CAPUT 25

Nunc ad ordinem coeptum sermo revertatur, et cum veritate praesentis lectionis evangelicae escam potumque Dominici corporis et sanguinis, ut coeptum est, pertractando manducemus, manducando pertractemus.

“Amen, amen, inquit, dico vobis, non Moyses dedit vobis panem de coelo, sed Pater meus dat vobis panem de coelo verum.”

Siquidem illum qualemcunque panem, quem patres vestri in deserto manducaverunt (Exod. XVI), panem utique vel cibum periturum, et quotidie pereuntem, non ipse Moyses aliis dedit, sed cum aliis ab eodem Deo accepit,

“qui dat escam omni carni (Psal. CXXXV).”

Quare ergo verum panem de quo loquor, Moyses dare non potuit, sed Pater meus dat vobis? Sequitur:

“Panis enim [verus] Dei est, qui descendit de coelo et dat vitam mundo.”

Vera et firma ratio plane comprobans, quod vere panis hic Moyse major sit, nec ab illo dari potuerit, sufficiensque ad demonstrandum panis ejusdem substantiam definitioni tribus perfecta incrementis, videlicet quod Dei sit, quod de coelo descenderit, quod vitam det mundo. Si dixisset: Panis enim Dei est, nec plus addidisset, non illum a communi pane decrevisset, nam et omnis panis, quem terra profert, Dei donum est, Dei creatura est. Etenim

“Domini est terra et plenitudo ejus (Psal. XXIII).”

Addidit ergo:

“Qui descendit de coelo.”

Sed et si non plus adjecisset, necdum satis istum panem definisset, nam et Judaei cum dixissent:

“Patres nostri manducaverunt in deserto manna,”

protinus adjecerunt:

“Sicut scriptum est: Panem de coelo dedit eis manducare.”

Et quidem illum panem pluit Dominus de coelo, non tamen aethereo, sed de coelo aerio, per quod volantes aves, volucres coeli dicere solemus. Et verbo [verbum] quoque descendit, quod hic positum est, de illo pane dictum est, quia cum descenderet ros mane super castra, descendebat pariter et manna (Exod. XVI). Adjecit ergo et tertiam hujus panis differentiam, quae non sinat illum communem intelligi cum pane aliquo, dicens:

“Et dat vitam mundo.”

Quod vitam dat, et non uni genti, sed universo mundo vitam dat, hoc maxime pondus pretiumque panis hujus commendat, et singularitatem demonstrat. Quid enim est vitam dat, nisi mortuos vivificat? Hoc certe manna non magis facere potuit, quam panis ille quem singulis annis terra profert seminanti. Nec enim pani illi vel aquae quam petra produxit, ulla vita inerat, quamvis fabulose quidam dixerunt, quod petra sequeretur de loco ad locum castra filiorum Israel, ex occasione dictionis apostolicae, qua dixit:

“Bibebant autem de spirituali consequente eos petra (I Cor. X).”

Etenim non lapis inanimatus post castra volvebatur, sed torrentis alveus de petra productus, populum secundum viam qua ituri erant, nutu Dei derivatus consequebatur (Num. XXI). Igitur panis hujus veri, quem Pater dat, plena definitio est; et nec plus nec minus dictum est quam oportet. Panis Dei est, id est, non ex hominibus, sed ex Deo est, imo et angelorum quidem et hominum cibus est, sed nec angelorum nec hominum donum est, et non ex ipsis, non pro ipsorum meritis, sed pro gratia Dei. Et hic sponte sua descendit de coelo, quo ascendere non poterat Moyses, ut inde illum deferret huc,

“datque vitam mundo,”

id est angelis et hominibus, ut viventes angeli comedant, et nunquam moriantur morte qua mortuus est diabolus; comedant homines mortui et a duplici morte corporis et animae resuscitentur. Multo ergo major Moyse panis hic, satisque constat, quia talis ab illo dari non potuit. Sed isti convivae terreni a ventre et cibo qui perit, oculos non sublevantes, panem hunc, panem Dei,

“qui de coelo descendit,”

et vitam dare mundo jam venit, non attendebant, utpote surdi et indociles auditores legis dicentis:

“Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit ex ore Dei (Deut. VIII).”

Unde haec reputabant quod spirituale quid loqueretur eis.