NOTES

[1]. AnläBlich seines Jubiläums vermag uns der Rückblick auf das Gelehrtenleben des langjährigen Rektors der Maioricensis Schola Lullistica, Prof. Dr. S. Garcias Palou, einen anschaulichen Eindruck von der Fruchtbarkeit dieser Impulse zu vermitteln.

[2]. Vgl. Augustinus, De trinitate, 14 c. 1 n. 3 (PL 42, 1037).

[3]. Cfr. Petitio Raimundi in concilio generali ad acquirenedam Terram sanctam, Ordinatio 1 et 8 (ed. H. Wieruszowski, Estudis Fraciscans (1935) 104, 107).

[4]. So berichtet er z. B. selbst: "Cum mundus in malo statu diu permanserit et adhuc sit timendum de peiori, eo quod pauci sunt Chrisitani, multi vero infideles, qui... sanstissimam et verissimam Dei trinitaten ac Domini nostri Jesu Christi incarnationem beatissimam blasphemant viliter abnegando, et ad dedecus coelestis curiae possident Terram Sanctum. Et quia Christiani ad hunc statum pravissimum et inistum quasi remedium nolunt dare; idcirco quidam homo dimist omnia, quae habebat, et diu per consequens laboravit, quasi per mundum eundo universum, adeo ut posset protinus impetrare, cum Domino Papa, dominis cardinalibus, et etiam aliis principibus huius mundi remedium, et iuvamen ad tale magnum malum, et maxime in honostum si posset, penitus evitandum." Liber de fine, prol.

[5]. Llibre d"amic e amat, Nr. 67 (ed. Barcelona 1927, 39): "Deia l'amic a son amat: - Tu est tot, e per tot, e en tot; e ab tot tu vull tot, perço que haja e sia tot mi-. Respòs l'amat:- No em pots haver tot, sens que tu no sies de mi. -E dix l'amic: - Hages-me tot e jo tu tot-. Respòs l'amat: -Què haurà ton fill, ton frare e ton pare?- Dix l'amic:- Tu est tal tot, que pots abundar a ésser tot de cascú qui es dóna a tu tot.-"

[6]. Cf. Liber de prima et secunda intentione.

[7]. N. Eymericus OP, Directorium inquisitorum, prop. 80-83; A. R. Pasqual OCist, Vindiciae Lulianae, II, 583-610.

[8]. S. Trías Mercant, "La ética luliana de las virtudes en el <Félix de les Meravelles>, Estudios Lulianos 14 (1970) 133-152.

[9]. Eine ähnliche Unterscheidung zwischen intentio prima und intentio secunda findet sich auch schon in Avicennas Buch "de sufficientia" und klingt bei Richard von St. Viktor an.

[10]. S. Garcias Palou, "Notas de introducción al estudio de las obras teológicas del b. Ramón Llull", Miscelanea Comillas 2 ( 1942) 205-234; "Las <rationes necessariea> del Bto. Ramón Lull en los documentos presentados por él mismo a la Sede Romana", EL 12 (1962) 311-425; San Anselmo de Canterbury y el B. R. Lull, EL 1 (1957) 63-90.

[11]. Vgl. J. Stöhr, "Las <rationes necessariae>, a la luz de sus últimas obras", EL 20 (1976) 5-52; L. Eijo y Garay, "Las <ranozes necesarias> del b. Ramón Lull en el marco de su época", EL 9 (1965) 23-28; "La supuesta heterodoxia del Bt. Lull", EL 12 (1968) 5-19.

[12]. Vgl. M. Oltra, "Cuestiones trinitarias en Duns Scoto y Raimundo Lulio", Verdad y Vida 1 (1943) 287-301.

[13]. "Adhuc dico, quod, si volo totam divinam trinitatem intelligere comprehendendo, pecco mortaliter, quia finitum non potest comprehendere infinitum. Et si volo divinam trinitatem apprehendere, scio, quod non pecco mortaliter, quia finitum potest apprehendere infinitum sua gratia et potest apprehendere tantam gratiam, quantam infinitum vult finito infundere sive dare". (De perseitate Dei; ROL II, 152) Cf. De multiplicatione, quae fit in essentia Dei per divinam trinitatem; ROL II, 137 s.

[14]. Cf. R. Lullus, De multiplicatione quase fit in essentia Dei per divinam trinitatem, Raimundi Lulli opera latina, Palmae Maioricarum ROL II 1960, 137.

[15]. De multiplicatione quae fit in essentia Dei per divinam trinitatem (ROL II, 138).

[16]. Ars magna generalis et ultima, p. IX, cap. 63 (ed. Argentor, 1617, 454 s.; vgl. O. Keicher, Raymundus Lullus und seine Stellung zur arabischen Philosophie, Münster 1909, p. 67 A 1).

[17]. Blanquerna, c. 43.

[18]. De convenientia, quam habent fides et intellectus in obiecto (ROL I, 267 s.), ed. Mainz, t. IV, 2 s.

[19]. De multiplicatione, quase fit in essentia Dei per divinam trinitatem (ROL II, 137 s.).

[20]. De Deo et mundo (ROL II, 370 s.).

[21]. De ente absoluto (ROL I, 153 s.). Cf. De civitate mundi (ROL II, 180).

[22]. Anselmus Cant., Defide trinitatis, c. 2 (PL 158, 263-65); Richard von St. Viktor, Benj. Minor, c. 79 (PL 196, 56 B.).

[23]. De perseitate Dei (ROL II, 152).

[24]. De divinis dignitatibus infinitis et benedictis (ROL I, 177 s.); De minori loco ad maiorem (ROL I, 267 s.); De definitione Dei (ROL I, 125 s.); De perseitate Dei (ROL II, 152).

[25]. Am. 19.2.1763 gewährte z. B. Clemens XIII ein eigenes Offizium für die Diözese Mallorca; Pius IX bestätigte am 11.9.1847 den Kult des Seligen und ein neus Offizium. Am 10.4.1858 wurde dem gesamten Franziskanerorden ein entsprechendes Privileg Gewährt:am 10.6.1858 für ganz Mallorca bestätigt. Vgl. Anm.9.

[26]. B. Rubi ("<De maiori angentia Dei> de Ramón Lull", ReviFil 5 (1946) 600 s.) nennt die viel zu geringe Zahl von 15 Werken Lulls, die vorwiegend über Trinität und Inkarnation handeln; allein aus den Spätschriften wären z. B. noch Titel zu nennen wie: De perseitate Dei, De afirmatione et negatione, De natura Dei, De accidente et substantia, De vita divina, De compendiosa contemplatione (p. 1), usw.

[27]. Vgl. Koran, c. 4 sectio 23 n. 171; c. 23, sectio 5 n. 91; c. 5 s 13 n. 107 ss.; c. 112 (besonders: n. 3).

[28]. Vgl. Dazu die Begründungen in: De trinitate trinitissima, prol. (ROL I, Palmae Maioricarum 1959, 291); Liber propter bene intelligere, diligere et possificare, prol. (ROL I, 189); De maiori fine intellectus, amoris et honoris, prol. (ROL II, 327). Gegen die Averroisten: Declaratio Raimundi, c. 1, ed. Keicher, p. 101 s.

[29]. De compendiosa contemplatione; De trinitate trinitissima; vgl. F. Sureda Blanes, Bases criteriológicas del pensamiento luliano, Palma 1935, 228: "La idea de la trinidad estuvo siempre fija en la mente de Ramón Lull, de tal manera que la reiteración multiplicada de lo trino y uno llega a contituir en él una verdadera obsesión observándose en sus explanaciones y demostraciones."

[30]. De infinita et ordinata protestate (ROL I, Palmae Maioricarum 1959, 250); De Deo et mundo (ROL II, 365).

[31]. Nach dem Koran waren die Christen der älteren Zeit angeblich Unitarier, ihre Lehre sei dann später verunreinigt worden (c. 18 sectio 2 n. 14). Die Schärfe des Gegensatzes wird z. B. deutlich in cap. 4 sectio 23 n. 171; c. 23 s. 5 n. 91; c. 5 s. 13 107 ss., c. 112 (besonders n. 3).

[32]. Vgl. M. Steinschneider, Polemische und apologestiche Literatur in arabischer Sprache zwischen Muslimen, Christen und Juden, Leipzig 1878, S. 47 n. 29.

[33]. De compendiosa contemplatione; De infinita et ordinate protestate; De voluntate infinita et ordinata (136).

[34]. J. y T. Carreras y Artau, I, 231 ss.; R. d'Alós, Poesies, Barcelona 1925, 10).

[35]. E. Longspré, DThC IX (1926) col. 1112.

[36]. "Wenn man von ein paar dogmengeschitlichen Aufsätzen über die Bussgeschichte absieht, so ist alles andere, was ich geschriebgen habe, keine theologische Wissenschaft und erst recht nicht (Fach-)Philosophie. Dafür ist alles viel zu dilettatisch... Ich vertrere sogar die Meinung, daB man heute... gar nicht anders sprechen und schreiben kann... Ich halte daran fest, daB es nur auf diese Unwissenschaftliche Weise noch geht". (K. Rahner, Schriften zur Theologie, XII, Zürich 1975, 604; vgl. 600-603: dazu A. Zürich in: Divus Thomas 82 (1079) 19-28).

[37]. Ebd.

[38]. Cf. R. Pring-Mill, El microcosmos lul-lià, Palma de Mallorca 1961.

[39]. "Quidquid virtutis habet intellectus ascendendo habet similiter descendendo, sed non e converso: quia descendentia (principia) imprimunt in se in intellectu contemplativo primae causae lumen et virtuten, de quibus in descensu illuminantur potentiae animae de inferrioribus iudicantes". Compendium artis demonstrativae, dist. III De Regulis (ed. Maguntina III, 74). "Ultrum Deus magis descendat ad illuminandum intellectum de se ipso, quam intellectus ad sensum ad faciendam scientiam de elementis vel elementais? Solutio: Respondendum est, quod sic". Quaestiones super librum facilis scientiae. De qq. Elementative n. 2 (ed. Maguntina 4, 10). Cfr. B. Mendia, SMR 11 (1954) 146; F. Sureda, Bases..., p. 176.

[40]. Op. 250 (ROL II, 169).

[41]. Op. 250 (ROL II, 169).

[42]. "Vos istos actus praedictos [actus intrinsecos] duabus solummodo divinis dignitatibus sive rationibus attribuitis,... sapientiae scilicet et voluntati". "... vos in aliis omnibus supra dictis divinis rationibus, bonitate scilicet, magnitudine, etc., otiositatem relinquitis, ac per consequens inaequaliatem etiam ac discordiam inter easdem ponitis; quod non licet" (Vita coetanae, ed. Harada, ROL VIII, Turnholi 1980, n. 26, p. 290-291).

[43]. Vgl. S. Garcias Plou, Ramon Llull y el Islam, Palma de M. 1981, 392.

[44]. Disputatio fidelis et infidelis, c. VIII: De praedestinatione et liberi arbitrii, ed Salzinger, ROL IV, Moguntiae 1729, p. 49.

[45]. Vgl. S. Garcias Palou, Ramon Llull y el Islam, Palma de Mallorca 1981, 385 s.

[46]. Disputatio fidelis et infidelis, prol. ed. Mainz IV, 1729, f. 1 n.; S. Garcias Palou, in: RevEspTeol 2 (1942) 523.

[47]. Pius XI, Rerum Orientalium, (8.9. 1928), ed. Freiburg 1928, 8 ss.

[48]. Anselmus Cant., De fide trinitatis, 2 (PL 158, 263).