomodo
summus et vivificator Spiritus, intra uterum matris animatur, quomodo is
qui initium non habet, et existit, et concipitur; Joannes ergo solvere
corrigiam calceamenti ejus non valet, quia incarnationis ejus mysterium,
nec ipse investigare sufficit, qui hanc per prophetiae spiritum agnovit.
Sed, o tu Joannes, veritatis et gratiae symmistes, nunquid non saltem
hoc scire potes quam ob causam illa corrigia ligata est? Nunquid ignoras
quo vel quali in diversorio divinitas calceata est? Nunquid nescis quali
ex muliere Verbum caro factum est? Ignoras tu, coelestis paranymphus et
sponsi amicus, quod nos parvuli Ecclesiae filii non ignoramus? Cur ergo
silet de hoc
|
“vox clamantis in deserto?”
|
|
Cur non hoc evangelizas, et vocem exaltas? Videlicet, quia tempus nondum
est.
|
“Tempus enim loquendi, et tempus tacendi (Eccle. III).”
|
|
Tempus haec loquendi tunc erit, cum Filius hominis a mortuis
resurrexerit. Non ergo ab re gemit affectus amantis, et magno desiderio
clamantis, suaeque imputat indignitati quod tempus non habiturus sit, ut
currat cum speciosis pedibus super montes evangelizantis et
|
“praedicantis pacem, annuntiantis bonum, praedicantis salutem, dicentis:
Sion, regnabit Deus tuus (Isa. LII).”
|
|
Hunc affectus ejus clamorem vehementem, evangelista Matthaeus ab iis
verbis non minus exprimit, dicens:
|
“Qui autem post me venturus est, fortior me est, cujus non sum dignus
calceamenta portare (Matth. III).”
|
|
Quid enim est calceamenta ejus portare, nisi praedictum incarnationis
ejus mysterium palam mundo annuntiare? Fecerunt hoc apostoli, quos
propheticus beatificans spiritus:
|
“Coeli, inquit, enarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus annuntiat
firmamentum (Psal. XVIII).”
|
|
Non sunt loquelae neque sermones, quorum non audiantur voces eorum. In
omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum
(ibid.). Et quis sonus, quae verba eorum?
|
“In sole, inquiunt, posuit tabernaculum suum, et ipse tanquam sponsus
procedens de thalamo suo (ibid.),”
|
|
etc. Hoc etenim facientes apostoli, calceamenta ejus in Idumaeam et in
omnes alienigenas extensa portaverunt, pro quibus et contumeliam pati
(Actor. V), et mori digni sunt habiti. Joannes autem in spiritu
praevidet enarrandae illius gloriae tempori, se non esse servandum:
magnus quidem et nullo minor apostolorum, sed de seipso humiliter
sentiens, et gratiam, quae in se est comparatione illorum qui illam Dei
gloriam enarraturi sunt, parvam ducens. Scit namque quia priusquam
Christus illa per passionem calceamenta deponat, suisque electis per
totum mundum portanda imponat, ipse in angustiis Judaeae consummandus,
et ad inferos descensurus sit, ut illuc quoque officium suae peragat
praecursionis. Gemit ergo, profitens quod calceamenta ejus portare, vel
corrigiam ejus solvere indignus sit, id est mysterium incarnationis
Christi, gloriamque resurrectionis non mereatur cum beatis annuntiare
apostolis. Verumtamen non Macherunta Galilaeae oppidulum, non carcer
Herodis adulteri, tantum caput continere potuit, quin per omnem mundum
quadrigis emicans evangelicis, cum firmamento coeli enarraret gloriam
Dei, id est cum beatis apostolis altisonum ferret testimonium Verbo Dei.
Sicut usque hodie personare non desinit in Evangelio ejusdem Filii Dei,
notus et inclytus, maxime ex illo famoso testimonio, quod ei Christus
ipse perhibuit:
|
“Quia nemo inter natos mulierum major eo surrexit (Matth. XI).”
|
|
|
“Haec in Bethania facta sunt trans Jordanem, ubi erat Joannes
baptizans.”
|
|
Quia locus quoque quaeri solet in causis, scilicet celebris, an desertus
sit is, in quo actum quid, vel dictum asseritur: bene locum quoque
evangelista, in quo tanta vox clamantis insonuit, subjicit dicens:
|
“Haec in Bethania facta sunt trans Jordanem, ubi erat Joannes
baptizans.”
|
|
Ac si dicat: O vos Scribae et Pharisaei, testimonium hoc quod de coelo
esse non potestis diffiteri, latere quemquam vestrum non potuit. Nam et
propinquus erat locus, utpote, tantum quindecim stadiis distans ab
Hierosolymis, et tunc nimium celebris: quia videlicet ibi erat Joannes
baptizans (Matth. XXI), et egrediebatur ad illum, ut alii quoque
evangelistae referunt (Matth. III; Luc. III), et vestri non tacent
historiographi,
|
“omnis regio Judaeae et Hierosolymitae universi, et baptizabantur ab eo,
confitentes peccata sua (Marc. I).”
|
|
Excusabiles igitur vos esse non sinit Verbum Domini, quod trans
Jordanem, tam prope ad vos accessit, et tali in loco, talem per hominem,
eo tempore quo misistis ad illum, testimonium perhibuit veritati. Sed
vos quidem non credidistis ei, at ille in Bethania, id est domo
obedientiae, scilicet in Ecclesia, quae est domus Christi, obediens
fidei ejus, itidem clamare non desinit, vos impietatis accusans, nos in
fide Christi suo testimonio corroborans. Interea nemo qui ambigat,
Joannis animam desiderio suspensam coelo inhaerere, et eum quem intus
agnoverat, foris quaerere oculis intentis et animo jugiter orante. Nam
Spiritu sancto edoctus, idcirco a deserto venerat, et confluentes ad se
turbas excipiens, baptizabat, ut eum qui peccata mundi tolleret,
venientem inter peccatores, quod procul dubio futurum erat, et caeteris
palam ostenderet. Sic enim et ipse paulo post dicturus est:
|
“Et ego nesciebam eum, sed ut manifestetur in Israel, propterea veni ego
in aqua baptizans.”
|
|
Cum ergo staret in excelso speculator, omni mundo sublimior, desiderio
vulneratus, et coelum pulsans gemitibus salutem suam videre sitiens, ut
eam et vivis ostenderet, et mortuis nuntiaret.
|
“Altera die vidit eum venientem ad se.”
|
|
Altera. inquit, die, postquam tanto clamore praeco veritati obsecutus
est, praemium recipit fides, devotio remunerata est. Magnum utique
recipit praemium illud, scilicet quod ipse, qui sanctorum omnium corona
est et praemium, pro magno repromittit dicens:
|
“Si quis diligit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et
manifestabo ei meipsum (Joan. XIV).”
|
|
Quomodo enim Joannes videns agnovisset eum nisi aliqua ex parte Jesus
manifestaret ei seipsum? Nunquid agnovisset eum, si veniens solam
manifestasset ei servi formam, quam omnes videbant? Non utique, quia,
sicut jam dictum est, secundum hominis formam, ut Joannes ipse testatur,
nesciebat eum. Vidit igitur in forma hominis illam qua
|
“speciosus erat prae filiis hominum,”
|
|
speciem et pulchritudinem, vidit mundo corde illam quam protestatus
fuerat per eum factam esse gratiam et veritatem. Vidit illum et ait:
|
“Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi.”
|
|
Hoc plane, quod dilatata mente vidit, hac brevi enuntiatione mirabiliter
expressit. Suavitatem Dei, quam ex corporali pariter et spirituali ejus
aspectu dupliciter delectatus degustavit, nobis protinus degustandam,
gratulationis voce refudit. Qui enim
|
“exsultavit infans in gaudio (Luc. I),”
|
|
cum adhuc esset parvus in utero quod in aulam virgineam Rex saeculorum
descendisset: quanto exsultavit tripudio juvenis praedicans, cum idem
Rex Christus coram alloquendus adesset? Et qui tam digna, quae supra
elocutus est, de illo sentire meruit, dum sola mente videns,
exterioribus illum quaereret oculis, quanto magis ubi illum invenit,
dignum aliquid exclamando effari debuit aut potuit? Exclamavit igitur
magno concussus impetu sancti Spiritus et prioribus verbis quasi auro
mundo gemmam pretiosam superaddidit, dum gaudio mentis in vocem
erumpente, dixit:
|
“Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi.”
|
|
Cunctis namque superior sermo ejus, quasi aureum subsellium rutilat in
evangelica Christi quadriga. Hoc vero dictum, tanquam pretiosissimus
lapis, ad augmentum decoris accedit, quod sancta Ecclesia certatim
rapiens in fronte et in pectore suo praefixum, frequentius concelebrat
in laudibus Christi.
|
“Ecce, inquit, Agnus Dei.”
|
|
Ubi agnum audis, evidentem magni sacramenti aditum invenis. Notum quippe
est quia per immolationem Agni liberatus est ab Aegyptiaca servitute
populus Dei, et Pharaonem cum omnibus Aegyptiis (Exod. XII), quorum
duritiam decem plagae non vicerant per manum Mosi, solus agni cruor, et
vespertini mystica virtus sacrificii contrivit, caesis omnibus
primogenitis (Exod. XIV). Filios quoque Israel per mare Rubrum transire
fecit, submerso Pharaone cum curribus et equitibus suis. Hanc umbram
futurorum, in veritate Christi mox adimplendam, Joannes propheta et plus
quam propheta, digito demonstrat:
|
“Ecce, inquiens, Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi,”
|
|
ac si dicat: Non plagae decem praeceptorum, quae per Moysen data sunt,
verberaverunt sufficienter, usque ad plenam victoriam spiritualem,
Pharaonem libertatis et vitae nostrae exterminatorem, sed sanguis hujus
Agni, id est hominis innocentis, qui nullum omnino peccatum fecit, Agni
veri absque macula, quem nec originale, nec aliquod actuale peccatum
offuscat, liberos nos ab illo mortis praeposito et principe tenebrarum,
transire faciet in illam, quam in primo parente perdidimus, patriam
lucis et veram terram repromissionis. Non enim decem praeceptis, tanquam
in decem plagis, resistendo spirituali Pharaoni, neque in carnalibus
sacrificiis, potuimus ad perfectum justificari nos, aut patres nostri,
sed hic Agnus tollet peccata mundi, quando pendens in cruce, rivo
sanguinis et aquae de latere suo profluentis, universam Ecclesiam suam
emundabit, quantacunque est vel erit ab initio, usque ad finem saeculi.
Hoc intendens hic ipse Joannes Baptista, secundum alios evangelistas
dicebat:
|
“Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me?”
|
|
(Matth. III, Luc. III) Debebat enim tam ipse, quam omnes electi
baptizari in sanguine Christi quia videlicet hactenus excubabat foris
universa ab origine mundi Ecclesia, non admittente summae justitiae
censura, ut coeleste sanctuarium ingrederetur antiquae praevaricationis
delicto menstruata. Unde dicit unus ex sanctis illis sanctus et magnus
Isaias propheta:
|
“Facti sumus ut immundi omnes nos, omnes justitiae nostrae sicut pannus
menstruatae (Isa. LXIV).”
|
|
Ergo quod ait Joannes:
|
“Ego a te debeo baptizari,”
|
|
hoc tam de se quam de omnibus quotquot praeordinati sunt ad vitam,
veraciter sensit. Per solam quippe gratiam ad regnum coelorum reducimur,
quod nullis operum nostrorum meritis comparare possumus. Nam et Abraham
potuit quidem per fidem suam vel justitiam (Rom. III), paterni reatus
evadere poenam, sed nullis meritis illam, qua in primo parente juste
exhaeredatus est, potuit redimere gloriam. Res est non meriti, sed
gratiae, magnitudo vel aeternitas coelestis gloriae. Gratis data est
beatis angelis, gratis nihilominus data fuit primis parentibus humani
generis, gratis omnino, id est, per solam Christi gratiam redditur
nobis, quicunque per ipsum nunc reconciliationem accepimus. Igitur solus
et verus
|
“hic est Agnus Dei, qui tollit peccata mundi.”
|
|
Quo dicto mirabilis praeco veritatis breviter utramque in una persona
substantiam, scilicet Dei et hominis ostendit, utramque, id est
passibilem humanitatis, impassibilem vero Divinitatis naturam
confitendam exprimit. Nam ex eo, quod homo est, potuit quasi agnus
mansuetus portari ad victimam (Isa. LIII), deditque corpus suum
percutientibus et genas suas vellentibus, ut carnibus ejus cibaremur et
lanis ejus operiremur, et confixus atque lanceatus est, ut sanguine ejus
postes nostrarum frontium signarentur (Exod. XII). Ex eo autem, quod
Deus est, quod potuit tollere peccata mundi, ascendens ad praedam, et
rugiens apud inferos, ut catulus leonis (Gen. XLIX), non valente
resistere antiquo praedone tyranno mortis, et nunc morte superata,
sedens ad dexteram Patris, credentium in se potenter peccata dimittit.
Bene ergo hic evangelista, cui propositum est testimonia congerere
divinitatis Christi, dictum hoc non omittendum putavit, praesertim cum
tanti sit splendoris, ut ab hoc effectu, id est, ab eo quod tollit
peccata mundi, maxime comprobetur id quod superius dictum est,
|
“plenum gratiae et veritatis.”
|
|
Sequitur:
|
“Hic est de quo dixi: Qui post me venturus est, ante me factus est, quia
prior me erat.”
|
|
Ac si dicat: Ne alium suscipiatis in nomine Christi, tanquam ipse sit
Christus, neque seducamini quando dicent vobis:
|
“Ecce hic Christus, aut illic (Matth. XXIV):”
|
|
quia hic, et non alius, hic, inquam, est Christus, de quo dicebam vobis:
Hic est,
|
“qui venit benedictus in nomine Domini (Marc. XI);”
|
|
alius cum venerit in nomine suo, videte ne illum suscipiatis. Hic Jesus,
ut putatur Filius Joseph, Christus est (Matth. XXI; Luc. III), tempore
certo, et praefinitis diebus natus in Bethlehem ex semine David,
scilicet quando ablato sceptro de Juda, et duce de femore ejus (Gen.
XLIX), alienigena Herodes in regno David principabatur.
|
“Et ego nesciebam eum, sed ut manifestaretur in Israel, propterea veni
ego in aqua baptizans.”
|
|
Nequeo satis admirari rerum omnium artificem, omnem habentem virtutem,
omnia prospicientem Dei sapientiam, quomodo summis in negotiis, non,
dedignata comitem habere saecularem eloquentiam, sic utatur illa veluti
ancilla, sic secum illam abducat, ut magnitudine sua totam operiat;
adeo, ut nonnisi a diligentissimis internosci queat garrulae hujus
pedissequae praesentia. Ecce enim dum sapientes in astutia ipsorum
comprehendere gestit, evidentissime syllogismum fecit. Supra namque per
hunc Joannem Baptistam, fidelem suae voluntatis interpretem proposuerat
provide, de absente Christo dicens:
de plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia, etc.
Concessit auditor omnis populus, imo et libenter accepit, Christum
magnum fore regem, magnum et inclytum ducem, habiturum coronam regni in
capite suo, et dominaturum a mari usque ad mare, et a flumine usque ad
terminos orbis terrarum (Psal. LXXI). Haec enim una erat omnium
sententia de Christo, et sic prophetae indicaverant de illo. Tanto ergo
attentius audierant, et tanto proclivius testificanti Joanni
concesserant, quanto carnalibus subditi affectibus voluptates corporis
et omnium rerum affluentium, et per omnia carnale saeculum, Christo
regnante, sibi non defuturum sperabant. Igitur constante apud auditores
tanti praeconis propositione, veniente tandem Jesu, inter alios homines
ad Joannem assumit Spiritus sanctus per os ejus dicens:
|
“Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi: hic est de quo dixi,”
|
|
etc. Ad haec auditor, qui supra nullatenus conquiescit, imo quantis
potest argumentis de pugnando contradicit: Jesus enim homo Galilaeus
erat, inter eos, ut caeteri hominum, hactenus ambulaverat, tanquam in
patria sua (Matth. XIII). Sed profecto verum est illud,
|
“quia nemo propheta acceptus in patria sua (Luc. IV).”
|
|
Oportet ergo ut hic, qui assumpsit, confligat in eadem assumptione sua,
quod et facit validis utens testimoniis, et ad ultimum concludens sic:
|
“Et ego vidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”
|
|
Igitur cum dixisset:
et caetera, protinus ad confirmationem sui sermonis, et confutationem
adversarii, sumptum de coelo testimonium infert, cum dicit:
|
“Quia vidi Spiritum Dei descendentem, sicut columbam, et manentem in
eo.”
|
|
Et ut purum esse ostendat testimonium suum, ab omni humano favore vel
gratia, et
|
“ego, inquit, nesciebam eum.”
|
|
Ac si aperte dicat: Cur me aestimes gratia, vel favore humano conductum,
hoc illi perhibere testimonium?
quippe qui cum in deserto anachoreta essem, nullam antehac habueram cum
illo conversationem, nullumque colloquium.
|
“Sed ut manifestaretur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans.”
|
|
Id est, non veni a deserto, eo quod scirem eum: sed veni ego idcirco, ut
scirem cum. Sed dicis mihi: Unde vel hoc nosse poteras, quod in aqua
baptizans invenires eum, nisi quia sciebas eum? Ad haec, inquam:
sed qui misit me in aqua baptizare, ille mihi dixit:
|
“Super quem videris Spiritum descendentem sicut columbam, et manentem in
eo, hic est, qui baptizat in Spiritu sancto.”
|
|
Itaque non voluntate humana, sed auctoritate divina, veni in aqua
baptizans. Et quomodo mittebatur Samuel in Bethlehem (I Reg. XVI),
sciens esse in filiis Isai, quem ungeret in regem, sed quis filiorum
ejus esset nesciens; sic et ego veni in Jordanem, Christum jam venisse
sciens, sed in persona quis Christus esset, nesciens. Et sicut idem
Samuel ex occursu faciei David agnovit,
|
“erat enim rufus et pulcher aspectu, decoraque facie”
|
|
certior autem factus est, dicente Domino:
|
“Surge et unge eum, ipse est enim,”
|
|
sic et venientem hunc ad me, et revelante Spiritu agnovi et dixi:
|
“Ecce Agnus Dei, et ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me?”
|
|
Certior autem factus sum veniente super eum Spiritu in specie columbae.
|
“Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.”
|
|
|
|